แนวปฏบตตามกฎกระทรวงกำาหนดมาตรฐานในการบรหารและการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการทำางานเกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ. 2549การตรวจวดความเขมแสงสวาง( Illumination Measurement)ความเขมแสง (Illuminance) หมายถง ปรมาณแสงทตกกระทบลงบนหนงหนวยพนททกำาหนด

หนวยวดความเขมแสง มหนวยเปน ลกซ (Lux) หรอเปน ฟตเทยน (Foot Candle)1 ฟตเทยน = 10.76 ลกซเครองมอและอปกรณในการตรวจวดความเขมแสงสวางเครองมอวดความเขมของแสงสวาง ซงอานคาเปน ลกซ (ตามกฎกระทรวงฯ เกยวกบความรอนแสงสวางและเสยงพ.ศ.2549 ) หรอ ฟตแคนเดล

เครองมอวด มสวนประกอบทสำาคญ 2 สวน คอ1) เซลรบแสง (Photo Cell) ทำาดวยแกวหรอพลาสตกดานในเคลอบดวยสารซลกอน(Silicon) หรอ เซเลเนยม(Selenium) ทำาหนาทเปลยนพลงงานแสงเปนพลงงานไฟฟา ถาความเขมแสงสวางมาก พลงงานไฟฟาทเกดขนจะมากตามไปเปนสดสวน เซลรบแสง อาจถกออกแบบใหโคงนนเลกนอยเพอใหแสงจากทศทางตางๆ ตกกระทบใน

มม 90 องศา หรอใกลเคยงทสดไดรอบดาน

2) สวนมเตอร (Meter) สวนนจะรบพลงงานไฟฟาทเกดจากเซลรบแสง และแสดงคาบนหนาจอเปนความเขมแสงสวาง

คณลกษณะของเครองมอสามารถวดความเขมแสงสวางได ตงแต 0 - มากกวา 10,000 ลกซ คณลกษณะของเครองวดแสงตอง

เปนไปตามมาตรฐาน CIE 1931 ของคณะกรรมการระหวางประเทศวาดวยความสองสวาง(International Commission on Illumination) หรอ ISO/CIE 10527 หรอเทยบเทา เชน JIS Z 8701 หรอดกวา (โดยเซลรบแสงตองมคณลกษณะCosine-Corrected เพอปรบคาของแสงทไมไดตกตงฉากกบPhoto Cell และตองม Color Corrected ตามมาตรฐาน CIE )

การตรวจวดความเขมแสงสวางตามประกาศกรมสวสดการและคมครองแรงงาน เรอง หลกเกณฑ วธดำาเนนการตรวจวดและวเคราะหสภาวะการทำางานเกยวกบระดบความรอน แสงสวาง หรอเสยงภายในสถานประกอบกจการระยะเวลา และประเภทกจการทตองดำาเนนการ ไดกำาหนดใหขอ 3 นายจางจดใหมการตรวจวดและวเคราะหสภาวะการทำางานเกยวกบความรอน แสงสวาง หรอเสยงภายในสถานประกอบกจการ

ในสภาวะทเปนจรงของสภาพการทำางาน อยางนอยปละ 1 ครง กรณทมการปรบปรงหรอเปลยนแปลงเครองจกร อปกรณ กระบวนการผลต วธการทำางาน หรอการดำาเนนการใดๆ ทอาจมผลตอการเปลยนแปลงระดบความรอน แสงสวาง หรอการดำาเนนการใดๆ ทอาจมผลตอการเปลยนแปลงระดบความรอน แสงสวาง หรอเสยง ใหนายจางดำาเนนการจดใหมการตรวจวดและวเคราะหสภาวะการทำางาน เพมเตมภายใน 90 วนนบจากวนทมการปรบปรงหรอเปลยนแปลงขอ 8 ใหตรวจวดความเขมของแสงสวางในสถานประกอบกจการทกประเภทกจการ โดยใหตรวจวด “บรเวณพนททวไป” บรเวณพนทใชประโยชนในกระบวนการผลตทลกจางทำางาน และบรเวณทลกจางตองทำางานโดยใชสายตา

มองเฉพาะจดหรอตองใชสายตาอยกบทในการทำางาน ในสภาพการทำางานปกตและในชวงเวลาทมแสงสวางตามธรรมชาตนอยทสดการตรวจวดความเขมแสงสวางภายในอาคาร วธการตรวจวดโดยทวไปม 2 วธ คอ วดทจดทำางาน และวดแบบคาเฉลยของพนททวไป

1.การวดแบบจด (Spot Measurement )เปนการตรวจวดความเขมแสงสวางบรเวณทลกจางตองทำางานโดยใชสายตาเฉพาะจดหรอตองใชสายตาอยกบทในการทำางาน ตรวจวดในจดท

สายตากระทบชนงานหรอจดททำางานของคนงาน(Point of Work) โดยวางเครองวดแสงในแนวระนาบเดยวกบชนงาน หรอพนผวทสายตาตกกระทบ แลวอานคาคาทอานไดนำาไปเปรยบเทยบกบมาตรฐานตามกฎกระทรวง กำาหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการทำางาน เกยวกบ ความรอน แสงสวาง และเสยงพ.ศ. 2549 หมวด 2 แสงสวาง ขอ 5 (3) , (4), (5)

2.การวดแสงเฉลยแบบพนททวไป(Area Measurement)เปนการตรวจวดความเขมแสงสวางในบรเวณพนททวไปภายในสถานประกอบกจการ เชน ทางเดน และบรเวณพนทใชประโยชนในกระบวนการผลตทลกจางทำางานการตรวจวดแบบนสามารถทำาไดสองวธ คอ1) แบงพนททงหมดออกเปน 2 x 2 ตารางเมตร โดยถอเซลรบแสงในแนวระนาบสงจากพน30 นว (75 เซนตเมตร) แลวอานคา (ในขณะท

วดนนตองมใหเงาของผวดบงแสงสวาง) นำาคาทวดไดมาหาคาเฉลย

2) หากการตดหลอดไฟฟามลกษณะทแนนอนซำาๆ กน สามารถวดแสงในจดทเปนตวแทนของพนททมแสงตกกระทบในลกษณะเดยวกน ตามวธการวดแสงและการคำานวณคาเฉลย ของ IESIlluminating Engineering Society of North America Lighting Handbook 1981 (Reference Volume) ] หรอ

เทยบเทา การวดในลกษณะนชวยใหจำานวนจดตรวจวดนอยลงได ดงน

หลอดไฟมระยะหางระหวางหลอดเทากนและมจำานวนแถวมากกวา 2 แถว( Symmetrically Spaced Luminaires in Two or More Rows)

แสงเฉลย = [ R (N - 1)(M - 1) + Q(N - 1) + T(M - 1) + P ] NM

N = จำานวนหลอดไฟตอแถว M = จำานวนแถว = หลอดไฟ / ดวงไฟ

ขนตอนในการตรวจวด คอ1. อานคา r ทง 8 จด แลว

หาคาเฉลยไดเปนคา R 2. อานคา q ทง 4 จด แลว

หาคาเฉลยไดเปนคา Q 3. อานคา t ทง 4 จด แลว

หาคาเฉลยไดเปนคา T 4. อานคา p ทง 2 จด แลว

หาคาเฉลยไดเปนคา P 5. แทนคา R, Q, T, P, N

และ M ตามสตร จะไดคาแสงเฉลย

ภาพ aโดย r1 – r8 = สวนในและกลางหอง (typical inner bay and centrally located bay) และ R = คาเฉลยของ r1-8

q1 – q4 = กงกลางขอบขางหอง ( in two typical half bays on each side of room) และ Q = คาเฉลยของ q 1-4

t1 – t4 = กงกลางขอบหว-ทายหอง ( in two typical half bays on each end of room) และ T = คาเฉลยของ t 1-4

p1, p2 = มมหอง ( in two typical corner quarter bays) และ P = คาเฉลยของ p1 และ p2

ไฟดวงเดยวตดกลางหอง (Symmetrically Located Single Luminaire) ดง ภาพ bทำาการวดสจด (p-1, p-2, p-3 และ p-4) แลวคำานวณคาเฉลย

แสงเฉลย = [ p1 + p2 + p3 + p4 ]

4 = หลอดไฟ / ดวงไฟ

ขนตอนในการตรวจวด คออานคา p ทง 4 จด แทนคาตามสตรจะไดคาแสงเฉลย

หลอดไฟตดตงแถวเดยวกลางหอง (Single Row of Individual Luminaires)

แสงเฉลย = [ Q(N - 1) +

P ] ; N = จำานวนหลอดไฟ N = หลอดไฟ / ดวงไฟ

ขนตอนในการตรวจวดคอ1. อานคา q ทงหมด 8 จด แลวหาคาเฉลยไดเปนคา Q 2. อานคา p ทง 2 จด แลวหาคาเฉลยไดเปนคา P3. แทนคา Q, P และ N ตามสตร จะไดคาแสงเฉลย

หลอดไฟตดตงแบบตอเนองแถวเดยว (Single Row of Continuous Luminaires)

แสงเฉลย = [ QN + P ] ; N = จำานวนหลอดไฟ

N + 1

ขนตอนในการตรวจวดคอ1. อานคา q ทงหมด 6 จด แลวหาคาเฉลยไดเปนคา Q

2. อานคา p ทงหมด 2 จด แลวหาคาเฉลยไดเปนคา P 3. แทนคา Q, P และ N ตามสตรจะไดคาแสงเฉลย

หลอดไฟตดกระจายบนเพดาน

แสงเฉลย = [ R (L - 8) (W - 8) + 8Q(L - 8) + 8T(W - 8) + 64P ] , W = ความกวางของหอง

WL L = ความยาวของหอง

ขนตอนในการตรวจวดคอ

1. อานคา r ทงหมด 4 จด แลวหาคาเฉลยไดเปนคา R2. อานคา q ทงหมด 2 จด แลวหาคาเฉลยไดเปนคา Q3. อานคา t ทงหมด 2 จด แลวหาคาเฉลยไดเปนคา T4. อานคา p ทงหมด 2 จด แลวหาคาเฉลยไดเปนคา P5. แทนคา R, Q, T, P, W และ L ตามสตร จะไดคาแสงเฉลย

นำาผลการตรวจวดและคำานวณคาความเขมแสงเฉลยทได เปรยบเทยบกบกฎกระทรวงฯ เกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ.2549 หมวด 2 แสงสวาง ขอ 5 (1) , (2)

นำาผลการตรวจวดและคำานวณคาความเขมแสงเฉลยทได เปรยบเทยบกบกฎกระทรวงฯ เกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ.2549 หมวด 2 แสงสวาง ขอ 5 (1) , (2)

ขนตอนและเทคนควธการวดแสงสวาง

วางเซลรบแสง ระนาบเดยวกบพนผวงานของผปฏบตงานนน อานคาความเขมแสงสวางผทำาการตรวจวดฯ ตองระวงไมใหเงาของตวเองทอดบงบนเซลรบแสง ซงทำาใหคาความเขมแสงสวางผดจากความเปนจรงใหเซลรบแสงรบแสงจนคาแนนอนทกครง (โดยทวไปประมาณ 5 – 15 นาท) จงอานคามเตอรและบนทกผลการตรวจวดความเขมแสงสวาง จะทำาการตรวจวดตามสภาพความเปนจรง เชน หาก

ปฏบตงานโดยไมเปดไฟ แตใชแสงสวางจากธรรมชาต กทำาการตรวจวดตามสภาพจรงนน แตหากปกตการทำางานนนเปดหลอดไฟฟาในขณะทำางาน ใหเปดหลอดไฟฟาไวอยางนอย 20 นาท กอนทำาการตรวจวด ทงนเพอใหหลอดไฟสองสวางเตมทตองวดแสงในขณะทผปฏบตงานอยในลกษณะการทำางานจรงๆ แมการทำางานนนจะทำาใหเกดเงาในการวดแสง ควรพจารณาตำาแหนงของดวงอาทตยและสภาพอากาศขณะททำาการวดดวย

งานทปฏบตในเวลากลางวน ตองทำาการวดแสงในตอนกลางวน แตถางานทปฏบตนนเปนเวลากลางคนกตองทำาการตรวจวดในเวลากลางคนบนทกผลการตรวจวดแสงสวางและปจจยแวดลอมทเกยวของ อาทเชน สภาพหอง เพดานดวงไฟ ความสะอาด ส สภาพอากาศขณะทตรวจวด เปนตน