แนวปฏบต การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

ส าหรบบคลากรสาธารณสข

ส ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม

กรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข ปงบประมำณ 2558

แนวปฏบตกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม ส ำหรบบคลำกรสำธำรณสข

จดท ำและเผยแพร กลมเวชศำสตรสงแวดลอม ส ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข โทรศพท : 0 2590 4393 โทรสำร : 0 2590 4388 อเมล (E-mail) : env-med@googlegroups.com ทอย : ส ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข อำคำร 5 ชน 6 ตกกรมอนำมย ต ำบลตลำดขวญ อ ำเภอเมองนนทบร จงหวดนนทบร 11000 บรรณำธกำร นำงสธดำ อทะพนธ รวบรวมและเรยบเรยง นำยณฐพงศ แหละหมน นำยจกร ศรแสง นำยประหยด เคนโยธำ ปทจดท ำ ธนวำคม 2557

ค ำน ำ

ในปจจบนสถานการณปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอมในประเทศไทยนบไดวาเปนปญหาส าคญ และนบวนจะยงทวความรนแรงขน เนองจากสามารถสงผลกระทบตอสขภาพประชาชน และเกดประเดนการรองเรยนขนมาเปนระลอก ดงปรากฏตามสอตางๆ กรณปญหาสถานการณปญหาสงแวดลอมทส าคญ อาทเชน สถานการณการสมผสสารตะกว ปรอท แคดเมยม สารหน ขยะอนตราย มลพษจากอตสาหกรรม มลพษจากหมอกควนไฟปา มลพษจากเหมองทองค า มลพษจากกจการเหมองหนและโรงโม มลพษจากโรงไฟฟา มลพษจากสารเคมภาคเกษตร และมลพษในเขตเมอง โดยปญหาทางสงแวดลอมดงกลาวสมควรอยางยงทจะไดรบการดแล ปรบปรงแกไขใหเปนระบบอยางยงยน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ปงบประมาณ 2558 ฉบบน จดท าขนส าหรบผปฏบตงาน ซงประกอบดวย ส านกงานปองกนควบคมโรคท 1-12 ส านกงานสาธารณสขจงหวดทวประเทศ โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานอนๆ ทสนใจ น าไปใชประโยชนในการด าเนนงานในพนท ซงเนอหาวชาการในเลมนประกอบดวย แนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม โรคและผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอม การประเมนความเสยงตอสขภาพ การเฝาระวงและสอบสวนโรคจากสงแวดลอม การวนจฉยโรค การรกษา การฟนฟและการบรหารจดการ

ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม หวงวาแนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ฉบบนนาจะเปนประโยชนส าหรบกลมเปาหมายไมมากกนอยและหากผดพลาดประการใดกขออภยมา ณ ทนดวย

ส ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข

ปงบประมำณ พ.ศ.2558

ก

สำรบญ

เนอหำ หนำ

ค าน า......................................................................................................................... ............................... ก สารบญ........................................................................................... .......................................................... ข สารบญตาราง.................................................................................................................. ........................ ค สารบญแผนภม................................................................................................................ ........................ ง 1 - แนะน าแนวทางปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมส าหรบบคลากรสาธารณสข..................... 1 2 - แนวคดในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม.................................................................................... 2-3 3 - ค านยาม ................................................................................................................ ..................... 4 4 - บทบาทของหนวยงานสาธารณสขในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม.......................................... 5-14

หนวยงานสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม หนวยบรการสาธารณสข โครงสรางบคลากร

5 - แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข...................................... 15-37 กจกรรมท 1 การประเมนความเสยง กจกรรมท 2 การเฝาระวง กจกรรมท 3 การวนจฉย รกษา กจกรรมท 4 การบรหารจดการ กจกรรมท 5 การสนบสนน

6 - ตวอยางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม..................................................................................... 38-41

ภำคผนวก……………………………………………………………………………………………………………………….. 42-60 แบบส ารวจขอมลสขภาพและสงแวดลอม [ Environmental Medicine Survey Form : Env-Med ] แบบตรวจประเมนผลการจดบรการเวชกรรมส งแวดลอม ในพนทมปญหามลพษส งแวดลอม

[ Environmental-Risk : ENV-R] แบบตรวจประเมนผลการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ในพนททยงไมพบปญหามลพษสงแวดลอม

[ Environmental-No-Risk : ENV-NR] แบบฟอรมสรปผลการประเมนตนเองของโรงพยาบาล [Self-Assessment in Hospital Report]

ข

สำรบญตำรำง ตำรำง หนำ

ตำรำงท 1 กรอบอตราก าลงงานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม กลมงานอาชวเวชกรรม................... 10 ตำรำงท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ.... 11-14 ตำรำงท 3 วธการตดตามตรวจสอบคณภาพอากาศอยางงาย โดยการสงเกต.......................................... 17 ตำรำงท 4 วธการตดตามตรวจสอบคณภาพอากาศอยางงาย โดยการใชอปกรณ................................... 17 ตำรำงท 5 ตวอยางการวเคราะหผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอม.................................................... 39

ค

สำรบญแผนภม แผนภม หนำ

แผนภมท 1 กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม................................................................. 3 แผนภมท 2 โครงสรางหนวยงานในส านกงานสาธารณสขจงหวด............................................................. 6 แผนภมท 3 โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป................................................. 7 แผนภมท 4 โครงสรางและบทบาทหนาทของกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/ โรงพยาบาลทวไป…………………………………………………………………………………………………… 8 แผนภมท 5 กรอบโครงสรางกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป................... 9 แผนภมท 6 ผงแนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม..................................................................... 16

ง

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 1

ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมไดมการจดท าแนวทางปฏบตการจดบรการเวชกรรม

สงแวดลอมส าหรบบคลากรสาธารณสข โดยมวตถประสงคในการใชเปนแนวทางในด าเนนงานของเจาหนาทสาธารณสขในพนททมปญหาผลกระทบตอสขภาพจากการสมผสมลพษสงแวดลอม โดยในคมอแนวทางปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมส าหรบบคลากรสาธารณสขฉบบน เปนการประยกตหลกวชาการและองคความรทเกยวของในการด าเนนงาน“การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม (Environmental Medicine)” มาเรยบเรยงใหงายตอความเขาใจของผปฏบตงานโดยสามารถน าเอาหลกการดงกลาวไปประยกตใชในการท างานไดจรง ตามสภาพประเดนปญหามลพษและสงแวดลอม เนองจากในปจจบนปญหามลพษและสงแวดลอมจะมความแตกตางกนตามบรบทของแตละพนท คมอแนวทางปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมส าหรบบคลากรสาธารณสข ประกอบไปดวย แนวคด ค านยาม บทบาทของหนวยงานสาธารณสข แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม พรอมทงตวอยางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม โดยเจาหนาทสาธารณสขในพนททมการประสบปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอม สามารถน าองคความรทไดจากคมอดงกลาวทไดมการจดท าเปนแนวทางเบองตนไปประยกตเขากบสถานการณปญหาในแตละพนท ซงจะท าใหการด าเนนการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพจากปญหามลพษสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขในแตละพนทมทศทางการด าเนนงานในแนวทางเดยวกน

แนะน าแนวปฏบตการจดบรการเวชกรรม

สงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 2

ปจจบนสถานการณปญหามลพษสงแวดลอมนบวาเปนปญหาทหลายฝายก าลงใหความส าคญเปน

อยางมาก เนองจากผลกระทบทเกดขนจากปญหาดงกลาวมแนวโนมและความรนแรงเพมขนอยางตอเนอง ทกป โดยเฉพาะประชาชนทอาศยอยในพนททประสบปญหามลพษสงแวดลอมอาจท าใหสงผลกระทบตอสขภาพเกดขนไดจงท าใหหนวยงานสาธารณสขควรมการใหความส าคญในการเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพ ทอาจเกดขนจากปญหามลพษสงแวดลอมในปจจบน ซงจะเหนวาเหตการณมลพษทางสงแวดลอมในอดต เชนปญหานคมอตสาหกรรมมาบตาพด ปญหาหมอกควนไฟปาในภาคเหนอ ปญหาการปนเปอนของโลหะหนก ในน าและดน กรณสารตะกวปนเปอนหวยคลตจงหวดกาญจนบร สารแคดเมยมปนเปอนในดนและขาว จงหวดตาก ปญหาไฟไหมบอขยะแพรกษา เปนตน ซงลวนแลวแตท าใหประชาชนทอาศยอยใกลแหลงมลพษไดรบสมผสสารมลพษเขาสรางกายทงทางตรงและทางออมซงจะน าไปสปญหาสขภาพในอนาคต

หนวยงานทางดานสาธารณสขทกระดบ จงจ าเปนตองมการเตรยมความพรอมเพอรบมอกบผลกระทบทางสขภาพจากมลพษสงแวดลอมทงทางดานอปกรณเครองมอ งบประมาณ และองคความรทใชในการ เฝาระวงผลกระทบตอสขภาพประชาชนจากการรบสมผสมลพษสงแวดลอมโดยการประยกตใชความรในดานตางๆทเกยวของ เชน กลไกการเกดโรคจากมลพษสงแวดลอม การคนหาส งคกคามสขภาพ การประเมน ผลกระทบตอสขภาพ การเฝาระวงทางสขภาพ การสอบสวนโรค ฯลฯ ซงสามารถเรยกกระบวนการท างาน ทเกยวของกบการเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพจากปญหามลพษสงแวดลอมวา “กำรจดบรกำรเวชกรรมส งแวดลอม (Environmental Medicine)”ซ งจะเปนแนวทางส าคญท จะท าใหหนวยงานทางดานสาธารณสขสามารถด าเนนการไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพยงขน

ดงนน ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค ในฐานะเปนหนวยงานพฒนาวชาการทเกยวของกบการดแลสขภาพประชาชนทมสาเหตมาจากประกอบอาชพและสงแวดลอม ไดเลงเหนถงความส าคญของผลกระทบทางสขภาพจากปญหามลพษสงแวดลอมทเกดขน จงมการพฒนา แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม เพอใหหนวยงานทางดานสาธารณสขใชเปนแนวทางในการด าเนนงานเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพจากมลพษสงแวดลอม รวมทงเพอสนบสนนการพฒนาอ าเภอควบคมโรคเขมแขงแบบยงยนตอไป

วตถประสงคของกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

เพอดแลสขภาพของประชาชนทวไป จากสงคกคามทมอยหรอปนเปอนอยในสงแวดลอมรอบตว เนองจากโรคและปญหาสขภาพมกเกดขนเมอบคคลมการสมผสกบสงกอโรคทอยในสงแวดลอมทงทางกายภาพ เคม และชวภาพ ดงนน บคลากรทางสาธารณสขควรมความสามารถในการประเมนและจดกา ร กบสาเหตทเกดจากสงแวดลอมและผลกระทบตอสขภาพได รวมทงจะตองมความรในเรองโรคทเกดจากสงแวดลอม การวนจฉย และการรกษา

แนวคดในการจดบรการเวชกรรม

สงแวดลอม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 3

กรอบแนวคดกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

แผนภมท 1 กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

กำรประเมนควำมเสยง

1.1 กำรประเมนควำมเสยงทำงสงแวดลอมทมผลตอสขภำพ 1.2 กำรบรหำรจดกำรควำมเสยงดำนสขภำพ 1.3 กำรสอสำรควำมเสยงใหหนวยงำนทเกยวของและประชำชน

กำรเฝำระวง

2.1 กำรเฝำระวงทำงเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 กำรสอบสวนทำงเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 กำรควบคม ปองกนโรคจำกสงแวดลอม

กำรวนจฉยรกษำ 3.1 กำรวนจฉย รกษำ และฟนฟสขภำพ 3.2 กำรรำยงำนโรค

กำรบรหำรจดกำร 4.1 กำรบรหำรจดกำรทำงกำรแพทย

- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 กำรบรหำรจดกำรทำงกำรสำธำรณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดท า HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงานทเกยวของ

โดยเฉพาะ ส านกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

กำรสนบสนน 5.1 จดท ำแผนงำนและโครงกำรหรอนโยบำยเพอสนบสนน

กำรแกปญหำจำกหนวยงำนภำยนอกกระทรวงสำธำรณสข 5.2 กำรสนบสนนกำรด ำเนนงำนในกำรชดเชยกำรเจบปวย หรอ

ด ำเนนกำรตำมกฎหมำยอนๆ 5.3 ฝกอบรมและพฒนำศกยภำพบคลำกร 5.4 จดท ำวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 4

กำรจดบรกำรเวชกรรม

สงแวดลอม (Environmental Medicine Service)

กจกรรมทด าเนนงานโดยบคลากรทมความรทางดานอาชวอนามย และอนามยสงแวดลอม เพอใหประชาชนผทไดรบผลกระทบจากสงแวดลอมหรออบตภยฉกเฉนไดรบการดแลสขภาพ มการจดบรการทงเชงรกและเชงรบ ทมงเนนดานการปองกน โรคจากสงแวดลอม เพอใหประชาชนมสขภาพอนามยทด อยในสงแวดลอมทปลอดภย

โรคและภยสขภำพจำกมลพษสงแวดลอม (Environmental diseases)

โรคเรอรง ภาวะพการแตก าเนด ความผดปกตของการพฒนาการทางสมอง และผลกระทบตอสขภาพอนๆ ทมหรออาจมความสมพนธกบการรบสมผสสารพษในสงแวดลอมซงสาเหตของการเกดโรคเกดจากปจจยหลายอยาง (multifactorial) เชน สารพษหลากหลายในสงแวดลอม ลกษณะการด ารงชวตสถานทางเศรษฐกจและสงคม และปจจยทางกรรมพนธทเกดขนตลอดชวงชวตของคน

กำรประเมนควำมเสยงตอสขภำพ (Health Risk Assessment)

กระบวนการศกษาอยางเปนระบบเพอพรรณนาและวดความเสยงดานสขภาพทมความสมพนธกบสงคกคามกระบวนการการกระท าหรอเหตการณใดๆ

กำรเฝำระวงโรคจำกสงแวดลอม (Environmental Disease Surveillance)

เปนกจกรรมการเกบขอมลอยางเปนระบบและตอเนอง มระบบวเคราะหขอมล แปลผล และการกระจายขอมลขาวสารใหผ ทเกยวของทราบ เพอน าไปสการควบคมปองกนโรคตอไป อาจกลาวไดวาการเฝาระวง ครอบคลมถงการเกบขอมลทไดจากการตรวจตดตามทางดานสงแวดลอม หรอดานชวภาพ รวมทงผลทไดจากการส ารวจและการตรวจคดกรอง

กำรสอบสวนโรคจำกสงแวดลอม (Environmental Disease Investigate)

การด าเนนกจกรรมทางระบาดวทยาเพอใหไดรบทราบขอมลและขอเทจจรงเกยวกบการเกดโรคหรอผลกระทบตอสขภาพและปจจยสาเหตของโรคจากการส งแวดลอมโดยการเกบรวบรวมขอมลรายละเอยดดานระบาดวทยาการเจบปวย ขอมลดานสงแวดลอม ขอมลผลการตรวจทางหองปฏบตการและขอมลอนๆทเกยวของโดยอาศยหลกการทางวทยาศาสตรทมเหตและผลทสามารถอางองพสจนได

ค านยาม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 5

กลมเปำหมำย

กลมเปาหมายทจะน าแนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมไปใชประกอบดวย 1. หนวยงำนสนบสนนกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

ไดแก ส านกงานปองกนควบคมโรค (สคร.) ส านกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ (สสอ.) ในพนทเสยงหรอพนท มโอกาสเสยงตอปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอม

2. หนวยบรกำรสำธำรณสข ไดแก โรงพยาบาลศนย (รพศ.) โรงพยาบาลทวไป (รพท.) โรงพยาบาลชมชน (รพช.)

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) /สถานอนามย ในพนทเสยงหรอพนทมโอกาสเสยงตอปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอม

โครงสรำงบคลำกรในกำรด ำเนนงำนดำนเวชกรรมสงแวดลอม

ปจจยดานบคลากรของหนวยงานสาธารณสขนนเปนปจจยส าคญประการหนงในการขบเคลอนการท างานดานเวชกรรมสงแวดลอม ซงจ าเปนทจะตองมโครงสรางดานบคลากรทมความชดเจนและจ านวนทเพยงพอในการรบมอกบสถานการณมลพษสงแวดลอมทเกดขนในปจจบน ซงกระทรวงสาธารณสขไดตระหนกและเลงเหนความส าคญของปญหาดงกลาว จงไดมการก าหนดโครงสรางบคลากรดานเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานทสงกดส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ตามหนงสอส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขท สธ 0201.032/ว 29 เรอง โครงสรางหนวยงานในราชการบรหารสวนภมภาค สงกดส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ลงวนท 31 มกราคม 2555 ไดก าหนดโครงการดานบคลากรสาธารณสขเพอรองรบการด าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม โดยมสาระส าคญ ดงน

1.กำรจดตงกลมอำชวเวชกรรมสงแวดลอมในส ำนกงำนสำธำรณสขจงหวด หากมความพรอมใหจดตงเปนกลมงานภายใน และรายงานใหส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข เพอพจารณาเหนชอบ และใหก าหนดเฉพาะในพนทเสยงโดยมภาระงานและก าลงคนทจะสามารถตงกลมงานได และในระหวางทยงไมไดตงกลมงานใหบทบาทหนาทคงอยในกลมงานควบคมโรคกอน ดงแสดงในภำพท 1 (หนา 6)

2.โครงสรำงบคลำกรของกลมภำรกจดำนบรกำรปฐมภม โรงพยำบำลศนย/โรงพยำบำลทวไป จะมหนวยงานหลกทรบผดชอบงานดานเวชกรรมสงแวดลอม คอ งานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม ซงเปนหนวยงานยอยของกลมงานอาชวเวชกรรม ดงแสดงในภำพท 2-5 (หนา 7-10)

บทบาทของหนวยงานสาธารณสข ในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 6

แผนภมท 2 โครงสรางหนวยงานในส านกงานสาธารณสขจงหวด

อำงอง หนงสอส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขท สธ 0201.032/ว 29 เรอง โครงสรางหนวยงานในราชการบรหารสวน

ภมภาค สงกดส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ลงวนท 31 มกราคม 2555

- นกจดการงานทวไป - นวก.เงนและบญช - นวก.พสด - จพ.การเงนและบญช - จพ.ธรการ - จพ.พสด - นายชางเทคนค - นายชางโยธา - จพ.โสตทศนศกษา - นายชางศลป - จพ.เผยแพรประชาสมพนธ

- นวก.สาธารณสข - นกวเคราะหนโยบายและแผน - นวก.คอมพวเตอร - จพ.สาธารณสข - จพ.สถต

นำยแพทยสำธำรณสขจงหวด (ผอ ำนวยกำรเฉพำะดำน (แพทย) ระดบสง

กลมงำน บรหำรทวไป

กลมงำน พฒนำยทธศำสตรสำธำรณสข

กลมงำน สงเสรมสขภำพ

- นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข - พยาบาลวชาชพ - นายแพทย

ส ำนกงำนสำธำรณสขจงหวด

- นายแพทย (ดานเวชกรรมปองกน) (เดม) - นกวชาการสาธารณสข (ดานสงเสรมพฒนา) (เดม) - จพ.สาธารณสข/นกวเคราะหนโยบายและแผน/นกวชาการสาธารณสข (จบห.สาธารณสข (เดม)

กลมงำน ควบคมโรค

- นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข - นายแพทย

กลมงำน นตกำร

- นตกร - จพ.ธรการ - นายแพทย

กลมงำน พฒนำคณภำพ

และรปแบบบรกำร

กลมงำน ประกนสขภำพ

กลมงำนคมครองผบรโภคและ

เภสชสำธำรณสข

กลมงำนทรพยำกรบคคล

กลมงำน ทนตสำธำรณสข

- เภสชกร - นวก.สาธารณสข - จพ.เภสชกรรม - จพ.สาธารณสข - นายแพทย

- นวก.สาธารณสข - นกวชาการ เงนและบญช - จพ.สาธารณสข - จพ.สถต - จพ.การเงน และบญช - นายแพทย

- นวก.สาธารณสข - พยาบาลวชาชพ - จพ.สาธารณสข - นกการแพทย แผนไทย - นายแพทย

- ทนตแพทย - นวก.สาธารณสข - จพ.ทนตสาธารณสข - นายแพทย

- นกทรพยากรบคคล - จพ.ธรการ - นายแพทย

** กลมงำนอำชว เวชกรรมและ

เวชกรรมสงแวดลอม

** หมำยเหต ใหก ำหนดเฉพำะในพนทเสยงโดยมภำระงำนและก ำลงคนทจะสำมำรถตงกลมงำนไดและในระหวำงทยงไมไดตงกลมงำนใหบทบำทหนำทคงอยในกลมงำนควบคมโรคกอน

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 7

แผนภมท 3 โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

- นายแพทย - นายแพทย

- เภสชกร - พยาบาลวชาชพ - นกการแพทยแพทยไทย - จพ.สาธารณสข (วฒ ป.การแพทยแผนไทย) (อายรเวท)

- นายแพทย 1. งานคลนกอาชว เวชกรรม - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ 2. งานสงเสรมสขภาพและฟนฟสภาพวยท างาน - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข 3. งานอาชวปองกน และควบคมโรค - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข 4. งานพษวทยาและ เวชกรรมสงแวดลอม - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข 5. งานอาชวอนามย ความปลอดภยและอนามยสงแวดลอม - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข

กลมภำรกจดำนบรกำรปฐมภม

กลมงำนผปวยนอก

กลมงำนกำรแพทยแผนไทยและกำรแพทยทำงเลอก

1. งานเวชปฏบตครอบครวและชมชน - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ 1.1 งานรกษาพยาบาลชมชน - พยาบาลวชาชพ

2.

โรงพยำบำลศนย/โรงพยำบำลทวไป

กลมงำนเวชกรรมสงคม - นายแพทย

2. งานปองกนควบคมโรคระบาดวทยา - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข

3.

ศนยสขภาพชมชน เขตเมอง (ศสม.)

4.

3. งานพฒนาระบบบรการปฐมภมและสนบสนนเครอขาย - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข - จพ.เวชสถต 3.1 งานคลนกผสงอาย - พยาบาลวชาชพ 3.2 งานบรการปฐมภม - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข - จพ.ทนตสาธารณสข/นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข (วฒ ป.การแพทยแผนไทย(อายรเวท)/นกการแพทยแผนไทย 4. งานสงเสรมสขภาพและฟนฟ - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข/ จพ.สาธารณสข

5.

5. งานคมครองผบรโภค - เภสชกร - นวก.สาธารณสข

6.

กลมงำนสขศกษำ

- นวก.สาธารสข

กลมงำนอำชวเวชกรรม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 8

แผนภมท 4 โครงสรางและบทบาทหนาทของกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

คดกรองและประเมนปจจยเสยงตอสขภาพของคนท างานและผไดรบผลกระทบจากสงแวดลอม

บรการตรวจสขภาพตามความเสยงของลกษณะงาน

ตรวจพเศษดวยเครองมออาชวเวชศาสตร

เกบและวเคราะหสงสงตรวจทางอาชวเวชศาสตร

ตรวจวนจฉยและรกษาโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

วเคราะหความเหมาะสมของสขภาพกบลกษณะงานทปฏบต

ใหอาชวสขศกษาตามสภาพงาน

คมครองสทธผมารบบรการตามกฎหมายแรงงาน กฎหมายกองทนเงนทดแทน

สบคนขอมลประกอบการวนจฉยโรคจากการท างาน

ตรวจประเมนสขภาพตามความเหมาะสมของงาน

ตรวจวนจฉยและรกษาอาการเกดพษและผลไมพงประสงคดานพษวทยาและวนจฉยและหาสาเหตของโรคจากมลพษสงแวดลอม

สรางเสรมสขภาพและปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทวไปและสขภาพจากการท างาน สรางกระบวนการก ากบ ตดตาม และประเมนผลพฤตกรรมทสงผลกระทบตอสขภาพคนท างาน วเคราะหพฤตกรรมและสรางรปแบบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพตามปญหา ผลตสอเพอการสรางเสรมสขภาพทเหมาะสม บรการฟนฟสภาพคนท างานทประสบการเจบปวยและอนตรายจากการท างาน ประสานการสงตอเพอการฟนฟอาชพ สรางเครอขายภาคสขภาพรวมกบผเกยวของ ปรบสภาพงานใหสอดคลองกบผมปญหาสขภาพ สรางกระบวนการเรยนรและถายทอดผเกยวของ สรางนวตกรรมใหมดานอาชวอนามย

ประเมนและวเคราะหปจจย/ระบบงานและลกษณะงานทมผลกระทบตอสขภาพ

สรางกระบวนการเฝาระวงก ากบตดตามและแกไขสงแวดลอมในการท างานในงานอาชพตางๆ

ตรวจและประเมนระดบคาของสงแวดลอมในการท างาน

ควบคมปองกนโรคจากการท างาน

ออกแบบการตรวจสขภาพตามความเสยงของลกษณะงาน

เฝาระวงและสอบสวนโรคและตดตามเยยมบาน/ทท างานผปวย

สรางเสรมพฤตกรรมความปลอดภยในการท างาน

ด าเนนงานสาธารณสขมลฐานในสถานประกอบการ

จดหนวยบรการอาชวอนามยเชงรกในสถานทท างาน

จดท าฐานขอมลอาชวนามยและความปลอดภยระดบจงหวดและวเคราะหสถานการณแนวโนมปญหาของพนท

พฒนาระบบขอมลขาวสารรองรบภาพรวมระดบประเทศ

สรางกระบวนการประเมนความเสยงหรอมลพษในสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ

เฝาระวงสภาวะสขภาพของประชาชนกลมเสยง

เตรยมความพรอมรองรบสถานการณฉกเฉน

เผยแพรประชาสมพนธความรและสอสารความเสยงตอสขภาพและใหค าปรกษาแกประชาชน

สรางภาคเครอขายทเกยวของในการปองกนและแกไขปญหาโรคหรอผลกระทบจากสงแวดลอม

พฒนาระบบขอมลผลกระทบตอสขภาพและสภาพแวดลอม

ศกษาวจยในพนท

บรการดานวชาการ

การควบคมและปองกนมลพษจากสงแวดลอม

เฝาระวงดานสขภาพ

เฝาระวงดานสงแวดลอมและความปลอดภยในหนวยงาน

สรางเสรมสขภาพบคลากรในโรงพยาบาล

สรางเสรมพฤตกรรมความปลอดภยในการท างาน

ควบคมปองกนโรคจากการท างานของบคลากรในโรงพยาบาล

สรางเครอขายสหสาขาวชาชพ

สถานทนาอยนาท างาน

สขาภบาลอาหาร

การควบคมและปองกนแมลง/สตวน าโรค

การจดการน าสะอาดเพอการอปโภค/บรโภค

การบ าบดน าเสย

การบ าบดและก าจดสงปฏกล

การจดการขยะมลฝอย

กลมงำนอำชวเวชกรรม

งำนคลนกอำชวเวชกรรม

งำนสรำงเสรมสขภำพ/ฟนฟสภำพ

วยท ำงำน

งำนอำชวปองกน และควบคมโรค

งำนพษวทยำ และเวชกรรมสงแวดลอม

งำนอำชวอนำมย/ควำมปลอดภย/สงแวดลอม

ในโรงพยำบำล

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 9

แผนภมท 5 กรอบโครงสรางกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป1

หมำยเหต: สญลกษณ หมายถง ต าแหนงดงกลาวอาจก าหนดใหมหรอไมมกได ตามความพรอมและความจ าเปนของหนวยงาน หรอตามพนทประเดนปญหา

1 ขอเสนอของชมรมอาชวเวชกรรม

นายแพทยเชยวชาญ 2

นายแพทยปฏบตการ/ช านาญการ/ช านาญการพเศษ

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพ ช านาญการพเศษ 3

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ช านาญการ

งำนคลนก อำชวเวชกรรม

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพ ช านาญการพเศษ 2

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ช านาญการ

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ช านาญการ/ ช านาญการพเศษ

นายแพทยเชยวชาญ 1

นายแพทยปฏบตการ/ ช านาญการ/ ช านาญการพเศษ

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ช านาญการ/ช านาญการพเศษ 2

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ช านาญการ

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ช านาญการ/ ช านาญการพเศษ 1

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ช านาญการ

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

นกวชาการสาธารณสขเชยวชาญ 1

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ช านาญการ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ช านาญการ

พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ 2

นกวชาการสาธารณสขช านาญการพเศษ 1

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ช านาญการ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ช านาญการ

นกวชาการสาธารณสข (เจาหนาทความปลอดภย) 1

หวหนำกลมงำนอำชวเวชกรรม นำยแพทยทรงคณวฒ 1 (ดำนเวชกรรมปองกน, อำชวเวชกรรม)

งำนสรำงเสรมสขภำพและฟนฟสภำพ

วยท ำงำน

งำนอำชวปองกน และควบคมโรค

งำนพษวทยำและ เวชกรรมสงแวดลอม

งำนอำชวอนำมย/ควำมปลอดภย/สงแวดลอม

ในโรงพยำบำล

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 10

ตำรำงท 1 กรอบอตราก าลงงานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม กลมงานอาชวเวชกรรม

สวนรำชกำร/ต ำแหนง ระดบต ำแหนง

ประเภทต ำแหนง

จ ำนวน หมำยเหต ชอต ำแหนงในกำร

บรหำร ชอต ำแหนงในสำยงำน

รพศ. รพท.

งำนพษวทยำและเวชกรรมสงแวดลอม พยาบาลวชาชพ นกวชาการสาธารณสข นกวชาการสาธารณสข พยาบาลวชาชพ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ช านาญการ/ช านาญการพเศษ/เชยวชาญ นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ช านาญการ/ ช านาญการพเศษ/เชยวชาญ นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ช านาญการ พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ช านาญการ

ปฏบตการ/ช านาญการ/ช านาญการพเศษ/เชยวชาญ ปฏบตการ/ช านาญการ/ช านาญการพเศษ/เชยวชาญ ปฏบตการ/ช านาญการ ปฏบตการ/ช านาญการ

วช.

ว.

ว.

วช.

1 1

- -

ตาม GIS

ตาม GIS

หมำยเหต: สญลกษณ หมายถง ต าแหนงดงกลาวอาจก าหนดใหมหรอไมมกได ตามความพรอมและความจ าเปนของ

หนวยงาน หรอตามพนทประเดนปญหา

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 11

บทบำทหนำทในกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงำนทำงสำธำรณสขแตละระดบ บทบาทหนาทของหนวยงานสาธารณสขระดบตางๆ ประกอบดวย ส านกงานปองกนควบคมโรค ส านกงานสาธารณสขจงหวด ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชนเปนหนวยงานทมบทบาทส าคญในการจดบรการเวชกรรมส งแวดลอม ซงบทบาทของแตละหนวยงาน รายละเอยดดงแสดงในตารางท 2

ตำรำงท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

หนวยงำน บทบำทกำรด ำเนนงำน ส ำนกงำนปองกนควบคมโรค

(สคร.) - จดท าสถานการณ และฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมในพนท

รบผดชอบ - พฒนาศกยภาพสาธารณสขจงหวดใหมองคความรในด าเนนงานปองกน ควบคม

โรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม - ท าการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพ

จากสงแวดลอม - สนบสนนวชาการดานการปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม

ส ำนกงำนสำธำรณสขจงหวด (สสจ.)

- จดท าฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมของจงหวด - สนบสนนพนทใหมการด าเนนงานปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพจาก

สงแวดลอม - สอสารท าความเขาใจกบหนวยงานทเกยวของ เพอใหเกดการด าเนนปองกน

ควบคมโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม - ท าการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพ

จากสงแวดลอม ส ำนกงำนสำธำรณสขอ ำเภอ

(สสอ.) - สนบสนนการด าเนนงาน ก ากบการด าเนนงานการจดบรการปองกน ควบคมโรค

และภยสขภาพจากสงแวดลอมของสถานอนามย รพ.สต. และ PCU - รวมในการพฒนาศกยภาพบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขใน การ

จดบรการปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมใหค าปรกษาวชาการดานปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมแกสถานอนามย รพ.สต.และ PCU

- บรณาการการประเมนผลการด าเนนงานไปกบงานสาธารณสขอนๆ

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 12

ตำรำงท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ (ตอ)

หนวยงำน บทบำทกำรด ำเนนงำน กอนเกดเหต ระหวำงเกดเหต หลงเกดเหต

โรงพยำบำลศนย (รพศ.)/โรงพยำบำลทวไป (รพท.)

- คนหาและประเมนความเสยง (ในพนทรบผดชอบ)

- จดท าทะเบยนผม โอกาสเสยงแล ะฐาน ข อม ล ด าน อน าม ยสงแวดลอม และขอมลของพนท (สภ าพภ ม ศ าสต ร แห ล งก อมล พ ษ ห ร อ แห ล งป น เป อ นสารเคม)

- จ ด ท า แ ผ น ท ช ม ช น ท แ ส ด งรายละเอยดขอมลความเสยงตอสขภาพจากสงแวดลอม

- กจกรรมสงเสรม ปองกน ควบคมใหแกประชาชนทมความเสยง

- จดท าแนวปฏบ ต (CPG) ส าหรบการวนจฉยโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม (ในพนททมแพทยเวชกรรมสงแวดลอม และเปนแนวปฏบตทสอดคลองกบปญหาในพนท)

- เปนแกนหลกในการสอบสวน ควบคมโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ใหค าแนะน า สนบสนน และรวมในการตรวจประเมนสขภาพผไดรบผลกระทบ

- จดตงคลนกเพอตรวจวนจฉย และรกษาโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม

- มระบบรบและสงตอผปวยเพอการดแลอยางตอเนอง

- จดท ารายงานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม - สนบสนนการรบและสงตอผปวย

เพอการฟนฟสขภาพ - กจกรรมสงเสรม ปองกน ควบคม

ใหแกประชาชนทไดรบผลกระทบ - ใหขอมลแกหนวยงานทเกยวของ

เพ อการแก ไขปญ หา และการทดแทน/ชดเชย เชน ขอมลกลมประชากรทไดรบผลกระทบ - ร ะ บ ก ล ม ป ร ะ ช า ช น ท ไ ด ร บ

ผลกระทบ และสอสารความเสยงผลกระทบทเกดขนไปยงหนวยงานท ง ใ น แ ล ะ น อ ก ก ร ะ ท ร ว งส า ธ า รณ ส ข ท เก ย ว ข อ ง เช น โรงพยาบาลชมชน สถานอนามย อบต. เปนตน

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 13

ตำรำงท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ (ตอ)

หนวยงำน บทบำทกำรด ำเนนงำน กอนเกดเหต ระหวำงเกดเหต หลงเกดเหต

โรงพยำบำลชมชน (รพช.)

- คนหาและประเมนความเสยง - จดท าทะเบยนผม โอกาสเสยง

แล ะฐ าน ข อม ล ด าน อน าม ยสงแวดลอม และขอมลของพนท

- จ ด ท า ท ะ เบ ย น ผ ได ร บ ผ ล ก ร ะท บ (ประกอบดวย จ านวนประชากร และ หลงคาเรอนทไดรบผลกระทบ)

- ให บ รก ารค ดกรองส ขภ าพผ ท ได ร บผลกระทบ

- จดท าแนวปฏบตส าหรบการคดกรองกลมผไดรบผลกระทบโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมจากกลมผปวยอนๆ

- ให การตรวจวน จฉยโรคเบ องตนการรกษาพยาบาลและสงตอกรณตองการแพทยเฉพาะทางในการตรวจวนจฉยโรค หรอเพอการรกษาตอทเหมาะสม

- สอสารความเสยง และใหความร การลดผลกระทบแกผไดรบผลกระทบ

- รวมเปนทมเพอสนบสนนการสอบสวนและควบคมโรคจากสงแวดลอมรวมกบหนวยงานทเกยวของ

- เปนหนวยงานหลกในการตดตามเฝาระวงผไดรบผลกระทบ

- ระบกลมผไดรบผลกระทบ - สนบสนนการรบและสงตอผปวย

เพอการฟนฟสขภาพ - จดท ารายงานโรคและภยสขภาพ

จากสงแวดลอม - กจกรรมสงเสรม ปองกน ควบคม

ใหแกประชาชนทไดรบผลกระทบ - ใหขอมลแกหนวยงานทเกยวของ

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 14

ตำรำงท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ (ตอ)

หนวยงำน บทบำทกำรด ำเนนงำน

กอนเกดเหต ระหวำงเกดเหต หลงเกดเหต

โรงพยำบำลสงเสรมสขภำพต ำบล (รพ.สต.)

- คนหาและประเมนความเสยง - จดท าทะเบยนผม โอกาสเสยง

แล ะฐ าน ข อม ล ด าน อน าม ยสงแวดลอม และขอมลของพนท (สภาพภมศาสตร แหลงกอมลพษ หรอแหลงปนเปอนสารเคม)

- จดท าแผนท ห ม บ านท แสด งรายละเอยดขอมลความเสยงตอสขภาพจากสงแวดลอม

- กจกรรมสงเสรม ปองกน ควบคมใหแกประชาชนทมความเสยง

- รวมจดท าทะเบยน ผไดรบผลกระทบกบโร งพ ย า บ าล ช ม ช น (ร า ย ล ะ เอ ย ดประกอบดวย จ านวนประชากร และหลงคาเรอนทไดรบผลกระทบ)

- รวมเปนทมเพอสนบสนนการสอบสวนและควบคมโรคจากสงแวดลอมรวมกบ หนวยงานทเกยวของ

- ให บ รก ารค ดกรองส ขภ าพผ ท ได ร บผลกระทบ เชน ชงน าหนก วดสวนสง และซกประวต เปนตน และจดท าสมดสขภาพ

- รกษาพยาบาลเบองตนและสงตอ - สอสารความเสยง และใหความรเบองตน

ในการลดผลกระทบแกผไดรบผลกระทบ

- ตดตามเฝาระวงหรอส ารวจสภาวะสภาพผไดรบผลกระทบอยางนอยปละครง - ใหขอมลแกหนวยงานทเกยวของ

เพ อการแก ไขปญ หา และการทดแทน/ชดเชย เชน ขอมลกลมประชากรทไดรบผลกระทบ - กจกรรมสงเสรม ปองกน ควบคม

ใหแกประชาชนทไดรบผลกระทบ - จดท ารายงานโรคและภยสขภาพ

จากสงแวดลอม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 15

การจดบรการทางเวชกรรมสงแวดลอม เปนความรวมมอกนระหวางสหสาขาวชาชพประกอบดวย แพทยโดยเฉพาะแพทยอาชวเวชกรรมและสงแวดลอม พยาบาลโดยเฉพาะพยาบาลอาชวอนามยและสงแวดลอม นกสขศาสตรอตสาหกรรม วศวกรสงแวดลอม นกระบาดวทยาสงแวดลอม นกพษวทยาสงแวดลอม นกสขศกษา เจาหนาทความปลอดภยวชาชพ เปนตน ซงแนวคดในการบรหารจดการ ประกอบดวย นโยบายและโครงสรางการจดการแตละระดบ กฎหมายและการบงคบใช ระบบการจดบรการทางเวชกรรมสงแวดลอม ระบบเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพและระบบขอมลขาวสาร ระบบการประเมน ผลกระทบตอสขภาพกอนการด าเนนโครงการ (HIA )การเตรยมการรองรบอบตภยการพฒนาบคลากรในแตละระดบ การสอสารประชาสมพนธและการหาเทคโนโลยทเหมาะสมในการแกปญหาและปองกน บทบาทหลกในการด าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม ไดแก การประเมนและการจดการความเสยงทางสขภาพ (Health risk assessment and management) การผลกดนและสนบสนนนโยบาย (Policy development) และการควบคมคณภาพ (Quality assurance) กจกรรมหลกในกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอมประกอบดวย 5 กจกรรมหลก ดงตอไปน

กจกรรมท 1กำรประเมนควำมเสยง

1.1) มการคนหาและประเมนความเสยงในพนททมปญหามลพษและสงแวดลอม 1.2) มการบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ โดยมการด าเนนกจกรรมตาง ๆ เพอลดความเสยงตอ

สขภาพ 1.3) มกจกรรมการสอสารความเสยงใหกบหนวยงานทเกยวของและประชาชน

กจกรรมท 2 กำรเฝำระวงผลกระทบตอสขภำพจำกสงแวดลอม

2.1) มการรวบรวมขอมล การเจบปวยหรออาการทเกยวเนองจากปญหามลพษและสงแวดลอม 2.2) มการวเคราะหขอมลทางดานสงแวดลอมและสขภาพเพอหาความสมพนธดวยวธการตางๆ 2.3) มการรายงานขอมลการเฝาระวงสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอมกบผทเกยวของ 2.4) มการน าขอมลไปใชในการเฝาระวงปองกนผลกระทบทางสขภาพของประชาชนในพนท 2.5) มแนวทางการสอบสวนโรคและภยสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอม 2.6) มการด าเนนงานปองกนควบคมโรคและภยสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอม

กจกรรมท 3กำรวนจฉยรกษำ

3.1) มบคลากรทางการแพทยทรบผดชอบงานดานเวชกรรมสงแวดลอม 3.2) มแนวทางการการตรวจ วนจฉย รกษา ฟนฟสขภาพผไดรบผลกระทบจากปญหามลพษและ

สงแวดลอม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรม

สงแวดลอมส าหรบบคลากรสาธารณสข

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 16

3.3) มการแจงผลการตรวจสขภาพใหกบผไดรบผลกระทบพรอมใหค าแนะน าในการสงเสรมสขภาพ ปองกน รกษาและฟนฟ

3.4) มการรวบรวมและจดท ารายงานขอมลการเจบปวยจากระบบการเฝาระวงสขภาพเชงรบ

กจกรรมท 4 กำรบรหำรจดกำร 4.1) มแนวทางการรองรบหรอสงตอผปวย หรอผทไดรบผลกระทบจากปญหามลพษและสงแวดลอม 4.2) มแนวทางเพอรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน 4.3) มแนวทางหรอมสวนรวมในกระบวนการจดท า HIA ในพนทรบผดชอบ

กจกรรมท 5 กำรสนบสนนเพอกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม 5.1) มการจดท าแผนงานโครงการเพอการเฝาระวง ปองกนโรคและภยสขภาพจากปญหามลพษและ

สงแวดลอม 5.2) มการเกบขอมลเกยวกบการเจบปวยหรอผลการตรวจคดกรองสขภาพ เพอใชเปนหลกฐานทาง

กฎหมายประกอบการชดเชยการเจบปวย 5.3) มการฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากรเพอด าเนนงานเฝาระวงปองกนควบคมโรคและภย

สขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอม 5.4) มการศกษาวจยทเกยวของกบผลกระทบตอสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอม

แผนภมท 6 ผงแนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

ทมำ: ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม พ.ศ. 2557

ผงแนวทำงกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

ประเมนควำมเสยงในพนท 1 กำรส ำรวจควำมเสยง -ประเดนสขภำพและสงแวดลอม กำรประเมนควำมเสยงทำง สวล. ทมผลตอสขภำพ กำรบรหำรจดกำรควำมเสยงดำนสขภำพ กำรสอสำรควำมเสยงใหหนวยงำนทเกยวของและ

ประชำชน

กำรเฝำระวง 2 กำรเฝำระวงทำงเวชกรรมสงแวดลอม กำรสอบสวนโรคจำกสงแวดลอม กำรควบคมปองกนโรคจำกสงแวดลอม

กำรวนจฉย รกษำโรคจำกสงแวดลอม

กำรวนจฉย รกษำ และฟนฟสขภำพ กำรรำยงำนโรค

3 กำรบรหำรจดกำร

4 กำรบรหำรจดกำรทำงกำรแพทย กำรบรหำรจดกำรทำงสำธำรณสข

กำรสนบสนน

กำรจ ด ท ำแ ผน งำน &โค รงกำร /นโยบำยเพอสนบสนนกำรแกปญหำ

กำรสนบสนนด ำเนนงำนกำรชดเชยกำรเจบปวย /ตำมกฎหมำย

กำรฝกอบรมและพฒนำศกยภำพบคลำกร

กำรจดท ำวจยท เก ยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

5

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 17

กจกรรมท 1 กำรประเมนควำมเสยง

การประเมนความเสยงประกอบไปดวยกจกรรมหลก 3 กจกรรม ไดแก การคนหาและประเมนความเสยงในพนททมปญหามลพษสงแวดลอมการบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ และการสอสารความเสยงใหกบประชาชนและหนวยงานทเกยวของโดยมรายละเอยดในการด าเนนการดงตอไปน

1.กำรคนหำและประเมนควำมเสยงในพนททมปญหำมลพษสงแวดลอม

เปนขนตอนการคนหาความเสยงจากสงคกคามหรอมลพษสงแวดลอม ซงเปนขนตอนแรกของการประเมนความเสยง เปนการระบถงอนตรายหรอปญหาทอาจเกดขนจากการไดรบสมผสมลพษสงแวดลอมตางๆ เชน สารเคม โลหะหนก ฝนละออง เชอโรค ฯลฯ น าไปสการประเมนความเสยงทเกดขนตอสขภาพจากสงคกคามหรอมลพษสงแวดลอมและใชเปนขอมลในจดล าดบความส าคญของปญหา การวางแผนการด าเนนงาน และการจดตงงบประมาณเพอด าเนนการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพทเกดขนจากสงคกคามหรอมลพษสงแวดลอมตอไป

ซงมรปแบบการด าเนนการคนหาความเสยงสามารถด าเนนการได 2 รปแบบ ดงน 1) กำรคนหำและประเมนควำมเสยงอยำงงำย: สามารถท าไดโดยวธการ ดงตอไปน

1.1) การตรวจวดมลพษสงแวดลอมแบบงาย ส าหรบวธการตรวจวดมลพษสงแวดลอมแบบงายนนกรมควบคมมลพษไดท าคมอขนมาเผยแพร เชน

วธการตดตามตรวจสอบคณภาพอากาศอยางงาย โดยใชวธการสงเกต เชน

ตำรำงท 3 วธการตดตามตรวจสอบคณภาพอากาศอยางงาย โดยกำรสงเกต

พำรำมเตอรทตรวจวด วธกำรตรวจวด ฝนละอองโดยทวไป การสงเกตฝนละอองทเกดขนในชมชนมเพมมากขนกวาทผานมาหรอไม กลน การสงเกตกลน * ทมา:กรมควบคมมลพษ

วธการตดตามตรวจสอบคณภาพอากาศอยางงาย โดยใชอปกรณและสามารถแปลผลไดเลย

ตำรำงท 4 วธการตดตามตรวจสอบคณภาพอากาศอยางงาย โดยกำรใชอปกรณ

พำรำมเตอรทตรวจวด วธกำรตรวจวด ฝนละอองโดยทวไป การตรวจวดกาซโดยใชสตกเกอรเทยบส กาซชนดตางๆ เชน - คารบอนมอนอกไซด - คารบอนไดออกไซด - ไฮโดรเจนซลไฟล - ไนโตรเจนไดออกไซด - ออกไซดของไนโตรเจน -แอมโมเนย - โอโซน - ซลเฟอรไดออกไซด - และสารทท าใหเกดกลน

การตรวจวดกาซโดยใชหลอดบรรจสารหรอ Detector Tube

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 18

พำรำมเตอรทตรวจวด วธกำรตรวจวด กาซตางๆ ทละลายน าแลวท าใหน ามสภาพเปนกรด เชน -คารบอนไดออกไซด - ไนโตรเจนไดออกไซด - ออกไซดของไนโตรเจน - ซลเฟอรไดออกไซด

การตรวจสอบคณภาพอากาศโดยวดสภาพความเปนกรดของน าฝน

-คารบอนมอนอกไซด - ไนโตรเจนไดออกไซด - ออกไซดของไนโตรเจน - ซลเฟอรไดออกไซด - โอโซน - เบนซน

การตรวจวดกาซโดยใช Passive Sampler

-คารบอนมอนอกไซด - ไนโตรเจนไดออกไซด - ออกไซดของไนโตรเจน - ซลเฟอรไดออกไซด

การตรวจวดกาซโดยใชสารละลายดดซบและเทยบส (Colourimetric Method)

การตรวจวดมลพษสงแวดลอมแบบงาย ส าหรบวธการตรวจวดมลพษสงแวดลอมแบบงายนนกรมควบคมมลพษไดท าคมอขนมาเผยแพร เชน สามารถสบคนขอมลไดจากแหลงอนๆ เชน www.air4thai.com ของกรมควบคมมลพษ เปนตน

1.2) การคนหาความเสยงอยางงายโดยการ เกบขอมลและรวบรวมขอมลทตยภมจากหนวยงานทเกยวของโดยการท าหนงสอขอความอนเคราะหขอมล หรอการสบคนขอมลจากเวบไซตตางๆขอมลทตยภมทสามารถสบคนได เชน ขอมลคณภาพอากาศจากเวบไซตกรมควบคมมลพษ ขอมลการเจบปวยของประชาชนในพนทเสยงจากการไดรบมลพษสงแวดลอมของส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข เปนตน

2) กำรคนหำและประเมนควำมเสยงเชงปรมำณ : เปนการประเมนความเสยงทมงเนนอาศย

กระบวนการทางวทยาศาสตรในการตรวจวดคาตวแปรตางๆอาศยเครองมอทางวทยาศาสตรการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการสามารถอธบายโดยใชหลกเหตและผลสามารถทดลองหรอท าซ าไดใชตวเลขในการอธบายปรากฏการณแตมกตองมเงอนไขกฎเกณฑหรอสมมตฐานเขาชวยในการด าเนนการประเมน

ขนตอนการประเมนความเสยงเชงปรมาณแบงออกเปน 4 ขนตอน ดงน ขนตอนท1.การก าหนดสารมลพษในสงแวดลอมทเปนตวคกคามตอสขภาพ (hazard identification)

เปนขนตอน การรวบรวมและวเคราะหขอมล เพอใหทราบวาสารเคมทก าลงสนใจอยนนมความเปนพษหรออนตรายมากนอยเพยงใด และเปนอนตรายในลกษณะใด เปนกระบวนการวเคราะหเชงคณภาพเพอชวยในการตดสนวา สารมลพษชนดใดในสงแวดลอมทรางกายไดรบเขาไป จะมผลกระทบตอสขภาพหรอไม ทงนโดยอาศยหลกฐานขอมลจากการศกษาในคน และในสตวทดลอง

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 19

ขนตอนท 2. การประเมนการตอบสนองของรางกายตอปรมาณสารมลพษทรางกายไดรบ (dose-response assessment) เปนขนตอนทหาความสมพนธระหวางปรมาณการไดรบสารเคมกบผลตอสขภาพหรอการตอบสนองทระดบสมผสตางๆกน โดยทวไปเมอรางกายไดรบสารมลพษเขาสรางกายเปนปรมาณมากขน การตอบสนองของรางกายกจะเพมขนดวย ซงการตอบสนองของรางกายม 2 แบบ

1. การตอบสนองของรางกายตอสารทมใชสารกอมะเรง 2. การตอบสนองของรางกายตอสารกอมะเรง (genetic carcinogen)

ขนตอนท 3.การประเมนปรมาณสารมลพษท เขาสรางกาย (exposure assessment) เปนการประเมนปรมาณสารเคมทมนษยหนงคนหรอประชากรหนงกลมไดรบจากสงแวดลอม ขนตอนนนบวา มความส าคญอยางมากของการประเมนความเสยง ทงนเพราะความเปนพษของสารเคมจะไมเกดขน ถาไมไดรบสารนนและความรนแรงของความเปนพษขนกบปรมาณของสารทไดรบ ดงนนถาการประเมนปรมาณสารท ไดรบผดพลาดจากความเปนจรง การค านวณความเสยงกจะมความคลาดเคลอน(Uncertainty) สง สารมลพษสามารถเขาสรางกาย ได 3 ทาง คอ ทางการหายใจ ทางเดนอาหาร และทางผวหนง สารมลพษเขาสรางกายโดยจะดดซมผานเยอบทางเดนหายใจ หรอเยอบของทางเดนอาหารเขาสกระแสเลอดโดยทอตราการดดซมนจะมคาแตกตางกนออกไปขนอยกบชนดของสารมลพษ นอกจากน อตราการดดซมของสารมลพษชนดเดยวกนในแตละคนกยงแตกตางกนดวย ขนอยกบองคประกอบหลายๆ อยาง เชน เพศ และอาย จงเปนการยากทจะบอกวาอตราการดดซมของสารมลพษในแตละคนเปนเทาไรแตสามารถค านวณหาปรมาณสารมลพษทเขาสรางกาย (Exposure dose) และปรมาณสารมลพษทดดซม ผานเยอบ (absorbed dose) เขาสกระแสเลอดได

ขนตอนท 4. การพรรณนาลกษณะความเส ยงตอสขภาพจากสารมลพษส งแวดลอม ( risk

characterization) เปนการรวบรวมขอมลทไดจากการประเมนความเสยงตอสขภาพในขนท 1, 2 และ 3 แลวน ามาประเมนดวาประชากรกลมเสยงทสมผสกบสารมลพษดงกลาวจะไดรบผลกระทบตอสขภาพหรอไม โดยสามารถพรรณนาลกษณะความเสยงไดเปน 2 ลกษณะ คอ

1.การพรรณนาลกษณะความเสยงตอสขภาพจากสารมลพษทไมใชสารกอมะเรง โดยใชดชนสงคกคาม (Hazard index)

ดชนสงคกคาม= ปรมาณสารพษทเขาสรางกาย/ปรมาณอางอง ปรมาณอางอง หมายถง Reference dose (ปรมาณสารเคมทมนษยสามารถรบเขาสรางกายไดทกวน โดยไม ไดท าให เกดความผดปกต ใดๆ ตอสขภาพอนามย หรอระดบความปลอดภยตอมนษย ; มลลกรม/กโลกรม/วน) ถาดชนสงคกคามมคามากกวา 1 แสดงถงวามสารมลพษเขาสรางกายเปนปรมาณมากกวาปรมาณอางอง อาจจะมผลกระทบตอสขภาพได ยงถามคา มากกวา 1 เปนจ านวนมากๆ กยงจะมผลกระทบตอสขภาพมากขนเทานน ถาดชนสงคกคามมคานอยกวา 1 แสดงวาสารมลพษในสงแวดลอมทเขาสรางกายมปรมาณไมมากพอทจะท าใหเกดผลกระทบตอสขภาพได

2.การพรรณนาลกษณะความเสยงตอสขภาพเนองจากสารมลพษเปนสารกอมะเรง = ปรมาณสารทเขาสรางกาย x คาความสามารถกอมะเรง (CPF; carcinogenic potency factor)

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 20

ตวอยำงวธกำรค ำนวณในกำรประเมนควำมเสยงเชงปรมำณ ตวอยาง นาย ก สมผสกบสารมลพษชนดหนงในอากาศภายในสงแวดลอม 6 วนตอหนงสปดาห เปน

เวลา 40 สปดาหตอหนงป และอาศยอยในบรเวณดงกลาวเปนเวลาทงหมด 25 ป จงค านวณหาคาปรมาณสารมลพษทเขาสรางกายนาย ก ทางการหายใจ ดงนน ระยะเวลาทงหมดในการสมผสสารมลพษในสงแวดสอมของนาย ก = 6 วน/สปดาห X 40 สปดาห/ป X 20 ป = 4,800 วน อายขยของนาย ก โดยประมาณ = 70 ป X 365 วน/ป = 25,550 วน สดสวนของระยะเวลาสมผสของนาย ก = 4,800 วน/ 25,550 วน = 0.188 จากตวอยางขางตน ถาความเขมขนโดยเฉลยของสารมลพษทนาย ก หายใจมคา 0.15 มลลกรม/ลกบาศกเมตร สมมตวา นาย ก หายใจโดยเฉลย 20 ลกบาศกเมตรตอวนและน าหนกตวของนาย ก = 70 กโลกรม จงค านวณหาคาปรมาณสารมลพษทเขาสรางกายนาย ก ทางการหายใจ ปรมาณสารมลพษทเขาสรางกาย= (ความเขมขนของสารมลพษในอากาศ X อตราการหายใจ X สดสวนของระยะเวลาสมผส)/น าหนกตว

ปรมาณสารมลพษทเขาสรางกาย = 20 ลบ.ม./วน x 0.15 มก./ลบ.ม.x 0.188

70 กก.

= 0.008 มก./กก.-วน

การด าเนนการคนหาและประเมนความเสยงนนหนวยบรการสาธารณสข สามารถเลอกวธการคนหาและประเมนความเสยงดวยวธการอยางใดอยางหนงทไดกลาวมาแลวในขางตน ซงการด าเนนการประเมนความเสยงดงกลาวขนอยกบความพรอมของหนวยบรการสาธารณสขนนๆ เชนหนวยบรการสาธารณสขทเพงเรมด าเนนการสามารถเลอกใชวธการคนหาความเสยงอยางงาย สวนหนวยบรการสาธารณสขทมการด าเนนงานมาอยางตอเนองและมขอมลเพยงพอสามารถเลอกใชวธการประเมนความเสยงเชงปรมาณ

2. กำรบรหำรจดกำรควำมเสยงดำนสขภำพ เปนการน าขอมลท ไดจากกจกรรมการคนหาและประเมนความเสยงในพนททมปญหามลพษ

สงแวดลอมนนมาพจารณาด าเนนการเพอจดการความเสยงเบองตน และเพอน าไปวางแผนการเฝาระวงทางสขภาพ รวมทงเพอลดความเสยงตอสขภาพประชาชนทอาจไดรบผลกระทบจากมลพษสงแวดลอม เชน

จดประชมเพอหารอรวมกบชาวบาน แกนน าชมชน รวมทงผมสวนไดสวนเสย เพอวางแผนลดความเสยง และเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพจากปญหามลพษสงแวดลอมในพนท หรอ

จดตงคณะท างานเพอจดการปญหาความเสยงจากมลพษสงแวดลอมทอาจกอใหเกดลดปญหามลพษสงแวดลอมกอนทจะเกดปญหาขน

3.กำรสอสำรควำมเสยงใหกบประชำชนและหนวยงำนทเกยวของ เปนกระบวนการเผยแพรและกระจายขอมลทถกตองและเหมาะสมใหกบผทเกยวของ ภายหลงจากท

ไดมการคนหาและประเมนความเสยงจากสงคกคามทางสขภาพจากมลพษสงแวดลอมทเกดขนภายในพนท ซงท าใหประชาชนและผทเกยวของไดเขาใจถงลกษณะปญหา ผลกระทบทเกดขน รวมทงมความรในการปองกนตนเอง เชน

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 21

ส านกงานปองกนควบคมโรคท 11 นครศรธรรมราช ท าปายสอสารความเสยงเสยง เรองการปองกนการสมผสสารตะกวในเดกทผปกครองท างานสมผสสารตะกวจากอาชพมาดอวน

ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา ท าปายสอสารความเสยงเสยง เรองผลกระทบตอสขภาพและอนตรายจากการเผาขยะอเลกทรอนกส

โรงพยาบาลระยอง สอสารความเสยงโดยการใหความรเรองอนตรายจากสารอนทรยระเหยงาย และวธการปองกนใหกบประชาชนและนกเรยนในพนทเสยง

ส านกงานปองกนควบคมโรคท 9 พษณโลก ท าการสอสารความเสยงเสยง เรองอนตรายและวธการปองกนอนตรายจากสารแคดเมยม โดยการท าหลกสตรการเรยนการสอนใหบรรจหวขอดงกลาวลงในการเรยนการสอน

กจกรรมท 2 กำรเฝำระวงผลกระทบตอสขภำพจำกสงแวดลอม

ในการด าเนนการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอม จะตองด าเนนการดวยกจกรรมทส าคญ 6 กจกรรม ดงตอไปน

2.1 กำรรวบรวมขอมลกำรเจบปวยหรออำกำรทเกยวของกบมลพษสงแวดลอม

หนวยบรการสาธารณสขจะตองมระบบในการเกบรวบรวมขอมลการเจบปวยหรออาการทเกยวของกบปญหามลพษสงแวดลอม ทงนขอมลทไดอาจไดมาจากระบบการเฝาระวงทางสขภาพเชงรกและเชงรบ รวมทงตวแปรดานปจจยเสยงตางๆ จนเกดเปน “ฐานขอมล”

ขอมลทไดจาก การเฝาระวงเชงรก (Active surveillance) ไดแก ขอมลจากการออกส ารวจหรอเกบขอมลอาการหรออาการแสดงทเกยวของกบปญหามลพษสงแวดลอม

ขอมลทไดจากการเฝาระวงเชงรบ (Passive surveillance) ไดแก ขอมลโรคตางๆ ทเกยวของกบสารมลพษในสงแวดลอม ทไดจากสถานบรการสาธารณสข หรอจากฐานขอมล ICD10 ขอมลจาก 43 แฟม หรอจาก รง.506/2

2.2 กำรวเครำะหขอมล

เปนการน าขอมลทางดานสงแวดลอมและสขภาพมาท าการวเคราะหเพอหาความสมพนธดวยวธการตางๆ โดยการท าแผนทแสดงความสมพนธ (การท าแผนททางระบาดวทยา การท าแผนทชมชน) การใชวธการสถต/วธการทางระบาดวทยา หรอวธการอนๆ ตามความเหมาะสมของขอมลเชน การค านวณความถ (จ านวนนบ) หรออตรา (อบตการณหรอความชก) ตามเวลา สถานทและบคคลโดยน าเสนอขอมลในรปของตารางหรอกราฟรวมไปถงกำรหำควำมสมพนธระหวำงสงแวดลอมและผลกระทบตอสขภำพตวอยางเชน ตวอยาง

สสจ. กำญจนบร ท ำแผนทแสดงบำนทมเดกทมระดบสำรตะกวในเลอดสง เพอดวำมควำมสมพนธกบแหลงทพบตะกวในล ำหวยคลต หรอไม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 22

โรงพยำบำลแมสอด ไดท ำกำรวเครำะหหำควำมสมพนธระหวำงระดบตะกวในเลอดกบปจจยเสยงของเดกทศนยอพยพ โดยใช Odds Ratio ซงสำมำรถอธบำยไดวำเดกทอำศยในบำน ทมแบตเตอรอยในบำนจะมควำมเสยงตอกำรมตะกวในเลอดสงกวำเดกทไมมแบตเตอร 3 เทำ

สคร.10 ไดน ำขอมลผลกำรตรวจวดคณภำพอำกำศ PM10 มำท ำกำรเชอมโยงกบอำกำรปวยใน 4 กลมโรคของประชำชนในพนทน ำไปสกำรวำงแผนกำรเฝำระวง ปองกน ผไดรบผลกระทบตอสขภำพจำกปญหำหมอกควนในพนท

2.3 กำรรำยงำนขอมลกำรเฝำระวงสขภำพจำกมลพษสงแวดลอมแกผทเกยวของ

เปนการรายงานขอมลการเฝาระวงสขภาพของหนวยบรการสาธารณสขในพนท ใหกบหนวยงาน ท เกยวของ ทงในระดบผทก าหนดนโยบายหรอประชาชนท ไดรบผลกระทบ รวมถงผกอมลพษดวย ตวอยางเชน ตวอยาง

โรงพยำบำลแหงหนง พบประชำชนทอำศยในพนทคดแยกขยะอเลกทรอนกส ปวยดวยโรคระบบทำงเดนหำยใจ และโรคผวหนง เปนจ ำนวนมำก จงไดท ำกำรรวบรวมและวเครำะหขอมล พรอมทงท ำกำรรำยงำนไปยงส ำนกงำนสำธำรณสขอ ำเภอ (สสอ .) เพอใหมกำรด ำเนนกำรประสำนงำนไปยงผทเกยวของตอไป เชน ส ำนกงำนสำธำรณสขจงหวด (สสจ.) กรมควบคมโรค เปนตน

ส ำนกงำนปองกนควบคมโรคท 10 (จงหวดเชยงใหม) ไดท ำกำรเฝำระวงและพบวำมจงหวดในเขตพนทรบผดชอบมผปวยทเกยวของกบปญหำหมอกควน จงไดท ำกำรรำยงำนประเดนปญหำดงกลำวมำยงกรมควบคมโรค เปนตน

โรงพยำบำลแหงหนง ไดลงพนทเฝำระวงสขภำพเดกอำย 0-5 ป ทอำศยอยกบผปกครอง ท ประกอบอำชพมำดอวน ซงพบวำ 60% ของเดกในพนทดงกลำวมสำรตะกวสงกวำ คำมำตรฐำน จงไดท ำหนงสอถงกรมควบคมโรค เพอหำรอถงวธกำรด ำเนนกำรเฝำระวงสขภำพตอไป รวมทงไดสงผลกำรตรวจดงกลำวคนใหกบประชำชนทกคนไดรบทรำบ พรอมแนะน ำแนวทำงกำรดแลสขภำพเพอลดควำมเสยงตอไป

โรงพยำบำลแหงหนง ไดท ำกำรตรวจระดบสำร t-t muconic acid ในเลอดของประชำชน ทอำศยในพนทไดรบผลกระทบกรณน ำมนดบรวไหลลงสทะเล และไดสงผลกำรตรวจใหกบบรษทผกอมลพษ และหนวยงำนทเกยวของ

2.4 กำรน ำขอมลกำรเฝำระวงสขภำพจำกมลพษสงแวดลอมไปใชประกอบกำรด ำเนนกำรแกไขหรอปองกนปญหำในพนท

เปนการน าเอาขอมลทไดไปใชในการแกไขหรอปองกนปญหา อนเปนเปาหมายสงสดเพอใหเกดสขภาพทดตอประชาชน ขนตอนนเปนขนตอนทแสดงใหเหนไดมการน าขอมลทไดไปใชในการวางแผนหรอด าเนนการปองกนควบคมโรคและภยสขภาพจากมลพษสงแวดลอม ตวอยางเชน ตวอยาง

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 23

โรงพยำบำลแหงหนง ไดน ำขอมลจำกกำรเฝำระวงสขภำพไปด ำเนนกำรแกไข ดวยกำรน ำเสนอขอมลดงกลำวในทประชมขององคกำรบรหำรสวนต ำบล (อบต.) จนน ำสกำรก ำหนดมำตรกำรด ำเนนกำรปองกนตำงๆ เชน อบต. ออกขอบญญตหำมเผำขยะในพนทชมชน และใหแยกพนทท ำงำนกำรคดแยกขยะทบำนใหเปนสดสวน และมกำรหำเทคโนโลยเพอชวยลดมลพษจำกกำรคดแยกขยะ

โรงพยำบำลแมสอด ไดน ำขอมลจำกกำรเฝำระวงสขภำพไปด ำเนนกำรแกไข ดวยกำรน ำเสนอขอมลดงกลำวใหกบรฐบำล และหนวยงำนทเกยวของ จนน ำไปสกำรออกมำตรกำรหำมบรโภคและปลกขำวในพนทปนเปอนสำรแคดเมยม รวมทงก ำหนดใหหนวยงำนตำงๆ ด ำเนนงำนเฝำระวงสขภำพอยำงตอเนอง และ สคร.9 ไดน ำขอมลดงกลำวไปจดท ำหลกสตรกำรเรยนกำรสอนในโรงเรยนทอยในเขตพนทปนเปอนสำรแคดเมยม เปนตน

2.5 กำรสอบสวนโรคและภยสขภำพภำยหลงเกดโรคหรอภยสขภำพจำกมลพษ

สงแวดลอม

เปนการด าเนนกจกรรมทางระบาดวทยาเพอใหไดรบทราบขอมลและขอเทจจรงเกยวกบการเกดโรคหรอผลกระทบตอสขภาพและปจจยสาเหตของโรคจากสงแวดลอมโดยการเกบรวบรวมขอมลรายละเอยดดานระบาดวทยา การเจบปวยขอมลดานสงแวดลอม ขอมลผลการตรวจทางหองปฏบตการและขอมลอนๆ ทเกยวของโดยอาศยหลกการทางวทยาศาสตรทมเหตและผลทสามารถอางองพสจนได โดยมขนตอนการสอบสวนโรคทส าคญดงน

5.1 ตรวจสอบปญหำทเกดขน กอนทจะตดสนใจด าเนนการสอบสวนโรค หรอเหตการณทเกดขนจะตองตรวจสอบใหแนใจวาเหตการณดงกลาวไดเกดขนจรง เชน ประสานงานไปยงหนวยงานทเกยวของในพนทเกดเหต ตรวจสอบแหลงขาว เปนตน

5.2 ยนยนกำรวนจฉยและกำรระบำด ขนตอนน เปนขนตอนของการ ซกถามประวตและอาการเจบปวย ประวตการสมผสตอสงคกคามสขภาพหรอมลพษสงแวดลอมรวมทงในบางเหตการณอาจจะตองไดรบการยนยน จากผลการวนจฉยทางหองปฏบตการหรอการตรวจพเศษ

5.3 กำรประเมนผลอยำงรวดเรวในเบองตนเกยวกบลกษณะกำรเกดโรคจำกสงแวดลอม เปนการน าขอมลทไดมาท าการแจกแจงตามเวลา สถานท บคคล ขนตอนนชวยในการอธบายเกบการภาพของการเกดเหตการณวามแนวโนมเกดโรค สาเหตของโรคทนาจะเกยวของ ปจจยเสยง เพอทจะน ามาสรางสมมตฐานและพสจนตอไป

5.4 กำรเตรยมกำรกอนออกสอบสวนโรค โดยตองมองคความรทส าคญ ประกอบดวย - องคความรทเกยวของกบเรองหรอเหตการณทเกดขน(ธรรมชาตและลกษณะอาการของ

โรค ปจจยสาเหตตางๆวธการจดเกบขอมลดานสขภาพและสงแวดลอมการเกบตวอยางวเคราะหและอนๆทเกยวของและจ าเปน)

- การเตรยมเครองมอ อปกรณตางๆทจ าเปนในการสอบสวนโรคใหพรอม (เชน แบบสอบถาม อปกรณปองกนตนเองแบบส ารวจเกบรวบรวมขอมลอปกรณการเกบตวอยางเตรยมและประสานงานกบเจาหนาทหองปฏบตการเกยวกบวธการเกบและสงตวอยางตรวจวเคราะหเครองมออนๆทจ าเปนในแตละเหตการณ)

- ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ ในการสอบสวนโรคจากสงแวดลอม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 24

5.5 กำรจดเตรยมทมสอบสวนโรค ภายหลงจากทไดประเมนสถานการณ และมการตดสนใจทจะออกท าการสอบสวนโรคแลว จะตองม

การประสานงานบคลากรหรอทมเพอออกท าการสอบสวนโรคตามหนงสอแตงตงเปนทมสอบสวนโรคของหนวยบรการสาธารณสข และประสานงานกบหนวยงานอนๆ ทเกยวของเพอจดบคลากรลงพนทสอบสวนโรค ซงอาจจะประกอบไปดวย แพทย พยาบาล นกระบาดวทยา นกวชาการสาธารณสข นกวทยาศาสตรการแพทย ทมความรดานอาชวอนามยและอนามยสงแวดลอม หรอผท เกยวของโดยขนอยกบความเหมาะสมของหนวยงานและสถานการณนนๆ

5.6 กำรรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลเกยวกบสขภาพ เปนการเกบรวบรวมขอมลขณะสอบสวนโรค ไดแก

ขอมลทวไป ขอมลประวตการท างาน ขอมลประวตการเจบปวย ขอมลพฤตกรรมดานสขภาพ ขอมลการสมผสปจจยเสยงและสงคกคามทางดานสขภาพ ขอมลลกษณะการเจบปวยจากเหตการณทเกดขน การคนหาผปวยเพมเตม และขอมลผลการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ

การเกบรวบรวมขอมลดานสงแวดลอม เปนการส ารวจหรอขอขอมลจากหนวยงานตางๆ เชน ขอมลผลการตรวจดน น า อากาศ จากกรมควบคมมลพษ ตามลกษณะความเสยงทเกดขน หรออาจเกบตวอยางทางสงแวดลอมกรณทหนวยบรการสาธารณสขสามารถด าเนนการเองได เพอประเมนคาปรมาณสารอนตราย/สงคกคามตอสขภาพของเหตการณนนๆ

5.7 กำรวเครำะหขอมลกำรสอบสวนโรค เปนการน าขอมลทเกบรวบรวมจากการสอบสวนโรค มาเรยบเรยง วเคราะหเพออธบายผลทคาดวาจะ

เปนสาเหตของการเกดโรคและภยสขภาพหากน าขอมลการสอบสวนโรคมาวเคราะหระบาดวทยาเชงพรรณนาแลว แตยงไมสามารถสรปผลการสอบสวนหรอหาสาเหตไดชดเจนอาจตองพจารณาตงสมมตฐานเพอศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะหตอไป

5.8 กำรจดกำรโรคจำกสงแวดลอมท เกดขนเปนกำรใหกำรรกษำและสงตอผปวย หรอผ ไดรบผลกระทบ การคนหากลมเสยงเพมเตมทอาจเกดโรคไดอกและหาแนวทางปองกนและควบคมโรคในกลมเสยงนนๆ การควบคมปองกนและการก าหนดมาตรการในการแกไข

5.9 กำรสอสำรผลกำรสอบสวน เปนการรายงานผลการสอบสวนใหผทเกยวของไดรบทราบ

2.6 กำรด ำเนนงำนปองกนควบคมโรคและภยสขภำพจำกปญหำมลพษและสงแวดลอม

ในการปองกนโรคจากสงแวดลอมสามารถพจารณาตามล าดบขนตอนของการด าเนนโรค (Course of disease) ได การด าเนนการปองกนโรคตามแนวคดนนอกจากจะด าเนนการปองกนไมใหเกดโรคขนแลวในกรณทเกดเจบปวยขนมากยงสามารถปองกนตอเพอไมใหการเจบปวยนนเปนรนแรงมากขน หรอการปองกน

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 25

ไมใหทพพลภาพหรอเสยชวตไดโดยรายละเอยดการปองกนโรคจากสงแวดลอมตามล าดบขนตอนของการด าเนนโรค มรายละเอยด ดงน

การปองกนปฐมภม ( Primary prevention) คอการปองกน กอนทจะเกดโรคจากสงแวดลอมขนสามารถแบงไดเปน 2 กลมใหญๆ คอ (1) การด าเนนการใดกตามเพอปองกนไมใหเกดโรคขน และ (2) การสงเสรมสขภาพ

(1) การด าเนนการเพอปองกนไมใหเกดโรค (disease prevention) โดยการลดมลพษจากแหลงก าเนดเขมงวดกบมาตรการลดผลกระทบดานมลพษ หรอดวยวธการตางๆ ทงน ในการด าเนนการในขนตอนนนนอาจไมใชบทบาทหนาทของหนวยบรการสาธารณสขโดยตรงแตเราเปนเครองขายหนงทจะชวยด าเนนการได เชน ชวยในรปของคณะท างาน หรอใหความคดเหน หรอสนบสนนขอมลเพอใชในการปองกน เปนตน (2) การสงเสรมสขภาพหรอการสรางเสรมสขภาพ (health promotion) คอการด าเนนการในคนทมสขภาพดและยงไมเกดโรคขนโดยการใชวธการตางๆ เพอท าใหคนนนมสขภาพแขงแรงยงขนไปอกเนองจากคนทมสขภาพแขงแรงนนโดยทวไปกจะมความตานทานตอโรคไดมากกวาคนทสขภาพไมแขงแรงการด าเนนการสงเสรมสขภาพจงจดไดวาเปนการปองกนโรคแบบปฐมภมอยางหนง

ตวอยางของกจกรรมการสงเสรมสขภาพ เชน กจกรรมการออกก าลงกาย การแนะน าใหกนอาหารทสะอาดและมประโยชนการใหพกอาศยอยในสงแวดลอมทมอากาศด การชวยเหลอใหเลกสบบหรการชวยเหลอใหเลกดมสราทงหมดนกจดวาเปนการสงเสรมสขภาพเชนกน

การปองกนทตยภม (Secondary prevention) คอการปองกนในกรณทโรคเรมเกดขนแลวแตปองกนไมใหโรคนนเปนมาก ท าไดโดยวธ (1)

รบตรวจหาความผดปกตใหพบตงแตทโรคยงไมมอาการ และ (2) หากโรคเรมมอาการแลว รบตรวจอาการใหพบแลวรกษาตงแตระยะแรกกระบวนการปองกนแบบทตยภมน จะด าเนนการไดโดยแพทยเทานนตางจากการปองกนปฐมภมทใชการด าเนนการรวมกนจากหลายสาขาวชาชพส าหรบโรคจากสงแวดลอมแลวแพทยอาชวเวชศาสตรรวมทงแพทยทมความรดานเวชศาสตรสงแวดลอม จะมบทบาทอยางมากในการปองกนแบบทตยภมรายละเอยดเปนดงน

(1) การตรวจหาความผดปกตใหพบ (early detection) โรคจากสงแวดลอมบางอยางนน แมวาจะยงไมมอาการ (symptom) และอาการแสดง (sign) ของโรคเกดขนแตกอาจมความผดปกตของระบบรางกายใหตรวจพบไดกอนหนาทจะเกดโรคเปนระยะเวลานาน หากสามารถตรวจผลกระทบตอสขภาพ (health effect) ทเกดขนนใหพบตงแตระยะแรก และรบเขาไปด าเนนการแกไขกจะท าใหสามารถปองกนไมใหปวยจนมอาการได

(2) การวนจฉยและรกษาอยางรวดเรว (early treatment) เมอโรคท เปนเกดมอาการ (symptom) และอาการแสดง (sign) ขนแลวการตรวจโดยแพทยใหพบโรคตงแตระยะเรมแรกกยงถอวาดกวามาพบโรคในระยะรนแรงแลวการตรวจพบและวนจฉยตงแตระยะเรมแรกนนท าใหสามารถรกษาโรคไดอยางมประสทธภาพ โอกาสการรกษาหายกมกจะมมากกวาการตรวจพบในระยะรนแรงความยงยาก ผลแทรกซอน การเกดภาวะทพพลภาพและคาใชจายในการรกษากมกจะนอยกวาเราจงถอวาการตรวจวนจฉยโรคและรกษาใหไดอยางรวดเรวนนกเปนการปองกนแบบทตยภมเชนกน

การปองกนตตยภม (Tertiary prevention)

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 26

คอการปองกนในระดบสดทาย หมายถงกรณทโรคมอาการมากแลว แตปองกนไมใหเกดภาวะทพพลภาพขนการด าเนนการปองกนโรคแบบตตยภมนนอกชอหนงกคอการฟนฟสมรรถภาพนนเองในการทคนเกดเปนโรคขนมาจนมอาการมากแลวนนจะท าใหระบบอวยวะบางอยางสญเสยหนาทไปไดการด าเนนการฟนฟสมรรถภาพของผปวยกถอวาเปนการปองกนไมใหผปวยตองอยในภาวะทพพลภาพชวยเหลอตนเองไมไดเราจงจดวาการฟนฟสมรรถภาพเปนงานปองกนอยางหนงเชนกน

กจกรรมท 3 กำรวนจฉยรกษำ

3.1 กำรวนจฉยรกษำฟนฟสขภำพ

ในการวนจฉยโรคจากสงแวดลอม สงทตองพยายามหาค าตอบ คอ ผปวยสมผสตอสารพษอะไร และการรบสมผสตอมลพษทสงสยทเปนสาเหตของการเกดโรคในครงนหรอไม ดงนนกจกรรมการวนจฉยโรคและหาสาเหตการกอโรคเบองตน ควรประกอบดวย

3.1.1 ซกประวตและตรวจรำงกำยผปวย - ผปวยสมผสตอสารพษอะไร ผปวยพกอาศยทใด ใกลกบแหลงมลพษใดหรอไม หรอมการ

กอมลพษในครวเรอนหรอไม - ผปวยเคยไดกลนสารเคม กลนกาซ หรอตองหายใจสดฝนหรอควนทผดปกต ตลอดเวลา

หรอไม - สมาชกในครอบครวหรอในบานใกลเคยง มอาการผดปกต เชน ผปวยหรอไม - เคยเกดเหตการณ มการสอบสวน มมาตรการลดปญหาทเกดขนหรอไม 3.1.2 ประเมนลกษณะ (Pattern) ของกำรเกดกำรระบำด (Outbreak) หรอกำรเกดโรค/

ผลกระทบทางสขภาพจากสงแวดลอมในชมชน รวมถงแนวโนมการเกดปญหา/ความเสยง 3.1.3 วนจฉยโรคและหำควำมเชอมโยงของโรคหรอผลกระทบทางสขภาพกบปจจยเสยงท

เกดจากมลพษสงแวดลอม 3.1.4 จดท ำฐำนขอมลสขภำพและขอมลกำรวนจฉย เชน หนวยงานทรบตรวจชนดของ

Biomarkersทเหมาะกบการ screening คามาตรฐานตางๆรายชอผเชยวชาญและแนวทางการรกษาโรคจากสงแวดลอม เปนตน

สวนการฟนฟสขภาพผไดรบผลกระทบทางมลพษสงแวดลอมเปนการใหบรการดานการฟนฟแกผปวยทสญเสยสมรรถภาพนนๆ ซงอาจจะเปนทางกายหรอทางจตใจตามความเหมาะสมกบสภาพของคนปวย เพอใหบคคลเหลานนสามารถมชวตอยในสงคมอยางมความสขพอสมควรตามอตภาพทงรางกายและจตใจ

3.2 กำรรวบรวมและรำยงำนขอมลกำรเจบปวยจำกกำรเฝำระวงแบบเชงรบ (Passive Surveillance)

การรวบรวมและรายงานขอมลการเจบปวยดวยโรคจากสงแวดลอม เปนการเฝาระวงแบบเชงรบ(Passive Surveillance) คอ การรายงานผปวยทเขามาท าการรกษาในโรงพยาบาลดวยอาการและมสาเหตจากการสมผสสงคกคามในสงแวดลอมหรอการสมผสมลพษสงแวดลอม โดยก าหนดใหมการรายงานผปวยโรคจากสงแวดลอมจากสถานบรการสาธารณสข ตงแตระดบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลศนย ตามแนวทางการเฝาระวงและเครองมอมาตรฐานทไดก าหนดไว เชน

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 27

รายงานตามแบบรายงาน 506/2 (แบบรายงานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม) และการบนทกขอมลในโปรแกรมส าเรจรป(env-occ) และสงรายงานไปยงส านกงานสาธารณสขจงหวด เพอตรวจสอบและรวบรวมสงไปยงส านกงานปองกนควบคมโรค ส านกระบาดวทยา และส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมตอไป

ความส าเรจของการเกบรวบรวมขอมลโรคจากสงแวดลอม จ าเปนตองอาศยความรวมมอจากบคลากรในหลายสาขาวชาชพตามภาระหนาทและความรบผดชอบทใหบรการผปวยตงแตแรกรบ โดย

พยำบำล OPD ทคดกรองผปวยกอนพบแพทย ตองใหความส าคญกบการซกประวต โดยเฉพาะประวต เกยวกบการรบสมผสมลพษจากสงแวดลอม หรอซกประวตโรคทเปนหรอสงสยวาเกดจากสงแวดลอม

แพทยผใหกำรรกษำ กอนวนจฉยโรคควรพจารณาจากประวตการสมผสมลพษสงแวดลอม อาการของโรค ผลการตรวจรางกาย การตรวจพเศษทางหองปฏบตการ บางครงตองมการลงพนทเพอประเมนเกยวกบสภาพแวดลอม หรอแหลงก าเนดของมลพษ

เจำหนำทเวชระเบยน นอกจากจะลงรหส ICD-10 ตามการวนจฉยโรคหลกแลว ตองลง ICD-10: Y/97 เปนรหสโรครวมดวย หากพบวาการเจบปวยมประวตเกยวกบสงแวดลอม

เจำหนำทเวชปฏบต ตองตดตาม ตรวจสอบความถกตอง และบนทกขอมลสวนขาด กอนสงรายงานเขาสระบบ Data Center

กจกรรมท 4 กำรบรหำรจดกำร

การบรหารจดการทางเวชกรรมสงแวดลอม เปนความรวมมอกนระหวางสหสาขาวชาชพประกอบดวย แพทยโดยเฉพาะแพทยอาชวเวชกรรมและสงแวดลอม พยาบาลโดยเฉพาะพยาบาลอาชวอนามยและสงแวดลอมนกสขศาสตรอตสาหกรรม วศวกรสงแวดลอม นกระบาดวทยาสงแวดลอม นกพษวทยาสงแวดลอม นกสขศกษาเปนตน ซงแนวคดในการบรหารจดการ ประกอบดวย นโยบายและโครงสรางการจดการแตละระดบ กฎหมายและการบงคบใช ระบบการจดบรการทางเวชกรรมสงแวดลอม ระบบเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพและระบบขอมลขาวสาร ระบบการประเมนผลกระทบตอสขภาพกอนการด าเนนโครงการ (HIA)การเตรยมการรองรบอบตภยการพฒนาบคลากรในแตละระดบ การสอสารประชาสมพนธและการหาเทคโนโลยทเหมาะสมในการแกปญหาและปองกนโดยสามารถแบงลกษณะการบรหารจดการทางเวชกรรมสงแวดลอม ออกไดเปน 2 กจกรรมใหญๆ ดงน 4.1. กำรบรหำรจดกำรทำงกำรแพทย

การบรหารจดการทางการแพทย เปนกจกรรมทประกอบดวย การรองรบหรอสงตอผปวย และการรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน 4.1.1 จดท ำแนวทำงกำรรองรบหรอสงตอผปวย หรอผทไดรบผลกระทบจำกมลพษสงแวดลอม เปนการวางระบบการสงตอผปวยไปยงโรงพยาบาลทมศกยภาพ หรอมทมแพทยผเชยวชาญทางดานเวชกรรมสงแวดลอม เชน โรงพยาบาลนพรตนราชธาน โรงพยาบาลสงกดมหาวทยาลยตางๆ รวมทงโรงพยาบาลแมขายของคลนกโรคจากการประกอบอาชพ เชน โรงพยาบาลระยอง เปนตนรวมทงเปนการวาง

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 28

แผนการรกษาพยาบาลรวมกบแพทยหรอผเชยวชาญสาขาอน เชน พษวทยาระบาดวทยา นกสงแวดลอม นกจตวทยา ในการดแลผปวย รวมถงการสงตอไปยงผเชยวชาญ/โรงพยาบาลเฉพาะทางในกรณจ าเปน

4.1.2 จดท ำแนวทำงเพอรองรบและตอบโตภำวะฉกเฉน การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉนดานสาธารณสข ทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม เปนการบรหารจดการภาวะฉกเฉนทางดานสาธารณสขทเกยวของกบภยจากสารเคมและภยพบตทางธรรมชาตโดยก าหนดการเตรยมความพรอม 3 ขนตอน คอ ขนตอนการเตรยมการกอนเกดเหต ขนตอนการตอบโตขณะ เกดเหต และขนตอนการตอบโตหลงเกดเหตเพอใหสามารถประสานเขากบแผนปฏบตการฯ แบบบรณาการได นอกจากนยงใหความส าคญกบการจดองคกรปฏบตการ การก าหนดผบญชาการ การสอสาร งบประมาณและการประเมนผลการด าเนนการแผนปฏบตการดงกลาว

ซงภำวะฉกเฉนทำงสำธำรณสข (Public Health Emergency) มความหมายวาเปนเหตการณทมลกษณะรวมของเกณฑ 4 ประการดงน

1) ท ำใหเกดผลกระทบทำงสขภำพทมควำมรนแรง (Seriousness of the public health impact)

2) เปนเหตกำรณทผดปกตหรอไมเคยเจอมำกอน (Unusual or unexpected nature of the event)

3) มโอกำสทจะแพรไปสพนทอน (Potential for the event to spread) 4) อำจตองมกำรจ ำกดกำรเคลอนทของผคนหรอสนคำ (The risk that restrictions to

travel or trade) ทงนหากพบวาเหตการณดงกลาวมลกษณะอยางนอย 2 ใน 4 ประการดงทกลาวมาในขางตน

ใหถอวาเปนภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข (Public Health Emergency-PHE)

จากนยามดงกลาว แสดงใหเหนวา เหตการณผลกระทบจากสงแวดลอมทเกดขน เชน ปญหาไฟไหมบอขยะปญหาหมอกควนไฟปา ภาวะฉกเฉนจากสารเคม เหตการณน ามนรวไหลลงในทะเล ภาวะฉกเฉนจากรงส ลวนแลวแตจดเปนภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

กำรตอบโตภำวะฉกเฉนทำงสำธำรณสข (Public health Emergency response) เปนการด าเนนการตางๆเพอหยดภาวะฉกเฉน/สถานการณรนแรงใหกลบสภาวะปกตในระยะสนทสดดวยมาตรการทมความพรอมไวรบมออยางมประสทธผลสงสด รวมทงการปองกน ควบคม ยบยงไมใหโรคและภยสขภาพแพรกระจายออกไปในวงกวาง ซงประกอบดวยขนตอนทส าคญๆ ดงตอไปน

1.การเตรยมการกอนเกดเหต 2.การตอบโตขณะเกดเหต 3.การตอบโตภายหลงเกดเหต

โดยมรายละเอยดของแตละขนตอนดงตอไปน

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 29

กำรเตรยมกำรกอนเกดเหต

ขนตอน ผรบผดชอบ เอกสำรหรอแนวทำงทเกยวของ

พฒนาศกยภาพ ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ

ทม SRRT สวนกลางและเขต มาตรฐานทม SRRT (ส านกระบาดวทยา)

จดท าฐานขอมล

ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ - ขอมลทตงและชนดของโรงงาน - ขอมลอตนยมวทยา - ขอมลแหลงน าธรรมชาต - ขอมลสภาวะสขภาพประชาชน - ขอมลศกยภาพสถานบรการ - ขอมลภยธรรมชาตทเคยเกดขน

ประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/อบตภยสารเคม

ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ (ทม SRRT เขต)

- CAMEO, ALOHA, MARPLOT, ARCVIEW - Google Earth

จดท าแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม

ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ (ทม SRRT เขต)

แนวทางการรบมออบตภยสารเคมส าหรบเจาหนาทสาธารณสข (ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข กรมควบคมโรค)

ซอมแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ

(ทม SRRT เขต)

จดเตรยมทรพยากร ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ ทม SRRT สวนกลางและเขต

ขนตอนการปฏบตงาน

ทมในระดบสวนกลาง และเขต 1. สนบสนนพนท (จงหวด อ าเภอ หรอ ชมชน) ในการประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจาก

อบตภย/อบตภยสารเคม 2. ขอมลสารเคมในพนทตนเอง เชน การฝกอบรมการประเมนความเสยง การใชโปรแกรม

คอมพวเตอรทเกยวของ 3. สนบสนนพนท (จงหวด อ าเภอ หรอ ชมชน) ในการจดท าแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม 4. รวมซอม และ/หรอ ประเมนการซอมแผนรบอบตภยของพนท (จงหวด อ าเภอ หรอ ชมชน)

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 30

5. สนบสนนการของบประมาณจากเขตหรอพนท (จงหวด อ าเภอ หรอ ชมชน) เชน งบ P&P area-based ระดบจงหวดงบกองทนสขภาพต าบลหรอเทศบาล หรองบอนๆ เพอด าเนนการเตรยมพรอมตอบโตและจดการหลงเกดเหตอบตภย/อบตภยสารเคม

ทมระดบจงหวด และอ าเภอ 1. จดท าฐานขอมลและประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/อบตภยสารเคมใน

จงหวดหรออ าเภอ โดยเฉพาะฐานขอมล ตอไปน - การจดท าแผนทแสดงจดเสยงของจงหวดหรออ าเภอ เชน โรงงานอตสาหกรรมทผลตใช

หรอเกบสารเคมปรมาณมาก เสนทางทมการขนสงสารเคมเปนประจ า - การจดกลมสารเคมทมการผลต ใช เกบ เปนปรมาณมาก เชน 10 ล าดบสารเคมทใชมาก

ในจ งหวด ต าม โอกาส เก ด พษ เช น ต ามระบบของ National Fire Protection Association (NFPA) ซงแยกระดบความเปนพษของสารเคมตอสขภาพดวยสญลกษณตวเลขบนพนส น าเงนเปน 5 ระดบจาก 0 – 4

- ขอมลดานอตนยมวทยา ธรณวทยา และระบบน าใตดน ฯลฯ เพอใหทราบขอบเขตการปนเปอนของสารเคมจากจดเสยงไปตาม media ตางๆ ไดแก อากาศ น า ดน พชผก สตวน า อาหาร กองขยะ

- ขอมลจ านวนและกลมอายของประชากรทวไป และประชากรทชวยเหลอตวเองไมได เชน ผพการ ผสงอาย ผปวยเรอรง รวมทงจ านวนเจาหนาทกภย กชพ บคลากรสาธารณสขทตองปฏบตงานเกยวของ เพอเปนขอมลวางแผนการอพยพและการจดท าทะเบยนผสมผสสารเคมหากเกดเหตขน

- ขอมลศกยภาพสถานบรการและหนวยงานสาธารณสขทกแหงในจงหวดหรออ าเภอเชน หองลางตว แพทยอาชวเวชกรรม ผเชยวชาญดานพษวทยา นกระบาดวทยา แพทยฉกเฉน(EP)เจาหนาท EMS

- ขอมลอกชดทเปนประโยชนในการวางแผนรบอบตภยสารเคม คอ ขอมลการเกดภยธรรมชาตทเคยเกดขนในอดต เนองจากการเกดภยธรรมชาตอาจท าใหเกดการรวไหลของวตถอนตรายหรอสารเคม เชน การเกดพายพดอยางรนแรงหรอดนถลม ท าใหภาชนะบรรจสารเคมอนตรายแตก เกดการรวไหล เปนตน

2. จดท าแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคมซงโดยทวไปม 2 แผนหลก คอ

2.1 แผนยอยดานอบตภยสารเคมภายใตแผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยของจงหวด 2.2 แผนของหนวยงานสาธารณสขทงหมดในจงหวด

- แผนรบเหตฉกเฉนของหนวยงานสาธารณสขทงหมด อาจปรบจากแผนรบอบตเหตหมของโรงพยาบาล หรอจดท าแผนรบอบตภยสารเคมเปนการเฉพาะ เพอใหครอบคลมการด าเนนการของทงทม SRRT ส านกงานสาธารณสขจงหวด ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ศนยสขภาพชมชน และสถานอนามย

3. ซอมแผนรบอบตภยสารเคม - ควรซอมแผนอยางนอยปละ 1 ครง และท าการทบทวนและปรบแผนหลงการซอม - ถาเกดเหตขนจรง ควรมการทบทวนและปรบแผนดวย

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 31

4. จดเตรยมทรพยากรเพอด าเนนการ เชน งบสอบสวนโรคของทม SRRT การพฒนาศกยภาพทมSRRT อปกรณปองกน เครองมอภาคสนาม โปรแกรมคอมพวเตอร

กำรตอบโตขณะเกดเหต

ขนตอน ผรบผดชอบ เอกสำรหรอแนวทำงทเกยวของ

1) แนวทางการรบมออบตภยสารเคมส าหรบเจาหนาทสาธารณสข (ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข กรมควบคมโรค) 2) Major Incident Medical Management and Support : The Practical Approach at the Scene (5th Impression 2006)

รบแจงเหต ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ

ยนยนการเกดเหต (ซกถามขอมลเพมเตม)

ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ

วเคราะหสถานการณ ประเมน

ระดบความรนแรง และ คาดการณ ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ

แจงเหตตอ ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ ทม SRRT เขต

ด าเนนการ - สงการทมปฏบตการ - ประสานแผนกบหนวยงานอน - ใหขอมลพษวทยาแกทมปฏบตการ (safety officer) - รวบรวมจ านวนและรายชอผสมผสวตถอนตราย

- หวหนาทม SRRT จงหวดและอ าเภอ - ทม SRRT ท เ ชยวชาญดาน env-occ (อยางนอย 1 คน) - ทม SRRT (อยางนอย 3 คน) - สนบสนนโดยทม SRRT เขต

ตรวจสอบสถานการณทก 15 นาท ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ ทม SRRT เขต

รายงานสถานการณตอผบรหาร หวหนาทม SRRT จงหวด และอ าเภอ หวหนาทม SRRT เขต

ขนตอนการปฏบตงาน

ทมในระดบสวนกลาง และเขต 1. รบแจงเหตและแจงเหตตอ

- เมอทม SRRT เขตหรอสวนกลาง ไดรบแจงเหต จากทม SRRT จงหวดหรออ าเภอ ควรตรวจสอบสถานการณ เพอใหถกตองและเปนปจจบนทสด

- วเคราะหสถานการณ ประเมน “ระดบความรนแรง”ของเหตการณ และคาดการณวาเหตการณมโอกาสสนสดหรอลกลามตอไปหรอไม เรวแคไหน ฯลฯ

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 32

- แจงเหตตอไปยง ทม SRRT สวนกลาง หรอศนยตอบโตภาวะฉกเฉน กระทรวงสาธารณสข (ถาม) เพอเตรยมพรอมรบมอ หากสถานการณขยายลกลามตรวจสอบสถานการณทก 15 นาท และรายงานไปยงทม SRRT สวนกลาง

2. สนบสนน

- ขอมลพษวทยาและการแพรกระจายของวตถอนตรายแกทม SRRT จงหวดหรออ าเภอ (safety officer) เพอการปองกนการสมผสสารเคม เชน การจด zone เพอคดแยกผไดรบผลกระทบ การใชหนากากหรอชดปองกน การเกบตวอยางชวภาพ

- ชดและอปกรณปองกนวตถอนตรายแกทม SRRT จงหวดหรออ าเภอ - การด าเนนการทางระบาดวทยาของทม SRRT จงหวดหรออ าเภอ เพอการเฝาระวงสขภาพ

ผไดรบผลกระทบและการปองกนเหต โดยเฉพาะการจดท าทะเบยนผไดรบผลกระทบ การตรวจวดปรมาณสารเคมในพนทเกดเหต การเกบตวอยางชวภาพจากผสมผสเพอตรวจหาสารเคม และหองปฏบตการตรวจวเคราะหสารเคม

- ทมตรวจวดระดบ/ความเขมขนวตถอนตราย (เจาหนาท เครองตรวจวดและอปกรณ) 3. แจงขอมลพษวทยาของวตถอนตรายทก าลงรวไหลและสถานการณทเปนปจจบนแกผบรหาร

ไดแก ผอ านวยการส านกงานปองกนควบคมโรค (สคร.) ผอ านวยการส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม ผอ านวยการส านกระบาดวทยา และหนวยงานสวนกลางอนๆทเกยวของ

ทมระดบจงหวด และอ าเภอ 1. รบแจงเหตและแจงเหตตอ

- ต ารวจ หนวยกภย หนวยกชพ ทมปองกนและบรรเทาสาธารณภย หรอศนยสงการฯของสถาบนการแพทยฉกเฉนของโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป หนวยงานใดหนวยงานหนงหรอหลายหนวยงาน จะเปนผแจงเหตตอทม SRRT จงหวดและอ าเภอ

- เมอไดรบแจงควรยนยนการเกดเหตดวยซกถามขอมลเพมเตม โดยเฉพาะทตงของจดเกดเหต (พกด GPS ถาม)ชนด และปรมาณวตถอนตรายทก าลงรวไหล

- วเคราะหสถานการณ ประเมน “ระดบความรนแรง” ของเหตการณ และคาดการณ วาเหตการณมโอกาสสนสดหรอลกลามตอไปหรอไม เรวแคไหน ฯลฯ

- แจงเหตตอไปยงทม SRRT เขต - ตรวจสอบสถานการณทก 15 นาทและรายงานไปยงทม SRRT เขต

2. หวหนาทม SRRT จงหวดหรออ าเภอ - สงการใหเจาหนาท SRRT อยางนอย 1 คน ปฏบตหนาทเปน safety officer เตรยมขอมล

ดานพษวทยา การแพรกระจายของวตถอนตราย การจดท า zoning การใชอปกรณปองกน และการเกบตวอยางชวภาพ แกผบญชาการเหตการณ ณ จดเกดเหต นายแพทยสาธารณสขจงหวด ผอ านวยการโรงพยาบาล และทมปฏบตการของหองฉกเฉนโรงพยาบาลทกแหงทรบผปวย

- สงการใหเจาหนาท SRRT อยางนอย 3 คน ด าเนนการรวบรวมจ านวนและรายชอผไดรบผลกระทบ ณ บรเวณพนทปลอดภยใกลจดเกดเหต (cold zone) จดอพยพ และหองฉกเฉนของโรงพยาบาลทกแหงทรบผปวย ทงนกลมเปาหมาย ประกอบดวย พนกงานในสถานประกอบการทเกดเหต เจาหนาทปฏบตงาน และประชาชนทวไป

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 33

- รบทราบการปฏบตงานของเจาหนาท และรายงานใหนายแพทยสาธารณสขจงหวดไดทราบทก15 นาท

- ประสานการด าเนนการกบทมปองกนและบรรเทาสาธารณภยของจงหวด อ าเภอ และองคกรปกครองสวนทองถนเปนระยะๆ ตามแผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดหรอแผนเฉพาะทไดซอมไว

กำรตอบโตหลงเกดเหต

ขนตอน ผรบผดชอบ เอกสำรหรอแนวทำงทเกยวของ

ด าเนนการเฝาระวงสขภาพ หลงเกดเหต

ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ (ทม SRRT เขต)

สอบสวนเหตการณ ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ

จดเวททบทวนการด าเนนการ (After Action Review – AAR)

ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ (ทม SRRT เขต)

ปรบแผน ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ ทม SRRT สวนกลางและเขต

จดท ารายงาน ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ ทม SRRT สวนกลางและเขต

ใหขอเสนอแนะหนวยงาน หรอ น าเสนอทประชมผบรหาร

ทม SRRT จงหวดและอ าเภอ ทม SRRT สวนกลางและเขต

ขนตอนการปฏบตงาน

ทมในระดบสวนกลาง และเขต 1. สนบสนนทม SRRT จงหวดหรออ าเภอ ในการเฝาระวงสขภาพหลงเกดเหต

- ขอมลพษวทยา - วธการทางระบาดวทยา - ผเชยวชาญ - เครองมอตรวจวดสารเคมในสภาพแวดลอม - หองปฏบตการตรวจสงสงตรวจทางชวภาพ เชน โลหะหนกในเลอด สารเคมในปสสาวะ

2. รวมเวททบทวนการด าเนนการ (After Action Review – AAR) ของทม SRRT จงหวดหรออ าเภอเพอสรปการด าเนนการและหาประเดนปรบปรงการด าเนนการ

3. ปรบแผนของทม SRRT

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 34

4. น าเสนอผลการด าเนนงานตอทประชมกรมควบคมโรคหรอกระทรวงสาธารณสข 5. รวบรวมเหตการณเพอจดท าขอเสนอแนะตอหนวยงานระดบเขตหรอสวนกลางทมบทบาทหนาท

ในการก ากบดแลและปองกนการเกดเหต เชน กรมโรงงานอตสาหกรรม กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กรมสวสดการและคมครองแรงงาน เปนตน

ทมระดบจงหวด และอ าเภอ 1. ด าเนนการเฝาระวงสขภาพผสมผส/ผปวยจากเหตการณ

- การจดท าทะเบยนผสมผส พนกงานของสถานทเกดเหต เจาหนาททเกยวของโดยเฉพาะ ต ารวจ เจาหนาทกภยกชพบคลากรหองฉกเฉนทมSRRT ผปวยทเขารบการรกษาทโรงพยาบาล ประชาชนทวไป

- ออกแบบการเฝาระวงสขภาพ ตวชวดสขภาพทควรใชในการเฝาระวง ตามความเสยงเชนระดบสารเคมในเลอดเอนไซม

ตบCBC UA การถายภาพรงสปอด ระยะเวลาและความถทเหมาะสมในการเฝาระวงสขภาพ เชน ตรวจ CBC ทก 6 เดอนเปน

เวลา 2 ป คาใชจายและแหลงงบประมาณในการเฝาระวงสขภาพ

2. สอบสวนเหตการณเพอใหไดขอมลส าหรบการปองกนการเกดเหต โดยเฉพาะประเดนตอไปน คอ - เหตการณครงนเกดขนไดอยางไร วตถดบกระบวนการผลต และผลตภณฑทอาจเปนตนเหต เกดจากเครองจกร อปกรณระบบควบคมพนกงานทเกยวของหรอสภาพแวดลอม

- ระบบปองกนการเกดอบตภย/อบตภยสารเคม ของสถานทเกดเหต มหรอไม เหมาะสมหรอไม โดยเฉพาะ การบ ารงรกษาเครองจกร อปกรณ การตรวจสอบและเฝาระวงจดเสยง

- แผนรบอบตภยสารเคมของสถานทเกดเหตมหรอไมเหมาะสมหรอไมซอมแผนหรอไม 3. จดเวททบทวนการด าเนนการ (After Action Review – AAR) เพอสรปการด าเนนการและหา

ประเดนปรบปรงการด าเนนการ - การดแลผสมผส/ผปวย จดท าทะเบยนไดครบถวนหรอไม การคดแยกผสมผส และการขนสง ณ จดเกดเหต จดอพยพ การคดแยกและใหการรกษาพยาบาล ณ หองฉกเฉน การสนบสนนขอมลพษวทยาและการปองกนการสมผสแกทมปฏบตการ การเฝาระวงสขภาพตอเนองหลงเกดเหต

- การประสานงานของทมงานสาธารณสข (ทม SRRT, EMS, หองฉกเฉน) การแจงเหตแจงไปทใครเรวแคไหน การประสานขอมลผสมผส/ผปวย ระหวางทม SRRT กบหองฉกเฉนทกแหง การสนบสนนขอมลและอปกรณของทม SRRT สวนกลางและเขต

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 35

- ปรบแผน แผนของทมสาธารณสข แผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวด

- จดท ารายงาน เพอรวบรวมเปนฐานขอมลสขภาพของประชาชนในพนท - ใหขอเสนอแนะ (จากผลการสอบสวน) แกหนวยงานทเกยวของในพนท เพอปองกนการเกด

เหต เชน อตสาหกรรมจงหวด สวสดการและคมครองแรงงานจงหวด ส านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวด ส านกงานเกษตรจงหวด เปนตน

4.2 กำรบรหำรจดกำรทำงกำรสำธำรณสข

การบรหารจดการทางการสาธารณสข เปนกจกรรมทประกอบดวย การมสวนรวมในกระบวนการจดท า HIA และการรวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงานทเกยวของ

4.2.1 กำรมสวนรวมในกระบวนกำรจดท ำ HIA ในกระบวนการนหนวยงานสาธารณสข จะเปนผสนบสนนขอมลดานสขภาพแกทมผท าการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ โดยขอมลดานสขภาพจะไมใชการลงพนทส ารวจใหม หรอเปนการลงไปเกบตวอยางทางชวภาพ แตจะเปนการน าขอมลดานสขภาพในชมชนทมอยเดมแลวมาท าการวเคราะหและประเมนผลสภาวะทางสขภาพของชมชน (ขอมลระดบทตยภม) นอกจากนหนวยบรการสาธารณสข ยงสามารถมสวนรวมในการด าเนนการจดท า HIA ดงตอไปน รวมเปนคณะกรรมการ คณะท างาน หรอ อนๆ ทเกยวของ ในการใหขอเสนอแนะ หรอ คดเหนดาน

สขภาพ ในการท า HIA เปนผเชยวชาญในการคาดการณการเกดโรคในอนาคต/ความเสยงดานสขภาพ ประเมนผลกระทบดานอาชวอนามยฯ [Occupational Health Impact Assessment: OHIA]

4.2.2 มสวนรวมในกำรด ำเนนงำนบรหำรจดกำรและสรำงภำคเครอขำยเพอด ำเนนกำรเฝำระวง ปองกน ควบคมโรคจำกมลพษสงแวดลอมในพนท เปนการด าเนนงานของหนวยบรการสาธารณสข ในการประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของทงภาครฐ ประชาชน รวมถงผทมสวนไดสวนเสยตอเหตการณหรอสถานการณปญหาดานสขภาพจากมลพษสงแวดลอม โดยมวตถประสงคเพอเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอม รวมทงเพอรวมมอกนแกไขปญหามลพษสงแวดลอมอยางเปนรปธรรม เชน ส านกงานสาธารณสขจงหวดสมทรสาคร ไดจดตงคณะท างานระดบจงหวดโดยไดเชญภาคเครอขาย

ตางๆ เชน กรมควบคมโรค กรมการแพทย โรงพยาบาลรามาธบด ส านกงานอตสาหกรรมจงหวด ส านกงานแรงงานจงหวด องคกรปกครองสวนทองถน นายอ าเภอทกอ าเภอ ฯลฯ เพอด าเนนการแกไขปญหามลพษสงแวดลอมทมผลกระทบตอสขภาพเดก โดยเฉพาะประเดนปญหาสารตะกวในเดก

โรงพยาบาลแหงหนง มการจดตงคณะท างานเพอเฝาระวงสขภาพประชาชนจากปญหามลพษสงแวดลอมทเกดจากการประกอบอาชพคดแยกขยะ โดยเชญส านกงานสาธารณสขจงหวด ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ องคการบรการสวนต าบล ส านกงานอตสาหกรรมจงหวด ส านกงานแรงงานจงหวด ฯลฯ เพอด าเนนการแกไขปญหามลพษสงแวดลอมทมผลกระทบตอสขภาพ

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 36

กจกรรมท 5 กำรสนบสนน เพ อกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

กจกรรมทชวยสนบสนนใหการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมส าเรจไดนน ประกอบดวย การจดท า

แผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนนการแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข การสนบสนนการด าเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอด าเนนการตามกฎหมายอนๆ การฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร รวมทงท าการวจยทเกยวของกบงานดานเวชกรรมสงแวดลอม โดยมรายละเอยดดงตอไปน

5.1 กำรจดท ำแผนงำนและโครงกำรหรอนโยบำยเพอสนบสนนกำรแกปญหำ

หนวยบรกำรสำธำรณสข ควรมการจดท าแผนงาน/โครงการ ดานการเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพจากมลพษสงแวดลอม เพอใหการด าเนนการดงกลาวมรปแบบการด าเนนการทชดเจน มเปาหมาย มผรบผดชอบ กรอบเวลา งบประมาณ และสามารถวดผลส าเรจในการด าเนนการได โดยตวอยางแผนงานโครงการ เชน ตวอยาง

แผนงำนกำรแกไขปญหำประเดนสขภำพจำกมลพษสงแวดลอม กรณ ไฟไหมบอขยะ โครงกำรเฝำระวงสขภำพเดกปฐมวย จำกมลพษสงแวดลอมในพนทจงหวดสมทรสำคร โครงกำรเฝำระวงสขภำพจำกสำร VOCs รอบนคมอตสำหกรรมจงหวดสมทรปรำกำร โครงกำรเฝำระวงสขภำพประชำชนจำกประเดนปญหำหมอกควน เขตจงหวดพนทภำคเหนอ โครงกำรเฝำระวงสขภำพประชำชนรอบพนทโรงไฟฟำชวมวล ฯลฯ

5.2 กำรท ำทะเบยน และกำรเกบขอมลหลกฐำน เกยวกบกำรเจบปวย/ผลกำร คดกรองสขภำพ เพอสนบสนนใหมกำรชดเชยกำรเจบปวย หรอเพอด ำเนนกำรทำงดำนกฎหมำย

หนวยบรการสาธารณสขทมการด าเนนการเฝาระวงสขภาพประชาชนจากประเดนปญหามลพษสงแวดลอม จะตองมการเกบรวบรวมขอมลไวอยางเปนระบบ รวมทงตองมความระมดระวงอยางยงในการเกบขอมลตางๆ ทเกยวของกบคดดานสงแวดลอมทมผลกระทบตอสขภาพ เชน การบนทกขอมลตางๆ เกยวกบผปวยการใหความเหนในทางวชาการซงตองเปนไปตามหลกวชา โดยปราศจากอคตและความเหนสวนตว ทงนเพอประโยชนแกการพจารณาคดของศาลและเพอประโยชนแหงความยตธรรม ตวอยางขอมลทใชประกอบการพจารณาของหนวยบรการสาธารณสขทผานมา เชน ตวอยาง ขอมลผลกำรตรวจสขภำพของประชำชนทคำดวำจะไดรบผลกระทบจำกกรณไฟไหมทำเรอ

คลองเตย ขอมลผลกำรตรวจสขภำพของประชำชนและเดกในเขตพนทปนเปอนตะกว ล ำหวยคลต

จงหวดกำญจนบร ขอมลผลกำรเฝำระวงสขภำพประชำชนกรณมลพษจำกโรงไฟฟำถำนหน

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 37

ขอมลกำรเฝำระวงสขภำพประชำชนรอบนคมอตสำหกรรมมำบตำพด ขอมลกำรเฝำระวงสขภำพประชำชนทอำศยในพนทปนเปอนสำรแคดเมยม ขอมลกำรเฝำระวงสขภำพประชำชนทอำศยอยโดยรอบพนทเหมองแรทองค ำ

5.3 กำรฝกอบรมและพฒนำศกยภำพบคลำกร

หนวยบรการสาธารณสขทจะด าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม ควรจะพฒนาศกยภาพบคลากรของหนวยงานใหมความรในประเดนตางๆดงตอไปน

1.กำรประเมนควำมเสยง 1.1 การคนหาและประเมนความเสยงในพนททมปญหามลพษสงแวดลอม 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหกบประชาชนและหนวยงานทเกยวของ

2.กำรเฝำระวงผลกระทบตอสขภำพจำกสงแวดลอม 3.กำรสอบสวนโรคและภยสขภำพภำยหลงเกดโรคหรอภยสขภำพจำกมลพษสงแวดลอม 4.กำรวนจฉยรกษำ ฟนฟโรคจำกสงแวดลอม 5.กำรบรหำรจดกำร

5.1 การบรหารจดการทางการแพทย 5.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข

5.4 กำรศกษำวจยทเกยวของกบผลกระทบตอสขภำพจำกมลพษสงแวดลอม

หนวยบรการสาธารณสขควรจะเลอกประเดนปญหาผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอมในประเดนทเกยวของกบปญหามลพษสงแวดลอมในพนท มาก าหนดเปนหวขอการศกษาวจยเพอใหไดองคความรใหมๆ ตวอยางประเดนปญหามลพษสงแวดลอมทควรมาท าการศกษาวจย เชน ตวอยาง

1. กำรศกษำเพอกำรวเครำะหควำมสมพนธของกำรเกดโรคจำกสงแวดลอม (linkage analysis) 2. กำรศกษำวจยเพอกำรเฝำระวงโรคและกำรแกไขปญหำโรคและผลกระทบตอสขภำพทเกดจำก

สงแวดลอม 3. กำรศกษำวจยเพอพฒนำวธในกำรประเมนควำมเสยงจำกสงแวดลอม (Environmental0Risk

Assessment) กำรรบร ในเรองควำมเสยง (Risk0Perception) กำรสอสำรในเรองของ ควำมเสยง (Risk Communication) เกยวกบโรคหรอผลกระทบตอสขภำพท เกดจำกสงแวดลอม

4. กำรศกษำวจยเพอจดท ำระบบกำรสอบสวนและตดตำมกรณทเกดโรคหรอผลกระทบตอสขภำพ 5. กำรศกษำวจยเพอสรำงองคควำมรในเรองเวชกรรมสงแวดลอม 6. กำรศกษำเพอระบพนทโอกำสเสยงและขอบเขตกำรปนเปอนของมลพษทำงสงแวดลอม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 38

ตวอยำงกำรกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม : กรณปญหำหมอกควน

ส าหรบกรณปญหาหมอกควน นนเปนเปนปญหาสงแวดลอมทสงผลกระทบประชาชนในพนททประสบปญหาเปนอยางมาก รวมทงยงสงผลไปยงสขภาพรางกายของประชาชนดวย ดงนนจงจ าเปนทเจาหนาทสาธารณสขจะตองเขาใจถงสถานการณปญหาและแนวทางการดแลรกษาสขภาพของประชาชนทไดรบผลกระทบ เพอน าไปสการปองกนการเกดโรคทเกดขนจากปญหาหมอกควนตอไปโดยใชหลกการการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมเขามาชวยในการเปนแนวทางในการเฝาระวงและปองกนสขภาพประชาชนตอไป ดงน

กจกรรมท 1 กำรประเมนควำมเสยง

1. ท าการพจารณาความเสยงทเกดจากสขภาพทเกดจากมลพษสงแวดลอมในพนท โดยในกรณนเปนมลพษทเกดขนจากปญหาหมอกควน ซงเปนปญหาหมอกควนทางอากาศทท าใหเกดสารมลพษตางๆ เชนอนภาคฝนขนาดเลก (PM10) สารซลเฟอรไดออกไซค (SO2) คารบอนมอนอไซค (CO) ฯลฯ เพอน ามาใชในการคาดการณผลกระทบตอสขภาพทอาจเกดจากปญหาหมอกควน

2. ด าเนนการสงเกตหรอประเมนถงระยะเวลาทประชาชนในพนทไดรบสารมลพษทางอากาศ จากปญหาหมอกควน เชน เกดหมอกควนเฉพาะเวลาเยนและกลางคน เปนตน เพอใชเปนขอมลเบอ งตน ในการพจารณาวาประชาชนในพนทมการไดรบหรอสดดมสารมลพษเขาสรางกายมากนอยเพยงใด

3.น าขอมลมาคาดการณความสมพนธกบผลกระทบตอสขภาพของประชาชน เชน ในชวงทเกดปญหาหมอกควนในชวงค า อาจท าใหการเขามารบบรการในสถานพยาบาลในชวงเชาของวนตอมาเพมมากขน ซงหนวยงานสาธารณสขในพนทสามารถน ามาวางแผนในการรบมอภยสถานการณดงกลาวไดอยางเหมาะสม

4.ในกรณทคาดการณวาจะมผไดรบผลกระทบจากปญหาหมอกควนเปนจ านวนมาก ควรมการบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ เชน การจดสถานทรบรองคนปวย การจดอปกรณและเวชภณฑทมความจ าเปน เพอรองรบสถานการณทางสขภาพทเกดขน และน าไปสการสอสารความเสยงกบประชาชนในพนทอยางเหมาะสม เชน

-ระดบ สสจ. สสอ. 1. ท าประกาศ/บอรดแจงผลสภาพอากาศในแตละวนใหกบประชาชนในพนททราบ 2. ประชาสมพนธวธการดแลตนเองใหกบประชาชนทราบ เชน เวลาขบรถใหสวมหมวกทม

หนากาก และใสหนากากอนามยเวลาออกจากบาน การไมเผาขยะ ฯลฯ

ตวอยางการการจดบรการเวชกรรม

สงแวดลอม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 39

3. สนบสนนอปกรณสอสารตาง ๆ ทงทางดานวชาการและอปกรณปองกนใหกบหนวยบรการในระดบพนท เชน แผนพบ ใบปลว โปสเตอร หนากากอนามย ฯลฯ

4. จดอบรมใหความรแกเจาหนาททเกยวของ เชน อสม. เจาหน าทสาธารณสข เปนตน ในการสอสารใหกบประชาชนในพนท

5. แจง/ประกาศ ใหกบประชาชนทราบถงหนวยบรการสาธารณสขทสามารถรองรบได ในพนท -ระดบ รพช. / รพ.สต.

1. มการท าบอรดแจงสภาพอากาศใหกบพนทและพนทใกลเคยงทราบ 2. ประชาสมพนธวธการดแลตนเองใหกบประชาชนทราบ โดยใชการรณรงคจากการ

มสวนรวมของเดกนกเรยน หรอประชาชนในพนท 3. จดการอบรมใหความรแกประชาชนในเรองการดแลตนเอง 4. มหองใหค าปรกษาส าหรบประชาชน เพอปองกน/ลดภาวะตงเครยด ความกงวล

ของประชาชน 5. มการพดคย /การเยยมบานส าหรบกลมเสยง และมการสอนวธการดแลตนเองใหกบ

กลมเสยงดวย -ระดบหนวยงำนทองถนเชน อบจ. อบต. ผน ำชมชน ฯลฯ 1. มการประชาสมพนธเสยงตามสายเกยวกบปญหาหมอกควน

2. มการจดท าบอรดประชาสมพนธในหมบาน เชน หองสมดประจ าหมบาน บอรดในโรงเรยน

กจกรรมท 2 กำรเฝำระวงผลกระทบตอสขภำพจำกสงแวดลอม

1.รวบรวมขอมล วเคราะหขอมลสงแวดลอมและขอมลสขภาพของแตละพนท เชน ขอมลทางสงแวดลอมโดยการวเคราะหหาสงคกคาม/มลพษทเกดขน โดยอาจใชการมสวนรวมของประชาชนในพนท เชน การท า Body map แลวน ามาวเคราะหขอมลตาง ๆ ตวอยางเชน

ตำรำงท 5 ตวอยางการวเคราะหผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอม แหลงก ำเนดมลพษ มลพษทเกดขนในพนท ชวงเวลำ ผลกระทบทไดรบ

1.การเผาปาเพอหาของปา

-ฝนละอองขนาดเลก -กาซคารบอนมอนอกไซดฯลฯ

ชวงเชา และเยน - ท าใหแสบตา - ท าใหหายใจล าบากฯลฯ

2. สภาพอากาศ -กาช ตางๆ ฤดกาล เชน ฤดหนาว ฤดฝน ฤดรอน

- ท าใหแสบตา - ท าใหหายใจล าบากฯลฯ

2.รวบรวมผลการตรวจคณภาพอากาศ ในแตละวน/ชวงเวลา ในพนท โดยขอขอมลจากกรมควบคมมลพษ หรอ http://air4thai.com/แลวน ามาเปรยบเทยบในแตละเดอนเปนรายป จะสงเกตเหนวา ชวงใดมคณภาพอากาศหนาแนนหรอไม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 40

3. มการจดท าแผนทเดนดนเพอรวบรวมขอมลทางดานประชากร อาชพ สถานทส าคญตางๆ เชน ศาสนสถาน ศนยราชการตาง ๆ สวนสาธารณะ แหลงอตสาหกรรมในพนท รวมทงต าแหนงแหลงน าทใชอปโภค-บรโภค ในพนท

4. จดท าทะเบยนประวตบคคล (Family folder) เพอใหทราบประวต การรกษา การเจบปวยหรอการสงตอของประชาชนในพนท รวมทงทราบแผนผงเครอญาต สภาพความเปนอยเบองตน เชน น าทใชดม อปโภค-บรโภค สตวเลยง ประวตการดมสรา การสบบหร

5. มการจดท าทะเบยนรวมรวมขอมลในแตละป เพอน ามาวเคราะหและคาดการณสถานการณ ในปตอๆไป กจกรรมท 3 กำรวนจฉยรกษำโรคจำกสงแวดลอม

1.ซกประวตและตรวจรางกายผปวยวามอาการเจบปวยดวยโรคทเกยวของกบปญหาหมอกควนหรอไม เชน เกดโรคทางระบบทางเดนหายใจเมอมการสมผสหรอสดดมสารมลพษในชวงการเกดปญหา หมอกควน

2.ประเมนลกษณะของการเกดการระบาดหรอการเกดโรค/ผลกระทบทางสขภาพจากสงแวดลอมในชมชน รวมถงแนวโนมการเกดปญหา/ความเสยงวามขอบเขตหรอขนาดของปญหาทครอบคลมพนทใดหรอมจ านวนประชาชนทไดรบผลกระทบมากนอยเพยงใด

3.วนจฉยโรคและหาความเชอมโยงของโรคหรอผลกระทบทางสขภาพกบปจจยเสยงทเกดจากมลพษสงแวดลอม วาโรคทเกดขนมความสมพนธกบการเกดปญหาหมอกควนหรอไม อาจใชฐานขอมลเดมมาวเคราะหเพมเตม

4.จดท าฐานขอมลสขภาพและขอมลการวนจฉย เชน หนวยงานทรบตรวจชนดของ Biomarkers ทเหมาะกบการ screening คามาตรฐานตางๆ รายชอผเชยวชาญ และแนวทางการรกษาโรคจากสงแวดลอม เปนตน ในกรณทมอาการเจบปวยรนแรงหรอตองการหาความสมพนธกบปญหาอนๆ

กจกรรมท 4 กำรบรหำรจดกำร

1. เตรยมความพรอมในการบรหารจดการทางการแพทย โดยควรมการวางระบบการสงตอผปวยไปยงโรงพยาบาลทมศกยภาพหรอมทมแพทยผเชยวชาญในการดแลรกษาผปวยทเกดขนจากการสมผสสารมลพษจากปญหาหมอกควน 2.มการเตรยมการและจดท าแผนการรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉนดานสาธารณสขทเกดขนจากปญหาหมอกควน เชน แผนการอพยพประชาชนกลมเสยงจากพนทมการประสบปญหาหมอกควนในระดบรนแรง เปนตน 3.จดเตรยมอปกรณและเวชภณฑทมความจ าเปนในการรบมอกบสถานการณหมอกควน โดยเฉพาะการดแลประชากรกลมเสยง เชน เดก ผสงอาย ผปวยโรคเรอรง เปนตน ซงอปกรณทมความจ าเปนในการรบมอกบปญหาหมอกควน ไดแก เครองชวยหายใจ ยาขยายหลอดลมหรอลดอาการหอบหด เปนตน 4.พจารณาการใชเครองมอและเทคโนโลยตางๆทเกยวของ เชน website หรอ Mobile Application เพอสนบสนนการท างานของเจาหนาทภายในพนทประสบปญหาหมอกควน ตวอยางเชน การใช Application ชอ Air4thai ในการตดตามคณภาพอากาศทเกดขนภายในพนทวามความเสยงทท าใหเกดปญหาหมอกควน ในพนทหรอไม

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 41

5.ควรมการสรางภาคเครอขายกบหนวยงานสาธารณสขทเกยวของ เชน ส านกงานปองกนควบคมโรค ส านกงานสาธารณสขจงหวด ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ฯลฯ รวมทงหนวยงานอนๆ เชน กรมควบคมมลพษ ส านกงานสงแวดลอมจงหวด องคการบรหารสวนต าบล ฯลฯ เพอประสานความรวมมอในการท างานเพอเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนในพนททไดรบผลกระทบจากปญหาหมอกควน กจกรรมท 5 กำรสนบสนน

1.หนวยงานสาธารณสขในพนทควรมการการจดท าแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนนการแกปญหาในพนท เชน การจดท าโครงการพฒนาพนทปองกนการเผา หรอการจดท าโครงการผลตปยจากเศษวสดทางธรรมชาต โครงการลดการกจกรรมกลางแจงของเดกนกเรยนในชวงทมปญหาหมอกควน เปนตน เพอเปนการปองกนและลดผลกระทบทางสขภาพของประชาชนในพนทจากการสมผสการปญหาหมอกควน

2.การสนบสนนการด าเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอด าเนนการตามกฎหมายอนๆ ทเกดจากปญหาหมอกควน เชน การสนบสนนใหมการจดตงกองทนสขภาพในพนทมมการประสบปญหาหมอกควน เพอชดเชยหรอใชเปนคารกษาพยาบาลจากการเจบปวยของประชาชนในพนท

3.การฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากรสาธารณสขในพนท ใหมความรและความเชยวชาญ ในการดแลสขภาพของประชาชน รวมทงการพฒนาศกยภาพในการด าเนนงานดานอนๆ เชน การใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศภมศาสตรรวมกบขอมลทางสขภาพ ในการก าหนดพนทเฝาระวงทางสขภาพจากปญหาหมอกควน เปนตน

4.จดท าการศกษาวจยหรอการคนควาทเกยวของกบกบการดแลสขภาพประชาชนจากการท างาน(R2R) เชน การดแลผปวยกลมเดกในชวงเวลาการเกดปญหาหมอกควน การศกษาแนวโนมการเพมขน ของผปวยกบชวงเวลาการเกดปญหาหมอกควน เปนตน

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 42

ภาคผนวก

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 43

แบบฟอรม Env-Med

แบบส ำรวจขอมลสขภำพและสงแวดลอม [ Environmental Medicine Survey Form : Env-Med ]

วตถประสงค: 1. เพอใหส ำนกงำนสำธำรณสขจงหวด/โรงพยำบำล ท าการส ารวจขอมลสขภาพและ

สงแวดลอมในเขตพนทรบผดชอบ 2. เพอเปนฐานขอมลในการจดท าเปนขอมลสถานการณสขภาพและสงแวดลอมระดบจงหวด 3. เพอใหจงหวดมการรายงาน และเกบรวบรวมขอมลดานสขภาพและสงแวดลอมเพอการ

เฝาระวงสขภาพ และจดการปญหาสขภาพจากมลพษสงแวดลอมในพนทรบผดชอบ

ผใชแบบส ำรวจ: ส านกงานสาธารณสขจงหวด (ผรวบรวมขอมล) โรงพยาบาล

องคประกอบในแบบส ำรวจ: สวนท 1 ขอมลของผกรอกแบบส ารวจ จ านวน 6 ขอ สวนท 2 ขอมลทวไป จ านวน 4 ขอ สวนท 3 ขอมลสถานการณปญหามลพษสงแวดลอมและการด าเนนงาน จ านวน 1 ขอ สวนท 4 ขอมลการเจบปวยและการตรวจวนจฉยรกษา จ านวน 1 ขอ สวนท 5 ขอมลแผนการด าเนนการและสงสนบสนน จ านวน 2 ขอ

ขนตอนกำรด ำเนนกำรส ำรวจและรำยงำนขอมล : 1. ส านกงานสาธารณสขจงหวด/โรงพยาบาล ท าการส ารวจขอมลสขภาพและสงแวดลอมในเขต

พนทรบผดชอบ โดยใชแบบส ารวจ Env-Med น 2. เมอส ารวจขอมลเสรจแลว ใหส านกงานสาธารณสขจงหวด/โรงพยาบาล ท าการสรปขอมล

ซงขอมลทไดจากการส ารวจ สามารถน าไปจดท ารายงานสถานการณดานสขภาพและสงแวดลอมระดบจงหวดได

3. ส านกงานสาธารณสขจงหวด สงรปเลมรายงานสถานการณดานสขภาพและสงแวดลอมระดบจงหวดใหกบส านกงานปองกนควบคมโรคทจงหวดนนสงกดอย เพอใหส านกงานปองกนควบคมโรคท าการรวบรวมและประมวลผลสถานการณสขภาพและสงแวดลอมในพนทรบผดชอบใหสวนกลางตอไป

4. ส าหรบโรงพยาบาล ขอมลทไดจากการส ารวจ สามารถน าไปใชเปนขอมลในการด าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอมในโรงพยาบาล

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 44

แบบฟอรม Env-Med

แบบส ำรวจขอมลสขภำพและสงแวดลอม [ Environmental Medicine Survey Form : Env-Med ]

สวนท 1 ขอมลของผกรอกแบบส ำรวจ

1. ชอหนวยงำน : 2. ทตง : 3. ผรวบรวมขอมล : ต าแหนง : 4. เบอรส ำนกงำน : โทรศพทมอถอ : 5. E-Mail : โทรสาร : 6. วนทรวบรวมขอมล :

สวนท 2 ขอมลทวไป

1) ขอมลประชำกร: I. ขอมลประชากรป พ.ศ. 2556 พ.ศ. 2557 II. จ านวนประชากรทงหมด จ านวน.......................คน

เพศชาย จ านวน.......................คน เพศหญง จ านวน.......................คน

III. ชวงอายกลมประชากร อาย 1–6 ป จ านวน.......................คน อาย 7–12 ป จ านวน.......................คน อาย 13–18 ป จ านวน.......................คน อาย 19–59 ป จ านวน.......................คน อาย 60 ปขนไป จ านวน.......................คน

2) ระบ 5 อนดบโรคสงสดทประชำชนเขำมำรบบรกำรในหนวยบรกำร อนดบท 1 โรค……………………………………………………………………………………. อนดบท 2 โรค……………………………………………………………………………………. อนดบท 3 โรค……………………………………………………………………………………. อนดบท 4 โรค……………………………………………………………………………………. อนดบท 5 โรค…………………………………………………………………………………….

3) อำชพหลกของประชำชน5 อนดบแรก : อนดบท 1 อาชพ……………………………………………………………………………………. อนดบท 2 อาชพ……………………………………………………………………………………. อนดบท 3 อาชพ……………………………………………………………………………………. อนดบท 4 อาชพ…………………………………………………………………………………….

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 45

4) จงหวดมบคลำกรทำงอำชวอนำมยและเวชศำสตรสงแวดลอม : แพทยอาชวเวชศาสตร ไมม ม จ านวน.......................คน แพทยเวชศาสตรสงแวดลอม หรอ แพทยทรบผดชอบงานดานเวชศาสตรสงแวดลอม

ไมม ม จ านวน.......................คน พยาบาลอาชวอนามย ไมม ม จ านวน.......................คน นกวชาการทรบผดชอบดานสงแวดลอม ไมม ม จ านวน.......................คน บคลากรอนๆ ไมม ม จ านวน.......................คน

ระบ......................................................................................................................... .................

สวนท 3 ขอมลสถำนกำรณปญหำมลพษสงแวดลอมและกำรด ำเนนงำน

ปญหำ /แหลงมลพษทส ำคญในพนท โดยเรยงตำมควำมรนแรง ควำมส ำคญของปญหำ หรอ ขนำดควำมเสยง ของประเดนปญหำมลพษทประชำชนอำจจะไดรบทส ำคญ หรอประเดนดำนมลพษทมกำรรองเรยนบอยครง 5 อนดบแรก

อนดบ แหลงก ำเนด ประเดนปญหำ (ระบไดหลำยประเดน)

พนททไดรบผลกระทบ (ระบต ำบล/อ ำเภอ)

กำรด ำเนนกำรปจจบน

1 2 3 4 5 6 Ex. โรงไฟฟาชวมวล ฝนละออง อ.กดชม อ.ทองโพธ

1

2

3

4

5

หมำยเหต: ในชองการด าเนนการปจจบน ใหท าเครองหมาย ในชองวาง โดยแตละหมายเลขมความหมายดงน (1 ) หมายถง ยงไมมการด าเนนการใดๆ (2) หมายถง มการส ารวจ/คนหาปญหาในพนททไดรบผลกระทบ (3 ) หมายถง มขอมลทางสงแวดลอม โดยเกบตวอยางทางสงแวดลอม หรอรวบรวมขอมลจากหนวยงานอนทเกยวของ (4) หมายถง มการตรวจคดกรองสขภาพประชาชน (5) หมายถง มการใหความร สอสารความเสยง (6) หมายถง มการจดการปญหารวมกบหนวยงานทเกยวของ

สวนท 4 ขอมลกำรเจบปวยและกำรตรวจวนจฉยรกษำ

ในจงหวดของทำนมโรงพยำบำลทใหบรกำรตรวจวนจฉย และรกษำโรคและภยสขภำพจำกมลพษสงแวดลอมในพนท หรอไม(หำกหนวยงำนทกรองขอมลเปนโรงพยำบำลใหพจำรณำวำโรงพยำบำลของทำนมกำรด ำเนนกำรหรอไม)

ไมม ม จ านวน..........................................................แหง ระบชอโรงพยาบาล..........................................................................................

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 46

......................................................................................................................... .........................................................................................................................

และหากม ทผานมาเคยมการตรวจวนจฉย และรกษาโรคและภยสขภาพจากมลพษสงแวดลอมในพนท หรอไม ไมเคย เนองจาก..............................................................................

........................................................................................................................ .......................................................................................... ..............................

เคย หากเคย มการใหบรการตรวจวนจฉย และรกษาโรคและภยสขภาพโปรดระบจ านวน (ขอมลสามารถรวบรวมไดจาก รง.506/2 หรอจากการเฝาระวงสขภาพเชงรบและเชงรก) ในรายการดงน

ลกษณะกำรเจบปวย จ ำนวน(รำย) โรคปอดและทำงเดนหำยใจ

- โรคฝนหน (Silicosis) - โรคใยหน (Asbestosis) - โรคหลอดลมอกเสบเรอรง (Chronic bronchitis) - อนๆ (ระบ) .................................................

โรคพษจำกโลหะหนก - โรคพษตะกว - โรคพษสารหน - โรคพษแคดเมยม - โรคพษปรอท - อน (ระบ) ......................................................

โรคผวหนง - โรคผวหนงอกเสบจากการสมผส (Contact

dermatitis)

- ผวหนงอกเสบเหตสารระคาย (Irritant contact dermatitis)

- ผวหนงอกเสบเหตภมแพ (Allergic contact dermatitis)

โรคพษเหตสำรระเหยและสำรท ำละลำย - โรคพษเบนซน - โรคพษโทลอน - โรคพษสไตรน - โรคพษไตรคลอโรเอธลน

โรคพษจำกกำซ - โรคพษก ามะถนไดออกไซด

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 47

ลกษณะกำรเจบปวย จ ำนวน(รำย) - โรคพษไนโตรเจนไดออกไซด - โรคพษคารบอนมอนอกไซด - โรคพษแอมโมเนย - อนๆ (ระบ) ...................................................

โรคจำกปจจยทำงกำยภำพ - การเจบปวยจากอากาศรอน เชน โรคลมแดด (Heat

stroke)

- อนๆ (ระบ) ................................................... กลมโรคอนๆ โปรดระบ

- ..................................................................... - .....................................................................

หมำยเหต:รายการใดทไมสามารถระบขอมลไดใหท าเครองหมาย “-” ไวในชองนนๆ

สวนท 5 ขอมลแผนกำรด ำเนนกำรและสงสนบสนน

1) จงหวด/โรงพยาบาลมแผนการด าเนนการ/กจกรรมทจะด าเนนการดานการเฝาระวงโรคและภยสขภาพจากมลพษสงแวดลอมในอนาคตหรอไม ไมม ม ระบ..........................................................................................................

................................................................................................................. .................................................................................................................

2) หากมแผนการด าเนนการดงทกลาว สงทจงหวด/โรงพยาบาลตองการสนบสนน โปรดระบ

หมำยเหต: สามารถเพมแถวเพออธบายเพมเตมได

สอบถำมขอมลเพมเตม: กลมเวชศาสตรสงแวดลอม ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค โทร 0 2590 4393 โทรสาร 0 2590 4388

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 48

แบบฟอรม Env-R

แบบตรวจประเมนผลกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม ในพนทมปญหำมลพษสงแวดลอม [ Environmental-Risk : ENV-R]

ค ำชแจง วตถประสงค: ใชแบบตรวจประเมนผลการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ในพนทมปญหามลพษ

สงแวดลอม [ Environmental-Risk : ENV-R ] เพอประเมนผลการด าเนนการการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมในพนทของโรงพยาบาลหรอหนวยบรการสขภาพ

ผใชแบบประเมน: (1) ผรบผดชอบงานดานเวชกรรมสงแวดลอมในหนวยบรการสขภาพ เพอประเมนตนเองและ

พฒนาโรงพยาบาลใหสามารถจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมไดตามขอก าหนด (2) ผตรวจประเมนภายนอก ทไดรบมอบหมายใหท าการตรวจประเมนโรงพยาบาล เชน ส านกงาน

สาธารณสขจงหวด (สสจ.) ส านกงานปองกนควบคมโรค (สคร.) เพอบอกระดบการประเมนตามกจกรรมการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมทโรงพยาบาลด าเนนการ

แบบประเมนประกอบไปดวย: สวนท 1 ขอมลทวไป

สวนท 2 การด าเนนงานดานการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมในโรงพยาบาล สวนท 3 สรปผลการตรวจประเมนการด าเนนงานและขอเสนอแนะเพอการพฒนา

กำรพจำณำกำรผำนเกณฑกำรประเมน: โรงพยาบาลทขอรบการตรวจประเมนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม จะมการพจารณาผลการตรวจประเมนออกเปน 5 ระดบ คอ

ระดบท 1 หมายถง โรงพยาบาลทไดด าเนนการตามการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมตามกจกรรม ท 1 ครบทกหวขอยอยซงประกอบดวยกจกรรมการคนหาและประเมนความเสยง กจกรรมการบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ และกจกรรมการสอสารความเสยง

ระดบท 2 หมายถง โรงพยาบาลทไดด าเนนการตามการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมตามกจกรรม ท 1 ครบทกหวขอยอย และด าเนนการตามกจกรรมท 2 ครบทกหวขอยอย ซงประกอบดวยการรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล การรายงานขอมล การน าขอมลมาใชในการแกไขหรอปองกนปญหา การสอบสวนโรค และการด าเนนงานปองกนควบคมโรคจากมลพษสงแวดลอม

ระดบท 3 หมายถง โรงพยาบาลทไดด าเนนการตามการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมตามกจกรรม ท 1 และ 2 ครบทกหวขอยอย และด าเนนการตามกจกรรมท 3 ครบทกหวขอยอย ซงประกอบดวย การมบคลากรรบผดชอบ การมแนวทางการการวนจฉย การแจงผลการตรวจสขภาพ และการรวบรวมและรายงานขอมลการเจบปวย

ระดบท 4 หมายถง โรงพยาบาลทไดด าเนนการตามการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมตามกจกรรม ท 1, 2 และ 3 ครบทกหวขอยอย และด าเนนการตามกจกรรมท 4 ครบทกหวขอยอย ซงประกอบดวย การมแนวทาง การรองรบหรอสงตอผปวย การมแนวทางเพอรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน การมสวนรวมในกระบวนการจดท า HIA และการมสวนรวมในการด าเนนงานบรหารจดการและสรางภาคเครอขาย

ระดบท 5 หมายถง โรงพยาบาลทไดด าเนนการตามการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมตามกจกรรม ท 1, 2, 3 และ 4 ครบทกหวขอยอย และด าเนนการตามกจกรรมท 5 ครบทกหวขอยอย ซงประกอบดวยการจดท าแผนงานและโครงการ การท าทะเบยนและการเกบขอมลหลกฐาน การฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากรและการศกษาวจยทเกยวของ

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 49

แบบฟอรม Env-R

แบบตรวจประเมนผลกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม ในพนทมปญหำมลพษสงแวดลอม [ Environmental-Risk : ENV-R]

วนทตรวจประเมน: วนท..........................เดอน.............................................ป พ.ศ. ............................. คณะผตรวจประเมน :

1 ...............................................................................................ต าแหนง..................................................................................... 2 ...............................................................................................ต าแหนง..................................................................................... 3 ...............................................................................................ต าแหนง..................................................................................... 4 ...............................................................................................ต าแหนง.....................................................................................

สวนท 1 ขอมลทวไป 1) โรงพยาบาล.......................................................................................................จงหวด................................................................ 2) จ านวนประชากรในเขตพนทรบผดชอบ ทงหมด..........................................คน 3) จงหวดมบคลากรทางอาชวอนามยและเวชศาสตรสงแวดลอม

แพทยอาชวเวชศาสตร ไมม ม จ านวน.......................คน แพทยเวชศาสตรสงแวดลอม หรอ แพทยทรบผดชอบงานดานเวชศาสตรสงแวดลอม

ไมม ม จ านวน.......................คน พยาบาลอาชวอนามย ไมม ม จ านวน.......................คน นกวชาการทรบผดชอบดานสงแวดลอม ไมม ม จ านวน.......................คน บคลากรอนๆ ไมม ม จ านวน.......................คน

ระบ....................................................................................................................................................................................................................... 4) ปญหามลพษทส าคญทพบในเขตพนทรบผดชอบ คอ..............................................................................................................................................................

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 50

สวนท 2 กำรด ำเนนงำนดำนกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอมในโรงพยำบำล โปรดท าเครองหมาย ลงในชอง “ผลการตรวจประเมน” พรอมระบหลกฐาน/รายละเอยดทปรากฏอยในแตละเกณฑการประเมน ในกรณทการด าเนนงานยงไมสมบรณ บกพรองในรายละเอยดบางประการ ผประเมนพจารณาใหผานได โดยผานแบบมเงอนไข (OB) แตตองระบเงอนในการปรบปรง ก าหนดวนท ตองด าเนนการใหแลวเสรจ ซงอาจมการประเมนซ าอกครงได

เกณฑกำรประเมน

ผลกำรตรวจประเมน

หลกฐำนทปรำกฏ ขอสงเกต/เงอนไขในกำรปรบปรงและก ำหนดวนทจะด ำเนนกำรใหแลวเสรจ

ผำน (C)

ไมผำน (NC)

ผำนแบบมเงอนไข (OB)

กจกรรมท 1 กำรประเมนควำมเสยง 1.1) มการคนหาและประเมนความเสยงในพนททม

ปญหามลพษและสงแวดลอม

1.2) มการบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ โดยมการด าเนนกจกรรมตาง ๆ เพอลดความเสยงตอสขภาพ

1.3) มกจกรรมการสอสารความเสยงใหกบหนวยงานทเกยวของและประชาชน

กจกรรมท 2 กำรเฝำระวงผลกระทบตอสขภำพจำกสงแวดลอม 2.1) มการรวบรวมขอมล การเจบปวยหรออาการท

เกยวเนองจากปญหามลพษและสงแวดลอม

2.2) มการวเคราะหขอมลทางดานสงแวดลอมและสขภาพเพอหาความสมพนธดวยวธการตางๆ

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 51

เกณฑกำรประเมน

ผลกำรตรวจประเมน

หลกฐำนทปรำกฏ ขอสงเกต/เงอนไขในกำรปรบปรงและก ำหนดวนทจะด ำเนนกำรใหแลวเสรจ

ผำน (C)

ไมผำน (NC)

ผำนแบบมเงอนไข (OB)

2.3) มการรายงานขอมลการเฝาระวงสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอมกบผทเกยวของ

2.4) มการน าขอมลไปใช ในการเฝ าระวงป องกนผลกระทบทางสขภาพของประชาชนในพนท

2.5) มแนวทางการสอบสวนโรคและภยสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอม

2.6) มการด าเนนงานปองกนควบคมโรคและภยสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอม

กจกรรมท 3 กำรวนจฉยรกษำ 3.1) มบคลากรทางการแพทยทรบผดชอบงานดาน

เวชกรรมสงแวดลอม

3.2) มแนวทางการการตรวจ วนจฉย รกษา ฟนฟสขภาพผไดรบผลกระทบจากปญหามลพษและสงแวดลอม

3.3) มการแจงผลการตรวจสขภาพใหกบผ ได รบผลกระทบพรอมใหค าแนะน าในการสงเสรมสขภาพ ปองกน รกษาและฟนฟ

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 52

เกณฑกำรประเมน

ผลกำรตรวจประเมน

หลกฐำนทปรำกฏ ขอสงเกต/เงอนไขในกำรปรบปรงและก ำหนดวนทจะด ำเนนกำรใหแลวเสรจ

ผำน (C)

ไมผำน (NC)

ผำนแบบมเงอนไข (OB)

3.4) มการรวบรวมและจดท ารายงานขอมลการเจบปวยจากระบบการเฝาระวงสขภาพเชงรบ

กจกรรมท 4 กำรบรหำรจดกำร 4.1) มแนวทางการรองรบหรอสงตอผปวย หรอผท

ไดรบผลกระทบจากปญหามลพษและสงแวดลอม

4.2) มแนวทางเพอรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน 4.3) มแนวทางหรอมสวนรวมในกระบวนการจดท า HIA

ในพนทรบผดชอบ

กจกรรมท 5 กำรสนบสนนเพอกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

5.1) มการจดท าแผนงานโครงการเพอการเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอม

5.2) มการเกบขอมลเกยวกบการเจบปวยหรอผลการตรวจคดกรองสขภาพ เพอใชเปนหลกฐานทางกฎหมายประกอบการชดเชยการเจบปวย

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 53

เกณฑกำรประเมน

ผลกำรตรวจประเมน

หลกฐำนทปรำกฏ ขอสงเกต/เงอนไขในกำรปรบปรงและก ำหนดวนทจะด ำเนนกำรใหแลวเสรจ

ผำน (C)

ไมผำน (NC)

ผำนแบบมเงอนไข (OB)

5.3) มการฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากรเพอด าเนนงานเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอม

5.4) มการศกษาวจยทเกยวของกบผลกระทบตอสขภาพจากปญหามลพษและสงแวดลอม

สวนท 3 สรปผลกำรตรวจประเมนกำรด ำเนนงำนและขอเสนอแนะเพอกำรพฒนำ 1) สรปผลการตรวจประเมนโรงพยาบาลอยในระดบ

ระดบท 1 ไดด าเนนการตามกจกรรมท 1 ครบทกหวขอยอย ระดบท 2 ไดด าเนนการตามกจกรรมท 1 และกจกรรมท 2 ครบทกหวขอยอย ระดบท 3 ไดด าเนนการตามกจกรรมท 1, 2 และกจกรรมท 3 ครบทกหวขอยอย ระดบท 4 ไดด าเนนการตามกจกรรมท 1, 2, 3 และกจกรรมท 4 ครบทกหวขอยอย ระดบท 5 ไดด าเนนการตามกจกรรมทกกจกรรม และด าเนนการครบทกหวขอยอยในแตละกจกรรม

2) ผลการด าเนนงานการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมในโรงพยาบาลในภาพรวม จดเดน/ปจจย ความส าเรจของการด าเนนงาน

1.................................................................................................................................................................................................... 2.................................................................................................................................................................................................... 3.................................................................................................................................................................................................... 4....................................................................................................................................................................................................

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 54

ขอจ ากด/ปญหาทพบ 1.................................................................................................................................................................................................... 2.................................................................................................................................................................................................... 3.................................................................................................................................................................................................... 4....................................................................................................................................................................................................

3. ขอเสนอแนะเพอการพฒนา

..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................................................................................

---------------------------- สอบถำมขอมลเพมเตม: กลมเวชศาสตรสงแวดลอม ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค โทร 0 2590 4393 โทรสาร 0 2590 4388

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 55

แบบฟอรม Env-NR

แบบตรวจประเมนผลกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม ในพนททยงไมพบปญหำมลพษสงแวดลอม [ Environmental-No-Risk : ENV-NR]

ค ำชแจง วตถประสงค: ใชแบบประเมนผลการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ในพนททยงไมพบปญหา

มลพษส งแวดลอม [Environmental-No-Risk: ENV-NR] เพ อประเมนผลการด าเน นการ การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมในพนทของโรงพยาบาลหรอหนวยบรการสขภาพ

ผใชแบบประเมน: (1) ผรบผดชอบงานดานเวชกรรมสงแวดลอมในหนวยบรการสขภาพ เพอประเมนตนเอง

และพฒนาโรงพยาบาลใหสามารถจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมไดตามขอก าหนด (2) ผตรวจประเมนภายนอก ทไดรบมอบหมายใหท าการตรวจประเมนโรงพยาบาล เชน

ส านกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) ส านกงานปองกนควบคมโรค (สคร.) เพอบอกระดบการประเมนตามกจกรรมการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมทโรงพยาบาลด าเนนการ

แบบประเมนประกอบไปดวย: สวนท 1 ขอมลทวไป

สวนท 2 การด าเนนงานดานการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมในโรงพยาบาล สวนท 3 สรปผลการตรวจประเมนการด าเนนงานและขอเสนอแนะเพอการพฒนา

กำรพจำณำกำรผำนเกณฑกำรประเมน: โรงพยาบาลทขอรบการตรวจประเมนการจดบรการ เวชกรรมสงแวดลอม จะมการพจารณาผลการตรวจประเมนออกเปน 2 ระดบ คอ

ผำนเกณฑ หมายถง โรงพยาบาลท ไดด าเนนการตามการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม กจกรรมท 1 และกจกรรมท 2 ครบทกหวขอยอย ไมผำนเกณฑ หมายถง โรงพยาบาลทยงไมไดด าเนนการหรอมการด าเนนการบางสวนแลว แตยงไมครบตามหวขอในกจกรรมท 1 และกจกรรมท 2

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 56

แบบฟอรม Env-NR

แบบตรวจประเมนผลกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม ในพนททยงไมพบปญหำมลพษสงแวดลอม [ Environmental-No-Risk : ENV-NR]

วนทตรวจประเมน: วนท..........................เดอน.............................................ป พ.ศ. ............................. คณะผตรวจประเมน :

1 ...............................................................................................ต าแหนง..................................................................................... 2 ...............................................................................................ต าแหนง..................................................................................... 3 ...............................................................................................ต าแหนง..................................................................................... 4 ...............................................................................................ต าแหนง.....................................................................................

สวนท 1 ขอมลทวไป 1) โรงพยาบาล.......................................................................................................จงหวด................................................................ 2) จ านวนประชากรในเขตพนทรบผดชอบ ทงหมด..........................................คน 3) จงหวดมบคลากรทางอาชวอนามยและเวชศาสตรสงแวดลอม :

แพทยอาชวเวชศาสตร ไมม ม จ านวน.......................คน แพทยเวชศาสตรสงแวดลอม หรอ แพทยทรบผดชอบงานดานเวชศาสตรสงแวดลอม

ไมม ม จ านวน.......................คน พยาบาลอาชวอนามย ไมม ม จ านวน.......................คน นกวชาการทรบผดชอบดานสงแวดลอม ไมม ม จ านวน.......................คน บคลากรอนๆ ไมม ม จ านวน.......................คน

ระบ....................................................................................................................................................................................................................... 4) ปญหามลพษทส าคญทอาจพบในเขตพนทรบผดชอบ คอ...............................................................................................................................................

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 57

สวนท 2 กำรด ำเนนงำนดำนกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอมในโรงพยำบำล โปรดท าเครองหมาย ลงในชอง “ผลการตรวจประเมน” พรอมระบหลกฐาน/รายละเอยดทปรากฏอยในแตละเกณฑการประเมน ในกรณทการด าเนนงานยงไมสมบรณ บกพรองในรายละเอยดบางประการ ผประเมนพจารณาใหผาน ได โดยผานแบบมเงอนไข (OB) แตตองระบเงอนในการปรบปรง ก าหนดวนท ตองด าเนนการใหแลวเสรจ ซงอาจมการประเมนซ าอกครงได

เกณฑกำรประเมน

ผลกำรตรวจประเมน

หลกฐำนทปรำกฏ ขอสงเกต/เงอนไขในกำรปรบปรงและก ำหนดวนทจะด ำเนนกำรใหแลวเสรจ

ผำน (C)

ไมผำน (NC)

ผำนแบบมเงอนไข (OB)

กจกรรมท 1 กำรเตรยมควำมพรอมในกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม 1.1) มการก าหนด/มอบหมายผรบผดชอบงานดานเวชกรรม

สงแวดลอมในโรงพยาบาล

1.2) มแผนการพฒนาบคลากรใหมความรในดานการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1.3) มแผนการด าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม เพอรองรบปญหามลพษสงแวดลอมในอนาคต

กจกรรมท 2 ส ำรวจควำมเสยงทำงสขภำพจำกมลพษสงแวดลอมเบองตน 2.1.) มการส ารวจหรอรวบรวมขอมล เชน ขอมลทวไป ขอมล

กจการ/ แหลงก าเนดในพนททคาดวามปญหามลพษสงแวดลอมตามแบบฟอรม Env-Med

2.2) มการส ารวจหรอรวบรวมขอมลการเจบปวยทเกยวเนองกบปญหามลพษสงแวดลอมของประชาชนในพนทรบผดชอบตงแตอดตถงปจจบน

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 58

เกณฑกำรประเมน

ผลกำรตรวจประเมน

หลกฐำนทปรำกฏ ขอสงเกต/เงอนไขในกำรปรบปรงและก ำหนดวนทจะด ำเนนกำรใหแลวเสรจ

ผำน (C)

ไมผำน (NC)

ผำนแบบมเงอนไข (OB)

2.3) มการวเคราะหและจดเรยงล าดบความส าคญของขอมลจากขอ2.1 และ 2.2

2.4) มรายงานสรปขอมลความเสยงในพนท และผลกระทบ ทอาจจะเกดขนตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอม

สวนท 3 สรปผลกำรตรวจประเมนกำรด ำเนนงำนและขอเสนอแนะเพอกำรพฒนำ

1) สรปผลการตรวจประเมนโรงพยาบาล ผานเกณฑ ไมผานเกณฑ 2) ผลการด าเนนงานการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมในโรงพยาบาลในภาพรวม จดเดน/ปจจย ความส าเรจของการด าเนนงาน

1.................................................................................................................................................................................................... 2.................................................................................................................................................................................................... 3.................................................................................................................................................................................................... 4....................................................................................................................................................................................................

ขอจ ากด/ปญหาทพบ 1.................................................................................................................................................................................................... 2.................................................................................................................................................................................................... 3.................................................................................................................................................................................................... 4....................................................................................................................................................................................................

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 59

3.ขอเสนอแนะเพอการพฒนา

..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................................................................................................

---------------------------- สอบถำมขอมลเพมเตม: กลมเวชศาสตรสงแวดลอม ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค โทร 0 2590 4393 โทรสาร 0 2590 4388

แนวปฏบตการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ส าหรบบคลากรสาธารณสข หนำ 60

แบบ RP-Env-01 แบบฟอรมสรปผลกำรประเมนตนเองของโรงพยำบำล

[Self Assessment in Hospital Report]

1. โรงพยาบาล....................................................................จงหวด................................................... 2. ตรวจประเมนวนท..........................เดอน.............................................ป พ.ศ. ............................. 3. ระบชอคณะผตรวจประเมน

3.1 .......................................................................ต าแหนง.......................................................... 3.2 .......................................................................ต าแหนง.......................................................... 3.3 .......................................................................ต าแหนง.......................................................... 3.4 .......................................................................ต าแหนง..........................................................

4. สรปผลการตรวจประเมนการด าเนนงานและขอเสนอแนะตอผบรหารโรงพยาบาล 4.1 สรปผลการตรวจประเมนโรงพยาบาลผานการตรวจประเมนตามเกณฑทก าหนดมผลการ

ประเมนอยในระดบ......................................................................................................... 4.2 ผลการด าเนนงานการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมในโรงพยาบาลในภาพรวม จดเดน/ปจจย ความส าเรจของการด าเนนงาน

1....................................................................................................................................... 2....................................................................................................................................... 3....................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................

ขอจ ากด/ปญหาทพบ

1....................................................................................................................................... 2....................................................................................................................................... 3....................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................

4.3 ขอเสนอแนะเพอการพฒนา .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

สอบถำมขอมลเพมเตม: กลมเวชศาสตรสงแวดลอม ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค โทร 0 2590 4393 โทรสาร 0 2590 4388

รำชอคณะผจดท ำแนวปฏบตกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม ส ำหรบบคลำกรสำธำรณสข

กลมเวชศำสตรสงแวดลอม ส ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข โทรศพท : 0 2590 4393 โทรสำร : 0 2590 4388 อเมล (E-mail) : env-med@googlegroups.com ทอย : ส ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข อำคำร 5 ชน 6 ตกกรมอนำมย ต ำบลตลำดขวญ อ ำเภอเมองนนทบร จงหวดนนทบร 11000

ทปรกษำ ดร.นพ.ปรชำ เปรมปร ผอ ำนวยกำรส ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม นำงสธดำ อทะพนธ นกวชำกำรสำธำรณสขช ำนำญกำรพเศษ (หวหนำกลมเวชศำสตรสงแวดลอม)

คณะผจดท ำ 1. นำยณฐพงศ แหละหมน นกวชำกำรสำธำรณสขช ำนำญกำร 2. นำงสำวณรำวด ชนรำช นกวชำกำรสำธำรณสขช ำนำญกำร 3. นำยจกร ศรแสง นกวชำกำรสำธำรณสขปฏบตกำร 4. นำยประหยด เคนโยธำ นกวชำกำรสำธำรณสข 5. นำยรำชนย ตนกนยำ นกวชำกำรสำธำรณสข