หน่วย โลกและการเปลี่ยนแปลง แผนจัดการเรียนรู้ที่ วิชา โลก ... · อธิบายผลที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกได้ถูกต้อง

หนวย โลกและการเปลยนแปลง แผนจดการเรยนรท

1

วชา โลก ดาราศาสตร และอวกาศ

เรอง สวนประกอบและโครงสราง

ของโลก

ระดบชน ม.4-6

เวลา 2 ชวโมง

สาระส าคญ

นกวทยาศาสตรแบงโลกออกเปนสวนตางๆ โดยโลกประกอบดวยสวนส าคญ 4 สวนคอ ชวภาค

อทกภาค บรรยากาศ และธรณภาค ซงทง 4 สวนมความสมพนธกนและมอทธพลตอการเกดปรากฏการณ

ตางๆของโลก ตลอดจนการด ารงชวตของสงมชวตทกชนด

การแบงโครงสรางทางธรณวทยาของโลก สามารถใชเกณฑในการแบงไดแก องคประกอบทางเคม

องคประกอบของหน และลกษณะทางกายภาพ ไมวาจะใชเกณฑการแบงอยางไรกตาม โครงสรางทาง

ธรณวทยาของโลก กยงมชนตางๆทเหมอนกนคอ ชนเปลอกโลก ชนเนอโลก และชนแกนโลก ซงมอทธพล

ตอการเคลอนทของแผนเปลอกโลก การปะทของภเขาไฟ และการเกดแผนดนไหว

จดประสงคการเรยนร

1. บอกความหมายและสวนประกอบชนตางๆภายในของโลกไดถกตอง (ว 6.1 ม.4-6/1 และ ว 8.1

ม.4-6/1)

2. จ าลองโครงสรางของธรณภาคดวยดนน ามนได (ว 6.1 ม.4-6/2 และ ว 8.1ม.4-6/2)

เนอหาสาระ

1. สวนตางๆของโลก

2. โครงสรางของโลก

กจกรรมการเรยนร

1. ขนการสรางแรงจงใจ

ครสนทนากบนกเรยนวา “นกเรยนเคยสงเกตบางหรอไมวา สงแวดลอมรอบตวเราทงทเปน

สงมชวตและไมมชวต โดยสงทไมมชวตอาจมลกษณะเปนของแขง ของเหลว และแกส ซงเราเรยกวา

ภาคพนดน พนน า และอากาศ สงมชวตสามารถอาศยอยไดทงสามภาค”

2. ขนการแสวงหาความร

ใหนกเรยนศกษาคนควาขอมลจากใบความรท 1 แลวใหนกเรยนเขาหองคอมพวเตอรเพอ

สบคนขอมลในเรองสวนประกอบของโลกและโครงสรางของโลก ทงทเปนสอมลตมเดยและสอทวๆไป เมอ

นกเรยนศกษาแลวใหบนทกไฟลมลตมเดยมาสงคร

3. ขนการสรางองคความร

ครบรรยายเรองสวนตางๆของโลกและโครงสรางของโลกโดยใชโปรแกรมน าเสนอ power point

ประกอบการบรรยาย พรอมใหนกเรยนจดบนทกสาระส าคญลงบนสมด พรอมทงสรปองคความรท

นกเรยนไดเปน mind mapping ลงในใบงานท 1

4. ขนการน าไปใช

ใหนกเรยนแบงกลมๆละ 4 คนเพอสรางโลกใบใหมในกจกรรมท 1 โดยรวมกนออกแบบโดยใช

สดสวนความหนาเพอแสดงโครงสรางของโลก โดยใชดนน ามนสตางๆแทนแตละชนของโครงสรางโลกตาม

จนตนาการ

5. ขนทบทวนความร

นกเรยนแตละกลมน าเสนอผลงานของตนเองหนาชนเรยน ครตรวจสอบความถกตอง นกเรยน

ตรวจสอบและแกไขขอบกพรองของชนงาน ครและนกเรยนรวมกนประเมน ครสรปสาระส าคญในการจด

กระบวนการเรยนร เพอใหนกเรยนไดมความคดรวบยอดทตรงกน จากนนใหแบบฝกหดท 1 นกเรยนไปท า

เปนการบานจ านวน 10 ขอ

สอการเรยนร

1. งานน าเสนอ power point เรอง สวนประกอบและโครงสรางโลก

2. ใบงานท 1 mind mapping

3. ใบกจกรรมท 1 โลกใบใหม

4. ใบความรท 1 สวนประกอบและโครงสรางโลก

5. แบบฝกหดท 1

การวดและประเมนผล

วธวดผล เครองมอวดผล เกณฑการประเมนผล

1.สงเกตพฤตกรรมทางการเรยนการ

สอน

แบบสงเกตพฤตกรรมทางการ

เรยนการสอน

นกเรยนผานเกณฑการประเมนใน

ระดบดขนไป

2.สงเกตพฤตกรรมการปฏบต

กจกรรมกลม

แบบสงเกตพฤตกรรมการ

ปฏบตกจกรรมกลม



3.การท าใบงานและแบบฝกหด ใบงาน และแบบฝกหด ท าถกตองไมต ากวารอยละ 70

สรปผลการสอน

1) ผลการเรยนรของผเรยนและศกยภาพทพฒนาแลว

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

การประเมนผลการสอนของตนเอง

จดเดน คอ............................................................................ ........................................................

............................................................................................................ .........................................

จดดอย คอ.......................................................................................................... .........................

............................................................................................................................. .......................

ควรปรบปรง คอ...........................................................................................................................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ลงชอ.........................................

(นายสเทพ ชนวงค)

ครผสอนและบนทก

ความคดเหนและขอเสนอแนะของผบรหาร

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

ลงชอ...................................

(นายประหยด ทองทา)

วนท...........เดอน...................พ.ศ. 2555

แบบสงเกตพฤตกรรมทางการเรยนการสอน

เลขท ชอ-สกล เกณฑ รวม

20 เปนระบบ

4

รอบคอบ

4

ตงใจ

4

รบผดชอบ

4

รวมมอ

4

ลงชอ.....................................ผสงเกต


......../........./..........

เกณฑการใหคะแนน

พฤตกรรมทปฏบตเปนประจ า ให 4 คะแนน

พฤตกรรมทปฏบตบอยครง ให 3 คะแนน

พฤตกรรมทปฏบตบางครง ให 2 คะแนน

พฤตกรรมทปฏบตนอยครง ให 1 คะแนน

เกณฑการตดสนคณภาพ

ชวงคะแนน ระดบคณภาพ

18-20

13-17

8-12

5-7

ดมาก

ด

ปานกลาง

ปรบปรง

แบบสงเกตพฤตกรรมการปฏบตกจกรรมกลม

กลมท (ชอกลม)

สมาชกในกลม 1 2

3 4

ค าชแจง ใหท าเครองหมาย ในชองทตรงกบความเปนจรง

พฤตกรรมทสงเกต คะแนน

4 3 2 1

การมสวนรวมในการวางแผน

การปฏบตงานตามบทบาทหนาท

การใหความรวมมอในการท างาน

การแสดงความคดเหน

การยอมรบความคดเหน

ลงชอ.....................................ผประเมน


......../........./..........








18 – 20 ดมาก

13 – 17 ด

8 – 12 ปานกลาง

5 – 7 ปรบปรง

แบบประเมนการน าเสนอผลงานหนาชนเรยน



3 4

ค าชแจง 1) ประเดนทใชประเมน คอ วธการน าเสนอ การใชภาษาและบคลกทาทาง

2) จงวงกลมรอบตวเลขตามเกณฑทก าหนดให

เกณฑ

ประเดน คะแนน ค าอธบาย รวม

วธการ

น าเสนอ

4

3

2

1

- การน าเสนอมล าดบขนตอนนาสนใจ ใชสอประกอบเหมาะสม

- การน าเสนอมล าดบขนตอนนาสนใจ แตใชสอประกอบไมเหมาะสม

- การน าเสนอมล าดบขนตอนแตไมนาสนใจ

- การน าเสนอไมเปนล าดบขนตอน

การใช

ภาษา

4

3

2

1

- สอความหมายเขาใจชดเจน ไมวกวน ออกเสยงอกขระถกตองทก

แหง

- สอความหมายไดเขาใจออกเสยงอกขระไมถกตองบางแหง

- สอความหมายไดเขาใจออกเสยงอกขระไมถกตองเปนสวนใหญ

- สอความหมายไมเขาใจ

บคลก

ทาทาง

4

3

2

1

- มความเชอมน



- ขาดความเชอมน

ระดบคณภาพ คะแนน 8 –12 หมายถง ดเยยม

คะแนน 4 –7 หมายถง ด

คะแนน 0 –3 หมายถง ปรบปรง

สรป ดเยยม ด ปรบปรง

ลงชอ………….…………………..ผประเมน


….…..../…..……./…….….

ใบงานท 1

เรอง สวนประกอบและโครงสรางของโลก

ค าชแจง จากทนกเรยนไดศกษาคนควาในเรองของสวนประกอบและโครงสรางโลก ใหนกเรยนสรปองค

ความรเปน mind mapping ลงในใบงาน

ใบกจกรรมท 1

เรอง โลกใบใหม

กจกรรม

1. ศกษาขอมลจากรปและตารางแสดงขอมลตอไปน

2. ค านวณสดสวนความหนาชนตางๆของโลกโดยใชสดสวน 1 cm : 500 km

3. รวมกนออกแบบโดยใชสดสวนความหนาทค านวณไดจากขอ 2 เพอแสดงโครงสรางของโลก

โดยใชดนน ามนสตางๆแทนแตละชนของโครงสรางโลกตามจนตนาการของนกเรยน

4. บนทกขอมลจากการค านวณและวาดรปแบบจ าลองโลกใบใหม

ค าถามทายกจกรรม

1. สวนประกอบภายในชนตางๆของโลกชนใดมความหนามากทสดและบางทสด

2. นกเรยนสามารถใชสดสวนอนๆยอขนาดของโลกเพอท าแบบจ าลองไดหรอไม

3. แบบจ าลองทท าขน จงบอกเหตผลการใชดนน ามนสตางๆแทนแตละชน

4. ชนเนอโลกสวนบนและชนแกนโลกสวนบนมความแตกตางกนอยางไร

5. ถาใชอณหภมเปนเกณฑ นกเรยนจะแบงชนโลกไดกชน อะไรบาง

แบบฝกหดท 1

เรอง สวนประกอบและโครงสรางของโลก

ค าชแจง : ใหนกเรยนลอกโจทยค าถามและเขยนค าตอบลงบนสมด ไปท าเปน

การบานสงครในคาบหนา

1. โครงสรางโลกแบงตามสมบตทางเคมแบงไดแกชน อะไรบาง

2. นกวทยาศาสตรใชวธการอยางไรเพอศกษาโครงสรางชนตางๆของโลก

3. เปลอกโลกสวนใดเปนทอาศยของสงมชวตจ านวนมาก

4. เปลอกโลกและธรณภาคแตกตางกนอยางไร

5. ชนของเหลวหนดรอนทเรยกวาหนหนดหรอแมกมาสะสมตวมความสมพนธกบเปลอกโลกหรอไม

อยางไร

6. นกวทยาศาสตรเชอวา แกนโลกชนทกอใหเกดสนามแมเหลกมสภาพเปนอยางไร สวนใหญ

ประกอบดวยธาตอะไร

7. การศกษาสวนประกอบภายในโครงสรางชนตางๆของโลกมประโยชนตอมนษยอยางไร

8. หากสวนประกอบภายในโครงสรางชนตางๆของโลกเปลยนแปลงไป โลกเราจะเปนอยางไร

9. คลนไหวสะเทอนปฐมภมสามารถเคลอนทผานแกนโลกชนนอกไดหรอไม เพราะเหตใด

10. หากเหลกรอนเหลวในชนแกนโลกสวนบนหยดการไหลหมนวน นกวทยาศาสตรคาดคะเนวาจะเกด

อะไรขนบนโลก


2


เรอง การเคลอนทของแผน

เปลอกโลก

ระดบชน ม.4-6



จากการศกษาของนกวทยาศาสตรท าใหทราบวา เดมแผนเปลอกโลกอยตดกนเปนแผนเดยวกน ซง

สงเกตไดจากขอบแผนทวปทสามารถน ามาเชอมตอกนเปนจกซอว และแผนเปลอกโลกมการเคลอนท

ตลอดเวลา ซงสามารถแบงลกษณะการเคลอนทของแผนเปลอกโลกไดออกเปน 3 ลกษณะคอ การ

เคลอนทชนกน การเคลอนทแยกจากกน และการเคลอนทผานกน ซงการเคลอนทของแผนเปลอกโลก

กอใหเกดเทอกเขาบนพนดน เทอกเขากลางมหาสมทร การมดตวของแผนเปลอกโลก แผนดนไหว การปะท

ของภเขาไฟ เปนตน

หลกฐานหรอรองรอยทใชสนบสนนแนวคดการเคลอนทของแผนเปลอกโลกไดแก การคนพบซาก

ดกด าบรรพชนดเดยวกนในทวปตางๆ ชนดของหนทพบชายฝงทวป


1. อธบายผลทเกดจากการเคลอนทของแผนเปลอกโลกไดถกตอง (ว 6.1 ม.4-6/3 และ ว 8.1 ม.

4-6/3,11)

2. อธบายปรากฏการณทางธรณวทยาตางๆทท าใหแผนเปลอกโลกมการเปลยนแปลงไดถกตอง

(ว 6.1 ม.4-6/3 และ ว 8.1 ม.4-6/3,11)


1. การเคลอนทของแผนเปลอกโลก

2. รอยตอและการเคลอนทของแผนเปลอกโลก

3. หลกฐานทสนบสนนแนวคดการเคลอนทของแผนเปลอกโลก



ครสนทนากบนกเรยนถงความแตกตางระหวางโลกในอดตกบโลกปจจบน ตลอดจนการ

เปลยนแปลงตางๆทเกดขนบนโลก โดยใหนกเรยนไดรวมกนแสดงความคดเหนตามจนตนาการของ

นกเรยนและใหเหตผลประกอบ



สบคนขอมลเพมเตมในเรองการเคลอนทของแผนเปลอกโลก รอยตอและการเคลอนทของแผนเปลอกโลก

และหลกฐานทสนบสนนแนวคดการเคลอนทของแผนเปลอกโลก ทงทเปนสอมลตมเดยและสอทวๆไป เมอ

นกเรยนศกษาแลวใหบนทกไฟลมลตมเดยมาสงคร


ครบรรยายเรองการเคลอนทของแผนเปลอกโลกโดยใชโปรแกรมน าเสนอ power point

ประกอบการบรรยาย พรอมใหนกเรยนจดบนทกสาระส าคญลงบนสมด พรอมทงสรปองคความรท

นกเรยนไดเปน mind mapping ลงในใบงานท 2


ใหนกเรยนแบงกลมๆละ 4 คน เพอปฏบตการทดลองในกจกรรมท 2.1 เรองการขยายตวของ

พนมหาสมทร และปฏบตการทดลองในกจกรรมท 2.2 เรอง การเคลอนทของแผนเปลอกโลก ใหนกเรยน

แตละกลมสรปผลการทดลองแลวออกมาน าเสนอผลงานหนาชนเรยน


ใหนกเรยนในหองรวมกนอภปรายถงการเคลอนทของแผนเปลอกโลก รอยตอและการเคลอนท

ของแผนเปลอกโลก และหลกฐานทสนบสนนแนวคดการเคลอนทของแผนเปลอกโลก เพอเพมเตมขอมลใน

สวนทขาด ประกอบกบการเชอมโยงขอมลขาวสารทเกยวของมาเลาใหนกเรยนฟงเพอใหนกเรยนมความ

เขาใจมากขน จากนนใหแบบฝกหดท 2 นกเรยนไปท าเปนการบานจ านวน 10 ขอ


1. งานน าเสนอ power point เรอง การเคลอนทของแผนเปลอกโลก


3. ใบกจกรรมท 2.1 การขยายตวของพนมหาสมทร

4. ใบกจกรรมท 2.2 การเคลอนทของแผนเปลอกโลก

5. ใบความรท 2 การเคลอนทของแผนเปลอกโลก





สอน














.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................


จดเดน คอ............................................................................ ........................................................

............................................................................................................ .........................................

จดดอย คอ.......................................................................................................... .........................

............................................................................................................................. .......................

ควรปรบปรง คอ...........................................................................................................................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ลงชอ.........................................




.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

ลงชอ...................................


วนท...........เดอน...................พ.ศ. 2555




4

รอบคอบ

4

ตงใจ

4


4

รวมมอ

4

ลงชอ.....................................ผสงเกต


......../........./..........








18-20

13-17

8-12

5-7

ดมาก

ด


ปรบปรง




3 4



4 3 2 1






ลงชอ.....................................ผประเมน


......../........./..........








18 – 20 ดมาก

13 – 17 ด






3 4



เกณฑ


วธการ

น าเสนอ

4

3

2

1





การใช

ภาษา

4

3

2

1


แหง




บคลก

ทาทาง

4

3

2

1











….…..../…..……./…….….


เรอง การเคลอนทของแผนเปลอกโลก

ค าชแจง จากทนกเรยนไดศกษาคนควาในเรองของการเคลอนทของแผนเปลอกโลก ใหนกเรยนสรปองค

ความรเปน mind mapping ลงในใบงาน

ใบกจกรรมท 2.1

เรอง การขยายตวของพนมหาสมทร

กจกรรม

1. ตดกระดาษสแดงขนาดยาว 6 นว กวาง 2 นว จ านวน 2 แผน กระดาษสเขยวขนาดยาว 5 นว

กวาง 2 นว จ านวน 2 แผน และกระดาษสน าเงนขนาดยาว 4 นว กวาง 2 นว จ านวน 2 แผน

2. น ากระดาษทงสามสทากาวทปลายแลวน ามาตอกนดงรป

3. น ากระดาษสทงสองแผนทากาวปลายดานสแดงแลวน ามาปะตดกน น ามาสอดใตแผนพลาสตก

ทเจาะชองตรงกลางและรมทงสองดานดงรป

แผนพลาสตก

4. ใชมอคอยๆดนกระดาษขนแลวสงเกตการเปลยนแปลง


1. กระดาษสวนทเปนสแดง สเขยว สน าเงน และแผนพลาสตกแขงเปรยบไดกบอะไร

2. ขณะทนกเรยนสอดกระดาษจากดานลางของแผนพลาสตกแขงขนดานบนจนปลายกระดาษ

ลอดลงสปลายทงสองขางของแผนกระดาแขง เปรยบไดกบอะไร

3. ระหวางแผนกระดาษสแดงเปรยบไดกบอะไร

4. แรงงทกระท ากระดาษขนดานบนเปรยบไดกบอะไร และมผลตอการขยายของแผนพลาสตก

แขงหรอไม



กจกรรม

1. ฉกกระดาหนงสอพมพใหมรปลกษณะคลายแผนทวปตางๆจ านวน 4-5 แผนใหมขนาดเลก

2. เทน าใสชามแกวใสปากกวางพอประมาณ แลวน ามาวางบนชดตะเกยงแอลกอฮอล

3. น าเศษกระดาษทฉกเตรยมไวแลววางบนผวน าในชามแกวใส โดยวางเศษกระดาษใหชดตดกน

ตามรอยฉกใหสนท

4. ใสเกลดดางทบทมสองถงสามเกลดลงในชามแกวใส สงเกตและบนทกผล

5. จดตะเกยงแอลกอฮอลเพอใหความรอนกบน าในชามแกวใส สงเกตและบนทกผล


1. ในการทดลองน แผนกระดาษ น า และตะเกยงแอลกอฮอลเปรยบไดกบอะไร

2. เมอน าไดรบความรอนมทศทางการเคลอนอยางไร

3. แผนกระดาษเลกๆทวางตดกนในครงแรกมการเคลอนทอยางไร

4. อะไรทท าใหแผนกระดาษมการเคลอนท





1. ในอดตแผนเปลอกโลกมจ านวนเทาใด เหตใดนกวทยาศาสตรจงสนนษฐานเชนนน

2. การขยายตวของพนมหาสมทรมลกษณะอยางไร

3. แผนทโลกในอดตกบปจจบนมความแตกตางกนอยางไร

4. แผนเปลอกโลกแตละแผนมการเคลอนทอยางไร

5. ใหนกเรยนใชจนตนาการในการวาดภาพแผนทโลกในอนาคต

6. นกธรณวทยาแบงแผนธรณของโลกออกเปน 2 ประเภท คออะไร

7. การเกดหบเขาทรดทเปลอกโลกตอนบน เนองจากอะไร

8. แผนธรณมหาสมทรชนกบแผนธรณมหาสมทร จะมลกษณะอยางไร

9. แผนธรณมหาสมทรชนกบแผนธรณทวป จะมลกษณะอยางไร

10. การเคลอนทของแผนธรณภาค ท าใหเกดปรากฏการณทางธรณ ไดแกอะไรบาง


3


เรอง แผนดนไหว ระดบชน ม.4-6



แผนดนไหว เปนภยพบตทางธรรมชาตทเกดจากการสนสะเทอนของพนดน อนเนองมาจากการ

ปลดปลอยพลงงานเพอระบายความเครยดทสะสมไวภายในโลกออกมาอยางฉบพลน เพอปรบสมดลของ

เปลอกโลกใหคงท สาเหตของการเกดแผนดนไหวนนจดแบงได 2 ชนด ชนดทหนงเกดจากการกระท าของ

มนษย ไดแก การทดลองระเบดปรมาณ การกกเกบน าในเขอน และแรงระเบดจากการท าเหมองแร ชนดท

สองเปนแผนดนไหวจากธรรมชาต ไดแก การเคลอนทของเปลอกโลกตามธรรมชาต ภเขาไฟปะท

แผนดนไหวสวนใหญรอยละ 80 จะเกดบรเวณรอยตอตามแนวมดตวของแผนเปลอกโลกทเรยกวา วงแหวน

แหงไฟ ประมาณรอยละ 15 เกดตามแนวรอยตอภเขาไฟแอลปในทวปยโรปและภเขาหมาลย และประมาณ

รอยละ 5 เกดบรเวณสนแยกกลางมหาสมทรแอตแลนตก การเกดแผนดนไหวไมสามารถพยากรณได

ลวงหนา

แผนดนไหวในประเทศไทยมขนาดไมรนแรง มกเกดจากรอยเลอนมพลง ภยทเกดจากแผนดนไหวม

ทงทางตรงและทางออม เชน พนดนแยก ภเขาไฟปะท อาคารสงกอสรางพงทลายเนองจากแรงสนไหว ไฟ

ไหม แกสรว คลนสนาม แผนดนถลม เสนทางคมนาคมเสยหาย เกดโรคระบาด ปญหาดานสขภาพจตของ

ผประสบภย ความสญเสยในชวตและทรพยสน เกดความสญเสยทางเศรษฐกจ เชน การสอสาร

โทรคมนาคมขาดชวง เครองคอมพวเตอรหยดหรอขดของ การคมนาคมทางบก ทางอากาศชะงก

ประชาชนตนตระหนก มผลตอการลงทนและการประกนภย


1. แสดงความคดเหนวธการปองกนและเตอนภย ผลกระทบทเกดจากแผนดนไหวได (ว 6.1 ม.4-

6/4 และ ว 8.1 ม.4-6/9,10)

2. บอกความส าคญและยกตวอยางผลกระทบทเกดจากแผนดนไหวได(ว 6.1 ม.4-6/4 และ ว 8.1

ม.4-6/3,11)

3. เขยนแผนภาพแสดงจนตนาการผลกระทบทเกดจากแผนดนไหวทมผลตอสงมชวตและ

สงแวดลอมได(ว 6.1 ม.4-6/4 และ ว 8.1 ม.4-6/6)

4. สอสารผลการสบคนเกยวกบประโยชนและโทษจากแผนดนไหวไดดวยวธการทเหมาะสม(ว 6.1

ม.4-6/4 และ ว 8.1 ม.4-6/9)

5. ตระหนกถงความส าคญของการน าความรทางธรณไปใชในชวตประจ าวนอยางมคณธรรมและ

ผลกระทบตอสงแวดลอม(ว 6.1 ม.4-6/4 และ ว 8.1 ม.4-6/10)


1. แผนดนไหวคออะไร

2. บรเวณทเกดแผนดนไหวของโลก

3. สาเหตของการเกดแผนดนไหว

4. การเกดแผนดนไหวในประเทศไทย

5. อนตรายจากแผนดนไหว

6. การปองกนอนตรายจากแผนดนไหว



ครใหนกเรยนดวดทศนของการเกดเหตการณสนามทเกดขนในประเทศไทย และทเกดขนใน

ประเทศญปน ซงเปนเหตใหเกดความสญเสยตอชวตและทรพยสนอยางนบไมถวน จากนนครและนกเรยน

รวมกนสนทนากบเหตการณทเกดขนวามสาเหตมาจากอะไร เกดยงไง เกดบรเวณใด รนแรงขนาดไหน และ

จะปองกนยงไง ใหนกเรยนไดแสดงความคดเหนรวมกน



สบคนขอมลเพมเตมในเรองของแผนดนไหวทเกดขนในภมภาคตางๆทวโลก ทงทเปนสอมลตมเดยและสอ

ทวๆไป เมอนกเรยนศกษาแลวใหบนทกไฟลมลตมเดยมาสงคร พรอมทงสรปองคความรทนกเรยนไดเปน

mind mapping ลงในใบงานท 3


ครบรรยายเรองแผนดนไหว โดยใชโปรแกรมน าเสนอ power point โดยน าไฟลมลตมเดยท

นกเรยนน ามาสงครเปดประกอบการบรรยายดวย ใหนกเรยนจดบนทกสาระส าคญลงบนสมด พรอมทง

สรปองคความรทนกเรยนไดเปน mind mapping ลงในใบงานท 3


ใหนกเรยนแบงกลมออกเปน 3 กลม เพอปฏบตกจกรรมดงตอไปน

กจกรรมท 3.1 แผนดนไหวเกดขนไดอยางไร

กจกรรมท 3.2 อยทไหนปลอดภยทสด

กจกรรมท 3.3 จะท าอยางไรเมออยในหองขณะเกดแผนดนไหว

ซงทง 3 กจกรรมครเตรยมอปกรณการจ าลองสถานการณไวให โดยนกเรยนสรปผลการ

ปฏบตกจกรรมลงในใบกจกรรมทแจกใหไป


ใหนกเรยนในแตละกลมออกมาน าเสนอหนาชนเรยน โดยครสอดแทรกเนอหาใหครบถวน

สมบรณ เปดโอกาสใหนกเรยนไดแสดงความคดเหน จากนนครและนกเรยนรวมกนอภปรายและสรปใน

เรองทเรยนมาทงหมด จากนนใหแบบฝกหดท 3 นกเรยนไปท าเปนการบานจ านวน 10 ขอ


1. งานน าเสนอ power point เรอง แผนดนไหว


3. ใบกจกรรมท 3.1 แผนดนไหวเกดขนไดอยางไร

4. ใบกจกรรมท 3.2 อยทไหนปลอดภยทสด

5. ใบกจกรรมท 3.3 จะท าอยางไรเมออยในหองขณะเกดแผนดนไหว

6. ใบความรท 3 แผนดนไหว





สอน














.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................


จดเดน คอ............................................................................ ........................................................

............................................................................................................ .........................................

จดดอย คอ.......................................................................................................... .........................

............................................................................................................................. .......................

ควรปรบปรง คอ...........................................................................................................................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ลงชอ.........................................




.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

ลงชอ...................................


วนท...........เดอน...................พ.ศ. 2555




4

รอบคอบ

4

ตงใจ

4


4

รวมมอ

4

ลงชอ.....................................ผสงเกต


......../........./..........








18-20

13-17

8-12

5-7

ดมาก

ด


ปรบปรง




3 4



4 3 2 1






ลงชอ.....................................ผประเมน


......../........./..........








18 – 20 ดมาก

13 – 17 ด






3 4



เกณฑ


วธการ

น าเสนอ

4

3

2

1





การใช

ภาษา

4

3

2

1


แหง




บคลก

ทาทาง

4

3

2

1











….…..../…..……./…….….


เรอง แผนดนไหว

ค าชแจง จากทนกเรยนไดศกษาคนควาในเรองของแผนดนไหว ใหนกเรยนสรปองคความรเปน mind

mapping ลงในใบงาน


เรอง แผนดนไหวเกดขนไดอยางไร

จดประสงค

1. ทดลองและบอกไดวา การปรบตวของแผนเปลอกโลกใหอยในภาวะสมดลจะท าใหเกดการ

เลอนตวของแผนเปลอกโลก ตรงบรเวณรอยตอหรอรอยแยกกอใหเกดแผนดนไหว

2. การเลอนตวของแผนเปลอกโลกท าใหเกดผลกระทบตอสงมชวต สงปลกสรางอาคารทอย

อาศย

อปกรณ

1. แผนโฟมพลาสตกแผนใหญ 1 แผน แผนเลก 1 แผน ใหขอบแผนโฟมทงสองมลกษณะตดเฉยง

2. กลองพลาสตกใสสเหลยม หรอกะละมงขนาดเสนผานศนยกลาง 12 cm

3. ของเลนเดก

กจกรรม

1. ใสน าในภาชนะทเปนกลองพลาสตกหรอกะละมงพอประมาณ

2. ใชมอเขยาขางภาชนะ เกดอะไรขนทผวน า บนทกสงทสงเกตเหน

3. วางแผนโฟมสองแผนบนผวน า ใหขอบของแผนทงสองเกยกน

4. วางของเลนบนแผนโฟม ระวงอยาใหน ากระเพอม

5. ใชมอเขยาภาชนะเพอใหเกดการสนของน า สงเกตและบนทกผล


1. เมอเขยาภาชนะเกดอะไรขนทผวน า

2. เมอเขยาภาชนะแผนโฟมทงสองเกดอะไรขน

3. อะไรท าใหแผนโฟมทงสองเลอนตวออกจากกน

4. เกดอะไรขนกบวตถบนแผนโฟม


เรอง อยทไหนปลอดภยทสด


1. ทดลองและสรปไดวา การออกนอกอาคารทอยอาศยไปอยบรเวณทโลงแจง ขณะเกด

แผนดนไหวจะท าใหมความปลอดภยมากกวา

2. บอกไดวาขณะเกดแผนดนไหว สงกอสรางเสาไฟฟา ตนไมจะพงทลายลมลง อาจกอใหเกด

อนตรายแกคนทอยใกลเคยงได

อปกรณ

1. แผนกระดาษแขงขนาด 8 x 8 cm

2. ดนน ามน กงไม เสนดาย รปปนตกตาเลกๆ 2 ตว

กจกรรม

1. น าดนน ามนทาฉาบบนแผนกระดาษแขง

2. น ากงไมทงเลกใหญปกไวบนแผนดนน ามน

3. น าเสนดายมดโยงทปลายยอดแทนสายไฟ และวางรปปนตกตาทโลงแจง อกตวหนงอยใต

เสนดาย

4. ใชมอเขยาแผนกระดาษแขงทมแผนดนน ามนอยบน สงเกตและบนทกผล


1. เกดอะไรขน นกเรยนจะเลอกอยบรเวณใดทปลอดภยกวาขณะเกดแผนดนไหว

2. นกเรยนจะออกแบบการทดลองอยางไรทจะแสดงถงแผนเปลอกโลกแยกออกเปนสองแผน

ขณะเกดแผนดนไหว


เรอง จะท าอยางไรเมออยในหองขณะเกดแผนดนไหว


1. ทดลองและบอกไดวา เมอเกดแผนดนไหวควรปองกนตนเองใหพนจากอนตรายทเกดจาก

เครองใชเครองเรอนในบาน

2. บอกไดวา ขณะเกดแผนดนไหวควรหลบในบรเวณทปลอดภยในบานทสด หากวงออกมาทโลง

แจงไมทน ใหหลบใตโตะทแขงแรง

อปกรณ

1. กลองใสรองเทา

2. ตกตาแทนคน 3-4 ตว

3. ของเลนทเปนเฟอรนเจอร

4. ไมบรรทด คลปหนบกระดาษ

กจกรรม

1. วางหนคนลงในกลองใสรองเทา

2. วางหนคนตวหนงขางของเลนทเปนเฟอรนเจอร และอกตวหนงวางกลางกลองทไมม

เฟอรนเจอรอยบรเวณใกลๆ

3. วางไมบรรทดบนกลองใสรองเทาและวางวตถเลกๆบนไมบรรทด

4. ใชมอเขยากลองใสรองเทา และสงเกตวาเกดอะไรขน บนทกผล


1. เกดอะไรขนกบหนคน

2. ชวยกนคดวา บรเวณใดทดทสดในหองทนกเรยนควรอย เมอเกดแผนดนไหว

3. นกเรยนคดวาคนทตดอยใตตกทถลมเปนเวลาหลายวนมชวตรอดไดอยางไร


เรอง แผนดนไหว



1. แผนดนไหวมสาเหตมาจากอะไร และมกประเภท

2. คลนทเกดจากแผนดนไหวมกชนด แตละชนดมสมบตอยางไร

3. ใตมหาสมทรมโอกาสเกดแผนดนไหวหรอไม และหากเกดขนจะสงผลกระทบตอแผนเปลอกโลก

อยางไร

4. เครองมอตรวจวดแผนดนไหวมลกษณะการท างานอยางไร

5. แผนดนไหวทเกดขนทญปน เกดขนทใดและมขนาดเทาใด

6. ประเทศไทยมโอกาสเกดแผนดนไหวรนแรงหรอไม เพราะเหตใด

7. รอยเลอนทมพลงสวนใหญอยบรเวณใดของประเทศไทย และเปนรอยเลอนประเภทใด

8. วงแหวนแหงไฟคออะไร และอยทใด

9. พฤตกรรมของสตวทรบรภยกอนเกดแผนดนไหวมอะไรบาง

10. แหลงก าเนดแผนดนไหวนอกประเทศทสงผลตอประเทศไทยไดแก


4


เรอง ภเขาไฟปะท ระดบชน ม.4-6



ภเขาไฟปะทเปนภยพบตทางธรรมชาตทแสดงวาใตผวโลกลงไปมความรอนสะสมอยมาก โดย

เฉพาะทเรยนวา “จดรอน” ณ บรเวณนมหนหลอมละลายเรยกวา แมกมา และเมอถกพนขนมาตามรอย

แตกหรอปลองภเขาไฟเรยกวา “ลาวา” นกธรณวทยาคาดวามการสะสมของความรอนอยางมากบรเวณนน

ท าใหมแมกมา ไอน า และแกส สะสมตวอยมากขนเรอยๆ ซงกอใหเกดความดน ความรอนสง เมอถงจด

หนงมนจะปะทออกมา อตราความรนแรงของการปะทขนอยกบความรนแรง รวมทงความดนของไอและ

ความหนดของลาวา ถาลาวาขนมากๆ อตราความรนแรงของการปะทจะรนแรงมากตามไปดวย เมอภเขา

ไฟปะท นอกจากมลาวาทไหลออกมาแลวยงมแกส ไอน า ฝนผงเถาถานตางๆออกมาดวย พวกไอน าจะ

ควบแนนกลายเปนน า น าเอาฝนละอองเถาตางๆทตกลงมาดวย ไหลบากลายเปนโคลนทวมในบรเวณเชง

เขาต าลงไป ยงถาภเขาไฟนนมหมะปกคลมอย มนจะละลายหมะ น าโคลนมาเปนจ านวนมากได เศษหน

ขนาดใหญทออกมาจ านวนมากเรยกวา “ลาวา บอมบ” ภมลกษณภเขาไฟ เชน ภเขาไฟรปโล ภเขาไฟรป

กรวย โดมภเขาไฟ แคลดรา การปะทของภเขาไฟมทงประโยชนและโทษ


1. แสดงความคดเหนวธการปองกนและเตอนภย ผลกระทบทเกดจากภเขาไฟปะทได (ว 6.1 ม.4-

6/4 และ ว 8.1 ม.4-6/9,10)

2. บอกความส าคญและยกตวอยางผลกระทบทเกดจากภเขาไฟปะทได(ว 6.1 ม.4-6/4 และ ว 8.1

ม.4-6/3,11)

3. เขยนแผนภาพแสดงจนตนาการผลกระทบทเกดจากภเขาไฟปะททมผลตอสงมชวตและ

สงแวดลอมได(ว 6.1 ม.4-6/4 และ ว 8.1 ม.4-6/6)

4. สอสารผลการสบคนเกยวกบประโยชนและโทษจากภเขาไฟปะทไดดวยวธการทเหมาะสม (ว

6.1 ม.4-6/4 และ ว 8.1 ม.4-6/9)

5. ตระหนกถงความส าคญของการน าความรทางธรณไปใชในชวตประจ าวนอยางมคณธรรมและ

ผลกระทบตอสงแวดลอม(ว 6.1 ม.4-6/4 และ ว 8.1 ม.4-6/10)


1. ภเขาไฟปะท

2. สาเหตทท าใหเกดภเขาไฟ

3. ประเภทของภเขาไฟ

4. อทธพลของภเขาไฟทสงผลกระทบตอโลก



ครใหนกเรยนดวดทศนของการเกดเหตการณภเขาไฟปะททเกดขนในภมภาคตางๆทวโลก ซง

เปนเหตใหเกดความสญเสยตอชวตทรพยสนและสภาพแวดลอม จากนนครและนกเรยนรวมกนสนทนากบ

เหตการณทเกดขนวามสาเหตมาจากอะไร เกดยงไง เกดบรเวณใด รนแรงขนาดไหน และจะปองกนยงไง

ใหนกเรยนไดแสดงความคดเหนรวมกน



สบคนขอมลเพมเตมในเรองของภเขาไฟปะททเกดขนในภมภาคตางๆทวโลก ทงทเปนสอมลตมเดยและสอ

ทวๆไป เมอนกเรยนศกษาแลวใหบนทกไฟลมลตมเดยมาสงคร


ครบรรยายเรองภเขาไฟปะท โดยใชโปรแกรมน าเสนอ power point โดยน าไฟลมลตมเดยท

นกเรยนน ามาสงครเปดประกอบการบรรยายดวย ใหนกเรยนจดบนทกสาระส าคญลงบนสมด พรอมทง

สรปองคความรทนกเรยนไดเปน mind mapping ลงในใบงานท 4


ใหนกเรยนแบงกลมๆละ 4 คน เพอปฏบตการทดลองในกจกรรมท 4 เรองภเขาไฟเกดขนได

อยางไร ใหนกเรยนแตละกลมสรปผลการทดลองแลวออกมาน าเสนอผลงานหนาชนเรยน


ใหนกเรยนในหองรวมกนอภปรายถงการเกดภเขาไฟปะท เพอเพมเตมขอมลในสวนทขาด

ประกอบกบการเชอมโยงขอมลขาวสารทเกยวของมาเลาใหนกเรยนฟงเพอใหนกเรยนมความเขาใจมากขน

จากนนใหแบบฝกหดท 4 นกเรยนไปท าเปนการบานจ านวน 10 ขอ


1. งานน าเสนอ power point เรอง ภเขาไฟปะท


3. ใบกจกรรมท 4 ภเขาไฟเกดขนไดอยางไร

4. ใบความรท 4 ภเขาไฟปะท





สอน














.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................


จดเดน คอ............................................................................ ........................................................

............................................................................................................ .........................................

จดดอย คอ.......................................................................................................... .........................

............................................................................................................................. .......................

ควรปรบปรง คอ...........................................................................................................................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ลงชอ.........................................




.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

ลงชอ...................................


วนท...........เดอน...................พ.ศ. 2555




4

รอบคอบ

4

ตงใจ

4


4

รวมมอ

4

ลงชอ.....................................ผสงเกต


......../........./..........








18-20

13-17

8-12

5-7

ดมาก

ด


ปรบปรง




3 4



4 3 2 1






ลงชอ.....................................ผประเมน


......../........./..........








18 – 20 ดมาก

13 – 17 ด






3 4



เกณฑ


วธการ

น าเสนอ

4

3

2

1





การใช

ภาษา

4

3

2

1


แหง




บคลก

ทาทาง

4

3

2

1











….…..../…..……./…….….


เรอง ภเขาไฟปะท

ค าชแจง จากทนกเรยนไดศกษาคนควาในเรองของภเขาไฟปะท ใหนกเรยนสรปองคความรเปน mind

mapping ลงในใบงาน

ใบกจกรรมท 4

เรอง การเกดภเขาไฟ


1. ทดลองและสรปไดวาภเขาไฟเกดจากแมกมา ฝน เถาธลทอยใตเปลอกโลกถกดนขนมาตาม

รอยแตกหรอรอยแยกขนสผวโลก

2. บอกไดวา แมกมาทไหลออกมาสผวโลกเรยกวา ลาวา และจะไหลไปบรเวณรอบๆภเขาไฟ ซงม

แรธาตปะปนอยดวย จะท าใหบรเวณรอบภเขาไฟมแรธาตอดมสมบรณส าหรบพช

อปกรณ

1. ดนน ามน

2. ขวดปากแคบ แทงแกว

3. ผงฟ สผสมอาหาร น าสมสายช น ามนพช แปงมน

4. น าแขงแหง แผนกระดาษแขงรองพน

กจกรรม

1. น าดนน ามนมาปนเปนรปทรงภเขาไฟหมขวดแกวปากแคบทรองดวยแผนกระดาษ

2. ใสผงฟลงในขวดปากแคบ

3. น าสผสมอาหาร น ามนพช แปงมนผสมลงในน าสมสายช ใชแทงแกวคนใหเขากน

4. ใสน าแขงแหงลงในขวด สงเกตการเปลยนแปลง

5. เทน าสมสายชทผสมสผสมอาหาร น ามนพช แปงมน ลงในขวดปากแคบ สงเกตและบนทกผล


1. ผลดทเกดจากการปะทของภเขาไฟ

2. ผลเสยทเกดจากการปะทของภเขาไฟ





1. ปจจยพนฐานทก าหนดธรรมชาตการปะทของภเขาไฟคออะไร

2. โครงสรางของภเขาไฟมกแบบอะไรบาง

3. ภเขาไฟสวนใหญอยบรเวณใดของเปลอกทวป

4. การปะทของภเขาไฟแบบฮาวายเอยนเกดขนในบรเวณทมลาวาประเภทใด

5. การปะททมปรมาณน ามากมายเขาไปในทอของภเขาไฟทจมอยในทะเล ทะเลสาบ ใตธารน าแขง

เปนการปะทแบบใด

6. การปะทแบบวลเคเนยนหรอวสเวยนเกดขนในหมเกาะใด

7. หนตะกอนภเขาไฟมความสมพนธกบภเขาไฟอยางไร

8. การปะทอยางรนแรงและเกดขนมหมา แกสและเศษตางๆถกดนสงขน 5-69 กโลเมตร เหนอ

ระดบน าทะเลเปนการปะทแบบใด

9. ปลองภเขาไฟของประเทศใดทผพงและมรอยแตกเปนชองโหว ซงปจจบนเปนทองทะเลเอกะไรอา

และลตเทลตนฮาเบอร

10. หนหนดประเภทใดทมแนวโนมจะกลายเปนชนภเขาไฟมากทสด

ใบความรท 4


ภเขาไฟเปนภเขาทมลกษณะพเศษ สามารถพนสารละลายรอนและ

เถาถาน ตลอดจนเศษหนจากภายในโลกออกสพนผวโลกได ภเขาไฟ

มทงทดบแลวและทยงมพลงอย ภเขาไฟทดบแลวเปนภเขาไฟทเกด

ขนมานาน อาจเปนหลายแสนหลายลานป วตถทพนออกมาจะแขงตว

กลายเปนหนภเขาไฟ เปนภเขา และเทอกเขาทส าคญของโลก สวน

ภเขาไฟทยงมพลงอยจะมการระเบดคอนขางถตามแนวขอบของแผน

ธรณภาค

ภเขาไฟ เปนเปนธรณสณฐาน

(โดยทวไป คอ ภเขา) ทหนหนด (หน

ภายในโลกทถกหลอมเหลวดวย

ความดนและอณหภมสง) ปะทผาน

ขนมายงพนผวของดาวเคราะห

แมวาเรา จะสามารถพบภเขาไฟได

หลายแหงบนดาวเคราะหหนและ

ดาวบรวารในระบบสรยะแตบนโลกภเขาไฟมกเกดขนใกลกบแนวรอยตอระหวางแผนเปลอกโลก

ภเขาไฟเปนเสมอนชองประทหรอแนวประททแมกมา (หนรอนเหลวทอยในสวนลกใตเปลอกโลก)

เคลอนตวดวยแรงผานเปลอกโลกขนมาบนผวโลก เรยกหนรอนเหลวทไหลบนผวโลกนวา ลาวา ภเขาไฟมก

เกดขนตามแนวขอบของแผนเปลอกโลก แตสวนใหญเกดในบรเวณเรยกวาวงแหวนภเขาไฟ ( Ring of Fire)

ซงเปนแนวตามขอบมหาสมทรแปซฟก ภเขาไฟแบงออกเปนประเภทตาง ๆ ตามลกษณะของความรนแรง

และความถของการระเบดภเขาไฟ ตามรอยแตกทเปลอกโลกแยกตวออกจากกนมกเกดขนโดยไมมการ

ระเบดรนแรง ลาวาประเภทหนบะซอลตจะไหลผานรอยแตกขนมา และไหลแผไปบนพนผวโลกเปนบรเวณ

กวางอยางรวดเรวและแขงตวเปนหน เกดภมประเทศภเขาไฟเปนเนนไมลาดชน ส าหรบการระเบดอยาง

รนแรงมกจะเกดขนในบรเวณทเปลอกโลกชนกน ผลของการระเบดภเขาไฟจะมลาวาประเภทหนไรโอไลตท

มลกษณะหนดขน เกดขนพรอม ๆ กบกลมควนของผงฝนและเศษหนภเขาไฟ (ชนสวนทเกดจากลาวาเยน

ตว) ลาวา จะไมไหลแผออกไปไกล แตจะเยนตวอยางรวดเรว ท าใหเกดภเขาไฟ มลกษณะลาดชนคลาย

กรวยคว า ภเขาไฟบางแหงมหนลาวาและเถา ภเขาไฟถกพนออกมาสลบกน เมอเยนตวจะเปนชน ๆ

สลบกน เกดเปนภเขาไฟสง ภเขาไฟทยงมการระเบด เกดขนบอย ๆ จะเรยกวา ภเขาไฟมพลง ( active

volcanoes) ภเขาไฟทไมมการระเบดมานานเรยกวา ภเขาไฟหมดสภาพ ( domant) และภเขาไฟทหยดการ

ระเบดไปแลวอยางถาวรเรยกวา ภเขาไฟดบสนท (extinct) ในบรเวณภเขาไฟนอกจากจะพบภเขาไฟแลว ยง

มสงทเกดรวมกบภเขาไฟทควรร ไดแก พน ารอนไกเซอร ( geysers), พน าแรรอน (hot mineral springs), พ

กาซก ามะถน (Solfataras), พกาซ (Fumnaroles) และ โคลนเดอด (bubbling mud pools) เปนตน

ภเขาไฟเกอบทงหมดในโลกนเกดขนในบรเวณรอยตอของแผน

ธรณภาค หรอในบรเวณทมรอยเลอนในระดบลก โดยเฉพาะ

อยางยงบรเวณรอบ ๆ มหาสมทรแปซฟกทเรยกวา วงแหวน

แหงไฟ แผนธรณภาคมการเคลอนทตลอดเวลา ในลกษณะ

รปแบบทแตกตางกน มทงมด ทงชน และแยกจากกน

โดยเฉพาะอยางยงบรเวณทแผนธรณภาคมดลอดเขาไปใตแผน

ธรณภาคอกแผนหนงทเปนแผนทวป จะเปนตะเขบแบบรอยตอ

ระหวางแผนทประกบกนไมสนท การมดต าลงไปอยางชา ๆ จะ

เปนสาเหตของการเกดแผนดนไหวและภเขาไฟระเบด เพราะ

หนทมดลงไปจะถกเปลยนสภาพใหหลอมละลายเปนแมกมาและจะถกบบดนใหพงขนมาหลอมละลายหน

ตามทางทผานในชนเนอโลกจนขนมาสพนผวโลกในรปของภเขาไฟ

การเกดระเบดของภเขาไฟ

ภเขาไฟระเบด เปนภยพบตทางธรรมชาตทรายแรงอยางหนง การระเบดของภเขาไฟนนแสดงใหเหน

วาใตผวโลกของเราลงไประดบหนง มความรอนสะสมอยมากโดยเฉพาะทเรยกวา"จดรอน" ณ บรเวณนม

หนหลอมละลายเรยกวา แมกมา และเมอมนถกพนขนมาตามรอยแตกหรอปลองภเขาไฟ เราเรยกวา ลาวา

สาเหตของการเกดภเขาไฟระเบด

กระบวนการระเบดของภเขานนยงไมเปนทเขาใจกระจางชดนก นกธรณวทยาคาดวามการสะสมของ

ความรอนอยางมากบรเวณนน ท าใหมแมกมา ไอน า และแกส สะสมตวอยมากขนเรอยๆ ซงกอใหเกด

ความดน ความรอนสง เมอถงจดหนงมนจะระเบดออกมา อตราความรนแรงของการระเบด ขนอยกบ

ความรนแรงของการระเบด รวมทงขนอยกบความดนของไอ และความหนดของลาวา ถาลาวาขนมากๆ

อตราการรนแรงของการระเบดจะรนแรงมากตามไปดวย เวลาภเขาไฟระเบด มใชมแตเฉพาะลาวาทไหล

ออกมาเทานน ยงมแกสไอน า ฝนผงเถาถานตางๆ ออกมาดวย มองเปนกลมควนมวนลงมา พวกไอน าจะ

ควบแนนกลายเปนน า น าเอาฝนละอองเถาตางๆ ทตกลงมาดวยกน ไหลบากลายเปนโคลนทวมในบรเวณ

เชงเขาต าลงไป ยงถาภเขาไฟนนมหมะคลมอย มนจะละลายหมะ น าโคลนมาเปนจ านวนมากได เชน ใน

กรณของภยพบตทเกดในประเทศโคลมเบยเมอไมนานน แหลงทมา:คณาจารยคณะวทยาศาสตร.

สารานกรมวทยาศาสตร.2534.

สงทไดจากการปะทของภเขาไฟ หลายคนเชอวาลาวาเปนวตถชนแรกทถกปลอยออกมาจากภเขา

ไฟซงนนไมเปนความจรงเสมอไป ทงนในระยะแรกอาจพนเอาเศษหนขนาดใหญออกมาจ านวนมากเรยกวา"

ลาวา บอมบ"(Lava bomb)สวนเถาถานและ ฝนละอองเกดขนตอมาอยางปกตนอกจากนนการเกดระเบด

ของภเขาไฟยงปลอยเอากาซออกมาอกดวยดงจะกลาวในรายละเอยด ตามล าดบดงน

ลาวาหลาก (Lava flow)

เนองดวยลาวาทมปรมาณซลกาต าหรอลาวาทมองคประกอบเปนบะซอ

ลตปกตจะมความเหลวมากและไหลเปนชนบางๆแผเปนแผนกวางเหมอน

ลนตวอยางบนเกาะฮาวายลาวาจะไหลออกมาดวยความเรว 30 km./h

บนพนททชนมาก อยางไรกตามความเรวแบบนเกดขนไดนอยมาก โดย

ปกตพบวามความเรว 10 - 300 m./h ในทางกลบกนการเคลอนทของ

ลาวาทมซลกาสงจะชากวา เมอลาวาบะซอลตของการปะทแบบฮาวายเอยนแขงตวมนจะมผวเรยบบางท

เปนคลน(Wrinkle)ในขณะทลาวาดานในใตพนผวซงยงหลอมอยจะเคลอนทตอไป ลกษณะนเรยกวา "การ

ไหลแบบ ปาฮอยฮอย ( Pahoehoe flow)" ซงมลกษณะคลายกบรวเชอกบดลาวาบะซอลตทวๆไปจากแหลง

อนมกมผวขรขระ เปนแทง ขอบไมเรยบแหลมคมหรอมหนามยนออกมาเรยกวา"อาอา(Aa)"ซงเกดจากลาวา

ประเภทนเชนกนอาอาทก าลงไหลออกมาจะเยนและหนาขนอยกบความชนของ ภมประเทศทมนไหลมาม

ความเรวของการไหลประมาณ 5-50m./h นอกจากนนกาซทออกมาจะท าใหผวของลาวาทเยนแตกออก

และใหรหรอชองวางขนาดเลก ทมปากรเปนหนามแหลมคมเมอลาวาแขงตวแลว

กาซ(Gas)

กาซละลายอยในหนหนดในปรมาณตางๆกนและอยไดเพราะความดนของมวลหนโดยรอบเปรยบ

เหมอนคารบอนไดออกไซดทอยในเครองดมซงเมอความดนลดลงกาซ กเรมหนออกมาเปนฟองการศกษา

สภาพจรงจากการระเบดของภเขาไฟเปนสงทยงยากและอนตรายมากดงนนนกธรณวทยาจงประมาณการ

ปรมาณกาซทขนมาจากกาซเรมตน ทละลายอยในหนหนดไมไดเชอกนวาหนหนดสวนใหญมกาซละลายอย

ประมาณ5%ของน าหนกทงหมดและกาซทออกมามมากกวา1000ตนตอวน องคประกอบของกาซ กเปนสง

ทนกวทยาศาสตรสนใจมากเชนกนทงนเพราะปรากฏการณเหลานเปนแหลงก าเนดของมหาสมทรและ

บรรยากาศของโลกการวเคราะหตวอยางทเกบจากการระเบดของภเขาไฟทฮาวายชใหเหนวากาซทถก

ปลอยออกมาประกอบดวยไอน าประมาณ 70%คารบอนไดออกไซด 15%สารประกอบไนโตรเจน

และซลเฟอรอยางละ 5%กาซอนๆ ทมปรมาณนอยกวาไดแกคลอรนไฮโดรเจนและอารกอนสารประกอบ

http://images.wikia.com/scratchpad/images/5/5a/Lavaflow.jpg

ซลเฟอรจะทดสอบไดงายโดยกลนฉนของมนซงอาจกลายเปนกรดซลฟวรกและมอนตรายเมอไดสดดม เขา

ไปในปอด

ต าแหนงภเขาไฟ มกอยตามแนวรอยตอของ plateทวป' เฉพาะวงแหวน (ring of fire)ในเขตนนมกวา

4.000 ลก

ภเขาไฟในประเทศไทย

ในประเทศไทยมภเขาไฟอยในทกภมภาค ลกษณะของภเขาไฟในประเทศไทยสวนใหญจะเปนภเขา

ไฟแบบโล (Shield Volcano) ซงคณสมบตของลาวาจะไหลไดงายดงนนหากมการระเบดขนกจะไมรนแรง ซ า

ภเขาไฟในทกภมภของไทยเปนภเขาไฟทดบแลว

ภาคเหนอ พบในเขตจงหวด ล าปาง เชยงราย แพร นาน และอตรดตถ

ภาคกลาง พบในเขตจงหวดสโขทย ก าแพงเพชร เพชรบรณ สระบร และลพบร

ภาคตะวนออก พบในเขตจงหวด ปราจนบร จนทบร นครนายก และตราด

ภาคตะวนตก พบในเขตจงหวด กาญจนบรและจงหวดตาก

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบในเขตจงหวด นครราชสมา ศรษะเกษ อบลราชธาน บรรมย เลย และสรนทร

http://images.wikia.com/scratchpad/images/b/bd/Volcano.jpg

http://images.wikia.com/scratchpad/images/b/b0/Map_plate_tectonics_world.gif

ภเขาไฟทเกาแกทสดในประเทศไทยอยในเขตจงหวดเลยโดยมอายราว 395-435 ลานปมาแลว ซงม

อายมากกวาปลองภเขาไฟทพบในจงหวดสโขทยและบรรมยทมอายเพยง 20 -30 ลานปเทานนเอง

การเกดระเบดของภเขาไฟใชวาจะน าพามาแตความหายนะอยางเดยวประโยชนจากการ

เปลยนแปลงธรรมชาตทเกดจากภเขาไฟระเบดกยงมอยเชนกน การระเบดของภเขาไฟถอเปนการปรบ

สภาพของเปลอกโลกใหมความสมดลยงขน ฝนทละอองซงเกดจากแรงระเบดของภเขาไฟจะฟงกระจายอย

ในชนบรรยากาศสตาโตสเฟยร ท าใหอณหภมโลกเยนลงจากสภาวะเรอนกระจก นอกจากนดนทเกดจาก

แหลงภเขาไฟจะเตมไปดวยแรธาตซงเหมาะส าหรบท าการเกษตร ทงยงท าใหเกดแหลงแรทส าคญเชน เพชร

เหลก เปนตน

แมภยธรรมชาตจากภเขาไฟระเบดแทบจะไมมโอกาสเกดขนกบเมองไทยในยคปจจบน แตสงเหลาน

คอการเปลยนแปลงทางธรรมชาตกอเกดเปนภยทสงผลกระทบโดยตรงตอมนษย ธรรมชาตมสงทใหเรา

เรยนรและท าความเขาใจอยเสมอ การเปลยนแปลงจากสงทเรามองไมเหนดวยตาเปลาจากภายใตโลกใบโต

น าความรบรใหมๆ มาใหเราไดท าความเขาใจวาธรรมชาตเปลยนแปลงเกดจากอะไร ซงมนาสนใจพอๆกบ

ต านานทเลาขานกนวามสตวขนาดมหมานอนหนนโลกอยตามความรบรเดมๆของมนษยเรา

เปนขาวครกโครมไมนานมานเมอกลมควนจากเถาภเขาไฟภายใตธาร

น าแขง "อายยาฟยาพลาเยอคดล" (Eyjafjallajokull) ในประเทศ

ไอซแลนดทปะทขน แผขยายลงมาปกคลมนานฟาทวปยโรปท าให

สนามบนส าคญๆ หลายแหง ตงแตทาอากาศยานชารลส เดอ โกล ใน

กรงปารส ไปจนถงทาอากาศยานฮตโธรวในกรงลอนดอนตองปดตว

ลงเถาภเขาไฟจากไอซแลนดท าการเดนทางทางอากาศทวยโรปเปน

อมพาตเพยงแค 2 วนนบจากทเกดเหตสงผลใหเทยวบนกวา 17,000 เทยว จากทวโลกถกยกเลก ผโดยสาร

หลายพนคนตกคางอยทสนามบน และสงผลเสยหายตอการคาระหวางประเทศอยางมากมาย

ปจจบนภเขาไฟเหลานยงคงดบสนท และไมพบวามการเคลอนตว หรอจะเกดระเบดขนอก(เกดได

ยากมาก) แตหลายคนสงสยวาภเขาไฟทคนพบในประเทศไทยท าไมถงไมมความสงเหมอนกบของ

ตางประเทศ สาเหตเพราะประเทศไทยเปนภเขาไฟแบบโล เกดจากลาวาทมความเปนเบสมลกษณะเหลว

ภเขาไฟจะมหลายแบบ ดงน คอ

1. ภเขาไฟแบบกรวยสง (Steep cone) เกดจากลาวาทมความเปนกรด หรอ

Acid lava cone รปกรวยคว าของภเขาไฟเกดจากการทบถมของลาวาทเปน

กรด เพราะประกอบดวยธาตซลกอนมากกวาธาตอนๆ ลาวามความขนและ

เหนยว จงไหลและเคลอนตวไปอยางชาๆ แตจะแขงตวเรว ท าใหไหลเขาชน

มาก ภเขาไฟแบบนจะเกดการระเบดอยางรนแรง

2. ภเขาไฟแบบโล (Shield Volcano) เกดจากลาวาทม

ความเปนเบส (Basic lava volcano) เพราะประกอบดวยแร

เหลก และแมกนเซยมลาวามลกษณะเหลว ไหลไดเรวและ

แขงตวชา การระเบดไมรนแรง จะมเถาถานและเศษหนกอน

เลก และควนพนออกมาบรเวณปากปลอง ซงผลจากการ

เกดภเขาไฟระเบด หนหนดหรอลาวาพงขนมาจากการระเบดของภเขาไฟ และไหลลงสบรเวณทมระดบต า

กวา สรางความเสยหายใหแกมนษย หรอเกดแผนดนไหว เนองจากการปรบตวระหวางหนหนด กบชนหน

บรเวณขางเคยง

3. ภเขาไฟแบบกรวยกรวด (Ash and cinder cone)มลกษณะเปนกรวยสงขน ฐานแคบเปนภเขาไฟท

มการระเบดรนแรงทสด

4. แบบสลบชน (Composite cone) เปนภเขาทมรปรางสมมาตร ( Symmetry) กรวยของภเขาไฟม

หลายชน บางชนประกอบดวยลาวา และเถาถานสลบกนไป ถามการระเบดรนแรงจะมลาวาไหลออกมา

จากดานขางของไหลเขา เปนภเขาไฟทมปลองขนาดใหญ และมแองปากปลอง (Crater) ขนาดใหญ

ภเขาไฟทคนพบในประเทศไทยไมมการเคลอนตวมาหลายแสนป แตโอกาสทจะเกดระเบดกยงม

อยถงแมวาจะมนอยกตาม เพราะทกวนโลกมการเคลอนตวหมนรอบตวเองตลอดเวลา ซงอาจจะเปนไปได

ภเขาไฟทพบตามจดตางๆในประเทศไทยอาจจะเกดเคลอนตวอกครง และอาจจะเกดระเบดขน จงตองม

การศกษา และเตรยมความพรอมรบมอ ดร.สมทธ ธรรมสโรช ประธานอ านวยการศนยเตอนภยพบต

แหงชาต กลาววา แมวาประเทศไทยจะมภเขาไฟทมโอกาสนอยทจะเกดระเบดขน แตในปจจบนการเกด

ภเขาไฟระเบดสามารถเกดขนไดทกนาทบนผวโลก แมแตในขณะนยงมภเขาไฟเกดขนอยใตทองทะเล

ตลอดเวลาและอยบรเวณรอบประเทศไทย แตประชาชนไมสามารถทจะมอบเหนได ซงเปนการปลอย

พลงงานสพนโลก แตเรากไมสามารถทจะนงนอนใจอะไรไดหากเกดภเขาไฟระเบดในเขตรอบขางประเทศ

ไทยจะตองไดรบผลกระทบโดยตรงอยางแนนอน

จากการทมการตรวจสอบในผวโลกพบวามจดทอาจจะเกดภเขาไฟอยไมต ากวา 100 จด แตทอย

รอบประเทศไทยมอยประมาณ 50 จด คอ บรเวณรอบมหาสมทรฟลปปนส 45 จด และทนาเปนหวงมาก

ทสดบรเวณเกราะอนดามนนโคบา ซงมภเขาไฟทเรยกวาไพโรคลาสตก ( Pyro Clatic) ในมหาสมทรอนเดย

หางออกจากประเทศไทยประมาณ 200 ไมลทะเล และเคยเกดภเขาไฟระเบดเมอป 1997 ทผานมา หาก

ภเขาไฟไพโรคลาสตกเกดระเบดอกครงจะสงผลกระทบใหกบประเทศไทย ซงอาจจะเกดแผนดนไหว และ

จะเกดเปนคลนทะเลทสงมากจนกระทงเปนคลนสนามอกครงพรอมทงจะสงผลกระทบมลพษทางอากาศใน

จงหวดภาคใต

การเกดภเขาไฟระเบด และการเกดแผนดนไหว จะมการเชอมโยงกน เพราะเมอเกดแผนดนไหวขน

สงทตามมา คอ ภเขาไฟระเบด สาเหตเกดจากเปลอกจะแยกออกจากกนเปนแผนทวป ซงบางพนทมการ

เคลอนทออกจากกน หากบรเวณทเปลอกโลกมการยบตวลงจะเปนจดทเกดแผนดนไหว และภเขาไฟระเบด

ขนได ซงนกวทยาศาสตรไดเปรยบเทยบภเขาไฟเหมอนกบกาตนน ารอน หากน าเดอดน ารอนจะพงออกจาก

กาน ากเหมอนกบภเขาไฟ ประเทศไทยนาเปนหวง เพราะมภเขาไฟลอมรอบ และอาจจะเกดแผนดนไหว

ตลอดเวลา จงมค าถามวาเราจะสามารถปองกนตวเองไดอยางไร ซงทางศนยเตอนภยพบตแหงชาต ( ICT)

ก าลงจะมการของบประมาณ 100 กวาลานบาท เพอซอทนลอยตรวจสอบคลนไวบรเวณทะเลอนดามน

เพอเตอนภยหากเกดแผนดนไหวจะสามารถเตอนภยไดทน ซงทนลอยทมการตดตงไปนนมการตดตง

ระหวางมหาสมทรอนเดยหางออกจากประเทศไทยประมาณ 1,000 ไมลทะเลถอวามระยะทางทไกลออก

มาก ยอดเขาเอเวอเรสต

โทษของภเขาไฟระเบด ท าใหเกด

1. แรงสนสะเทอน มทงการเกดแผนดนไหวเตอน แผนดนไหวจรง และแผนดนไหวตดตาม ถา

ประชาชนไปตงถนฐานอยในเชงภเขาไฟอาจหนไมทนเกดความสญเสยแกชวตและทรพยสน

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A2%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B9%8C

2. การเคลอนทของลาวา อาจไหลออกมาจากปากปลองภเขาไฟเคลอนทรวดเรวถง 50 กโลเมตร

ตอชวโมง มนษยและสตวอาจหนภยไมทนเกดความสญเสยอยางใหญหลวง

3. เกดฝนภเขาไฟ เถา มล บอมบภเขาไฟ ระเบดขนสบรรยากาศ ครอบคลมอาณาบรเวณใกลภเขา

ไฟ และลมอาจพดพาไปไกลจากแหลงภเขาไฟระเบดหลายพนกโลเมตร ภเขาไฟพนาตโบระเบดทเกาะล

ซอนประเทศฟลปปนส ฝนภเขาไฟยงมาตกทางจงหวดภาคใตของประเทศไทย เชน จงหวดสงขลา

นราธวาส และปตตาน เกดมลภาวะทางอากาศ และแหลงน ากนน าใชของประชาชน รวมทงฝนภเขาไฟได

ขนไปถงบรรยากาศชนสตราโตสเฟยร ใชเวลานานหลายป ฝนเหลานนถงจะตกลงบนพนโลกจนหมด

4. เกดคลนซนาม ขณะเกดภเขาไประเบด โดยเฉพาะภเขาไฟใตทองมหาสมทร คลนนจะโถมเขาหา

ฝงสงขนาดตก 3 ชนขนไป กวาดทกสงทงผคนและสงกอสรางลงสทะเล เปนทนาหวาดกลวยงนก

5. หลงจากภเขาไฟระเบด มฝนเถาภเขาไฟตกทบถมอยใกลภเขาไฟ เมอฝนตกหนก อาจจะเกดน า

ทวมและโคลนถลมตามมาจากฝนและเถาภเขาไฟเหลานน

ประโยชนของภเขาไฟระเบด

1. การระเบดของภเขาไฟชวยปรบระดบของเปลอกโลกใหอยในภาวะสมดล

2. การเคลอนทของลาวาจากการระเบดของภเขาไฟ ท าใหหนอคนและหนชนใตทลาวาไหลผานเกด

การแปรสภาพ เชน หนแปรทแขงแกรงขน

3. แหลงภเขาไฟระเบด ท าใหเกดแหลงแรทส าคญขน เชน เพชร เหลก และธาตอนๆ อกมาก

4. แหลงภเขาไฟจะเปนแหลงดนดเหมาะแกการเพาะปลก เชน ดนทอ าเภอทาใหม จงหวดจนทบร

เปนตน

5. แหลงภเขาไฟ เปนแหลงทองเทยวทส าคญ เชน อทยานแหงชาตฮาวาย ในอเมรกา หรอแหลงภ

กระโดง ภองคาร ในจงหวดบรรมยของไทย เปนตน

6. ฝน เถาภเขาไฟทลองลอยอยในอากาศชนสตราโตสเฟยร ท าใหบรรยากาศโลกเยนลง ปรบ

ระดบอณหภมของบรรยากาศชนโทรโพสเฟยรของโลกทก าลงรอนขน แกสคารบอนไดออกไซด หรอการ

เกดปฏกรยาเรอนกระจกและการเปลยนแปลงของกระแสน าแอลนโน ทท าใหอณหภมในบรรยากาศของ

โลกสงขนนนลดต าลง

การเตอนภยแกประชาชน

1)ตองมการพยากรณภเขาไฟวาจะเกดระเบดขน และท าอนตรายกบประชาชนหรอไม โดย

พยากรณใหชดเจนวาจะเกดในสปดาหใด เดอนอะไรจะตองมการอพยพหรอไม อาจมบางคนไมอยาก

อพยพจนกวาจะมการระเบดเสยกอน และผคนจะกลบมาอยบานของตนไดเรวทสดเมอไร

2)การพยากรณควรเรมตนดวยการสงเกตเกบขอมลและวเคราะหขอมลดวยนกภเขาไฟวทยาทม

ประสบการณอยางจรงจง เพราะภเขาไฟไมระเบดบอยนก ประชาชน 2-3 พนลานคนของโลกหารไมวาได

ตงถนฐานอยบนเชงภเขาไฟทดบหรอไมดบกตาม ดงนน การเตอนภยลวงหนาควรจะชวยลดจ านวนคนทตก

เปนเหยอของภเขาไฟใหเกดความสญเสยนอยทสดชวยสงวนชวตและทรพยสนของสงคมไดมากทสด ดงนน

จงควรใหเกดความรวาภเขาไฟอยทไหน จะระเบดขนไดหรอไม เมอไร เราควรจะคมครองชวตและทรพยสน

ของตนไดอยางไรเมอเกดภยพบตขน

3)การประชาสมพนธ การพยากรณและเตอนภยแผนดนไหวทางวทยและโทรทศนถงแมจะไมใช

หนทางทดทสด แตกเปนหนทางทควรปฏบตอยางยง

4)สดทายหนทางทควรปฏบตอกประการหนง คอ ใหความรแกประชาชนไมวาจะเปนการศกษาใน

ระบบ หรอการศกษานอกระบบ ท าไดตลอดเวลาทงกอน ระหวางและหลงประสบภยพบต เมอประชาชนร

เรองภยพบตจากภเขาไฟระเบด นบวาการเตอนภยจากภเขาไฟระเบดมความส าเรจไปครงทางแลว ดกวา

ใหประชาชนตกอยในความมดเมอเกดภยพบตขน

Documents