บทท 4 งานปน 4.1 ลกษณะและชนดของงานปน 4.1.1 ลกษณะของงานปน งานปนเปนแขนงหนงของงานกอสราง ซงมความสาคญในงานกอสราง ปจจบนงานปนเปนงานหนกและคงทนตอดนฟาอากาศ งานปนสรางโดยวสดททาขนจากสงทไดจากธรรมชาตและวสดทไดจากธรรมชาตผสมกน งานปน มลกษณะแตกตางกนหลายแบบ เชน ในรปของ คอนกรต ปนกอ ปนถอ หนขด หนลาง เปนตน 4.1.2 ชนดของงานปน แบงตามประเภทของงานไดดงน

1. ชางปนโครงสราง 2. ชางปนประณต 3. ชางปนกอสรางและบรณะ 4. ชางปนเฟอรนเจอร 5. ชางปนสขภณฑ 6. ชางปนชวคราว

4.2 ประโยชนทไดรบจากงานปน 4.2.1 ประโยชนโดยทวไป 1. สถาปนก สถาปนกทรเรองเกยวกบงานปนด จะใชประโยชนทไดไป design แบบของเขาซงจะใชแบบตางๆ ของงานปนนน ณ ทใดจงจะเกดประโยชน 2. วศวกร จะใชประโยชนทไดรบจากงานปนในการคานวณหาความแขงแรงของโครงสราง เพอประโยชนในการใชใหเหมาะสม 3. ชางเขยนแบบ ชางเขยนแบบทรเรองเกยวกบงานปนด ยอมเขยนแบบของเขาไดดและถกตอง 4. ผตรวจงาน สาหรบผตรวจงานนจะนาความรเกยวกบงานปนไปใชในงานตรวจงานกอสรางอนเกยวกบงานปนไดดและสามารถตรวจงานไดอยางถกตองตามแบบนน 5. ผเขยนรายการ ผเขยนรายการทรเรองเกยวกบงานปนดยอมจะเขยนรายงานเกยวกบงานปนไดถกตองวาจะทาอยางไร

งานปน 102

6. ชางปน ชางปนทมความรความชานาญเกยวกบงานปนยอมสามารถปฏบตงานของเขาไดถกตองอยางมประสทธภาพ

4.2.2 ประโยชนโดยตรง 1. ในดานความคงทนแขงแรง จะเหนไดวางานปนเปนงานทคงทนตอดนฟาอากาศไดด คงทนและถาวร ในระยะยาวนาน เชน ถนนคอนกรต อนสาวรย สะพานคอนกรตตลอดจนตกหลาย ๆ ชนเปนตน

2. ในดานรปรางและความสวยงาม จะเหนไดวางานปนนน เราสามารถทาเปนรปตางๆ ไดตามความตองการ เชน รปสามเหลยม สเหลยม วงกลม และอน ๆ อกมากมาย ทงยงทาลวดลายอน ๆ ไดอก เชน การทาบว หนขดหนลาง ลายหนออนเทยม เปนตน 3. ในดานเปนวสดทนไฟ ทงนจะชวยปองกนหรอลดการเกดอคคภยไดเปนอยางด 4. ในดานการประหยดเนองจากคณสมบตในดานความทนทาน แขงแรง จงเปนการประหยดในดานกอสรางไปในตว

4.3 เครองมอเครองใชเกยวกบงานปนและเกบรกษา เครองมอเครองใชและอปกรณ ในการทางานเกยวกบชางปนนนมมากมายหลายอยางซงพอจะกลาวไดพอสงเขปเฉพาะทสาคญดงน 4.3.1 จอบและพลว ใชขดดนและผสมคลกเคลาสวนผสมซงไดแก ปน ทราย ใหเขากน การเกบรกษาหลงจากเลกใชงานแลวตองลางใหสะอาดทกครง เพราะถาไมลางใหสะอาดแลวสวนผสมกจะเกาะมากขน ๆ ทกททาใหเครองมอชารดไดงาย 4.3.2 ตะแกรงรอน ใชรอนทรายและปนขาวทสกปรกหรอเปนกากออก เพราะบางครงอาจจะมสงสกปรกเจอปนมากบทราย เชน เปลอกหอยหรอหน จาเปนจะตองทาใหสะอาดเสยกอนโดยการใชตะแกรงรอน ตะแกรงมหลายขนาดแลวแตลกษณะของงานนน ๆ 4.3.3 ไมเมตร ใชวดขนาดหรอระยะตาง ๆ ตามแบบ การใชตองระวงอยาใหตก และตองรกษาใหสะอาดเสมอ ถาเปนเหลกหลงจากทาความสะอาดแลวควรชะโลมดวยนามน 4.3.4 เกรยง เกรยงมหลายชนดทสาคญซงใชกบงานนนมดงน

งานปน 103

ก.เกรยงเหลก มทงชนด 3 เหลยมและ 4 เหลยม สาหรบเกรยงชนด 3 เหลยมใชในงานกออฐ ชนด 4 เหลยมใชสาหรบขดมนและใชตปนขดมนหรอตบแตงผวปนฉาบในขนสดทาย ข.เกรยงไม ไดแกเกรยงททาดวยไมใชสาหรบตบแตงหรอกดปนใหเรยบ เชนแตงพนหรอฉาบปน การเกบรกษาเกรยงกเชนเดยวกนกบเครองมอชนดอน ๆ คอหลงจากใชแลวตองลางใหสะอาด 4.3.5 กะบะไมถอปน สวนมากใชใสปนกอและปนถอ โดยตกจากถงผสมปนมาใสในกะบะใสปนอกทหนง 4.3.6 ถงนาหรอกระปองใสปน ใชสาหรบใสปนทผสมแลว นอกจากนยงใชหวปนและใชตวงสวนผสมไดดวย เลกใชตองลางใหสะอาด 4.3.7 ปงก

ใชใสหรอตวง หน ทราย ในการผสมปน 4.3.8 ลกดง เปนสงสาคญ ในการกอสรางใชสาหรบจดระดบในแนวดง เพราะการกออฐตองไดดงไดระดบ ดงนนดงจงเปนเครองมอสาคญในงานชางปนมาก 4.3.9 ระดบนา เปนเครองมอสาคญอกอยางหนงพอ ๆ กบดง เพราะระดบนาใชจดระดบในการกออฐในแนวนอน 4.3.10 บรรทดยาว หรอไมบรรทดปาดปน สาหรบฉาบปนในพนทกวาง ๆ โดยใช ในการทาระดบทงแนวดงและแนวนอนใหไดระดบเรยบเสมอกน 4.3.11 แปรงดอกหญา ใชในงานหนขด หนลาง หรอในการฉาบปน 4.3.12 ฉากเหลก ใชจดมมตาง ๆ ในการกออฐใหไดฉาก 4.3.13 ดาย ใชสาหรบทาระดบ ในการกออฐ และถอปนใหไดระดบเสมอกน 4.3.14 ดนสอ ใชขดทาเครองหมาย

งานปน 104

4.3.15 นา ใชเปนสวนผสมในงานปน ตองสะอาด

ภาพท 4.1 แสดงอปกรณทใชในงานปน ทมา : ชาล ลทธ และคณะ , 2527

งานปน 105

4.4 วสดตาง ๆ ทใชในงานปนและการเกบรกษา

4.4.1 ทราย (Sand) ทรายทใชในงานกอสรางนนมหลายชนด ไดแก 4.4.1.1 ทรายนาจด ทใชในการกอสรางนน แบงออกเปน ก. ทรายหยาบ เปนทรายเมดใหญมเหลยมมมแขงแรงดมาก มสเขม ใชเปนสวนผสมในการทาคอนกรต (Concrete) ทตองการรบนาหนกมาก เชน โครงสรางอาคาร ฐานราก เปนตน ทรายหยาบทใชโดยทวไปนามาจากราชบรและอางทอง ข. ทรายกลาง มขนาดเลกรองจากทรายหยาบไมคอยนยมใชในการผสมคอนกรตทรบแรง หรอนาหนกมาก ๆ แตใชสาหรบปนกอ เชนกออฐ สวนมากนามาจากอางทองและอยธยา มสออนกวาทรายหยาบ ค. ทรายละเอยด ไมนยมใชในการผสมคอนกรต เพราะไมมกาลง และไมมแงเกาะ โดยทวไปใชในการทาสวนผสมของปนฉาบ ทาบว ประกอบลวดลายไดด สวนมากมกเปนสนาตาลออนคอนขางขาว ง. ทรายขเปด ใชสาหรบถมหรอปรบท เปนวสดทใชรองพนในการเทคอนกรต (Concrete) 4.4.1.2 ทรายนาเคม มลกษณะเปนเมดสขาว ไมนยมนามาใชเปนสวนผสมในการกอสราง เนองจากทรายชนดนมธาตเกลอผสมอยจะดดความชนจากอากาศมากอาจจะทาใหสงกอสรางนนชนและชารดไดงาย คณสมบตของทรายทนามาใชในการกอสราง 1. ทรายเปนหนเลก ๆ สามารถจะสอดแทรกเขาไปในชองเลกนอยซงหนไมสามารถจะเขาไปได ทาใหเกดเปนชองวางขน เปนการทอนกาลงของคอนกรต 2. ทรายตอตานการยดหดตวไดด เปนการบรรเทามใหเกดรอยแตกราวหรอรอยปรตาง ๆเมอคอนกรตไดรบความรอนหรอความเยน 3. ทรายทาใหเกดชองทางใหคารบอนไดออกไซด(Carbon -dioxide)เขาไปชวยในการแขงตวของปนขาวไดเรวขน 4. ทรายเปนสวนชวยเพมปรมาณของสวนผสม เพราะทรายหาไดงาย ราคาถกและแขงแรงดวย หมายเหต ทรายทกชนดทจะนามาใชนน อาจจะมสงสกปรกเจอปนอย เชนเปลอกหอย หนหรอวสดอน ตดมา กอนใชตองนามารอนดวยตะแกรงเสยกอน

งานปน 106

การเกบรกษาทราย 1. ถาทรายเกบไวชวคราว ควรนามากองไวโดยใชไมกนรอบฐานของกองทรายนนเพอปองกนทรายทะลายลง 2. ถาตองการเกบไวนาน ๆ ควรทาถงคอนกรตเกบ เพอปองกนการละลายลงนาน ๆ จะปนไปกบเนอดน ประโยชนของทราย ทรายมประโยชนหลายอยางเกยวกบงานกอสราง ใชทรายเปนสวนผสมของคอนกรตและมอรตา (mortar) ใชทรายรองแบบในการกอสราง เปนตนนอกจากในการกอสรางแลว ทรายยงใชพนสขดผวหนาของโลหะ เชน การทากระจกฝา ทาเครองแกว กระจกเมดทราย เปนตน 4.4.2 ซเมนต (Cement) ซเมนตเปนวสดสาคญมากอยางหนงในงานปน ซเมนตมลกษณะเปนผงละเอยด เมอถกนาจะทาปฏกรยาทางเคม ทาใหแขงตวขนจนแขง การผลตปนซเมนตในประเทศไทยนน บรษทปนซเมนตไทยไดผลตมานานแลว เปนทรจกกนดทงในและตางประเทศใกลเคยง ปนทบรษทผลตม ตราเสอ ตราชาง และเอราวณ ปจจบนนมบรษททผลตปนซเมนตเพมขนใหมคอ บรษทชลประทานซเมนต ผลตตราพญานาค และตราง ชนดของซเมนต แบงเปน 3 ชนด คอ 4.4.2.1 ซเปอรซเมนต (Supper cement) คอซเมนตทมผงละเอยด ทาโดยการเผาสวนผสมของซลกา (silica) และ Alumina กบเหลกออกไซดเลกนอย เผาจนกลายเปนปนเมด แลวนาไปบดใหเปนผงละเอยด คณสมบตพเศษ สามารถแขงตวไดในนา ใชในงานทตองการความรวดเรว เพราะแขงตวและรบนาหนกไดเรว เหมาะสาหรบใชในงานทตองการใหรบแรงไดเรวขน ผลตโดยบรษท ปนซเมนตไทย ใชตราเอราวณ 4.4.2.2 ปอรตแลนด ซเมนต (Portland Cement) คอ ซเมนตทบดหยาบกวาซเปอรซเมนต วธการทา คอ บดหนปน + ดนขาว เขาดวยกน แลวเอาสวนผสมนเตมนากวนใหเขากนดแลวนาไปเผาในหมอเผา (รปทรงกระบอกโต หมนได) ซงใชอณหภมสงประมาณ 1400 ๐ซ - 1500 ๐ซ องศา จนกลายเปนปนเมด แลวจงนาไปบดใหละเอยดผสมกบยบซม (หนฟนมา)เลกนอย ซเมนตชนดนใชในงานกอสรางชนดทว ๆ ไป บรษททผลตม 2 บรษทใชตรา "ชาง" และตรา"พญานาค"

งานปน 107

4.4.2.3 ซลกา ซเมนต (Silica Cement) คอซเมนตทมสวนผสมของทรายประมาณ 22 % กบซเมนตปอรทแลนด 78 % ซเมนตชนดนประชาชนทวไปนยมใชกนมาก เพราะราคาถก และคอนกรตหรอปนทราย ยด หดตวนอย บรษทปนซเมนตไทยผลต ใชตรา "เสอ" สวนบรษทชลประทานใชตรา "ง" เปนเครองหมายการคา การเกบรกษาซเมนต 1. ปนซเมนตทไมบรรจดวยถงกระดาษจากโรงงาน ไมควรเกบไวนานเพราะคณภาพอาจเสอมไดงาย 2. พยายามใชปนทใหมเสมอ อยาเกบไวนานเกน 1 เดอนในหนาฝนและ 3 เดอนในหนารอน 3. อยาวางปนซเมนตบนพนซเมนตหรอพนดน เพราะอาจถกความชนจากไอดนขางลาง 4. อยาใหซเมนตถกนาหรอความชนตาง ๆ 5. ถาไมจาเปนอยาวางซอนกนมากเกนไป (15 ถง)

4.4.3 ปนขาว (Lime) ปนขาวไดจากการเผาหนปน (Lime Stone) และเปลอกหอยเผาแลวบดใหละเอยดเรานาใชในงานปนไดหลายอยาง เชน 1. ผสมกบทรายและซเมนต เปนปนกอ ใชในการกออฐ ถอปน และฉาบปน 2. ใชผสมนาและส สาหรบทาสผนงตก 3. ใชเปนสวนผสมในการทาซเมนต

คณสมบตของปนขาว 1. ดดนา 2. ละลายตวในนา 3. ฆาเชอโรค 4. ถาละลายตวจะหมดคณสมบตฆาเชอโรค เวลานาปนขาวมาใชจะตองผสมกบทราย คลกเคลาใหเขากนด รอนเอาวตถอนออกเสยกอนแลวแชนาหมกไวอยางนอย 24 ช.ม. จงนาไปใช

งานปน 108

4.4.4 อฐ (Brick) เปนวตถททามาจากดนเหนยว ทาขนเพอใชเปนวสดกอสรางมาตงแตสมยโบราณประมาณ 2000 ปมาแลว อยบตเปนชาตแรกทไดนาดนเหนยวมาทาเปนแทงสเหลยมแลวผงแดดใชทาเปนอฐ ตอมาชาวบาบโลเนยคดคนขนใหม โดยนาอฐมาเผาไฟเพอใหคงทนยงขน ดนเหนยวทนามาใชทาอฐนน ตองมสวนผสมของทรายและแมงกานส ผสมอยในดนเหนยวในอตราทพอเหมาะ จงจะทาใหอฐไมเปราะและแตกราวงาย วสดทใชทาอฐ ไดแกดนเหนยว ซงมชนดตางๆดงน 1) ดนเหนยวปน (Marl) เปนดนเหนยวทมปนผสมอยมาก โดยมลกษณะเปนดนขาวหรอหนปน ดนชนดนเมอทาอฐแลวจะมสเหลองหรอสอนๆ 2) ดนเหนยวปนทราย (Loam) เปนดนเหนยวทมทรายผสมอยดวย ถามทรายผสมอยไมเกนรอยละ 25 จะชวยใหอฐคงรปอยได ถามทรายมากกวานจะทาใหอฐเปราะ ไมแขงแรง 3) ดนเหนยวแก (Shale) เปนดนเหนยวซงกองอยเปนเวลานาน มคณภาพคลายหน ดนชนดนมกทาใหอฐเปนสแดง 4) ดนเหนยวทนไฟ (Fire Clay) เปนดนเหนยวทมคณภาพ ทนความรอนไดสง ใชทาอฐทนไฟ มแรเหลกผสมอยมากจงทาใหอฐแขงแรง มกาลงและมสแดง

อฐเปนสวนประกอบทสาคญในงานปน เพราะในการกอสรางตางๆจาเปนตองใชอฐจานวนมาก สวนมากอฐจะมลกษณะเปนรปสเหลยมผนผา ขนาดของอฐโดยทวไปความกวางจะเปนสองเทาของความหนา และความยาวจะเปนสองเทาของความกวาง

การทาอฐ มขนตอนการดาเนนการดงน ก. การเตรยมดน นาดนเหนยวมาบดหรอนวดจนทาใหดนออนนม ถาเปนอฐทตองการให

มนาหนกเบา เชน อฐมอญ ใหใชแกลบหรอขเถาผสมลงในดนเหนยวใหเขากนใหดจนดนเหนยวผสมออนนมด สามารถปนหรออดเปนแผนแลงคงรปอยไดตามชนดของอฐนนๆ

ข. การทาแผนอฐ มวธทาได 2 วธ คอ 1. ทาดวยมอ โดยใชแบบพมพตามขนาดเทาแผนอฐทตองการ ใชดนเหนยวผสม

ทรายหรอแกลบทเตรยมไวอดลงไปในแบบพมพใหแนน แลวปาดผวหนาแผนอฐใหเรยบ และถอดไมออก จะไดแผนอฐตามทตองการ จากนนนาแผนอฐไปในทเรยบปองกนการบดงอเพอทาการผงใหแหงแลวนาเขาเตาเผาตอไป

2. การทาดวยเครองจกร จะผลตไดรวดเรวและไดขนาดทเปนมาตรฐาน ทเครองจกรมบอสาหรบใสดนผสมตอเนองกบทอใหดนออก เมอดนเหนยวผสมถกบดอดออกจากบอแลวไหล

งานปน 109

ไปตามทอ ระหวางทดนเหนยวผานออกไปตามทอ กจะถกตดใหไดขนาดความยาวตามกาหนดดวยเสนลวดขนาดเลก (ขนาดความโตของทอภายในมความหนา ความกวาง และความยาวตามขนาดของอฐทตองการ ) เมอไดแผนอฐแลว กนาไปวางเรยงไวในทเรยบเพอทาการผงใหแหงตอไป

ค. การผงใหแหง เมอไดแผนอฐออกจากแบบพมพแลว กนาอฐไปวางเรยงไวในโรงผง ขณะทวางเรยงแผนอฐตองทาอยางระมดระวงเพราะอฐยงเปยกอยอาจทาใหบดงอไดงาย ตอจากนนกผงไวใหแหงหรอหมาด แลวจงนาไปเขาเตาเผาตอไป

ง. การเผาอฐ เมอกอนอฐแหงพอทจะเผาได กนาไปเรยงเปนแถวและวางซอนกนเปนชนๆสลบกนในเตาเผา โดยใหชองวางระหวางแถวไว เพอใหความรอนกระจายไปถงอฐทกๆกอนในเตาเผา ใหเพมความรอนทละนอยจนถงความรอนสงสด ( ความรอนระหวาง 982.2 – 1204o ซ ) เผาอยนานประมาณ 2-3 สปดาห ลดความรอนใหตาลงตามลาดบจนเยน จงนาอฐออกจากเตาเผาเพอนาไปใชงานในการกอสรางตอไป ลกษณะทดของอฐ

1. มผวเรยบสมาเสมอ ไมบดงอ แตกราวเมอเผาสก 2. เมอเคาะจะมเสยงแกรงคลายโลหะ 3. มสสมาเสมอเทากนทกกอน 4) มความเหนยว ไมแตกงายและมนาหนกเบา 5) มความแขงแรง ทนทาน และรบนาหนกไดมาก 6) มรปรางเรยบรอยด ไมแอนบด หรอมขอบขรขระ 7) เหลยมและมมไดฉาก 8) มขนาดและนาหนกเทากนทกกอน (โดยเฉลย) 9) ไมดดนาเกน 10 % ของนาหนกอฐเมอแชนาไว 24 ชวโมง 10) มเนอแนน เมอหกออกไมมรพรนและแตกราว 11) ตานทานแรงอดสงสดไดไมนอยกวา 20 กก./ซม3

ชนดของอฐ ในปจจบนอฐมหลายชนด ทงททาดวยมอและเครองจกร ซงพอจะแบงได ดงนคอ

ก. อฐมอญ เปนอฐทคนมอญทอพยพเขามาอยในประเทศไทยเปนผทาขนขายเปนอาชพ จงเรยกวา “ อฐมอญ” เปนอฐชนดททาดวยมอโดยใชสวนผสมของดนเหนยว แกลบ และทราย เมอปนเสรจแลวกนาไปเผาจนสก แกรงด จงนาไปใชงาน อฐมอญเปนอฐทนยมใชกนมาก มราคาถก เหมาะสาหรบกอกาแพง หรอกอผนงทตองมการฉาบปนทบผวอกครง ลกษณะเปนอฐทมผวขรขระไมเรยบรอยนก บางชนดทผวตองทาเปนรอยเสนไวบนแผนอฐ เพอเปนทยดเกาะของปนกอ บาง

งานปน 110

ชนดทาเปนรไวในแผนอฐตลอดความยาวเพอใหนาหนกเบา อฐมอญมทงแบบเกาและแบบใหม ซงมขนาดดงน อฐมอญแบบเกา มขนาด หนา x กวาง x ยาว = 4x10x20ซม. (โดยประมาณ) ใชกออฐชนด 1/2 แผน คอกอผนงธรรมดาเรยงตามยาวเอาหวชนกน ใน 1 ม2 (ตารางเมตร) จะใชอฐประมาณ 100 กอน อฐมอฐแบบใหม มขนาดเลกลง บางทเรยกวาอฐไทย มขนาดประมาณ 3.5 x 8 x 17 ซม. กออฐชนด 1/2 แผนใน 1 ม2 จะใชอฐประมาณ 125 กอน ข. อฐบางบวทอง (บ.บ.ท) หรออฐทมลกษณะคลายๆกน เชนอฐบางปะกง ( บ.ป.ก.) ซงเรยกชอตามสถานทตงโรงงาน เปนอฐทใชดนเหนยวบดละเอยด แลวอดใหแนนดวยเครองจกร ภายในแผนอฐมเนอแนน ผวหนาเรยบ และมรองสาหรบใหปนเกาะยด เหมาะกบงานทตองการโชวผวหนา มขนาด 7 ซม.กวาง 11 ซม. และยาว 23 ซม. หรอ 7x11x23 อฐ บ.บ.ท. น ถาใชกอชนด 1/2 แผน ใน 1 ม2 จะใชอฐประมาณ 50-55 แผน ค. อฐเคลอบ (Grazed Brick) เปนอฐทในขณะเผามความรอนสง แลวใชสารบางอยางใสลงไปในเตาเผา เชน เกลอ กจะทาใหสารนนไปเคลอบผวของอฐ หรอบางชนดกนาอฐมาพนดวยสาร เชน เกลอ ใหเคลอบผวกอน แลวจงนาไปเผา ง. อฐเคลอบส (Enamelled Brick) โดยการทาสเคลอบลงบนแผนอฐแลวนาไปเผา มคณสมบตกนนาได ใชในงานตกแตงและใชในสวนทตองทาความสะอาดบอยๆ เชดลางออกไดงาย ทงยงชวยในการสะทอนแสงสวางภายในอาคาร มสขาวนวล สดา สเขยว และสอนๆ

จ. อฐทนไฟ (Fire Blocks) มขนาดพอ ๆ กบอฐ บ.บ.ท. แตมคณสมบตพเศษ สามารถทนความรอนไดดคออณหภมทจดหลอมตวประมาณ 1700 ๐ซ ทาจากดนเหนยวทนไฟ ใชประโยชนสาหรบงานทตองทนความรอน เชนทาเตาเผา ใชกอเตาไฟ หรอกอผนงทตองการใหทนความรอนสงๆเปนตน ฉ. อฐแกว (Glass Blocks) เปนอฐททาดวยแกว ภายในมชองวางบรรจอากาศอยเพอใชประโยชนในกรณทตองการใหมแสงสวางเขามาในอาคาร แตไมตองการใหมการถายเทอากาศ วตถทใชในการประสานในการกอนน ควรเปนวสดพเศษททาโดยเฉพาะเปนผลตภณฑจากตางประเทศ ช. อฐพมพซเมนต ใชซเมนตผสมกบทรายในอตราสวน 1:4 ผสมนาหมาด ๆ แลวนาเขา แมพมพ ๆ ออกมาเปนกอน อาจจะพมพดวยมอและเครองจกรกได ขณะนอฐชนดนไดมบรษทคดทาแบบและลวดลายแปลก ๆ สวยงาม มหลายขนาดเปนทนยมใชกนแพรหลายในการกอสรางและตกแตงสถานทเพอความสวยงาม

งานปน 111

สของอฐ เกดจากชนดของธาตทผสมอยในดนเหนยว มดงน คอ 1. เกดจากสวนผสมของดนทมธาตเหลก เมอเผาแลวเกดเปนสเหลองเขม สแดง สสม 2. เกดจากสวนผสมของดนทมธาตแมงกานส เมอเผาสกแลวเกดเปนสนาเงน และถา

เผาดวยความรอนสงจะกลายเปนสดา 3. สวนผสมของอฐทมแปงและชอลก เมอเผาสกแลวเปนสขาว 4. สวนผสมของดนทมธาตแมงกานสและเหลกรวมกน เมอเผาสกแลวจะทาใหเกดส

เหลองแก 5. สอาจเกดจากการไดรบความรอนตางกน เชน ไดรบความรอนสงสจะแกกวา

ไดรบความรอนนอยสจะออน

ตารางท 4.1 แสดงขนาดของอฐชนดตางๆ ชนดของอฐ ความหนา (ซม.) ความกวาง (ซม.) ความยาว (ซม.)

อฐมอญ อฐ บ.บ.ท. อฐเคลอบองกฤษ อฐเคลอบอเมรกา อฐทนไฟ อฐแกว

5.0 7.0 7.5 5.6 7.5 8.0

9.0 11.0 11.0 10.3 11.3 19.0

20.0 23.0 22.5 20.9 22.5 19.0

หมายเหต 1. อฐมอญมขนาดไมมาตรฐาน ผใชควรสอบถามขนาดจากโรงงานผผลตใหแนนอนกอนใช 2. การนาอฐไปใช ตองเลอกชนดของอฐใหเหมาะสมกบลกษณะของงานทจะทา

4.4.5 หนและกรวด (Stone)

หนและกรวดทใชในงานกอสรางจะตองมเนอแนนปราศจากรพรน กอนใชตองลางใหสะอาด หน เปนวตถทเกดขนเองตามธรรมชาต ม 3 ชนด 1. หนทเกดจากความสวนหลอมเหลวภายใตผวโลก เรยกวา หนอคน 2. หนทเกดจากการทบถมของแรธาตตางๆ เรยกวาหนชน 3. หนทเกดจากการเปลยนแปลงของเปลอกโลก เรยกวา หนแปร

งานปน 112

หนทใชในงานกอสรางมหลายขนาด เชน หนเกลด ใชกบงานทาหนลาง หนขด และกระเบองแผน เปนตน หน 2 ใชในงานคอนกรตทวไป ใชกบงานฐานราก หน 4 ใชกบงานเขอนและลงพนถนน หรอบางทกเรยกหนใหญ กรวด เปนสวนหนงของหนทแตกออกมา แลวถกกระแสนาพดพาไปตามลานาตางๆ นานเขาการเสยดสทาใหหมดเหลยมคม มรปรางลกษณะแตกตางกน เชน กลม แบน จงไมคอยยดกบสวนผสม และนยมใชกรวดตกแตงเพอความสวยงาม เชน ตามผนงทตองการโชว

4.4.6 เหลก (Iron) เหลกทใชในงานกอสราง ควรเปนเหลกเหนยวมกาลงตานทานไดมาก แลวแตชนดของงาน เหลกทใชตองไมเปนสนม ตามปกตแลว ความโตของเหลกทใชในงานปน เรยกเปนหน และยาวเปนเมตร

4.4.7 นา นาทใชในงานปนและคอนกรต มผลตองานปนและคอนกรตมาก เกยวกบประสทธภาพของงานจะด แขงแรง ดงนนนาทนามาผสม จะตองมคณสมบตดงนคอ 1. สะอาด ไมมวสดอนเจอปน 2. นาจด ไมมรสกรอย เพราะนาทมอนทรยวตถเจอปนอย หรอนาทระบายทงออกมาจากโรงงาน ยอมเปนนาทไมสะอาด ไมควรนามาผสมโดยเดดขาด เพราะจะเปนอนตรายอยางรายแรงตองานปน และคอนกรต

หนาทของนาในคอนกรต 1. ชวยทาใหคอนกรตเหลว สามารถทจะไหลไปตามแบบไดงาย 2. ทาหนาทเปนเชอประสานของซเมนตกบสวนผสม 3. ทาใหผวหนและทรายเปยก ปนจบไดงาย 4. นาทใสคอนกรตอยาใหนอยหรอมากเกนไป ถานอยจะทาใหคอนกรตลอน รบกาลงไมได ถามากเกนไปจะทาใหคอนกรตรบกาลงไดนอยกวาทควร

4.5 ชนดและสวนผสมของงานปน 4.5.1 ปนกอ (Mortar)

ปนกอ คอสวนผสมของวสดตางๆ ทใชเปนเครองประสานงานยดอฐใหแนน ตดตอกนในการเรยงอฐ หรอกออฐ

งานปน 113

สวนผสมของปนกอ โดยทวไปมสวนผสม ดงน 1. ปนซเมนต 1 สวน 2. ปนขาว 1-2 สวน 3. ทรายหยาบ 3-5 สวน วธการผสม 1. วสดทนามาผสมตองสะอาด 2. วสดทจะผสมตองตวงใหไดสวนตามทกาหนด 3. รอนปนขาวใหสะอาดผสมกบทรายหยาบ คลกเคลาใหเขากนด แตยงไมตองเตมนา 4. ผสมซเมนตลงไปตามอตราสวนทกาหนด คนใหเขากนด ยงไมเตมนา 5. เตมนาลงไปทละนอย คลกเคลาจนมลกษณะเหนยวด 6. จานวนของปนทผสมตองพอดกบงานหรอพอดกบเวลาปฏบตงาน ถาเหลอตองทงหามนา มาใชในวนตอไป เพราะปนเสอมคณภาพ 7. ถาเปนงานชวคราวหรอการฝกงาน ไมจาเปนตองผสมซเมนตลงไปกได

4.5.2 ปนฉาบหรอปนถอ สาหรบงานคอนกรต การถอปนเปนของจาเปนมาก เพราะตองการใหผวหนาเรยบ มเนอแนน จะไดทนทานตอการสกกรอน โดยการใชเกรยงตกสวนผสมของซเมนต ปนขาว และทรายละเอยดตามสวนทกาหนด ถไปมาเพอผวหนาจะไดเรยบและสวยงาม สวนผสมของปนฉาบ 1. ปนซเมนต 1 สวน 2. ปนขาว 1-2 สวน 3. ทรายละเอยด 3-5 สวน เครองมอทใชในงานปน ม 1. เกรยงไม เกรยงเหลก 2. กะบะแบงปน 3. บรรทดไม 4. ระดบ และ ดง 5. บวรดนา

งานปน 114

วธผสมปนฉาบ 1. เอาปนขาวและทรายละเอยดแหงผสมกนตามสวนทกาหนด ใหเขากนด 2. รอนสวนผสมของทรายละเอยดกบปนขาวดวยตะแกรงทตาถๆ 3. นาเอาสวนผสมทรอนแลวใสในกะบะผสมปน เตมนาทงไวเพอใหสวนผสมเหนยวตวด 4. ใสซเมนตผสมลงไปตามอตราสวน 5. ใสนาผสมกนใหดอยาใหเหลวมาก แลวตกนาไปใชฉาบ

วธการฉาบปน 1. ถาหากวาบรเวณทจะฉาบปนหรอถอปนสง ตองทานงรานใหเรยบรอยเสยกอน 2. เตรยมเครองมอใหพรอม 3. ถาหากเปนกาแพงใหม ตองรดนาใหเปยกเสยกอน เพอปนจะไดจบแนน ถากาแพงเกาตองสะกดใหขรขระเสยกอน เพอปนจะไดจบแนน 4. การฉาบตองฉาบจากบนลงลาง เพอปองกนสวนทฉาบแลวไมใหสกปรกจากเศษปนทตกลงมา 5. ถากาแพงยาวควรแบงออกเปนชองๆขนาดไมบรรทดยาว โดยทาความหนา(ระดบ)เปนชองๆกอน 6. การฉาบควรฉาบ 2 ครง ครงแรกลงพนกอนหนาประมาณ 1 ซม. และครงทสองเปนการแตงผวใหเรยบ 7. การฉาบตองใหไดระดบทงทางตงและทางนอน 8. กอนพกงานถางานยงไมสาเรจ ตองขดผวปนใหขรขระเอาไวกอน เพอเวลาทาตอใหมปนจะไดยดตดกนด 9. เมอเลกงานตองทาความสะอาดเครองมอใหเรยบรอย

4.5.3 ปนสลดเมดหรอปนซด ปนสลดเมด คอการทาปนนอกเหนอจากการฉาบปนผวเรยบ นยมใชตามกาแพงและรวบาน หรอผนงตางๆ

เครองมอทาปนสลด 1. เกรยงเหลก 1 อน 2. แปรงหางมาชนดทาส ขนาด 3.5 นว 1 อน 3. บวรดนาขนาดเลกๆ 1 ใบ

งานปน 115

4. ถงเหลกใสปน 1 ใบ 5. ไมกวาดทางมะพราว 1 กา ตดปลายเหลอยาวประมาณ 15 นว 6. ไมเคาะ 1 อน

วธทาปนสลดเมด 1. ผนงทจะทาการสลดปน ตองถอปนทบหนาใหเรยบรอย 2. กอนสลดปนผนง ตองราดนาใหเปยกชมเสยกอน 3. ใชปนซเมนตผสมกบนาใหเหลวๆ ทาใหทวเสยกอน 4. ผสมปนซเมนต 1 สวน ทรายหยาบทรอนแลว 2 สวน ใหเขากนด อยาใหเหลวมาก 5. ใชไมกวาดทางมะพราวจมลงไปในสวนผสม เพอใหสวนผสมนนตดกบสวนปลายของทางมะพราว แลวยกไมกวาดทางมะพราวนนสลดเขาทผนง โดยใชไมเปนตวรองรบไมกวาดทางมะพราว เพอใหสวนผสมทตดอยกบไมกวาดทางมะพราวกระเดนไปตดผนงทตองการทา จนพอกบความตองการ เสรจแลวทงไวใหหมาด ใชเกรยงลบแตงผวของปนสลดทหลง 6. พนปนสลดเมอเสรจแลว ผวปนจะขรขระเหมอนผวมะกรด ถาตองการใหเปนดอก กใชเกรยงลบๆ ถาใหดอกใหญกลบใหหนกมอหนอย 7. ถาตองการใหเปนส กเลอกเตมสฝนลงไป

4.5.4 ปนทราย (Mortar) คอสวนผสมของปนซเมนตและทราย ใชทบหรอแตงหนาฉาบหนางานคอนกรตใหเรยบรอยสวยงาม หรอใชสาหรบเทพนชนดบาง

สวนผสมของปนทราย 1. ซเมนต 1 สวน 2. ทรายหยาบ 3-4 สวน

วธการผสม 1. ตวงสวนผสมของทรายและปนซเมนตลงในกะบะผสมปน 2. คลกเคลาแหงๆจนสวนผสมเขากนด 3. ผสมนาลงไป คลกเคลากนใหทว 4. สวนผสมน ตองนาไปใชใหหมดภายใน 30 นาท หลงจากผสมเสรจ ถาเกนกวานปนเรมแขงตว เสอมคณภาพ หมายเหต เทพนหนา 1 นว ขนาด 1 ตารางวา ตองใชปนประมาณ 30 ก.ก. ใชทรายประมาณ 5-7 ปบ

งานปน 116

4.6 คอนกรต (Concrete) คอนกรต คอสวนผสมของปนซเมนต ทราย หน และนา ใชสาหรบงานทม ความแขงแรง ทนทาน และตองรบนาหนกมาก 4.6.1 คอนกรตหยาบ ใชสาหรบงานทรบแรงมาก เชน ฐานราก มสวนผสมโดยทวไป ดงน 1. ปนซเมนต 1 สวน 2. ทราย 3 สวน 3. หน 5 สวน หรอทเรยกกนโดยทวๆไปวา สวนผสม 1:3:5 4.6.2 คอนกรตธรรมดา ใชสาหรบทวๆไป เชน พน ถนน กนสาด ระเบยง สวนผสมโดยทวๆไป มดงน (วดปรมาตร) 1. ปนซเมนต 1 สวน 2. ทราย 2 สวน 3. หน 4 สวน หรอทเรยกกนโดยทวๆไปวา สวนผสม 1:2:4

ภาพท 4.2 อตราสวนผสมของคอนกรต ทมา : ชาล ลทธ และคณะ , 2527

วธการผสมคอนกรต 1. ทาความสะอาดทราย หน ทเตรยมไวใชงาน 2. ตวงทรายและซเมนตลงในกะบะผสมปนตามสวน คลกเคลาใหเขากนดจนเหนเปนเนอเดยวกน

งานปน 117

3. ผสมหนยอยลงไปตามสวน ผสมใหเขากนด 4. เตมนาสะอาดลงไปใหพอเหมาะ คลกเคลาใหเขากนด 5. นาสวนผสมไปเทลงในไมแบบทเตรยมเอาไว 6. กอนเทตองราดนาแบบใหเปยกเสยกอน 7. ถางานไมเสรจ ตรงรอยตอตองทาใหขรขระไว เพอเวลาเทคอนกรตตอ คอนกรตจะยดตดกนด 8. เวลาเทตรงรอยตอเกา ตองทาความสะอาดเสยกอน แลวใชนาผสมกบซเมนตราดพน จะไดเปนนาประสานกนแนน 9. ขณะกาลงเทตองกระทงใหแนน อาจใชเครองเขยาคอนกรต หรอเหลกปลายแหลม 10. เมองานเสรจแลวตองบมคอนกรต หรอใชนาราดใหคอนกรตชมชนอยตลดเวลา ชวระยะหนงคอนกรตจงจะแขงแรงทนทาน ตารางท 4.2 วสดทใชในการผสมคอนคอนกรต จานวน 1 ม.3 (1 คว)

อตราสวนผสม

ปน : ทราย : หน ปนซเมนต

ก.ก. ทราย

ม3

หนเบอร 2

ม3

1: .5 : 3

1: 2 : 3

1 :2 : 4

1 :2 : 5

400

370

320

240

0.45

0.50

0.45

0.50

0.90

0.80

1.00

0.90

งานปน 118

4.7 วธกอและแบบของการเรยงอฐ

ตารางท 4.3 เครองมอและวสดทใชในการกออฐ

เครองมอในการกออฐ วสด 1. ดงพรอมทงสาย

2. เชอก ดายหลอด พรอมตะป 3. ระดบนาและดง

4. เกรยงเหลก

5. พลวหรอจอบ

6. ไมเมตร 7. กระปองใสปน

8. ฉาก

อฐมอญ

ทรายหยาบ

ปนขาว

ซเมนต นาสะอาด

4.7.1 การปฏบตในการกออฐ

1. รอนทรายและปนขาวใหสะอาด 2. ผสมปนกอโดยใชปนขาวกบทราย 1:2 หรอ 1:3 3. หมกปนขาวทงไวคางคน หรอหลายๆวนกได 4. เอาปนขาวผสมกบทรายและซเมนตตามอตราสวนคอ 1:1:3 หรอ 1:2:5 โดยประมาณ โดยใชพลวหรอจอบผสม 5. ใสนาลงไปผสมใหพอเหมาะ อยาใหเหลวเกนไป 6. ปรบระดบทจะกออฐใหไดระดบ 7. ลางอฐหรอนาอฐไปจมนาใหชม เพอปองกนอฐดดนาปน จะทาใหราวไดภายหลง 8. จดการกออฐเปนขนๆ สลบกนใหถกตองตามประเภทการกอ หามไมใหกอตอนใดตอนหนง ซงอยในแนวเดยวกนสงกวา 1 เมตร 9. ปนทใชกอไมควรหนากวา 1 ซม. แตไมนอยกวา .5 ซม. และตองเกลยใหปนกอเตมหนาแผนอฐเกา 10. การวางอฐใหมใหวางหางจากรอยตอประมาณ 3 ซม. ใชกดหลงใหเลอนไปชดอฐ เพอใหปนจบอฐแนน และแทรกระหวางหวตอของอฐนน

งานปน 119

11. เมอกออฐไปไดสก 2-3 ชน จะตองใชระดบจบเพอทดสอบแนวนอนใหไดระดบเดยวกนทงหวทาย จากนนอาจจะใชเชอก หรอดายหลอด ขงจบระดบของการกออฐแตละชนกได นอกจากนยงจะตองใชดงทดสอบในแนวดง เพอใหตงฉากและปองกนการกออฐโคงไปมา จะทาใหฉาบปนยาก และสนเปลองวสดตลอดทงเวลาดวย 12. ถาจะกออฐทกออยแลว ตองทาความสะอาดตรงสวนทจะตอ และเอานาสาดใหเปยกโชก

ภาพท 4.3 แสดงการกออฐ

ทมา : ชาล ลทธ และคณะ , 2527 4.7.2 แบบของการเรยงอฐ

การกออฐนนมอยหลายแบบ ทงนแลวแตความเหมาะสมตามลกษณะงานนนๆ งานเรยงอฐเปนงานหตถกรรมใชกนมาแตโบราณ นยมเรยงกนทางขวาง (Header) และเรยงตามยาว (Stretcher) ซงพอจะแยกออกเปนแบบของการเรยงไดดงน 1. แบบ Stretching Bond 2. แบบ English Bond 3. แบบ Flemish Bond 4. แบบ Garden Bon

งานปน 120

1. Stretching Bond การเรยงอฐทาไดงาย คอแตละชนสลบรอยตอกน รอยตอจะอยตรงกบกงกลางแผนของชน ตอไป ตอนสดกาแพงชนหนงๆ ใชอฐ 1/2 แผน เปนกาแพงทประหยด แตไมเหมาะทจะรบนาหนก

2. แบบ English Bond คอการเรยงอฐยาว โดยเรยงชนท 1 เรยงตามยาว (Stretcher) อกชนหนงเรยงขวาง (Header) สลบกน รอยตอของอฐทางขวางอยตรงกลางแผน อฐทางยาว มมสดกาแพงใชอฐ 1/2 แผน อฐ เรยกวา Closer การเรยงแบบนแนน หนามาก เพราะอฐทกชนมการยดเหนยว กนด กาแพงแบบนรบนาหนกไดด

ภาพท 4.4 การเรยงอฐแบบ English Bond ทมา : ชาล ลทธ และคณะ , 2527

3. Flemish Bond คอเรยงอฐชนหนงๆไปตามยาวและกวางสลบกนไป เปนการกออฐเตมแผน แตชนสลบรอยตอกนตลอดกาแพง เมอสดกาแพงใหเสรมดวย Stretcher การเรยงแบบนสวยงามมาก นยมใชในอาคาร ไมควรรบนาหนกมาก

งานปน 121

ภาพท 4.5 การเรยงอฐแบบ Flemish Bond ทมา : ชาล ลทธ และคณะ , 2527

4. แบบ Garden Bond แบงออกเปน 2 ชนด คอ ก. English Garden Wall Bond เรยงอฐเหมอนแบบ English Bond ผดกนทใหเรยงยาว 3-6 ชน แลวสลบดานกวาง 1 ชน อยางนเรอยไป

ภาพท 4.6 การเรยงอฐแบบ Garden Bond ทมา : ชาล ลทธ และคณะ , 2527

งานปน 122

ข. Flemish garden Wall Bond เรยงอฐเหมอนแบบ Flemish Bond ผดกนทสลบแผนอฐ Flemish Bond สลบแผนอฐทางกวาง และยาวตามแผนตอแผน แต Flemish Garden Wall Bond วางทางยาว 3 แผน แลวสลบดวยทางกวาง

งานปน 123

สรป

งานปน มความสาคญมากสาหรบการกอสรางในปจจบน เพราะผลงานทไดจะมความแขงแรง และทนทานตอสภาพดนฟาอากาศมากกวา นอกจากนนยงสามารถกอสรางในรปแบบทสวยงาม มลวดลายตางๆไดตามความตองการ และเนองจากงานปนมความทนทาน แขงแรง จงเปนการประหยดในดานการกอสรางไปในตว เครองมอทใชในงานปนนน มมากมายหลายชนด และมความจาเปนในแตละดาน สาหรบเครองมอทใชในการผสมปน กออฐ ถอปน เมอใชเสรจแลว จะตองลาง ทาความสะอาดทกครง วสดทใชในงานปน ทสาคญไดแก ก) ทราย เปนสวนผสมในการผสมปน ทรายมหลายชนด แตละชนดกมคณสมบตทดเลวตางกน ข) ซเมนต เปนวสดทสาคญมากในงานปน ซเมนตแตละชนด กเหมาะสมสาหรบงานทตองการความแขงแรงตางกน ค) ปนขาว เปนสวนผสมสาหรบปนกอ ปนฉาบ ง) อฐ ทาจากดนเหนยว สวนมากจะผลตเปนกอนรปสเหลยมผนผา ขนาดโดยทวไปความกวางจะเปน 2 เทาของความหนา และความยาวจะเปน 2 เทาของความกวาง จ) หนและกรวด ใชเปนสวนผสมในงานคอนกรต ชนดและสวนผสมของงานปนจะมหลายอยาง เชน ปนกอ ปนฉาบ ปนซด ปนทราย และคอนกรต ซงปนทใชแตละงานกจะมสวนผสมในอตราทแตกตางกน การกออฐ เปนงานทสาคญอยางหนงของงานปน รปแบบในการกออฐมหลายแบบ และในการกออฐกจะมวธการในการปฏบต เพอใหไดงานทประณต สวยงาม และมความทนทานไปในตว

งานปน 124

คาถามทบทวน

1. ประโยชนโดยตรงทไดรบจากงานปนมอะไรบาง 2. เกรยงเหลกและเกรยงไม มการใชงานทแตกตางกนอยางไร 3. ทรายนาจดแบงเปนกชนด อะไรบาง 4. เพราะเหตใดจงใชทรายในการผสมปน 5. กอนนาทรายมาใชในการผสมปน จะตองทาอยางไร 6. ซเปอรซเมนต มคณสมบตพเศษอยางไร 7. จงอธบายวธการผลตปอรตแลนดซเมนต 8. ปนขาว มบทบาทในงานปนอยางไรบาง 9. อฐมอญมสวนผสมอะไรบาง 10. การผลตอฐ บ.บ.ท. หรอ อฐ บ.ป.ก. ทาอยางไร 11. คอนกรตหยาบ และคอนกรตธรรมดา มสวนผสมอยางไร 12. ในการกออฐโดยทวไป ใชวธการเรยงอฐแบบใด

งานปน 125

เอกสารอางอง ชาล ลทธ,วรพงษ ลพรหมมา, ชวน เปาอารย และ สรเดช สทธาวาทน. 2527. ชางทวไป. กรม

อาชวศกษา. http://kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK24/chapter6/t24-6-l3.htm