พระไพศาล วิสาโลโลกส ม ย อ ปาท ยมาน อนวช ช อส ส) เร ยกว าท กข เพราะย ด ถ าไม

สงบจต สวางใจพระไพศาล วสาโล

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๓๐๘

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.visalo.org www.kanlayanatam.com

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ภาพประกอบ หอยทากตวนนปก / รปเลม คนขางหลง ตดค�า อะตอมพสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรมอนเคราะหการพมพโดย บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) ๖๕/๑๖ ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐ โทร. ๐-๒๔๒๒-๙๐๐๐

พมพครงท ๑ พฤศจกายน ๒๕๕๗ จ�านวนพมพ ๕,๐๐๐ เลม

ค า ป ร า ร ภ

คณหมออจฉรา กลนสวรรณ ประธานชมรมกลยาณธรรม แจง ความประสงคขอตพมพหนงสอเรอง สงบจต สวางใจ เพอเผยแพรเปน ธรรมทาน อาตมายนดอนญาตและขออนโมทนาในกศลจรยาดงกลาว

หนงสอเลมนมทมาจากการบรรยายธรรมหลงท�าวตรเชาและเยน แกคณะเจาหนาทโรงพยาบาลเลย ทเขารวมการอบรมเพอพฒนาจต ทวดปาสคะโต จงหวดชยภม เมอป ๒๕๕๐ ตอมาไดมการน�าค�าบรรยาย ธรรมดงกลาวมตพมพเพอเผยแพรแกผสนใจในปถดมา

การบรรยายดงกลาวเปนสวนหนงของการอบรมซงมกจกรรมท หลากหลาย เชน การเจรญสต การเรยนรผานประสบการณ และ กระบวนการกลม ซงมจดมงหมายเพอใหเกดการรจกตนเองในมตท ลกซงขน จนเขาใจทมาแหงความทกข และสามารถแกทกขใหแกตนเอง ได รวมทงสามารถท�างานรวมกบผอนไดอยางมความสข กจกรรม เหลานบางสวนขาพเจาไดเอยถงอยางสนๆ ในค�าบรรยาย ซงผทไมได

ส ง บ จ ต ส ว า ง ใ จ

4

รวมอบรมอาจจะไมเขาใจวาหมายถงอะไร แตกไมไดเปนอปสรรคส�าหรบ การท�าความเขาใจกบค�าบรรยายดงกลาว

สงบจต สวางใจ นน เปนจดหมายของการฝกฝนตนในพทธศาสนา อนน�าไปสความสขทแท หากจตไมสงบ ใจไมสวาง กยากทจะพบกบ ความสขทแทได แมมเงนทองมากมาย มอ�านาจมหาศาล กพบไดแต ความสขชวคราว ซงเจอไปดวยโทษ สามารถท�ารายตนเองและคนรอบ ขางได ผทปรารถนาความสขทแท จงควรฝกฝนตนใหเกดความสงบ และสวางในจตใจ สงทเกดขนตามมากคอ จตทเปยมดวยเมตตา พรอม จะชวยเหลอเกอกลผอน ความสขชนดนจงกอเกดทงประโยชนตนและ ประโยชนทาน

ในการตพมพครงน คณ “หอยทากตวนน” กรณาท�าภาพประกอบ ชวยใหหนงสอนาอานมากขน สวนการจดพมพ ไดรบความอนเคราะห จากบรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) ขาพเจาขอ ขอบคณมา ณ ทน

หวงวาหนงสอเลมนจะชวยใหผอานเกดก�าลงใจและแนวทางใน การฝกฝนตนจนสมผสไดถงภาวะสงบจต สวางใจ

วนมหาปวารณา ๘ ตลาคม ๒๕๕๗

ค า น าข อ ง ช ม ร ม ก ล ย า ณ ธ ร ร ม

ความสงบ เปนก�าลงเบองตน ทจะชวยฟนฟสมรรถภาพของจตใจ โดย การกลบมาอยกบใจเราเองใหไดกอน เพอประจพลงใจ ใหสามารถ ด�าเนนชวตตอไปอยางมประสทธภาพ เมอเกดความสงบแลว จงจะ ท�าใหเกดความสวาง คอ ปญญา ทจะสองน�าทางชวตใหเหนถกตาม ธรรม สงบเยนแลวเปนประโยชนอยางแทจรง

ยากทเราจะพบความสงบ หากเราไมรจกหยด รจกวาง ยงใน สภาวะสงคมปจจบนนทมความเจรญพฒนาของเทคโนโลย กลบยง ท�าใหคนทไมฝกจตใจ ยงออนแอลง เพราะเผลอเพลนใชเทคโนโลย อยางหลงๆ แทนทจะเปนนายของเทคโนโลย ทกวนนเราใชมนเพอ


6

สนองกเลสและตณหา หรอใชมนเพอเปนเครองชวยเกอกลการพฒนา สตปญญา ...นเปนเรองทตองกลบมาทบทวนกนด เพราะยงนบวนท เทคโนโลยกาวไกล หวใจคนเรากลบยงหางไกลจากความสงบ โดยไมตอง พดถงความสวาง ทสวนใหญแลวนบวนจะรบหรออนแรงลงตามๆ กน

พระอาจารยไพศาล วสาโล พระมหาเถระผไมทอดทงสงคม ทาน คอภมปญญาของสงคมมาโดยตลอด ในทกๆ งานททานใสใจใหความ ส�าคญ ลวนเปนงานทเสยสละตนเพอความสงบสนตสขของสงคมโดย ธรรม โดยสอดแทรกภาวนากจของสมณะ เอออาทรตอมตแหงจต วญญาณของสงคมอยางไมเหนแกความเหนดเหนอย ดงเชนงานเขยน ชนนกเปนหนงในหลกฐานจ�านวนมากทแสดงถงภารกจของพทธบตร ทมนคงตรงธรรมตลอดมา ธรรมะททานน�าเสนอนน เปนธรรมะรวมสมย ทอานสนก เขาใจงาย ไมมศพทแสงภาษาบาลมากมาย แตเนนใหธรรมสมผสใจของผศกษา ผอาน ผฟง มตวอยางรวมสมยประกอบหลาก หลาย จงมสาธชนสนใจตดตามผลงานของทานเปนจ�านวนมาก แม เรองนจะเปนงานหนงทเคยตพมพซ�าแลวซ�าอก แตธรรมอนเปนอกาลโก กทนสมยเสมอ

คณะผจดท�าชอบชอเรองนมาก สอความหมายไดด “สงบจต” แลว ยอมตองมภารกจตามมาดวยการท�าใจใหสวาง คอ “สวางใจ” หาก เรารกความสงบอยางเดยว เรามกจะรงเกยจความไมสงบ และพาใจให ปฏเสธสงคม บางคนพอไดสมาธสงบด กตดความสงบ พาลรงเกยจ

7พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

ผคนรอบตววาวนวาย ไมมสาระ ไมมธรรมะ ไมนาคบ นนเปนความ เขาใจผด พระอาจารยทานเปนตวอยางของค�าอธบายธรรมนไดดมาก ทานใชชวตวเวกทามกลางปาเขา ทานเลอกทจะอยล�าบากเพออนรกษ ธรรมชาตไวใหนานทสด แตพระอาจารยสามารถสงกระแสธรรมเปน ภมปญญาของชาวไทยจากราวปาสใจกลางเมอง สนานาชาต ตอเนอง มามากกวาสามทศวรรษ

นคอแบบอยางของวถพทธะทแทจรง สงทเราพงตระหนกคอ

พระพทธเจาทรงส�าเรจพทธภาวะดวย “ปญญา” และทรงสมฤทธพทธกจ ดวย “กรณา” ปญญากบกรณาตองมาคกนเหมอนปกทงสองของนก อนทรย แทจรงพระองคไมไดสอนแคใหเรารกแคความสงบแลวหยด แคนน แตตองการใหเรารจกหยด รจกวาง ไมยดมนถอมน เพอใหจต เกดความสงบงายขน อนจะเปนบาทฐานของความสวาง คอการเจรญ ปญญาตอไปตามล�าดบ และเมอผใดมปญญาเขาถงธรรมแลว ยอมเปยม ดวยความเมตตา ไมทอดทงสงคม รกและเขาใจในทกข เขาใจในความ ไมสมบรณแบบของผอนไดมากขน เสยสละประโยชนสขของตนไดมาก ขน คดถงตวเองนอยลง และท�าประโยชนตอผอนไดมากขน

ผมปญญายอมพจารณาใหเหนโทษของความยดมนถอมน วา สงใดทเราเขาไปยดถอแลวจะไมกอใหเกดโทษนน ไมมในโลก (นตเถต โลกสมย อปาทยมาน อนวชช อสส) เรยกวาทกขเพราะยด ถาไมยดก ไมทกข พระพทธองคตรสวา ขนธ ๕ เปนภาระอนหนก การปลอยวาง


8

ภาระอนนนเสยได เปนความสข ความยนดพอใจในขนธ ๕ ชอวายนด ในทกข เมอวางไดกคลายทกข เปนสขงาย เกดความสงบได และม ปญญาท�าประโยชนตนประโยชนทานไปตามล�าดบ

ชมรมกลยาณธรรมขอกราบขอบพระคณพระอาจารยไพศาล วสาโล ทเมตตาใหจดพมพหนงสออนทรงคณคานเพอแจกเปนธรรมทาน ขอขอบคณทมงานอาสาสมคร ทเสยสละทกทานทมสวนสรางสรรค งาน ขอขอบคณส�านกพมพอมรนทรพรนทตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) ทใหความอนเคราะหจดพมพเปนธรรมทาน ชมรมกลยาณ- ธรรมหวงวา สาธชนผใฝธรรมจะไดรบประโยชนจากหนงสอนสมความ เมตตาของพระอาจารย และตามก�าลงสตปญญาของทาน

กราบขอบพระคณและอนโมทนาบญทกทาน

ทพญ.อจฉรา กลนสวรรณประธานชมรมกลยาณธรรม


ความสขสองแบบประโยชนสงสดของชวตสขทกขอยทใจปลอยวางอดต ยอมรบปจจบนตกน�าดวยกระชอนเขาถงความงาม ความด และความจรงจากสตสปญญา

ประวตพระไพศาล วสาโล

๑๑๒๗๔๕๖๓๘๕๙๙

๑๑๙

๑๓๔

ส า ร บ ญ

หลายทานคงมค�าถามขนมาในใจวา “สคะโต” นนหมายถงอะไรเพราะฟงดเผนๆ กเหมอนกบวาความสขทมนโต แตเมอไดมาสวด มนตท�าวตร ถาไดพจารณาตามกคงจะทราบความหมาย สคะโต หรอ สคโต แปลวา ไปแลวดวยด เปนคณสมบตอยางหนงของพระ พทธเจา บางครงจงมผเรยกพระพทธเจาวา พระสคต คอผทไป แลวดวยด

ค ว า ม ส ข ส อ ง แ บ บค�าวนท ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๐


12

ทนกจะมค�าถามวาไปจากอะไร แลวกไปสอะไร ถาพดอยาง สนๆ คอไปจากกเลส หรอวาไปจากความทกข เพราะกเลสกบความ ทกขมนเปนเรองเดยวกน และไปสอะไร กไปสความพนทกข ไปส อสรภาพ อสรภาพหรอเสรภาพ ไมใชเปนสงทเราคนพบเมอเรวๆ น คนมกจะคดวาเมอรจกกบฝรง เราจงคอยมารจกค�าวา เสรภาพ อสรภาพ อนนนมนเปนเสรภาพหรออสรภาพในทางการเมอง หรอทางภายนอก แตวาชาวพทธเรารจกอสรภาพอยางนอยกเขาใจ ความหมายของอสรภาพ โดยเฉพาะอสรภาพภายในมา ๒ พนกวาป มาแลว

พระพทธเจาทรงเปนผคนพบหนทางสอสรภาพนน หนทางน เปดเผยตอโลก ตอมนษยชาตมาเกอบ ๒,๖๐๐ ปแลว อก ๕ ปขางหนา คอป พ.ศ. ๒๕๕๕ กจะครบ ๒,๖๐๐ ป เพราะพระพทธเจาไดแสดง ธรรมมา ๔๕ ป กอนปรนพพาน บวก ๒๕๕๐ เทากบวาถงตอนน พทธศาสนามอาย ๒๕๙๕ ปแลว อก ๕ ป กครบรอบ ๒๖ ศตวรรษ ทพบเสนทางแหงอสรภาพทปรากฏตอมนษยชาต นบวาเปนเวลา ทนานพอสมควร

พดอยางภาษาชาวบาน สคะโต คอ มงไปสสขอนประเสรฐ ไปสสภาวะอนพนทกข แตเดยวนพอพดถงค�าวาพนทกข คนกจะ


ไมสนใจเทาไหร แตสนใจความสขมากกวา พดถงหางไกลจากทกข มนมเสนหนอยกวาพดถงการไดพบความสข ยคนเปนยคทผคน แสวงหาความสขกนมาก เราไมไดคดเพยงแตวา ท�าอยางไรจงจะ มทกขนอยลง แตจะท�าใหมความสขมากๆ

ถาหวงเพยงแคมความทกขนอยลง เรากจะพบวาเพยงแคม ปจจยส เพยงแคมสขภาพด เพยงแคไดกนอม นอนอน กพอแลว กบการเขาถงภาวะเชนนน ภาวะทมทกขนอยลง แตวาสมยน เราตองการมากกวานน เราตองการความสข ตองการความสขมากๆ ดวย ไมใชทกขนอยลงอยางเดยว กเลยท�าใหเจอกบความทกข มากขน เพราะยงแสวงหาความสขมากเทาไหร ความสขมนยงจะ หางเหนไปเรอยๆ อยางทเราสงเกตได อะไรกตามทเราอยากได มากๆ อยากไดไวๆ มนกจะหางไกลจากเงอมมอของเราไปทกทๆ พดงายๆ คอยงอยากไดยงไมได แตพอไมอยากไดกกลบไดขนมา

คนทอยากไดความรกจากพอจากแมหรอจากครก หลายคนก พบวา ยงอยากไดยงไมได เพราะพออยากไดกไปพยายามเรยกรอง ความรกจากเขา หนกเขากกลายเปนการคาดคน พอไปเรยกรอง ความรกจากเขาไดมาแลวไมพอใจ กเรยกรองมากขน จนกระทง ฝายหนงรสกอดอด รสกวาถกคกคาม หรอถกเรยกรองมากไป เขา


14

กเลยถอยหาง เราคงเหนไดจากชวตของคนจ�านวนมาก เราเองกคงเคยประสบ ยงเรยกรองมากเทาไหรกยงไมได เพราะการเรยกรองของเรามนไปคกคาม หรอสรางความอดอดใหกบอกฝายหนง

แตวาพอเราไมเรยกรองเพราะพอใจในสงทม ยงกลบได พระ พทธเจาเปนตวอยางชดเจน ทานสละโลก สละทรพย ชอเสยง อ�านาจ บรษท บรวาร เปนผสละโลก พดงายๆ ไมเรยกรองไม ตองการ แตปรากฏวา โลกทงโลกกกลบมาสยบอยแทบพระบาท ของพระองค ยงไมไดกลบได ยงสละโลกแตกลายเปนผชนะโลก เรยกวายงกวาจกรพรรด

จกรพรรดเขาพยายามแผอ�านาจ เขาไปครอบครองขยายอาณา เขตใหกวางไกลทสด แตวาในทสด กสญเสยไป ไมเคยไดอยางท ตองการ เราทราบดแลววา พระพทธเจาไดก�าเนดมาเปนเจาชาย สทธตถะ ปโรหตทงหลายกบอกวา มอนาคตอย ๒ ทาง คอเปน จกรพรรด หรอวาเปนพระพทธเจา หรอจกรพรรดในทางธรรม ใน ทสดพระองคกเปนอยางหลง การทไดเปนอยางหลงท�าใหโลกอย ในอ�านาจของพระองคกวาได โดยทพระองคไมไดแสวงหา


ยอนกลบมาเรองทพวกเราหรอคนจ�านวนมากตองการความสข ไมไดสนใจวาอยากใหความทกขนอยลง แตอยากไดความสขมากๆ แตวาความสขทตองการเรารจกดพอหรอยง อาตมามนใจวา สวนใหญยงไมเขาใจความสขดพอ ทงๆ ทมนคอยอดปรารถนาของ เรา ความสขทเรารจก ทเราแสวงหา มนเปนความสขชนดหนง เทานนเอง คนเรามกคดวาความสขมอยางเดยวในโลกน แตทจรง ความสขในโลกนอยางนอยกแบงออกเปน ๒ อยาง

ความสขอยางแรกเปนความสขทคนทวไปรจก แลวกคดวา มอยเทานน ถาพดอยางสรปกคอความสขจากการกระตนเรา ผสสะ กระตนเราทางตา กระตนทางห ทางกายสงไปถงใจ ลอง สงเกตดเถอะ สงทคนปรารถนา เปนความสข หรอเปนทมาของ ความสข เชน อาหารทอรอย เพลงทเพราะ ภาพยนตรหรอหนง ทสนก หรอวากลนทหอม รสสมผสทใหความสข ทงหมดนม สงหนงทเหมอนกน คอมนท�าหนาทกระตนลน กระตนตา กระตนห กระตนจมก กระตนสมผสทางกาย

อาหารทอรอย คออาหารทมรสชาต ถาจดกตองเตมพรก เตมน�าปลา หรอเตมมะนาวเขาไป ทงหมดนท�าหนาทกระตนลน น�าตาลกเชนเดยวกน เพลงกเพราะ เพราะมนไปกระตนหของเรา


16

ถาเพลงจงหวะเรอยๆ เออยๆ มนไมเพราะ มนตองมจงหวะ กระแทกกระทน บางคนยงกระแทกกระทนมากเทาไหรยงด โดย เฉพาะวยรน ถาฟงเพลงเรอยๆ เออยๆ มโนตเดยว จงหวะเดยว กถอวาไมเพราะ ไมใหความสข

หนงทใหความสขกบเราคอหนงทตนเตน ยงวยรน เดกๆ ตองการมการตอส ชงรก หกสวาท ประเภทบลางผลาญ หนงผท คนชอบดกเพราะสยองขวญ ตนเตน เราใจ อะไรทไมตนเตนเราใจ ไมถอวาความสข สงเกตดเถอะวาความสขทคนสวนใหญปรารถนา ลวนเกดจากการกระตนผสสะ โดยเฉพาะความสขทางเพศกมาจาก การกระตนผสสะทางกายนนเอง ไมมอะไรมากไปกวาน

สตท�ำใหรอำกำรของใจ

แตปญญำท�ำใหเรำรสจธรรมควำมจรงของชวต

รวมทงของจตของใจดวย

เมอรเชนนเรำกจะเขำถงควำมสงบ

เปนควำมสงบภำยในทไมอำศยสงแวดลอมภำยนอก

นแหละคอทพระพทธเจำทรงคนพบ


คนจ�านวนหนงกชอบไปเทยวหาง เพออะไร บางคนไมมเงน แตไปเพอจะไดเหนอะไรทตนตาตนใจ ของทวางขายอยไมมเงนซอ กจรงแตตนตาตนใจ มการกระตนเราสายตาของเรา และมเสยง เพลงกระตนเขาไปอก อนนกรวมไปถงวาท�าไมคนอยากไดเงน อยากมเงนเยอะๆ มเทาไหรกไมรจกพอ เพราะวาเงนมนท�าใหเกด ความรสกตนเตนโดยเฉพาะเวลาไดมา ถาเงนกองอยเฉยๆ มน ไมคอยตนเตนนะ แตพอไดมาใหมๆ รสกวามอ�านาจมากขน มน กระตนเราผสสะ กระตนเราทใจเพราะวาเกดอยากมอ�านาจขนมา หรอเกดความรสกตนเตน

คนมเงนท�าไมชอบซอหวย เลนเบอร แมจะแทงไมมาก ค�าตอบ คอตองการความตนเตน ถงจะเงนเยอะแตไมมความสขเทากบตอนวนท ๑ กบวนท ๑๖ เพราะลนวาจะถกลอตเตอรไหม การไดลนกท�าใหมความสขอยางหนง

การดบอลกเปนการกระตนเราผสสะในตวอยแลว เพราะมนม ความตนเตน แตคนจ�านวนไมนอยกตองการความตนเตนมากกวา นน จงพนนบอล สบบาทยสบบาทกเอา เพราะวาการพนนมหนา ทกระตนเรา ไมใชตา ห จมก ลน กาย เทานน จตใจกตนเตนดวย นเปนเหตผลวาท�าไมวยรนจงชอบไปรวมแกงรถซง ในสายตาของ


18

เราไมนาจะใชความสขเลย ฟงเพลง กนขาว อาหารอรอยๆ ยงม ความสขมากกวา แตวยรนเหลานเขาไปหาเพราะมนตนเตนเราใจ มนเสยงอนตรายด

จะสงเกตวาความสขทอาตมาพดมาทงหมดน ถงแมมวธหลาก หลายแตกตางกนออกไป แตมหนาทอยางเดยวคอ เราจต กระตนใจ กระตนผสสะมากบาง นอยบาง ปญหาคอวา ความสขแบบนได เทาไหรกไมรจกพอ มนไดเทาไรกอยากไดมากอก เพราะอะไร เพราะกระตนมากๆ ใจกชนชาหรอดาน ของอะไรทถกกระตน มากๆ กจะดาน เหมอนผวหนงของเราถาถกอะไรมากๆ มนกจะดาน เมอมนดานมนกไมมความรสก ตองเพมน�าหนกเขาไปอกใหมน มความรสก

ชวตของเราถาไดรบการกระตนมากๆ ดวยรป รส กลน เสยง ในทสดกจะดาน ชน เมอชนแลวตองเพมปรมาณมากขนเหมอน คนกนเหลา สบบหร ตดกาแฟ ใหมๆ กกนนอย บหร เหลา กาแฟ ไปท�าหนาทกระตนเหมอนกน คอกระตนประสาท แตหากกระตน มากๆ เขา มนกเรมชน เรมดาน


มการศกษาทางประสาทวทยาพบวา กลไกทางประสาทของเรา ท�าหนาทลดผลกระทบของสารเคม พดงายๆ คอ ท�าใหประสาท รบรของเรามนดานขน ท�าใหตองกนมากขน เสพมากขน เพมปรมาณ มากขน แตกอนสบบหรแคมวนเดยวกมนแลว แตพอเสพนานๆ กตองสบมากขน ฟงเพลงดหนง หรอความสขทางเพศกเหมอนกน พอเสพมากๆ เขากเรมชน ตองเสพมากขน หรอเพมความถขน หรอ ท�าใหมนแปลกพสดารมากขน

เพราะฉะนนคนทฟงเพลงมากๆ กจะเพมรสชาตใหมนพสดาร ความสขทางเพศพอเสพมากๆ เขา กเรมชนเรมชาวธการเดมๆ ทวงทาเดมๆ เลยตองไปคดคนแสวงหาสงแปลกใหม จนกลายเปน วตถารไป อนนคอผลของความสขอนเกดจากทเราแสวงหาเสพ สงกระตน แลวมนตดนะ เพราะเสพเขาไปมากๆ แรกๆ กมความสข ตอนหลงตองเพมความถ เพมปรมาณมากขน เรยกอาการเหลาน วาเสพตด ไมไดเสพตดเฉพาะเหลา บหร ฝน เฮโรอนเทานน แต เราเสพตดความสขทเกดจากการกระตนเรา พทธศาสนาเรยกวา กามสข คอสขทเกดจากสงเรา ตา ห จมก ลน กาย เสพมากๆ มนกตด บางคนกตดเพลง บางคนกตดหนง อาตมากเคยตด เหมอนกน ทแรกดอาทตยละหนงเรองกพอ ทหลง ๓ วนครง ตอนหลงอยากดทกวนเลย มนกเขาลกษณะเสพตด เสพเทาไหร


20

กไมพอ แทนทจะไดรบความสข กลบกลายเปนความสขหางเหน หดหายออกไปเรอยๆ ซงท�าใหตองดนรน เพมปรมาณ แสวงหามา ใหมากขน

ความสขจากความสงบทางใจ ใหมๆ กตองอาศยสงแวดลอม มาชวย สงแวดลอมทสงบสงด เชน ปาทมความสงบสงด ความสข เหลานทแรกตององอาศยธรรมชาต แตถาเรารจกท�าความสงบใจ กสามารถเกดขนไดทามกลางเสยงอกทก วนวาย ทามกลางผคน มากมาย เราสามารถสมผสกบความสงบในใจในชวตประจ�าวน โดยไมตองออกไปทองปาอยรสอรต

ความสงบใจเกดขนจากทเราฝก แรกๆ ฝกจากใจทเราไมรบร อะไร หรอหเราไมรบรสงทมากระทบ เชนเมอเรามาอยในหองท ไมมโทรทศน ไมอานหนงสอพมพ ไมรบโทรศพท เรากเรมรสกวา มนสงบลงมาก และยงรวธท�าสมาธ ปดตา ตามลมหายใจ ก�าหนด จตมาอยทลมหายใจพรอมกบวางความคดไวชวคราว ความสงบ กจะเกดขนจากใจของเราได


วธท�าความสงบทพดเมอกเปนวธทสงบจากการทไมรบรอะไร แตมความสงบอกแบบคอ ความสงบทเกดขนแมจะรบรอะไรกตาม ท�าไดอยางไร อนนเปนหนาทของสต เวลาจตเรากระเพอมเพราะ มอะไรมากระทบหรอรบร รทาง ตา ห จมก ลน กายใจ หรอคด นกถงเรองตางๆ ขนมา แลวจตกระเพอม จตหวนไหว ถาเรามสต รการกระเพอมของใจ การระลกรนนแหละ ท�าใหจตของเราคนส ภาวะปกตได เพราะเมอจตกระเพอม แลวไมใชกระเพอมเฉยๆ แต ยงไปฟงไปตามสงทมากระทบจนเตลดเปดเปงไป เรยกวาปรงแตง เมอใดกตามทเรามสต การปรงแตงทางใจกหายไป เรยกวาจตหลด ออกไปจากอารมณนน

ทคนเรำทกขเพรำะโลกมนไมเปนไปตำมใจเรำ

ทกขเพรำะวำผดหวงทเสยทรพยสน เสยสขภำพ

รวมถงมปญหำหนำทกำรงำน

แตมองใหดทเรำทกข ไมใชเพรำะโลกไมเปนไปตำมใจเรำ

ปญหำคอใจเรำตำงหำก

ทตองกำรบงคบกะเกณฑใหโลก

เปนอยำงทเรำตองกำร


22

เมอจตกระเพอมกมสตรการกระเพอมนน เชน มความเครยด มความโกรธกรวาโกรธอย เพยงแคนนกชวยใหใจเราสงบไปได ในทสดไมตองไปปดหปดตารบรอะไร อนนเปนวธการท�าใจใหสงบ ทดกวาวธปดหปดตา รวมทงควบคมจตไมใหรบร อะไร เคยม พราหมณคนหนงโตเถยงกบพระพทธเจา วธการของเขาคอการ ไมรบการรอะไร ทเปนวธการฝกจตของพราหมณผน คอไมไปรบร อะไรไมวาทางตา ห จมก ลน กาย พระพทธเจาตรสวาวธการน ไมตางจากการท�าตนใหเปนคนหหนวกตาบอด

คนเรามตา ห จมก ลน ไวเพอรบรโลกภายนอก ซงมนกม ประโยชนท�าใหเราพนจากอนตราย แตถาจตของเราไมไดฝกไว มนกจะเอาไปปรงแตงตอไป แลวน�าทกขมาใสตว ใจของเราจ�าเปน ตองมสตชวยก�ากบ ความจรงสตมในใจเราอยแลว ไมใชไมม เพยง แตเราตองฝกใหมนมความคลองแคลวช�านาญมากขน จนกระทง รทนอาการกระตนของใจ มนเกดขนอยางไร เกดขนตรงไหนกร ท�าใหการปรงแตงหมดไป สงบเพราะร ไมใชสงบเพราะไมรบรอะไร


เพราะรโดยสต ไมใชร ดวยความคด นแหละเปนความสงบท ประเสรฐกวา เพราะเปนความสงบทเกดขนโดยเราไมจ�าเปนตองหนโลก หรอไปหลบอยในหองพระ ไมจ�าเปนตองปดตา อยคนเดยว แตสามารถสมพนธกบผคน ท�าการงานตางๆ ในชวตประจ�าวนได โดยไมตองทงงาน

สตสามารถท�าใจใหสงบได อยางไรกตามความสงบทประเสรฐ กวานนคอความสงบทเกดจากปญญา อนนกสงบดวยความร เหมอนกน ไมใชรในอาการทเกดขนกบใจ ไมใชรวาเครยด ไมใชร วาโกรธ รวาก�าลงกลม แตรวาสงทงหลายทงปวง ไมนายดมนถอมน สงทงหลายทงปวงมนแปรผนไป มลาภไมนานกเสอมลาภ มยศ ไมนานกเสอมยศ มสรรเสรญกรวาไมนานกมนนทา ไมมอะไรท จะยดใหเปนไปตามใจเราได

ทคนเราทกขเพราะโลกมนไมเปนไปตามใจเรา ทกขเพราะวา ผดหวงทเสยทรพยสน เสยสขภาพ รวมถงมปญหาหนาทการงาน แตมองใหดทเราทกข ไมใชเพราะโลกไมเปนไปตามใจเรา ปญหา คอใจเราตางหากทตองการบงคบกะเกณฑใหโลกเปนอยางทเรา ตองการ โลกกเปนอยางนอยแลว มฤดหนาว ฤดรอน ฝนฟาแปร เปลยนเปนอาจณ ไมใชความผดของโลกทไมเปนไปตามใจเรา แต


24

เปนความโงของเราตางหากทตองการใหโลกเปนอยางทใจหวง แตถาเรามปญญาเมอไหรกจะรวา นเปนความโงอยางหนง เพราะ โลกมนแปรเปลยนแปรผนไป ชวตมนไมเทยง ทกอยางเปนอนจจง เปนอนตตา ทไมสามารถควบคมบงคบเปนไปอยางใหใจหวงได มได กมเสย มพบกมพราก

เมอเปนเชนนกควรละวางความยดมนถอมน เมอเจออะไร มากระทบหรอประสบกบสงใดกตาม กไมทกขไปกบสงนน เมอไมได ยดมนถอมนวาจะตองเปนอยางโนนอยางน ความสงบกเกดขน กบใจเอง สงบเพราะปราศจากความทกข สงบเพราะปราศจาก ความผดหวง เปนความสงบทามกลางความวนวายของโลก จะ พลดพรากสญเสยอยางไร หรอจะเดนเขาสความตาย กไมวาวนใจ สงบได เปนความสงบเพราะร ไมใชเพราะไมร

อยากใหเราสงบเพราะรบาง รดวยสต รดวยปญญา สตท�าให รอาการของใจ แตปญญาท�าใหเรารสจธรรมความจรงของชวต รวมทงของจตของใจดวย เมอรเชนนเรากจะเขาถงความสงบ เปน ความสงบภายในทไมอาศยสงแวดลอมภายนอก นแหละคอทพระ พทธเจาทรงคนพบ ทท�าใหพระองคเปนผไปแลวดวยด ไปจากทกข ไปสอสรภาพ ไปสทางฝงโนน ฝงนคอฝงแหงทกข ฝงโนนคอฝง


แหงความไมมทกข พระพทธเจาตรสวาไมมสขใดเสมอเหมอนความ สงบ นเปนความสขทอยากใหเราไดรจกเลอมใสและนอมไปใน ทางนบาง

แตกอนอนตองรจกความสขสองอยาง คนสวนใหญรจก ความสขจากการกระตนเรา ความสขจากการเสพ จงดนรนหาสงเสพ แตยงดนรนแสวงหา ชวตกยงวาวน ท�าใหหยดไมเปน หยดไมได การหยดกคอความพายแพ นคอความคดของคนสมยน เพราะคนอน เขาพยายามวงแซง จงตองวงเรอยไปจนกระทงตายกยงหยดไมได เพราะอะไร กเพราะมความเชอวาความสขเกดจากการเราจต กระตนใจ

แตถาเรารวามความสขอกประเภทหนง คอความสขจากความ สงบ ไมใชแครเทานน แตจตใจยงนอมตามและปฏบตตวใหถกตอง ดวย โดยอาศยสตและปญญาเปนเครองรกษาใจ เรากจะเขาถง สคะโตไดเหมอนกน คอไปแลวดวยด

ป ร ะ โ ย ช น ส ง ส ดข อ ง ช ว ตเชาวนท ๗ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๐

เวลาปลกตนไมเรากหวงกนผลของมน เวลาท�าสวนเรากหวงกน ผกทปลก ถาท�านากหวงกนขาวจากนาทไดลงทนลงแรงไป แตวา คดเพยงเทานจะพอหรอเปลา คนสมยกอนเขาไมไดคดเพยงเทาน ทานอาจารยพทธทาสเคยเลาใหฟงเมอครงยงเปนพระหนมพรรษา เดยว ตอนทเดนบณฑบาตทานถามชาวบานวา เขาท�านาเพออะไร ชาวบานทนนสวนใหญท�านากน ชาวบานกตอบวาท�านากเพอจะได มขาวไวใสบาตรพระและเพอเลยงตว เลยงครอบครว ทานอาจารย พทธทาสเลาวาทานสะดดใจทเขาพดถงการใสบาตรพระเปนขอแรก สวนการมขาวไวเลยงครอบครวตามมาทหลง


28

มคนเลาใหฟงวาคนเพชรบรแตกอน เวลาจะปลกตนไม ไมวา ไมยนตนหรอไมผล เขาจะทองคาถาขณะกลบดนวา “พทธง ผลาผล นกเกาะไดบญ คนกนเปนทาน ธมมง ผลาผล นกเกาะไดบญ คน กนเปนทาน สงฆง ผลาผล นกเกาะไดบญ คนกนเปนทาน” อนน กคลายๆ กบทโยมแมของทานอาจารยพทธทาสแนะน�าตอนททาน ยงเปนเดก เวลาไปเฝานา โยมแมกจะใหคาถากนขโมย เปนขอความ สนๆ วา “นกกนเปนบญ คนกนเปนทาน” เทานนแหละกไมมขโมย มารบกวน ทไมมขโมยกเพราะวาใครมากนกถอวามาชวยใหเราได บญ นกมากนกถอวาเปนโอกาสใหเราไดท�าทานไปดวย

ขอใหสงเกตวาจากตวอยางทเลามาน ชาวบานแตกอนเวลา ท�านากด หรอปลกตนไมกด เขาไมไดคดถงแคตวเอง แตเขาจะ คดถงคนอนดวย และในบางกรณกคดถงคนอนเปนอยางแรกเลย สวนคดถงตวเองเอาไวทหลง การคดถงคนอนถอวาเปนบญอยาง หนง ถานกมากนกเปนบญ ถาคนมากนกเปนทาน เวลาชาวบาน ท�านาหรอปลกตนไม จงไมไดมองวาเปนการท�ามาหากนอยางเดยว แตเปนการท�าบญไปดวย


เขาไมไดท�าเพอผลทเปนรปธรรม เชนเพอจะไดมขาวหรอ ผลไมกนอมทอง แตยงนกไปถงผลทเปนนามธรรม คอบญทจะ เกดขนจากการชวยเหลอเกอกลผอนรวมถงสตวดวย ตรงนเปน ประเดนทนาสนใจกเพราะวาเวลานกถงบญ เรามกนกถงการถวาย ของใหพระ ท�าอาหารเลยงพระ ท�าอะไรกตามทเกยวกบวด เกยวกบ พระกถอวาเปนบญ แตชาวบานสมยกอนมองบญกวางกวานน นก กนขาวในนาเขากเปนบญ เกาะตนไมทเขาปลกกเปนบญ ใครมา กนขาวในนากถอวามารบทานจากเรา เปนการมองบญในความ หมายทกวาง และเปนแงคดอกอยางวาเวลาเขาท�าอะไรกตาม เขา กไมไดหวงผลทเปนรปธรรมจบตองได ไมวาจะเปนขาว ผลไม หรอ แมแตรมเงาจากตนไมทปลก แตเขายงมองไกลไปถงบญดวย

บญนถอวาเปนประโยชนของการท�าความด ค�าวา “ประโยชน” ในพทธศาสนามความหมายหลายระดบ มค�าๆ หนงทมความหมาย ใกลเคยงกบค�าวา “ประโยชน” นนกคอค�าวา “ความสข” บางทเรา กเรยกรวมๆ วา “ประโยชนสข” เวลาพดถงประโยชนสข อยางแรก และอยางเดยวทคนสวนใหญนกถง กคอสงทเปนรปธรรม เชน เงน ทองทรพยสมบต รวมถงอาหารหรอปจจยส เขยบมาหนอยกคอ สขภาพ เลยไปอกหนอยกคอมตรภาพ หรอครอบครวทเกอกล รวมทงชอเสยงเกยรตยศ


30

เหลานคอประโยชนสขทคนทวไปนกถงเปนอนดบแรก หรอวา นกถงเปนอยางเดยว เงนทองทรพยสมบต งานการ ครอบครว มตรภาพ ชอเสยง เกยรตยศ แตเดยวนอาจจะเหลออยางเดยว กคอเงนทองเทานนแหละ เงนทองกลายเปนจดมงหมายสงสด ของคนสมยน ไมไดเนนสงอนเลย เวลาใครไปหาหลวงพอคณ ก อยากขอใหทานอวยพรวา “ขอใหรวย” หรอ “บานนอยแลวรวย” สวนรวยแลวไมสนวาจะเปนมะเรงหรอเปลา ไมสนใจวาจะเปน เบาหวานหรอเปลา ไมหวงวาลกจะตดยา หรอครอบครวจะหยาราง หรอเปลา สนใจอยางเดยววา รวยเทานนเปนพอ นบวาคดสน คดแคบๆ มาก ราวกบวารวยแลวไมปวย รวยแลวลกไมตดยา ครอบครวไมแตกแยก

อยำไปพอใจแคชวตทดชวตทรวย หรอชวตทมชอเสยงอยำงนอยกขอใหบรรลชวตทดกวำ

เตบโตดวยควำมสขสงบใจแลวกไปใหยงกวำนนกคอพยำยำมเขำถงชวตทดทสด

นนแหละคอกำรใชชวตอยำงคมคำกบกำรเกด มำเปนมนษยทแทจรง

เปนกำรใชศกยภำพของเรำใหเตมประโยชนสงสด


เราตองมองใหกวาง ไมใชมองแคน สขภาพกมคา มตรภาพ และครอบครวกมคา และเปนบอเกดแหงความสขดวยเชนกน แนนอนคนเรากตองการชอเสยงเกยรตยศดวย ทงหมดนพทธ ศาสนาเรยก “ประโยชนชนตน” หรอ ทฏฐธมมกตถะ พดงายๆ คอ ประโยชนสขแบบชาวโลก แตถามวาเทานพอไหม ทางพทธศาสนา ถอวาไมพอ ถาหวงเพยงกนอม นอนอน หรอวามคนรก ไมเจบ ไมปวย แคนกสขแลวส�าหรบคนสมยน แตพทธศาสนาถอวายงไมพอ คนเราไมควรทมเทหรอเสยเวลาทงชวตเพอสงเหลานเทานน ถา ท�าเพยงเทานถอวาไมคมคากบการเกดมาเปนมนษย เพราะเราม ศกยภาพ มความสามารถมากกวานน

อะไรคอสงทควรหวงตอไป หรอควรหวงควบคไปกบประโยชน ชนตนดวย ค�าตอบกคอสงทพทธศาสนาเรยกวา “ประโยชนขนสง” หรอเรยกประโยชนทางธรรมะกได ภาษาบาลคอ “สมปรายกตถะ” หรอประโยชนสขทอยเลยออกจากทเหนเฉพาะหนา หมายความวา การมทรพยสมบต มสขภาพด ครอบครวด มชอเสยง อนนกดอย เปนประโยชนทเหนๆ กนอย แตกไมควรตดอยเทาน ควรมองให ไกลกวานน นนคอบญกศล หรอความสขใจนนเอง บญกบความสขใจ เปนเรองเดยวกน ทเราพดกนเมอวานเรองความสงบใจ กคอบญ นนแหละ


32

พระพทธเจาตรสวา บญเปนอกชอหนงของความสข เวลา ท�าความดเราเรยกวาเปนบญกเพราะวาท�าแลวใจเปนสข ใจสงบ บญไดแกอะไรบาง บญทพระพทธองคจดวาเปนสมปรายกตถะ ม ๔ ประการคอ การมความประพฤตทดงามถกตองชอบธรรม ประการตอมาคอ การมศรทธาในสงทดงาม เชนศรทธาในพระ รตนตรย ประการทสามคอ ความเออเฟอเผอแผ และประการทส คอ การมปญญาเปนเครองก�ากบชวต สรปสนๆ วา ศล ศรทธา จาคะ และปญญา

คนสมยกอนแตไหนแตไรมา เวลาจะท�าอะไรกตาม แมกระทง ท�ามาหากน ท�านา ปลกขาว เขาไมไดหวงผลทเปนรปธรรมหรอ ทเรยกวาประโยชนชนตนเทานน หากยงถอวาเปนการท�าบญไป ดวยในตว คอมจดมงหมายทจะบ�าเพญประโยชนมากกวานนดวย นอกจากฉนจะอมทองแลว คนอนกไดรบประโยชนดวย นกมากนกด คนมากนกด ฉนไมหวง ไมท�ารวกน เพราะถอวาเปนการท�าบญ

การท�าบญสามารถท�าไปพรอมๆ กบการด�าเนนชวตทางโลก หรอการท�ามาหากน ไมไดแยกขาดจากกน เพราะเขามองวา เปาหมายของชวตไมใชเพอความร�ารวยพรงพรอมทางวตถ หรอ เพอมสขภาพด มครอบครวอบอนเทานน แตวาตองมความสขใจ


หรอมความงอกงามทางจตใจดวย นเปนเรองส�าคญทคนสมยน มองขามไป

โลกทกวนนเปนโลกบรโภคนยม ผคนคดตองการแคความสข จากวตถ ความสขจากการบรโภค จากการมสงเราจตกระตนใจ ตองมทรพยสนเงนทองเยอะๆ มแลวไมไดใชกไมเปนไร แคมเพมขน เรอยๆ กมความสขแลว คนจ�านวนไมนอยมขาวของเตมบาน ไมได ใชเพราะใชไมทนแตกยงอยากไปชอปปง เพราะไดของมาแลวม ความสข มเทศกาลลดราคาทไหนกตองไปทนนใหได เพราะวาการ มของใหมเขาบานเปนความสข

ความสขของคนสมยนเกดจากการได ไมไดเกดจากการม ไมไดเกดจากการใช มมากมายเทาไหรกไมท�าใหมความสขเทากบ ไดมาใหม มลานหนงกไมมความสขเทากบไดมาเพมอกหมนหนง อกแสนหนง หรอแคอกพนหนงกมความสขแลว ในท�านองเดยวกน มขาวของเตมบานนบพนนบหมนชนกไมท�าใหมความสขเทากบเวลา ไดของใหมมาอกหนงชน ของเกาไมมคาเทากบของใหม อนน กคอประโยชนทางโลกทเรารจกกน


34

แตมนษยถาตดตนอยแคนกจะไมมความสขไดเลย เพราะได เทาไหรกไมรจกพอ เราจงควรกาวไปใหถงประโยชนสงสดล�าดบ ทสอง กคอความสงบใจจากการท�าความด มศล ศรทธา จาคะ และ ปญญา ทงหมดนจะน�าความชมชนเบกบานใจมาให พระพทธเจา จงทรงแนะน�าใหคนรจกการใหทาน การใหทานเปนบนไดขนแรก ไปสความสขใจ เพราะวาผใหความสขยอมไดรบความสข ยงให กยงได อนนตรงขามกบทใครๆ เขาใจวา ยงให ฉนยงหมด

ยงใหยงหมดนนใชไดกบวตถสงของทเปนรปธรรมหรอเปน เงนในกระเปา ใหเขามากเทาไหรกหมดมากเทานน อนาถบณฑก เศรษฐเปนคนทร�ารวยมหาศาลชอบใหทาน พอถงบนปลายชวต ทรพยสนเงนทองกเหลอนอยลงๆ จนกระทงเทวดาทเฝาซมประต ยงบนวาเลกท�าบญเลกใหทานเสยท แตวาสงทอนาถบณฑกไดมา และมคณคามากกวาทรพยทเสยไปกคอ อรยทรพย พดงายๆ คอ บญนนแหละ เราสวดมนตกนอยบอยๆ วาศล ศรทธา ปสาทะหรอ ความเลอมใส และความเหนตรงหรอสมมาทฐเปนอรยทรพยทไมม ใครจะขโมยไปได และท�าใหเกดความสขอยางแทจรง

ถาหากวาทรพยสนเงนทอง ชอเสยง อาชพการงาน สขภาพ มตรภาพ และครอบครว ท�าใหเกดชวตทด การมชวตทดกวาคอ


การมใจทเปนบญ หรอมความสขใจนนเอง เดยวนเราพดกนแต ชวตทด แตเราควรมองเลยไปถงชวตทดกวาดวย คอถงพรอมดวย สมปรายกตถะ

ถามวาแคนพอแลวยง ยงไมพอ เพราะเหนอชวตทดกวากคอ ชวตทดทสด ชวตทดทสดคออะไร คอชวตทประกอบไปดวยสงท พระพทธเจาเรยก “ปรมตถะ” ปรมตถะคอประโยชนสงสด ไดแก ความเปนอสระจากกองกเลส จากกองทกข เรยกสนๆ วานพพาน

เดยวนพอพดถงนพพานคนทวไปไมสนใจแลว หรอไมเชอวา มจรงดวยซ�า อยาวาแตนพพานเลย แมแตบญกศล หลายคนกยง ไมเชอเลย เชอแตสงทเหนเปนรปธรรม จบตองได คอ เงนทอง ทงทสงเหลานมนเปนสมมตอยางยง เหมอนมายา เงนทองเปน มายามาก คาเงนของมนขนๆ ลงๆ จนกระทงคนทวโลกก�าลงจะ เปนโรคประสาท เพราะวาคาของมนไมแนนอน เดยวมาก เดยวนอย แสดงถงความเปนสมมตของมน เพราะขนอยกบการก�าหนดของคน วนดคนด เงนกอาจจะกลายเปนแบงคกงเตก เพราะเขาเลกใชแลว อยางประเทศพมา เงนทเคยใชเมอ ๑๐ ปกอน ตอนนเขาเลกใชแลว เพราะวาคาของมนถกเกนไป ใครมกลานๆ กไมมความหมาย เพราะ มนแทบจะกลายเปนเศษกระดาษไปแลว นคอสงสมมต แตคน


36

สวนใหญกลบนกวาเปนของจรง

ตรงขามกบปรมตถะ อนนจรงแนนอน จรงแท เพราะเปน สงทไมแปรเปลยน ไมไดตกอยภายใตกฎอนจจง นพพานเปนนจจง พดแบบนกอาจจะยงไมเขาใจวามนคออะไร พดใหมวาคอการเปน อสระจากความผนผวนปรวนแปรของชวตและโลก หมายความวา จะไดจะเสยกไมทกขยงรกษาใจใหเปนปกตหรอสขสงบอยได จะม คนตอวานนทาหรอใสรายกยงมความสขได แมวาจะสญเสยพอแม หรอพนอง กไมไดเศราโศกคร�าครวญ เพราะรวามนเปนธรรมดาโลก นคอสภาวะทเปนอสระ ความทกขเขามาแตะตองไมได เปนสภาวะ ทความเกด ความแก ความเปนความตายท�าอะไรไมได

คนธรรมดา ไมวาร�ารวยแคไหน หรอวาท�าบญมามากแคไหน กยงหวนไหวตอความแก ความเจบ และความตาย แตส�าหรบผท เขาถงปรมตถะ สงเหลานท�าอะไรไมได เมอท�าอะไรไมไดกเหมอน กบอยเหนอความแก ความเจบ ความตาย ทานอาจารยพทธทาส ไดจ�าลองสภาวะนพพานเอาไว โดยเปรยบเทยบกบมะพราวนาฬเก อยบนเกาะเลกๆ กลางสระในสวนโมกข เกาะนมน�าลอมรอบ น�านน เปรยบเสมอนทะเลแหงวฏสงสาร ทะเลแหงความทกข คนธรรมดา เปรยบเหมอนคนทอยในทะเล ขนลงๆ ตามคลน หมายความตกอย


ภายใตอาการขนลงของชวตและโลก แตวามะพราวนาฬเกหรอ ผทอยบนเกาะ ไมเปยก สบาย โปรง โลง ณ ทนนฝนตกไมตอง ฟารองไมถง นนคอสภาวะทเรยกวา นพพานหรอการเขาถง ปรมตถะ

คนสมยกอนมงหวงปรมตถะ ถอเอานพพานเปนเปาหมาย ชวต เวลาใสบาตรพระ จตกนอมไปถงนพพาน อธษฐานวา นพพาน ปจจโย โหต คอขอใหเปนปจจยไปสนพพาน ชาวบานเขาไมอธษ- ฐานมาก เดยวนสงเกตวาเวลาชาวบานใสบาตร จะอธษฐานนานมาก บางทอธษฐานนานเปนนาท เพราะขอเยอะมาก เชนขอใหถกหวย ขอใหรวย ขอใหหายปวย ขอใหมชอเสยง ขอใหลกสอบเขามหา- วทยาลยได ขอใหสามเลกเหลา ฯลฯ สงทตองการจากการใสบาตร พระนเยอะมาก แตชาวบานสมยกอน เขาไมตองการอะไรมาก ขออยางเดยวอยางนนคอนพพาน สวนทรพยสนเงนทอง เขาถอวา ไมส�าคญ มเทานกพอแลว ไมอยากไดอก มเพมกไดไมเพมกได เพราะวามนไมเทยง รวยแคไหนพอตายไป มนกตกไปเปนของ คนอน มชอเสยงแคไหน วนด คนด มนกแปรสภาพไป เพราะ สงเหลานมนไมเทยง ชอเสยงไมใชของเรา แตเปนสงทคนอนเขา ใหมา


38

อะไรกตามทคนอนเขาให เขากรบคนได เงนทองกเหมอนกน เรารวยเพราะคนอนเขาใหมา อะไรกตามทคนอนเขาใหมา เขารบ คนได แตนพพานไมมใครให มนเกดจากธรรมชาต เขาถงไดดวย ใจทไดรบการฝกฝนมาดแลว จนกระทงเขาใจสจธรรม บญกเชนกน ไมมใครรบคนได เพราะฉะนนผทฉลาดยอมไมคดจะแสวงหาแต ประโยชนสขทเปนประโยชนชนตนอยางเดยว แตยงนกถงสงท ประเสรฐหรอสงสงกวานน นกถงการท�าความด ท�าประโยชนให แกผอน ใหเกดความสขใจ แลวยงปรารถนาเลยไปถงพระนพพาน อนนคอชวตทดทสด

พวกเราอยาไปหลงกบชวตทดหรอพอใจกบชวตทดกวาเทานน แตกขอใหนกถงชวตทดทสด อนนแหละคอมาตรฐานชวตทคนสมยน มองขามไป การไปถงชวตทดทสด ถามวาจะท�าไดอยางไร ไมใชวา ตองหลกไปจากโลก การท�าอะไรกตามแมท�าเพยงอยางเดยว ก สามารถส�าเรจประโยชนทงสามอยางได ถาเรารจกมองใหเปน วางใจ ใหเปน อยางชาวบานใสบาตร อาหารทถวายนน พระฉนแลวกเกด ก�าลงวงชา สขภาพด อนนเรยกวาประโยชนชนตน ไดเกดขนแลว

การใสบาตร ทอดกฐน ทอดผาปา กอใหเกดเปนประโยชน ชนตนเปนเบองแรก คอพระไดฉนอาหาร ไดจวรไวหม นอกจาก


พระแลว บางทชาวบานกไดประโยชนดวย เชน ถวยชามหรอยาท ถวายพระ ชาวบานกไดใช เวลามงานศพ งานแตงงาน กมายมจาก วดไป ศาลาทสรางถวายวด เวลาชาวบานมธระกมาประชมกนท ศาลา นเรยกวาประโยชนชนตนไดเกดขน ทงกบพระและชาวบาน เปนประโยชนทเกดจากการท�าบญ

ขณะเดยวกน การใสบาตรนนกมผลตอจตใจดวย เปนผล ทางนามธรรม คอท�าแลวเกดปตทไดท�าความด เกดศรทธาปสาทะ ผลสวนนเรยกวาประโยชนชนสงหรอสมปรายกตถะ เปนประโยชน ทางจตใจทเกดขนพรอมกบประโยชนทางวตถ เรยกงายๆ วาท�าแลว กไดบญไปดวย

ทนเมอใสบาตรแลวเกดการลดละตวตน ลดความเหนแกตว ลดความยดมนถอมน อนนเทากบวาเปนการบ�าเพญทางจตเพอ เขาถงประโยชนขนสงสด ปกตคนเราชอบยดมนถอมนในสงตางๆ รวมทงทรพยสมบตดวย แตเมอเราสละออกไป มนกชวยลดความ เหนแกตว ชวยลดความยดมนถอมน แตตองเปนการสละออกไป จรงๆ เพราะเดยวนเวลาเราท�าบญถวายพระ เชน ถวายอาหาร เราถวายทานไปแลว เรายงยดอยนะ คอยดวา ทานจะฉนของเรา หรอเปลา ค�าวาของเรามนยงมอย การยดวานเปนอาหารของเรา


40

ยงมอย ยงไมหายไป ถวายเงนใหพระแลวกยงคอยดวา ทานจะใช เงนของเราอยางไง ความเปนของเรายงตดอยกบเงนทถวาย อนน แสดงวาไมไดลดความยดมนถอมน แตกไดบญนะ เชน เกดความ ปตทไดถวาย แตความยดมนถอมนยงไมไดลดลง เพราะใจยงม เยอใยผกตดยดถอวาเงนนนยงเปนของเราอย ความคดแบบนเปน อปสรรคตอการเขาถงปรมตถะ

แตถาเราถวายแบบสละออกไปจรงๆ ไมมเยอใยในของนน ถอวาเปนของทานไปแลว ทานจะใชอยางไร จะฉนหรอไม หรอใช เงนอยางไรกเปนเรองของทาน อนนเปนการฝกหดขดเกลาจตใจ ใหลดละความยดมนถอมน ทนถาจะใหด นอกจากสลดออกไปแลว ยงไมควรหวงไดอะไรจากการท�าบญดวย ไมใชวาท�าบญแลวอยาก ไดโนนไดน เดยวนอยากไดมากเหลอเกน ท�าบญ ๑๐๐ อยากได โชคเปนลาน อยากรวย อยากเลอนขน อยากถกหวย ไปจนถงอยาก ไปสวรรค หรอแมกระทงอยากไดนพพาน

ท�าบญดวยความปรารถนาอยางนนถอวาเปนตณหาเหมอนกน ถาเราท�าแบบทเรยกวาใจนอมไปสนพพาน กตองพยายามลดละ ความเหนแกตวจรงๆ ลดละแมกระทงความหวงทจะเกดอะไรแก ตวเอง ถาท�าไดเชนนกเขาใกลปรมตถะมากขน


จะเหนไดวาเพยงแคการใสบาตรอยางเดยว กสามารถส�าเรจ ประโยชนไดทง ๓ อยาง ประโยชนชนตนกได ประโยชนชนสงกได ประโยชนชนปรมตถ กได ไมใชวาจะตองท�าออกมาเปนอยางๆ แยก ออกไป อยางชาวบานแตกอนเวลาท�านาปลกตนไม เขาบ�าเพญทง ประโยชนชนตน สรางประโยชนทเปนรปธรรม สวนใจกนอมไปใน ทางกศล นกเกาะกเปนบญ คนกนกเปนทาน อนนเปนการบ�าเพญ ประโยชน ชนทสองไปดวยพรอมๆ กน

ถาเราเขาใจอยางน เรากจะรวาไมวาการท�าบญหรอการบ�าเพญ ประโยชนขนปรมตถ เราสามารถท�าไดในชวตประจ�าวนทามกลาง ผคน แมกระทงเวลาเรากนขาว ถาเรากนใหเปน เรากไมใชแค อมทอง หรอแคมสขภาพดเทานน แตเรายงไดบญไปดวย หากกน อยางมสต สตทเกดขนนนแหละ คอบญ คอประโยชนชนสมปรา- ยกตถะ ถาเรากนดวยใจทไปถงขนวาไมมผกน เปนเรองของการ บรหารธาต เปนการท�าไปตามเหตปจจยเพอใหถกตองตามธรรม ชาต อนนเรยกวาไดเจรญปญญาเพอเขาถงปรมตถะ

การกนอาหารกเปนการบ�าเพญชนปรมตถได ถาหากเราท�าใจ ใหเปน ผทฉลาดจะไมสนใจแตประโยชนชนตน ท�าอะไรกไมหวง วาจะรวยหรอหวงใหเกดประโยชนในทางรปธรรมอยางเดยว แต


42

ยงมนใจวาถาวางใจใหเปนกจะเกดความเจรญงอกงามทางจตใจ เกดความสขใจ และถาไมตดยดในความสขใจ มสตเหนความสข เกดขนโดยไมมแมกระทงผสข ไมมความส�าคญมนหมายวาฉนสข มแตความสขเกดขน กเทากบวาบ�าเพญธรรมขนปรมตถ หรอกาว เขาสธรรมขนปรมตถได

จะเหนไดวาสงทเรยกวานพพาน ไมใชเรองไกลตว หรอวาจะ ตองรอบ�าเพญในชาตหนา หรอชาตตอไป แตสามารถเกดขนไดใน ทกขณะทใชชวตอยางเปนประโยชน หรออยางเปนปจจบน อยาง มสต อยางมปญญา ถาเราเขาใจเชนนแลวกขอใหวางใจใหเปน และก�าหนดจดมงหมายของชวตใหถกตอง อยาไปพอใจแคชวตทด ชวตทรวย หรอชวตทมชอเสยง อยางนอยกขอใหบรรลชวตทดกวา เตบโตดวยความสขสงบใจแลวกไปใหยงกวานน กคอพยายามเขา ถงชวตทดทสด นนแหละคอการใชชวตอยางคมคากบการเกด มาเปนมนษยทแทจรง เปนการใชศกยภาพของเราใหเตมประโยชน สงสด


กำรเจรญสต โดยเฉพำะแบบหลวงพอเทยน

ใหจตเรยนรเองธรรมชำต ไมใชไปบงคบเขำ

แตวำอำศยสตเปนตวเตอนจตอยบอยๆ จตกจะรหนำท

ปญหำคอ สตเรำยงไมคอยท�ำงำนเทำไหร ยงออนแออย

เรำตองฝกใหสตท�ำงำนแคลวคลองขน

รวดเรวขน ฉบไวขน

หนำทของเรำคอ ไมไดไปควบคมจต

แตพยำยำมฝกสตใหท�ำงำนไดไว

เมอสตท�ำงำนไดด จตกจะเชอง

เชาวนท ๘ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๐

ส ข ท ก ข อ ย ท ใ จ

มพทธภาษตบทหนงทเราคงไดยนอยบอยๆ คอ “ธรรมทงหลาย มใจเปนใหญ มใจเปนหวหนา ทกสงส�าเรจไดดวยใจ” ค�าวาธรรม ทงหลายมความหมายตามอกษรจรงๆ ไมวาจะเปนธรรมฝายบวก ธรรมฝายลบ กศลธรรมและอกศลธรรมกขนอยกบใจ การท�า ความดหรอการท�าความชวทงปวงกขนกบใจเปนส�าคญ มใจเปน ฝายเรมและก�าหนดใหกายและวาจาเปนไปตามทใจตองการ ธรรม ทงหลายยงรวมไปถงสงทงหลายทงปวงทเรารบร ทเรยกรวมๆ กน วา “โลก” โลกหรอสงตางๆ ทปรากฏแกเรา ไมใชเปนเพราะวาม สงเหลานอยแลวเทานน แตยงเปนเพราะวามใจของเราไปรบร ถา ใจของเราไมไปรบรมน กเทากบมนไมมอย มนมไดกเพราะเรารบร มน ถาเรารบรหรอเชอวาม มนกม


46

การทเรารบรสงตางๆ ได มนไมไดขนอยกบวา ตา ห จมก ลน หรอวากาย ไปรบรสงนนเทานน แตมนยงอยทใจดวย ถาใจ ของเราถกปรงแตง สงทเหนรบรมนกผดเพยนไปได เชนมเชอก หรอกงไมอยบนพน ถาใจเรามความกลว เราจะไมเหนเปนเชอก หรอกงไม แตอาจจะเหนเปนง ในการรบรของเราตอนนน ไมมเชอก หรอกงไมอยบนพน มแตง มเชอกหรอมกงไมกเหมอนกบไมม เพราะ เราเหนเปนอยางอนใชไหม นแสดงวาเชอกหรอกงไมจะมหรอไม กขนอยกบใจของเราเปนส�าคญ

ในท�านองเดยวกน มหนเดนรอบกฏ เผอญเปนชวงหนาแลง เวลาหนเดนเหยยบใบไมแหงจะมเสยงดงกวาปกต ถาเรากลว เรา กคดวามคนเดนอยรอบกฏ ในความรสกของเราตอนนน มนไมม หนอยรอบกฏ มแตคนซงเปนใครไมรเดนอยรอบๆ ความเปนจรง จะเปนอยางไรกตาม แตใจของเราไปรบรอกอยางหนง

ทจรงแลวแมกระทงความคดวาโลกนมนเทยง มนเปนนจจง มนเปนตวเปนตน ถาเรามความคดอยางนนอยในใจ สงทเราเหน อยรอบตวเรามนกกลายเปนของเทยง เปนตวเปนตนขนมาทนท คอเปนดน เปนแทง เปนกอน เปนสวนๆ ทอยไดดวยตวมนเอง ไมเกยวของกบสงอน แตหากเราเกดปญญาขนมา จนกระทงแล


เหนวา สงทงหลายทงปวงไมใชตวไมใชตน ลวนองอาศย เปนเหต ปจจยซงกนและกน เรากจะเหนโลกทอยรอบตววามนไมใชเปนดน เปนกอน แยกสวนจากกน เราจะเหนอกแบบหนงไปเลยคอเหน เปนเหมอน “กระแส” ทไมสามารถแยกออกเปนสวนๆ และมการ เคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลา

โลกในสายตาของปถชนกบสายตาของพระอรยเจานนตางกน พระอรยะเหนโลกตางจากปถชน ทงๆ ทโลกมนกมอยอยางนน แตเมอใจของคนตางกน กมองเหนตางกนไปดวย ดวยเหตนแหละ พระพทธองคจงบอกวา ธรรมทงหลายมใจเปนใหญ

จะสขและทกขกขนอยกบใจ ความสขไมไดขนอยกบวามอะไร เกดขนกบเรา แตวาอยทใจของเราดวย ไดเงนมาเปนลานหรอ สบลานกยงท�าใหเปนทกขได ถาหากคดวาเงนทไดมามนนอยเกน ไป หรอเหนวาทไดมานนนอยกวาคนอนเขา ในทางตรงขาม แมจะ ไดนอยกอาจจะมความสข ถาใจคดวาทไดมานนเยอะเกนความตองการ หรอรสกวาไดมากกวาคนอนเขา

การไดมานนไมไดหมายความวาจะท�าใหเรามความสข บาง ครงการเสยหรอสละออกไปกอาจท�าใหเรามความสขได โดยเฉพาะ


48

เวลาเราสละเงนทองหรอสละแรงกายเพอชวยเหลอเกอกลผอน การเสยสละของแมของพอ หรอของปยาตายาย ไมไดท�าใหทาน ทกขใจเลย แตกลบท�าใหทานดใจเสยอก การสละไปในรปของทาน กเชนกน ยงใหกยงมความสข

สงทเกดขนแกเรา มนมทงบวกและลบ แตจะกอใหเกดสขหรอ ทกข มนขนอยกบใจของเรา บางสงทดไมนามพษภยกอาจเปนภย ขนมาได หากใจปรงแตงไปในทางราย เคยมการทดลองโดยท�ากบ นกโทษในเรอนจ�า นกวจยเขาบอกกบนกโทษและผคมวา เขาตองการ ศกษาฤทธของน�ากรดชนดหนงทเพงประดษฐขนมาใหมวา จะกอให เกดความเจบปวดแคไหน และคนเราจะมความสามารถในการทน มากนอยเพยงใด การเอาน�ากรดมาทดลองกบมนษยน หาทไหน ไมไดตองท�าในคกนแหละ เขามแรงจงใจใหนกโทษยอมเขารวม การทดลองนน แรงจงใจกคอวาใครทเขารวมการทดลองจะไดรบ การลดหยอนผอนโทษให เลยมนกโทษหลายคนอาสามาเขารวม การทดลอง

เขาใหอาสาสมครคกเขาเอามอยนพน แตละคนมมานกนแลว ปลอยน�ากรดลงมาตามทอ หยดบนหลงอาสาสมคร เมอปลอยน�า ลงไปตามทอ พอน�าสมผสกบรางกายของอาสาสมคร อาสาสมคร


กรองโอดโอยเปนแถว บางคนกรองวาปวดจนจะทนไมไหวอยแลว ท�าไปได ๕ นาทเขากตองยตการทดลอง นกวจยไดเปดเผยหลง จากการท�าการทดลองกคอวา น�าทหยดลงไปไมใชน�ากรด แตเปน น�าธรรมดา ค�าถามกคอท�าไมอาสาสมครทโดนน�าธรรมดา จงรอง ทรนทราย กเพราะเขาเชอวาเปนน�ากรด

ทนาสนใจคอ เมอไปดตามรางกายของอาสาสมครเหลาน ปรากฏวา ๘๕ เปอรเซนตมผนแผลตรงกลางหลง เหมอนกบลมพษ ทงลมพษใหญ ลมพษนอย ยงกวานนกคอ มคนหนงทปวดจนชอก หวใจหยดเตนไปเลย น�าธรรมดาท�าใหคนหวใจวายไปไดอยางไร มนไมไดอยทน�า แตเปนเพราะใจ ใจคนเราสามารถทจะท�าใหน�า ธรรมดา กลายเปนน�ากรดทมพษรายแรงได จนกระทงแมแตรางกาย กเชอและเกดแผลขนมา โดยเฉพาะคนทชอกตายนน หลงของเขา เปนลมพษอยางหนกคลายผวลกมะกรดเลย เมอเอาชนเนอของ คนตายไปสองกลองจลทรรศน กพบวามอาการภมแพเหมอนกบ โดนแมลงมพษตอย แสดงวารางกายกเชอจรงๆ วาโดนน�ากรด

น�าธรรมดาท�าใหเกดแผลและภมแพรายแรงอยางนนไมได แต เปนเพราะใจถกปรงแตงดวยความกลว น�าธรรมดากเลยกลายเปน พษไป ในทางกลบกนคนทปวดหวหรอปวดทอง แตพอไดกนยา


50

ทท�าดวยแปงธรรมดาเทานนแหละ กกลบหายปวด แปงธรรมดา กลายเปนยาไดอยางไร นนกเพราะเขาเชอวามนเปนยาระงบปวดได พอเขาเชอเทานนแหละรางกายกมปฏกรยาสนองตามไปดวยคอ เออออหอหมกไปตามใจ แตกอนเราคดวาทหายปวดเปนเพราะ อปาทาน แตเดยวนเขากรแลววามนไมใชเพยงแคอปาทานของผปวย เพราะเขาพบสารระงบปวดทหลงออกมาอนเนองมาจากความเชอนน ความเชอวาก�าลงกนยาระงบปวด รวมทงความมนใจวากนแลวหาย ปวดแน ท�าใหรางกายหลงสารระงบปวด ท�าใหความปวดบรรเทา ลงได

สขทกขของเราอยทใจเปนหลกเลยนะ แตไมถงกบบอกวา อยทใจลวนๆ เพราะวาตองอาศยปจจยภายนอกเขามาประกอบดวย แตวาปจจยภายในส�าคญมากกวา ส�าคญกวาปจจยภายนอก อย กลางแดดรอนเปรยงแตวาไมรสกทกขรอนเลยกได เปนเพราะอะไร เพราะตอนนนอาจก�าลงดใจทเพงไปคยกบผหญงสาวทแอบรกอย หรอวาดใจทถกลอตเตอร พอใจมความยนดปรดา เดนกลางแดด กเลยไมรสกรอนเลย

ตรงกนขามอยในหองแอร แตท�าไมถงรสกเปนทกขอยางมาก กระสบกระสายตลอดเวลา เปนเพราะอะไร อยในรถตดแอร แต


ท�าไมเปนทกขเวลาเจอรถตด ยงมนดส�าคญดวยแลว กถงกบเหงอ ออกเลย ทงทตอนนนแอรเยนเฉยบ ค�าตอบกเพราะใจก�าลงมความ กงวลอยสง หรอกลวธรกจของตนจะไดรบความเสยหาย เพราะรถ ตดท�าใหประชมไมทน ถงแมจะไมมงานส�าคญรออยขางหนา แคไป เทยวธรรมดา แตถาใจเฝากงวลวาเมอไหรจะถงๆ ถงอยในรถแอร กเหงอตกได

ใจนนส�าคญมาก พระพทธเจาตรสวา ไมมอะไรทจะท�าใหเรา ทกขหรอท�ารายเรามากเทากบใจทวางใจผด โจรท�ารายเรากไม เทากบใจทวางไวผด ในทางตรงขาม ไมมอะไรท�าใหเรามความสข หรอกอประโยชนเกอกลแกเราเทากบใจทวางใจถก การวางจต วางใจหรอรจกท�าใจเปนเรองส�าคญมาก วางจตวางใจในทนรวมถง การฝกจตใจดวย เพราะเราฝกไมเปน ฝกไมถกวธ กจะถกสงแวดลอม ชกจงไปอกทางหนง อยางเชน คนทกวนนถกฝกใหเกดความโลภ มากขน ไดเทาไหรกไมพอสกท ไดเทาไหรกยงทกขอย ซอของไดถก กวาคนอนแตกยงทกข เพราะมคนซอไดถกกวา ไดเทาไหรกยง ไมพอใจเพราะวามคนอนเขาไดมากกวา หลายคนถกหลอหลอม จนกระทงวาแคมสวไมกเมด ผวแหง ผมแตกปลาย กทกขจนนอน ไมหลบ อนนเปนเพราะถกฝกมาจากโฆษณา


52

คนเดยวนโกรธงาย คอยอะไรไมเปน นดเพอนเอาไว ๔ โมง เยน ๓ โมง ๕๕ เพอนยงไมมาเลย ทนไมได ใจรอน ตองโทรฯ ไป ถามวาตอนนถงไหนแลว รอไมไดทงทยงไมถงเวลานดเลย นเปน เพราะวาถกฝกมาใหคอยไมเปน บางคนอยในหอพกดวยกน อยาก ชวนเพอนไปกนขาว หองเพอนกอยขางๆ นแหละ แตแทนทจะเดน ไปเคาะประตถามวาไปกนขาวดวยกนไหม ไม รสกไมทนใจ และ ขเกยจเดนดวย เลยโทรศพทไปถาม ทงๆ ทโทรฯ เสยเงน ไมใชโทรฯ ฟร แตท�าเชนนนกเพราะวามนสะดวกด

เดยวนเราถกฝกมาใหเหนแกความสะดวกสบาย แคเดนนด เดนหนอยกไมอยากท�าแลว ทกวนนเราถกฝกโดยทไมรตว แต สวนใหญเปนการฝกไปในทางทไมถกตอง ถาหากวาเราฝกตวเอง ดวยความรตวและฝกในทางทถกตอง ความสขกอยไมไกล

อยางทบอกไปแลววาความทกขของคนเราอยทใจเปนส�าคญ และสาเหตหนงทท�าใหเราทกขมากกคอ การทเราไปแบกไปยด สงตางๆ โดยไมจ�าเปน ไมใชแบกดวยกาย แตแบกดวยใจ ลองนก ดเถอะทเราทกขในแตละวน เปนเพราะเราไปแบกอะไรตออะไรไว ในใจใชไหม เราแบกความเครยดความกงวลเอาไวเปนวนๆ รวมถง ความโกรธความเกลยดดวย บางวนเราอยวางๆ ไมไดท�างานการ


อะไร ไมมใครมารบกวน หองพกกเยนสบาย บางทอยในรสอรต สะดวก หร ดวยซ�า แตกลบรสกกระสบกระสาย เปนเพราะอะไร เปนเพราะใจเราไปกงวลกบสงตางๆ ไปแบกเอาสงตางๆ ไวในใจ โดยไมรจกปลอยรจกวางใชไหม

การแบกอะไรตออะไรไวในใจนน มกท�าใหเปนทกขยงกวา แบกไวกบตวดวยซ�า ท�างานหนกทางกาย เชน แบกหาม ไมท�าให เราเหนอยมากเทากบใจทถกใชงานหนกจนไมไดพกเลย งานหนก ทางกายนน พอเสรจงานกจบกน แตงานทตองใชความคดหรอ มอารมณเขามาเกยวของ ไมยอมวาง งานบางอยางเหนอยกาย ไมเทากบเหนอยใจ และความเหนอยใจบางทท�าใหทกขมากกวา ความเหนอยกายดวยซ�า เหมอนกบความเจบปวย ปวยกายกไม ท�าใหเราทกขมากเทาปวยใจ บางทความปวยใจกเขามาทบซอน จนปวยกายเพมขนอก

ปวยใจหมายถง ความกลว ความเครยด ความกงวล พอม อาการแบบนขนทไร รางกายกแยลง บางคนไมเปนอะไร แตพอ หมอบอกวาเปนมะเรง กายกทรดทนท ทงๆ ทหมอวนจฉยผด ทจรง ไมเปนอะไร แตพอใจมนกงวลหรอเสยขวญเสยแลว กายกแยลง ทนท


54

ใจปวยกเพราะไปแบกอารมณอกศลเอาไว ยงแบกกยงทกข แมวาสงทแบกมนเปนแคอารมณและความคด แตอยาไปดถกมน อารมณความรสกแมจะไมมน�าหนก ชงตวงวดไมได แตถาแบก เอาไว มนจะหนกยงกวาแบกหนเสยอก พระเซนทเปนเพอนของ อาตมาคนหนง เปนชาวอเมรกนเขาเคยเลาวา อาจารยของเขา เปนผบกเบกวดเซนแหงแรกในอเมรกาเมอ ๕๐ ปทแลว ตอนนน คนอเมรกนยงไมรจกเซน อาจารยคนนเปนชาวญปนเดนทางมา บกเบก ตองเรยกวาเรมจากศนยเลย มาถงกตองลงแรงกอสราง วดกนเพราะวาเงนทองกมไมมาก แตกมลกศษยทอยในวยหนมสาว คลายๆ พวกฮปป มาชวยสรางวด แบกอฐแบกปนกน

หนมสาวเหลานแบกหนไดแคครงวนกเหนอยแลว ตรงขาม กบอาจารยทอาย ๖๐ กวาแลวทานแบกไดทงวน ลกศษยกเลย สงสยถามวาอาจารยท�าไดอยางไร อาจารยกบอกวา “กผมพกผอน ตลอดเวลา” ลกศษยฟงแลวงง อาจารยพกตอนไหน กเหนแบกหน ทงวน อาจารยแบกหนกจรง แตแบกดวยกาย ใจไมไดแบกหนดวย แตวาลกศษยนนกายกแบก ใจกแบก หมายความวา ระหวางทกาย แบกหน ใจกบนไปดวยวาหนกจรงโวย หรอเอาแตบนวาเมอไหรจะเสรจๆ เวลากายเหนอย กไปเอาความเหนอยของกายมาเปนของ ใจดวย เลยไมไดแคเหนอยกายอยางเดยว แตเหนอยใจดวย เรยกวา


กายแบกหน แตใจแบกความกงวล ความเหนอย รวมทงความอยาก ใหเสรจไวๆ ทส�าคญคอแบกตวกทก�าลงทกขก�าลงเหนอยเอาไว

เวลาท�างานเรามกแบกอะไรตออะไรมากมาย โดยเฉพาะแบก ความอยากใหมนเสรจไวๆ ใจมนทกขเพราะงานไมเสรจสกท ยง อยากใหเสรจไวๆ กยงเสรจชา เสรจชาคอเสรจไมทนใจ เหมอนกบ เวลาเดนทางยงอยากใหถงไวๆ กยงรสกถงชา เปนทกขเพราะถงชา ไมทนใจ อนนแสดงวาใจมนแบกเอาไว แบกทงความคาดหวงและ ความไมสมหวงไปพรอมๆ กน กายแบกของหนกไมเทากบใจทแบก อารมณอกศลเขาไปดวย หนหนกกยงไมหนกเทากบอารมณ ไมวา ความโกรธ ความเกลยด ความเบอ ความผดหวง ความไมสมหวง ความเหนอยหนาย

สงทเปนนามธรรมเปนอารมณความรสก มนหนกกวาสงท เปนวตถรปธรรม ท�างานหนกโดยออกแรงทงวน ยงไมเหนอย เทากบใชความคดหรอแบกอารมณความเครยด ความทกข ความ กงวล เศราโศก อะไรกตามถาแบกเอาไวมนกหนกทงนน อยาไป ประมาทวามนเปนแคอารมณ ความรสก แมแตกระดาษแผนเดยว ถาไปถอไวนานๆ กท�าใหแยเหมอนกนนะ


56

มเรองเลาวา ๔๐-๕๐ ปกอน สมยสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศยงทรงพระชนมอย พระองคเปนองค อปชฌายของในหลวง คราวหนงลกศษยเปนนายทหารมากราบ ทาน สหนาเปนทกขมาก มาถงกบนวา ไมไหวๆ หนกเหลอเกนๆ พระองคกถามวาหนกเรองอะไร เขากตอบวา หนกใจเรองชวต เรองครอบครว เรองงานเรองการ พรรณนาไปยดยาว พดไปกบน ไป พระองคนงฟงอยนาน ไมไดพดอะไรพอนายทหารเลาเสรจ พระองคบอกวา จะใหท�าอะไรสกอยาง นงคกเขายนสองมอออก มา เสรจแลวทานกหยบกระดาษแผนหนงใหเขาถอ ก�าชบวา อยา วางนะ

พดจบพระองคกเขาไปในต�าหนก ๕ นาทกแลว ๑๐ นาทก แลว ๑๕ นาทกแลว กยงไมเสดจออกมา นายทหารคนนนทแรก กไมรสกอะไร แตพอถอกระดาษนานๆ เขากเรมเหนอย เหงอเรม ออก ผานไปครงชวโมงเหนจะได กรสกเหนอยมาก แลวสมเดจ กเสดจออกมา พอเหนหนานายทหารคนนน กถามวาเปนอยางไร บาง เขาตอบวาหนกมาก ทานกบอกวาถาหนกกวางลงส ถอไว นานๆ มนกเมอยทงนนแหละ


นกระดาษแผนเดยวนะ ถอไวแคครงชวโมงกยงเหนอย นบ ประสาอะไรกบอารมณ ความรสก ทแบกไวเปนวนเปนเดอน ถา ใจเราไปแบกไวไมยอมปลอย มนกท�าใหเปนทกขไดหนกหนาสาหส เหมอนกน ทฆาตวตายกนมากมายกเพราะไปแบกไมยอมปลอย ใชไหม บางอยางกดเหมอนเปนเรองเลกนอยมาก แตพอแบก เอาไว มนกลายเปนสงทกดถวงหนวงทบจนกระทงไมอยากจะอย ในโลกนตอไป

ถามวาเมอแบกแลวเปนทกข ท�าไมถงแบก เวลานกถงคนท เราโกรธหรอเกลยด เราจะเปนทกขขนมาทนท ไมพอใจ หวใจสน หายใจไมเตมปอด แมกระนนเรากอดไมไดทจะหวนคดถงคนนน อยบอยๆ เปนเพราะอะไร กเพราะใจมนหลงไมรตว ความหลง ความไมรนแหละคอตวการทท�าใหใจแบกขยะอารมณเปนวนๆ ทงๆ ทเหตการณกผานไปนานแลว การแบกไวไมยอมวางนแหละ คอ ตวการทท�าใหคนเราทกขระทมวนน

ในเมอแบกแลวทกข ท�าอยางไรถงจะไมทกข ตอบงายๆ กคอ สลดมนทงไป ของอะไรกตามไมวาจะเบาหรอเลกนอยแคไหน ถา แบกกไวนานๆ กท�าใหเปนทกขไดทงนน ตรงกนขามกบของหนก ถาไมแบกมนกไมไดมวนท�าใหเปนทกขได อฐกอนใหญๆจะหนก


58

แคไหนกตาม ตราบใดทเราไมแบกมน มนกท�าอะไรเราไมได เรา กไมรสกหนก ไมรสกทกข

แตเดยวนเราแบกสารพด แบกทงเรองราวในอดต ทงเรองราว ในอนาคต ทงๆ ทแบกแลวเปนทกขกยงแบก ทงๆ ทปจจบนกไมได เดอดรอนอะไร มกน มใชอยสขสบาย อากาศกด สงแวดลอมก ปลอดโปรง แตแทนทเราจะพอใจกบปจจบน กลบไปหมกมนกบอดต หรอกงวลกบอนาคต ความทกขกเลยถามหา ถาปลอยวางอดตกบ อนาคตได เรากสามารถเปนสขกบปจจบน ทน เดยวน ไดไมยาก แตเรากไมยอมปลอยวาง ชอบแบกเอาไว

ขอใหสงเกตอกอยาง สงทเราชอบแบกนน ไมใชเปนสงดๆ ท นาพอใจ นาปรารถนาเทานน เราไมไดหวนคดถงเงนทหายและ คนรกทสญเสยไปเทานน แมแตสงทไมด เรากชอบแบกเชนกน เชน คนทเราเกลยด ค�าต�าหนตอวาของเขา รวมถงความโกรธ ความ นอยเนอต�าใจ สงเหลานเราไมชอบ แตกลบแบกเอาไวไมยอมปลอย คดแลวกเจบปวด แตกวางไมลง ไมยอมปลอย เหมอนหลวงพอ ค�าเขยนพดเมอวาน เวลาโกรธใคร ยอมไมไดถาไมไดดามน ถาได ดามนเมอไหร ตายกยอม นอนตายตาหลบเมอนน ท�าไมถงอยากจะดา เพราะไปยดเอาความโกรธเอาไว จนมนครองหวใจ เลยตอง


ตกอยในอ�านาจของมน รวายดแลวเปนทกข แตกปลอยไมไดเพราะ ตกอยในอ�านาจของมนเสยแลว อนนเรยกวาเปนความหลงอยาง หนง ความหลงท�าใหแมแตสงไมดกยงเผลอไปยดมน กอดมน ไมยอมวาง

ทนพอหลงแลว กเลยอดไมไดทจะครนคดถงมนบอยๆ ไมตาง กบเวลาทเรามเศษแกวอยในมอ เศษแกวคมๆ วางไวในมอเฉยๆ ไมท�าใหเราเจบไดหรอก เราจะเจบตอเมอก�ามนไวแนนๆ แลวบบ บอยๆ ก�าแลวบบๆ จะเกดอะไรขน ปวดและเลอดไหลใชไหม ถาม วาทเราปวดเปนเพราะเศษแกวหรอเปนเพราะมอของเราทชอบ ก�ามน สวนใหญเราชอบไปโทษเศษแกววามนท�าใหเรามแผล แต เราไมยอมมองตวเองวาเปนตวการส�าคญทท�าใหมอมแผล

ใจปวยกเพรำะไปแบกอำรมณอกศลเอำไว ยงแบกกยงทกขแมวำสงทแบกมนเปนแคอำรมณและควำมคด

แตอยำไปดถกมน อำรมณควำมรสกแมจะไมมน�ำหนกชง ตวง วด ไมได แตถำแบกเอำไวมนจะหนกยงกวำแบกหนเสยอก


60

เศษแกวกเปรยบเหมอนความรสกนกคดทเปนอกศล ถามวา ใครไปสงใหก�ามนเอาไว กใจเรานนแหละ พระพทธเจาตรสวามอ ทไมมแผล ถงจะจบยาพษกไมเปนอนตราย แตถามอมแผลเมอไหร จบยาพษกเปนอนตรายเมอนน พษมนเขาไปในตวเราไดอยางไร เปนเพราะยา หรอเปนเพราะมอของเรามแผล เราชอบโทษยาพษ แตเราไมไดดมอของเราวามนเปดชองใหยาพษเขามาท�ารายตวเรา ใจเรากเหมอนกน เปนเพราะความไมร เพราะความไมมสต ท�าให เราไปยดความทกขเอาไว

สตจงเปนสงส�าคญมาก เพราะวาสตท�าใหเรารตว ระลกได ระลกไดมความหมายหลายอยาง เชน เราระลกไดวา วนนวนจนทรนะ อนนกเรยกวาสต หรอวาหลบสนท โดยเฉพาะหลบกลางวน พอตนขนมา สงสยวาตวเองอยทไหน สกพกกระลกขนมาไดวาอย วดปาสคะโต ทระลกไดนนเปนเพราะสต สตคอความระลกได ท�าใหไมลมไมหลง

สตยงหมายถงระลกไดเวลาเผลอไปกบอารมณปรงแตง เพยง แคระลกวา วนนวนทเทาไหร โทรศพทของเพอนเบอรอะไร หรอวา พรงนเรามนดจะตองไปไหน อนนยงไมพอ ยงไกลตวอย สงทเรา ตองการคอการฝกสตใหระลกรในปจจบนขณะ ถาเราระลกไดใน


ปจจบนขณะทวาเราก�าลงท�าอะไรอย นแหละคอจดเรมตนของการ สลดความทกขออกไปจากใจ ระลกไดในสงทเกดขนกบใจ ระลกได ในอารมณความรสกทก�าลงเกาะกมจตใจ เมอระลกไดกงายทจะ สลดมนออกไปได ท�าใหเกดความรตวขนมา

สตท�าใหเรารวาเราก�าลงท�าอะไรอย เวลาทกข กรวาทกข และพอรวาทกขเทานนแหละ เราจะเหนความทกขเกดขนในใจ ไมใชเราเปนผทกข อยางหลวงพอค�าเขยนพดวาเวลาโกรธ เราเปน ผโกรธ เพราะเราไมมสต แตถาเรามสต เราจะเหนความโกรธ เหนวาความโกรธไมใชเรา เหนความโกรธ ไมใชเปนผโกรธ เหน วาความโกรธเปนสงทบนทอนจตใจเรา ตรงนแหละคอจดเรมตน ของการสละความโกรธออกไปได

ฉะนนขอใหเราไดตระหนกถงความส�าคญของสต และ พยายามสรางเสรมสตในใจเรา เพอน�าไปสความรตว ระลกได อยางฉบไวจนหลดจากความหลง และสามารถสลดความทกข ไปจากจตใจได ตลอดจนรจกวางจตวางใจ จนเหตการณตางๆ ท�าอะไรเราไมได

ค�าวนท ๘ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๐

ป ล อ ย ว า ง อ ด ตย อ ม ร บ ป จ จ บ น

คนเราทกขดวยหลายสาเหต รอยแปดพนเกา ทกขเพราะอกหก ทกขเพราะตกงาน ทกขเพราะของหาย ทกขเพราะถกตอวา ทกข เพราะแมไมใหเงนไปซอโทรศพทมอถอ หรอทกขเพราะเจบปวย ทกขเพราะสญเสยคนรก ทกขเพราะศตรไดดมากกวาเรา จาระไน ไมหมด กระทงวาน�าหนกมาก เปนสว ผวแหง ผมแตกปลายกทกข

แตถาสรปความทกขทงมวลของมนษยทมอยหกพนลานคนแลว มนกสรปได ๒ ขอใหญๆ เทานนแหละ ขอแรกคอ พลดพรากจาก สงอนเปนทรกทพอใจ ขอทสองคอ ประสบกบสงทไมนาพอใจ


64

ความทกขของคนหนไมพนสองขอน ทจรงยงมขอทสาม พวกเรา อาจจะจ�าไดเวลาท�าวตรเชา คอปรารถนาสงใดไมไดสงนน นนก เปนทกข แตขอนคลายกบขอสองคอวา ประสบกบสงทไมนาพอใจ คออยากได แตไมไดอยางทหวง

พลดพรากจากสงทนาพอใจ เชน เงนหาย ตกงาน สญเสย อวยวะ หรอสญเสยคนรก สวนประสบกบสงทไมนาพอใจ คอเจอ อปสรรค เจอความยากล�าบาก เจอความเจบความปวย เจออากาศ รอน อากาศหนาว เจออาหารทไมอรอย ความทกขของเรารวมแลว กมแคสองอยางเทานแหละ

ความทกขของคนเราถาจ�าแนกอกอยางหนง กแบงเปนสอง เหมอนกน คอ ความทกขทางกาย เชน เจบปวย หรอวาตกงาน ท�าใหไมมเงนใช ความเปนอยยากล�าบากมากขน ตองอยบานทเลก ลง แทนทจะนงรถกตองเดนเอา อนนเรยกวาความทกขทางกาย แตวาทกขกายอยางเดยวไมคอยเทาไหร สวนใหญมนจะตามมาดวย ทกขใจ อากาศรอนมนไมใชแคทกขกาย มนทกขใจดวย เชน รสก หงดหงดขนเคอง ใจบนพมพ�าวาท�าไมอากาศรอนอยางน ท�าไมถง นดตอนบาย หรอบนเสยดายวาไมนาเลยใหเขายมรม เราเลยไมไดใช บนกระทงวาท�าไมยงเดนทางไมถงเสยท รอนจะตายอยแลว


บางครงไมมทกขกาย แตใจกลบทกข เชน รถตด กายไมคอย ทกข แตใจจะทกขมาก เพราะกลวจะผดนด แมไมใหเงนซอโทรศพท มอถอ ไมทกขกายเลยแตทกขใจมาก กายไมไดเดอดรอนเลย แตท เดอดรอนคอใจ หรอวาผวแหง ผมแตกปลาย ไมไดท�าใหทกขกาย เลย แตวาทกขใจ ทกขใจจนกนไมไดนอนไมหลบ

เทยบดแลว ความทกขทางกายมกจะรบกวนเรานอยกวา ความทกขทางใจ สมมตความทกขของคนเรามอย ๑๐๐ เปอรเซนต ความทกขกายคงประมาณ ๓๐-๔๐ เปอรเซนตเทานนแหละ ทเหลอ ๖๐-๗๐ เปอรเซนต คอทกขใจ อนนรวมไปถงคนทปวยดวยนะ สวนใหญทกขกายแค ๓๐-๔๐ เปอรเซนต ไมถงครง ทเหลอเกนครง คอทกขใจ ทพดอยางนไดกเพราะวาอาตมาไดพบคนปวยใกลตาย หลายคน หลายคนแมจะมทกขเวทนาทางกาย แตใจเขาสงบ ไม ทรนทราย มแคทกขเวทนาแตไมทกขทรมาน

คนเราหนทกขเวทนาไมพน แมแตพระพทธเจากตองประสบ ทกขเวทนา เจอแดดรอนกเกดทกขเวทนาทางกาย หรอวาเปนไข ทองเสยปวดหวกเกดทกขเวทนาทางกาย แตวา “ทกขทรมาน” มน เปนเรองของใจลวนๆ คนทปวยหนก ในยามใกลตายแมเจอทกข เวทนากจรง แตมบางคนทไมทรนทรายไมกระสบกระสาย ท�าไม


66

เขาไมทกขทรมาน กเพราะเขาท�าใจได ถาความทกขทางใจลดลง กอาจเหลอความทกขแค ๓๐-๔๐ เปอรเซนตทเปนความทกขทาง กาย

ความทกขทางใจเปนเรองใหญของคนสมยน ทกวนนผคน มชวตทสะดวกสบายมาก ความทกขทางกายมไมมาก แตทมาก คอทกขใจ แมไมซอโทรศพทมอถอให บางคนกโมโห นอยเนอ ต�าใจ คดสนกม นเปนขาวทเราไดยนบอยๆ เปนปญหาของคนในยค ปจจบน กคอวา ความทกขทางใจเยอะมากกวาความทกขทางกาย

ในทางตรงกนขาม คนชนบทมความทกขทางกายเยอะมาก แตเขายงยมได ลองไปคยกบเขาด เขากยงยมแยมแจมใสได ทงๆ ท อยกระทอมหลงคารว ขาวกไมพอกน ไขฟองหนงหาร ๔ แบงกนทง บาน ปลาตวหนงกนกนทงบาน แตเขายงยมแยมแจมใสได เพราะ ทกขทางใจนอยกวา ขณะทคนในเมองทกขทางกายนอย ทกขทาง ใจเยอะ อยางทบอก ๖๐-๗๐ เปอรเซนตของความทกขทบบคน คนสมยน เปนความทกขทางใจ ไปๆ มาๆ คนเมองกลบทกขกวา คนในชนบท


เคยมคนส�ารวจความสขของคนในประเทศและในวฒนธรรม ตางๆ มการไปถามคนรวย ตดอนดบ ๑ ใน ๕๐๐ แลวกไปถามชาว มาไซซงอยในทะเลทรายในแอฟรกา รวมทงชาวเอสกโมในขวโลก เหนอ แลวกไปสอบถามคนในเมอง คนในสลม ขอมลทเขาพบ นาแปลกใจมากกคอคนรวยทตดอนดบ ๑ ใน ๕๐๐ ความสขของเขา ไลเลยกบความสขของคนเผามาไซในแอฟรกาและคนเอสกโมใน ขวโลกเหนอ ทงๆ ทความเปนอยตางกนลบลบ ในขณะทคนสลม จะมความทกขมากกวา อาจเปนเพราะเขาทกขทงกายทกขทงใจ คอนอกจากทกขกายเพราะยากจนแลว ยงทกขใจเพราะเหนคนรวย กวาอยรอบตว จงเกดการเปรยบเทยบ แตคนมาไซในอาฟรกาม ความสขเทากบเศรษฐหมนลานพนลาน ทงๆ ทมชวตทล�าบากกวา เยอะ แตเขามความสบายใจกวา อยางนอยกมากกวาคนในสลม ทงๆ ทคนสลมอาจมชวตสะดวกสบายกวาคนมาไซเยอะ

คนเราจะทกขมากหรอนอยขนอยกบความทกขทางใจเปน ส�าคญ สวนความทกขทางกายเปนปจจยรอง และถาดใหดจะพบ ไดวา ความทกขทางใจเปนตวการส�าคญท�าใหคนเราทนไมไดกบ ชวต ทนไมไดกบสภาพทเปนอย คนทฆาตวตายสวนใหญ ไมใช เพราะทกขกายแตเปนเพราะทกขใจ แมจะปวยหนก มทกขเวทนา แรงกลา กมนอยคนทอยากฆาตวตายหรอเรยกรองใหคนอนฆา


68

ตวเองใหตาย ในประเทศเนเธอรแลนดซงมกฎหมายอนญาตให ท�าการณยฆาตได สวนใหญคนปวยทขอใหหมอท�าการณยฆาตให เหตผลวาทนไมไดทอยอยางไรศกดศร ไมใชเพราะทนความเจบ ปวดทกขเวทนาไมได

อยางไรกตาม ไมวาทกขกายหรอทกขใจ กลวนเกดจากการ พลดพรากจากสงอนเปนทรกและการประสบกบสงทไมนาพอใจ ทนเราจะท�าอยางไรด ในเมอสองอยางนเราหลกเลยงไมได คนเรา ไมวาจะมอ�านาจแคไหน ไมวาจะรวยแคไหนกตองเจอกบสงทไมนา พอใจ เชน ความเจบ ความแก และความตาย ไมวามอ�านาจมาก แคไหนกตองประสบกบความพลดพรากจากสงอนเปนทรก เชน พอตาย แมตาย ลกตาย คนรกตาย รวยแคไหน เกงแคไหนกตอง เจอเหตการณแบบนทงสน การประสบกบสงทไมนาพอใจและการ พลดพรากกบสงอนเปนทรก เราจะเรยกรองกะเกณฑวาตองไมเจอ สงทไมนายนด เปนไปไมได รวยแคไหนกตองเจอรถตด รวยแค ไหนกตองเจออากาศรอน ฝนฟาแปรปรวน ยงใหญแคไหนกตอง เจอค�าต�าหน ค�าตอวา เกงแคไหนกตองเจอความลมเหลว

การประสบกบสงทไมนาพอใจ การพลดพรากจากสงอนเปน ทรก ทกคนตองเจอ ไมมใครหนพน เราไมสามารถควบคมคน


ทงโลกไมใหวจารณเรา จะไปควบคมใหงานการของเราสมหวง สมปรารถนาทกอยางเปนไปไมได จะควบคมใหทองฟาภมอากาศ ถกใจเราตลอดเวลาเปนไปไมได แตวามสงหนงทเราพอจะควบคม ดแลไดคอ ใจของเรานนเอง

ใจเปนสงเดยวทเราพอจะจดการได ทจรงแลวความทกขทางใจ กเกดจากใจของเรานนเองเปนส�าคญ ถงแมวาจะเจออากาศรอน เจอความพลดพรากสญเสย ประสบกบอปสรรคตางๆ มากมาย แต ถารจกวางใหถก มนกทกขแคกายแตไมลามไปถงใจ ทนถามวา ทกขใจเกดจากอะไร เวลาเราพลดพรากจากสงอนเปนทรกแลวเปน ทกขขนมา นนเปนเพราะวาใจเรายงยดสงนนอย มนสญเสยไปแลว ของหายไปแลว แตใจกยงยดอย ยงหวงหาถงมนอย กเลยเกดความ เสยดาย เกดความเศรา

ในท�านองเดยวกน เวลาเราประสบกบสงทไมนาปรารถนา เชน เจออปสรรค เจอความยากล�าบาก เจอฝน เจอแดด เราทกขเพราะ ใจเราไมยอมรบความจรง เราไมเพยงยดตดในสงทสญเสยไปแลว เรายงไมยอมรบกบสงทก�าลงประสบอยเฉพาะหนา อนนเปนตวการ ทท�าใหเราทกขใจมาก ลองดเถอะความยดตดในสงดๆ ทเราสญเสย ไปแลว รวมทงความกงวลวาสงดๆ ทเรามจะสญเสยไป ท�าใหเรา


70

ทกขมาก ความกงวลเกดจากการปรงแตงไปลวงหนาวาตองเจอ อะไรบาง เวลาเจบปวย เชน เปนโรคหวใจ เปนมะเรง แมวารางกาย ยงท�าอะไรไดเหมอนคนปกต แตพอใจกงวลไปลวงหนาวา จะตอง เจออะไรบาง จะตองทรนทราย เจบปวดแสนสาหส พอคดไปแบบน ใจกเลยทรด กายกเลยทรดตามดวย บางทกหวงกงวลวาลกหลาน จะล�าบากเดอดรอน ใครจะเลยงดลกฉน ใครจะเลยงดหลานฉน เหตการณยงไมเกดขนแตปรงแตงไปลวงหนาแลว อนนเรยกวาตตน กอนไข เสรจแลวกเลยทรดเพราะความคดเหลาน

ความจรงแลวมนเปนเรองธรรมดาทคนเราจะปรงแตงไปใน ทางเลวราย แตถาเรารจกปลอยวางหรอลมมนไปบางกไมเกด ปญหา แตถาเราไปยดมนเปนจรงเปนจงเขาจะทกขทนท เวลา เราพลดพรากจากสงอนเปนทรก มนไมท�าใหเราทกขหรอกถา เราไมไปยดมน หรอเวลาเราประสบกบสงทไมเปนทรกทพอใจ มนไมท�าใหเราทกขมากเทาไหร ถาเราไมปฏเสธมน แตปญหาคอ เราปฏเสธ เราไมยอมรบ เวลาปวย หรอเวลาเจองานหนก ถกยายงาน หลายคนมกตโพยตพายวา ท�าไมตองเปนฉน ไมยตธรรมเลย ไมไหว แลว อาการเหลานคอการไมยอมรบ คอการปฏเสธความจรง แลว ยงยดสงดๆ ทผานไปแลว ยงหวงหาอาลยอย ตรงนแหละทท�าให คนเราทกขใจมาก


ถาถามวาท�าอยางไรถงจะไมทกขใจ ค�าตอบคอ อยาไปยดใน สงทสญเสยไป เมอเราปลอยวางใจกสบายขน และเมอเจอสงท ไมนาพอใจ แทนทจะปฏเสธ กวางใจเสยใหม ยอมรบวามนเปนจรง ทเกดขนแลว ยอมรบไมไดหมายความวายอมแพ ยอมแพหมายถง การเอาแตตโพยตพายหมกมนกลมใจวา ไมยตธรรมเลย ท�าไมตอง เปนฉน หรอทอแทสนหวง คดแบบนท�าใหเราไมเหนทางออก หรอ ไมคดจะหาทางออก ท�าใหไมยอมมองไปขางหนา แตพอเราเรม ยอมรบความจรงวา นคอสงทเกดขนกบเราแลว เรากจะเลกบน หรอกลมอกกลมใจ แตจะมาดวาจะแกปญหาอยางไร เราจะจดการ ปญหาอยางไร อนนท�าใหเรามองไปขางหนาได

ทเรำมำเจรญสตกเพอฝกใหรจกปลอยวำง

สงทเปนอดตกบอนำคต

และยอมรบสงทเกดขนเฉพำะหนำ

เรำเจรญสตเพอเหตนเปนเบองตน

ไมไดเจรญสตเพอจะไดเกดควำม

สงบแบบด�ำดงโดยไมรบรอะไรทงสน


72

การทคนเราไปยดตดกบสงตางๆ ทมนสญเสยไปแลว หรอ ก�าลงจะสญเสยไป สรางความทกขใหแกเรามาก มบางคนพบวา ธรกจทเขาสรางมากบมอก�าลงแยลงเพราะเศรษฐกจไมด มคแขง มาก พอแยลงกไปกหนยมสนเพอใหมเงนทนหมนเวยนมากขน แตยงกมาเทาไหร กเหมอนกบวาเปนหนมากขนเพราะรายไดไม งอกเงย สถานการณแยลงเปนล�าดบ หนสนเพมพน ผานไปหลายป กไมดขน คนทมสตปญญากรวาแบบนไปไมรอดแลว ทางเดยวท จะตองท�าคอขายกจการเสยหรอเปลยนกจการใหม แตเนองจาก เขายงยดตดกบธรกจตวน ไมยอมรบความจรงวามนไปไมไหวแลว ยงเสยดายเพราะมนเปนกจการทตนสรางมากบมอ และไมยอมรบ ความจรงวามนจะลงเหว แลวกไมยอมวางมอหรอเปลยนกจการ สดทายหนสนกหมกหมมเพมพน จนถงถงขนลมละลาย หากเขา สละมนตอนทหนสนยงไมหนกหนาสาหส กอาจไมถงกบลมละลาย ได แตนเปนเพราะเขาไมยอมปลอยมนไป จะเรยกวาไมยอมรบ ความจรงทเกดขนกได เลยจมลงไปกบมน

เปรยบไปกคงไมตางจากคนๆ หนงซงมลกตมทองค�าทแสนรก แสนหวง อยดๆ มนเกดตกลงไปในน�า เขากเลยโดดลงไปในน�า เพอกมนขนมา พอเหนลกตมกกอดมนเอาไว และพยายามเอาขนมา บนผวน�า แตลกตมนนทงใหญทงหนก กมแตจมอยางเดยวพรอมกบ


ฉดเขาลงไปดวย หากเขากอดไมยอมปลอย เขากตองจมและตาย อยางแนนอน วธเดยวทจะอยรอดไดคอปลอยลกตมนนเสย แลว วายขนมา แตเขากไมยอม เพราะหวงแหนตดยดลกตมทองน ท�าใจ ไมไดทจะปลอยมนลงไปในน�า เลยตายเพราะถกมนฉดลงไปใตน�า

คนทมสตปญญาเมอเจอสถานการณแบบน ตองตดใจปลอยวาง ถงจะรอด แตคนจ�านวนมากไมยอมปลอย ท�าใจไมไดทสญเสย สงอนเปนทรกจงกอดมนเอาไว ยดมนเอาไว ชวตเขากเลยจมดง ไปในความทกข ดงนนเราจงตองรจกปลอยวางสงดๆ ทสญเสย ไปแลว ขณะเดยวกนกตองยอมรบความจรงทไมพงปรารถนาดวย ยอมรบวามนเกดขนกบเราแลว เสรจแลวกมาตงสตพจารณาวา จะจดการกบมนอยางไร หรอจะแกปญหาอยางไร ไมใชเอาแตบน หรอปฏเสธผลกไสอยในใจ โดยไมไดท�าอะไรทเปนการแกปญหาเลย

เวลามความทกขใจ เรามวธบรรเทาความทกข ๒ วธใหญคอ หนงรจกปลอยวางสงทผานไปแลว รวมทงปลอยวางความกงวล ในสงทมาไมถง และสองยอมรบสภาพทไมพงปรารถนาทเกดขน แลว เชน ความเจบปวย อปสรรคจากงานการ ความลมเหลวทเกดขน ยอมรบวาเปนความจรงทเกดขนแลว ไมใชยอมรบจ�านนกบมน เมอยอมรบแลวกจะไดตงหนาตงคดหาหนทางแกไขปญหาตอไป


74

แตคนเรามกถกฝกมาเปนนสยโดยไมรตว ใหชอบยดตดใน สงทผานไปแลว และพยายามปฏเสธไมยอมรบสงทเกดขนแลว ซง ไมพงปรารถนา การทจะปลอยวางหรอยอมรบมน ไมใชเรองงาย เปนเรองทตองฝกฝน ทเรามาเจรญสตกเพอฝกใหรจกปลอยวาง สงทเปนอดตกบอนาคต และยอมรบสงทเกดขนเฉพาะหนา เรา เจรญสตเพอเหตนเปนเบองตน ไมไดเจรญสตเพอจะไดเกดความ สงบแบบด�าดงโดยไมรบรอะไรทงสน เราเจรญสตเพอฝกใจของเรา ใหรจกปลอยวางในสงทเปนอดตกบอนาคต และยอมรบความจรง ทเกดขนเฉพาะหนา

เราฝกอยางไร กเรมจากการฝกใจใหอยกบกาย ไมวาจะท�า อะไรกตาม ตวอยไหนใจกอยนน แตใจจะไมยอมอยกบกาย มนชอบ ฟงไปกบความคด กใหรทนความคด ทนททรทน ใจกจะปลอยวาง ความคด ขอใหสงเกตด เวลาเราเจรญสต สงทจะมารบกวนจตใจ เรากคอความรสกนกคด ความคดเวลามนเกดขนในใจ เรากไป กอดมนเอาไว แลวปลอยใหมนลากเราไปไหนกไมร เดนจงกรมแตตว สวนใจไมร ไปไหน เพราะใจถกความคดฉดกระชากลากไป แต ความคดฉดเราไปไมได ถาใจเราไมไปกอดไปยดมนเอาไว


เวลามความคดเกดขน ไมวาบวกหรอลบ ไมวานายนดหรอ ไมนายนดกตาม สงทตามมากคอเราชอบยดมนเอาไว เวลาคดถง อดตทนาพอใจ เชน ไดไปเทยว ไดอยกบคนรก ใจเราแวบไปกอด เรองนนเอาไวเลยใชไหม ในท�านองเดยวกนใครท�าอะไรไมดกบเรา ไว พอนกถงเรองนขนมา ใจกเขาไปยดเอาไว ไมยอมปลอยไมยอม วาง ทงๆ ทยงคดกยงทกข แตยงทกขกยงคดเขาไปเพราะความทกข มนมรสชาต ความทกขมรสชาตเวลาเราโกรธใครสกคน เราจะจม อยกบความโกรธ เวลาเราเศราโศกเสยใจหรอโมโหทตวเองซอของ แพงกวาคนอนเขา ใจกจะกอดยดอยกบอารมณนนจนมนฉดดงลงไป จมอยในอารมณ ไมยอมปลอยวางเสยท

คนทสญเสยคนรกหรออกหก จะเอาแตนงซม เพอนมาชวนให ไปเทยวกไมได มคนหนงอานจดหมายจากชายทเขาหลงรก พอรวา เขาไมไดรกเธอ เธอกซมหนกเลย พอดมเพอนมาหา กดกรงทหนา บาน พรอมกบตะโกนใหไปเทยวกน ปรากฏวาผหญงคนนเกดความ ไมพอใจขนมาทนทนกในใจวา ตอนจะสขกไมสมหวง เวลาจะทกข กยงมคนมาขดขวางอก

เหนไหมใจมนอยากจะจมอยในความทกข ไมอยากใหใครมา ชวนไปเทยว คดแบบนกมแตทกขสถานเดยว เพราะฉะนนเราจง


76

ควรตระหนกวา ใจทชอบยดกอดเปนใจทนากลว อยาลมวาเราไมได ยดกอดสงทนายนดอยางเดยว สงทไมนายนดใจกชอบยดกอดดวย มผหญงคนหนงเจอเรองทเขาหนกกวาเรองเมอก เธอแตงงานกบ ผชายคนหนงมาสบกวาป วนหนงกพบความจรงวา เขาปนใจให กบผหญงอน เธอโกรธมาก รสกวาถกทรยศถกหกหลง นกขนมา ในใจวา มงท�าลายชวตของก ๑๑ ป ของกเสยไปกเพราะมง จากท เคยรก พดจาเพราะๆ พอเจอเรองนถงกบเรยกมงเรยกกเลย

เธอโกรธมาก เลยขอเลกกบผชายคนน เธอทกขอยสกอาทตย หนง หลงจากนนกเปนปกต เธออดชมตวเองไมไดวา เปนเพราะไป ปฏบตธรรมมา จงอกหกไมกวนเอง ผหญงคนนเปนคนชอบปฏบต ธรรม หลงจากนนผานไปได ๔-๕ เดอน เธอกไปเขาคอรสปฏบต ธรรม แตปรากฏวาเวลาเดนจงกรม นงสมาธ เรองราวทเธอถกคนรก ทรยศมนกผดขนมา นกคดแตเรองราวในอดตทถกผชายหกหลง ความรสกโกรธทเคยนกวาหมดไปแลวมนกพลงพลานขนมา จนไม เปนอนปฏบตธรรม ทแรกเธอคดวาเธอตดใจไดแลว แตทจรงไมใช มนเพยงแตหลบซอนอย และหาโอกาสโผลขนมา

พอมนโผลขนมา ใจกทกข เรารอน หาความสงบไมไดเลย ตลอด ๒-๓ วนแรก แตมตอนหนงขณะทเดนจงกรมอยนน มอ


ประสานไวทบรเวณทอง เดนไปไดสกชวโมงหนง กเมอยมอ เธอ จงปลอยมอลง กสบาย ปรากฏวาสงทเกดขนคอวาไมใชสบายกาย อยางเดยว สบายใจดวยเพราะตอนนนเองไดคดขนมาทนทวาททกข กเพราะยด พอปลอยมนกสบาย ในชวขณะนนเองทเธอรวา เธอ ทกขกเพราะวาไปยดเอาไว คอไปครนคดเรองของชายคนนน ทงๆ ท มนจบไปแลว พอรเชนนใจมนปลอยเรองของอดตสามคนนน เลย พอปลอย ใจกสบายขนมาทนท อนนเพราะไดคดจากการปลอยมอ พอกายสบายกรไดทนทวาเพราะปลอยจงสบาย เพราะยดจงทกข

คนเรามกทกขกเพราะยดเรองทผานไปแลว มนไมมประโยชน อะไรทจะมาคด แตผหญงคนนนกเอามาคด ยงดทมสตรทนในชวงท ปลอยมอนนเอง จะเหนวาคนเรายด แบก เรองททมแทงใจโดย ไมรตว เพราะมนมรสมชาต รสชาตอยางหนงเกดจากการทใจคด จะตอบโต มวกนดา ชะตากรรมหรอเอาแตโวยวาย ใจเลยไมวาง พอทจะกลบมาเหนวา เรานโงไปแลวทไปแบกเอาไว โงทปลอยใจ เขาไปจมอยในความคด เขาไปอยกบอารมณ แตทนททใจกาวออก มาจากความโกรธ ความแคน กจะเหนวาโงแทๆ ทแบกมนเอาไว

ความรตวเมอเกดขน กจะปลอยวาง ความรตวท�าใหเกดสข ได ท�าใหเกดความโปรงโลงได ความไมรตวตางหากทท�าใหทกข


78

เพราะไปยดอะไรตออะไรใหหนกอกหนกใจ การรจกปลอยวางจง ส�าคญมาก เพราะถาเราไมปลอย เราจะแบกสงทเปนอกศลเอาไว เปนภาระแกจตใจ แลวท�าใหเปนทกข ไมใชทกขกาย แตทกขใจ

การเจรญสตชวยตรงนได เพราะเวลาเดนจงกรมกด สราง จงหวะกด สงทเราตองท�ากคอใหรสกตวกบกายทเคลอนไหว ใหมๆ กท�าแคนนแหละ ใหรสกตวกบกายทเคลอนไหว แตแนนอนขณะท กายเคลอนไหว ใจกยอมคดนกไปดวย ใจจะไมยอมอยกบความ รสกตวลวนๆ มนกจะแวบไป เมอใจแวบไปนกถงเรองเกาๆ หรอ ปรงแตงเรองอนาคต พอมสตรวาเราเผลอไปแลวนะ จตกจะกลบ มาสกาย สอรยาบถทก�าลงเคลอนไหว

การเคลอนไหวหรออรยาบถเปนเหมอนสญญาณเตอนสต ออกมาท�างาน เมอสตท�างาน กจะเหนวาเราเผลอไป พอรวาเผลอ ไปยดไปปรง ใจกวางเลยทนท แตใหมๆ ใจไมยอมวาง จะกอดยด ความคดนกนนไปเรอยๆ ไมวาดหรอราย ไมวาบวกหรอลบ ไมวา นายนด หรอไมนายนด มนจะยดเอาไว ปฏบตใหมๆ จะเหนเลยวา


ความคดมนยดยาวเปนสาย จากเรองนกระโดดไปเรองนน ทเปน สายกเพราะใจหลงตามความคด กอดความคดเอาไวไมยอมปลอย ถงแมความคดหนงจะหายไป มนกจะไปยดอกความคดหนงเอามา ปรงแตงตอไป แลวกขามไปเรองใหม

ถาหากเรามสต สตท�าใหใจปลอยวางได ใหมๆ มนวางได เดยวเดยว แลวมนกไปยดเรองใหม แตถาเราท�าบอยๆ สตจะไว จะ รทนไดไว และเมอรทนไดไว กจะสลดหรอปลอยไดไวขน และสลด ไดแรงขนโดยไมจ�าเปนตองไปหลงตามความคด ในการปฏบต เรา ไมมการหามความคด ไมมการกดความคด หรอไปบงคบจตใหอย กบสงใดสงหนงเพอไมใหมนคด เราเพยงแตปลอยใหสตท�างานไป ตามธรรมชาตของมน

เปรยบเหมอนกบเดกตอนววไปนา ววเดนอยขางหนา เดกเดน ตามหลง หนาทของเดกกคอคอยดววใหเดนไปตามทาง แตวา ใหมๆ มนไมเชอง เดยวกแวบออกไปกนหญาขางทาง ถาเราเปน เดกคนนน เรากตองเรยกมนใหกลบมาเดนตรงทาง เดนไปขางหนา อยางเดยว ท�าแคนนแหละ สวนมนจะเดนไปเฉยดๆ รมทางก ไมเปนไร ตราบใดทไมออกไปนอกทาง เราไมใชวธลากมนใหเดน ตรงทาง บางคนคดวาฉนเดนหนาดกวา แลวฉนจะจงมนคอย


80

บงคบมนไมใหออกไปนอกทาง ถาท�าอยางนเราจะเหนอยไหม เพราะเราตองคอยลากคอยดงววเอาไว

การท�าสมาธภาวนาบางวธมนเปนแบบนนนะ เปนการบงคบ จตเอาไว เหมอนกบบงคบวว ลากววใหไปตามทาง ไมใหมนเผลอ ไปนอกทาง ลองคดดถาลากววเราจะเหนอยไหม วธทงายกวากคอ เดนตามหลงมนแลวคอยดมน ขอส�าคญคอเราอยาเผลอกแลวกน เพราะถาเราเผลอ ววกออกไปกนหญาขางทางอก คนเลยงววใหมๆ จะชอบเผลอไปชมนกชมไมฟงเพลง ววเลยแวบไปกนหญาขางทาง บางทมนออกไปไกลเลยเพราะเราเผลอ กวาเราจะร มนกเตลดไป ไกลแลว ตองวงไปเรยกมนกลบมา

กำรเคลอนไหวหรออรยำบถ

เปนเหมอนสญญำณเตอนสตออกมำท�ำงำน

เมอสตท�ำงำน กจะเหนวำเรำเผลอไป

พอรวำเผลอไปยดไปปรงใจกวำงเลยทนท


ใหมๆ นกปฏบตเปนอยางนน เราซงเปนคนพาววไปนา ชอบ เผลอ เพราะใจไมคอยมสต ใจไมคอยอยกบตว แตถาเราช�านาญ กไมเผลอ เฝาดววเสมอ เหนมนอยในทาง กพอใจแลว ไมตองท�า อะไร ตอเมอมนออกนอกทางเมอไหร คอยจดการ ไมใชคอยบงคบ หรอจองมนจนตาไมกะพรบ

ววกเปรยบเหมอนจต เดกกคอสต เวลาปฏบตธรรม เรา ไมตองถงกบบงคบจต เพอควบคมไมใหมนปรงแตง เพยงแตรทนท ทมนเผลอออกไปจากความรสกตว หรอออกไปจากอรยาบถ ไมรบร กายทเคลอนไหว พอรกใหสตเรยกกลบมา ถาเราท�าอยางนเรอยๆ ตอไป จตกจะรหนาท เหมอนววทรวาตองเดนไปตรงทางเพราะถก ฝกเปนนสย อาจจะมบางทจตเผลอปรงแตง สกพกกจะรตว แลว กลบมาอยทอรยาบถ แตถายงไมร สตกจะเปนตวเรยกกลบมา

การเจรญสตเปนอยางน โดยเฉพาะแบบหลวงพอเทยน ให จตเรยนรเองธรรมชาต ไมใชไปบงคบเขา แตวาอาศยสตเปนตว เตอนจตอยบอยๆ จตกจะรหนาท ปญหาคอ สตเรายงไมคอยท�างาน เทาไหร ยงออนแออย เราตองฝกใหสตท�างานแคลวคลองขน รวดเรวขน ฉบไวขน หนาทของเราคอไมไดไปควบคมจต แตพยายาม ฝกสตใหท�างานไดไว เมอสตท�างานไดด จตกจะเชอง


82

การบงคบควบคมจตไมใหกระดกกระเดย จะท�าใหเราเหนอย มาก แตเราสรางสต ใหสตไปดแลรกษาใจ มนเบาสบายกวา การ ปฏบตแบบนถาท�าไปเรอยๆ เราจะไดฝกการปลอยการวาง ครบา อาจารยทานเนนเสมอวา คดดกตาม คดชวกตาม อยาไปสนใจ หรอยนดยนราย สวนใหญถาคดดเราเขาไปกอด ไปยด ไปยนด เคลบเคลมหลงใหล ถาคดไมดเมอไหร เราจะไปผลกไส แตยง ผลกไสกกลบยดตดมากขน การตดยดและปฏเสธผลกไสเกดขน ตลอดเวลาในคนปกต แตเมอเจรญสตบอยๆ เราจะรจกมองมน ดวยใจเปนกลาง ไมผลกไส และไมตดยด

ถาเราท�าอยางนบอยๆ ตอไปเราจะปลอยวางไดเรวขน ปลอย วางสงดๆ ทสญเสยไปแลว ปลอยวางสงทเปนอดตทผานไปแลว และอนาคตทยงมาไมถง ขณะเดยวกน เรากจะยอมรบสงไมดท เกดขนกบเราแลว เมอเรายอมรบมน ใจเรากจะโปรง ใจเรากจะเบาขน อนนเปนวธการงายๆ ทเราจะสามารถฝกได

ทจรงนอกจากสตแลว มนยงมปญญาซงเปนสงส�าคญมาก ถาเรายอนกลบไปทความทกขใจเพราะพลดพรากจากสงทปรารถนา


นารกนาพอใจ หรอประสบกบสงทนาพอใจ จรงๆ แลว ถาหากวา เราไมไปมความยดตดในสงเหลานน เวลาทสญเสยมนไป เรา กไมเสยดาย เรากไมทกข ปญหาจรงๆ อยทเราไปผกใจรกมน ปรารถนาจะไดมน พอไมได อยากใหมนเทยง พอมนเสอมไปกทกข

ความรสกปฏเสธหรอรสกเกลยดบางสงกเชนกน พอประสบ กบสงนน เรากเลยทกข จรงๆ แลวถาเรามปญญา เรากจะรวา มน ไมมอะไรทนายนด ทนาปรารถนา ยนดยนรายดวยซ�า ทกอยาง เปนธรรมชาตของมน การประสบหรอการพลดพรากมนเปน ธรรมดาของชวต ชวตนไมสามารถหลกพนการประสบสงไมดและ การพลดพรากจากสงดได มไดกมเสย มพบกมพราก มจากกม เจอ ธรรมชาตมนเปนอยางน ถาเรารเชนน เรากไมไปปรงแตง ผกใจยดตดวาตองไดๆ ตองไมเสยๆ ถาวางใจเชนน ความยนด ความยนรายกจะเบาไป ปญญาท�าใหเราเหนความจรงตรงน

เรองนเปนเรองทตองพดกนตอไป ตอนนกใหเขาใจเรองสต กอนวา เราฝกสตเพอจะไดสรางความรตว เพอทจะไมยดสงท เปนอดตกบอนาคต และท�าใหเรายอมรบสงทเปนปจจบนได

เชาวนท ๙ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๐

ต ก น า ด ว ย ก ร ะ ช อ น

มนกวชาการชาวญปนทานหนง ซงเปนผรอยางลกซงเกยวกบ ประวตศาสตรไทย เขยนหนงสอเกยวกบประวตศาสตรไทยและ สงคมไทยไวหลายเลม คออาจารยอฌอ โยะเนะโอะ อายกวา ๗๐ ปแลว ทานมาเมองไทยครบ ๕๐ ปในปน เปนผทมความรเกยวกบ ภาษาไทยมาก ทจรงไมใชเฉพาะภาษาไทยอยางเดยว ภาษาอน กรดวย ภาษาอตาล ภาษาฝรงเศส ภาษาเยอรมน ภาษาองกฤษ ไมตองพดถง ภาษาเกาๆ เชน ภาษาสนสกฤต ภาษาบาล รวมทง ภาษาโบราณของอนเดย ทานกร ไมใชรผานๆ แบบนกทองเทยว แตวาสามารถอานคมภรหรอต�าราวชาการในภาษาเหลานนได ทง ยงพดและเขยนไดดวย สวนจะเขยนภาษาโบราณเหลานนไดหรอไม ไมแนใจ


86

ทานพดถงขอคดส�าหรบการเรยนภาษาตางประเทศวา ตอง ใชความเพยรไมตางกบการตกน�าดวยกระชอน กระชอนท�าดวย ผาบางๆ เราลองนกภาพวาตกน�าดวยกระชอนเทาไหรกวาน�าจะ เตมแกว ไมตองพดถงเตมโอง เอาแคเตมแกวกพอ การเรยนภาษา ตางประเทศตองใชความเพยรขนาดนน เพราะเวลาเจอศพทตาง ประเทศหนงค�า เปดพจนานกรมครงเดยวยงจ�าไมได เจอครงทสอง ครงทสามกยงตองเปดพจนานกรมอก บางคนเจอครงทสยงจ�า ไมไดกเลกแลวเพราะขเกยจเปดพจนานกรมเปนรอยๆ ครง ทงๆ ท ทานมความจ�าทางภาษาแมนย�ามาก กยงตองเปดพจนานกรม ซ�าแลวซ�าเลา เฉพาะค�าๆ เดยวตองเปดเปนรอยๆ ครง อนนเปน ขอแนะน�าของผรภาษาตางประเทศ

บางคนบอกวาทานมหวทางภาษา จ�าไดแมนย�าถงรภาษาได เยอะแยะ ทจรงไมใชความสามารถทางภาษา เปนเรองความเพยร ลวนๆ โดยเฉพาะหมนเพยรในการเปดพจนานกรม อาตมาไดอาน ขอคดนกอดนกเปรยบเทยบกบการปฏบตธรรม โดยเฉพาะการ เจรญสตไมได เพราะการเจรญสตกบการเรยนภาษา ตองใชความ จ�าเหมอนกน เวลาเราเหนค�าๆ หนงจ�าไมได กตองเปดพจนานกรม อยเรอยๆ จนจ�าได ความจ�าเปนชอหนงของสต เวลาเราเจอค�าหนง เรานกค�าแปลไมออก แตพอเปดพจนานกรมบอยๆ จนจ�าได พอ


เหนค�านนอก กระลกหรอจ�าค�าแปลได การระลกหรอจ�าไดเปน หนาทของสตโดยตรง

การปฏบตธรรมโดยเฉพาะเจรญสตกเชนกน เราตองฝกให มความระลกไดอยบอยๆ แตแทนทจะระลกค�าแปล เรามาระลกวา ก�าลงท�าอะไรอย มนตางกนอยางน การเรยนภาษาตางประเทศ อาศยสตเพอระลกใหไดวาค�านนแปลวาอะไร สวนการเจรญสต กตองอาศยการระลกใหไดวาก�าลงท�าอะไรอยในขณะนน ฟงด เหมอนงาย แตทจรงไมงาย อยางเวลาเราท�าวตรสวดมนต เรามก จะเผลอไปคดเรองอน ไมไดเผลอครงเดยวแตเผลอหลายครง และ เผลอไปนานดวย ตอนนนแหละทเราไมรตว แตพอระลกไดวาเรา ก�าลงสวดมนตอย ใจกหวนกลบมาอยกบการสวดมนต เวลาเราเดน จงกรม สรางจงหวะ กเชนกน หลายครงทใจเราลอย ตอนใจลอย เราลมตวไปแลววา เราก�าลงท�าอะไรอย เสรจแลว เรากระลกขนมา ไดวาก�าลงเดนจงกรม ก�าลงสรางจงหวะทนททระลกได จตกจะ กลบมาอยทอรยาบถทก�าลงประกอบอย

ความระลกไดและการพาจตกลบมาอยกบปจจบนเปนหนาท ของสต สตแปลวาความระลกได สตใชกบหลายเรอง สวนใหญ แลวเราใชกบการท�างานรวมทงการเรยน เชนจ�าไดวานดใครเอาไว


88

เยนน หรอจ�าไดวากรงศรอยธยาเสยกรงครงทสองเมอไร แตวาสต ทเราก�าลงปฏบตและเจรญใหมากระหวางอยทน เปนสตทละเอยด ออนกวานน ไวกวานน คอไมไดระลกเรองนอกตว แตระลกเรอง ทเกยวกบตวเองโดยตรง คอระลกไดวาก�าลงท�าอะไรอย กวาจะม สตระลกไดไวมนตองใชเวลานาน ตองฝกบอยๆ ถงจะระลกไดไว อาจตองเผลอเปนรอยๆ ครงกวาระลกได เหมอนกบการจ�าค�าศพท ได ตองหมนเปดพจนานกรมบอยๆ เปนรอยครง

เวลาเรยนภาษาตางประเทศ ถงแมจะตองเปดพจนานกรม เปนรอยๆ ครงกวาจะจ�าค�าๆ หนงๆ แตการเปดแตละครงไมใช เปนเรองสญเปลา เปดครงหนงสตกเพมขนมาทละนด เหมอนกบ เราตกน�าดวยกระชอน น�าไมไดเตมแกวในทนทหรอก แตวาตก แตละครงกจะมน�าหยดสองหยดเขามาเตมในแกว อาจจะนอยแต ไมสญเปลา ถาเราไมทอถอยตกน�าไมหยด น�ากจะคอยๆ สะสม มากขนๆ จนเตมแกวในทสด

ดงนนเวลาเราเจรญสตกขอใหท�าในใจวาเราก�าลงตกน�าดวย กระชอน ไมใชตกน�าดวยแกวหรอเตมน�าดวยกอก อนนนเปนความ ใจเรวดวนได คนสมยนท�าอะไรกหวงผลไวๆ เราถกฝกใหรออะไร นานๆ ไมคอยได จะท�าอะไรตองไดผลเรวๆ จะกนมามากตองพรอม


กนไดใน ๓ นาท จะกนกาแฟตองกนกาแฟอนสแตนต จะเปด คอมพวเตอร กตองใชเวลาบตไมถงนาท ถาใชเวลาเปนนาท หรอ ๒ นาท ถอวานานมาก ถาใชเวลา ๓ นาทกเรยบรอย เลกใช หนไป ซอเครองใหม หากใครใชเครองของอาตมาตอนน คงจะหงดหงด เพราะกวาจะบตเครองเตมจอไดกตองรอเกอบ ๒ นาท เดยวนเวลา บตคอมพวเตอรเขาวดกนเปนวนาทแลว ไมใชเปนนาท แตวาการ ปฏบตธรรมไมใชอยางนน ตองใชความเพยรและตองรจกอดทน รอคอย เพราะเปนเรองทตองใชเวลา

แตถงจะใชเวลา กขอใหเราตระหนกวาการเจรญสตแตละวนาท ไมเคยสญเปลา เหมอนการตกน�าใสกระชอนแตละครงไมเคยไร ประโยชน เราเคลอนมอสรางจงหวะไปมาแตละครง สตกเพมขน แตละขณะๆ รสกตวหรอระลกไดแตละครง สตกเพมขนทกครง เหมอนกบมน�าเตมใสแกวอก ๑ หยด แตละหยดไมไรคา อยา ประมาทน�า ๑ หยดเปนอนขาด

การเจรญสตไมไดยากอะไร ขอเพยงแคใหมความระลกได บอยๆ วาก�าลงท�าอะไรอย ไมใชเรองซบซอน ท�าอะไรกตาม กาย


90

อยไหนขอใหใจอยนน ปญหาของเราคอกายอยทไหนใจอยโนน ไป อยกบอดตบาง ไปอยกบอนาคตบาง หรอวาใจอาจจะอยกบปจจบน แตไมยอมรบ พยายามดนรนขดขน เดนจงกรม กายกอยกบการ เดนจงกรม แตวาใจเอาแตบนวาเมอไรจะเลกซะท หรอเฝารอวา เมอไรจะกลบบานเสยท

คนเราอยกบปจจบนไดไมนานเพราะวาทนปจจบนไมได อยาก จะไปหาความเพลดเพลนยนดจากเรองราวในอดตหรอการปรงแตง ในอนาคต แตทนททเราระลกไดหรอรตววาก�าลงเผลออย นน แสดงวาสตท�างานแลว การเจรญสตกมเทานแหละ ฝกใหระลกตว ไดบอยๆ ทแรกกใชเวลานานหนอยกวาจะระลกได อาจนานเปนนาท หรอหลายนาทกวาจะรตววาเผลอไปหรอระลกไดวาก�าลงท�าอะไรอย แตถาท�าบอยๆ กจะระลกไดไวขนๆ เหมอนกบเจอศพทตางประเทศ กวาจะจ�าไดวาแปลวาอะไร ใหมๆ อาจใชเวลานกเปนนาทเลย แต พอเราช�านาญเพราะขยนเปดพจนานกรมบอย หรอนกค�านนอย บอยๆ เรากจะระลกถงค�าแปลไดในทนททนใด แสดงวาสตท�างาน ไดเรวมาก นแหละคอผลของสตทถกฝกไวอยางดจนกระทงหลบ แลวกยงฝนวาพดเปนภาษาตางประเทศ หรอวาหลบแลวฝนวาไป เทยวตางประเทศ เจอค�าศพทหรอเจอปายภาษาตางประเทศกรความหมายทนท


ถาเราเจรญสตจนกระทงสตอยตว สตจะท�างานไวมาก บางท ฝนอะไรทไมเขาทา ฝนไมคอยด สตกจะเขามาท�างานทนท อนน เปนผลจากการทเราฝกสตบอยๆ จนระลกไดไว พอระลกไดไว มน กเปนไปโดยอตโนมต จะท�าอะไรอย พอเผลอฟงซาน จตจะรเอง โดยอตโนมตแลวกลบมาอยกบงานทท�า โดยทเราแทบจะไมตอง ท�าอะไรเลย เหมอนกบทยกตวอยางเมอวาน เรองเดกพาววไปนา ววอยหนา เดกเลยงควายเดนตามหลง ใหมๆ ววยงไมเชอง ชอบ เถลไถลออกไปกนหญานอกทาง เดกกตองสงเสยงเตอนใหววกลบ มาเดนอยในทาง ววคอจต สวนเดกกคอสต สวนทางอาจเปน ลมหายใจกได หรออรยาบถหรองานทก�าลงท�าอยกได ใหมๆ วว จะเดนไปในทางไดกตองอาศยเดกคอยตามด คอยเรยกคอยเตอน ใหกลบมาอยในทาง แตถาเดกเหมอลอยหรอฟงเพลงจากวทยจน เพลน กไมรวาววก�าลงเตลดไปนอกทาง แตถาเดกใสใจตามดวว ไมคลาดสายตา พอมนเผลอไปกนหญาในนาขางทาง เดกกเรยก มน ท�าอยางนบอยๆ ววกเรมเชอง พอมนเผลอออกไปนอกทาง มนกรตว แลวกลบมาอยในทางโดยไมตองรอใหเดกเรยก

อนนกเปรยบไดกบจตทรตวเปนอตโนมตขนมา เผลอไปก รเอง เมอเปนเชนนการเผลอเขาไปในอารมณแลวจมอยในความ ทกขกจะนอยลง จตชอบเผลอเขาไปในความนกคดปรงแตงหรอไม


92

กพลดเขาไปในอารมณความรสก สวนใหญถาเผลอเขาไปในความคด กมกจะคดเปนเรองราวเปนภาพหรอเปนค�า แตอารมณความรสก มนไมเปนภาพไมเปนค�าแตเปนสภาวะทเกดกบจต เชน รมรอน หนกอง หมนหมอง จงรทนไดยากกวารทนความคด เวลาเกดอารมณ ทเปนอกศล เชน โกรธ เบอ เซง เครยด มนเหมอนกบมอะไรมา หอหมจต เหมอนกบเรามองอะไรดวยแวนทเปนส ท�าใหเราเหน ภาพไมตรงตามความจรง แตเหนเปนส บางทกหมองคล�า เพราะ ใสแวนสเทาเนองจากถกเคลอบดวยอารมณหมนหมอง บางทก มองโลกรอบตวเปนสแดง เพราะใสแวนสแดงเนองจากถกเคลอบ ดวยความโกรธ จตถกเคลอนดวยอารมณเหลานเพราะไมมสต สตยงฝกไวไมด แตถาสตฝกไวดกจะรวาอารมณก�าลงครอบง�าจต จ�าไดวาจตในภาวะปกตเปนอยางไร พอจตไมปกตกรและพาจตกลบ คนสความปกตได

การเจอกบความไมปกตบอยๆ กเปนเรองด เพราะพอเจอมน บอยๆ กจ�าได พอมนเกดขนอก ระลกไดวาความไมปกตเปนอยางน ความโกรธเปนแบบน ความฟงซานเปนอยางน ความใจลอยเปน อยางน ความโกรธเปนแบบน ความฟงซานเปนอยางน ความ ใจลอยเปนอยางน ความเบอเปนความเซงเปนอยางน พอเกด ขนมาอกทรทน และพาจตออกมาจากภาวะเหลานนได


เหมอนกบคนเราเวลาตวเอยงหรอเสยสมดลกร เพราะสมอง ของเราจ�าไดดวาภาวะปกตเปนอยางไร รวมทงกลไกทเตอนใหร เวลาตวเอยง อวยวะสวนนอยในห พอตวเอยงมนกจะบอกวานเอยง แลวนะ พอสมองรอยางนกจะพยายามกลบมายนตรงหรอท�าตว ใหสมดล ประสาทตากมสวนชวยดวย เวลาเราปดตาจะรตววา รางกายเสยสมดลไดไมไวเทากบเวลาเราเปดตา

ใจเรากมเครองเตอนเวลาจตเสยสมดล นนกคอสตคอยเตอน เวลาจตไมปกต เวลาจตพลดเขาไปในความรสกนกคดทปรงแตง สตเปนตวชวยใหรวาภาวะจตปลอดโปรงสบายเปนอยางไร จ�าได พอไมโปรงสบายกรทนท สตยงท�าใหระลกไดวาอารมณทท�าให ไมโปรงไมสบายเปนอยางไร พอเกดขนกร สตท�าหนาทเหมอนกบ ภมคมกนในรางกาย ตอนทเจอเชอโรคครงแรกมนไมรหรอกวา เปนเชอโรค เชอโรคอาละวาดอยสกพก ภมคมกนกจะรวาไอตวน เปนโรคนะ เปนตวอนตราย เมอจ�าไดแลว พอเชอโรคมาครงทสอง ภมคมกนในรางกายกรเลยวาเปนเชอโรค จ�าไดเพราะเคยเจอมน มาครงหนง แลวรวามนท�าใหเจบปวยมาครงหนงแลว พอมาครง ทสองกจ�าได ทนเมดเลอดขาวหรอแอนตบอดกจะถกสงเขามา จดการเชอโรคทนท ภมคมกนในรางกายเราท�างานโดยอาศย การจ�าเชอโรคใหได ถาจ�าไมไดรางกายกปวยงาย อยางเวลาเรา


94

เปนหวด เราเปนไดครงเดยว จากนนกไมเปนอก ไมเคยมใครเปนหวด ชนดเดยวกนซ�าสอง แตทเปนบอยๆ เพราะเจอหวดตวใหม ไวรส หรอโรคหวดนนมนเปนตวแปลงรางอยเรอยๆ มนกลายพนธไปเรอย เราจงเจอหวดตวใหมอยเสมอ ปหนงๆ กเลยเปนหวดหลายครง

จะเหนไดวาความจ�าไดเปนสงส�าคญมากส�าหรบชวตของเรา รางกายและจตใจจะเปนปกตไดกตองอาศยความสามารถในการ จ�าไดในสวนของจต อนนเปนหนาทของสต ถามสตด กจะชวยให เราด�าเนนชวตไดอยางปกตสข ถกตองสมดล สตนอกจากจะชวย ใหเราระลกไดแลว ยงมหนาทเตอนหรอกระตนดวย อยากจะขยาย ความตรงนวา สตท�าหนาทเตอนใหเราระลกไดใน ๒ ลกษณะ เชน เวลาเราเฉอย งวงเหงาหาวนอน เบอ เซง ขเกยจ สตกเตอนและ กระตนใหตน ใหกระฉบกระเฉง กระตอรอรน แตเวลาขยนเกนไป เพลนสนกสนานหรอมวเมากบอะไรสกอยาง สตกจะเตอนใหวาง ใหหยด คนทก�าลงโกรธสตกมาเตอนใหหยด ทนกจะดาหรอจะ ท�ารายเขา สตกชวยเตอนใหยงปากยงมอเอาไว สตท�าหนาทเหมอน เบรก เชนเดยวกนเวลาเราเพลดเพลน ดหนงจนเพลนจนลมเวลา ท�าการท�างาน สตกจะมาเตอนวาพอแลว หยดไดแลว ถงเวลาท�างาน ท�าการแลว เวลาอานหนงสอแฮรพอตเตอรจนเพลน สตมาเตอนวา พอแลว นตสามตสแลว เขานอนไดแลว


สตท�าหนาทสองอยางเพอชวยใหชวตสมดล ในยามทเฉอย ไมกระตนรอรน สตกกระตนใหกระฉบกระเฉง ในเวลาทพลงพลาน วนวายหรอวาเพลดเพลนเรารอน สตกมาเตอนใหเรานง หยด หรอ ปลอยวาง อยางทหลายคนเลนเกมสเปดเมอวาน ใครทลน สต กชวยเตอนใหนง สวนคนทชะลาใจ เพราะคดวาเปดยงอยอกไกล สตกกระตนใหตนตวอยเสมอ ไมประมาท สตท�าหนาทปรบชวต จตใจใหอยในความสมดล เปนตวปรบดลยภาพทดมาก เวลาเจอ เรองอะไรทนาตนตระหนก สตกมาชวยใหนงสงบ เวลาประมาท ตายใจ สตกมาเตอนใหตนตว สตจงเปนทงตวเรงและตวเบรก

เราควรด�าเนนชวตอยางมสมดล โดยเฉพาะสมดลระหวาง ชวตดานในกบชวตดานนอก คนเรามกจะเสยเวลาหมดไปกบชวต ดานนอก การท�ามาหากนจนกระทงลมชวตดานในกเลยหาความ สงบสขไดยาก แตถาเรามสต สตกจะเตอนใหหนมาพกผอน หนมา ท�าสมาธภาวนาบาง เรองความสงบใจกส�าคญ อยาเอาแตวนวาย กบเรองท�ามาหากนหรอสนกสนานมากนก สวนคนทเอาแตท�าสมาธ ภาวนาจนกระทงไมอยากท�างาน สตกเตอนวาไดเวลาท�างานแลว ดแลลกหลานหรอครอบครวบาง อยามวอยกบตวเองอยางเดยว จนกลายเปนคนหมกมนกบตวเองไป สตจะท�าหนาทเตอนตรงน


96

มบางคนทเพลนกบความสงบจากการท�าสมาธ จนไมอยาก ท�างานท�าการ หรอลมหนาทของตวไป หลวงพอค�าเขยนเลาวา ตอนเปนฆราวาสชอบนงสมาธอยคนเดยว เพลนกบสมาธจนไมอยาก จะไปท�านาเลย อนนเรยกวาตดอยในสมถะ กรณแบบนจ�าเปนตอง มสตเตอนกระตนใหกระตอรอรน ขยนขนแขง แตพอท�างานจน เพลนหรอจนหนาด�าคร�าเครยด สตกมาเตอนคอยเบรกวาไดเวลา พกผอนแลว

สตชวยใหเกดความสมดลระหวางชวตดานในกบชวตดานนอก แลวยงท�าใหเกดความสมดลระหวางชวตสวนตวชวตสวนรวมดวย การท�าอะไรกตามเราไมควรสนใจแตเรองตวเอง จนลมเรองสวนรวม ตองดแลตองรบผดชอบสวนรวมดวย สวนคนทท�าแตงานสวนรวม เพลนจนลมเรองประโยชนสวนตว เราตองท�าทง ๒ อยาง ทาน อาจารยพทธทาสกลาววา ชวตทดคอชวตทสงบเยนและเปน ประโยชน คอตองท�าทงประโยชนตนและประโยชนทาน และควร ท�าทงสองสวนอยางมสมดล ถาขาดอยางใดอยางหนงกถอวา เปนชวตทไมสมดล บางคนท�างานเพอสวนรวมมาก แตหาความ สงบเยนในจตใจไมไดเลย สวนบางคนเอาแตแสวงหาความ สงบเยนในจตใจ แตไมสนใจสวนรวม


มเรองเลาในพระไตรปฎกพดถงนกกายกรรมทเปนอากบหลาน อากใหหลานขนไปเลยงตวอยบนปลายไมไผ สวนโคนไมตงอยบนหว ของอา คราวหนงอาบอกหลานวาขนไปบนโนนนะ เธอดแลฉน สวนฉนกจะดแลเธอ เราตางดแลซงกนและกน เธอกจะลงมา ปลอดภยแลวเรากจะไดเงนจากผด อาบอกอยางน แตหลานบอกวา เอาอยางนดกวา เราตางดแลตวเอง ผมดแลตวเอง สวนอากดแลตว เอา เมอท�าเชนนไดเรากจะปลอดภยทงคและท�ากายกรรมไดส�าเรจ เมอพระพทธองคเลาเรองนเสรจ พระองคกสรปเปนคตธรรมวา การรกษาตนกคอการรกษาผอนและการรกษาผอนกคอการรกษาตน สองเรองนไมไดแยกจากกน

รกษาตนอยางไร พระองคขยายความวารกษาตนดวยการ มธรรมะ สวนรกษาผอนกคอการมจตเมตตาไมเบยดเบยนผอน พระองคยกตวอยางนขนมาเพอเปนแนวทางในการเจรญสตปฏฐาน แตกมความหมายครอบคลมการด�าเนนชวตทวไปดวย อยางไร กตามจะท�าเชนนนไดกตองอาศยสต ถาเรามสต เรากสามารถ ด�าเนนชวตอยางไดสมดล รกษาตนดวย รกษาผอนดวย ไมโอนเอยง ไปในทางใดทางหนง นคอหนาทส�าคญของสต

ค�าวนท ๙ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๐

เ ข า ถ ง ค ว า ม ง า ม ค ว า ม ดแ ล ะ ค ว า ม จ ร ง

เมอ ๔ เดอนกอน อาตมามโอกาสไปประเทศไตหวน เขานมนต ใหไปดงานของมลนธหนงชอ “มลนธฉอจ” เวลาพดถงมลนธ เรามกคดวาเปนองคกรเลกๆ แตทจรงมลนธฉอจเปนเครอขายท กวางขวางมาก ไมใชแคระดบประเทศแตเปนระดบโลก แคระดบ ประเทศ เขากมสมาชกถงเกอบ ๑ ใน ๔ ของประเทศ ทนาสนใจก เพราะเขาเปนเครอขายทเรยกวาสงเสรมคณธรรมแบบครบวงจร คอมทงโรงเรยนประถม มธยม มวทยาลย มมหาวทยาลย มโรง พยาบาล มสถานโทรทศน และมกจกรรมทเกยวกบการสงเคราะห ชวยเหลอผ ประสบภย รวมทงกจกรรมเกยวกบการรกษาสงแวดลอม


100

ฉอจเปนเครอขายสงเสรมคณธรรมแบบครบวงจร มทง หนวยงานทท�าหนาทบมเพาะคณธรรมใหกบประชาชนตงแตยงเปน เดกเลกๆ คอนกเรยน พอเปนวยรน กมวทยาลยหรอมหาวทยาลย รองรบเพอสงเสรมคณธรรม แลวยงมโรงพยาบาลเออเฟอเกอกล ผตกทกขไดยาก ซงเขากท�าไดอยางนาสนใจมาก เพราะเปนทๆ น�า ความกรณาของผคนออกมาใชใหเกดประโยชน ไมใชแผเมตตาอย ในใจเทานน แตตองแสดงออกดวยการชวยเหลอคนทเขาล�าบาก แลวยงมโทรทศนสงเสรมคณธรรมเกอบ ๒๔ ชวโมง เปนสถานสขาว เนนการสงเสรมคนท�าความด แมแตการวเคราะหขาวกยงเปนขาว ทเตอนสตผคน ใหเกดความเอออาทรตอเพอนมนษย มสารคดท สงเสรมใหคนอยากท�าความด คนธรรมดาทอทศตนเพอผอน ฉอจ เรยกวา “โพธสตวรากหญา” คนธรรมดากเปนโพธสตวได

นอกจากนนยงมการดงคณธรรมของผคนออกมาชวยเหลอ ผประสบภย ใครทตกทกขไดยาก เกดแผนดนไหว เกดอทกภย เกด วาตภย ไมวาจะในไตหวน หรอจดไหนของโลก ไมวาจะเปนอาฟรกา อเมรกา อเมรกาใต เขากมคนท�างานอยทนน มสาขากวา ๓๐


ประเทศ มอาสาสมครชวยเหลอผทเดอดรอนทวโลก เมองไทย กมสาขา ตอนทเกดสนาม เขากไปชวยขนศพ พาศพกลบบาน อย ประจ�าทวดยานยาว รวมกบหมอพรทพยและอาสาสมครคนไทย อกมากมาย

เขาไมไดท�างานสงเคราะหผ คนอยางเดยว แตยงอนรกษ สงแวดลอม เขาถอวาการรกษาสงแวดลอมเปนคณธรรมทส�าคญ อยางหนงในยคปจจบน ปจจบนฉอจมโรงงานแยกขยะประมาณ ๕ พนจดทวประเทศ ก�าลงทงหมดทมาท�างานขนขยะและแยกขยะ เปนอาสาสมครทงนน ไมมการวาจางแตอยางใด

ทงหมดนอาตมาเรยกวาการสงเสรมคณธรรมแบบครบวงจร คอทงสอน ทงเผยแพร แลวกลงมอปฏบตดวย ไมใชแคพดแตลงมอ ท�าดวย ผดกบทเมองไทย กจกรรมหรอหนวยงานสงเสรมคณธรรม ในบานเราจะแยกเปนสวนๆ โรงเรยนกท�าหนาทเผยแพรบมเพาะ คณธรรม โรงพยาบาลกท�างานสงเคราะหผอน แตไมเนนการ บมเพาะคณธรรมเทาไหร และไมเกยวกบโรงเรยนหรอมหาวทยาลย แตของฉอจ เขาเชอมโยงกนหมดจงไดรบความสนใจมากจากคนไทย ในหลายวงการ


102

คณะของอาตมานนศนยคณธรรมเปนผจดพาไป กอนหนาน กมหนวยงานทางดานการศกษา และหนวยงานทางดานสาธารณสข พาคนไทยไปดงานฉอจหลายคณะแลว แคโรงพยาบาลเขาอยางเดยว กมชอเสยงมากวาเปนโรงพยาบาลทองอยกบการแพทยทมหวใจ แหงความเปนมนษย คอการแพทยในปจจบนนบวนจะหางไกลจาก ความเปนมนษยมากขนทกท หมอกถกสอนใหมความรสกเยนชา กบผปวย สนใจรกษาแตโรค จนกระทงลมรกษาคน รกษาแตไข แตไมรกษาคน สนใจแตวาตบเปนอยางไร ปอดเปนอยางไร หวใจ เปนอยางไร แยกกนดแยกกนรกษาเปนคนๆ หมอตบกดตบ หมอห กดห หมอหวใจกดหวใจ สวนหมอทจะสนใจคนไขครบทงคนอนน กมนอย แตโรงพยาบาลฉอจซงม ๖ แหง มชอมากในเรองน คนไข ไปแลวมความสข

โรงพยาบาลของเขาจะเชอมโยงกบมหาวทยาลย ฉอจมมหา- วทยาลยแพทยของตวเอง ผลตแพทยออกไปท�างานตามโรงพยาบาล ตางๆ ของฉอจ จดเดนอนหนงคอการสงเสรมบมเพาะคณธรรม ของนกศกษาแพทยใหมหวใจของความเปนมนษย เขามหลกสตร สงเสรมคณธรรมของนกศกษาแพทย วชาหนงทอยในหลกสตรน กคอวชาทเขาเรยกวาจรยศลป เชน การจดดอกไม การชงชา การ เขยนอกษรดวยพกนจน ทงหมดนคอวชาทเขาสอนในมหาวทยาลย


แพทย คนไทยฟงแลวกงงๆ วาการจดดอกไม การชงชา การเขยน อกษรดวยพกนจน มนไปเกยวอะไรกบการรกษาโรค ไมมทไหน สอนกบแบบน แตทฉอจเปนแหงเดยวทสอน

ท�าไมถงเปนเชนนน กเพราะเขาตองการสอนใหนกศกษา มความเปนมนษย มหวใจทละเมยดละไม ออนไหว รซงถงความ งาม เขาเชอวาใจทสมผสถงความงามโดยเฉพาะจากธรรมชาต หรอใจทสงบจากการจดดอกไม ชงขา จะเปนจตใจทออนโยน ม เมตตากรณาไดงาย เมอจตใจละเมยดละไม กจะออนไหวตอความ รสกสขทกขของผคน ซงเปนคณสมบตทส�าคญของคนทจะเปน แพทย คนเราถาพฒนาแตความคดอยางเดยวจตใจอาจแหงแลง หรอหยาบกระดาง แถมยงอาจขาดสามญส�านก เพราะความคด มนไปบดบงความจรงขนพนๆ หรอไปตดอยกบความคดแบบเปน เหตเปนผล จนละเลยความทกขของผคน หรอขาดความเหนอก เหนใจ แตถาเรามจตทละเมยดละไม กจะชวยใหเราออนไหวหรอ ฉบไวตอความรสกของผคน ท�าใหมความเมตตากรณาหรอเหนอก เหนใจผคนไดมากขน

วชาจรยศลปนเขาไมไดสอนแคในมหาวทยาลย แตสอนใน โรงเรยนของฉอจทกระดบ ตงแต ป.๑ กตองเรยนจดดอกไม ชงชา


104

เขยนอกษรดวยพกนจน เรยกวาเปนวชาบงคบกวาได ผปกครอง สมยนโดยเฉพาะในบานเราอาจจะแปลกใจ ไมเหนดวย หรอนกคาน อยในใจ สอนอยางนแลวลกของฉนจะเรยนเกงไดอยางไร เดยวน ผปกครองจ�านวนมากคดแตจะใหลกเรยนวชาทเปนวชาการ อาศย ต�ารา หรอวชาทเปนตวหนงสอ นบเปนคะแนนได คดวาเรยนจาก ต�าราแลวลกจะเกงสอบเขาเขามหาวทยาลยดๆ ได เพอจะไดมอาชพ การงานทมนคง ร�ารวย คอเอาเงนหรอคะแนนเปนตวตง แตไมได สนใจวาเดกทผานการศกษาแบบนจะมบคลกนสยและหวใจเปน อยางไร

แตทฉอจเขาสงเสรมคณธรรม ไมไดสอนศลธรรมอยางทเรา สอนกนในเมองไทย เชน สอนวาศลหาคออะไร วธกราบไหวพระ เปนอยางไร อรยสจสมอะไรบาง พระพทธเจาตรสรทไหน ประสต ทไหน ปรนพพานทไหน สงเวชนยสถาน ๔ แหงมอะไรบาง กทองจ�า กนไป ฉอจกมสอนท�านองนดวย แตทเขาเนนมากคอการปฏบต ผานวชาจรยศลป คอศลปะทชวยกลอมเกลาจตใจ นอกจากใหม ความละเมยดละไมในจตใจแลว ยงอาศยวชานบมเพาะคณธรรม เชน ความเสยสละ ความออนนอมถอมตน เปนการเสรมการเรยนร ทางวชาการ เรยกวาเปนการพฒนาทง ๒ ดาน คอพฒนาทงสมอง และหวใจ นอกเหนอจากการพฒนากาย


ชวตทดมนกสมดลจะตองมสมดลทง ๓ อยาง คอ กาย สมอง และหวใจ เดยวนการศกษาเราเนนเรองสมอง ลมหวใจไป เรอง สขภาพกไมคอยไดเนน เดกไทยจงอวนเอาๆ เพราะวากนขนมและ อาหารไมบนยะบนยง โตทงตว โตทงสมอง แตใจลบเลก แตถา มองใหดอาตมากไมคอยแนใจวาเดกไทยสมองจะโต เพราะเดยวน ความรถดถอยลงไปเรอยๆ คะแนนสอบโอเนตหรอสอบเขามหา- วทยาลยตกต�าลงอยางนาตกใจ เรยกวาเดยวนคณภาพของสมอง หวใจ และรางกายก�าลงแยลง นแหละคอสงทก�าลงเกดขนกบ อนาคตของสงคมไทย

แตทฉอจผ ปกครองสงเสรมใหลกๆ เรยนทงวชาการและ คณธรรมรวมทงศลปะ ศลปะเปนสงกลอมเกลาจตใจใหเกดความ ออนโยนละเมยดละไม เพราะฉะนน จตใจจงสามารถสมผสกบ ความสขทเปนความสงบได อยางทไดพดไวเมอวนกอนวา ความสข ม ๒ แบบ ความสขจากการเราจตกระตนใจ กบความสขทเกดจาก ความสงบในจตใจ อยางหลงเปนสงทศลปะชวยได ศลปะอยางท พดมาท�าใหใจสงบได เชนเวลาเราจดดอกไม หรอชงชากด ใจตอง สงบ ตองรจกปลอยวางความคดทงหลาย ใชแตใจคอความรสก ใช


106

จตใจสมผสความงามของดอกไม ความงามของใบไม ซงอาจไมม คณคาในสายตาของคนทวไป เพราะมนไมมราคามนเปนแคดอกหญา แตเมอเอามาจดดวยใจทงดงามละเมยดละไม มนกงดงามขนมาได

ทจรงแลวธรรมชาตงดงามเสมอถาเรารจกมอง ความงาม มอยในทกท เหมอนกบความสข ความสขกมอยในทกหนทกแหง มองใหเปนกเหนสข ท�านองเดยวกนมองใหเปนกเหนความงาม เพราะวาทกสงทกอยางอยคเคยงกน เชนเดยวกบความสนและ ความยาว ในความสนมความยาวในความยาวมความสน ไมบรรทด มนยาวเมอเทยบกบดนสอ แตมนสนเมอเทยบกบไมเมตร ความงาม กบความไมงามกอยเคยงคกน เราเหนดอกหญาไมงามกเพราะวา เรามองไมเปน เพราะเรามองเปรยบเทยบกบสงอน แตพอเราเอา มาจดกบใบไมธรรมดาๆ มนกงามมคณคาขนมา

ทจรงแลวเรองคณคาของสงตางๆ อยทสายตาของมนษย คาดคะเนเอาเอง ในธรรมชาตมนไมมสงทเรยกวาสงคาหรอดอยคา ความสงคาหรอดอยคาของธรรมชาต ของดอกไม ของแกวแหวน เงนทองเปนสงทเราตคาเองทเราเรยกวาสมมต แตถาหากวาเรา ไมตดกบสมมตกจะพบวา ดอกหญาหรอดอกสาบเสอกมความงดงาม อยางกลางวนทผานมามการท�ากจกรรมจดดอกไม กเอาดอกไม


ขางทางในวดมาจดใหกลายเปนความสวยงามขนมาได คนท�าก สมผสไดถงความสงบ วาเมอไดท�าแลวจตใจสงบอยางไรบาง และ เมอสงบแลว ความสขกเกดขน

ความสขและความสงบเปนเรองเดยวกน นแหละคอวธการ บมเพาะจตใจใหเออตอความเจรญงอกงามของคณธรรม จตใจท สงบเยนเปนจตใจทอยากจะท�าความด เปนจตใจทมเมตตากรณา อนนเรยกวากศลธรรม ศลปะจงเปนปจจยบมเพาะใหคณธรรม ความดเกดขนได ความงามกบความดจงเกอกลกน เมอหวใจเรา สมผสกบความงาม เรากอยากจะท�าความด จตใจทมความสขเปน จตใจทอยากจะท�าความด อนนเรยกวาคณธรรม

เมออบรมกนแบบนตงแตเลกจนเปนนกศกษาแพทย พอจบ มาเปนแพทย กเปนแพทยทมคณธรรม มจตใจทเออเฟอตอผปวย คนไขทไปโรงพยาบาลฉอจจะมความสข หลายคนเขากมความสข เพราะบรรยากาศในโรงพยาบาลเปนบรรยากาศทเออเฟอเกอกล ดเผนๆ อาจจะคลายๆ กบบรรยากาศของโรงแรมดวยซ�า เพราะวา ทกวนจะมคนมาเลนเปยโนใหฟง เปนอาสาสมครของฉอจ คนของ ฉอจเปนผทมหวใจศลปะมาก เขามอาสาสมครทเปนนกดนตรหรอ ศลปนมาก


108

เรองการกลอมเกลาจตใหสงบ ใหมความสขดวยศลปะ ดวย ความงามจากธรรมชาต เปนสงทพทธศาสนาเหนคณคา ถาเรา ไปดในพระไตรปฎก สวนทเปนเถรกถาหรอเถรกถา หรอคาถาของ พระอรหนตทงทเปนพระเถระและพระเถร มหลายทานทกลาวชนชม ความงามของธรรมชาต กลาวไดไพเราะมาก ทานเหลานนไดรบ ความสงบจากธรรมชาตทเออตอการบ�าเพญภาวนา

พทธศาสนาไมไดปฏเสธความงามของธรรมชาต เวลากาฬ- ทายอ�ามาตยมาอาราธนาพระพทธเจาใหเสดจไปกรงกบลพสด กจะ พรรณนาความงามของธรรมชาต ทานพรรณนาไดอยางไพเราะมาก พทธศาสนามองวาความงามเปนสงทด โดยเฉพาะความงามใน ธรรมชาต ท�าใหใจสงบ ท�าใหใจเปนสข ท�าใหเออตอการปฏบต จนเกดปญญา รวมทงการพฒนาคณธรรมใหเกดความใฝในการ ท�าความดดวย

อยางไรกตามเรองการกลอมเกลาจตใจใหเกดความสงบ บางท กถกใชไปในทางทผดได เหมอนอยางซามไรในประเทศญปนสมย กอน เขามงานอดเรกอยางหนงคอการชงชา การเขยนบทกว วชา เหลานเปนวชาส�าหรบชนชนสงหรอผมการศกษา รวมทงนกรบคอ ซามไรดวย คอวานอกจากจะตองเรยนเรองการทหารแลว ยงตอง


เรยนเรองการชงชา การเขยนบทกวดวย เพราะถอวาเปนศลปะของ ผน�า อยาง โอะดะ โนบนากะ และ โทะโยะโตะม ฮเดะโยะชฮ ใคร ทศกษาประวตศาสตรญปนกจะรวา ๒ คนน เปนนกรบทมชอมาก เมอ ๔๐๐ รอยปกอน โนบนากะเปนคนทจตใจโหดเหยมมาก เคย เผาวดบนภเขา คนตายเปนหมน ใชวธงายคอ จดไฟลอมจนเผา คลอกคนทอยในวด บนเขานนมวดนบรอยๆ วด คนเยอะแยะมาก โนบนากะแคน เลยเผาวดบนภเขาเปนรอยๆ แหง คนตายเปนหมน เพราะหนไมได แตโนบนากะเปนคนทนยมศลปะการชงชามาก กลบจากศกสงครามกตองเขาพธชงชาเพอใหใจสงบ

ฮเดโยะชกเหมอนกน เปนผเชยวชาญดานการชงชาคนหนง เขามครสอนวธชงชาทเกงมาก ในญปนตอนนนพธชงชาเรยกวาเปน แฟชนอยางหนงของชนชนสง เหมอนกบคนชนสงหรอไฮโซสมยน ตองเลนกอลฟหรอไมกสวมโรเลกซ ขรถเบนซ ชนชนสงซามไร สมยกอน ยงเกงยงตองชงชาเปน ดมด�ากบศลปะการชงชา รวมทง ศลปะแขนงอนๆ เชน การจดดอกไม การเขยนบทกวชนชมธรรม- ชาต หรอการชมสวนเซน

อนนเปนการใชศลปะในทางทไมถกตอง คอใชเพยงแคให ใจสงบเพราะใจเหนอยจากการกร�าศกสงคราม แลวพอไดมาชงชา


110

หรอมคนมาจดพธชงชาให มคนมาจดดอกไมใหชนชม จตใจกสงบ พอใจสงบผอนคลาย กมก�าลงไปลยศกสงครามตอ คลายกบนกธรกจ สมยน ชอบท�าสมาธ จะไดหายเครยด พอหายเครยดแลว จะได ไปหาก�าไรดวยการเอารดเอาเปรยบตอ มนเปนสมาธทเรยกวา มจฉาสมาธ

เมอเปนเชนน จะท�าอยางไร กตองพยายามฝกใจใหเกด ความเมตตากรณาดวย เพราะฉะนนทฉอจเขาไมไดสอนแคการ ชงชา การจดดอกไม แตวาตองลงไปสมผสกบคนยากคนจน คน ล�าบากหรอวาตองตดดนดวย เพราะวาเสพศลปะแบบน บางท ท�าใหเหนหางกบมนษย คอตนไมตดดน เพลดเพลนกบความสวย งามจนลมความจรง ลมหนาทการงานหรอความรบผดชอบ ดงนน จงตองมการไปสมผสกบความทกขยากของผคน

นอกจำกจะเรยนรทจะเปดใจใหสงบสมผสกบควำมงำมของธรรมชำตแลว

จะตองกำวไปสกำรรบรสจธรรมจำกธรรมชำตดวย


ดวยเหตนนกเรยนและนกศกษาของฉอจรวมทงนกศกษา แพทยดวย ตองไปท�างานชวยเหลอคนเฒาคนแก เยยมคนปวยใน โรงพยาบาลหรอเยยมคนยากคนจน รวมทงไปแยกขยะในโรงงาน ของเขา นอกเหนอจากการชวยงานตางๆ ของโรงเรยนและมหา- วทยาลยดวย กจกรรมเหลานไมคอยไดชวยสงเสรมในทางวชาการ เทาไหร พอแมผปกครองของนกเรยนในเมองไทยเจอแบบนกคง ไมพอใจวาเอาลกเขาท�างานแบบนแลวจะเรยนเกงไดอยางไร แตวา ทฉอจเขาถอวาส�าคญ เพราะจะท�าใหเดกมนสยออนโยน มความ เมตตา แลวกตดดน ไมกลวความยากล�าบาก กจกรรมเหลานจะ ท�าใหเดกมจตใจทเสยสละและอดทนเขมแขง เปนการตอเตมความ ละเมยดละไมจากจรยศลป ใหกลายเปนความเมตตากรณา ไมใช ละเมยดละไมแบบไมรบรความทกขยากของผคนอยางพวกนาซ สมยสงครามโลกครงทสองทเปนผคมคายกกขงชาวยวในโปแลนด คายนรกเหลานโหดเหยมมาก ผบญชาการคายเหลานถามองจาก สายตาของเราเปนคนทโหดเหยมมาก เพราะสงคนไปตายเปน พนๆ คนทกวนดวยการรมแกสพษ แตคนพวกนสนใจศลปะมาก ฟงเพลงคลาสสก พอตอนเชากเขาไปในคาย บญชาการสงหาร ชาวยววนละเปนพนเปนหมน ตกเยนกกลบบาน อยกบลกกบเมย เปนคนรกครอบครว เมตตาสตว ฟงเพลงคลาสสกบคลกผดกบ ตอนทไปควบคมการประหารชาวยว เหมอนกบเปนคนละคนเลย


112

เขาสามารถฆาคนไดเปนพนเปนหมนไดอยางหนาตาเฉย ไมรสก ทกขรอนแตอยางใด อนนเปนเพราะนอกจากใจจะถกครอบง�าดวย ความโกรธเกลยดชาวยวแลว ยงไมยอมเปดใจเพอรบรสมผสกบ ความทกขความยากของคน แยกตวออกหางจากนกโทษเพราะเหน วาเปนพวกสกปรกนารงเกยจ พวกนจะใชศลปะเชนเพลงคลาสก เปนเครองกลอมใจตวเอง จะไดไมตองไปรบรความทกขของคนยว

แตทฉอจเขาพยายามใหนกเรยน นกศกษาตดดน ใหสมผสกบ ความทกขยากของผคน จะไดเกดเมตตากรณา ไมเหนหางจนแปลก แยกกบคนทกขคนยาก คณสมบตอยางนจะชวยเสรมสมาธ ใหเปน สมมาสมาธ เปนสมาธทชวยใหความเหนแกตวลดลง

สมาธหรอความสงบผอนคลายเปนสงทดกจรง แตจะดยงขน หากสงเสรมใหเกดการท�าความด สรางกศล และน�าไปสการลดละ ความเหนแกตว ถามสมาธแตวาความเหนแกตวไมลดเลย มนก เหมอนนกธรกจทมานงสมาธ แลวกออกไปท�างานขดรดแรงงาน กรรมกรในโรงงานไดอยางหนาตาเฉย แตวาถาใจสงบจากการท�า สมาธ หรอจตใจละเมยดละไมจากศลปะแลว สามารถกาวไปสการ ลดละความเหนแกตว จะเปนสงทประเสรฐมาก นคอสมมาสมาธ ทพระพทธองคตรสวาเปนมรรคสความสขอนประเสรฐ


การลงไปสมผสความทกขยากของผคน นอกจากเปนการ บมเพาะเมตตากรณาและลดความเหนแกตวแลว ยงชวยใหเกด ความตระหนกในความเปนจรงของชวตดวย ไมวาคนเฒาคนแก คนปวย หรอคนตกทกขไดยาก เขาสามารถเปนครสอนธรรมแก เราไดวาชวตนนไมเทยง ไมวาเกงแคไหนแขงแรงแคไหน ในทสด กตองปวย ความจ�าเสอม ชวยตวเองไมได ถงแมจะร�ารวย แตก อาจยากจนได กลายเปนคนลมละลาย ความไมเทยงเหลานคอ สจธรรมของชวต

เมอใดกตามทเราตระหนกถงความไมเทยงดงกลาว กเทากบ วาเกดปญญาแลว ปญญาแบบน ยงอาจเกดขนไดจากการเขาถง ธรรมชาตอยางลกซง ธรรมชาตสามารถเปนกญแจน�าไปสปญญาได เมอเราเพงพนจความหมนเวยนเปลยนผนของฤดกาล ความเปลยน แปลงของดอกไมทงดงามแลวกลายเปนรวงโรย เราสามารถเหน ถงความไมเทยงของสงทงปวงได ปญญาดงกลาว ชวยใหเกดการ ละวางความยดมนถอมนและความเหนแกตวได ในพระไตรปฎก เราจะพบวานอกจากพระพทธเจาทรงสรรเสรญธรรมชาต อาศย ธรรมชาตนแหละเปนครสอนสจธรรม ทรงน�าใหพระภกษให พจารณาไมใชเพอชนชมความงาม แตเพอเหนถงความไมเทยงของ ดอกบว ไดเหนวาดอกบวบานงดงามแลวกตองรวงโรย พจารณา


114

แลวทานกวาความงามนนไมเทยง ไมใชเหนแคนน แตยงโยงไป ถงตวเองวาสงขารของเรากไมเทยงเชนกน ท�าใหเกดการปลอยวาง ไมยดมนในสงขาร

ดอกบวนนมทงความงามทนอมใจเราใหสงบและเปนสข แต ในเวลาเดยวกน กสอนสจธรรมทเปนความจรงวาสงขารนนไมเทยง ไมใชเทานนดอกบวยงสามารถสอนในเรองอดมคตของมนษยวา คนเรานสามารถทจะเปนอยางดอกบวได คอดอกบวเกดจากน�า แต กสามารถทจะเจรญจนพนน�าได คนเราเกดจากกองกเลสกจรง แตกสามารถทจะพฒนาตนจนพนจากกเลสได เราเกดในโลกแต สามารถพฒนาจตใจจนพนโลกได ใบบวกสามารถสอนใจเราวา น�าไมตดใบบวฉนใด กอยาใหกเลสยอมใจเราฉนนน เหนรปหรอห ไดยนเสยงกสกแตวาเหน แตอยาปรงแตง อยาใหรปหรอเสยง ปกแนนในใจเราจนสลดไมได

เราไมไดอาศยธรรมชาตกลอมเกลาใจใหเกดความละเมยด ละไมเทานน แตยงอาศยธรรมชาตนอมใหเราเกดปญญา ซงจะชวย ใหเราลดความเหนแกตว ลดความยดมนถอมนในตวตน ท�าใหเกด พนฐานทางคณธรรมทหนกแนน มนคง ถาหากวาธรรมชาตนน งดงาม ท�าใหใจสงบแลวหยดเพยงเทานน ถอวายงไมพอ เพราะ


จตใจเกดความสงบผอนคลายแลวอาจมพลงในการท�าความชวมาก ขนกเปนได เพราะฉะนนวธทดทสดคอเมอจตใจสงบแลวตองกาว ตอไป พระพทธเจาทรงสอนใหเอานกเปนคร นกไมมทรพยสนอะไร เพยงมปกแคสองขาง กมอสระสามารถไปไหนมาไหนไดทกหนแหง พระพทธเจาทรงสอนใหเราโดยเฉพาะพระภกษเปนอยางนก คอ ไมตองมทรพยสนอะไรมาก มแคสตและปญญา เทานกสามารถท จะเปนอสระได

เพราะฉะนน นอกจากจะเรยนรทจะเปดใจใหสงบสมผสกบ ความงามของธรรมชาตแลว จะตองกาวไปสการรบรสจธรรมจาก ธรรมชาตดวย เพราะธรรมชาตมทงความงามและความจรง ถา เราเปดใจรบ ไมใชแตความงามเทานน แตยงเปดใจรบความจรงดวย ชวตเราจะเจรญงอกงามอยางแทจรงจนหมดทกข

ธรรมชำตไมไดใหแคควำมสงบกลอมเกลำจตใจใหละเมยดละไมเทำนน

แตยงสำมำรถท�ำใหเรำเกดปญญำเหนแจงในควำมจรงและตรงนเองทจะชวยลดควำมเหนแกตว

และน�ำพำจตใจใหเปนอสระจำกควำมทกขได


116

ขอใหตระหนกวาธรรมชาตเปนครสอนธรรมแกเราไดเปน อยางด รวมทงใหคตธรรมแกเราไดมากมาย มพระบางรปทอแท ในการปฏบตมาก แตเมอเหนชางตกหลมแตมนพยายามขนมา จากหลมโดยไมยอทอ ทานกไดสตขนมาวา ขนาดสตวเดรจฉาน ตกหลมยงไมยอมแพ เราเปนมนษยจะยอมแพไดอยางไร ทาน จงเกดความเพยรขนมา ปฏบตธรรมจนพนทกขไดในทสด อยางน เรยกวาไดคตธรรมจากธรรมชาตหรอจากสตว ฉะนนการเปดใจรบ ความงามและความจรงจากธรรมชาตเปนวธการหนงในการพฒนา จตใจของเราและคนทเราดแลดวย ขอใหร จกใชประโยชนจาก ธรรมชาตในแงนบาง ถาเราเขาใจเรองนจะพบวาธรรมะมอยทกหน ทกแหง ธรรมะมอยรอบตว ทงจากดอกไม จากนก จากมด จากผง

เคยมพระชนผใหญถามพระอาจารยมนวา พระอาจารยมน เรยนนอยแตสอนธรรมไดอยางไร ทานเรยนร ธรรมจากไหน พระผใหญทานนเรยนบาลจบประโยค ๙ สมยททานเปนเจาคณะ มณฑลอสาน ทานเคยมความรงเกยจพระปามาก ดถกวาพระปา


พวกนไมมความร ไมยอมเรยนหนงสอ เปนพระจรจด ไมอยประจ�าวด ผดระเบยบคณะสงฆ เวลาพระปามาพ�านกในเขตปกครองของทาน ทานจะสงใหไลพระเหลาน ซงรวมถงพระในสายพระอาจารยเสาร และพระอาจารยมนออกไปจากเขตปกครองของทาน

แตพอทานแกตวเจบปวยขนมา หนมาท�าสมาธแลวหายปวย กเกดศรทธาในพระปา เมอทานพบพระอาจารยมนจงสงสยมาก ถามวาทานไมเรยนหนงสอแลวทานรธรรมะจากไหน ท�าไมจงสอน ธรรมได พระอาจารยมนตอบวา “ส�าหรบผทมปญญา ธรรมะมอย ทกหยอมหญา” ทานเดนธดงคในปา ทานกไดธรรมะปานนแหละ

เพราะฉะนน ธรรมชาตไมไดใหแคความสงบกลอมเกลา จตใจใหละเมยดละไมเทานน แตยงสามารถท�าใหเราเกดปญญา เหนแจงในความจรง และตรงนเองทจะชวยลดความเหนแกตว และน�าพาจตใจใหเปนอสระจากความทกขได

จ า ก ส ต ส ป ญ ญ าเชาวนท ๑๐ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๐

เชานอยากจะแนะน�าใหพวกเราไดรจกฝาแฝดของสต สตมฝาแฝด ชอสมปชญญะ ค�าวาสตสมปชญญะ เรามกจะเรยกคกน แตบางท กเรยกสตเฉยๆ สตสมปชญญะเขาเกดมารวมกน เรยกวาแนนแฟน มาก สตแปลวาความระลกได สมปชญญะแปลวาความรตว

สตแปลอกอยางวาไมลม สวนสมปชญญะแปลวาไมหลง ถา ลมเมอไหรกแสดงวาไมมสต ถาหลงเมอไหรกแสดงวาไมมสมปชญญะ หลงทนไมไดหมายความวาเพอหรอบาเทานนนะ เราหลงบอยครง ในชวตประจ�าวน เชน เผลอพดเผลอท�าอะไรผดพลาด นนเปนเพราะ เราขาดสต


120

ขาดสตไมไดแปลวาเปนบาเทานน แตยงรวมไปถงการลมวน ลมคน ลมนด ลมวนเกด หรออาจจะแปลวาลมตวกได ลมตวเปน อาการขาดสตทเกดขนกบเราอยบอยๆ เนองจากการเผลอเขาไปใน อารมณ เชนเพลนกบความสนกสนานจนลมเวลา ลมนอน หรอวา ดใจจนลมตว อนนเรยกวาหลงเขาไปในอารมณ เวลาเราโกรธ หวฟดหวเหวยงกถอวาลมตวได ลมตวกท�าใหหลง คอท�าอะไรผดๆ ถกๆ

พอลมตวกท�าอะไรผดๆ ถกๆ บางทเราลมวธการใชเครองยนต ใชคอมพวเตอร กเลยใชไมถกตอง อยางนกเรยกวาหลง การท�า อะไรผดๆ ถกๆ มกเปนผลจากการขาดสต อยางเชนเราก�าลงขบรถ กลบบานเพราะมธระดวนตองท�า ระหวางทางมรถมาปาดหนา เรา เกดความโกรธขนมาถอวาหกเหลยมกน กเลยคดจะไปปาดคน จง เรงรถเพอใหทน แตพออกคนรกเลยแลนหน ระหวางทแลนไลลากน กปรากฏวาเลยบานไปไกล ลมไปเลยวาตงใจกลบบานเพอท�าธระดวน อยางนเรยกวาหลง และหลง เพราะความโกรธครอบง�าจนลมตว ลมไปเลยวาตงใจจะกลบบานอยางนเรยกวาขาดสต


ทานอาจารยพทธทาสเคยเลาถงแมลกออนทปลอยใหลกกลน สตางคแดงจนตดคอ สมยกอนใชสตางคแดงราคาแค ๑ สตางค เดยวนไมมแลว แมแตเหรยญสลงกยงเลกนดเดยว แตสตางคแดง สมยกอนใหญกวาเหรยญ ๑๐ สตางค เกอบจะเทาเหรยญบาท พอ เดกกลนสตางคแดงเขาไป ตดคอ ส�าลก แมตกใจ แตกนกขนมา ไดวา น�ากรดมนกดสตางคแดงไดเพราะเปนทองแดง กเลยรบเอา น�ากรดมากรอกปากลก ใจกตงใจวาใหสตางคแดงหลดจากคอ สตางคแดงกหลดไปจากคอจรงๆ นะ แตเดกกย�าแยไปดวย อนน เรยกวาแมหลง เลยท�าผดพลาด และทหลงกเพราะขาดสต ตกใจ จนลมตว เมอคนเราลมตวหรอตนตระหนก ปญญากถกเอามาใช แบบครงๆ กลางๆ ท�าใหแกไขปญหาผดพลาด เชนแกปญหาได ครงเดยว ครงเดยวกคอวาสตางคแดงมนหลดจากคอ แตวาเดก กลบเดอดรอน

ปกตแลวเวลาเราพดถงสต กจะคลมไปถงสมปชญญะดวย เพราะเมอระลกไดวาเผลอกเกดความรตวขนมาแทนท ความรตว หรอการท�าอะไรถกตองตามจดมงหมายเรยกวาสมปชญญะ เวลา เราลางจานจะวางชอนวางสอมใหเปนทไดกตองมสมปชญญะ แตถา ลมตวหรอเผลอเขาไปในความคด กจะท�าใหหลง วางชอนวางสอม ไมเปนทเปนทาง ลมตวจนเผลอเขาไปในความคด อยางนเรยกวา


122

ขาดสต วางชอนสอมไมเปนท กเรยกวาขาดสมปชญญะ แต สวนใหญเราไมไดพดแยกแยะละเอยดอยางนน เรยกสตอยางเดยว กรวมไปถงสมปชญญะดวย

สมปชญญะยงมอกชอหนงวาความรตวทวพรอม พอรตว ทเผลอยดเผลอแบกอารมณเอาไวกปลอยไปโดยอตโนมต เมอปลอย ไป กเกดความโปรงเบา ความสบาย หรอเรยกงายๆ วาความสงบ ความรตวทวพรอมกบความโปรงเบาความสบาย เปนสงทมาดวยกน น�าไปสความสงบ เวลาท�างานกท�าดวยความผองใส แตบอยครง ทใจเราเผลอไปคดโนนคดน หรอจมอยกบปญหาในอดต บางทก คดไปถงอนาคตวาเมอไหรจะเสรจซกท ความกงวลหรอความเรงเรา อยากใหเสรจไวๆ เปนอาการทไปจมอยกบอนาคตแลว บางทก กงวลวาท�าเสรจแลว คนอนเขาจะวาอยางไร คนเขาจะชมเรามย หรอวาเขาจะต�าหน เกดความวตกขนมา นกเรยกวาไปอยกบอนาคต ท�าใหการงานกลายเปนเรองยากเรองหนกขนมา

เรองงายๆ กลายเปนเรองยาก กเพราะใจทชอบปรงแตงไป อดตกบอนาคต อาตมานกถงการเลนฟตบอล ถามวาเตะตรง จดไหนทเขาประตไดงายทสด ใครๆ กคงตอบวา เตะตรงจดโทษ นนแหละงายทสด ไมมจดไหนทงายกวานอกแลว แตสงเกตไหม


วานกเตะฟตบอลระดบโลกหลายคนเตะไมเขา ไมใชเพราะผรกษา ประตรบได แตเปนเพราะเตะออกนอกกรอบไปเลย นกเตะระดบ โลกหลายคนเจอแบบนหลายครง จนบางคนไมกลาเตะลกโทษ โดยเฉพาะนดส�าคญ เพราะอะไร กเพราะเตะบอลตรงจดโทษเปน เรองงาย งายจนกระทงใครเตะไมเขาจะถกโห กลายเปนผรายไป เลย เพราะฉะนนคนทรบหนาทเตะจดโทษจงรสกเกรงเวลาเตะ ดวยความรสกกงวลวาคนจะดาหรอทมของตวจะตกรอบถาเตะ ไมเขา กเลยเตะไมเขาจรงๆ

ความงายกลายเปนความยาก กเพราะท�าดวยความเกรงหรอ กงวลกบผลทจะเกดขน นนคอใจไปอยกบอนาคต ไมอยกบปจจบน ถาอยกบปจจบน เตะบอลทจดโทษ ใจกจะอยกบบอลไมไปวตกกงวล วาอะไรจะเกดขน พอไมกงวล กเตะอยางเปนธรรมชาต ไมรสก ถกกดดน มโอกาสเขาเกอบ ๑๐๐ เปอรเซนตกวาได

งานทเราท�ามนเปนเรองยากขนมากเพราะเราชอบเผลอ ปลอยใจใหอยกบอดตบาง ไปอยกบอนาคตบาง ไมไดอยกบงานท เปนปจจบนจรงๆ งานงายๆ กเลยกลายเปนงานยาก เรองเบาก เลยกลายเปนเรองหนก แตถาหากมสตอยกบปจจบน เรองหนก กกลายเปนเรองเบา แมแตแบกหนแบกดน กกลายเปนเรองเบา


124

อยางทพดเมอ ๒-๓ วนกอน เพราะใจมนไมบน ใจยอมรบงานทท�า พอใจยอมรบงานทท�า ไมวาท�าอะไรกตาม แมจะแบกดนกสามารถ ท�าจนเกดเปนสมาธขนมา สมาธคอจตทแนวแนแนบแนนกบสงใด สงหนง เชนแนบแนนกบงาน ผลทตามมาคอความเพลนความสงบ ท�าอะไรถาเพลนหรอมสมาธแลวมนกกลายเปนงานเบาได แมวาจะ ขนดนหรอเดนกลางแดดกตาม

เราก�าลงจะจดเดนธรรมยาตราในเดอนหนาน เดนกลางแดด ทง ๗ วน แตจะเดนไดสบายมากถามสตกบการเดน ใจไมวอกแวก ไมบนกระปอดกระแปด ไมกงวลกบเปาหมายขางหนาวาเมอไหร จะถง อยกบปจจบน กาวแตละกาวดวยความรสกตว ปลอยวาง ความกงวลไมไปยดเอาความเหนอยกายมาเปนความเหนอยใจ กายเหนอยกใหแครวาเหนอย มสต อยาไปยดวาฉนเหนอยหรอไป ยดวาความเหนอยเปนของฉน ปลอยใหเปนเรองของกายไป เรา กจะมสมาธกบการเดน คอจตใจแนวแนอยกบการเดน พอใจกบ การเดน ยงใจไมไปรบรทกขเวทนาจากความรอนกจะเดนไดสบาย

เวลาเดนดวยจตตงมนเปนสมาธ ทางวทยาศาสตรบอกวาจะ มสารเอนดอฟนหลง ท�าใหเกดความสขระหวางเดนแมเดนกลางแดด กตาม เพราะฉะนนไมวาจะเปนงานใชแรงหรองานหนก ถาเราม


สต ไมไปกงวลกบอนาคตไมไปเรงรบใหเสรจไวๆ และไมบนวาท�าไม ฉนตองมาท�างานชนนดวย ถาฉนไมตองท�างานชนนฉนสบายไปแลว งานหนกกจะเปนงานเบา แตถาเราบนโวยวาย ใจไมยอมรบสงท ก�าลงท�าอย แมแตงานสบายกกลายเปนงานยากงานหนกได เรยก วาหนกเปนเทาตวหรอคณ ๓ เลยทเดยว

การมสตสมปชญญะหรอการระลกและรตวเปนสงทชวยให ชวตของเรารวมทงการท�างานของเราเปนไปอยางโปรงเบา สบาย และอาจท�าใหงานส�าเรจไดดวยด เรยกวา งานไดผล คนกเปนสข ถงแมจะมอปสรรค ความรตวกจะท�าใหเราไดคดขนมาวาอปสรรค เปนสวนหนงของชวต เปนธรรมดาของชวต มบางคนพดวา อปสรรคเปนอปกรณส�าหรบการท�างาน คอการท�างานถาไมม อปสรรค กถอวาขาดอปกรณชนส�าคญไป ท�าใหงานไมเสรจ สมบรณ ถงแมจะเสรจแตกไมนาพอใจ

เราอาจบอกไดเชนกนวาอปสรรคเปนอปกรณส�าหรบการ ปฏบตธรรมดวย เมอระลกไดเชนนเรากจะไมกลวอปสรรค เหนมน เปนเรองธรรมดาและปลอยวางได ถาสตและสมปชญญะมาท�างาน รวมกน เจออปสรรคแคไหนเรากไมกลว แถมมองวาอปสรรคเปน ของดดวยซ�า ท�าใหงานเปนเรองทาทาย หรอเปนสงทฝกฝนตน


126

ใหอดทนและฉลาดในการแกปญหามากขน ถาเจออปสรรคแลว กลมใจหรอเครยดขนมา แสดงวาเราไมมสตแลว เพราะก�าลงเผลอ เขาไปในความทกข แตถาตงสตได สตจะพาใจออกจากความทกข เหลานน แลวความรสกโปรงเบาผอนคลายจะมาแทนท

อยางไรกตามอยากเนนวาในการเจรญสต เราไมไดท�าเพยง เพอใหเกดความเบา ความสบาย ความโปรง ความโลง ความสงบ เทานน ประโยชนของการเจรญสตทส�าคญกวานน กคอท�าให เราเหนความจรงเกยวกบตวเราเอง ความเบาความสบายเปนแค สภาวะของจต จดอยในฝายสมาธ แตถาเราไดเหนความจรงหรอ ไดรจกตวเอง อนนนแหละเราก�าลงเขยบไปสปญญาแลว สตไมใช เปนธรรมทท�าใหเกดกศลธรรมฝายสมาธเทานน แตยงท�าใหเกด ปญญาขนมาดวย คอไดเหนความจรงเกยวกบตวเอง

เวลาเราเจรญสต เดนจงกรม สรางจงหวะ ถามสตอยเรอยๆ เราจะเรมเหนความคดของเรา แมแตผฝกใหมทไมรกาย เดนไป ใจกลอย แตถามสตกจะเหนวา ความคดมนเยอะเหลอเกน แตกอน ไมรดวยซ�าวาคดเยอะ ไมรดวยซ�าวาฟงซาน เพราะใจมนเพลนไปกบ


ความคด พอเรมหาการบานใหจตท�าดวยการอยกบกาย กบการเดน กบการสรางจงหวะ จะเหนเลยวาใจไมคอยอยกบกายเทาไหร มน ชอบวงเพนพานปรงแตงสารพด ตอไปกจะเหนวาเราไมไดเผลอคด แคเรองเดยว แตคดหลายเรองตอๆ กนไปเปนลกโซ เหมอนขบวน รถไฟเลย บางทกพบวาเวลาคดขนมาเราไมรดวยซ�าวาเราคด พอ คดจบไปแลวถามตวเองวาเมอกคดอะไร ตอบไมไดวาคดอะไรทงๆ ท เมอกคดเปนตเปนตะ

นกปฏบตหลายคน เมอเผลอคดยดยาวจนจบไปแลวยงไมรตว ยงเผลอไปสาวหาวาเมอกคดเรองอะไร แตกนกไมออก รแตวามน เพลนด อนนเรยกวาเรมเหนแลว เรมเหนความคดของตนเองบางแลว ปฏบตไปเรอยๆ กจะเหนตอไปวา ความคดของเรานมนเอาแน เอานอนไมไดเสยเลย เมอกยงคดเรองสบายๆ เรองเพลนใจอยเลย แตตอนนกลายไปนกถงหนาคนทเราโกรธ เกดความโกรธขนมา อารมณความรสกแปรเปลยนไปมาจากบวกเปนลบ จากสบายๆ เปนหงดหงดร�าคาญใจ แตพอไปคดเรองอน ความหงดหงดร�าคาญใจ กหายไป มความรสกอยางอนมาแทนท

เราจะเหนไดเลยวา ความคดและอารมณความรสกในใจ เรามนแปรเปลยนอยเสมอ แลวเราจะเหนตอไปอกวา ความคด


128

กบอารมณความรสกสมพนธกนมาก ดานหนงความคดกปรงแตง อารมณ นกถงหนาแฟนใจกยนด แตพอนกถงศตร ความโกรธ กเกดขน นกถงสถานทๆ เคยไปเทยวกรสกสบายใจ แตพอนกถง งานกรสกหนกอกหนกใจขนมา ขณะเดยวกนอารมณความรสกก ปรงแตงใหเกดความคด เชน เวลาหงดหงดใจกมกจะขดเอาเรอง เกาๆ ทไมดออกมารบกวนจตใจ หรอนกอะไรไปในทางรายๆ เหน อะไรกจะปรงแตงไปในทางลบ แตเวลาใจสบายกมกจะคดถงเรอง ทเปนบวก บางทกปรงแตงอนาคตไปในทางสวยสดงดงามทเรยก วา “ฝนกลางวน”

เมอมสตดใจอยเสมอ เราจะเหนความสมพนธระหวางอารมณ ความรสกกบความคด อารมณ เราจะเหนวาความรสกนกคดนน เปนอนจจง ไมจรงยงยน เอาแนเอานอนอะไรไมไดเลยความคด ของเรา เวลาความคดกระฉด จะรสกวาไอเดยนดมากเลย เยยมยอด แตผานไปสกพก หรอผานไป ๑ วน ความคดกเปลยนไป มองวา ไอเดยนไมเขาทาเสยเลย เราจะเหนความแปรปรวนเปลยนของจตใจ และเหนตอไปวาความคดทเกดขนนนบางทกเชอไมได เชน ก�าลง ปฏบตอย จๆ ความคดมนกจะหลอกใหเราเลกปฏบต มาชวนใหเลก หรอตงขอสงสยวาปฏบตไปท�าไม ไมมประโยชน ไปเทยวหรอไป ท�างานทคางดกวา บางทกหลอกวาเรายงอายไมมาก ไวแกกวาน


คอยมาปฏบตกได บางคนตอนมาบวชใหมๆ มความกระตอรอรน แตบวชไปสกพกชกเบอ พอเบอกเลยเกดความคดขนมาวานาจะ ไปชวยแมนะ สงสารแมจงเลย ทานล�าบาก ไมมใครดแล กอน หนานตอนเปนฆราวาสไมเคยนกถงแมเลย แตพอบวชกลบมานกถง อยากจะลาไปเยยมแมขนมา หรออยากจะสกไปดแลแม

บางคนเหนใบไมตกเปนไมได อยากหยบไมกวาดเขาไปกวาด อยนนแหละ เดนจงกรมสกพก เหนใบไมตก กไปกวาดอกแลว ทงหมดนเปนอบายของใจ มนพยายามลอหลอกใหเราไปท�าอะไร กไดทไมใชการปฏบต ถาเรามสตจะเหนรวาใจนนเชอไมได มน ฉลาดในการหลอกใหเราหลงท�าตามมน และถาเราไมรทนมนกจะ หลงกลมนทกครง

บางทเราถกหลอกใหคดแตเรองเทยว จนจบทางมนได กตงใจ วาไมเผลอคดเรองน พอเราตงใจอยางน ใจกจะไปหาเรองอนมา คดแทน เชนเอาเรองธรรมะมาขบคด แลวเรากจะเผลอตามมน คอไปขบคดเรองธรรมะ นเปนอบายของใจทตองหาเรองคดใหได ถาไมมเรองคดแลวมนเบอ มนทนความเบอไมได เลยตองหาเรอง คดอยเรอย ถาคดเรองสนกสนานไมไดเพราะเรารทนเสยแลว มน กหาเรองใหมๆ มาคด แลวเรากหลงเชอมนทกครงไป แมกระทง


130

เวลารทนวาจะไมเผลอคดเรองธรรมะ มนกจะเอาความคดอนมา ลออก เชนเกดไอเดยวาจะมาสรางกฏทวด จะมาถวายผาปาถวาย กฐนทวด พอนกถงเรองน เรากตดกบ หลงไปปรงแตงเรองนทนท จนลมการปฏบต นเรยกวาลมตว

อนนแหละคอสงทไดจากการเจรญสต คอรจกตวเองมากขน ไดเหนความไมเทยงของความรสกนกคดขนมา ตอไปถาเราปฏบต ถกวธกจะเหนวาความรสกนกคดนนไมใชเรา การปฏบตชวยใจเรา ไมเขาไปในความคด แคเหนเฉยๆ แตไมเขาไปในความคด พอม ความคดอะไรขนมากเหนเฉยๆ ตรงนแหละทเราจะเหนตอไปวา ความคดมนกไมใชเรา แตกอนเวลาเผลอเขาไปในความรสกนกคด กจะหลงวาความรสกนกคดนนเปนเรา เปนของเรา พอความโกรธ เกดขน กไปส�าคญมนหมายวาฉนโกรธ ยดเอาความโกรธเปนของฉน คอเปนผโกรธ แตเมอมสต กจะเหนความโกรธ ไมใชเปนผโกรธ คอเหนวาความรสกนกคดกอนหนง จตหรอตวรอนหนง

เมอไมยดมนส�าคญหมายวาความโกรธ ความเครยด หรอ ความคดทงหลายเปนของเรา กปลอยวางไดมากขน ไมใชแตความ รสกนกคดเทานน การปฏบตยงชวยใหเราเหนวากายนนกอย สวนกาย แตไมใชเรา เวลาเดนกเหนวาเปนกายทเดนไมใชเราเดน


แตกอนเวลาเดนจงกรมกคดวาฉนเปนผเดน ตอไปจะเหนวาเปนกาย หรอรปทเดน ไมใชฉนเดน พดงายๆ กคอ ความรสกตวกของกเรม สลายไป หลวงพอค�าเขยนใชค�าวาถลง หรอยอยความเปนเรา จนเหลอแครปกบนาม เวลาเดน ไมใชเราเดนแตเปนกายทเดน เวลามความคดเกดขน ไมใชเราคด แตเปนใจทคดปรงแตง

อนนแหละทน�าไปสปญญาทแลเหนวาความเปนตวกของกมน ไมม มนเปนสงทเราปรงแตงขนมาเอง อะไรกตามทเกดกบกาย และใจกเปนเรองของกายและใจ แตไมมกเขาไปเปนเจาของ ปญญา ทแลเหนความจรงนจะชวยใหเราปลอยวาง ไมยดมนอะไรตออะไร ใหเปนของเรา หรอยดอยากใหเปนไปดงใจ

แตกอนไปคดวาทกขเกดขนเพราะประสบสงทไมเปนไปตาม ใจหวง แตเมอปฏบตจนเกดปญญา กจะแลเหนวาททกขเพราะไป ยดมนสงทงหลายวาเปนเราเปนของเรา ไมไดยดแตสงทนาพอใจ เทานน แมแตสงทไมนาพอใจ เรากยงเผลอไปยดมน เชน ยดความ โกรธ ความเครยด วาเปนของฉน ทจรงเรานาจะสลดทงออกไป มากกวา แตกลบเกบเอามาทมแทงตวเองใหเปนทกขทงวนทงคน


132

เวลาเจรญสตขอใหเราปฏบตจนเกดปญญา จนเหนความจรง ของตวเรา ทจรงไมใชความจรงของตวเราหรอก แตเปนความจรง ของรปและนาม ความจรงของกายและใจ จะเรยกวารจกตวเอง กได รจกตวเองในทางทชวยใหละความยดมนถอมนวาเปนเรา ได อยาปฏบตเพยงแคท�าใจใหสงบเทานน เพราะความสงบมนก ไมเทยง ถาหวงความสงบ นอกจากจะสงบไดไมนานแลว อาจ จะทกขเมอไมพบกบความสงบอยางทตองการ อยาลมวายง อยากได กยงไมได

อยางไรกตามไมวาสงบหรอสวาง กตองอาศยสต เพอชวยให เหนสงตางๆ ทเกดขนกบกายและใจ โดยไมไปยนดยนราย เหนดวย ใจเปนกลาง ไมปฏเสธผลกไส ขณะเดยวกนกไมใฝหาคลอเคลย ถาคดปฏเสธหรอคลอเคลยมนเมอไหร กจะถล�าเขาไปในสงนน หลงเขาไปในอารมณทงทนาพอใจและไมนาพอใจ เมอหลดเขาไป แลวจะไมสามารถเหนอะไรตามทเปนจรงได

เราจะเหนศาลาตรงนไดอยางครบถวนรอบดาน ตองอยนอก ศาลาใชไหม ออกมาจากศาลา ถาอยในศาลากไมเหนหรอกวา ศาลานมรปทรงอยางไร สงเทาไหรแน หลงคาสอะไร แตพอออก มานอกศาลา ยงออกไปไกลเทาไหรยงเหนศาลาไดชดเจน หรออย


บนทสงกจะเหนศาลาไดรปพรรณสณฐานชดเจน ตรงขามกบตอน อยในศาลา อารมณความรสกนกคดกเหมอนกน ถาเราไปอยใน อารมณความรสกนกคดเรากไมเหนมนหรอก แตพอออกจากอารมณ และความคด กเหนมนตามทเปนจรง ท�าใหเขาใจวาอะไรเปนอะไร

การปฏบตเพยงแคใหสบายใจแลวโปรงเบาเปนพอ แมจะด แตกอาจถล�าเขาในความประมาทได เหมอนกบการกนแอสไพรน ท�าใหหายปวดกจรง แตกมผลชวคราว ยาหมดฤทธเมอไหร กกลบ มาปวดใหม แลวกตองกนแอสไพรนอก ถาจะแกปวดอยางสนเชง กตองแกทตนเหต อยาใหการปฏบตธรรมของเราเปนการปฏบตแบบ กนแอสไพรน ไมเชนนนจะสงบไดเพยงชวคราว แตพอเจออะไรมา กระทบ เจอความพลดพรากสญเสย กจะเศราเสยใจ เราตองปฏบต ใหเกดปญญา กระทงเหนวาไมมอะไรทยดถอได หรอนายดถอเลย สกอยาง ยดถอเมอไหรกทกขเมอนน เมอไมยดถอไมครอบครอง กไมมอะไรสญเสย เจบปวยกไมทกข นคออานสงสส�าคญทสดทจะเกดขนจากการเจรญสต หรอการเจรญกรรมฐานในพทธศาสนา


134

พระไพศาล วสาโล นามเดม ไพศาล วงศวรวสทธ เปนชาวกรงเทพฯ เกดเมอพทธศกราช ๒๕๐๐ ส�าเรจการศกษาชนมธยมศกษาปท ๕ จาก โรงเรยนอสสมชญ และส�าเรจการศกษาชนอดมศกษา จากคณะศลป ศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ทานสนใจปญหาสงคม จงเขารวมกจกรรมคายอาสาพฒนาชนบท และกจกรรมอาสาสมครในโรงเรยนอกหลายรปแบบ เมออาย ๑๕ ป ทานไดอานงานเขยนของทานอาจารยพทธทาสภกข จงไดปลกฝง ความเปนพทธแตนนมา ทงยงสนใจงานหนงสอ โดยเรมจากการเขยน บทความตงแตสมยเรยนชนมธยมตอเนองเรอยมา ทงในระหวางท ศกษาอยมหาวทยาลยธรรมศาสตร ทานเคยเปนสาราณยกรวารสาร ปาจารยสาร อยถง ๑ ปเตม

ทานมความสนใจดานการเมอง ไดเขารวมประทวงในเหตการณ ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ ตอมาชวง ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ เคยไปรวมอดอาหาร ประทวงในแนวทางอหงสา จนกระทงถกลอมปราบภายในมหาวทยาลย ธรรมศาสตร และถกคมขงเปนเวลา ๓ วน เมอออกจากคกแลวไดมา

ประวต

พระไพศาล วสาโล


ท�างานเปนเจาหนาทกลมประสานงานศาสนาเพอสงคม ตงแตปพทธ ศกราช ๒๕๑๙ ถง พทธศกราช ๒๕๒๖ เนนงานดานสทธมนษยชน ชวยเหลอผถกคมขงดวยสาเหตทางการเมอง ซงสามารถด�าเนนการ ประสบผลส�าเรจ เมอรฐบาลออกกฎหมายนรโทษกรรมผตองหา กรณ ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ ประมาณ ๓,๐๐๐ กวาคน จนเปนขาวไปทวโลก

พระไพศาล วสาโล อปสมบทเมอพทธศกราช ๒๕๒๖ ณ วดทอง- นพคณ กรงเทพมหานคร เรยนกรรมฐานจากหลวงพอเทยน จตตสโภ วดสนามในกอนไปจ�าพรรษาแรก ณ วดปาสคะโต อ�าเภอแกงครอ จงหวด ชยภม โดยศกษาธรรมกบหลวงพอค�าเขยน สวณโณ แตแรกตงใจจะ บวชเพยง ๓ เดอนแตเมอการปฏบตธรรมเกดความกาวหนา จงมความ อาลยในผาเหลอง บวชตอเรอยมา จนจะครบรอบ ๓๓ พรรษาในตนป พทธศกราช ๒๕๕๙ น

ปจจบนทานเปนเจาอาวาสวดปาสคะโต แตสวนใหญจะจ�าพรรษา อยทวดปามหาวน (ภหลง) เพอรกษาธรรมชาตและอนรกษปา นอกจาก การจดอบรมปฏบตธรรม พฒนาจรยธรรม และอบรมโครงการเผชญ ความตายอยางสงบตอเนองตลอดมาแลว ทานยงเปนประธานเครอขาย พทธกา กรรมการมลนธโกมลคมทอง กรรมการสถาบนสนตศกษา กรรมการมลนธสนตวถ และกรรมการสภา สถาบนอาศรมศลป ลาสด ทานเปนก�าลงส�าคญในเครอขายสนตวธ ซงรณรงคใหคนไทยแกปญหา ความขดแยงโดยไมใชความรนแรง


136

พระไพศาล วสาโล ไดชอวาเปนพระสงฆนกกจกรรม หวกาวหนา ในจ�านวนนอยนด ทสามารถเชอมโยงความรทางดานพทธธรรม มา อธบายปรากฏการณของชวตและสงคม ในบรบทของสงคมสมยใหม อยางเขาใจงายชดเจนเปนรปธรรม มทกษะในการอธบายหลกธรรมท ยากและลกซงใหเหนเปนเรองงายตอการท�าความเขาใจ ท�าใหคนรนใหม เกดศรทธาและเหนความส�าคญของธรรมวาเปนเรองนาใครครวญศกษา และปฏบตไดไมยาก ทานมงานเขยนตอเนองสม�าเสมอ ทงหนงสอ งาน แปลและบทความ ปจจบนมผลงานหนงสอของทานมากกวารอยเลม

ปพทธศกราช ๒๕๔๘ ทานไดรบรางวลชเกยรต อทกะพนธ ใน สาขาศาสนาและปรชญา จากผลงานหนงสอ “พทธศาสนาไทยในอนาคต : แนวโนมและทางออกจากวกฤต” ลาสดทเปนเกยรตประวตส�าคญคอ ทาน เปนพระสงฆรปแรกทไดรบรางวลศรบรพา ประจ�าปพทธศกราช ๒๕๕๓ โดยมตเอกฉนท

แมจะมผลงานชวยเหลอสงคม อนรกษธรรมชาต และสงเสรม การปฏบตภาวนามากมาย แตทงหมดทงปวงทกลาวมาแลว พระไพศาล วสาโล ยงคงยนยนวา “ชวตอาตมา เปนแคพระอยางเดยวกเปนเกยรต และประเสรฐสดในชวตแลว ไมมอะไรสงสดกวาการเปนพระ ทเหลอ เปนสวนเกน”

สตท�ำใหรอำกำรของใจแตปญญำท�ำใหเรำรสจธรรมควำมจรงของชวต

รวมทงของจตของใจดวยเมอรเชนนเรำกจะเขำถงควำมสงบ

เปนควำมสงบภำยในทไมอำศยสงแวดลอมภำยนอกนแหละคอทพระพทธเจำทรงคนพบ

www.kanlayanatam.comwww.visalo.org

Documents

พระไพศาล วิสาโลโลกส ม ย อ ปาท ยมาน อนวช ช อส ส) เร ยกว าท กข เพราะย ด ถ าไม