1

รอบสำรวจที่ 3 ฤดูนาปี ปี 2563 : วันที่ 13-14 สิงหาคม 2563

ภาพรวมของจังหวัดเชียงราย การผลิตข้าวฤดูนาปี 2563 ในพื้นที่จังหวัดเชียงราย สภาพพื้นที่การเพาะปลูกฤดูนาปี 2563 อยู่ในเขตนาน้ำฝน ชลประทาน และอ่างเก ็บน้ำ ในภาพรวมทั ้งจ ังหวัดเกษตรกรปรับเปลี ่ยนการปลูกข้าวเป็นว ิธ ีหว ่านข้าวแห้ง ซึ ่งเกษตรกรบางส่วนในพื ้นที ่นาน้ำฝนทำการหว่านข้าวแห้งตั ้งแต่ปลายเดือนพฤษภาคม และเกษตรกรส่วนใหญ่ ปลูกข้าวเสร็จสิ้นแล้ว ยังคงเหลือบางพื ้นที ่อยู่ระหว่างการปักดำข้าว พันธุ์ข้าวที ่นิยมปลูก ได้แก่ ข้าวเหนียวพันธุ์ สันป่าตอง 1 กข6 และ กข-แม่โจ ้2 ข้าวเจ ้าพันธ ุ ์ขาวดอกมะลิ 105 และ กข15 บางพื ้นที ่ปล ูกข้าวจาปอนิกา (ข้าวญี่ปุ่น) พันธุ์ ก.วก.2 เกษตรกรส่วนใหญ่ใช้วิธีการหว่านน้ำตม โยนกล้า ปักดำด้วยแรงงานคนและเครื่องปักดำ

ผลการสำรวจ จำนวน 11 จุด ได้แก่ อำเภอเมือง เทิง เชียงของ เวียงชัย แม่ลาว พาน แม่สาย แม่จัน เวียงป่าเป้า เว ียงเช ียงร ุ ้ ง และแปลงสาธ ิตศ ูนย ์ว ิจ ัยข ้ าวเช ียงราย ส ่วนใหญ่ข ้าวอย ู ่ ในระยะกล ้า และระยะแตกกอ สำหรับแปลงข้าวญี่ปุ่น พันธุ์ ก.วก 2 อยู่ในระยะออกดอก การตรวจนับด้วยตาเปล่าบริเวณกอข้าว จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล เพลี้ยกระโดดหลังขาว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว เพลี้ยจักจั่นปีกลายหยัก และเพลี้ยจักจั่นขาวใหญ่ พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ ด้วงก้นกระดก แมลงปอบ้าน แมลงปอเข็ม แมงมุมขาสั้น และแมงมุมขายาว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลง พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล เพลี้ยกระโดดหลังขาว เพลี ้ยจักจั ่นสีเข ียว เพลี ้ยจักจั ่นปีกลายหยัก เพลี ้ยจักจั ่นขาวใหญ่ เพลี ้ยจักจั ่นขาวเล็ก เพลี ้ยจักจั ่นหัวสีส้ม ด้วงกินใบ และตั๊กแตนข้าวเล็ก พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ แมลงปอเข็ม แมลงปอบ้าน จิ้งหรีดหนวดยาว แมงมุมขาสั้น และแมงมุมขายาว

สำหรับค่า Blast Unit of Severity (BUS) คือค่าดัชนีที่บอกถึงความเหมาะสม หรือ ความเสี่ยงในการเกิดโรคไหม้ของข้าว ตรวจวัดได้จากเครื่องตรวจวัดอากาศอัตโนมัติ ณ ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย พบเกินค่าวิกฤต 2.25 จำนวน 4 วัน ได้แก่ วันที่ 1 – 4 สิงหาคม 2563 มีค่า BUS สูงสุด เท่ากับ 7.40 ซ่ึงค่า BUS ที่วัดได้มีความสอดคล้องกับสถานการณ์การเกิดโรคไหม ้โดยพบอาการของโรคใบไหม้ ในแปลงสำรวจของเกษตรกรอำเภอเมือง เทิง เชียงของ และเวียงป่าเป้า เนื่องจากในช่วงนี้เป็นช่วงฤดูฝนมีการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ ประกอบกับมีพายุฝนสลับกับอากาศร้อนในบางชวง ทำให้ในช่วงเช้ามีอากาศเย็นและมีน้ำค้างเกาะบนต้นข้าวยาวนาน ในช่วงเวลากลางวันท้องฟ้าปิด อากาศร้อนอบอ้าว ซึ่งเป็นสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับการแพร่ระบาดของโรคไหม ้อีกทั้งพบประชากรเพลี้ยกระโดดหลังขาวในระยะตัวอ่อนและตัวเต็มวัยสูงกว่าระดับเศรษฐกิจในนาหว่าน (1 ตัวต่อต้น) ในแปลงสำรวจอำเภอเมือง เทิง เชียงของ เฉลี่ย 2.50 – 4.85 ตัวต่อต้น นาปักดำ (10 ตัวต่อกอ) ในแปลงสำรวจอำเภอพาน และเวียงป่าเป้า เฉลี่ย 13.40 – 15.50 ตัวต่อกอ รวมถึงในแปลงสำรวจอำเภอแม่ลาว เวียงชัย เวียงเชียงรุ้ง แม่สาย แม่จัน และศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย แต่พบจำนวนต่ำกว่าระดับเศรษฐกิจในนาปักดำ (10 ตัวต่อกอ) ซึ่งพบตัวอ่อนและตัวเต็มวัย เฉลี่ย 0.85 – 8.55 ตัวต่อกอ แม้ว่าจำนวนเพลี้ยกระโดดหลังขาวในบางพื้นที่มีจำนวนต่ำกว่าระดับเศรษฐกิจ แต่ด้วยสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม จึงมีโอกาสที่จะมีการอพยพของเพลี้ยกระโดดหลังขาวเข้ามาเพิ่มเติมในพ้ืนที่ปลูกข้าว ดังนั้นจึงขอให้เกษตรกรหมั่นสำรวจแปลงและเฝ้าระวังการระบาดของศัตรูข้าวในแปลงนาของท่านด้วย

ฉบับที่ 3

2

จดุที่ 1 ตำบลธารทอง อำเภอพาน

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจมีพื ้นที ่ปลูกข้าว 5 ไร่ ปลูกข้าวพันธุ ์ สันป่าตอง 1 ใช้วิธีการปักดำด้วยแรงงานคน เมื ่อวันที ่ 3 กรกฎาคม 2563 สภาพพื ้นที ่นาเป็นที ่ราบ พิกัดแปลง lat 19.697311 long 99.682718 สำรวจวันที่ 14 สิงหาคม 2563 เวลา 08.12 น. ท้องฟ้าปิด มีเมฆมาก ลมพัดโชย อากาศเย็น ข้าวอยู่ในระยะแตกกอ (ภาพท่ี 1) แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ดี

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจต้นข้าวในนา 20 จุด มีจำนวนต้นข้าวเฉลี่ย 15.20 ต้นต่อกอ ความสูงของต้นข้าวเฉลี่ย 91.05 เซนติเมตร วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.50 ระดับน้ำ ในแปลงสำรวจเฉลี่ย 9.60 เซนติเมตร

โรค แมลง - สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล 22 ตัว เพลี้ยกระโดดหลังขาว 268 ตัว และเพลี้ยจักจั่นสีเขียว 8 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงก้นกระดก 1 ตัว และแมงมุมขาสั้น 5 ตัว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าวพบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 5 ตัว และเพลี้ยจักจั่นขาวใหญ่ 1 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ แมงมุมขาสั้น 3 ตัว และแมงมุมขายาว 2 ตัว ในแปลงสำรวจพบอาการของโรคไหม้กระจายทั่วแปลงเล็กน้อย

ภาพที่ 1 สภาพแปลงนาและการเจริญเติบโตของต้นข้าวในแปลงสำรวจ ตำบลธารทอง อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย

3

จุดที่ 2 ตำบลจอมหมอกแก้ว อำเภอแม่ลาว จังหวัดเชียงราย

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจม ีพ ื ้นท ี ่ปล ูกข ้าว 10 ไร ่ ปล ูกข ้าวพ ันธ ุ ์ ส ันป ่าตอง 1 โดยว ิธ ีการโยนกล้า เมื่อวันที่ 25 มิถุนายน 2563 สภาพพื้นที่นาเป็นที่ราบกว้าง พิกัดแปลง lat 19.765256 long 99.728231 สำรวจวันที่ 14 สิงหาคม 2563 เวลา 17.45 น. ท้องฟ้าปิด มีเมฆมาก ฝนตกปรอย ข้าวอยู่ในระยะแตกกอ (ภาพท่ี 2) แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ดี

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจต้นข้าวในนา 20 จุด มีจำนวนต้นข้าวเฉลี่ย 12.75 ต้นต่อกอ ความสูงของต้นข้าวเฉลี่ย 88.95 เซนติเมตร วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.50 ระดับน้ำ ในแปลงสำรวจเฉลี่ย 7.00 เซนติเมตร

โรค แมลง – สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 113 ตัว และเพลี้ยจักจั่นสีเขียว 1 ตัว ไม่พบแมลงศัตรูธรรมชาติ สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าว พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 4 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 2 ตัว และเพลี้ยจักจั่นหัวสีส้ม 2 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ แมลงปอเข็ม 1 ตัว แมงมุมขาสั้น 2 ตัว และแมงมุมขายาว 1 ตัว

ภาพที่ 2 สภาพแปลงนาและการเจริญเติบโตของต้นข้าวในแปลงสำรวจ ตำบลจอมหมอกแก้ว อำเภอแม่ลาว จังหวัดเชียงราย

4

จุดที่ 3 ตำบลดอยลาน อำเภอเมือง

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจมีพ้ืนที่ปลูกข้าว 20 ไร่ ปลูกข้าวพันธุ์ กข6 ใช้วิธีการหว่านน้ำตม เมื่อวันที่ 20 มิถุนายน 2563 สภาพพื้นที่นาเป็นที่ราบ พิกัดแปลง lat 19.649792 long 99.930016 สำรวจวันที่ 13 สิงหาคม 2563 เวลา 15.00 น. ท้องฟ้าปิด ลมพัดแรง ฝนตกปรอย ข้าวอยู่ในระยะแตกกอ แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ปานกลาง พบวัชพืช เช่น หนวดปลาดุก และกกสามเหลี ่ยม กระจายทั้งในและรอบแปลงนา

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจจำนวนต้นข้าวในพื ้นที่ 30 x 50 เซนติเมตร มีจำนวนต้นข้าวเฉลี ่ย 46.05 ต้น ความสูงของต้นข้าวเฉลี ่ย 55.25 เซนติเมตร วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.00 ระดับน้ำในแปลงสำรวจ เฉลี่ย 14.20 เซนติเมตร

โรค แมลง - สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 50 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 210 ตัว และเพลี้ยจักจั่นขาวใหญ่ 6 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ 2 ตัว ด้วงก้นกระดก 1 ตัว และแมงมุมขายาว 6 ตัว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าว พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี ้ยกระโดดหลังขาว 4 ตัว เพลี ้ยจักจั ่นสีเขียว 679 ตัว เพลี้ยจักจั ่นขาวใหญ่ 3 ตัว และเพลี้ยจักจั ่นหัวสีส้ม 9 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ 3 ตัว แมลงปอเข็ม 4 ตัว แมงมุมขาสั้น 2 ตัว และแมงมุมขายาว 11 ตัว ในแปลงสำรวจพบอาการของโรคไหม้กระจายทั่วแปลง (ภาพที่ 3)

ภาพที่ 3 ลักษณะอาการของโรคไหม้ในแปลงสำรวจ ตำบลดอยลาน อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย

5

จุดที่ 4 ตำบลสันทรายมูล อำเภอเทิง จังหวดัเชียงราย

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจมีพ้ืนที่ปลูกข้าว 10 ไร่ ปลูกข้าวพันธุ์ กข6 ใช้วิธีการหว่านสำรวย เมื่อวันที่ 3 มิถุนายน 2563 สภาพพื้นที ่นาเป็นที่ราบ พิกัดแปลง lat 19.700549 long 100.175187 สำรวจวันที่ 13 สิงหาคม 2563 เวลา 13.50 น. ท้องฟ้าเปิด มีเมฆมาก ลมพัดโชย อากาศร้อน ข้าวอยู่ในระยะแตกกอ แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ ดี พบวัชพืช เช่น หนวดปลาดุก หญ้าข้าวนก และกกสามเหลี่ยม

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจจำนวนต้นข้าวในพื ้นที่ 30 x 50 เซนติเมตร มีจำนวนต้นข้าวเฉลี ่ย 49.75 ต้น ความสูงของต้นข้าวเฉลี ่ย 54.65 เซนติเมตร วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.50 ระดับน้ำในแปลงสำรวจ เฉลี่ย 4.00 เซนติเมตร

โรค แมลง - สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 97 ตัว และเพลี้ยจักจั่นสีเขียว 4 ตัว พบแมลงศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ 1 ตัว ด้วงก้นกระดก 2 ตัว และแมลงปอบ้าน 2 ตัว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าว พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล 1 ตัว เพลี้ยกระโดดหลังขาว 3 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 4 ตัว เพลี้ยจักจั่นปีกลายหยัก 3 ตัว เพลี้ยจักจั่นขาวใหญ่ 1 ตัว เพลี้ยจักจั่นหัวสีส้ม 2 ตัว เพลี้ยจักจั่นขาวเล็ก 2 ตัว และด้วงกินใบ 2 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ 3 ตัว จิ้งหรีดหนวดยาว 2 ตัว แมงมุมขาสั้น 2 ตัว และแมงมุมขายาว 3 ตัว ในแปลงสำรวจพบอาการของโรคไหม้กระจายทั่วแปลง (ภาพที่ 4) ระดับการเกิดโรคเฉลี่ย 11.50 เปอร์เซ็นต์ ความรุนแรงของโรคเฉลี่ย 1.20 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งต่ำกว่าระดับเศรษฐกิจ

ภาพที่ 4 ลักษณะอาการของโรคไหม้ในแปลงสำรวจ ตำบลสันทรายมูล อำเภอเทิง จังหวัดเชียงราย

6

จุดที่ 5 ตำบลห้วยซ้อ อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจมีพื ้นที ่ปลูกข้าว 4 ไร่ 2 งาน ปลูกข้าวพันธุ ์ สันป่าตอง 1 ใช้ว ิธ ีการหว่านน้ำตม เมื ่อวันที ่ 1 กรกฎาคม 2563 สภาพพื้นที่นาเป็นที่ราบ พิกัดแปลง lat 20.064874 long 100.338305 สำรวจวันที่ 13 สิงหาคม 2563 เวลา 11.40 น. ท้องฟ้าปิด มีเมฆมาก อากาศร้อนอบอ้าว ข้าวอยู่ในระยะแตกกอ แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ปานกลาง พบวัชพืช เช่น กกสามเหลี่ยม และหนวดปลาดุก

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจจำนวนตนข้าวในพื ้นที ่ 30 x 50 เซนติเมตร มีจำนวนต้นข้าวเฉลี ่ย 58.75 ต้น ความสูงของต้นข้าวเฉลี ่ย 48.15 เซนติเมตร วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.50 ระดับน้ำในแปลงสำรวจ เฉลี่ย 10.80 เซนติเมตร

โรค แมลง - สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 49 ตัว และเพลี้ยจักจั่นขาวใหญ่ 2 ตัว พบแมลงศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงก้นกระดก 1 ตัว และแมลงปอบ้าน 1 ตัว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าว พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 14 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 3 ตัว เพลี้ยจักจั่นปีกลายหยัก 1 ตัว และตั๊กแตนหนวดสั้น 1 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ 1 ตัว แมงมุมขาสั้น 6 ตัว และแมงมุมขายาว 2 ตัว ในแปลงสำรวจพบอาการของโรคไหม้กระจายทั ่วแปลง (ภาพที ่ 5) ระดับการเกิดโรคเฉลี ่ย 9.50 เปอร์เซ็นต์ ความรุนแรงของโรคเฉลี่ย 0.80 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งต่ำกว่าระดับเศรษฐกิจ

ภาพที่ 5 ลักษณะอาการของโรคไหมใ้นแปลงสำรวจ ตำบลห้วยซ้อ อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย

7

จุดที่ 6 ตำบลเวียงชัย อำเภอเวียงชัย จังหวดัเชียงราย

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจมีพื้นที่ปลูกข้าว 1 ไร่ ปลูกข้าวพันธุ์ กข6 ใช้วิธีการปักดำด้วยแรงงานคน เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2563 สภาพพ้ืนที่นาเป็นที่ราบกว้าง พิกัดแปลง lat 19.883817 long 99.905876 สำรวจวันที่ 13 สิงหาคม 2563 เวลา 08.50 น. ท้องฟ้าปิด มีเมฆมาก อากาศร้อนอบอ้าว ลมพัดโชย ข้าวอยู่ในระยะแตกกอ (ภาพที่6) แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ดี พบวัชพืช เช่น ผักบุ้ง และผักปอดนา กระจายทั่วแปลง

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจต้นข้าวในนา 20 จุด มีจำนวนต้นข้าวเฉลี่ย 16.05 ต้นต่อกอ ความสูงของต้นข้าวเฉลี่ย 74.70 เซนติเมตร วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.50 ระดับน้ำ ในแปลงสำรวจเฉลี่ย 16.20 เซนติเมตร

โรค แมลง - สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 26 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 1 ตัว และเพลี้ยจักจั่นขาวใหญ่ 3 ตัวพบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ แมลงปอบ้าน 1 ตัว แมงมุมขาสั้น 1 ตัว และแมงมุมขายาว 1 ตัว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าว พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 4 ตัว พบศัตรูธรรมชาต ิได้แก่ แมลงปอบ้าน 1 ตัว และแมงมุมขายาว 1 ตัว

ภาพที่ 6 สภาพแปลงนาและการเจริญเติบโตของต้นข้าวในแปลงสำรวจ ตำบลเวียงชัย อำเภอเวียงชัย จังหวัดเชียงราย

8

จุดที่ 7 ตำบลศรีเมืองชุม อำเภอแม่สาย จังหวัดเชยีงราย

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจมีพ้ืนที่ปลูกข้าว 7 ไร่ ปลูกข้าวพันธุ์ กข-แม่โจ้ 2 ใช้วิธีการปักดำด้วยเครื่องปักดำ เมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม 2563 สภาพพื้นที่นาเป็นที่ราบ พิกัดแปลง lat 20.365356 long 99.973739 สำรวจวันที่ 14 สิงหาคม 2563 เวลา 14.50 น. ท้องฟ้าปิด มีเมฆมาก ฝนตกพรำๆ ข้าวอยู ่ในระยะแตกกอ (ภาพที่ 7) แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ดี

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจต้นข้าวในนา 20 จุด มีจำนวนต้นข้าวเฉลี่ย 10.25 ต้นต่อกอ ความสูงของต้นข้าวเฉลี่ย 60.30 เซนติเมตร วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี ่ยระดับ 2.50 ระดับน้ำ ในแปลงสำรวจเฉลี่ย 10.40 เซนติเมตร

โรค แมลง - สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 22 ตัว และเพลี้ยจักจั่นสีเขียว 2 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่แมลงปอบ้าน 1 ตัว และแมงมุมขาสั้น 2 ตัว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าว พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 1 ตัว เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 4 ตัว เพลี้ยจักจั่นปีกลายหยัก 1 ตัว และเพลี้ยจักจั่นหัวสีส้ม 1 ตัว พบแมลงศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ แมลงปอบ้าน 1 ตัว แมลงปอเข็ม 2 ตัว และแมงมุมขายาว 2 ตัว

ภาพที่ 7 สภาพแปลงนาและการเจริญเติบโตของต้นข้าว ในแปลงสำรวจ ตำบลศรีเมืองชุม อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย

9

จุดที่ 8 ตำบลทุ่งก่อ อำเภอเวียงเชียงรุ้ง จังหวดัเชียงราย

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจมีพ ื ้นที ่ปลูกข้าว 2 ไร่ ปล ูกข ้าวพันธุ ์ กข6 ใช ้ว ิธ ีการปักดำด้วยเครื ่องปักดำ เมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2563 สภาพพื้นที่นาเป็นที่ราบ พิกัดแปลง lat 19.979789 long 100.008484 สำรวจวันที ่ 13 สิงหาคม 2563 เวลา 10.00 น. ท้องฟ้าปิด มีเมฆมาก ลมพัดแรง ข้าวอยู ่ในระยะกล้า (ภาพท่ี 8) แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ปานกลาง

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจต้นข้าวในนา 20 จุด มีจำนวนต้นข้าวเฉลี่ย 7.00 ต้นต่อกอ ความสูงของต้นข้าวเฉลี่ย 36.05 เซนติเมตร วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.00 ระดับน้ำ ในแปลงสำรวจเฉลี่ย 5.60 เซนติเมตร

โรค แมลง - สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 17 ตัว พบแมลงศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ แมลงปอบ้าน 1 ตัวสำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าว พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยจักจั่นสีเขียว 3 ตัว และเพลี้ยจักจั่น ปีกลายหยัก 1 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ แมงมุมขายาว 3 ตัว

ภาพที่ 8 สภาพแปลงนาและการเจริญเติบโตของต้นข้าว ในแปลงสำรวจ ตำบลทุ่งก่อ อำเภอเวียงเชียงรุ้ง จังหวัดเชยีงราย

10

จุดที่ 9 ตำบลเวียง อำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจม ีพ ื ้นท ี ่ปล ูกข ้าว 5 ไร่ ปล ูกข ้าวพ ันธ ุ ์ กข6 ใช ้ว ิธ ีการป ักดำด ้วยแรงงานคน เมื ่อวันที ่ 13 กรกฎาคม 2563 สภาพพื้นที ่นาเป็นที ่ราบ พิกัดแปลง lat 19.339622 long 99.516755 สำรวจวันที่ 14 สิงหาคม 2563 เวลา 10.50 น. ท้องฟ้าปิด มีเมฆมาก ฝนตกปรอย ข้าวอยู่ในระยะกล้า แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ปานกลาง พบวัชพืช เช่น หนวดปลาดุก และหญ้าข้าวนก กระจายทั่วแปลง

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจต้นข้าวในนา 20 จุด มีจำนวนต้นข้าวเฉลี่ย 13.25 ต้นต่อกอ ความสูงของต้นข้าวเฉลี่ย 56.40 เซนติเมตร วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.50 ระดับน้ำ ในแปลงสำรวจเฉลี่ย 6.40 เซนติเมตร

โรค แมลง - สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 310 ตัว และเพลี้ยจักจั่นสีเขียว 4 ตัว พบแมลงศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ มวนเขียวดูดไข่ 8 ตัว และแมลงปอบ้าน 1 ตัว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าว พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 8 ตัว และเพลี้ยจักจั่นปีกลายหยัก 2 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ 1 ตัว แมลงปอเข็ม 1 ตัว และแมงมุมขายาว 6 ตัว ในแปลงสำรวจพบอาการของโรคไหม้กระจายทั่วแปลง (ภาพท่ี 9) ระดับการเกิดโรคเฉลี่ย 4.50 เปอร์เซ็นต์ ความรุนแรงของโรคเฉลี่ย 0.45 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งต่ำกว่าระดับเศรษฐกิจ

ภาพที่ 9 ลักษณะอาการของโรคไหม้ในแปลงสำรวจ ตำบลเวียง อำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย

11

จุดที่ 10 ตำบลศรีค้ำ อำเภอแม่จัน จงัหวัดเชียงราย ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจม ีพ ื ้นท ี ่ปล ูกข ้าว 1 ไร ่ ปล ูกข ้าวพ ันธุ์ กข6 ใช ้ว ิธ ีการป ักดำด ้วยแรงงานคน เมื ่อวันที ่ 21 กรกฎาคม 2563 สภาพพื้นที ่นาเป็นที ่ราบ พิกัดแปลง lat 20.205711 long 99.873777 สำรวจวันที่ 14 สิงหาคม 2563 เวลา 16.00 น. ท้องฟ้ามืดครึ้ม มีเมฆมาก ลมพัดโชย ข้าวอยู่ในระยะแตกกอ (ภาพที่ 10) แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ดี พบวัชพืช เช่น ผักปอดนา หนวดปลาดุก และตาลปัตรฤ าษี

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจต้นข้าวในนา 20 จุด มีจำนวนต้นข้าวเฉลี่ย 17.50 ต้นต่อกอ ความสูงของต้นข้าวเฉลี่ย 58.95 เซนต ิ เมตร ว ัดค ่าส ี ใบข ้าวจากแผ ่นเท ียบส ี (Leaf Color Chart : LCC) เฉล ี ่ยระด ับ 2.50 ระดับนำ้ในแปลงสำรวจ เฉลี่ย 14.80 เซนติเมตร

โรค แมลง - สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 171 ตัว และเพลี้ยจักจั่นสีเขียว 3 ตัว พบแมลงศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงก้นกระดก 1 ตัว และแมลงปอบ้าน 2 ตัว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลงในนาข้าว พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี ้ยกระโดดหลังขาว 4 ตัว เพลี ้ยจ ักจั ่นสีเข ียว 6 ตัว และเพลี ้ยจ ักจั ่นปีกลายหยัก 1 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ แมลงปอบ้าน 1 ตัว แมลงปอเข็ม 4 ตัว แมงมุมขาสั้น 3 ตัว และแมงมุมขายาว 8 ตัว

ภาพที่ 10 สภาพแปลงนาและการเจริญเติบโตของต้นข้าว ในแปลงสำรวจ ตำบลศรีค้ำ อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย

12

จุดที่ 11 ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย อำเภอพาน

ข้อมูลและสภาพทั่วไป

แปลงสำรวจมีพื ้นที ่ปลูกข้าว 1 ไร่ ปลูกข้าวญี่ปุ ่น พันธุ ์ ก.วก.2 โดยวิธีการปักดำด้วยแรงงานคน เมื่อวันที่ 26 มิถุนายน 2563 สภาพพ้ืนที่นาเป็นที่ราบ พิกัดแปลง lat 19.700247 long 100.175263

สำรวจว ันท ี ่ 4 ส ิ งหาคม 2563 เวลา 15.30 น. ท ้องฟ ้า เป ิด ม ี เมฆมาก ลมพ ัดโชย ข้าวอยู่ในระยะตั้งท้อง (ภาพที่ 11) แปลงสำรวจมีน้ำเพียงพอต่อการเจริญเติบโต ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ดี พบวัชพืช ได้แก่ ผักปอดนา และตาลปัตรฤ าษี กระจายทั่วแปลง

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจต้นข้าวในนา 20 จุด มีจำนวนต้นข้าวเฉลี่ย 13.20 ต้นต่อกอ ความสูงของต้นข้าวเฉลี่ย 92.65 ซม. วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.50 ระดับน้ำในแปลงสำรวจเฉลี่ย 5.80 เซนติเมตร

โรค แมลง – สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การสุ ่มนับจำนวนศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติบริเวณกอข้าวด้วยตาเปล่า จำนวน 20 จุด พบ แมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 22 ตัวเพลี้ยจักจั่นสีเขียว 1 ตัว และเพลี้ยจักจั่นปีกลายหยัก 1 ตัวพบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ 2 ตัว ด้วงก้นกระดก 9 ตัว แมลงปอเข็ม 1 ตัว และแมงมุมขาสั้น 2 ตัว สำหรับการใช้สวิงโฉบแมลง พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดหลังขาว 2 ตัว และเพลี้ยจักจั่นสีเขียว 10 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ แมลงปอเข็ม 2 ตัว และแมงมุมขายาว 2 ตัว

ภาพที่ 11 สภาพแปลงนาและการเจริญเติบโตของต้นข้าว ในแปลงสำรวจ ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย

13

สำรวจวันที ่ 15 ส ิงหาคม 2563 เวลา 09.45 น. ท้องฟ้ามืดครึ้ม ฝนตกพรำๆ ลมพัดแรง ข้าวอยู่ในระยะออกดอก (ภาพท่ี 12) ต้นข้าวเจริญเติบโตสมบูรณ์ดี พบวัชพืช เช่น หญ้าข้าวนก ผักบุ้ง เทียนนา หญ้าไซ หนวดปลาดุก และตาลปัตรฤ าษี กระจายทั้งในและรอบแปลงนา

การเจริญเติบโตของข้าว

จากการสำรวจต้นข้าวในนา 20 จุด มีจำนวนต้นข้าวเฉลี่ย 13.15 ต้นต่อกอ ความสูงของต้นข้าวเฉลี่ย 103.40 ซม. วัดค่าสีใบข้าวจากแผ่นเทียบสี (Leaf Color Chart : LCC) เฉลี่ยระดับ 2.50 ไม่มีน้ำในแปลงนา

โรค แมลง – สัตว์ศัตรูข้าว และศัตรูธรรมชาติ

การส ุ ่มน ับจำนวนศัตร ูข ้าวและศ ัตร ูธรรมชาติบร ิ เวณกอข้าวด ้วยตาเปล ่า จำนวน 20 จุด พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล 2 ตัว เพลี้ยกระโดดหลังขาว 29 ตัว และเพลี้ยจักจั่นสีเขียว 4 ตัว พบศัตรูธรรมชาติ ได้แก่ ด้วงเต่าตัวห้ำ 16 ตัว ด้วงก้นกระดก 4 ตัว แมลงปอเข็ม 2 ตัว แมงมุมขาสั้น 1 ตัว และแมงมุมขายาว 2 ตัว ไม่สามารถใช้สวิงโฉบแมลงได้ เนื่องจากต้นข้าวอยู่ในระยะออกดอก

ภาพที่ 12 สภาพแปลงนาและการเจริญเติบโตของต้นข้าว ในแปลงสำรวจ ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย

14

กับดักแสงไฟ : การตรวจนับแมลงศัตรูข้าวและศัตรูธรรมชาติจากกับดักแสงไฟ (Light trap) ที่ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย เปิดหลอดไฟเวลา 18.00 - 22.00 น. ทุกวัน ระหว่างวันที่ 1 – 12 สิงหาคม 2563 พบแมลงศัตรูข้าว ได้แก่ เพลี้ยจักจั่นปีกลายหยัก มากที่สุดเมื่อเทียบกับแมลงศัตรูข้าวชนิดอ่ืนๆ รองลงมา คือ เพลี้ยจักจั่นสีเขียว และเพลี้ยจักจั่นหัวสีส้ม (ภาพที่ 13) แมลงศัตรูธรรมชาติที่พบเป็นจำนวนมาก ได้แก่ มวนกรรเชียง รองลงมา คือ ด้วงก้นกระดก และด้วงดินคอยาว (ภาพท่ี 14)

ภาพที่ 13 แผนภาพแสดงจำนวนแมลงศัตรูข้าวจากกับดักแสงไฟ ณ ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย ระหว่างวันที่ 1 – 12 สิงหาคม กรกฎาคม 2563 ณ ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย

ภาพที่ 14 แผนภาพแสดงจำนวนแมลงศัตรูธรรมชาติจากกับดักแสงไฟ ณ ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย ระหว่างวันที่ 1 – 12 สิงหาคม 2563

15

Blast Unit of Severity (BUS): ค่าดัชนีที่บอกถึงความเหมาะสม หรือ ความเสี่ยงในการเกิดโรคไหม้

ของข้าว ซึ่งได้จากการวิเคราะห์ค่าอุณหภูมิความชื้นสัมพัทธ์ และช่วงเวลาน้ำค้างของแต่ละวัน ข้อมูลค่า BUS ณ ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย ระหว่างวันที่ 1 - 13 สิงหาคม 2563 เกินค่าวิกฤต 2.25 จำนวน 4 วัน ได้แก่ วันที ่ 1 – 4 สิงหาคม 2563 ซึ ่งมีค่า BUS สูงสุด เท่ากับ 7.40 ซึ ่งค่า BUS ที่วัดได้มีความสอดคล้องกับสถานการณ์การเกิดโรคไหม้ โดยพบอาการของโรคใบไหม้ ในแปลงสำรวจของเกษตรกรอำเภอเมือง เทิง เชียงของ และเวียงป่าเป้า (ภาพที่ 15 และ 16)

ภาพที่ 15 ค่าความเสี่ยงของอากาศต่อการเกิดโรคไหม้ (BUS) ที่วิเคราะห์ได้ระหว่าง เดือนมกราคม –

สิงหาคม 2563 ณ ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย

ภาพที่ 16 ค่าความเสี ่ยงของอากาศต่อการเกิดโรคไหม้ (BUS) ที ่ว ิเคราะห์ได้ระหว่างวันที ่ 1 - 13

สิงหาคม 2563 ณ ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย

16

สภาพดินฟาอากาศ : พยากรณอากาศเพื่อการเกษตร (ฉบับที่ 98/63 กลุมอุตุนิยมวิทยาการเกษตร สํานักพัฒนาอุตุนิยมวิทยา กรมอุตุนิยมวิทยา) ในชวงวันที่ 14-16 ส.ค. มีฝนฟาคะนองรอยละ 40-60 ของพื้นที่กับมีฝนตกหนักบางแหงสวนมากทางตอนลางของภาคในชวงวันที่ 17-20 ส.ค. มีฝนฟาคะนองรอยละ 30-40 ของพื้นที่อุณหภูมิต่ําสุด 23-26 องศาเซลเซียส อุณหภูมิสูงสุด 33-36 องศาเซลเซียส ลมตะวันตกเฉียงใต ความเร็ว 10-25 กม./ชม. ความชื้นสัมพัทธ 75-85 % - ระยะนี้จะมีฝนฟาคะนองกับมีฝนตกหนักบางแหง