การปองกนการกลบไปเสพซา

โดย : นภสสรณ รงสเวโรจน

รองผอานวยการดานการพยาบาล

โรงพยาบาลธญญารกษเชยงใหม

1

เสนทางการเลกยา 4 ระยะ

12

3

4

2

เสนทางสการเลกยา

การฟนฟสมรรถภาพหลงการเลกเสพยา เปนขบวนการปรบเปลยนทางชวภาพในสมองเพอใหเกดความสมดลยของสารสอเคมสมอง เปนสงสาคญของกระบวนการฟนตวของสมอง ซงตองใชระยะเวลา 4-6 เดอน เพราะขณะเสพยาจะมผลใหเกดความผดปกตของระดบสารสอเคมสมอง (ซงการเสยสมดลยของสารสอเคมสมองจะกอใหเกดความผดปกตทงทางดานอารมณ ความคดและพฤตกรรม) ดงนนจงเปนเรองสาคญทคนทเลกเสพยาจะตองเขาใจวา ทาไมในระยะแรกของการเลกยาเสพตดจงมการเปลยนแปลงทงทางดานอารมณ ความคดและพฤตกรรม

3

เสนทางการเลกยาแบงเปน 4 ระยะ

1. ระยะขาดยา ชวง 3 - 10 วนแรก เปนระยะทมการขบยาเสพตดออกจากรางกาย ระยะเวลาขนอยกบยาเสพตดแตละชนด ถาเปนยาบา จะใชเวลาประมาณ 1-2 สปดาห ในชวงเวลาดงกลาวผตดยาจะมอาการขาดยาและอยากยาเกดขน

2. ระยะเรมตนหยดยาหรอระยะฮนนมน ชวง 1 - 6 สปดาห มระยะเวลาทผเลกยามความเชอมนในตนเองสงวาจะสามารถเลกยาได อกทงครอบครวและผใกลชดกใหความชวยเหลออยางด เปรยบเสมอนชวงดมนาผงพระจนทรของคแตงงาน (Honeymoon) 3. ระยะอปสรรค ชวง 6 - 20 สปดาห ผเลกยาจะรสกหมดแรงทจะตอสอปสรรคตาง ๆ มอารมณเฉยเมย ซมเศรา หงดหงด หรอมอารมณแปรปรวน บางครงมอาการอยากยาเกดขนอก 4. ระยะปรบตวหรอคลคลาย ชวงหลง 20 สปดาห ผปวยจะรสกภาคภมใจทไดผานระยะตาง ๆ มาไดสาเรจ จะมการเรมปรบตวในการดาเนนชวตและการสรางสมพนธภาพใหมกบบคคลอน

4

อยากอาหาร

การอยากยา

ซมเศรา

ไมมแรง

ออนเพลย

หงดหงด

นอนหลบมาก

ความคดผดปกต

อาการถอนพษยา

ปญหาความจา

1. ระยะขาดยา

5

ปจจยททาใหกลบไปเสพยาซา ระยะขาดยา

เศรา ระแวง ใชสรา กญชา สารเสพตดอน ใกลชดกบตวกระตน

นอนไมหลบ ไมมการจดตารางกจวตรประจาวน มความอยากยารนแรง6

ความเชอมนสง

ขาดสมาธ

ปญหาความจา

ความรสกอยากยาลดลง

อารมณด

เสพยาเสพตดชนดอน

ไมรวาอะไรควรสนใจกอน

2. ระยะเรมตนหยดยาหรอระยะฮนนมน

7

เศรา ระแวงเปนชวงๆใชสรา กญชา สารเสพตดอน

นอนไมหลบ

หยดการจดกจวตรประจาวน

ระยะฮนนมน

กลบไปใชชวตเหมอนตอนตดยา

ปจจยททาใหกลบไปเสพยาซา

มความเชอมนมากเกนไป

8

กลบไปมพฤตกรรมเดม

ไมมความสข

โกรธงาย

เศราหมอง

อารมณเปลยนแปลงงาย

ความคดไมชดเจน

แยกตว

มปญหาครอบครว

หงดหงด อยากยาอก

3.ระยะเลกยาทยดเยอหรอระยะอปสรรค

9

ปจจยททาใหกลบไปเสพยาซา

นอนไมหลบ ไมมกาลง เสพสราหรอใชยาเสพตด

หยดการจดกจวตรประจาวน

ปลอยชวตใหวางเปลา

ระยะอปสรรค

ตอตานการออกกาลงกาย

10

ปญหาสมพนธภาพ

ความเบอ

อาชพ

มพยาธสภาพทางดานจตใจเดมหรอเกดใหม

ขาดเปาหมาย

รสกผดและละอาย

ความไมพอใจ

4. ระยะปรบตวหรอระยะสถานการณคลคลาย

11

ปจจยททาใหกลบไปเสพยาซา

หยดการจดกจวตรประจาวน

ระยะปรบตว

ไมใชทกษะในการควบคมตนเอง

คดวาตนเองเลกไดแลว

เสพสราหรอใชยาเสพตด

เกดพยาธสภาพทสมอง

12

การกลบไปใชยาเสพตดซาไมไดเกดขนทนท มสญญาณเตอน

จากพฤตกรรมและความคดทจะทาใหผรบการบาบดใชเปนตวบอก และมการเกดอารมณกอนทจะกลบไปใชยา ผรบการบาบดตองเรยนรทจะหาตวบงชถงความเครยดและความวตกกงวล เชน การนอนไมหลบ และบอกถงสญญาณของการทจะกลบไปใชยาได ถามสญญาณเกดขน ตองมแผนแกไขโดยเรว ใหวเคราะหถงการกลบไปใชยาเสพตดซา ทเคยเกดขนในอดต

โรคสมองตดยาเปนโรคเรอรงโรคหนง ดงนนการกลบไปเสพยาซาไมใชแคมความเปนไปไดแตเปนเรองปกต

การกลบไปเสพซ า ( Relapse)

13

การกลบเปนซ า (Relapse) การเปรยบเทยบ อตราการการเปนซ าระหวางโรคสมองตดยาและโรคเร อรงอน

14

Lapse and Relapse

A lapse

คอ การกลบไปใชยาในชวงสนๆ ปกตจะ แคครงเดยว แตสามารถนาไปสการตดยาไดอก แตกไมใชทกคน

A relapse

คอ การกลบไปใชยาเสพตดอกครงทเปนเหมอนเดมกอนทจะเลก แต relapse เปนสงทหลกเลยงและปองกนได

15

ขออางตาง ๆ ในการหาเหตผลกลบไปเสพซา

เหตการณโดยบงเอญ

เหตการณทนาไปสความลมเหลว

เหตการณเฉพาะ / อารมณในขณะนน

โรคสมองตดยา จะผลกดนผปวยใหอยในสถานการณเสยง

เปนความตงใจทกลบไปเสพซา เปน “ พฤตกรรมการเสพตด”

การหาเหตผลในการกลบไปใชยา ( Relapse Justification )

16

เปนกระบวนการทเกดในจตใจ หาเหตผลแยบยลขน

เหตผลการกลบไปเสพซา ( Relapse Justification )

17

อารมณททาใหกลบไปเสพซา ( Dangerous Emotions )

ความเหงา โกรธ ถกทอดทง หว เหนอย อารมณเหลาน กระตนใหกลบไปใชยาซา

ดงนนตองแยกแยะอารมณของตวเอง และ หลกเลยงรวมทงจดการกบอารมณเหลานน

18

การหลกเลยงการกลบไปเสพซา(Avoiding Relapse Drift / Mooring Lines)

การกลบไปเสพยาซาเกดจากการความคดทจะลมเลก ความตงใจหยดยา ( บางครงไมรตวคอยเปนคอยไป )ผปวยตองมสงยดเหนยว / มตารางการเลกยา สารวจตวเอง ใหเหนตวเองชดเจนขน มองเหนสงทตองหลกเลยง และบอกถงพฤตกรรมในอนาคต มนใจวาเลกยาได

19

แรงจงใจในการเลกยา ( Motivation for Recovery )

แรงจงใจในการเลกยา เปน Highlight ของชวตในการเปลยนแปลงอยางถาวร

เหตผลเฉพาะ ของแตละคนทหยดใชยาเสพตดได

คนหาแรงจงใจของตวเองใหได

20

การเลกยาเสพตดทกชนด ( Total Abstinence )

การเลกยาเสพตดโดยเดดขาดทกชนด รวมทงสรา

ปรบความคดและความรสกใหม ทง 2 ดาน คอ

ทมตอการใชยาเสพตด และ ทมตอการเลกยาเสพตด

เพอปรบเปลยนพฤตกรรม

การกาหนดพนธะสญญา เพอปองกนการเสพซ า

21

เพอสรางกาลงใจในการเลกเสพยา

อยานาเหตการณในอดตมาตาหนตวเองซา ๆ

อยานาเหตการณในอดตมาคดถงอนาคต จะกอใหเกด

ความหวาดกลว อปสรรคตอการเลกยา

อยกบปจจบน Here and now พยายามหยดยาใหได

วนตอวน

หยดเสพทละวน ( วนตอวน : One day at a time )

22

งานอดเรก การปองกนการกลบไปเสพซา

23

ครอบครว ทปรกษา

ทกษะปฎเสธ

ฝกสมาธ

ออกกาลงกายงานอดเรก

ผรบการบาบดตอง.....

1. เขาใจวาพฤตกรรมการกลบไปเสพยาซา สามารถปองกนได

2. ปองกนการกลบไปเสพยาไดอยางเหมาะสม เมอมสญญาณอนตรายตองจดการทนท เพอปองกนการกลบไปเสพยาซา

3. การปองกนคอกระบวนการสาคญททาใหไมเกดการกลบไปตดยาซาได

4. รทนตวกระตนการใชยาเสพตดของตวเองและ หลกเลยงตวกระตนเหลานน

การปองกนการกลบไปเสพซา ( Relapse Prevention )

24

วางแผนในการหยดการใชยาเสพตดอยางมเปาหมาย และเปนระบบ จากการเขาใจวงจรของการทาใหใชยาเสพตดของตน

วเคราะหและปรบเปลยนความเชอในทางทผดเกยวกบการใชยาเสพตด ใหกลายเปนความเชอใหมทสอดคลองกบความเปนจรงและทาใหหยดการใชยาได

ปองกนการกลบเสพซาโดยวเคราะหสถานการณเสยง สามารถหลกเลยง และจดการสถานการณเสยงของการทาใหเกดการใชยาเสพตดอยางมประสทธภาพ

พฒนาวธการจดการกบอารมณดานลบ รวมถงการฝกทกษะตางๆ ในการดาเนนชวต

ภาพรวมแนวทางการปรบความคดและพฤตกรรมเกยวกบการใชยาเสพตด

25

ขอบคณและ สวสดคะ

26