บทท 2

หลกการของการวางแผน

การวางแผน เปนทงศาสตรและศลปทมการพฒนามาอยางตอเนองและสมาเสมอ เพอใหการวางแผนมทงประสทธภาพคอ การเสยคาใชจายตาทสด การกอใหเกดความพอใจแกบคลากรในองคการ และมประสทธผลคอ การทาใหบรรลเปาประสงคทกาหนดไวในแผน (สน พนธพนจ, 2555: หนา 57) จงควรมการศกษาเกยวกบหลกการของการวางแผนซงหมายถง สาระสาคญทยดเปนแนวปฏบตในการวางแผน เพอใหผวางแผน ผบรหาร และผทมสวนเกยวของกบการวางแผนเกดความรความเขาใจเกยวกบหลกการพนฐานของการวางแผน เทคนคการวางแผน กระบวนการวางแผน เครองมอในการวางแผน วธการวางแผน ระดบของการวางแผน บคคลทเกยวของกบการวางแผน และประเภทของการวางแผน/แผน

หลกการพนฐานของการวางแผน

กอนทผวางแผนจะทาการวางแผน ผวางแผนควรทราบเกยวกบหลกการพนฐานของการวางแผน เพอใหเกดความเขาใจสามารถวางแผนไดอยางมประสทธภาพ ซงการวางแผนจงมหลกการพนฐานของการวางแผน (ปรบจาก สน พนธพนจ, 2555: หนา 40-41 และปรชา หงสไกรเลศ, 2557: หนา 7-19) ดงน

1. การวางแผนตองสอดคลองสนบสนนเปาหมายและวตถประสงคขององคการ ผวางแผนตองตระหนกอยเสมอวา แผนทกแผนทเกดจากการวางแผนตองเกอหนนและอานวยความสะดวกตอการบรรลตามเปาหมายและวตถประสงคขององคการ

2. การวางแผนเปนงานอนดบแรกของกระบวนการจดการ การวางแผนเปนงานแรกทตองเรมกอนงานอน ๆ ในองคการ เพราะการวางแผนเปนตวสนบสนนและสงเสรมใหงานอน ๆ ดาเนนไปดวยความสอดคลองและมประสทธภาพ

3. การวางแผนเปนหนาทของผบรหารทกคน ผบรหารทประสบความสาเรจตองรจกการวางแผนทดและถกตอง จงจะสามารถดาเนนงานบรหารไดอยางมประสทธภาพและมประสทธผล

4. ผวางแผนตองคานงใหแผนทวางไวมประสทธภาพ โดยคานงถงการใชเงน การใชเวลา รวมถงการใชแรงงานและเครองมอใหเกดการใชประโยชนสงสด

22

ประเภทของการวางแผนและแผน

ประเภทของการวางแผน นกวชาการบางคนกเรยกวา “ประเภทของแผน” (สน พนธพนจ, 2555: หนา 51) การจาแนกการวางแผนและแผนออกเปนประเภทตาง ๆ ขนอยกบเกณฑทนามาใชในการจาแนก ดงน

1. การจ าแนกตามความกวาง (Breadth) การจาแนกตามความกวาง จะแบงการวางแผนออกเปน 2 แบบ (สภาพร พศาลบตร, 2553:

หนา 31-36 ; ปรชา หงสไกรเลศ, 2557: หนา 7-10 – 7-12 และ Robbins and Coulter, 2012: p. 125-126) ไดแก

1.1 การวางแผนการดาเนนงาน (Operational Planning) เปนการวางแผนทถกจดทาขนเพอใชกากบการดาเนนงานของหนวยยอย มลกษณะการวางแผนระยะสน ซงมกเกยวของกบปจจยตาง ๆ ภายในองคการ ซงเปนทรพยากรทผวางแผนสามารถควบคมได โดยทวไปเปาหมายของการวางแผนการดาเนนงานจะมงเนนในการปฏบตงานใหบรรลตามเปาหมายของภาระงานประจาวน

1.2 การวางแผนกลยทธ (Strategic Planning) เปนการวางแผนทถกจดทาขนเพอใหสอดคลองกบเปนหมายกลยทธขององคการ ซงการวางแผนกลยทธจะกลาวถงขอบเขตกวาง ๆ ของการจดกจกรรมขององคการทตองครอบคลมทรพยากรทงหมดทองคการมอยตลอดจนการพยากรณสภาวะแวดลอมทงภายในและภายนอก โดยทวไปเปาหมายของการวางแผนกลยทธจะมงเนนใหองคการเจรญเตบโตและดารงอยไดในอนาคต

จากทกลาวมาแลวขางตน การวางแผนทงสองแบบ มความเกยวของกบผบรหารในระดบตาง ๆ ขององคการทแตกตางกน ผบรหารในระดบสงจะมการวางแผนกลยทธมากกวาการ วางแผนการดาเนนงาน ผบรหารในระดบกลางจะมการวางแผนกลยทธเทา ๆ กบการวางแผนการดาเนนงาน และผบรหารในระดบตนจะมการวางแผนกลยทธนอยกวาการวางแผนการดาเนนงาน ดงภาพท 2.1

23

ภาพท 2.1 การแบงประเภทการวางแผนตามความกวางกบระดบของผบรหารในองคการ ทมา (ดดแปลงมาจาก Robbins and Coulter, 2012: p.126) 2. การแบงตามกรอบเวลา (Time Frame) การแบงตามกรอบเวลา จะแบงการวางแผนออกเปนหลายแบบ ดงน

2.1 การแบงแผนออกเปน 2 แบบ (Robbins and Coulter, 2012: p.249) ไดแก 2.1.1 การวางแผนระยะสน (Short -Term Planning) เปนแผนทม

ระยะเวลาในการดาเนนงาน ไมเกน 1 ป 2.1.2 การวางแผนระยะยาว (Long- Term Planning) เปนแผนทม

ระยะเวลาในการดาเนนงาน 1-3 ป 2.2 การแบงแผนออกเปน 3 แบบ (ปรชา หงสไกรเลศ, 2557: หนา 7-10 – 7-12)

ไดแก 2.2.1 แผนระยะสน (Short-Range Plan) เปนแผนทกาหนดชวงระยะเวลา

เปนเปาหมายในการดาเนนงานไมเกน 1 ป 2.2.2 แผนระยะปานกลาง (Medium-Range Plan) เปนแผนทกาหนดชวง

ระยะเวลาเปนเปาหมายในการดาเนนงานระหวาง 3-5 ป 2.2.3 แผนระยะยาว (Long-Range Plan) เปนแผนทกาหนดชวงระยะเวลา

เปนเปาหมายในการดาเนนงานเกนกวา 5 ป 2.3 การแบงแผนออกเปน 5 แบบ (สน พนธพนจ, 2555: หนา 51-56) ไดแก 2.3.1 แผนแมบท (Master Plan) เปนแผนทเกดจากการรวมแผนทงหมด

ภายในองคการเขาไวดวยกน เชน แผนแมบทเกษตรอนทรย แผนแมบทพลงงานทดแทน เปนตน

การวางแผนกลยทธ

การวางแผนการดาเนนงาน

ผบรหารระดบสง

ผบรหารระดบกลาง

ผบรหารระดบตน

24

2.3.2 แผนปฏบตงาน (Functional Plan) เปนแผนยอยทอยในแผนแมบท 2.3.3 แผนโครงการ (Project) เปนแผนงานยอยทสดของนโยบาย 2.3.4 แผนประมวลสรป (Comprehensive Plan) เปนแผนทประมวลรวม

แผนปฏบตงานและแผนโครงการไวดวยกน เชน แผนสาธารณสข แผนการจดการศกษา เปนตน 2.3.5 แผนกจกรรม (Activity Plan) เปนแผนตารางการทางาน (Scheduling)

ในความรบผดชอบของหนวยงานยอยในองคการ 3. การแบงตามความเฉพาะเจาะจง (Specificity) การแบงตามความเฉพาะเจาะจง จะแบงการวางแผนออกเปน 2 แบบ (Robbins and Coulter,

2012: p.125) แบงออกเปน 3.1 การวางแผนทศทาง (Directional Planning) เปนการวางแผนทมความยดหยน

แตสอดคลองตามทศทางขององคการ 3.1.2 การวางแผนเฉพาะ (Specific Planning) เปนการวางแผนทเฉพาะเจาะจงลง

ไปในเรองใดเรองหนง มความยดหยนนอย 4. การแบงตามความถในการใช (Frequency of Use) การแบงตามความถในการใช จะแบงการวางแผนออกเปน 2 แบบ (สภาพร พศาลบตร,

2553: หนา 31-36 ; สน พนธพนจ, 2555: หนา 51-56 ; ปรชา หงสไกรเลศ, 2557: หนา 7-10 – 7-12 และ Robbins and Coulter, 2012: p.125) ไดแก

4.1 การวางแผนแบบใชครงเดยว (Single- Use Planning) เปนแผนทกาหนดขนมาเพอใชเฉพาะสถานการณใดสถานการณโดยเฉพาะ เมอสถานการณนนผานพนไปแลว แผนนนกจะถกยกเลกหรอไมถกนามาใชอก จงเปนแผนทเตรยมขนเพอใชกบสถานการณทเฉพาะเจาะจง หรอเพอแกปญหาในสถานการณหนง ๆ โดยเฉพาะเพยงครงเดยว

4.2 การวางแผนแบบใชประจา (Standing Planning) เปนแผนทกาหนดขนมาเพอใชในการบรหารในองคการนน โดยไมมกาหนดชวงระยะเวลาทสนสดเอาไว สวนใหญเปนแนวคด หลกการ หรอแนวทางปฏบตในการกระทาซา ๆ ใหครอบคลมถงสถานการณทจะเกดขน แผนนประกอบดวย นโยบาย กระบวนการปฏบตงาน และกฎเกณฑ

5. การแบงตามระดบการบรหาร การแบงตามระดบการบรหาร จะอยในกรอบของระดบความรบผดชอบการวางแผนของ

ผบรหารในระดบตาง ๆ ตงแตผบรหารระดบตนไปจนถงผบรหารระดบสงในองคการ สามารถแบงการวางแผนออกได 3 ชนด (สน พนธพนจ, 2555: หนา 51-56) ไดแก

25

5.1 การวางแผนกลยทธ (Strategic Planning) เปนการวางแผนทเกยวของกบวสยทศน พนธกจ และเปาหมายขององคการ โดยผบรหารระดบสง เมอวางแผนเสรจแลวจะไดเปนแผนกลยทธ (Strategic Plan)

5.2 การวางแผนยทธว ธ (Tactical Planning) เป นการวางแผนท ม คว ามเฉพาะเจาะจง อยภายในกรอบของแผนกลยทธ โดยผบรหารระดบกลาง เมอวางแผนเสรจแลวจะไดเปนแผนยทธวธ (Tactical Plan)

5.3 การวางแผนปฏบตการ (Operational Planning) เปนการวางแผนเนนลกษณะเปนงานทตองปฏบตเปนประจา โดยผบรหารระดบตน เมอวางแผนเสรจแลวจะไดเปนแผนปฏบตการ (Operational Plan)

6. การแบงตามหนาทด าเนนงาน การแบงตามหนาทดาเนนงาน จะอยในกรอบของหนาทดาเนนงาน สามารถแบงการวางแผน

ออกได 5 ชนด (สน พนธพนจ, 2555: หนา 51-56) ไดแก 6.1 แผนแมบท (Master Plan) เปนแผนทเกดจากการรวมแผนทงหมดภายใน

องคการเขาไวดวยกน เชน แผนแมบทเกษตรอนทรย แผนแมบทพลงงานทดแทน เปนตน 6.2 แผนปฏบตงาน (Functional Plan) เปนแผนยอยทอยในแผนแมบท 6.3 แผนโครงการ (Project) เปนแผนงานยอยทสดของนโยบาย 6.4 แผนประมวลสรป (Comprehensive Plan) เปนแผนทประมวลรวมแผนปฏบต

งานและแผนโครงการไวดวยกน เชน แผนสาธารณสข แผนการจดการศกษา เปนตน 6.5 แผนกจกรรม (Activity Plan) เปนแผนตารางการทางาน (Scheduling) ใน

ความรบผดชอบของหนวยงานยอยในองคการ 7. การแบงตามวตถประสงคของการใชแผน การแบงตามวตถประสงคของการใชแผน สามารถแบงประเภทของแผนออกตาม

วตถประสงคทกาหนดไว (ปรชา หงสไกรเลศ, 2557: หนา 7-10 – 7-12) ไดแก 7.1 แผนดานการบรหาร 7.2 แผนดานการเงน 7.3 แผนดานการตลาด 7.4 แผนดานการผลต 7.5 แผนดานทรพยากรมนษย

8. การแบงตามลกษณะความส าคญของแผน การแบงตามลกษณะความสาคญของแผน สามารถแบงประเภทของแผนออกเปน 2 แบบ

(ปรชา หงสไกรเลศ, 2557: หนา 7-10 – 7-12) ไดแก

26

8.1 แผนหลก (Principal Plan) เปนแผนทกาหนดขนจากวตถประสงคขององคการ 8.2 แผนยอย (Functional Plan) เปนแผนทกาหนดขนตามหนาทและความ

รบผดชอบ

บคคลทเกยวของกบการวางแผน

การวางแผนในระดบตาง ๆ ทกลาวมาแลวขางตน มความเกยวของกบบคคลกลมตาง ๆ ในองคการ (สน พนธพนจ, 2555 : หนา 52-55) ดงน

1. ผบรหารระดบสง ไดแก เจาของกจการ กรรมการผจดการใหญ ผจดการอาวโส ทาหนาทวางแผนกลยทธใหกบองคการ จะเกยวของกบการวางแผนในระดบสงหรอการวางแผนกลยทธ

2. ผบรหารระดบกลาง ไดแก ผจดการสาขา ผจดการโรงงาน จะเกยวของกบการวางแผนในระดบกลางหรอการวางแผนโครงการ

3. ผบรหารระดบตน ไดแก หวหนาแผนก หวหนาฝาย หวหนางาน จะเกยวของกบการวางแผนในระดบตนหรอการวางแผนดาเนนงาน

4. พนกงานทเกยวของกบการวางแผน ทาหนาทปฏบตงานตามแผนทไดกาหนดไว จากความสมพนธระหวางบคคลกบระดบการวางแผน จะเหนไดวาบคคลในแตละระดบจะม

ความเกยวของกบการวางแผนทแตกตางกนไป ดงภาพท 2.10

ภาพท 2.2 บคคลในองคการกบระดบการวางแผน ทมา (ดดแปลงมาจาก สน พนธพนจ, 2555 : หนา 53)

วธการวางแผน

การวางแผนใหมประสทธภาพผวางแผนตองคานงถงคณภาพ คาใชจาย และเวลา ดงนน ผวางแผนจะตองเลอกวธการวางแผน (Planning Approach) ใหเหมาะสม ซงวธการวางแผนทนยมกนทวไปม 5 วธ (สน พนธพนจ, 2555 : หนา 58-60) ดงน

1

2

3

4

ผบรหารระดบสง (วางแผนกลยทธ)

ผบรหารระดบกลาง (วางแผนยทธวธ)

ผบรหารระดบตน (วางแผนปฏบตการ)

พนกงานทเกยวของกบการวางแผน (ปฏบตตามแผน)

27

1. การวางแผนจากบนลงลาง (Top–Down Planning) การวางแผนจากบนลงลาง เปนวธทผวางแผนกาหนดนโยบาย วตถประสงคขนมากอนแลวจง

ใหทาการวางแผนตามกรอบทกาหนดขนมานน การวางแผนวธนมขอกาหนดตาง ๆ เพราะผบรหารระดบสงจะเปนผเรมตนแลวกลนกรองลงมายงผบรหารระดบกลางแลวลงมายงผปฏบต เปนวธการวางแผนเพอเนนความเปนอยางเดยวกนหรอเนนทนโยบายเปนใหญ จงกอใหเกดผลเสยใน ความรวมมอของผปฏบตจากระดบลาง ผปฏบตมกจะไมพอใจเพราะไมมสวนรวมในการวางแผน

2. การวางแผนจากลางขนบน (Bottom–Up Planning) การวางแผนจากลางขนบน เปนการวางแผนทเรมตนจากระดบลางขององคการแลวเสนอขน

ไปเปนลาดบขนจนถงผบรหารระดบสงขององคการ เปนแผนงานทเกดจากการรวบรวมกจกรรมตาง ๆ ของทกหนวยงานโดยไมมการประสานงานจากหนวยงาน จงกอใหเกดผลเสยทแผนขาดความเปนอนหนงอนเดยวกน ทศทางและเปาหมายการดาเนนการขดแยงกนและไมสมพนธกน แตมผลดทาให ผปฏบตเกดความผกพน เกดความรสกมสวนรวมและความเปนเจาของในแผนเพราะไดทาแผนเอง

3. การวางแผนจากภายในสภายนอก (Inside-Out Planning) การวางแผนจากภายในสภายนอก เปนการวางแผนทจะเนนการวางแผนใหดทสดเทาท

ความสามารถขององคการทมอย ซงความสามารถขององคการหมายถง ทรพยากรทองคการเปนเจาของอยขณะนน กอนวางแผนผวางแผนจะตองสารวจทรพยากรตาง ๆ ทมอยแลววางแผนใหเหมาะสมกบทรพยากรนน แมวาจะมวธการทดกวาผวางแผนกทาไมไดเพราะไมมทรพยากรพอ ดงนน วธการวางแผนจากขางในไปขางนอกจงเปนการพจารณาจากขดความสามารถขององคการแลววางแผนใหดทสดตามขดความสามารถนน

4. การวางแผนจากภายนอกสภายใน (Outside-In Planning) การวางแผนจากภายนอกสภายใน ผวางแผนจะพจารณาปจจยภายนอกองคการกอนแลวจง

มาวางแผนขององคการ ผวางแผนอาจออกไปดงานหรอสารวจตรวจตราขอมลขางนอกเพอดวาองคการอนหรอหนวยงานอนวางแผนกนอยางไร เลอกวธการวางแผนทดทสด มประสทธภาพสงสด และนาเอาวธทดทสดมาใชวางแผนขององคการ วธการวางแผนวธนจงเปนการนาเอาปจจยภายนอกมาพจารณาในการวางแผนแลวปรบปจจยภายในองคการใหสอดคลองกบขางนอก วธการนจะชวยลดปญหาการวางแผนงานใหเหลอนอยลงและสรางโอกาสการวางแผนใหดขน

5. การวางแผนแบบตามสถานการณ (Contingency Planning) การวางแผนแบบตามสถานการณ เปนการวางแผนทผวางแผนไดกาหนดทางเลอกทจะ

ดาเนนงานไวหลาย ๆ ทางเลอก หากแผนเดมทกาหนดไวไมสามารถนาไปใชไดอนเนองมาจากการเปลยนแปลงสถานการณ กสามารถนาแผนสารองทไดวางแผนไวออกมาใช

28

จากวธการวางแผนขางตน ในแตละวธกจะมขอดและขอจากดทแตกตางกน ดงรายละเอยดตามตารางท 2.1 ตารางท 2.1 ขอดและขอจากดของวธการวางแผนแตละวธ

วธการวางแผน ขอด ขอจ ากด การวางแผนจากบนลงลาง - เนนความเปนอยางเดยวกน

- สอดคลองตามนโยบายของผบรหารระดบสง

- ขาดความรวมมอของผปฏบตจากระดบลาง - ขาดการมสวนรวมของผปฏบต

การวางแผนจากลางขนบน - ผปฏบตเกดความผกพน เกดความรสกมสวนรวมและความเปนเจาของในแผน

- แผนขาดความเปนอนหนงอนเดยวกน ทศทางและเปาหมายการดาเนนการขดแยงกนและไมสมพนธกน

การวางแผนจากภายในสภายนอก - การพจารณาจากขดความสามารถขององคการ

- ไมใชวธการวางแผนทดทสด

การวางแผนจากภายนอกสภายใน - ชวยลดปญหาการวางแผนงานใหเหลอนอยลงและสรางโอกาสการวางแผนใหดขน

- อาจจะทาไมไดเพราะไมมทรพยากรเพยงพอ

การวางแผนแบบตามสถานการณ - มแผนสารองไวใชในกรณฉกเฉน - บางครงแผนสารองทเตรยมไวกไมสามารถนามาใชได เนองจากสถานการณทคาดคะเนไวไมเปนไปตามทคาดไว

ทมา (ดดแปลงจาก สน พนธพนจ, 2555 : หนา 58-60)

กระบวนการวางแผน

กระบวนการวางแผน (Planning Process) เปนขนตอนทผวางแผนตองนามาพจารณาวางเปนแนวทางในการเขยนแผน เพอนาไปสการปฏบต ซงนกวชาการแตละทานไดมการกาหนดขนตอนของกระบวนการวางแผนไวดงน

สมคด พรมจย (2552 : หนา 18) ไดกลาววา กระบวนการวางแผนประกอบดวย 3 ขนตอนไดแก การวางแผน การดาเนนตามแผน การประเมนแผนและการบรรลวตถประสงค

สภาพร พศาลบตร (2553 : หนา 55) ไดกลาววา กระบวนการวางแผนประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก การคาดการณเกยวกบสภาวะแวดลอม การกาหนดโครงรปของการวางแผน การกาหนดวตถประสงคและเปาหมายตาง ๆ การจดทาแผนประเภทตาง ๆ และการตรวจสอบการปฏบตตามแผนและการปรบแผน

29

สน พนธพนจ (2555 : หนา 63-65) ไดกลาววา กระบวนการวางแผนประกอบดวย 4 ขนตอน ไดแก กระบวนการจดทาแผน กระบวนการดาเนนตามแผน การรายงานผลการปฏบตงาน และกระบวนการประเมนผล

ปรชา หงสไกรเลศ (2557 : หนา 7-21 – 7-26) ไดกลาววา การวางแผนประกอบดวย 4 ขนตอนไดแก การรวบรวมและวเคราะหขอมล การประเมนสถานการณและการพยากรณ การปฏบตตามแผน และการตดตามและประเมนผล

จากแนวคดตาง ๆ ขางตน จะเหนไดวาการแบงขนตอนกระบวนการวางแผนจะมตงแต 3 ขนตอนไปจนถง 5 ขนตอน แตเมอพจารณาพจารณาถงขนตอนหลกทสาคญจะพบวา กระบวนการวางแผนประกอบไปดวยขนตอนสาคญ 3 ขนตอน ดงน

1. การวางแผน (Planning) การวางแผน เปนขนตอนแรกทมความสาคญตอความสาเรจหรอความลมเหลวของโครงการ

ถาผวางแผนสามารถดาเนนการวางแผนไดอยางมประสทธภาพจะทาใหแผน (Plan) ท ไดมประสทธภาพตามไปดวย ในขนตอนนประกอบดวยขนตอนยอย ๆ 8 ขนตอนมรายละเอยดดงน

1.1 การวเคราะหสถานการณ เปนการวเคราะห จดแขง จดออน โอกาสและอปสรรคขององคการ (SWOT Analysis) โดยแบงการวเคราะหออกเปน 2 สวนคอ

1.1.1 การวเคราะหภายนอกองคการ เปนการวเคราะหโอกาสและอปสรรค เชนสภาพทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม เทคโนโลย ทกอใหเกดโอกาสหรออปสรรคตอองคการ

1.1.2 การวเคราะหภายในองคการ เปนการวเคราะหจดแขงและจดออนขององคการเพอใหรศกยภาพภายในองคการ

1.2 การกาหนดวตถประสงคหรอเปาหมาย เปนการกาหนดผลลพธทคาดหวงเพอทจะไดวางแผนไดอยางถกตองและสอดคลอง

1.3 การคานงถงขอสมมตฐานในการวางแผน เปนการสรางหรอกาหนดขอบเขตทจะใชในการวางแผนทจาเปนทจะตองสอดคลองกบวตถประสงคและเปาหมายทกาหนดไว

1.4 การกาหนดทางเลอกตาง ๆ เปนการคนหาและสารวจทางเลอกทคาดวาจะเปนไปไดทงหมด ในการกาหนดทางเลอกตองมการกาหนดแผนและพฒนากลยทธ ซงในการกาหนดแผน (Plan Setting) มการกาหนดรายละเอยดดงน

1.4.1 ทาไมตองทา (Why) 1.4.2 มความจาเปนตองทาอะไรบาง (What) 1.4.3 จะกระทาสงตาง ๆ ทใด (Where) 1.4.4 จะกระทาเมอไร (When) 1.4.5 ใครจะเปนผกระทา (Who)

30

1.4.6 จะกระทาอยางไร (How) สวนการพฒนากลยทธ (Strategy Development) เปนการปรบวตถประสงค

ของแผนใหสอดคลองกบสภาพการณทเปลยนแปลงไปเพอรองรบอนาคต 1.5 การเปรยบเทยบทางเลอกตาง ๆ โดยคานงถงเปาหมายทตองการ เปนขนตอน

การประเมนโดยการพจารณาจากขอไดเปรยบและเสยเปรยบในแตละทางเลอกทไดมาจาก ขนตอนท 1.4

1.6 การเลอกทางเลอก เปนการตดสนใจเลอกทางเลอกทเหมาะสมและดทสดภายใตขอจากดขององคการ โดยคานงถงขอจากดดานตาง ๆ ขององคการประกอบการตดสนใจเลอก

1.7 การสรางแผนสนบสนน เปนการวางแผนรองเพอสนบสนนแผนหลก เชน การอบรม พนกงาน การจดเตรยมวสดอปกรณ การจดซอวตถดบ

1.8 แผนตวเลขโดยการจดทางบประมาณ เปนขนตอนการกาหนดตวเลขทเกยวของกบแผน เชน คาใชจายตาง ๆ

2. การปฏบตตามแผน (Action) การปฏบตตามแผน เปนขนตอนในการนาแผนไปปฏบต ประกอบดวยขนตอนยอยตาง ๆ ไดแก

2.1 การเตรยมแผนปฏบตงาน เปนการเตรยมความพรอมในดานตาง ๆ กอนทจะดาเนนการตามแผนทวางไว ซงผปฏบตงานตามแผนตองทาความเขาใจสวนตาง ๆ ของแผน ทงดานวชาการเฉพาะดานหรอเทคนคของแผน รวมถงดานมนษยสมพนธและปฏกรยาของผปฏบตทมตอแผน การกาหนดบทบาทของผปฏบตตามแผน การจดเตรยมบคคลผปฏบตตามแผนและการกาหนดขอบเขตความรบผดชอบ และการเตรยมแผนดาเนนการหรอแผนปฏบตงาน

2.2 การปฏบตงานตามแผน เปนการดาเนนการตามแผนทไดวางไว โดยเรมจากการแจงใหผเกยวของในหนวยงานทราบถงแผนทจะลงมอปฏบต การแปลความหมายของแผนและการชแจงใหผใตบงคบบญชาทราบถงความรบผดชอบเกยวกบขอบเขตการดาเนนงาน ภาระความรบผดชอบและการควบคมงาน การรวบรวมขอมลและตวเลขทเกยวของกบความกาวหนาของแผน

2.3 การปรบปรงแผนใหเหมาะสม เปนการปรบแผนปฏบตการตามความเปลยนแปลงของทรพยากรหรอสภาพแวดลอมตาง ๆ ทเปลยนแปลงไปจากเดม การปรบแผนปฏบตการ สามารถแบงการปรบออกเปน 2 ระดบ ไดแก

2.3.1 การปรบแผนปฏบตการในระดบกจกรรมของโครงการ เปนการปรบปรงเพมเตมหรอยกเลกกจกรรมตาง ๆ แตวตถประสงคและเปาหมายของโครงการไมมการเปลยนแปลง

2.3.2 การปรบแผนปฏบตการในระดบโครงการ เปนการยกเลกหรอปรบปรงโครงการทมผลทาใหวตถประสงค เปาหมาย หรองบประมาณการดาเนนงานเปลยนแปลงไปจากเดม

31

2.4 การรายงานผลการปฏบตงาน เปนการรายงานผลการปฏบตงานตามแผนตงแตตนจนถงการสนสดของแผน

3. การประเมนแผน (Evaluation) การประเมนแผน เปนการตดตามความกาวหนาของการดาเนนงานตามแผน เพอประเมนผล

ความสาเรจตามภารกจ วตถประสงคหรอเปาหมายของแผน รวมถงการประเมนปญหา อปสรรคในการดาเนนงานตามแผน และการใหขอเสนอแนะเชงพฒนาในการปรบปรงและทบทวนแผน

จากทง 3 ขนตอน สามารถนามาเขยนเปนกระบวนการวางแผนไดดงน ดาเนนตามแผน การประเมนแผน และการบรรลวตถประสงค ดงภาพท 2.1

ภาพท 2.3 กระบวนการวางแผน ทมา (ดดแปลงมาจาก สมคด พรมจย, 2552: หนา 18)

เทคนคการวางแผนและเครองมอในการวางแผน

1. เทคนคการวางแผน การวางแผนทมประสทธภาพ ผวางแผนควรนาเอาเทคนคการวางแผนมาใชในการวเคราะห

สถานการณ เพอใหผวางแผนสามารถวางแผนไดอยางรวดเรว สะดวก และเหมาะสมยงขน ซง เฉลมพงศ มสมนย (2557 : หนา 8-15 – 8-28) ไดกลาววา

1.1 เทคนคการวางแผนระดบองคการประกอบดวย 1.1.1 เทคนคการวเคราะหโอกาสและภยอปสรรคจากสงแวดลอมภายนอก

(Environmental Threat and Opportunity Profile: ETOP)

การวางแผน

การประเมนแผน การดาเนนตามแผน การบรรล

วตถประสงค

32

1.1.2 เทคนคการวเคราะหขอไดเปรยบเชงยทธศาสตรภายในขององคการ (Strategic Advantage Profile: SAP)

1.1.3 เทคนคยทธศาสตรพนฐาน (Generic Strategy) ของ Porter 1.2 เทคนคการวางแผนระดบปฏบตการ ประกอบดวยเทคนคตาง ๆ ดงน

1.2.1 เทคนคการกาหนดวตถประสงคโดยใชหลกการ SMART 1.2.2 เทคนคการวเคราะหโอกาสและภยอปสรรคจากสงแวดลอมภายนอก

(Environmental Threat and Opportunity Profile: ETOP) 1.2.3 เทคนคการวเคราะหขอไดเปรยบเชงยทธศาสตรภายในขององคการ

(Strategic Advantage Profile: SAP) 1.2.4 เทคนคการวเคราะหงาน (Job Analysis) 1.2.5 เทคนคการจดตารางการทางาน (Scheduling) 1.2.6 เทคนคการจดลาดบการทางาน 1.2.7 เทคนคการมอบหมายงาน 1.2.8 เทคนคการควบคมกาหนดงานตามตารางหรอแผนภมแทง 1.2.9 เทคนคการควบคมดวยโครงขายการปฏบตงาน (PERT/CPM)

จากเทคนคดงกลาวขางตน จะเหนไดวาในการวางแผนมเทคนคมากมายหลายแบบ เทคนคดงกลาวจะชวยใหผวางแผนสามารถวเคราะหสภาวะแวดลอมขององคการ ทงทเปนสภาวะแวดลอมภายในและสภาวะแวดลอมภายนอก กอนทผวางแผนจะดาเนนการวางแผน และในขณะทดาเนนการวางแผนกมอกหลาย ๆ เทคนคทชวยใหผวางแผนสามารถวางแผนอยางมประสทธภาพ ดงนน กอนท ผวางแผนจะเลอกใชเทคนคการวางแผนแบบใด ผวางแผนควรมการพจารณาอยางรอบคอบวา เทคนคใดจงจะมความเหมาะกบองคการ หรอเหมาะสมตามขนตอนในการวางแผน หรอเหมาะสมกบเรองทกาลงจะทาการวางแผน เพอใหการวางแผนทไดมทงประสทธภาพและประสทธผลตามทตองการ

2. เครองมอในการวางแผน เครองมอในการวางแผน เปนตวชวยใหผวางแผนสามารถวางแผนไดอยางมประสทธภาพ

เนองจากเครองมอในการวางแผนมอยมากมาย ดงนน ผวางแผนควรเลอกใชเครองมอตาง ๆ ใหเหมาะสมตามเรองทตองการวางแผน ซงเครองมอทนยมใชในการวางแผนไดแก

2.1 งบประมาณ (Budgets) คอ แผนในการใชทรพยากรขององคการและแผนการจดสรรทรพยากรสาหรบกจกรรมตาง ๆ ของโครงการ รวมทงแผนรายรบ (ถาม) โดยจดทาอยในหนวยของเงน (รตนา สายคณต, 2552 : หนา 195) โดยทวไปงบประมาณจะจดทาขนปละครง เรยกวา “งบประมาณประจาป” โดยปงบประมาณมกจะเปนไปตามรอบบญชขององคการ องคการเอกชนปงบประมาณจะเรมตนตงแตวนท 1 มกราคมและสนสดในวนท 31 ธนวาคม สวนองคการของ

33

ภาครฐจะเรมปงบประมาณในวนท 1 ตลาคม และสนสดปงบประมาณในวนท 30 กนยายนของปถดไป งบประมาณจงเปนเครองมอสาคญทชวยในการวางแผน กาหนดวตถประสงคและเปาหมายในการดาเนนงานขององคการ นอกจากนยงมการนางบประมาณไปใชในการควบคมแผนงานชวยใหฝายบรหารสามารถตดตามผลการปฏบตงานของแตละหนวยงานไดอยางด

2.2 ตารางการทางาน (Scheduling) เปนการจดทารายละเอยดวา มกจกรรมใดบางทตองทา ใครรบผดชอบทากจกรรมอะไร ตองกจกรรมนนใหเสรจเมอไหร เพอใหไดตามแผนทวางไว ซงตารางการทางานทนยมใชไดแก

2.2.1 แผนภมแกนต (Gantt Chart) แผนภมแกนตไดถกพฒนาขนในปพ.ศ. 2416 โดย Henry L. Gantt มวตถประสงคเพอใชในการวางแผนและกาหนดเวลาการทางานตาง ๆ (เพญศร ปกกะสนง, 2556: หนา 173) แผนภมแกนตมลกษณะเปนแถบหรอเสน โดยใชแกนนอนเปน เสนมาตราสวนแสดงเวลา สวนแกนตงเปนมาตราสวนแสดงขนตอนของกจกรรมหรองาน หรออตรากาลงขององคการ ดงภาพท 2.4

ภาพท 2.4 แผนภมแกนต

ล าดบ

ท

ขนตอน/รายการกจกรรม/

งาน/กจกรรม/โครงการ

แผนการด าเนนการ/แผนการใชจาย

งบประมาณ

ไตรมาส 1 ไตรมาส 2

ต.ค.

59

พ.ย.

59

ธ.ค.

59

ม.ค.

60

ก.พ.

60

ม.ค.

60

กจกรรมท 1 การพฒนาผลตภณฑสบมะเขอเทศ

ขนวางแผนงาน (P)(ระบขนตอนการวางแผน)

1 แตงตงคณะกรรมการ

2 ประชมคณะกรรมการ

3 ตดตอวสาหกจชมชนเพอชแจงกจกรรมและ

จดเตรยมสถานท

4 สงหนงสอเชญวทยากร

5 ประชมกลมยอยเพอเตรยมความพรอม

6 จดเตรยมวสดอปกรณ

34

2.2.2 แผนภมภาระงาน (Load Chart) เปนแผนภมทมการดดแปลงมาจากแผนภมของแกนต แทนทจะเปนการแจกแจงกจกรรม ในแกนตงกจะมการแจกแจงเปนหนวยงานทจะเปนผทางานแทน (นภาพร ขนธนภา, 2559: หนา 9)

ภาพท 2.5 แผนภมภาระงาน

2.2.3 ขายงาน คอ แผนภาพทเขยนเพอแสดงรายละเอยดกจกรรมและลาดบ

การทางานของงานยอยตาง ๆ ใหเปนภาพรวมทชดเจนยงขน ขายงานม 2 รปแบบ (เพญศร ปกกะสนง, 2556: หนา 178) คอ

1) กาหนดกจกรรมไว บนเส นเช อม (Activity on Arc: AOA) ดงภาพท 2.6

ภาพท 2.6 การเขยนขายงานแบบ AOA ทมา (เพญศร ปกกะสนง, 2556: หนา 178)

2) กาหนดกจกรรมไวบนจด (Activity on Nod: AON) ดงภาพท 2.7

ภาพท 2.7 การเขยนขายงานแบบ AON ทมา (เพญศร ปกกะสนง, 2556: หนา 178)

รายชอผชวยวทยากร กจกรรมท 1 การ

พฒนาผลตภณฑสบมะเขอเทศ

จนทร องคาร พธ พฤหสบด ศกร เสาร อาทตย

นางวดชย ยะพลหา นางสมสมย วดสา นางบญหลาย คาเงน นางชมชน วดสา

1 2 3 A B

A B

35

2.3. การวเคราะหจดคมทน (Breakeven Analysis) จดคมทน หมายถง จด ณ ระดบการดาเนนงานของธรกจทปรมาณการผลตและขายมผลทาใหธรกจมรายไดเทากบคาใชจายรวม หรอหมายถงจด ณ ระดบการดาเนนงานของธรกจทไมกาไรหรอขาดทน การวเคราะหจดคมทน สามารถทาได 3 วธ (ฐาปนา ฉนไพศาล, 2556 : หนา 13-2 – 13-10) ดงน

2.3.1 การวเคราะหจดคมทนโดยวธการทดลอง วธน เปนการทดลองหาจานวนหนวยทผลตและขายไดททาใหรายไดรวมเทากบตนทน ดงภาพท 2.8

ภาพท 2.8 การวเคราะหจดคมทนโดยวธการทดลอง ทมา (ฐาปนา ฉนไพศาล, 2556 : หนา 13-3) 2.3.2 การวเคราะหจดคมทนโดยกราฟ จดคมทนทไดโดยการใชกราฟคอ

จดทรายไดรวมตดกบเสนตนทนรวม สวนพนททเกดจากเสนรายไดรวมสงกวาตนทนรวมคอ กาไรของธรกจ และในทางตรงกนขามพนททเกดจากเสนตนทนรวมสงกวารายไดรวมคอ สวนขาดทนของธรกจ ดงภาพท 2.9

ภาพท 2.9 การวเคราะหจดคมทนดวยวธตาราง ทมา (ดดแปลงมาจาก ฐาปนา ฉนไพศาล, 2556 : หนา 13-4)

จานวนหนวยทผลตและขาย

คาใชจาย ผนแปรไดรวม

คาใชจาย คงท

ตนทนรวม ยอดขาย กาไรสทธ (ขาดทนสทธ)

20,000 70,000 75,000 145,000 100,000 (45,000) 30,000 105,000 75,000 180,000 150,000 (30,000) 40,000 140,000 75,000 215,000 200,000 (15,000) 50,000 175,000 75,000 250,000 250,000 - 60,000 210,000 75,000 285,000 300,000 15,000 80,000 280,000 75,000 355,000 400,000 45,000 100,000 350,000 75,000 425,000 500,000 75,000

0

รายไดและคาใชจาย

จานวนหนอยผลตและขาย

คาใชจายคงท

คาใชจายรวม

รายไดรวม

กาไร

ขาดทน

จดคมทน

36

2.3.3 การวเคราะหจดคมทนโดยการคานวณ เปนวธการวเคราะหทงายและรวดเรวโดยใชสมการ ดงน

ปรมาณขาย ณ จดคมทน = คาใชจายคงท

ราคาขายตอหนวย−คาใชจายผนแปรตอหนวย

ตวอยางท 2.1 จงหาจดคมทนของบรษท บานกลางสวน จากด ซงมขอมลดงน

ราคาขายตอหอง = 1.00 ลานบาท คาใชจายผนแปรตอหอง = 0.50 ลานบาท

คาใชจายคงทในชวง 2 ป = 10.00 ลานบาท วธท า: จากสมการ ปรมาณขาย ณ จดคมทน = คาใชจายคงท / (ราคาขายตอหนวย-คาใชจายผนแปรตอหนวย)

= 10.00 / (1.00-0.50) = 10.00 / 0.50 = 20 แสดงวา จดคมทนของบรษท บานกลางสวน จากด อยทปรมาณการขายท 20 หอง

2.4 โปรแกรมเชงเสน (Linear Programming) โปรแกรมเชงเสน เปน เครองมอในการแกปญหาการมอยอยางจากดของทรพยากร ปญหาโปรแกรมเชงเสนมองคประกอบทสาคญ (ครรชต เชอขา, 2559 : หนา 31-32) ไดแก

2.4.1 ตวแปรตดสนใจ (Decision Variable) เปนตวแปรทไมทราบคาและไมตดลบ เปนตวแปรทตองการหาคา โดยทวไปนยมใชสญลกษณ x1, x2, x3,…,xn แทนตวแปรตดสนใจ

2.4.2 ฟงกชนวตถประสงค (Objective Function) เปนฟงกชนแสดงความสมพนธระหวางตวแปรตดสนใจกบเปาหมายทตองการ (Goal or Objective) ในลกษณะเชงเสนตรง โดยมเปาหมายทตองการอยทางดานซายมอของเครองหมายเทากบ (=) สวนดานขวามอของเครองหมายเทากบเปนการนาผลคณระหวางตวแปรตดสนใจกบอตราแตละหนวยของตวแปรตดสนใจ มาบวกกน

2.5 ทฤษฎแถวคอย (Queuing Theory) ตวแบบแถวคอย เปนตวแบบเชงปรมาณทนามาใชในการวางแผนการบรหารจดการแถวคอย ซงเกยวของกบผรบบรการ ระยะเวลาในการรอคอยของผรบบรการหรอลกคาและผใหบรหาร จานวนชองทางใหบรการ ระยะเวลาในการใหบรการ โดยมเปาหมายทจะจดใหมผให บรการเพยงพอกบผมารบบรการ โดยการหาจานวนหนวยใหบรการทเหมาะสมกบจานวนผมารบบรการ เพอใชในการจดการธรกจโดยมเปาหมายทจะทาใหคาใชจายใน

37

การใหบรการและคาเสยหาย หรอคาใชจายในการรอคอยตาสด (พชฎาภรณ แสงทามาตย, 2556: หนา 316)

2.6 ทฤษฎความนาจะเปน (Probability Theory) ความนาจะเปน หมายถงเหตการณทไมแนนอน อาจเกดขน หรอไมเกดขน โดยทฤษฎความนาจะเปนไดจากดความนาจะเปนวาอยระหวาง 0 ถง 1 โดย 1 หมายถงเหตการณนนจะเกดขนแนนอน และ 0 หมายถงเหตการณนนไมมโอกาสทจะเกดขน ดงนน เมอแตละผลลพธทอาจจะเกดขนจากการทดลองสมมโอกาสเกดขนไดเทา ๆ กน ความนาจะเปนของเหตการณจงมาจากจานวนผลลพธของเหตการณหารดวยจานวนผลลพธทงหมดทอาจจะเกดขนได (Bowerman, O’Connell and Murphree, 2011: p.154-157) ดงน

ความนาจะเปนของเหตการณ = จานวนผลลพธของเหตการณ

จานวนผลลพธทงหมดทอาจจะเกดขนได

2.7 การจาลองสถานการณ (Simulation) ตวแบบการจาลองสถานการณ หมายถง

ตวแบบทางคณตศาสตรและสถตเพอการตดสนใจทมการอธบายจากสถานการณจรง มความยดหยนและสามารถปรบเปลยนตวแบบใหเขากบสถานการณจรง (พชฎาภรณ แสงทามาตย, 2556: หนา 412)

2.8 การบรหารโครงการ (Project Management) คอการจดการ การใชทรพยากรตาง ๆ ทมอยอยางเหมาะสมและสมบรณทสด เพอใหการดาเนนโครงการบรรลวตถประสงคทตงไว (วสตร จระดาเกง, 2560: หนา 6)

38

สรปบทท 2

การวางแผนใหมประสทธภาพตรงตามนโยบาย ภารกจ และวตถประสงคขององคการ มหลกการวางแผนพนฐานไดแก การวางแผนตองสอดคลองสนบสนนเปาหมายและวตถประสงคขององคการ การวางแผนเปนงานอนดบแรกของกระบวนการจดการ การวางแผนเปนหนาทของผบรหารทกคน และผวางแผนตองคานงใหแผนทวางไวมประสทธภาพ โดยคานงถงการใชเงน การใชเวลา รวมถงการใชแรงงานและเครองมอใหเกดการใชประโยชนสงสด โดยมการนาเอาเทคนคการวางแผนมาใชในการวเคราะหสถานการณ เพอใหผวางแผนสามารถวางแผนไดอยางรวดเรว สะดวก และเหมาะสมยงขน ซงเทคนคการวางแผน ไดแก เทคนคการพจารณาสภาวะแวดลอม การพยากรณ การทางบประมาณ การจดตารางการทางาน การวเคราะหจดคมทน การจาลองสถานการณ การใชโปรแกรมคอมพวเตอรชวยวางแผน การใชเทคนคทางการวจยการดาเนนงาน และการวเคราะหตนเองเทยบกบคแขง

กระบวนการวางแผน เปนขนตอนทผวางแผนตองนามาพจารณาวางเปนแนวทางในการเขยนแผนเพอนาไปสการปฏบต ประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก การวางแผน การปฏบตตามแผน และการประเมนแผน ในสวนของเครองมอในการวางแผนทเปนตวชวยใหผวางแผนสามารถวางแผนไดอยางมประสทธภาพนน เครองมอทนยมใชในการวางแผน ไดแก งบประมาณ แผนการทางาน การวเคราะหจดคมทน โปรแกรมเชงเสน ทฤษฎแถวคอย ทฤษฎความนาจะเปน การวเคราะหหนวยทายสดทางเศรษฐศาสตร การจาลองสถานการณ และการบรหารโครงการ

การวางแผนทดผวางแผนตองคานงถงคณภาพ คาใชจาย และเวลา ดงนน ผวางแผนจะตองเลอกวธการวางแผนใหเหมาะสม ซงวธการวางแผนม 5 วธ ไดแก การวางแผนจากบนลงลาง การวางแผนจากลางขนบน การวางแผนจากภายในสภายนอก การวางแผนจากภายนอกสภายใน และการวางแผนแบบตามสถานการณ การจาแนกประเภทของการวางแผน/แผน สามารถจาแนกออกเปน 4 แบบไดแก 1) การแบงตามความกวาง จะแบงการวางแผนออกเปน 2 แบบ ไดแก การวางแผนการดาเนนงาน และการวางแผนกลยทธ 2) การแบงตามกรอบเวลา จะแบงการวางแผนออกเปน 2 แบบ ไดแก การวางแผนระยะสน และการวางแผนระยะยาว 3) การแบงตามความเฉพาะเจาะจง จะแบงการวางแผนออกเปน 2 แบบ ไดแก การวางแผนทศทาง และการวางแผนเฉพาะ 4) การแบงตามความถในการใช จะแบงการวางแผนออกเปน 2 แบบ ไดแก การวางแผนแบบใชครงเดยว และการวางแผนแบบใชประจา ซงในการวางแผนมบคคลกลมตาง ๆ ในองคการทมความเกยวของกบการวางแผน ดงน 1) ผบรหารระดบสง จะเกยวของกบการวางแผนในระดบสงหรอการวางแผนกลยทธ 2)ผบรหารระดบกลาง จะเกยวของกบการวางแผนในระดบกลางหรอการวางแผนโครงการ 3) ผบรหาร จะเกยวของกบการวางแผนในระดบตนหรอการวางแผนดาเนนงาน และ4) พนกงานทเกยวของกบการวางแผน จะทาหนาทปฏบตงานตามแผนทไดกาหนดไว

39

ค าถามทายบทท 2 1. ถาทานไดรบมอบหมายใหเปนผวางแผนจดฝกอบรมคอมพวเตอรเบองตนใหแกพนกงาน

ธรการ ทานจะใชเทคนคการวางแผนใดในการวางแผนน ใหระบเทคนคการวางแผนททานเลอกใช พรอมอธบายเหตผลทเลอกเทคนคการวางแผนนน

2. กระบวนการวางแผนแบงออกเปนกสวน อะไรบาง 3. ประเภทของการวางแผน/แผน แบงออกเปนกแบบ อะไรบาง 4. บคคลในองคการมความเกยวของกบการวางแผนในองคการอยางไร 5. จงอธบายขอดและขอจากดของวธการวางแผนแตละวธ 6. การวางแผนยทธวธเหมาะสมกบผบรหารในระดบใด เพราะอะไร 7. ถาทานเปนผวางแผนปฏบตงานใหกบแผนกงาน ทานจะเลอกใช วธการวางแผนวธใด

เพราะอะไร 8. จงอธบายหลกการพนฐานของวางแผนมาใหเขาใจ 9. จงอธบายความแตกตางระหวางแผนแมกบบทแผนปฏบตงาน 10. จงอธบายถงสถานการณทองคการใชแผนใชเฉพาะครง (Single-Use Plan)