13-1

หนวยท13

เหยออาชญากรรมและผบรสทธในคดอาญา

อาจารยสรพนธพลรบ

13-2

แผนผงแนวคดหนวยท13

เหยออาชญากรรม

และผบรสทธ

ในคดอาญา

13.1การชวยเหลอเหยอ

อาชญากรรม

13.2การชวยเหลอ

ผตองหาและจำเลย

ผบรสทธในคดอาญา

13.1.1แนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอ

เหยออาชญากรรม

13.1.2กฎหมายเกยวกบการชวยเหลอเหยอ

อาชญากรรม

13.2.1แนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอ

ผบรสทธในคดอาญา

13.2.2กฎหมายเกยวกบการชวยเหลอผตองหา

และจำเลยผบรสทธในคดอาญา

13-3

หนวยท13

เหยออาชญากรรมและผบรสทธในคดอาญา

เคาโครงเนอหาตอนท13.1การชวยเหลอเหยออาชญากรรม

13.1.1แนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอเหยออาชญากรรม

13.1.2 กฎหมายเกยวกบการชวยเหลอเหยออาชญากรรม

ตอนท13.2การชวยเหลอผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญา

13.2.1แนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอผบรสทธในคดอาญา

13.2.2กฎหมายเกยวกบการชวยเหลอผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญา

แนวคด1.“เหยอ”ในความหมายอยางกวางหมายถงผไดรบความเสยหายจากทงการกระทำความ

ผดอาญาทเรยกวา “เหยออาชญากรรม” (Victim of Crime) และบคคลผตองตก

เปนเหยอจากการใชอำนาจโดยมชอบหรอความบกพรองของกระบวนการยตธรรม เชน

ผตองหาหรอจำเลยผบรสทธในคดอาญา

2.การชวยเหลอเหยออาชญากรรมมทมาสำคญจากแนวคดเกยวกบรฐสวสดการโดยรฐเนน

การใหความชวยเหลอทางการเงนแกเหยออาชญากรรมในฐานะประชาชนทไดรบความ

เสยหาย(victimscompensation)ตอมาไดขยายรปแบบการใหความชวยเหลอในดาน

อนๆ เรยกรวมวาการใหความชวยเหลอเหยออาชญากรรม(victimsassistance)

3.การชวยเหลอผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญาเปนสทธสำคญทไดรบการรบรอง

ตามหลกสากลและรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท13จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายและวเคราะหเกยวกบการชวยเหลอเหยออาชญากรรมได

2.อธบายและวเคราะหเกยวกบการชวยเหลอผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญาได

13-4

กจกรรม1.กจกรรมการเรยน

1)ศกษาแผนผงแนวคดหนวยท13

2)อานแผนการสอนประจำหนวยท13

3)ทำแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท13

4)ศกษาเนอหาสาระ

5)ปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

6)ตรวจสอบคำตอบของกจกรรมแตละกจกรรมจากแนวตอบ

7)ทำแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท13

2.งานทกำหนดใหทำ

1)ทำแบบฝกหดทกขอทกำหนดใหทำ

2)อานเอกสารเพมเตมจากบรรณานกรม

แหลงวทยาการ1.สอการศกษา

แนวการศกษาหนวยท13

2.หนงสอและเอกสารอนตามทอางไวในบรรณานกรม

การประเมนผลการเรยน1.ประเมนจากการสมมนาเสรมและงานทกำหนดใหทำในแผนกจกรรม

2.ประเมนจากการสอบไลประจำภาคการศกษา

13-5

แบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

วตถประสงค เพอประเมนความรเดมในการเรยนรของนกศกษาเกยวกบเรอง “เหยออาชญากรรมและ

ผบรสทธในคดอาญา”

คำแนะนำ อานคำถามตอไปน แลวเขยนคำตอบลงในชองวางทกำหนดให นกศกษามเวลาทำแบบ

ประเมนผลตนเองชดน30นาท

1. โปรดอธบายเกยวกบการชวยเหลอเหยออาชญากรรมพอสงเขป

2. โปรดอธบายเกยวกบการชวยเหลอผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญาพอสงเขป

13-6

ความนำ

“เหยอ”ในความหมายอยางกวางหมายถงผไดรบความเสยหายจากทงการกระทำความผดอาญา

ทเรยกวา“เหยออาชญากรรม”และบคคลผตองตกเปนเหยอจากการใชอำนาจโดยมชอบหรอความบกพรอง

ของกระบวนการยตธรรมเชนผตองหาหรอจำเลยผบรสทธในคดอาญาซงการใหความชวยเหลอแกผเสยหาย

ในคดอาญาและจำเลยในคดอาญาทตองตกเปนเหยออาชญากรรม(VictimsofCrime)นานาอารยประเทศ

ถอเปนหลกการสำคญในการใหความคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนประการหนง

สำหรบประเทศไทยไดตระหนกถงปญหาการไมไดรบการชวยเหลอและการเยยวยาความเสยหาย

ของผไดรบความเสยหายจากการกระทำความผดอาญา และผทถกกลาวหาจนตกเปนจำเลยในเรองทตน

มไดกระทำอนมสาเหตมาจากความบกพรองของกระบวนการยตธรรมทางอาญาทำใหตองสญเสยอสรภาพ

และสทธตางๆ จากการทตนตองตกเปนจำเลยในคดอาญา เมอศาลฎกาไดมคำพพากษาในคดเชอรแอน

ดนแคนทำใหมการวพากษวจารณถงกระบวนการแสวงหาขอเทจจรงในกระบวนการยตธรรมทางอาญาและ

การเยยวยาความเสยหายแกผตองตกเปนจำเลยในคดอาญาและผเสยหายทตองตกเปนเหยออาชญากรรม

อยางกวางขวาง จนไดมการบญญตหลกการในการคมครองสทธของผเสยหายในคดอาญาและจำเลยผบรสทธ

ในคดอาญาในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540และตอมาไดมการตราพระราชบญญต

คาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544ขนเพอเยยวยาความ

เสยหายแกผเสยหายและจำเลยผบรสทธในคดอาญาซงการคมครองสทธของประชาชนดงกลาวยงคงไดรบ

การรบรองไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบนคอฉบบพทธศกราช2550

เนองจากในทางสากลสวนใหญ ไดแยกมาตรการคมครองชวยเหลอเหยออาชญากรรมหรอจำเลย

ผบรสทธในคดอาญา ออกเปน 2 กลม โดยมหลกการในรายละเอยดแตกตางกน ในแนวการศกษาน

จงไดแยกขอพจารณาออกเปน2กลมคอเหยออาชญากรรมและผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญา

เพอความสะดวกในการศกษาและการอางองแนวคดและหลกกฎหมายในการคมครองชวยเหลอ

13-7

ตอนท13.1

การชวยเหลอเหยออาชญากรรม

โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท13.1แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท13.1.1แนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอเหยออาชญากรรม

เรองท13.1.2กฎหมายเกยวกบการชวยเหลอเหยออาชญากรรม

แนวคด1. การชวยเหลอเหยออาชญากรรมมทมาสำคญจากแนวคดเกยวกบรฐสวสดการโดยถอวา

เปนความจำเปนทรฐตองใหความชวยเหลอแกบคคลทไดรบผลรายจากอาชญากรรม

ในฐานะทเปนเหยออาชญากรรมโดยเฉพาะอยางยงในคดอาญารายแรงรฐไดรบทราบ

ถงความสญเสยของผทตกเปนเหยออาชญากรรม ซงหากรฐไมยนมอเขาชวยเหลอผเสยหาย

จะตองทนทกขทรมานจากผลกรรมทตนเองไมไดเปนผกอขนนน

2. การชวยเหลอเหยออาชญากรรมโดยรฐ เดมเนนการใหความชวยเหลอทางการเงนแก

เหยออาชญากรรมในฐานะประชาชนทไดรบความเสยหาย (victims compensation)

ตอมาไดขยายรปแบบการใหความชวยเหลอในดานอนๆเรยกรวมวาการใหความชวยเหลอ

เหยออาชญากรรม(victimsassistance)

3. การชวยเหลอเหยออาชญากรรมในประเทศไทยปรากฏหลกการสำคญในรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยและกฎหมายฉบบสำคญคอพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย

และคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544นอกจากนยงมมาตรการ

ชวยเหลออยางอนในกฎหมายอน เชน กฎหมายการคมครองพยานในคดอาญาหรอ

กฎหมายดานสวสดการตางๆ

วตถประสงคเมอศกษาตอนท13.1จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายแนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอเหยออาชญากรรมได

2. อธบายและวเคราะหเกยวกบกฎหมายเกยวกบการชวยเหลอเหยออาชญากรรมได

13-8

เรองท13.1.1แนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอ

เหยออาชญากรรม

สาระสงเขป

1.แนวคดและววฒนาการการชวยเหลอเหยออาชญากรรมมแนวคดและววฒนาการจากในอดตการชดใชคาเสยหายแกเหยอ

อาชญากรรมหรอผเสยหายในคดอาญาปะปนอยกบการลงโทษเพอแกแคนผกระทำความผด และกำหนด

คาปรบทางแพงเขารฐ จนถงครสตศตวรรษท 19-20 สงคมเรมตระหนกถงสทธของผเสยหาย ในป ค.ศ.

1950-1964จงมการเรยกรองและมการจดตงระบบการชดใชคาเสยหายแกผเสยหายในคดอาญาในประเทศ

องกฤษประเทศอนๆเรมมการตรากฎหมายโดยแยกแนวความคดการจายคาทดแทนหรอคาเสยหายโดยรฐ

(compensation)และการชดใชโดยผกระทำผด(restitution)ซงแนวคดสำคญอนเปนทมาในเรองนไดแก

แนวความคดเกยวกบรฐสวสดการ

ตามแนวความคดรฐสวสดการถอวาเปนความจำเปนทรฐตองใหความชวยเหลอแกบคคลทไดรบ

ผลรายจากอาชญากรรมในฐานะทเปนเหยออาชญากรรม โดยเฉพาะอยางยง ในคดอาญารายแรง รฐไดรบ

ทราบถงความสญเสยของผทตกเปนเหยออาชญากรรม ซงหากรฐไมยนมอเขาชวยเหลอผเสยหายจะตอง

ทนทกขทรมานจากผลกรรมทตนเองไมไดเปนผกอขนนน ดงนนรฐมหนาทสำคญในการใหความชวยเหลอ

แกเหยออาชญากรรมนนมแนวความคดทเปนฐานความคดสำคญคอ

(1) รฐมหนาทในการปองกนอาชญากรรมหากรฐไมสามารถใหความคมครองแกประชาชนให

ปลอดภยจากอาชญากรรมได จงสมควรรบผดชอบ

(2) รฐสมควรใหความชวยเหลอแกบคคลทตองการความชวยเหลอโดยเฉพาะอยางยง ผเสยหาย

ทเปนเหยออาชญากรรม

ลกษณะของการใหความชวยเหลอตามแนวคดรฐสวสดการเปนการชวยเหลอแกเหยออาชญากรรม

โดยไมคดมลคาถอเปนลกษณะของการชวยเหลอพลเมองของรฐประการหนงเชนเดยวกบการประกนสงคม

ทำใหประชาชนมองเหนความเสมอภาคทางดานความยตธรรมของรฐไดดยงขนและจะเปนการสงเสรมให

ประชาชนใหความรวมมอกบรฐและเจาหนาทของรฐในกระบวนการยตธรรมในการปองกนอาชญากรรม

มากยงขนเพอทดแทนกบการไดสทธในการไดรบการทดแทนความเสยหาย

ในระดบนานาชาตปรากฏหลกการ เชน ในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธ

ทางการเมอง(InternationalCovenantonCivilandPoliticalRights)และปฏญญาวาดวยสทธขนพนฐาน

สำหรบผเสยหายในคดอาญาและการใชอำนาจโดยมชอบตอผเสยหายในคดอาญา (Declaration of the

13-9

BasicprinciplesofJusticeforVictimsofCrimeandAbuseofPower)ไดมการกลาวถงคาทดแทน

เหยออาชญากรรม จากนนไดมความเคลอนไหวในระดบภมภาค เชน สหภาพยโรป และระดบประเทศมา

ตามลำดบ

ในระดบภมภาคเชนแนวคดของสหภาพยโรป(EU)เหนวาเมอเกดอาชญากรรมและมผไดรบความ

เสยหายผตองรบผดชอบในคาเสยหายโดยตรงคอ “จำเลย” ผกระทำความผด แตเนองจากมความยาก

ลำบากทผเสยหายจะฟองคดเองหรอไดรบคาเสยหายรฐจงควรเขามาใหการชวยเหลอเชนชวยใหสามารถ

ฟองเรยกคาเสยหายไดในศาลอาญาหรอใหความชวยเหลอในการบงคบตามคำพพากษา หรอในบางกรณ

ผเสยหายไมสามารถไดรบคาเสยหายจากจำเลยไดเชนไมอาจระบตวจำเลยไดหาตวจำเลยไมพบหรอจำเลย

ไมมรายไดหรอทรพยสนรฐจงตองใหความชวยเหลอแทน ดงนนจงมการวางกฎเกณฑใหประเทศสมาชกEU

ตองมหลกประกนและใหความรวมมอเพอใหผเสยหายสามารถไดรบคาเสยหายไดอยางสะดวกเพอเปนการ

เยยวยาแกเหยออาชญากรรมทางหนง

นอกจากนปจจบนในหลายประเทศเชนประเทศนวซแลนดประเทศญปนไดมการพฒนาแนวคด

จากการชวยเหลอเหยออาชญากรรมเฉพาะการชวยเหลอทางการเงน(victimscompensation)มาเปนการให

ความชวยเหลอในดานอนๆเชนดานสวสดการเพอใหเหยออาชญากรรมหรอผเสยหายในคดอาญาสามารถใช

ชวตประจำวนไดอยางไมยากลำบากหรอความชวยเหลอดานกฎหมายเพอใหสามารถเรยกรองคาเสยหายจาก

ผกระทำความผดไดสะดวกยงขนเรยกโดยรวมวาการชวยเหลอเหยออาชญากรรม(victimsassistance)

และเปนแนวทางใหแกประเทศอนๆในการปรบปรงกฎหมาย

2.ระบบการเยยวยาเหยออาชญากรรม(1) การ ชดใช โดย ผ กระทำ ผด (restitution) เมอเกดการกระทำความผดอาญาและมบคคลไดรบ

อนตรายหรอความเสยหายจากการกระทำความผดนน ผทควรจะตองเปนผชดเชยความเสยหายใหแกผเสย

หายหรอเหยออาชญากรรมโดยตรงยอมไดแกผกระทำความผดอาญาทกอใหเกดความเสยหายนน ดงนน

ผเสยหายจงสามารถฟองคดแพง(civillitigationหรอcivilsuits)เพอเรยกคาสนไหมทดแทน(damages)

เอาจากผกระทำความผดอาญาทกอใหเกดความเสยหายแกตนโดยตรง หรอชดเชยแกผเสยหายดวยวธอน

เชนการขอขมาหรอการสรางความสมพนธอนดเพอใหทงสองฝายอยรวมกนตอไปในสงคมไดอยางสงบสข

(2) การ จาย คา ชดเชย ความ เสย หาย โดย รฐ (compensation) แมวาโดยหลกแลวผกระทำความผด

สมควรเปนผรบผดชอบโดยตรงตอการกระทำความผดของตน อยางไรกดไดมแนวความคดทวาในบางกรณ

รฐเองกมความบกพรองในการรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมองหรอในกระบวนการยตธรรมทางอาญา

หรอไมสามารถนำตวผกระทำความผดมารบโทษได เพอเปนการชวยเหลอผกระทำความผดในคดอาญาบาง

ประเทศจงมกฎหมายเพอจายคาชดเชยความเสยหาย (compensation) ใหแกผเสยหายดวย สวนจะจาย

เงนเปนจำนวนเทาใด หรอจายในกรณใดบาง ขนอยกบนโยบายและสภาพเศรษฐกจและสงคมของแตละ

ประเทศ

13-10

3.รปแบบของการเยยวยาความเสยหายแกเหยออาชญากรรมการเยยวยาความเสยหายแกผเสยหายหรอเหยออาชญากรรมอาจกระทำไดหลายรปแบบ เชน

การจายเงนชดเชยความเสยหาย (victims compensation) หรอการเยยวยาโดยการใหความชวยเหลอ

อนๆ (victims assistance) ซงเปนการใหความชวยเหลอแกผเสยหายในเรองอนทจำเปนเรงดวนในขณะ

ดำเนนคดหรอเพอใหผเสยหายหรอเหยออาชญากรรมสามารถกลบสวถชวตปกตตอมาภายหลงเหตการณ

อนเลวรายหรอเพอฟนฟสภาพจตใจของผเสยหายเชนการใหความชวยเหลอทางการแพทยการดำเนนคด

ความความปลอดภยในชวตรางกายและทรพยสนตลอดจนการดำรงชพในระหวางทยงมความเดอดรอน

หรอตองดำเนนคดความอยสำหรบวธการใหความชวยเหลออาจแตกตางกนออกไปบางประเทศอาจเปนการ

ใหเงนชวยเหลอเพอวตถประสงคดงกลาว บางประเทศอาจจดใหมบรการชวยเหลอจากหนวยงานหรอ

อาสาสมครหรอบางประเทศอาจใหความชวยเหลอโดยผานโปรแกรมการใหความชวยเหลอ(TheCriminal

InjuriesCompensationSchemeหรอCrimeVictims’CompensationProgram)เชนในประเทศ

องกฤษหรอสหรฐอเมรกา

4.แนวคดและววฒนาการในประเทศไทยในประเทศไทย เมอศาลฎกาไดมคำพพากษาในคดเชอรแอนดนแคนทำใหมการวพากษวจารณ

ถงกระบวนการแสวงหาขอเทจจรงในกระบวนการยตธรรมทางอาญาและการเยยวยาความเสยหายแก

ผตองตกเปนจำเลยในคดอาญาและผเสยหายทตองตกเปนเหยออาชญากรรมอยางกวางขวาง จนไดมการ

บญญตหลกการในการคมครองสทธของผเสยหายและจำเลยในคดอาญาในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทยพทธศกราช 2540 และตอมาไดมการตราพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและ

คาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544ขนเพอเยยวยาความเสยหายแกผเสยหายและจำเลยผบรสทธใน

คดอาญาซงการคมครองสทธของประชาชนดงกลาวยงคงไดรบการรบรองไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทยฉบบปจจบนคอฉบบพทธศกราช2550ไวทำนองเดยวกน

(โปรด อาน เนอหา สาระโดยละเอยดใน

1. มหาวทยาลย สโขทย ธร รมาธ ราช (2550) รายงาน การ ศกษา วจย เรอง “กฎหมาย จด ตง กองทน

ชวย เหลอ ผ เสย หาย และ จำเลย ใน คด อาญา” เสนอ ตอ กรม คมครอง สทธ และ เสรภาพ กระทรวง ยตธรรม

2. ศภ มาศ พยฆ วเชยร ศข โข สบ สข และ ผกา ภ รณ เถอน ชย (2551) “หนวย ท 11 การ คมครอง

สทธ และ เสรภาพ ของ ผ เสย หาย และ จำเลย ใน คด อาญา” ใน เอกสาร การ สอน ชด วชาการ คมครอง สทธ และ

เสรภาพ ของ ประชาชน มหาวทยาลย สโขทย ธร รมาธ ราช นนทบร

3. ขอมล ทาง อเลกทรอนกส เกยว กบ เหยอ อาชญากรรม โดย ใช คำ คน เชน victim of crime, victims

compensation หรอ victims assistance จาก เวบไซต ของ ตาง ประเทศ)

13-11

กจกรรม13.1.1

จงอธบายแนวคดและววฒนาการในทางสากลเกยวกบการชวยเหลอเหยออาชญากรรมพอสงเขป

บนทกคำตอบกจกรรม13.1.1

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท13ตอนท13.1กจกรรม13.1.1)

13-12

เรองท13.1.2กฎหมายเกยวกบการชวยเหลอเหยออาชญากรรม

สาระสงเขปกฎหมายเกยวกบการคมครองชวยเหลอเหยออาชญากรรมในประเทศไทยปรากฏหลกการสำคญ

ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยและกฎหมายฉบบสำคญคอพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย

และคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ. 2544นอกจากนยงมมาตรการชวยเหลออยางอน

ในกฎหมายอนเชนกฎหมายการคมครองพยานในคดอาญาหรอกฎหมายดานสวสดการตางๆดงน

1.รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540 เปนทมาของกฎหมายวาดวยคาตอบแทน

ผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาโดยรฐธรรมนญบญญตรบรองสทธของบคคล

ดงกลาวไวในมาตรา245และมาตรา246ดงน

“มาตรา 245 บคคล ซง เปน ผ เสย หาย ใน คด อาญา ม สทธ ได รบ ความ คมครอง การ ปฏบต ท เหมาะ สม

และ คา ตอบแทน ท จำเปน และ สมควร จาก รฐ ทงน ตาม ท กฎหมาย บญญต

บคคล ใด ได รบ ความ เสย หาย ถงแก ชวต หรอ แก รางกาย หรอ จตใจ เนองจาก การก ระ ทำความ ผด อาญา

ของ ผ อน โดย ตน มได ม สวน เกยวของ กบ การก ระ ทำความ ผด นน และ ไมม โอกาส ได รบ การ บรรเทา ความ

เสย หาย โดย ทาง อน บคคล นน หรอ ทายาท ยอม ม สทธ ได รบ ความ ชวย เหลอ จาก รฐ ทงน ตาม เงอนไข และ

วธ การ ท กฎหมาย บญญต

มาตรา 246 บคคล ใด ตก เปน จำเลย ใน คด อาญา และ ถก คม ขง ระหวาง การ พจารณา คด หาก ปรากฏ ตาม

คำ พพากษา อน ถงท สด ใน คด นน วา ขอ เทจ จรง ฟง เปน ยต วา จำเลย มได เปน ผ กระทำ ความ ผด หรอ การก ระ ทำ

ของ จำเลย ไม เปน ความ ผด บคคล นน ยอม ม สทธ ได รบ คา ทดแทน และ คา ใช จาย ตาม สมควร ตลอด จน บรรดา

สทธ ท เสย ไป เพราะ การ นน คน ทงน ตาม เงอนไข และ วธ การ ท กฎหมาย บญญต”

ตอมาจงไดมการตราพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลย

ในคดอาญาพ.ศ.2544ขนเพอรองรบสทธตามหลกการดงกลาว

เมอประเทศไทยมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบพทธศกราช 2550 รฐธรรมนญฉบบน

ยงคงมบทบญญตรองรบสทธของผเสยหายและจำเลยในคดอาญาไวทำนองเดยวกนแตมบทบญญต

ในลกษณะทกวางกวาโดยบญญตไวในมาตรา40(5)ดงน

13-13

“มาตรา 40 บคคล ยอม ม สทธ ใน กระบวนการ ยตธรรม ดง ตอ ไป น

ฯลฯ

(5) ผ เสย หาย ผ ตองหา จำเลย และ พยาน ใน คด อาญา ม สทธ ได รบ ความ คมครอง และ ความ ชวย เหลอ

ท จำเปน และ เหมาะ สม จาก รฐ สวน คา ตอบแทน คา ทดแทน และ คา ใช จาย ท จำเปน ให เปน ไป ตาม ท กฎหมาย

บญญต”

โดยในสวนของกฎหมายบญญต ปจจบนยงคงเปนไปตามพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย

และคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544ทไดตราไวแลว

2.พระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544พระราชบญญตนตราขนตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540

ดงกลาวขางตน มหลกการเปนการใหความชวยเหลอจากรฐแกบคคลซงไดรบความเสยหายเนองจากการ

กระทำความผดอาญาของผอน โดยตนเองมไดมสวนเกยวของกบการกระทำความผดนนและไมมโอกาส

ไดรบการบรรเทาความเสยหายโดยทางอนรวมทงเปนการจายคาทดแทนในกรณของบคคลซงตกเปนจำเลย

ในคดอาญาและถกคมขงในการพจารณาคดหากปรากฏตามคำพพากษาอนถงทสดในคดนนวาขอเทจจรง

ฟงเปนทยตวาจำเลยมไดเปนผกระทำความผดหรอการกระทำของจำเลยไมเปนความผด

ในสวนของการจายคาตอบแทนคาทดแทนหรอคาใชจายแบงเปน2กรณคอคาตอบแทนผเสยหาย

ในคดอาญา และคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญา สำหรบคาตอบแทนผเสยหายในคดอาญา

มหลกเกณฑโดยสรปดงน

การจายคาตอบแทนแกผเสยหาย

ความผดทกระทำตอผเสยหาย ซงทำใหผเสยหายอาจขอรบคาตอบแทนไดตามมาตรา 17 ไดแก

ความผดตามประมวลกฎหมายอาญา ภาค 2 ความผดลกษณะ 9 ความผดเกยวกบเพศมาตรา 276 ถงมาตรา

287ลกษณะ10ความผดเกยวกบชวตและรางกายหมวด1 ความผดตอชวตมาตรา 288 ถงมาตรา 294

หมวด2 ความผดตอรางกายมาตรา 295 ถงมาตรา300หมวด3ความผดฐานทำใหแทงลกมาตรา 301 ถง

มาตรา 305หมวด4ความผดฐานทอดทงเดกคนปวยเจบหรอคนชรามาตรา 306 ถงมาตรา 308

ความผดเกยวกบการกระทำโดยประมาท ตามมาตรา 291และมาตรา300รวมถงกรณการกระทำ

โดยประมาทซงเปนความผดตามพระราชบญญตจราจรทางบกพ.ศ.2522ซงผเสยหายมสทธไดรบคาชดเชย

และเยยวยาจากพระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถพ.ศ.2535ดวย

การจายคาตอบแทนแกผเสยหายเปนไปตามมาตรา18แหงพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย

และคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ. 2544 ประกอบกฎกระทรวงกำหนดหลกเกณฑ

วธการและอตราในการจายคาตอบแทนผเสยหายฯลฯพ.ศ.2546ขอ3ดงน

ก. คา ตอบแทน ผ เสย หาย ใน คด อาญา กรณ ได รบ บาด เจบ

1)คาใชจายทจำเปนในการรกษาพยาบาลจายเทาทจายจรงแตไมเกน 30,000บาทและให

รวมถงคาใชจายเกยวกบคาหองและคาอาหารในอตราไมเกนวนละ600บาท

13-14

2)คาฟนฟสมรรถภาพทางรางกายและจตใจ จายเทาทจายจรงแตไมเกน20,000บาทและ

ใหรวมถงคาใชจายเกยวกบคาหองและคาอาหารในอตราไมเกนวนละ 600 บาท

3) คาขาดประโยชนทำมาหาไดในระหวางทไมสามารถประกอบการงานไดตามปกต จายใน

อตราวนละไมเกน 200 บาท เปนระยะเวลาไมเกน 1 ป นบแตวนทไมสามารถประกอบการงานปกตได

4)คาตอบแทนความเสยหายอน จายเปนเงนตามจำนวนทคณะกรรมการฯ เหนสมควรแต

ไมเกน30,000 บาท

ข. คา ตอบแทน ผ เสย หาย ใน คด อาญา กรณ ถงแก ความ ตาย

จายเปนจำนวนตงแต 30,000บาท แตไมเกน 100,000 บาท คาจดการศพ จายเปนเงนจำนวน

20,000 บาท คาขาดอปการะเลยงดจายเปนเงนจำนวนไมเกน 30,000 บาท และคาตอบแทนความเสยหายอน

ตามทคณะกรรมการเหนสมควรแตไมเกน 30,000 บาท

โดยคณะกรรมการจะกำหนดใหผเสยหายไดรบคาตอบแทนเพยงใดหรอไมกไดโดยคำนงถง

พฤตกรรมความรายแรงของการกระทำความผด และสภาพความเสยหายทผเสยหายไดรบรวมทงโอกาสท

ผเสยหายจะไดรบการบรรเทาความเสยหายโดยทางอนดวย

3.กฎหมายอนทเกยวของนอกจากกฎหมายทเกยวกบการจายคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลย

ในคดอาญาโดยเฉพาะแลว ยงมกฎหมายอนทเกยวของกบสวสดการสงคมหรอการกำหนดคาใชจายบาง

ประการ ในลกษณะเดยวกบรายการคาใชจายทไดกำหนดไวในพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และ

คาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544ซงผเสยหายหรอจำเลยในคดอาญาอาจมสทธไดรบ

ตลอดจนกฎหมายวธสบญญตทเกยวกบวธการเรยกรองสทธของผเสยหายหรอจำเลยในคดอาญา และ

กฎหมายทกำหนดความรบผดชอบของเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐในกรณกระทำละเมดตอผเสยหาย

หรอจำเลยในคดอาญาทมลกษณะเปนเหยออาชญากรรมดวยดงน

1) กฎหมาย ดาน สวสดการ ของ รฐ

(1)พระ ราช บญญต หลก ประกน สขภาพ แหง ชาต พ.ศ. 2545 เปนสทธพนฐานของประชาชน

ไทยทกคนทจะไดรบสทธไดรบบรการดานสขภาพเชนการรกษาพยาบาลการฟนฟสมรรถภาพหรอบรการ

ทางการแพทยอนๆจากรฐและในบางกรณไดรบการยกเวนไมตองจายเงนเปนคาบรการเชนผมรายไดนอย

ผนำชมชนผทำประโยชนใหแกสงคมรวมถงครอบครวของบคคลนนดวย

(2) พระ ราช บญญต คมครอง ผ ประสบ ภย จาก รถ พ.ศ. 2535 เปนกรณไดรบคาใชจายเมอม

ความเสยหายเกดขนแกผประสบภยจากรถทบรษทไดรบประกนภยไวซงรวมถงคารกษาพยาบาลและอนๆ

ใหบรษททรบประกนภยจายคาเสยหายเบองตนแกผประสบภยเมอไดรบคำรองขอจากผประสบภยหรอใน

บางกรณ เชน รถนนมไดอยในความครอบครองของเจาของรถในขณะทเกดเหตเพราะถกยกยอกฉอโกง

กรรโชกลกทรพยรดเอาทรพยชงทรพยหรอปลนทรพยและไดมการรองทกขตอพนกงานสอบสวนหรอ

บรษทไมจายคาเสยหายเบองตนคาเสยหายเบองตนนนใหจายจากเงนกองทนทดแทนผประสบภย

13-15

(3) พระ ราช บญญต ประกน สงคม พ.ศ. 2533 หากผเสยหายในคดอาญาเปนผประกนตน

อาจมสทธประโยชนตามพระราชบญญต ประกนสงคมพ.ศ. 2533กรณประสบอนตรายอนมใชเนองจาก

การทำงานกรณทพพลภาพหรอกรณตายไดซงรวมถงคารกษาพยาบาลและคาฟนฟสมรรถภาพทางรางกาย

จตใจและอาชพ

(4) พระ ราช บญญต เงน ทดแทน พ.ศ. 2537เมอลกจางประสบอนตรายจนไดรบบาดเจบหรอ

เสยชวตอนเนองมาจากการทำงานลกจางมสทธไดรบเงนทดแทนจากนายจางหรอกองทนเงนทดแทนแลวแต

กรณซงไดแกเงนทจายเปนคาทดแทนคารกษาพยาบาลคาฟนฟสมรรถภาพในการทำงานและคาทำศพ

(5) กฎหมาย เกยว กบ คา รกษา พยาบาล ของ ขาราชการ หรอ เจา หนาท ของ รฐ หากผเสยหายใน

คดอาญาเปนขาราชการหรอเจาหนาทของรฐอาจมสทธไดรบคาใชจายตามกฎหมายเกยวกบคารกษาพยาบาล

ของขาราชการหรอเจาหนาทของรฐแลวแตกรณ

(6) กฎหมาย เกยว กบ การ ประกน ภย ในบางกรณผเสยหายในคดอาญาอาจทำประกนชวต

หรอประกนสขภาพไวกบบรษทประกนภยอยางไรกดเบยประกนภยเปนเงนทผเสยหายในคดอาญาไดจาย

เปนสวนตว

(7) พระ ราช บญญต คมครอง พยาน ใน คด อาญา พ.ศ. 2546 มาตรการคมครองพยานในคดอาญา

ทเกยวของกบชวตและรางกายตามพระราชบญญตคมครองพยานในคดอาญาฯมหลายประการทงดานความ

ปลอดภยดานการเงนดานอาชพและการศกษาอบรมและอนๆเฉพาะมาตรการทเปนการคมครองสทธและ

เสรภาพในชวตและรางกาย ไดแก การรกษาความปลอดภยใหแกพยานในคดอาญา โดยมมาตรการตาม

กฎหมายทสำคญคอ การคมครองตามมาตรการทวไป และการคมครองตามมาตรการพเศษ ในกรณเกด

ความเสยหายแกชวต รางกายอนามยหรอเสรภาพของพยานหรอสาม ภรยาบพการ ผสบสนดานหรอ

บคคลอนทมความสมพนธใกลชดกบพยาน เพราะมการกระทำผดอาญาโดยเจตนาเนองจากการทพยาน

จะมาหรอไดมาเปนพยานบคคลนนมสทธไดรบคาตอบแทนทจำเปนและสมควร

(8) พระ ราช บญญต ปองกน และ ปราบ ปราม การ คา มนษย พ.ศ. 2551 ในสวนของการชวยเหลอ

และคมครองสวสดภาพผเสยหายจากการคามนษย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

จะพจารณาใหความชวยเหลอแกบคคลซงเปนผเสยหายจากการกระทำความผดฐานคามนษยอยางเหมาะสม

ในเรองอาหารทพกการรกษาพยาบาลการบำบดฟนฟทางรางกายและจตใจการใหการศกษาการฝกอบรม

การใหความชวยเหลอทางกฎหมายการสงกลบไปยงประเทศเดมหรอภมลำเนาของผนนการดำเนนคดเพอ

เรยกรองคาสนไหมทดแทนใหผเสยหายตามระเบยบทรฐมนตรกำหนด โดยมแหลงงบประมาณคอ“กองทน

เพอการปองกนและปราบปรามการคามนษย”โดยตรง

2) กฎหมาย เกยว กบ การ เรยก คา เสย หาย ทาง แพง

(1) ประมวล กฎหมาย แพง และ พาณชย วา ดวย เรอง ละเมด ตาม มาตรา 420 เปนกฎหมาย

ทวไป ซงวางหลกเกณฑเกยวกบความรบผดทางละเมดของบคคลทจงใจหรอประมาทเลนเลอใหบคคลอน

ไดรบความเสยหายไวในมาตรา420ซงผเสยหายหรอจำเลยในคดอาญาแลวแตกรณสามารถฟองบคคล

หรอหนวยงานทจงใจหรอประมาทเลนเลอใหตนไดรบความเสยหาย เพอเรยกคาสนไหมทดแทนซงรวมถง

คาใชจายในกรณบาดเจบและเสยชวตเชนคารกษาพยาบาลคาอปการะเลยงดคาปลงศพได

13-16

(2) ประมวล กฎหมาย วธ พจารณา ความ อาญา มาตรา 44/1 วางหลกเกณฑซงเปนการชวยเหลอ

ผเสยหายในคดอาญาไว คอ ในคดทพนกงานอยการเปนโจทก ถาผเสยหายมสทธทจะเรยกเอาคาสนไหม

ทดแทนเพราะเหตไดรบอนตรายแกชวต รางกายจตใจหรอไดรบความเสอมเสยตอเสรภาพในรางกายชอ

เสยงหรอไดรบความเสยหายในทางทรพยสนอนเนองมาจากการกระทำความผดของจำเลยผเสยหายจะยน

คำรองตอศาลทพจารณาคดอาญาขอใหบงคบจำเลยชดใชคาสนไหมทดแทนแกตนกได

(3) พระ ราช บญญต ความ รบ ผด ทาง ละเมด ของ เจา หนาท พ.ศ. 2539 วางหลกเกณฑกรณ

เจาหนาทของรฐปฏบตงานในหนาทและเกดความเสยหายแกเอกชนเจาหนาทผนนตองรบผดทางละเมดใน

การปฏบตงานในหนาทเฉพาะเมอเปนการจงใจกระทำเพอการเฉพาะตว หรอจงใจใหเกดความเสยหายหรอ

ประมาทเลนเลออยางรายแรง เชน เจาพนกงานตำรวจจงใจประมาทเลนเลอหรอประมาทเลนเลออยางราย

แรงเปนเหตใหเกดความเสยหายแกจำเลยในคดอาญาบคคลดงกลาวสามารถฟองเจาหนาทหรอหนวยงาน

ของรฐตามกฎหมายนไดซงตามปกตหากหนวยงานของรฐตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหายเพอ

การละเมดของเจาหนาทหนวยงานฯสามารถเรยกใหเจาหนาทผทำละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาว

คนแกหนวยงานของรฐได

ทงน เมอพจารณาตามหลกเกณฑของพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและ

คาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544หากผเสยหายไดรบความชวยเหลอจากทางอนหรอตามกฎหมาย

อนแลว กจะจายใหเฉพาะในสวนทยงขาดหรองดการจายในกรณทไดรบวงเงนเตมอตราขนสงทกำหนด

แลว เนองจากพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาฯ

มเจตนารมณในการใหความชวยเหลอเยยวยาเบองตน อยางไรกดเมอพจารณาในภาพรวมของระบบการให

ความชวยเหลอแกเหยออาชญากรรม(victimsassistance)จะเหนวาการใหความชวยเหลอผเสยหายในคด

อาญาของไทยยงคอนขางกระจายอยในกฎหมายตางๆจงอาจมขอเสนอใหมการบรณาการระบบการใหความ

ชวยเหลอใหเกดความสะดวกผเสยหายยงขนทำนองเดยวกบแนวทางในระบบสากล

(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ในบทบญญต ของ กฎหมาย ท เกยวของ)

กจกรรม13.1.2

จงอธบายเกยวกบมาตรการชวยเหลอผเสยหายในคดอาญาตามพระราชบญญตคาตอบแทน

ผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544พอสงเขป

13-17

บนทกคำตอบกจกรรม13.1.2

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท13ตอนท13.1กจกรรม13.1.2)

13-18

ตอนท13.2

การชวยเหลอผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญา

โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท13.2แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท13.1.2แนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอผบรสทธในคดอาญา

เรองท13.2.2กฎหมายเกยวกบการชวยเหลอผตองหาหรอจำเลยผบรสทธในคดอาญา

แนวคด1. ผตองหาและจำเลยผบรสทธเปนกลมบคคลทรฐตองใหความชวยเหลอเนองจากเปน

ผทไดรบความเสยหายจากการใชอำนาจโดยมชอบหรอความบกพรองของกระบวนการ

ยตธรรมและเปนสทธประการหนงทไดรบการคมครองตามหลกสทธมนษยชน

2. ผตองหาหรอจำเลยผบรสทธในคดอาญาของไทยไดรบการรบรองสทธไวในรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยและกฎหมายสำคญคอพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย

และคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544

วตถประสงคเมอศกษาตอนท13.2จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายแนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอผบรสทธในคดอาญาได

2. อธบายและวเคราะหมาตรการเกยวกบการชวยเหลอผตองหาหรอจำเลยผบรสทธใน

คดอาญาตามกฎหมายได

13-19

เรองท13.2.1แนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอ

ผบรสทธในคดอาญา

สาระสงเขป

1.ทมาของแนวคดในการชวยเหลอผบรสทธในคดอาญา1.1 ทมา ของ แนวคด ใน การ ชวย เหลอ โดย ทวไป ทมาสำคญของแนวคดในการชวยเหลอผเสยหาย

และจำเลยผบรสทธในคดอาญาทตองตกเปนเหยอของการใชอำนาจโดยมชอบหรอความบกพรองของ

กระบวนการยตธรรมคอแนวคดเกยวกบสทธมนษยชนกรณผตองหาและจำเลยปรากฏในปฏญญาสากล

ตางๆ เชนปฏญญาวาดวยสทธขนพนฐานสำหรบผเสยหายในคดอาญาและการใชอำนาจโดยมชอบตอผเสยหาย

ในคดอาญา(DeclarationoftheBasicprinciplesofJusticeforVictimsofCrimeandAbuseof

Power)วางหลกสำคญเพอรองรบสทธของเหยอซงรวมถงเหยอจากการใชอำนาจรฐอยางไมเปนธรรมไวดงน

-เหยออาชญากรรมและเหยอจากการใชอำนาจรฐอยางไมเปนธรรมจะตองไดรบการดแลอยางม

ศกดศร

-ตองไดรบขอมลเกยวกบบทบาทของตนในการเตรยมตวสำหรบการดำเนนคดในศาลตลอดจน

ความคบหนาและผลของคด

-ตองไดรบการเขาถงความชวยเหลอทางกายภาพการรกษาพยาบาลทางจตใจและทางสงคมและ

ขอมลเกยวกบวธการไดรบความชวยเหลอดงกลาว

-รฐบาลตองใหการศกษาและการฝกอบรมอยางเพยงพอแกบคลากรของหนวยงานดานตำรวจศาล

การแพทยและสวสดการสงคมและใหมระบบรองรบกระบวนการทางศาลและทางบรหาร

1.2 การ เยยวยา ทางการ เงน แก จำเลย ใน คด อาญามกรอบหลกการในระดบสากลเชนกตกาสากลวา

ดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง(TheInternationalCovenantonCivilandPoliticalRights)

ซงบญญตในขอ9(5)ดงน

“Article9(5)Anyonewhohasbeenthevictimofunlawfularrestordetentionshall

haveanenforceablerighttocompensation...”

ขอ9(5)วา“บคคลใดทถกจบกมหรอถกควบคมโดยไมชอบดวยกฎหมายมสทธไดรบคาสนไหม

ทดแทน”

13-20

ซงแนวคดดงกลาวเปนผลใหมกฎหมายหรอระบบการการเยยวยาความเสยหายแกจำเลยในคด

อาญาในประเทศตางๆ รวมถงแนวคดในการยกรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540

มาตรา246โดยมการยอมรบวารฐมโอกาสกระทำผดพลาดในการดำเนนคดอาญาไดซงรฐจะตองรบผดชอบ

ตอผบรสทธทงเปนการควบคมรฐใหมความระมดระวงในการดำเนนคดอาญาแตการเขามารบผดชอบของ

รฐไมอาจถอวารฐเปนผกระทำละเมดตอผทตองตกเปนจำเลยแตเปนเรองทรฐเขารบผดชอบในการกระทำ

ทเกดขนของเจาหนาทของรฐ

จากแนวคดเกยวกบสทธของผตองหาหรอจำเลยผตองถกคมขงหรอลงโทษโดยปราศจากความผด

หรอผลจากการดำเนนคดโดยผดพลาด(miscarriageofjusticeหรอwrongfulconvictionหรอunjust

imprisonment) ในประเทศตางๆไดมรปแบบการเยยวยาแกจำเลยผบรสทธตามความเหมาะสมของแตละ

ประเทศซงอาจสรปไดดงน

1) การ ฟอง คด แพง ทำนองเดยวกบการเยยวยาแกผเสยหายในบางกรณอาจเหนไดชดวาการ

ทจำเลยตองถกคมขงหรอลงโทษโดยปราศจากความผดนนเปนการกระทำโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยาง

รายแรงของเจาหนาทของรฐคนใดคนหนงเชนตำรวจหรอพนกงานอยการ ดงนนจำเลยผบรสทธจงสามารถ

ฟองคดละเมดเพอเรยกคาเสยหาย(damages)เอาแกเจาหนาทของรฐผนนได อยางไรกดการฟองคดแพงน

เปนเรองทตองเสยคาใชจายมากและเปนการยากทจะพสจนเจตนาหรอการกระทำอนประมาทเลนเลอนนได

จงเปนเรองทคอนขางลำบากตอจำเลยทจะฟองคดแพงน

2) การ จาย คา ทดแทน ตาม กฎหมาย วา ดวย เงน ทดแทน แก จำเลย ใน คด อาญา จากขอเทจจรง

เกยวกบความยากลำบากของจำเลยผบรสทธในการฟองคดแพงเพอเรยกคาสนไหมทดแทนจากการทตน

ตองถกคมขงหรอลงโทษโดยปราศจากความผด แนวคดเกยวกบสทธมนษยชนและหลกความรบผดชอบ

ของรฐเพอสงเคราะหจำเลยผตองตกเปนเหยอของการดำเนนการบวนการยตธรรมทบกพรองของรฐและ

เปนการลดความกดดนของจำเลยทจะฟองคดในลกษณะทเปนการแกแคนทดแทนดงทไดกลาวมาขางตน

ในหลายประเทศไดตรากฎหมายเกยวกบสทธของผเสยหายผบรสทธทจะไดรบเงนคาทดแทนในลกษณะ

ตางๆกนเชน“restitution”หรอ“compensation”หรอคาเสยหาย(damages)ทงในรปของบทบญญต

ในกฎหมายอาญาหรอกฎหมายเกยวกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาและกฎหมายวาดวยคาทดแทนจาก

รฐแกจำเลยโดยเฉพาะโดยมขอบเขตและวธการจายเงนตางๆกนไปซงสวนใหญมกจะแยกออกตางหากจาก

ระบบการเยยวยาแกผเสยหายหรอเหยออาชญากรรม

คาทดแทนทเรยกวา“restitution”มกไดแกคาทดแทนการถกคมขงตอวนหรอตามสดสวน

ระยะเวลาหรอตอจำนวนปทถกจำคกหรอคมขง

คาทดแทนทเรยกวา “compensation” จะมขอบเขตการจายกวางกวา เชน อาจจายเปน

คาใชจายอนดวยเชนคาใชจายในการรกษาพยาบาลทจำเปนและบรการใหคำปรกษาทางการแพทยการฝก

วชาชพหรอคาเลาเรยน

คาเสยหาย“damages”อาจไดแกคาใชจายในการดำเนนคดอาญาคาจางเงนเดอนคาขาด

รายไดหรอคารกษาพยาบาลหรอคาปรกษาทางการแพทยในชวงทตองถกจบกมดำเนนคดหรอรบโทษ

13-21

วธการจายเงนทดแทนหรอคาเสยหายแกจำเลยในคดอาญา

การเยยวยาความเสยหายแกจำเลยในคดอาญาในตางประเทศสวนใหญไดแกการจายเงนทดแทน

(restitutionหรอ compensation) หรอคาเสยหาย (damages)ใหแกจำเลยซงอาจแยกวธการพจารณา

ใหความชวยเหลอออกเปน3กลมใหญๆตามลกษณะองคกรทพจารณาและมสงจายเงนคาทดแทนหรอคา

เสยหายในเรองนคอ (1)การจายคาทดแทนหรอคาเสยหายโดยศาล (2)การจายคาทดแทนโดยหนวยงานของ

รฐ (3)การจายคาทดแทนโดยใหจำเลยสามารถเลอกไดวาจะใชสทธทางหนวยงานของรฐหรอฟองคดตอศาล

นอกจากน ในบางประเทศ เชน ประเทศองกฤษมการจายคาทดแทนแกจำเลยในคดอาญาอก

รปแบบหนงตามหลกความรบผดชอบของรฐเปนรายกรณ(Ex-gratiascheme)โดยรฐมนตรยงมดลพนจ

ในการจายคาทดแทนใหแกบคคลผเสยหายในบางกรณทเหนสมควร ตามหลกความรบผดชอบของรฐ

โดยทวไป(Ex-gratiascheme)ไดแกในกรณทผเสยหายตองถกคมขงอยเปนระยะเวลานานเชนโดยอาจ

เกดจากความบกพรองอยางรายแรงของเจาหนาทของรฐเชนตำรวจหรอในกรณทผตองหาพนจากขอกลาว

หาโดยสนเชง(ไมวาในชนพจารณาคดหรอชนอทธรณ) แนวทางนปรากฏในประเทศอนๆดวยเชนประเทศ

ออสเตรเลย ทงน ในการจายคาทดแทนจะมหลกการสำคญคอ จำเลยจะตองเปนผบรสทธอยางแทจรง

(factualinnocence)

2.แนวความคดเกยวกบการเยยวยาผตองหาและจำเลยในคดอาญาในประเทศไทยในสมยกอนมการปฏรปการศาลและกระบวนการยตธรรมในสมยรชกาลท 5 ประเทศไทยใชหลก

จารตนครบาลเปนวธพจารณาความอาญา จนกระทงถกประเทศตะวนตกทลาอาณานคมยกเปนขออางเพอ

ไมใหคนของตนหรอทอยในบงคบของตนรบการพจารณาพพากษาของศาลไทยในยคนน ทงน เปนเพราะ

ระบบวธพจารณาคดของประเทศไทยในยคนนใชระบบการแสวงหาขอเทจจรงโดยใชวธการทรมานรางกาย

เพอพสจนความบรสทธ ซงหากผนนยอมรบไดกจะไดรบการยอมรบวาเปนผบรสทธจรง แตหากทนไมได

กจะไดรบคำพพากษาลงโทษ ซงชาวตะวนตกเหนวาเปนการใชวธการททารณโหดราย

หลกกฎหมายตามระบบจารตนครบาลของไทยถอหลกวาผถกกลาวหาจะถกสนนษฐานไวกอนวา

เปนผกระทำความผดจนกวาจะพสจนไดวาเปนผบรสทธซงแตกตางกบหลกกฎหมายของประเทศตะวนตก

จงมการยกขออางเกยวกบการศาลและสทธสภาพนอกอาณาเขต จนตองมการปฏรประบบการศาลตาม

แนวทางของประเทศตะวนตกในสมยรชกาลท 5 มการยกเลกวธการแสวงหาความจรงตามจารตนครบาล

และมการตรากฎหมายทเกยวของขนมาใชบงคบอนเปนหลกการในการพจารณาอนไดแกพระราชบญญตวธ

พจารณาความมโทษใชไปพลางกอนร.ศ. 115กฎหมายลกษณะอาญาร.ศ.127และพระราชบญญตลกษณะ

พยาน ร.ศ. 113 การปฏรปกระบวนการยตธรรมในขณะนน มหลกการในการคมครองสทธของจำเลยใน

การพจารณาคดอาญาใหไดรบความเปนธรรมและไดรบการพจารณาคดตามหลกการวาจะตองสนนษฐาน

ไวกอนวาผถกกลาวหาเปนผบรสทธจนกวาจะพสจนไดวาผนนกระทำความผด แตอยางไรกตามหลกการ

ตามแนวความคดเกยวกบการเยยวยาความเสยหายแกผเสยหายและจำเลยโดยรฐในขณะนนยงไมปรากฏ

แนวความคดทเดนชดนก

13-22

ตอมาเมอไดมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาใชบงคบในระยะแรกหลกการในการคม-

ครองสทธของผเสยหาย ไดมการคมครองสทธของผเสยหายในการฟองรองคดแพงเกยวเนองกบคดอาญา

และกำหนดใหศาลสงใหคนทรพยสนหรอใชราคาแกผเสยหาย เปนการคมครองผเสยหายในการทตองตก

เปนเหยออาชญากรรมใหไดรบการเยยวยาโดยกระบวนการทางศาลในการเรยกคาเสยหายจากผกระทำความ

ผดอาญา แตยงไมมการบญญตเกยวกบการใหมการเยยวยาความเสยหายโดยการใหความชวยเหลอทางการ

เงนโดยรฐในชวงนแตประการใด

สวนการคมครองบคคลซงตองตกเปนจำเลยในคดอาญานนมบทบญญตในการคมครองบคคลซง

ตองตกเปนผถกกลาวหาหรอจำเลยในคดอาญาในสทธเกยวกบชวตรางกายและเสรภาพตางๆหลายประการ

อาทหลกการในการสนนษฐานวาผถกกลาวหาหรอจำเลยตองเปนผบรสทธจนกวาจะมการพสจนไดวาผนน

กระทำความผดจรง สทธในการใหการหรอไมใหการของจำเลย ระยะเวลาในการควบคมตวผตองหา การ

คมครองสทธของผตองคำพพากษาใหประหารชวต และในสวนทเกยวกบการใหความชวยเหลอแกจำเลยนน

มการบญญตเกยวกบการใหศาลตงทนายความใหในกรณทจำเลยไมมทนายความ แตยงไมมการบญญต

เกยวกบการใหความชวยเหลอแกจำเลยในคดอาญาในลกษณะของการชดเชยความเสยหายโดยรฐในขณะ

นนแตประการใดจำเลยทไดรบความเสยหายและศาลพพากษาวาไมมความผดตองดำเนนการเพอฟองรอง

ดำเนนคดจากเจาหนาทของรฐดวยตนเอง

สำหรบแนวความคดเกยวกบจำเลยในคดอาญานนเมอปพ.ศ.2536ศาลฎกาไดมคำพพากษาใน

คดเชอรแอนดนแคนโดยไดพพากษายนตามคำพพากษาของศาลอทธรณทไดพพากษากลบคำพพากษาของ

ศาลชนตนใหยกฟองจำเลยท2จำเลยท3และจำเลยท4 เพราะจำเลยไมไดกระทำความผดตามฟองทำใหม

การวพากษวจารณในระบบกระบวนการยตธรรมของประเทศไทยอยางกวางขวางทำใหนำไปสการเรยกรอง

ใหมการปฏรประบบกระบวนการยตธรรมของประเทศไทยและใหมระบบการเยยวยาความเสยหายใหแก

ผเสยหายและจำเลยในคดอาญาในเวลาตอมา

ตอมามแนวความคดเกยวกบการจายคาความเสยหายใหแกจำเลยในคดอาญาทเหนวา จำเลยใน

คดอาญาทตองสญเสยอสรภาพของตนเพราะถกจองจำอยในระหวางการพจารณาของศาลหรอตองโทษตาม

คำพพากษาหรอคำสงของศาล เมอคำพพากษาหรอคำสงของศาลอนถงทสดวาผนนไมไดกระทำความผด

หรอการกระทำของผนนไมเปนความผด ควรไดรบคาทดแทนในความเสยหายจากการทบคคลนนตองสญ

เสยอสรภาพอนไดแกการสญเสยสทธและเสรภาพในชวตและรางกายการสญเสยสทธในการประกอบอาชพ

ฯลฯรวมทงบรรดาคาใชจายตางๆอนเกดจากการใชจายตอสคดของตน แตแนวความคดดงกลาวไมปรากฏ

วามการตรากฎหมายขนรองรบบทบญญตดงกลาวแตประการใดจนกระทงมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช2540ไดมการบญญตถงสทธของจำเลยไวดงน

13-23

“มาตรา 246 บคคล ใด ตก เปน จำเลย ใน คด อาญา และ ถก คม ขง ระหวาง การ พจารณา คด หาก ปรากฏ

ตาม คำ พพากษา อน ถงท สด ใน คด นน วา ขอ เทจ จรง ฟง เปน ยต วา จำเลย มได เปน ผ กระทำ ความ ผด หรอ การ

ก ระ ทำ ของ จำเลย ไม เปน ความ ผด บคคล นน ยอม ม สทธ ได รบ คา ทดแทน และ คา ใช จาย ตาม สมควร ตลอด จน

บรรดา สทธ ท เสย ไป เพราะ การ นน คน ทงน ตาม เงอนไข และ วธ การ ท กฎหมาย บญญต”

สบเนองจากบทบญญตของรฐธรรมนญดงกลาวจงไดมการตราพระราชบญญตคาตอบแทน

ผเสยหาย และคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ. 2544 ขนเพอเยยวยาความเสยหายแก

ผเสยหายและจำเลยในคดอาญา ซงการคมครองสทธของประชาชนดงกลาวยงคงไดรบการรบรองไวใน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบนคอฉบบพทธศกราช2550ดงน

“มาตรา 40 บคคล ยอม ม สทธ ใน กระบวนการ ยตธรรม ดง ตอ ไป น ฯลฯ

(4) ผ เสย หาย ผ ตองหา โจทก จำเลย ค กรณ ผ ม สวน ได เสย หรอ พยาน ใน คด ม สทธ ได รบ การ ปฏบต

ท เหมาะ สมใน การ ดำเนน การ ตาม กระบวนการ ยตธรรม รวม ทง สทธ ใน การ ได รบ การ สอบสวน อยาง ถก ตอง

รวดเรว เปน ธรรม และ การ ไม ให ถอยคำ เปน ปฏปกษ ตอ ตนเอง

(5) ผ เสย หาย ผ ตองหา จำเลย และ พยาน ใน คด อาญา ม สทธ ได รบ ความ คมครอง และ ความ ชวย เหลอ

ท จำเปน และ เหมาะ สม จาก รฐ สวน คา ตอบแทน คา ทดแทน และ คา ใช จาย ท จำเปน ให เปน ไป ตาม ท กฎหมาย

บญญต”

จะเหนไดวา กรณสทธในการไดรบความชวยเหลอจากรฐในทางการเงนตามรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540มาตรา246จะเจาะจงละวางหลกการไวชดเจนวาจะตองเปนจำเลยใน

คดอาญาและถกคมขงระหวางการพจารณาคดหากปรากฏตามคำพพากษาอนถงทสดในคดนนวาขอเทจจรง

ฟงเปนยตวาจำเลยมไดเปนผกระทำความผดหรอการกระทำของจำเลยไมเปนความผดแตตามรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบนคอฉบบพทธศกราช2550จะบญญตไวกวางกวาโดยใหรวมถงผตองหา

ดวยดงนนจงตองมการทบทวนมาตรการชวยเหลอแกผตองหาเพมเตมจากกฎหมายทมอยเดมดวย

(โปรด อาน เนอหา สาระ โดยละเอยดใน

1. มหาวทยาลย สโขทย ธร รมาธ ราช (2550) รายงาน การ ศกษา วจย เรอง “กฎหมาย จด ตง กองทน

ชวย เหลอ ผ เสย หาย และ จำเลย ใน คด อาญา” เสนอ ตอ กรม คมครอง สทธ และ เสรภาพ กระทรวง ยตธรรม

2. ศภ มาศ พยฆ วเชยร ศข โข สบ สข และ ผกา ภ รณ เถอน ชย (2551) “หนวย ท 11 การ คมครอง

สทธ และ เสรภาพ ของ ผ เสย หาย และ จำเลย ใน คด อาญา” ใน เอกสาร การ สอน ชด วชาการ คมครอง สทธ และ

เสรภาพ ของ ประชาชน มหาวทยาลย สโขทย ธร รมาธ ราช นนทบร

3. ขอมล ทาง อเลกทรอนกส เกยว กบ สทธ ของ ผ ตองหา และ จำเลย ใน คด อาญา จาก เวบไซต ของ

ตาง ประเทศ)

13-24

กจกรรม13.2.1

จงอธบายเกยวกบแนวคดและววฒนาการในการชวยเหลอผบรสทธในคดอาญาในทางสากล

พอสงเขป

บนทกคำตอบกจกรรม13.2.1

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท13ตอนท13.2กจกรรม13.2.1)

13-25

เรองท13.2.2กฎหมายเกยวกบการชวยเหลอผตองหา

และจำเลยผบรสทธในคดอาญา

สาระสงเขปกฎหมายเกยวกบการชวยเหลอผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญาทสำคญมดงน

1.รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบพทธศกราช 2550มบทบญญตรองรบสทธของผตองหา

และจำเลยในคดอาญาไวทำนองเดยวกนกบรฐธรรมนญฉบบพทธศกราช2540แตมบทบญญตในลกษณะ

กวางกวาทสำคญคอมาตรา40(4)และ(5)ดงน

“มาตรา 40 บคคล ยอม ม สทธ ใน กระบวนการ ยตธรรม ดง ตอ ไป น ฯลฯ

(4) ผ เสย หาย ผ ตองหา โจทก จำเลย ค กรณ ผ ม สวน ได เสย หรอ พยาน ใน คด ม สทธ ได รบ การ ปฏบต

ท เหมาะ สมใน การ ดำเนน การ ตาม กระบวนการ ยตธรรม รวม ทง สทธ ใน การ ได รบ การ สอบสวน อยาง ถก ตอง

รวดเรว เปน ธรรม และ การ ไม ให ถอยคำ เปน ปฏปกษ ตอ ตนเอง

(5) ผ เสย หาย ผ ตองหา จำเลย และ พยาน ใน คด อาญา ม สทธ ได รบ ความ คมครอง และ ความ ชวย เหลอ

ท จำเปน และ เหมาะ สม จาก รฐ สวน คา ตอบแทน คา ทดแทน และ คา ใช จาย ท จำเปน ให เปน ไป ตาม ท กฎหมาย

บญญต”

2.การชวยเหลอทางการเงนแกผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญาการชวยเหลอทางการเงนแกผตองหาและจำเลยผบรสทธ ปจจบนไดแก การชวยเหลอตาม

พระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญา พ.ศ. 2544

โดยจำเลยทมสทธไดรบคาทดแทนและคาใชจาย ซงตามมาตรา 20 จำเลยทมสทธไดรบคาทดแทนและ

คาใชจายตามพระราชบญญตน ตอง

(1) เปนจำเลยทถกดำเนนคดโดยพนกงานอยการ

(2) ถกคมขงในระหวางการพจารณาคด และ

(3) ปรากฏหลกฐานชดเจนวา จำเลยมไดเปนผกระทำความผด และมการถอนฟองในระหวาง

ดำเนนคด หรอปรากฏตามคำพพากษาอนถงทสดในคดนนวาขอเทจจรงฟงเปนยตวาจำเลยมไดเปนผกระทำ

ความผดหรอการกระทำของจำเลยไมเปนความผด

13-26

การจายคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาเปนไปตามมาตรา 21 แหงพระราชบญญต

คาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544ประกอบกฎกระทรวง

กำหนดหลกเกณฑวธการ และอตราในการจายคาตอบแทนผเสยหายฯลฯ2546 ขอ 6 ดงน

1) คาทดแทนการถกคมขงใหคำนวณจากจำนวนวนทถกคมขงตามหมายขงระหวางไตสวนมลฟอง

หรอระหวางพจารณาจนถงวนทไดรบการปลอยตวตามหมายปลอยในอตราวนละ 200 บาท

2)คาใชจายทจำเปนในการรกษาพยาบาล จายเทาทจายจรงแตไมเกน 30,000 บาทหากความเจบปวย

ของจำเลยเปนผลโดยตรงจากการถกดำเนนคด

3)คาฟนฟสมสรรถภาพทางรางกายและจตใจ จายเทาทจายจรงแตไมเกน50,000 บาท หากความ

เจบปวยของจำเลยเปนผลโดยตรงจากการถกดำเนนคด

4) คาขาดประโยชนทำมาหาไดในระหวางถกดำเนนคดจายในอตราวนละไมเกน200 บาท นบแต

วนทไมสามารถประกอบการงานไดตามปกต

5) คาใชจายทจำเปนในการดำเนนคด เชน คาทนายความ ใหจายเทาทจายจรงแตไมเกนอตราท

กำหนดในกฎกระทรวง และคาใชจายอนๆ ในการดำเนนคด จายเทาทจายจรงแตไมเกน 30,000 บาท

6) คาทดแทนและคาใชจายในกรณทจำเลยถงแกความตาย ซงเปนผลโดยตรงจากการถกดำเนน

คดโดยจะจายเปน

-คาทดแทน เปนเงนจำนวน 100,000 บาท

-คาจดการศพ เปนเงนจำนวน20,000 บาท

-คาขาดอปการะเลยงด เปนเงนจำนวน30,000 บาท

-คาเสยหายอนๆ ตามทคณะกรรมการฯ จะเหนสมควรแตไมเกน 30,000บาท

ในการพจารณาคณะกรรมการฯจะกำหนดใหจำเลยไดรบคาทดแทนและคาใชจายเพยงใดหรอไม

กได โดยคำนงถงพฤตการณแหงคด ความเดอดรอนทจำเลยไดรบและโอกาสทจำเลยจะไดรบการชดเชย

ความเสยหายจากทางอนดวย

หลกเกณฑการจายคาทดแทนและคาใชจายตามพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และ

คาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาฯตามเจตนารมณของผรางกฎหมายไดสะทอนหลกการเยยวยา

จำเลยผบรสทธในคดอาญาตามหลกสากลในประการสำคญ คอผตองหาหรอจำเลยจะตองเปนผบรสทธท

แทจรงและไมมสวนรวมในการกระทำความผด(factualinnocence)

อนงขอบเขตของพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยใน

คดอาญาพ.ศ.2544นเปนการคมครองสทธของจำเลยในคดอาญาระหวางการพจารณาคดจนถงขณะเมอม

คำพพากษาอนถงทสดในคดวาขอเทจจรงฟงเปนทยตวาจำเลยมไดเปนผกระทำความผดหรอการกระทำของ

จำเลยไมเปนความผดแตหากเปนกรณบคคลตองรบโทษอาญาโดยคำพพากษาถงทสดแลวปรากฏหลกฐาน

ขนใหมวาบคคลนนมไดเปนผกระทำความผดและศาลทพจารณาคดทรอฟนขนพจารณาใหมมคำพพากษา

วาบคคลผนนมไดกระทำความผดบคคลนนมสทธทจะไดรบคาทดแทนและไดรบบรรดาสทธทเสยไปเพราะ

13-27

ผลแหงคำพพากษานนคนได ตามพระราชบญญตการรอฟนคดอาญาขนพจารณาใหมพ.ศ.2526โดยเนอหา

ของพระราชบญญตฉบบนสอดคลองกบหลกการตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540

มาตรา247 ซงบญญตแยกออกมาเปนการเฉพาะวา

“บคคล ใด ตอง รบ โทษ อาญา โดย คำ พพากษา อน ถงท สด บคคล นน ผ ม สวน ได เสย หรอ พนกงาน

อยการ อาจ รองขอ ให ม การ รอฟน คด ขน พจารณา ใหม ได และ หาก ปรากฏ ตาม คำ พพากษา ของ ศาล ท รอฟนคด

ขน พจารณา ใหม วา บคคล นน มได เปน ผ กระทำ ความ ผด บคคล นน หรอ ทายาท ยอม ม สทธ ได รบ คา ทดแทน

และ คา ใช จาย ตาม สมควร ตลอด จน บรรดา สทธ ท เสย ไป เพราะ ผล แหง คำ พพากษา นน คน ทงน ตาม เงอนไข

และ วธ การ ท กฎหมาย บญญต”

อยางไรกด ตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย 2550มาตรา 40 (5) บญญต

กวางๆเพยงวา

“ผ เสย หาย ผ ตองหา จำเลย และ พยาน ใน คด อาญา ม สทธ ได รบ ความ คมครอง และ ความ ชวย เหลอ

ท จำเปน และ เหมาะ สม จาก รฐ สวน คา ตอบแทน คา ทดแทน และ คา ใช จาย ท จำเปน ให เปน ไป ตาม ท กฎหมาย

บญญต”

ดงนนเมอพจารณาจากบรบทของรฐธรรมนญฉบบใหมอาจตองพจารณากฎหมายทเกยวกบสทธ

ของจำเลยตามกฎหมายทงสองฉบบประกอบกน

นอกจากน ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบนคอ ฉบบพทธศกราช 2550 จะ

บญญตไวกวางกวาโดยใหรวมถงผตองหาดวยดงนนจงตองมการทบทวนมาตรการชวยเหลอแกผตองหา

เพมเตมจากกฎหมายทมอยเดมดวย

(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยดในบทบญญต ของ กฎหมาย ท เกยวของ)

กจกรรม13.2.2

จงอธบายมาตรการชวยเหลอผตองหาและจำเลยในคดอาญาตามพระราชบญญตคาตอบแทน

ผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544พอสงเขป

บนทกคำตอบกจกรรม13.2.2

13-28

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท13ตอนท13.2กจกรรม13.2.2)

13-29

แนวตอบกจกรรมหนวยท13

เหยออาชญากรรมและผบรสทธในคดอาญา

ตอนท13.1การชวยเหลอเหยออาชญากรรม

แนวตอบกจกรรม13.1.1

การชวยเหลอเหยออาชญากรรมมแนวคดและววฒนาการจากในอดตการชดใชคาเสยหายแกเหยอ

อาชญากรรมหรอผเสยหายในคดอาญาปะปนอยกบการลงโทษเพอแกแคนผกระทำความผด และกำหนด

คาปรบทางแพงเขารฐจนถงครสตศตวรรษท19-20สงคมเรมตระหนกถงสทธของผเสยหายในปค.ศ.1950-

1964จงมการเรยกรองและมการจดตงระบบการชดใชคาเสยหายแกผเสยหายในคดอาญาในประเทศองกฤษ

ประเทศอนๆเรมมการตรากฎหมายโดยแยกแนวความคดการจายคาทดแทนหรอคาเสยหายโดยรฐ(com-

pensation)และการชดใชโดยผกระทำผด(restitution)ในระดบนานาชาตปรากฏหลกการเชนในกตกา

ระหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ไดมการกลาวถงคาทดแทนเหยออาชญากรรม

จากนนไดมความเคลอนไหวในระดบภมภาคเชนสหภาพยโรปและระดบประเทศมาตามลำดบซงแนวคด

สำคญอนเปนทมาในเรองนไดแกแนวความคดเกยวกบรฐสวสดการ

ปจจบนในหลายประเทศ เชน ประเทศนวซแลนด ประเทศญปน ไดมการพฒนาแนวคดจากการ

ชวยเหลอเหยออาชญากรรมเฉพาะการชวยเหลอทางการเงน(victimscompensation)มาเปนการใหความ

ชวยเหลอในดานอนๆเชนดานสวสดการเพอใหเหยออาชญากรรมหรอผเสยหายในคดอาญาสามารถใชชวต

ประจำวนไดอยางไมยากลำบากหรอความชวยเหลอดานกฎหมายเพอใหสามารถเรยกรองคาเสยหายจาก

ผกระทำความผดไดสะดวกยงขนเรยกโดยรวมวาการชวยเหลอเหยออาชญากรรม(victimsassistance)

และเปนแนวทางใหแกประเทศอนๆในการปรบปรงกฎหมาย

แนวตอบกจกรรม13.1.2

มาตรการชวยเหลอผเสยหายในคดอาญาตามพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทน

และคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ. 2544 เนนทการจายคาตอบแทนแกผเสยหาย โดยมหลกเกณฑ

ดงน

ความผดทกระทำตอผเสยหาย ซงทำใหผเสยหายอาจขอรบคาตอบแทนไดตามมาตรา 17 ไดแก

ความผดตามประมวลกฎหมายอาญา ภาค 2 ความผดลกษณะ 9 ความผดเกยวกบเพศมาตรา 276 ถงมาตรา

287ลกษณะ10ความผดเกยวกบชวตและรางกายหมวด1 ความผดตอชวตมาตรา 288 ถงมาตรา 294

13-30

หมวด2 ความผดตอรางกายมาตรา 295 ถงมาตรา300หมวด3ความผดฐานทำใหแทงลกมาตรา 301 ถง

มาตรา 305หมวด4ความผดฐานทอดทงเดกคนปวยเจบหรอคนชรามาตรา 306 ถงมาตรา 308

ความผดเกยวกบการกระทำโดยประมาท ตามมาตรา 291และมาตรา300รวมถงกรณการกระทำ

โดยประมาทซงเปนความผดตามพระราชบญญตจราจรทางบกพ.ศ.2522ซงผเสยหายมสทธไดรบคาชดเชย

และเยยวยาจากพระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถพ.ศ.2535ดวย

คาตอบแทนแกผเสยหายมดงน

ก. คาตอบแทนผเสยหายในคดอาญากรณไดรบบาดเจบ

1)คาใชจายทจำเปนในการรกษาพยาบาล จายเทาทจายจรงแตไมเกน 30,000บาทและให

รวมถงคาใชจายเกยวกบคาหองและคาอาหารในอตราไมเกนวนละ600บาท

2)คาฟนฟสมรรถภาพทางรางกายและจตใจ จายเทาทจายจรงแตไมเกน20,000บาทและ

ใหรวมถงคาใชจายเกยวกบคาหองและคาอาหารในอตราไมเกนวนละ 600 บาท

3) คาขาดประโยชนทำมาหาไดในระหวางทไมสามารถประกอบการงานไดตามปกต จายใน

อตราวนละไมเกน 200 บาท เปนระยะเวลาไมเกน 1 ป นบแตวนทไมสามารถประกอบการงานปกตได

4)คาตอบแทนความเสยหายอน จายเปนเงนตามจำนวนทคณะกรรมการฯ เหนสมควรแต

ไมเกน30,000 บาท

ข.คาตอบแทนผเสยหายในคดอาญากรณถงแกความตาย

จายเปนจำนวนตงแต 30,000บาทแตไมเกน 100,000 บาท คาจดการศพ จายเปนเงนจำนวน

20,000 บาท คาขาดอปการะเลยงดจายเปนเงนจำนวนไมเกน 30,000 บาท และคาตอบแทนความเสยหายอน

ตามทคณะกรรมการเหนสมควรแตไมเกน 30,000 บาท

ทงน ผเสยหายไดรบคาตอบแทนเพยงใดหรอไมกไดโดยคำนงถงพฤตกรรมความรายแรง

ของการกระทำความผด และสภาพความเสยหายทผเสยหายไดรบ รวมทงโอกาสทผเสยหายจะไดรบการ

บรรเทาความเสยหายโดยทางอนดวย

ตอนท13.2การชวยเหลอผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญา

แนวตอบกจกรรม13.2.1

ทมาทสำคญของแนวคดในการชวยเหลอผเสยหายและจำเลยผบรสทธในคดอาญาทตองตกเปน

เหยอของการใชอำนาจโดยมชอบหรอความบกพรองของกระบวนการยตธรรมคอแนวคดเกยวกบสทธมนษยชน

กรณผตองหาและจำเลยปรากฏในปฏญญาสากลตางๆเชนปฏญญาวาดวยสทธขนพนฐานสำหรบผเสยหาย

ในคดอาญาและการใชอำนาจโดยมชอบตอผเสยหายในคดอาญา(DeclarationoftheBasicprinciples

of Justice forVictimsofCrimeandAbuseofPower)ซงวางหลกสำคญเพอรองรบสทธของเหยอ

รวมถงเหยอจากการใชอำนาจรฐอยางไมเปนธรรมไวดงน

13-31

-เหยออาชญากรรมและเหยอจากการใชอำนาจรฐอยางไมเปนธรรมจะตองไดรบการดแลอยางม

ศกดศร

-ตองไดรบขอมลเกยวกบบทบาทของตนในการเตรยมตวสำหรบการดำเนนคดในศาลตลอดจน

ความคบหนาและผลของคด

-ตองไดรบการเขาถงความชวยเหลอทางกายภาพการรกษาพยาบาลทางจตใจและทางสงคมและ

ขอมลเกยวกบวธการไดรบความชวยเหลอดงกลาว

- รฐบาลตองใหการศกษาและการฝกอบรมอยางเพยงพอแกบคลากรของหนวยงานดานตำรวจศาล

การแพทยและสวสดการสงคมและใหมระบบรองรบกระบวนการทางศาลและทางบรหาร

แนวตอบกจกรรม13.2.2

การชวยเหลอทางการเงนแกผตองหาและจำเลยผบรสทธปจจบนไดแกการชวยเหลอตามพระราช

บญญตคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544โดยจำเลยทม

สทธไดรบคาทดแทนและคาใชจายตามพระราชบญญตน ตอง (1) เปนจำเลยทถกดำเนนคดโดยพนกงาน

อยการ (2) ถกคมขงในระหวางการพจารณาคด และ (3) ปรากฏหลกฐานชดเจนวาจำเลยมไดเปนผกระทำ

ความผด และมการถอนฟองในระหวางดำเนนคด หรอปรากฏตามคำพพากษาอนถงทสดในคดนนวาขอเทจจรง

ฟงเปนยตวาจำเลยมไดเปนผกระทำความผดหรอการกระทำของจำเลยไมเปนความผด

หลกเกณฑการจายคาทดแทนและคาใชจายตามพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และ

คาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาฯดงกลาว ไดสะทอนหลกการเยยวยาจำเลยผบรสทธตาม

หลกสากลในประการสำคญคอผตองหาหรอจำเลยจะตองเปนผบรสทธทแทจรงและไมมสวนรวมในการ

กระทำความผด(factualinnocence)

13-32

แบบประเมนผลตนเองหลงเรยน

วตถประสงค เพอประเมนความกาวหนาในการเรยนรของนกศกษาเกยวกบเรอง“เหยออาชญากรรมและ

ผบรสทธในคดอาญา”

คำแนะนำ อานคำถามตอไปนแลวเขยนคำตอบลงในชองวางทกำหนดใหนกศกษามเวลาทำแบบประเมน-

ผลตนเองชดน30นาท

1. โปรดวเคราะหมาตรการชวยเหลอเหยออาชญากรรมตามกฎหมายไทยพอสงเขป

2. โปรดวเคราะหมาตรการชวยเหลอทางการเงนแกผตองหาและจำเลยผบรสทธในคดอาญาตามกฎหมายไทย

พอสงเขป

13-33

เฉลยแบบประเมนผลตนเองหนวยท13

กอนเรยน1. การชวยเหลอเหยออาชญากรรมมทมาสำคญจากแนวคดเกยวกบรฐสวสดการ โดยถอวา

เปนความจำเปนทรฐตองใหความชวยเหลอแกบคคลทไดรบผลรายจากอาชญากรรมในฐานะทเปนเหยอ

อาชญากรรม โดยเฉพาะอยางยงในคดอาญารายแรง รฐไดรบทราบถงความสญเสยของผทตกเปนเหยอ

อาชญากรรม ซงหากรฐไมยนมอเขาชวยเหลอผเสยหายจะตองทนทกขทรมานจากผลกรรมทตนเองไมได

เปนผกอขนนน การชวยเหลอเหยออาชญากรรมโดยรฐ เดมเนนการใหความชวยเหลอทางการเงนแกเหยอ

อาชญากรรมในฐานะประชาชนทไดรบความเสยหาย(victimscompensation)ตอมาไดขยายรปแบบการให

ความชวยเหลอในดานอนๆเรยกรวมวาการใหความชวยเหลอเหยออาชญากรรม(victimsassistance)

2. การชวยเหลอผเสยหายและจำเลยผบรสทธในคดอาญาทตองตกเปนเหยอของการใชอำนาจ

โดยมชอบหรอความบกพรองของกระบวนการยตธรรม คอ แนวคดเกยวกบสทธมนษยชน กรณผตองหา

และจำเลยปรากฏในปฏญญาสากลตางๆเชนปฏญญาวาดวยสทธขนพนฐานสำหรบผเสยหายในคดอาญา

และการใชอำนาจโดยมชอบตอผเสยหายในคดอาญา(DeclarationoftheBasicprinciplesofJustice

forVictimsofCrimeandAbuseofPower)ซงวางหลกสำคญเพอรองรบสทธของเหยอรวมถงเหยอ

จากการใชอำนาจรฐอยางไมเปนธรรมไวดงน

-เหยออาชญากรรมและเหยอจากการใชอำนาจรฐอยางไมเปนธรรมจะตองไดรบการดแล

อยางมศกดศร

-ตองไดรบขอมลเกยวกบบทบาทของตนในการเตรยมตวสำหรบการดำเนนคดในศาลตลอดจน

ความคบหนาและผลของคด

-ตองไดรบการเขาถงความชวยเหลอทางกายภาพการรกษาพยาบาลทางจตใจและทางสงคม

และขอมลเกยวกบวธการไดรบความชวยเหลอดงกลาว

- รฐบาลตองใหการศกษาและการฝกอบรมอยางเพยงพอแกบคลากรของหนวยงานดาน

ตำรวจศาลการแพทยและสวสดการสงคมและใหมระบบรองรบกระบวนการทางศาลและทางบรหาร

หลงเรยน1. มาตรการใหความชวยเหลอแกเหยออาชญากรรมของไทยปรากฏในกฎหมายฉบบตางๆ โดย

เฉพาะการชวยเหลอทางการเงนตามพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและคาใชจาย

แกจำเลยในคดอาญาพ.ศ. 2544 อยางไรกด เมอพจารณาในภาพรวมของระบบการใหความชวยเหลอแก

เหยออาชญากรรม (victims assistance) จะเหนวา การใหความชวยเหลอผเสยหายในคดอาญาของไทย

ยงคอนขางกระจายอยในกฎหมายตางๆ จงอาจมขอเสนอใหมการบรณาการระบบการใหความชวยเหลอ

ใหเกดความสะดวกแกผเสยหายยงขนทำนองเดยวกบแนวทางในระบบสากล

13-34

2. การชวยเหลอทางการเงนแกผบรสทธในคดอาญาปจจบนไดแก การชวยเหลอตามพระราช

บญญตคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทนและคาใชจายแกจำเลยในคดอาญาพ.ศ.2544โดยจะใหความ

ชวยเหลอเฉพาะกรณทตกเปนจำเลยแลวซงจำเลยทมสทธไดรบคาทดแทนและคาใชจายตอง(1) เปนจำเลย

ทถกดำเนนคดโดยพนกงานอยการ(2) ถกคมขงในระหวางการพจารณาคด และ(3) ปรากฏหลกฐานชดเจน

วา จำเลยมไดเปนผกระทำความผด และมการถอนฟองในระหวางดำเนนคด หรอปรากฏตามคำพพากษา

อนถงทสดในคดนนวาขอเทจจรงฟงเปนยตวา จำเลยมไดเปนผกระทำความผดหรอการกระทำของจำเลย

ไมเปนความผด

อยางไรกด ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน คอ ฉบบพทธศกราช 2550

จะบญญตไวกวางกวาโดยใหการชวยเหลอทางการเงนจะรวมถงกรณผตองหาดวยตามทกฎหมายบญญต

ดงนนจงตองมการทบทวนมาตรการชวยเหลอทางการเงนแกผตองหาเพมเตมจากกฎหมายทมอยเดมดวย