แหลงเรยนรเชงคณธรรม

การพฒนาศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

69/16-17 อาคารวทยาลยการจดการ มหาลยวทยาลยมหดลถนนวภาวดรงสต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400

โทร. 02 644 9900 โทรสาร 02 644 4901-3Website: www.moralcenter.or.th

แหลงเรยนรเชงคณธรรม

การพฒนา

การพฒนาแหลงเรยนรเชงคณ

ธรรม

ISBN : 978-616-91809-7 สงพมพล�ำดบท 12/2557

การพฒนาแหลงเรยนรเชงคณธรรมพมพครงท 1 / 2557จ�ำนวน 3,000 เลม

ผจดพมพและเผยแพรศนยคณธรรม (องคกำรมหำชน)

69/16-17 อำคำรวทยำลยกำรจดกำร มหำลยวทยำลยมหดลถนนวภำวดรงสต แขวงสำมเสนใน เขตพญำไท กรงเทพฯ 10400

โทร. 02 644 9900 โทรสำร 02 644 4901-3Website: www.moralcenter.or.th

สรางสรรคและออกแบบ Creative TONE Publishing & Design Consultancy

www.creativetone.net

ขอมลหนงสอ

ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เปนหนวยงานทมบทบาทในการสงเสรมกระบวนการสรางเสรมพลงเครอขายเพอขบเคลอนสงคมคณธรรม โครงการสงเสรมและพฒนาเครอขายคณธรรมความด จงเปนโครงการหนงทมงเนนการสงเสรมสนบสนนและประสานความร วมมอกบทกภาคสวนในการด�าเนนการสร างความเข มแขงในกระบวนการพฒนาคณธรรมความดในรปแบบตางๆ จนเกดนวตกรรมการเรยนรเปนแหลงเรยนรในหลายพนท

หนงสอเลมนเปนการถอดองคความร “การพฒนาแหลงเรยนรเชงคณธรรม” จาก 9 พนท ในภาคตางๆ เพอถายทอดกระบวนการพฒนาแหลงเรยนรเชงคณธรรม โดยการศกษา วเคราะห และสงเคราะหองคประกอบเงอนไขและปจจยทท�าใหเกดแหลงเรยนร พรอมน�าเสนอตวอยาง และใหขอเสนอแนะเชงวชาการ ส�าหรบเผยแพรเปนแนวทางในการพฒนาแหลงเรยนรตนแบบเชงคณธรรมแกพนทอนและบคคลทวไปทสนใจ

ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ขอขอบคณผทเกยวของทกภาคสวนททมเทแรงกาย แรงใจใหขอมลเปนอยางด ในการด�าเนนงานพฒนาคณธรรมในองคกรจนเกดเปนแหลงเรยนรเชงคณธรรม หวงเปนอยางยงวา หนงสอเลมนจะเปนแรงบนดาลใจใหผทสนใจใชประโยชนในการพฒนาองคกรใหเปนแหลงเรยนรเชงคณธรรมเพอขบเคลอนคณธรรมความดใหเกดในสงคมไทยตอไป

(นางฉวรตน เกษตรสนทร)ผอ�านวยการศนยคณธรรม

ค�ำน�ำ

สารบญศนยกำรเรยนรเชงปฏบตกำรเศรษฐกจพอเพยง วดพระบรมธำตดอยผำสม ต�ำบลยงเมน อ�ำเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม

ถอดบทเรยนตนแบบศนยกำรเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรมกจวจยเพอพฒนำทองถนมหำวทยำลยรำชภฎเชยงใหม

ตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรม ศนยเรยนรชมชนสวนสรำงสขบำนเกำะทงเทศบำลนำโหนด อ�ำเภอเมอง จงหวดพทลง

ตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรม วทยำลยเทคโนโลยสยำม 46 ถนนจรญสนทวงศ แขวงวดทำพระ เขตบำงกอกใหญ กรงเทพมหำนคร

กำรถอดบทเรยนตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนตนบำกรำษฎรบ�ำรง อ�ำเภอเมอง จ.ตรง

โรงเรยนตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรม โรงเรยนนฤมลทน ธนบร ถนนจรญสนทวงศ เขตบำงกอกนอย กรงเทพมหำนคร

ตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรม โรงเรยนบำนหนองตำบง หมท 4 ต�ำบลวงขนำย อ�ำเภอทำมวง จ.กำญจนบร

ศนยกำรเรยนโรงเรยนตนแบบดำนคณธรรม จรยธรรม (บำงมลนำกโมเดล)โรงเรยนบำงมลนำกภมวทยำ ต�ำบลบำงมลนำก อ�ำเภอบำงมลนำก จงหวดพจตร

ศนยเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบำนจบไม ต�ำบลเฝำไร อ�ำเภอเฝำไร จงหวดหนองคำย

สงเครำะห ประมวลภำพรวมควำมรกำรเสรมสรำงคณธรรมและจรยธรรมของศนยกำรเรยนร แหลงเรยนร เชงคณธรรมจรยธรรม

8203240485664727886

แหลงเรยนรเชงคณธรรม

กำรพฒนำ

ศนยการเรยนรเชงปฏบตการเศรษฐกจพอเพยงวดพระบรมธาตดอยผาสม ต�าบลยงเมน อ�าเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม

สบสานยาวนาน ต�านาน วดพระบรมธาตดอยผาสม

ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงวดพระบรมธาตดอยผาสมเปนตนแบบของการสรางความรวมมอการอนรกษ ฟนฟ และพฒนาวด ตลอดจนวดเขาไปมบทบาทในการพฒนาสงคม โดยการใชหลกธรรมอรยสจ 4 ทกข สมทย นโรธ มรรค เปนกระบวนการใหเกดการเรยนร คนหาตวตนของตนเอง เพอหาทางดบ

ดอยผาสมหรอมอนผาสมนนมยอดอย สงกวาพนดนกวากโลเมตร มลกษณะเปนภเขาหนขนาดใหญ ดอยแหงนมความส�าคญกบชวตความเปนอย ของชาวบานเนองจากมปาตนน�าและมตาน�าทมน�าออกใหชาวบานไดใชดมกนและท�าการเกษตรตลอดป ทวาไดชอดอยผาสมนน เนองจากน�าทไหลผานชนหนออกจากตาน�า มรสชาตฝาดออกเปรยว ตาน�านเปนสงหนงทชาวบานไดเคารพบชาและ ถอวามความศกดสทธ เนองจากน�าทออกมาจากตาน�านนสามารถใชรกษาโรคผวหนงไมวาจะเปนกลาก เกลอน หด หรอแผลพพองตางๆ ได อกทงบนดอยผาสมปจจบนเปนทตงของวดพระบรมธาตดอยผาสม อยในพนทหม 4 บานองคายรอยตอต�าบลแมสาบและต�าบลยงเมนอ�าเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม การเดน-ทางเขาสวดสามารถเดนทางโดยรถสวนตว

กลไกการขบเคลอน กระบวนการ การแกไขปญหา

บานทกข : มภาระหนสน ปญหาสขภาพ

หลกพทธธรรมและแนวทางพระราชด�ารเศรษฐกจพอเพยง

การจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม “ฟนฟ อนรกษ ธรรมชาต

เพอธรรมชาตดแลคน”

ขบวนบญคนดแลธรรมชาต ธรรมชาตดแลคน

การพงพาตนเองลดรายจาย สรางรายได

สรางสขใหครอบครว

ธรกจเพอสงคมพฒนาคน สรางส�านก

สาธารณะ

ประชาสมพนธ รณรงคระบบสารสนเทศ (Website) ประชาสมพนธ รณรงคระบบสารสนเทศ (Website)

คนในเมอง• ผบรโภค• คนในเมอง• ผบรโภค

พฒนาวถการพงตนเอง

“ลดรายจาย สรางรายได ก�าไรคอขบวนบญ”

• ฐานคนมน�ายา(ผลตของใชในครวเรอน• ฐานคนเอาถาน (ลดคาใชจายเรองพลงงาน)• ฐานพออย พอกน(พงตนเองดานอาหาร)• ฐานเลยงสตว (ลดคาใชจายดานอาหาร)• ฐานคนมไฟ (พลงงานทดแทนไบโอดเซล)• ฐานการท�าเกษตรอนทรย

สมทย: เกษตรเชงเดยว ใชสารเคมมาก ตนทนสง

นโรธ : ใชแนวคดเศรษฐกจพอเพยง

มรรค : ใหความร-เปลยนวธคด สรางโอกาสใหลงมอท�า-เปลยนวถสความพอเพยง

โรงเรยน วด

อรยสจ 4

ดน

น�า

ปา

และรถโดยสารประจ�าทางจากจงหวดเชยงใหม ใชเสนทางเดนรถสะเมง - ยงเมน (ถนนหวยทรายขาว) ผานหมบานแมสาบ - แมขาน - หาดสมปอย - อมลอง หลงจากนนจงถงวดพระธาตดอยผาสม

วดพระบรมธาตดอยผาสมเปนทประดษฐานพระบรมสารรกธาต อย ในอ�าเภอสะเมงมาชานานเมอครบาศรวชยไดจารกมาทสะเมง ทานไดรวมกบครบาอปาระ สรางพระสถปใหมในทเดมเมอราวกวา 70 ปทผานมา ตอมาในป พ.ศ. 2548 คณะสงฆน�าโดยพระพทธพจนวรา-ภรณ เจาอาวาสวดเจดยหลวง เชยงใหมไดรวมกนบรณะพทธสถานแหงนใหมชวตชวาขนมาใหม โดยไดรบความศรทธาจากชาวบานอมลอง องคาย และยงเมน ทงยงมศรทธามาจากพทธบรษทจากทวสารทศ รวมกนสรางพระมณฑปจตรมขครอบพระสถปนอมเกลาฯ ถวายเปน

พทธบชา และถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในวโรกาสพระชนมายครบ 80 พรรษาในป พ.ศ. 2550 โดยมพธประดษฐานพระบรมสารรกธาตบนยอดมณฑป เมอปพ.ศ. 2549 ปจจบน วดพระบรมธาตดอยผาสม มพระสรยทธ ชยปญโญ เปนเจาอาวาส และมการบรณะฟนฟวดพระธาตดอยผาสมอยางตอเนอง โดยไดรบความรวมมอ ทงแรงกาย แรงใจ ก�าลงทรพย ชาวบานมาท�าบญตกบาตร เขาวดฟงธรรม จากชาวบานทอย ในบรเวณใกลเคยงมาโดยตลอด

ต�าบลยงเมนและต�าบลแมสาบ ซงเปนพนทตดตอกบวดพระบรมธาตดอยผาสม ประชากรสวนใหญ แตเดมพนทต�าบลมชาวไทยใหญ (ไต), ล วะม ง กะเหรยงอาศยอย ปจจบนพนททชาวไทยใหญและลวะอาศยอย ได มคนเมองอพยพมาจากอ�าเภอสนปาตอง ประต สวนดอก จงหวดเชยงใหม และจากจงหวดนาน เขามาตงรกรากอาศยเมอหลายรอยปมาแลว มภมประเทศเปนภเขาสง ประชากรสวนใหญตงบานเรอนตามเนนเขา หบเขา และบนภเขาสง วถชวตของชาวบานในต�าบลยงเมนและต�าบลทอยใกลเคยงสวนใหญจงประกอบอาชพทางดานเกษตรกรรมเปนหลก คอ ปลกสตรอเบอรร ปลกดอกเกกฮวย และปลกพชผกเมองหนาว เพอสงขายตลาด

ทกข ทสรางสขอยางยงยน โดยองคความรตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง คอ การพงตนเอง การลดคาใชจาย สรางรายได โดยการรวมกลมพฒนาผลตภณฑ และชวยเหลอเกอกลกนระหวางคนกบธรรม- ชาต เมอคนดแลธรรมชาต ธรรมชาตจะดแลคนในชมชน ใชกลไก “บวร” บาน วด โรงเรยน และชมชนเปนหลกในการ

ขบเคลอน จนกระทงท�าใหเกดการเชอมโยงกนเปนเครอขาย “ขบวนบญ” และพฒนายกระดบส “ธรกจเพอสงคม” ท�าใหเกดพลงคณธรรม ความรก ความสข ความสามคค สรางส�านกสาธารณะ รวมกนของคนในชมชนท องถนในการดแล รกษาทรพยากร ธรรมชาต ดน น�า ปา เพอสรางรากฐานชวตใหมนคงตอไป

8 9

สรางรายไดหลกใหกบครอบครว ลกษณะการท�าการเกษตรปลกพชเชงเดยว มการใชสารเคมในปรมาณทสงมาก ตนทนการผลตทนบวนจะสงขนเรอยๆ นบตงแตซอเมลดพนธ ยาฆาแมลง คาจางแรงงาน ในขณะทราคาผลผลตตกต�า รายไดไมเพยงพอกบคาใชจายในครอบครวทนบวนจะสงขนเปนเงาตามตว ทงคาใชจายในชวตประจ�าวน คาใชจายเพอการศกษาใหกบบตรหลาน คาลงทนการเกษตร เหลานท�าใหตองมการก ยมเงนทงจากกองทนหม บ าน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) ธนาคารพาณชย เพอเปนเงนหมนเวยนในการลงทนเพอการเกษตรและเปนคาใช จ ายในชวตประจ�าวน สงผลใหเกดปญหาหนสนพอกพนขนทกๆ ปเปนดนพอกหางหมและกลายเปนปญหารวมของคนในชมชน ในขณะททรพยากรธรรมชาต ดน น�า ปา ซงเปนฐานในการท�ามาหากนของชาว

บานเรมเสอมโทรม ปาไมทลดลง แหลงน�าทไมเพยงตอตอการท�าเกษตรกรรมเปนปญหาสะสมท เรมสงผลกระทบตอการท�ามาหากนของชาวบานเรมมความยากล�าบากขนเรอยๆ

ตงแตป พ.ศ.2548 เปนตนมา พระธรรมคต หรอ พระสรยทธ ชยปญโญและพระอาจารยสงคม ธนปญโญ เปนเรยวแรงส�าคญในการฟ นฟศาสนาและพฒนาคณภาพชวตของชาวบานทอย รอบๆ วด กจวตรในการออกบณฑบาตทกเชาท�าใหไดแลกเปลยนพดคยกบชาวบานทท�าบญใสบาตร พระอาจารยทงสองไดรบรความทกขทเปนปญหารวมๆ ของชาวบาน ทงการท�ามาหากน เลยงปากเลยงทอง และวถชวตความเปนอยของชาวบานทเกดจากการประกอบอาชพเกษตร-กรรม ท ส วนใหญ ปลกพช เช ง เด ยว เปนการท�าเกษตรทเนนการใชสารเคม พงปจจยการผลตจากภายนอก ราคา

ผลผลตขนอย กบพอคาคนกลาง เกดปญหาหนสนรมเรา ดงนนเพอเปนการผอนทกขในชวตทเกดขนจากหนกใหเบา และเปนทพงทางจตใจ จงหากศโลบายในการดงใหชาวบานออกจากทกข โดยนอมน�าแนวพระราชด�ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เรอง “บวร” ซงหมายถง บาน วด โรงเรยน มาใชเปนหลกในการฟนฟและพฒนาชาวบานทมาท�าบญในวด ทงไดอาศยแนวทางเศรษฐกจพอเพยง เนนการพงพาตนเองเปนหลก โดยใชหลกอรยสจสเปนแนวทางในการแกไขปญหาคอ ทกข : คนหาทกขของตนเองใหเจอ สมทย : คนหาเหตแหงทกขวาเกดจากอะไร นโรธ : หาทางดบทกข มรรค : แนวทางการปฏบตทน�าไปสเหตแหงทกข และไดท�ากจกรรมเพอเรมตนในการแกไขปญหาทเกดขน 4 ดาน ดงน

1 2 3 4การอนรกษปาตนน�า โดยรวมกนกบชาวบ านอนรกษ ป าไม ตนน�าล�าธาร ด�าเนนการท�าฝายแฝก ไดรบการสนบสนนจากโครงการรณรงคสรางฝายต นน� า ล� า ธ า ร และแฝก อนเนองมาจากพระราชด�าร และกองก�าลงจากกองทพภาคท 3 และอนๆ เพออนรกษตนน�าและรกษาความชมชน

การพงพาตนเองและใชเปนแนวปองกนไฟเปยก ในดานเกษตรอนทรย จดท�าน�ายาอเนกประสงคโดยใชเทคโนโลยชวภาพและขยะวทยา ไดท�าปยหมก น�ายาฮอรโมนตางๆ ยาขบไลแมลง และการจดการแยกขยะอยางถกวธ โดยไดรบการสนบสนนจากโครงการชวถ การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศ-ไทย และชมรมเพอนชวยเพอน

การอน ร กษ พล ง ง านและพลงงานทดแทน ผลตไบโอดเซลจากเมลดทานตะวน สบด�า โดยการสนบสนนจากกลมโรงน�าตาลไทยรงเรอง โครงการอนรกษพลงงานในวด ศนย-วจยพชไร นครราชสมา วดพยคฆาราม และมหาวทยาลยนอรทเชยงใหม

การจดการศกษารปแบบใหม โดยการบรณาการ 8 สาระการ-เรยนร เขาส บรบทชมชนของตนเอง ทงยงน�าหลกเศรษฐกจพอเพยงและไอซท มาประยกตใชอยางเหมาะสม เพอใหบรรลวตถประสงคของการศกษาอยางแทจรง โดยไดรบการสนบสนนจากส�านกพฒนานวตกรรม ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน วทยาลยสารพดชางเชยงใหม และมหาวทยาลยนอรทเชยงใหม

แผนภาพแสดงการใช “บวร” กลไกการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง

บานทกข : คนหาทกขของตนเองใหเจอ

อนรกษปาตนน�าอนรกษเหมองฝาย

การพงพาตนเองผลตปยอนทรย

การอนรกษพลงงานและพลงงานทดแทน

การจดการศกษารปแบบใหม

สมทย : คนหาเหตแหงทกขวาเกดจากอะไร

นโรธ : หาทางดบทกข

มรรค : แนวทางการปฏบตทน�าไปสเหตแหงทกข

โรงเรยน วด

อรยสจ 4

ศนยคณธรรม : พลงภาคหนนเสรมพลง “บวร” ขบเคลอนศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง

การกาวเขาสยคของการพฒนาวดพระธาตดอยผาสม เรมนบตงแตป พ.ศ.2548 โดยมพระธรรมคต และพระอาจารยสงคม ธนปญโญ เปนแกนน�าหลกในการท�านบ�ารงพระพทธศาสนารวมทงการท�ากจกรรมอนๆ ด านพฒนาส งแวดลอม พระภกษทงสองรปไดตระหนกเหนป ญหาร วมของชาวบานจงได น�าแนวคดเรองความพอเพยงแปลงเปนวธการปฏบตใชในชวตประจ�าวน โดยชวงแรกเนนการใหความร เรองใกลตว ไดแก เรองการอนรกษปา ฟนดน ลดการพงพาภายนอก และเปลยนแปลงคานยมทางทนนยม

ตอมาป พ.ศ.2551 ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ไดใหการสนบสนน

วดพระบรมธาตดอยผาส มในการท�าโครงการศนยการเรยนรปรชญาเศรษฐกจพอเพยงสการสรางเสรมคณธรรมน�าวถชวตชมชน และการประยกตใชหลกพทธ-ธรรมและแนวทางพระราชด�ารเศรษฐกจพอเพยง เพอเสรมสรางเครอขายคนด ในชวงนนมการท�ากจกรรมตางๆ โดยมกจกรรมหลกคอการสรางฐานเรยนร ใหคนในพนทใกลเคยง 5 ต�าบล ไดแก ต�าบลแมสาบ ต�าบลสะเมงใต ต�าบลยงเมน ต�าบลบอแกว ต�าบลสะเมงเหนอ และเยาวชนในโรงเรยน 9 แหง ไดแก โรงเรยนบานอมลอง โรงเรยนบานปางขม โรงเรยนบานแมยางหา โรงเรยนบานแมแว โรงเรยนบานบอแกว โรงเรยนบานแมขะป โรงเรยนบานยงเมน โรงเรยนบานแมตะละ

โรงเรยนสะเมงพทยาคม ซงฐานเรยนร ตางๆ ในชวงเรมตนนนมทงหมด 9 ฐาน ไดแก ฐานท 1 ฐานรกษปา เปนกจกรรมการจดท�าธนาคารตนไม การปลกปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยาง คอไดประโยชนจากปาเปนรายวน รายเดอน หรอรายป เปนกองทนสะสมไวใหลกหลาน โดยพระอาจารยสงคมเปนผรเรมใหชาวบานไดเรยนรและปฏบตรวมกนเปนรปธรรมในพนทเกอบ 100 ไร ทอ�าเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม

ฐานท 2 ฐานรกษน�า เปนการสรางฝาย ชะลอน�า ไมใหเกดการพงทลายของหนาดน ลดการเกดน�าทวมจากน�าปา สรางการม

10 11

ส วนร วมท งคนนอกชมชนและคนในชมชนมารวมกน ปจจบนมฝายเลกๆ ทช วยชะลอน�าอย ไม น อยกวาพนฝาย และมฝายขนาดใหญดาดปน 6 ฝายซงจดสรางโดยมวศวกรออกแบบและชวยก�ากบดแล

ฐานท 3 ฐานรกษแม เปนกจกรรมสรางการเรยนรการท�าน�าหมกชวภาพและการท�าเกษตรอนทรย

ฐานท 4 ฐานคนมน�ายา เปนกจกรรมสร า งการ เ ร ยนร เ ร อ งการท� าน� า ยาอเนกประสงคตางๆ เพอใชในครวเรอน ไดแก น�ายาซกผา น�ายาลางจาน น�ายาปรบผานม สบ เพอใหชาวบานลดคาใชจายในครวเรอน ฐานท 5 ฐานคนเอาถาน เปนกจกรรมการเรยนร เรองการเผาถ านและเกบผลผลตเปนน�าสมควนไม โดยใชตนไม

กงไมมาเผาถาน น�าสมควนไมทไดน�าไปใชในการไลแมลงทมากดกนพชทปลกได ฐานท 6 ฐานพออยพอกน เปนกจกรรมการปลกพชแบบผสมผสาน รวมกบการปลกพชอนทรย เพอให ชมชนไดเหนวาการปลกผกกนเองเปนเรองทไมยาก ประหยดคาใชจาย มความหลากหลายของพชทปลก ดนไมเสยเหมอนกบการปลกพชเชงเดยว

ฐานท 7 ฐานคนเลยงสตว เปนกจกรรมการเลยงหมหลม ซงเปนการเลยงหมแบบประหยด เลยงดวยเศษอาหารในครวเรอน มลหมสามารถน�าไปใชเปนปยใหกบพช หรออาจจะสามารถน�ามาใชเปนกาซหงตมในกรณทมมาก ฐานท 8 ฐานคนมไฟ เปนฐานเรยนร เกยวกบการท�าไบโอแกส โดยใหชาวบานน�าน�ามนทใชแลวในครวเรอนมาเปนวสด

ศนยการเรยนรฯ เศรษฐกจพอเพยง : วดพระบรมธาตดอยผาสม

การจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม“ฟนฟ อนรกษธรรมชาตเพอธรรมชาตดแลคน”

พฒนาวถการพงตนเอง“ลดรายจาย สรางรายได

ก�าไรคอขบวนบญ”

• ฐานคนมน�ายา(ผลตของใชในครวเรอน)• ฐานคนเอาถาน (ลดคาใชจายเรองพลงงาน)• ฐานพออย พอกน(พงตนเองดานอาหาร)• ฐานเลยงสตว (ลดคาใชจายดานอาหาร)• ฐานคนมไฟ (พลงงานทดแทนไบโอดเซล)• ฐานการท�าเกษตรอนทรย

ฐานรกษแม

ฐานรกษปา

ฐานรกษน�า

แผนภาพแสดงความรขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยงศนยการเรยนรฯ วดพระบรมธาตวดดอยผาสม

ฐานเรยนร ต างๆ ท ได ด�าเนนกจกรรมมผมาเรยนรทงในระยะสนและระยะยาวเนองจากทางวดมการฝกอบรมใหกบผ ทสนใจในแนวทางเศรษฐกจพอเพยงหลายรน และนอกเหนอจากการฝกอบรมจากฐานเรยนรแลววดจงม Home School เพอลดการพงพงระบบทนนยม และคาใชจายในการเดนทางไปเรยนสง วชาทเรยนสวนใหญไมไดน�าไปใชจรงในชวตประจ�าวน Home School จงมวตถประสงคเพอใหลกหลานในพนทไดเรยนร สงดๆ ในชมชนและอย พฒนาชมชนตนเองมากกว าออกไปอย นอกชมชน นกเรยนตองคนหาความรจากการเรยนรและการปฏบตจรง น�าความรมา

พฒนาตนเองและทองถน สามารถพงตนเอง และด�าเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยง สบทอดอาชพของบรรพบรษได ปจจบนเปลยนจากชอ Home School เปน “ศนยการเรยนรฯ วดพระบรมธาตดอยผาสม ”เปดสอนในระดบมธยมตนและระดบมธยมปลายกจกรรมตางๆ ทง 9 ฐาน มการด�าเนนการมาเรอยๆ อาจจะมน�าหนกในแตละกจกรรมไมเทากนแลวแตสถานการณของชวงเวลาและความตองการเรยนร ของชมชนและเยาวชน รวมทงความตองการของผทจะมาเรยนร

เ ป ด ส อ น น ก เ ร ย น ใ น ร ะ ด บมธยมศกษาตอนตน และมธยมปลายกระบวนการจดการเรยนรแบบพสอนนอง

และเรยนไปดวยกนโดยแบงการเรยนร เปน 3 ชวง คอ “เปดทางฝน ”ซงจะน�าเดกๆ ไปดงานทตางๆ เพอคนหาตวเองชวงท 2 เปน“การกอรางสรางฐาน” คอการน�าความสนใจจากความรตางๆ มาหลอมรวมกบจนตนาการ

สการปฏบตการทดลองดวยตนเอง ศนยการเรยนร Home School ชวงแรกนนมทงแปลงพชอนทรยเลกๆ และเลยงหมหลม 3-4 ตว สวนชวงสดทายคอ “เชอมโยงสการเรยนร ”เขากบสงรอบตว เปนการประยกตใชกบชวตจรงหลกสตรนใชมาตรฐานทาง ความร ปณธาน และตองไปสอบวดระดบความร ท เขตการศกษาจ งหวด เช ยงใหม เป นระยะๆ นอกจากนในตารางเรยนรอบสปดาหจะมสองวนเรยนวชาสามญเหมอนนกเรยนใน หลกสตรปกต สวนอกสองวนเรยนเกษตรกบเขาฐานปฏบตงาน และจะตองมวนหนงเรยนกบพระอาจารย ส�าหรบสถานทเรยนนอกจากเรยนทศนยการเรยนร ในชมชนทชาวบานเปนผบรจาคทนาให บางคร งก ไป เร ยนตามร มไม และแม น� า ปจจบนไดรบอนญาตใหจดการศกษาขนพนฐานในศนยการเรยนกบส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเชยงใหม เขต 2 ซงเปนศนยการเรยนแหงแรกในประเทศไทยป จจบน ม เดกนกเรยน ทงคนไทยและชนเผารวม 13 คน

ขยายองคความรเศรษฐกจพอเพยงจากวดสชมชน

ป พ.ศ.2554 วดพระบรมธาตดอยผาส มได รบการสนบสนนจากศนย คณธรรมภายใตโครงการเสรมสรางเครอขาย (บวร) สการขบเคลอนคณธรรมตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงด�าเนนโครงการโดยมวตถประสงคเพอเชอมโยงชมชน 9 ชมชน โดยวดสนบสนนงบประมาณกบ

ในการท�าไบโอแกส ใชกบเครองจกรชนดตางๆ เชน เครองจกรทางการเกษตร ซงฐานนกจะเชอมโยงกบฐานคนเลยงสตวคอ น�ามลสตวมาท�าเปนไบโอแกส ใชแทนกาซหงตม ฐานท 9 ฐานนาอนทรยเปนฐานเรยนรการปลกขาวอนทรย เพอใหชมชนไดรถงประโยชนของการปลกขาวอนทรย ทใหระบบนเวศเปนผจดการกบแมลงศตรพชตามหวงโซอาหารในระบบนเวศ ท�าใหประหยดคาใชจาย บรโภคอยางปลอดภย

12 13

แตละชมชนเพอท�ากจกรรมในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ไดแก การท�าป ยชวภาพ สหกรณขาวกบปกาเกอะญอ ธนาคารชวต น�ายาอเนกประสงค การผลตน�ามนพช ธนาคารขยะ การท�าปยอนทรย การท�ากสกรรมธรรมชาต การปลกปาชมชน 1 ไรคณธรรม แตละกจกรรมมการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน และมผ รบผดชอบทชดเจนในการขบเคลอนกจกรรมตางๆ เหลาน ซงปจจบนบางกจกรรมกยงมการด�าเนนการอยแตบางกจกรรมกมการปรบเปลยนไปตามสภาพวถชวตของคนในชมชน ส�าหรบกจกรรมทยงเหลออยในปจจบน เชน การท�าขาวอนทรย ธนาคารขยะรไซเคล การปลกปาและท�าแนวกนไฟเพอปองกนไฟปา การสรางฝายชะลอน�า การท�าป ยอนทรย การท�าน� ายาอเนกประสงค ส�าหรบกจกรรมทมการเพมเตมขนเพอปรบใหเข ากบสภาพสงแวดลอมคอการปลกกลวย เพอน�ามาท�ากลวยทอดกรอบเปนผลตภณฑเดนของพนท และการสรางศนยอโรคยา บรเวณศนยเรยนรเดม เพอชวยเหลอคนในชมชนดานสขภาพโดยใช

ยาสมนไพรเปนหลก มแพทยทางเลอกใหคนในชมชนไดใชบรการ

เชอมโยงเครอขายพหชมชนเชอมโยงส การพงตนเอง สรางรายได สรางขบวนบญดแลธรรมชาต

ป พ.ศ .2555 ศนย คณธรรม (องคการมหาชน) สนบสนนงบประมาณใหวดพระบรมธาตดอยผาส มด�าเนนโครงการแหลงเรยนรเศรษฐกจพอเพยงขนก าวหนาระดบเครอข ายพหชมชน มวตถประสงคเพอสร างแหลงเรยนร เศรษฐกจพอเพยงทจะสามารถถอดองคความรในระดบพหชมชนทเชอมรอยกน

เปนเครอขาย โดยอาศยหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงขนพนฐาน และขนกาวหนาในการด�าเนนงาน พฒนาความยงยนในดานสงแวดลอม คอ ดน น�า ปา ดานเศรษฐกจชมชน มใหเงนไหลออกนอกระบบ และดานสงคม คอความสมพนธร รกสามคคอมชกนภายในเครอขาย ซงจะเปนแบบอยางใหกบชมชนอนๆ ไดเปนอยางด และสรางความเขมแข ง ให กบ เครอข าย จนถ งข นท จะสามารถพงตนเองไดอยางยงยน ในปน วดไดสรางการเรยนร ดานเศรษฐกจพอเพยงขนกาวหนาใหชาวบานในชมชนตาง 5 เขต ไดแก 1) ศนยเศรษฐกจพอเพยง วดพระบรมธาตดอยผาสม บานอมลอง ต.แมสาบ อ.สะเมง 2) ชมชนบานแมยางหา ชมชนบานปาเกยะนอก ร.ร. ตชด. ร ปปาปอร ต ต .บ อแก ว อ .สะ เม ง ต .แม แดดน อย และต .บ านจนทร อ.กลยาณวฒนา 3) ชมชนบานแมเลย ชมชนบานนาฟาน ชมชนบานแมปะ ต.สะเมงเหนอ ชมชนบานใหมตนผง ต.แมสาบ อ.สะเมง 4) ชมชนเทศบาลสะเมงใตร.ร.สะเมงพทยาคม ต.สะเมงใต อ.สะเมง 5) ชมชนบานทงหลวง ต.แมวน อ.แมวางชมชนบานปาคานอกและหวยหญาไทร ต.สะเมงใต อ.สะเมง

การพงตนเอง : การท�ากจกรรมหลกรวมกนของเครอขายพหชมชนคอ การพฒนาองคความรใหกบชมชนเรองการพงตนเอง ในการท�าปยอนทรยชวภาพ การปลกพชผกพนบ านไว กนเอง การผลตน� ายาอเนกประสงค สบ แชมพ การถายทอดความรดานสขภาพโดยแพทยทางเลอก รวมท งท�าการเกบข อมลการอปโภค บรโภคภายในพนท เชน การใชน�ายาลางจาน น�ายาซกผา ปยหมกชวภาพ เปนตน

เพอน�าขอมลทไดมาวางแผนการผลต ใชเองในชมชน

เศรษฐกจชมชน : ในรปแบบ “ขบวนบญ” การผลตของใชทจ�าเป นในครอบครว สวนท เหลอขายในราคาไมแพงใหกบคนในชมชนทไมไดผลตใชเองเพอลดรายจายใหกบคนในชมชน โดยใชรปแบบธรกจทเรยกวา“ขบวนบญสรางรายไดใหค รอบคร วท เ หล อ เผ อ แผ กล บค นส ธรรมชาต” คอขายสนคาชมชนในราคาต นทน ให คนในเครอข ายใช สนค าคณภาพด ราคาประหยดใหกบคนในชมชน

ขบวนบญดแลคนและดแลธรรมชาต : มการจดสรรเงนก�าไรจากการจ�าหนายสนคาน�าไปสบทบกองทนเพออนรกษทรพยากรธรรมชาต ใชในภารกจปลกปา สรางฝายชะลอน�า ท�าแนวกนไฟปา แตปญหาทพบคอ สมาชกคนในเครอขาย ยงนยมซอสนคาทมยหอคนเคย และเปนสนคาอตสาหกรรมทผลตจ�านวนมากไดในราคาถก โมเดลการใชสนคาเปนสอใหคนเกดตระหนกถงความส�าคญของธรรมชาตอยาง “ขบวนบญ” กลบไมไดรบความสนใจส�าหรบคนในพนท คนตนน�า ซงเปนคนอยใกลปาไมแหลงทรพยากรส�าคญของชวต

ในขณะเดยวกนมกลมคนในเมอง ไดรบรเรองราวโมเดลธรกจ “ขบวนบญ” จากการบอกตอและการมารวมกนท�ากจกรรมสรางฝายชะลอน�าและเกดความเขาใจในวถ “ขบวนบญ” ทช วยดแลทรพยากรธรรมชาตและใชผลตภณฑธรรมชาตท ปลอดภยส� าหรบตนเองครอบครวและสงแวดลอม สงผลใหเกด “ก จกรรมบญ” ค อ คนในเม องรบจ�าหนายสนคาของคนตนน�า อยางเชน

ผกปลอดสาร ป ยอนทรยชวภาพ และน�ายาอเนกประสงค และถายทอดเจตนาของคนตนน�าในวงกวาง เกดการระดมกองบญรกษาปาและขยายตวขบวนบญเชญชวนคนในเมองเขามาเปนอาสา-สมครชวยสรางฝายเกดเปนเครอขายคนปลายน�า (คนเมอง) ชวยเหลอคนตนน�า (คนชนบท) จงเปนทมาของโครงการทศนยคณธรรม (องคการมหาชน) สนบสนนวดพระบรมธาตดอยผาสมในป พ.ศ. 2556

จากเศรษฐกจ “ขบวนบญ” พฒนาสการเปนธรกจเพอสงคม

ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงวดพระบรมธาตดอยผาสม ด�าเนนการมายางเขาปท 6 ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) สนบสนนให มการพฒนา ยกระดบจากการเชอมโยงเครอขายเปนขบวนบญ กาวเข าส พฒนาธรกจเพอสงคม ป พ.ศ.2556 เพอสรางชองทาง การตลาดของสนคาจากชมชนสสอและเวปไซคโดยมการพฒนากจกรรมจากฐานเรยนรตางๆ การผลตสนคาใหชมชนไดใชเองในราคาถกออกส สงคมภายนอก ภายใตโครงการพฒนาธรกจเพอสงคม คนบญดวยชองทางสงคมออนไลน ซงโครงการนมวตถประสงคเพอสรางแหลงเรยนร เศรษฐกจพอเพยงทงขนพนฐานและกาวหนาบนโลกไซเบอร คอเวบไซต (Website) และสอสงคมออนไลน (Social Media) เพอการรณรงค ประชาสมพนธ องคความร กจกรรม บทเรยน และบคคลตนแบบ ในการเสรมสรางเครอขายคนบญใหขยายเปนวงกวางเกดการขบเคลอนแนวคดและภาคปฏบตของขบวนบญ (Soc ia l Ente rp r i se) ทน�าบญและคณธรรมความกตญญต อทรพยากร-ธรรมชาตเปนตวตงในการด�าเนนธรกจ

เพอสงคม และเสรมหนนเครอขายเดมใหเข มแขงและขยายเครอข ายใหม ให สามารถพงตนเองไดอยางยงยน ส�าหรบแนวคดหลกในส วนของขบวนบญคอ ใหชมชนสามารถชวยเหลอตนเองใหไดมากทสด ใชและกนในสงทสามารถท�าไดเอง ไมตองพงพาภายนอก ไมเนนการตลาดหรอผลผลตเชงปรมาณหรอก�าไรทไดจากการรวมบญในขบวนบญ ดงนนผลก�าไรทไดจงน�ามาใชเปนกองทนในการพฒนาผลตภณฑใหมๆ โดยชมชน นกเรยนของศนยการเรยนวดดอยผาสม เปนหลกในการพฒนาผลตภณฑจากการเรยนรและปฏบตการจรง

เปาหมายของการขายสนคาของขบวนบญ ไมไดอย ทปรมาณยอดขาย หรอจ�านวนการผลตทมากมาย แตเนนเรองการท�าเองใชเอง และขยายแนวคด การท�าเองใชเองไปยงพนทอนๆ ใหไดใชของใชในชวตประจ�าวนทมราคาไมแพงและไมตดกบยหอซงเปนระบบทนนยม ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ฉะนนการผลตสนคาและผลตภณฑตางๆ ของขบวนบญ จงไมไดวางแผนดานการตลาดหรอเนนการขาย แตเนนการประชา-สมพนธแนวคด วธการ ชองทางทจะขยายผลเพอใหเกดแนวคดท�าเองใชเองมากขนเนองจาก “ขบวนบญ”เนนเรองการท�าเองใชเอง เนนการผลตสงทเปนปจจย 4 ทใชในชวตประจ�าวน เสอผา ทใชอยปจจบนผลตจากหมอหอมใชเอง ปลกผกกนเอง แบงปนกน เหลอจงจะขาย ผลตภณฑเดนของขบวนบญคอ กลวยทอดกรอบ แชมพ สบ กระเทยม สมนไพร หรอขาวอนทรย มรปแบบในการด�าเนนการโดยการรวมกลมกนตามความสนใจ ชวยกนระดมเงนหนเพอน�าเงนมาเปนคาใชจายในการลงทนท�าผลตภณฑ

14 15

ปจจบนวดพระบรมธาตดอยผาสมเปนเครอขายกบศนยกสกรรมธรรมชาตมาบเออง ชลบร (มหาลยคอกหม) ทเปนศนยเรยนรเนนแนวทางเศรษฐกจพอเพยงเชนเดยวกน แตส�าหรบในชมชนของต�าบลแมสาบและต�าบลยงเมนนนเรมเกดความเปลยนแปลงดวยเชนกนในทางดขน วดมเครอขายเพม ชมชนกเรมเปดใจทจะเรยนรรวมกนมากขน จนกลายเปนความภมใจของขบวนบญเมอชาวบานเรมเขามาชวยกจกรรมในวดมากขน ชวยเหลองานตางๆ ในวดมากขน แตสงทจะตองฝาฟนตอไปคอ ปรบทศนคตใหคนในชมชนเปนไปในแนวทางเดยวกนใหมากขน บนความศรทธาต อค� าสอนในหลกพระพทธศาสนาและความศรทธาตอพระอาจารยสรยทธ ชยปญโญ ทคอยชแนะแนวทางทสอดคลองกบความเปนจรง รวมทงเปนทปรกษาดานการบรหารจดการการเงนทไดจากการขายผลตภณฑสนคาขบวนบญ ซงแบงรายไดออกเปน 3 สวนคอ สวนทหนงจะน�ามาใชในการลงทนตอยอดท�าผลตภณฑเพอจ�าหนาย สวนทสองเปนเงนคาตอบแทนในรปแบบของคาจ างและเงนป นผล ส วนทสามมการ

จดสรรเงนก�าไรทได จากการจ�าหนายผลตภณฑทน�าไปท�าบญกบวดพระบรมธาตดอยผาสม เพอน�ามาสรางเปนกองทนในการดแลทรพยากรธรรมชาต เพอใชในการสรางฝาย ท�าแนวกนไฟและพฒนาวดดานอนๆ ขณะเดยวกนขบวนบญกเปนเหมอนจดรวมเงนทจะใหชาวบานยมเงนไปลงทนในการท�ากจกรรมตางๆ โดยไมมดอกเบย แตมการแบงก�าไรจากสนคาหรอผลตภณฑ หลงจากหกคาใชจายแลว ก�าไร 50 % จะคนสขบวนบญโดยการท�าบญ ส�าหรบเงนทคนกลบไปส ขบวนบญในรปแบบของการท�าบญจะมการตกลงกนระหวางสมาชกแลวโดยเปนขอตกลงรวมกน

โครงสรางชดเจน บรหารเขมแขงของศนยการเรยนรวดพระบรม-ธาตดอยผาสม

การบรหารจดการโครงการตลอดระยะเวลาทด�าเนนโครงการกบศนย คณธ ร รม ( อ งค ก า รมหาชน ) น น วดพระบรมธาตดอยผาส มมการจดโครงสรางการบรหารจดการในรปแบบคณะท�างานซงมาจากศนยปฏบตการ

เศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชด�าร (บวร.) และเครอขาย บ-ว-ร ในพนทตางๆ ซงต�าแหนงตางๆ ตามโครงสรางยงคงอยเชนนทกป แตรายชอคณะท�างานก จ ะ เปล ยน ไปตามความถน ดของกรรมการแตละคนในแตละป

ส�าหรบกระบวนการท�างานจรงนนแตละคนกชวยเหลอกน ท�างานเปนทมไมได ยดตดในต�าแหน ง รวมท ง เม อมกจกรรมตางๆ คนในชมชนทไม ได มต�าแหนงตามโครงสรางกจะมาชวยกนท�างานดวยเชนกน เมอมการท�ากจกรรม พระอาจารยสรยทธ ชยปญโญ จะนดหมายผเกยวของมารวมท�าความเขาใจในการท�ากจกรรม เนองจากวดพระบรมธาตดอยผาสมเปนศนยรวมจตใจและเปนจดรวมคน ถอเปนทนทางสงคมทมอย เดม ดงนนการท�างานทกอยางไมวาจะเปนการสรางฝาย ปลกตนไม การท�าแนวกนไฟ การท�าน�ายาอเนกประสงค ฯลฯ ถอเปนกจกรรมทชวยสรางกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชนใหเกดความสมพนธทแนนแฟน รวมทงสามารถดงเครอขายจากภายนอกทสนใจกจกรรมตางๆ ของวดเขามาในชมชนอกดวย

วด ชมชน หนวยงานและสงแวดลอมเชอมรอยกนอยางไร

กจกรรมตางๆ ทไดด�าเนนการสามารถเชอมโยงหลายสงหลายอยางเขาดวยกนได ไมวาจะเปนชมชน ธรรมชาต วด และคนนอกชมชน

สงแวดลอม : เช อมโยงชมชน คนภายนอกชมชน หนวยงานทสามารถสนบสนนงบประมาณหลายๆ หนวยงาน จากการท�ากจกรรมการสรางฝายชะลอน�าทงขนาดเลกและขนาดใหญ รวมๆ แลวนบเปนพนฝาย มผคนซงมจตอาสาสลบ-สบเปลยนกนเขามาชวยสรางฝายชะลอน�าไมเคยขาดตลอดระยะเวลาตงแตป 2548 เปนตนมา ผลทเกดขนจากการสรางฝาย คอ ปาไมเพมจ�านวนมากขน ปามความ

ฝายนโยบายและบรหารโครงการ

ฝายตดตามและประเมนผล

ผประสานโครงการ

น.ส.ธชาพร

ทปรกษาศนย

คณธรรม

ประธานคณะท�างาน

ฝายแผนงานและกจกรรม

พระบญ

ชมชนมากขนการซมซบน�าของดนดขนปรมาณ ของน�าในการใชเพอการเกษตรเรมเพยงพอในบางพนทซงเดมนนไมมน�าเพยงพอ รวมทงการเกดไฟปาในบางพนทน อยลง เนอง จากปามความช มชน แหลงอาหารในปาเพมขน ยงประโยชนใหกบคนรอบปาไดอาศยใชประโยชนได โดยไมหวงแตใชประโยชนจากปาเพยงอยางเดยว แตยงรจกการอนรกษใหปาคงอยไปยงลกหลานตอไป

ชมชน : เป นกลไกในการสร างความสมพนธต างๆ เพราะชมชนเปนผ ขบเคลอนกจกรรมตางๆ ใหเกดขน จากการเขารวมโครงการกบศนยคณธรรม ท�าใหชมชนเขามาท�ากจกรรม 1 ไร คณธรรมปลกพชผกสวนครว โดยใชป ยอนทรย มการเลยงปลา เลยงหม เลยงไก รวมทงมส วนร วมในการอนรกษ สงแวดลอมภายในชมชนดวยการรวมกนสรางฝาย รวมกนท�าแนวกนไฟปา รอบๆ บรเวณปาชมชนในอ�าเภอสะเมง และส�าหรบคนชมชนนน ไมเพยงแคเฉพาะคนในพนทสะเมงเทานน ยงมจากชาตพนธอน เชน ปกาเกอะญอ ซงน�าขาวมาขายใหกบขบวนบญและมาชวยใชแรงงานในการสรางฝายชะลอน�า และการท�าแนวกนไฟปา หนวยงานภายนอก : เปนหนวยงานทเข ามาร วมสนบสนนกจกรรมต างๆของวดพระบรมธาตดอยผาสม สวนใหญเปนหนวยงานภาคเอกชนซงมกจะมาชวยสนบสนนงบประมาณและก�าลงคนในการสรางฝายชะลอน�าและการสรางแนวกนไฟ เชน บรษท เทพผดงพรมะพราว จ�ากดกลมจตอาสา VeryGood บรษท Mektec Manufacturing สโมสรโรตารคลบ และโรตารจงหวดเชยงใหม กองพนสตวตาง (คายตากสน) กรมการสตว ทหารบก คายกาวละ กรมทหารราบท ๗ เชยงใหมองคการบรหารสวนต�าบลแมสาบและ ยงเมน True Learning Center สถาบนเทคโนโลยไทย-ญปน กลมแมวงออฟโรด

ชมรมจตอาสารงอรณ ชมรมธรกจภาคเ ห น อ ส ห พ น ธ ช ม ร ม ภ า ค เ ห น อ มหาวทยาลยต างๆ และอกหลายๆ กล มทเปนกล มจตอาสาซงมศรทธากบแนวทางการพฒนาชมชนของวดพระบรมธาตดอยผาสม

วด : เปนพนททเปนจดศนยกลางในการด�าเนนกจกรรมตางๆ เปนพนทสรางการเรยนรใหกบชมชน เยาวชน และรวมผคนทมจตอาสาใหมารวมกนท�าประโยชนแกชมชน สงคม เปนโรงเรยน เปนบานหลงทสองส�าหรบผทตองการปฏบตธรรม อกทงยงเปนศนยรวมจตใจของคนในพนท ในการท�าพธทางศาสนา มผน�าทางความเชอ ความศรทธา คอเจาอาวาส ทคอยชวยดแลทกขสขของคนในชมชนใหเปนไปตามวถพอเพยงตามแนวทางและบรบทเดมของชมชน

ความส�าเรจทเพยงพอกบชวตทพอเพยง

จากการเชอมโยงหลกค�าสอนของพทธศาสนา น�าหลกของอรยสจ 4 มาเปนแนวทางในการแกไปปญหาและพฒนาตนเองของพระอาจารยสรยทธ ชยปญโญและพระอาจารยสงคม ธนปญโญ ซงมความพยายามทจะพฒนาชาวบานในพนท

ทมความศรทธาในพระพทธศาสนา รวมกนพฒนาวด ท�าบญ ทงในวนส�าคญและวนพระ เมอชาวบานไดมาวด มการพดคยกบพระอาจารยทงสอง เลาสกนฟงถงป ญหาและวถการด�า เนนช วต เม อ พระอาจารยไดฟงปญหาของชาวบานและคดวเคราะหรวมกน พบปญหารวมๆ คอ ปญหาวกฤตหนสนจากการท�าเกษตรเชงเดยวโดยใชปยเคม ปญหาการแขงขนกนเพอใหเปนทยอมรบในสงคม และป ญหาสขภาพท ได รบจากการใช ยา ฆาแมลง เมอมการวเคราะหและสรปป ญหาร วมกนแล วจ งช วยกนคดหาแนวทางการปรบเปลยนพฤตกรรมและวถชวตตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยใชโครงการทไดรบการสนบสนนจากศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เปนเครองมอในการหลอมรวมชาวบานในการท�ากจกรรมให เป นแกนน�า เป นตวอยางใหคนอนๆ ในชมชนไดเหนเปนตวอยาง เมอชาวบานไดมาท�ากจกรรมตางๆ ได รบการเพมพนความร จากการพาไปศกษาดงานและอบรมเชงปฏบตการในแหลงเรยนรดานเศรษฐกจพอเพยงในทต างๆ และสามารถน�าแนวคดมาใชปรบเปลยนพฤตกรรมทงการใชจายเงน ลดความฟมเฟอย ใชและกนในสงทท�าเองปลกเอง เชน น�ายาลางจาน

16 17

น�ายาซกผา น�ายาปรบผานม ปลกผกสวนครวกนเอง เลยงหม เลยงเปด เลยงไก เลยงปลา ท�าปยอนทรยใชเองจากมลสตวทเลยง ชวตกเกดความเปลยนแปลงไปในทางทดขน หนสนทสะสมกลดลงโดยใชเวลาไมมาก รวมทงชมชนไดโอกาสจากโรงงานน�าพรกในพนทจ างคนในพนทปลกกระเทยมสงวตถดบใหกบโรงงานผลตน�าพรก จงท�า ใหชมชนมอาชพทสรางรายไดทมนคงอกทาง

ผลส�าเรจทเหนชดเจน คอ ชาวบานแกนน�าในชมชนสามารถปรบเปลยนพฤตกรรม ลดรายจายเพมรายได หนสนลดลง มสขภาพทดอยในสงแวดลอมทด เกดความรวมมอกนในชมชน จากการท�ากจกรรมสวนรวม เชนการสรางฝายชะลอน�า การสรางแนวกนไฟ เพอชวยอนรกษสงแวดลอมและปาไมไวใหลกหลานและคนปลายน�าทตองใชประโยชน พนทเกดภาคเครอขายจากภายนอก ทงในสวนของรฐและเอกชน ทเขามาชวยสนบสนนท ง เงนและแรงงานในการสร างฝาย สรางแนวกนไฟ และสนบสนนสนคาตางๆ ในขบวนบญ โดยทงหมดนมวดพระบรมธาตดอยผาสมเปนจดศนยรวมและเปนทงเบองหนาและเบองหลงในความส�าเรจของโครงการและหลายๆ กจกรรม จนสามารถเปนแหลงเรยนรเชงคณธรรม ทมผสนใจในแนวทางเศรษฐกจพอเพยงไปศกษาดงานและฝกอบรมอยางตอเนอง

การตอสอะไรก ไมยงใหญเทาสกบใจตนเอง

การเปล ยนแปลงแนวคดและเปลยนแปลงวถชวตเปนสงทยากหากใจไมกลาพอ หรอไมมแรงบนดาลใจอนแรงกลาทตองการจะเปลยนชวต จากแนวทางในแบบทนนยมมาเปนแนวทางเศรษฐกจ พอเพยง ซงสอดคลองกบวถชวตดงเดมในสมยรนป ยา ตายาย แตดอยผาสมกยงมคนกลาทเปนแกนน�ามาจากชมชนตางๆ ทตองการจะปรบเปลยนวถชวต ไมนอยกวา 15 ชมชนในอ�าเภอสะเมง แมจะไมใชทงหมดของคนในชมชน แตกถอไดว าแกนน�าเหลานเปนผ กลาหาญ และตองการจะออกจากระบบทนนยม และปรบเปลยนวถชวตจนสามารถฝาฟนความล�าบาก ความยากจนไปได อยบนแนวทางของความพอเพยง ส�าหรบคนทประสบความส�าเรจแลว ตองการขยายผลไปสคนอนๆ ในชมชน การบอกเลาความส�าเรจของตนเองใหกบเพอนฟงเปนเรองยาก การสรางการยอมรบซงกนและกนโดยทไมไดเปนผน�าทางความคดในชมชนนน ย ง เป น เร องยาก ด งนนการท�ากจกรรมในชมชนจะไมมการบงคบ ใครสนใจเขารวมไดตามสมครใจ ไมมการแบงหรอกดกน แตเนองจากการด�าเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยงเปนสงทเหนผลชา อกทงยงตองปรบเปลยนวถชวตจากงายๆ เชน อยากกนกซอกน มาเปนกนในสงทปลกและปลกในสงทกน

ท�าบญชครวเรอนเพอรบรรายรบรายจายของตนเอง เหลานเปนเรองยากทจะสรางวนยในตนเอง ดงนนการขยายกลมคนทจะมาเข าส ขบวนบญจงเป นเรองยาก กศโลบายในการแกไขปญหาเหลาน คอ การประชาสมพนธกจกรรมไปยงหนวยงานและคนนอกชมชน ทตองการแสวงหาวถชวตทแตกตางไปจากเดม หรอหาผกลาหรอคนร นใหมทต องการปรบเปลยนตนเอง โดยมาใชแนวคดแนวปฏบตของ วดพระบรมธาตดอยผาสม ในรปแบบตางๆ เชน เยาวชนในพนทสามารถเขามาเรยนร แบบเรยนร ด วยตนเอง ใน “ศนยการเรยนวดพระบรมธาตดอยผาสม” ซงเปดใหเรยนรในระดบมธยมตนและมธยมปลาย และในป 2556 ไดมการเผยแพรกจกรรมตางๆ ผานสอในสงคมออนไลนไปยงคนกลมตางๆ ทหลากหลาย เพอใหเปนจกรกลหนงในการรวมกนขบเคลอนขบวนบญ และขบวนบญจะขบเคลอนไปถงไหนอยางไรกตองขนอยกบศรทธาบญทจะเกดขน

พอจนส : เดมเคยปลกสตรอวเบอรร เพราะเปนอาชพเดมของคนในหมบาน ชวงแรกปลกราคาด แตพอปลกมาเรอยๆโดยใชปยเคม สภาพของดนกเสอมโทรมลงจนผลผลตเรมไมมคณภาพและไดปรมาณไมมากพอ ปลกสตรอวเบอรรมาเปนระยะเวลา 10 ป โดยปลกตามเพอนบานเนองจากราคาด แตปลกไปเรอยหนสนกยงเพมพนขนเรอยๆ เนองจากความโลภ ขยายพนทปลกโดยการกเงนมาปย ซอยา จางคนมาชวย แตเมอปลกมากขน ผลผลตกลบลดลง ตนไมโต เรมเปนหนจากการกสหกรณการเกษตร กกองทนตางๆภายในหมบาน เปนหนประมาณ 3 แสนบาท เมอเปนหนเปนสนมากขน แตกไดมาชวยงานทวด ไดพดคยกบพระ อาจารยสรยทธ ถงปญหาหนสนทเกดขนและหาทางออกไมได พระอาจารยจงไดชกชวนใหมารวมโครงการ 1 ไรคณธรรม ในป 2553 ซงเปนโครงการทไดรบการ

สนบสนนของศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ในป 2554 ตอนนนเรมปรบเปลยนการปลกพช เรมปลกกลวย ปลกพชอยางอน และปลกสตรอวเบอรรโดยใชปยอนทรย (มลหม) ทไดจากการเลยงหมหลมซ งได รบการสนบสนนจากศนย คณธรรม (องคการมหาชน) ปลกแฝกเพอน�ามาจกเปนตบๆ ขายใชมงหลงคา อกทงหยดกเงน และปจจบนในป 2556 น หนสนทมกหมดลงจากการปรบเปลยนวถชวต แตกถอวาไดรบโอกาสจากการปลกกระเทยมสงโรงงานน�าพรกทเขามาตดตอใหชาวบานปลกกระเทยมเพอสงโรงงาน และยงเปนผรบผดชอบหลกในเรองของการสขาวทเปนสนคาในขบวนบญ แมอมร : แมอมรเคยปลกดอกเกกฮวย แต ก เลกเนองจากพนทการปลกดอกเกกฮวยนนตองถางปา เปนการท�าลายปา ตอมาปลกหญาหวาน สตรอวเบอรรกเคยปลกเหมอนพอจนส แตกเลกแลวเพราะเปนหนเหมอนกน ตอนนกปลกขาว ปลกผก สมยทยงไมไดเขาโครงการ 1 ไร คณธรรม ตอนนนกเปนหนอย แตปจจบนนหนสน กไมมแลว รวมทงหยดก ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณฯ (ธกส.) หยดกเงนในหมบาน ตอนนมาเขาขบวนบญ กเรมเขามาหาสมนไพรในปา ปลกสมนไพรในบรเวณบาน ปลกแฝก เขามารวมในโครงการ 1 ไรคณธรรม เนองจากตองการปรบเปลยนวถชวต ตอนนนเลยงหมกบ เลยงวว เลยงเพอเอาลกไวและใหแมพนธกบคนอนๆ ทจะเลยงตอไป พอานง พทธโส : กอนทจะเข าร วมโครงการ 1 ไร คณธรรมนน เปนคนกลางในการรบสนคาในชมชนไปขาย โดยเฉพาะ สตรอว เบอร ร ตอนน น เป นหน อย ประมาณ 5 แสน เนองจากไปกเงนมาใหลกสวนใชกอน เมอเปนหนสะสมมากขน กไดมการพดคยกบพระอาจารยสรยทธ กหยดทกอยาง และเขาเปนสมาชก 1 ไร คณธรรม ปจจบนปลกกลวย เลยงหม

กลวยทปลกกน�ามาทอดขายเปนสนคาในขบวนบญ ท�าปยอนทรย ปจจบนเหลอหนอยประมาณ 1 แสนบาท การปรบเปลยนวถชวตเปนเรองทยาก เนองจากความไมยอมรบในวถชวตแบบพอเพยงวาจะพอกนหรอไม การทจะปรบนนตองอาศยใจเปนหลก ตองมใจทหนกแนน เพราะตองมาเกบผกขายทละ 10 บาท 20 บาท เคยเกบสตอเบอรขายกโลละเปนรอยสองรอย ระยะเวลาทจะท�าใจในการเปลยนวถชวตตองใชระยะเวลาประมาณ 1 ป แตถาความเปนอยหรอถาจะเปลยนชวตไปเลย ประมาณ 5 ป พชนตฎา สาธจตร : ก อนเข าร วมโครงการ 1 ไรคณธรรม เปนคนกลางรบซอสตรอวเบอรรจากชาวบานไปขายตอ ตอนนนเปนหนประมาณลานกวาบาท โดยกเงนมารบซอสตรอวเบอรรและปลกสตรอวเบอรร ชวงป 2553 มการอบรมโครงการตนกลาอาชพทวดพระบรมธาตดอยผาสม เลยไดเขามารจกโครงการ 1 ไรคณธรรม ปจจบนท�าเรองขยะรไซเคล และปลกผกกนเอง ปลกแฝกขาย ปจจบนหนเหลอ ประมาณ 5 แสนบาท เนองจากหยดกเพม และคอยๆ ใชหนไปตามก�าลง เนองจากกภายในหมบาน เชน เงนในกองทนหมบาน นกเรยน Home School รน 1 : ไดมโอกาสขนมาทวดตอนทเปนเดก ขนมากบปาๆ ไดมาเจอกบหลวงพอ ทานกสอน ท�านนท�านหลายอยาง พาไปท�าปย ไปปลกสตรอวเบอรร หลงจากจบชนประถมศกษาปท 6 หลวงพอกชวนมาเรยนในหลกสตร Home School เราอยากเรยนอะไรกไดเรยน จบมาเรากท�างานไดสงทเรยนกชวยเหลอพอแมและชวยเหลอทางบานเราได กคดวานาจะสนกด กชวนเพ อนๆ มาเร ยน พ อแม ก เข า ใจ สนบสนน เนองจากมประสบการณจากพชายทไปเรยนนอกชมชน ทกเดอนกจะมาขอเงนพอแมใช ซงเปนชวงทครอบครว

ล�าบาก ไมอยากใหพอแมไมสบายใจเรองคาใชจายหากตองไปเรยนนอกชมชน ถาเรยนอยทนกจะลดคาใชจายและชวยงานทบ านได ด วย การเรยนจะเรยนเป นโครงการของตนเอง อย างเช น การแปรรปข าว กจะมการทดลองท�าไปเรอยๆ

สงทแตละคนท�า คนในชมชนไมเหน เนองจากยงไมเปดใจและไมเขาใจวาปลกแคน อย แบบนจะมกนมใชไดอยางไร จะร�ารวยไดอยางไร นคอมมมองของคนในชมชน แตส�าหรบกจกรรมตางๆ ทด�าเนนการภายในชมชนกยงคงด�าเนนตอไป มการผลตสนคาตางๆ ขายในขบวนบญ โดยมคนภายนอกเขามาชวยเหลอ สนบสนนสนคาตางๆ ไดแก แชมพ สบ ขาวอนทรย กลวยทอด และสตอเบอรตามฤดกาล สนคาเหลาน สมาชกในขบวนบญจะใชเงนลงทนสวนหนงจากเงนห นทสมาชกรวมกนลงห น เมอขายไดก�าไรเทาใดกจะแบงกลบมาทขบวนบญเปนการท�าบญครงหนงของก�าไร สวนทเหลออกครงกจะกลบสระบบการผลตตอไป ซงระบบนกเป นระบบทช วยสรางความซอสตยและความรบผดชอบใหกบสมาชกดวยเชนกน สงหนงทชมชนอาจจะไมร ตววาก�าลงรวมกบขบวนบญ คอ การท ขบวนบญรบซ อผลผลตต างๆ ในชมชนของชาวบาน เชน ขาว กลวย กระเทยม กลมขบวนบญกมรายไดจากการขายปยใหกบชาวบานทปลกกระเทยม

นอกจากกจกรรมเดมทไดท�าแลวในปจจบนยงมการเพมเตมเรองกจกรรมเพอสขภาพชอวา บานอโรคยา ซงเปดบรการการดแลสขภาพทางเลอกแบบใหม ใหบรการนวดผอนคลาย กดจด ครอบแกว ยาสมนไพรตางๆ เชน หญาหวาน เมดมะรมแหง ยาเขยวส�าหรบนวด น�าหมกลกยอ ท�าลกประคบ ผใหบรการกไดรบการสอนจากทต างๆ ให สามารถให บรการไดอยางถกตองปลอดภย

18 19

ถอดบทเรยนตนแบบศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม กจวจยเพอพฒนาทองถนมหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม

กจวจยเพอพฒนาทองถนกบการพฒนาศนยเรยนร เศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม

กจวจยเพอพฒนาทองถน เปนสวนหนงของสถาบนวจยมหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม กอนทจะมการจดตงเปนทชวยประสานงานและ เจาหนาทประจ�าในแต ละโครงการทกจวจยฯ ด�าเนนงาน

ก จ ว จ ย เ พ อ พ ฒ น า ท อ ง ถ น มหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม (OKRD) จดตงขนเมอป พ.ศ. 2552 ตามค�าสงแตงตงคณะกรรมการศนยวจย ในอดตกจวจยเพอพฒนาทองถนเกดจากการท�างานดานงานวจยของอาจารยในมหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม มเปาหมายการวจยเพอพฒนาชมชนท องถ น มผ ว จ ยหลกประกอบดวย ผศ.วระศกด สมยานะ

ผศ.ทวศกด ปนทอง ผศ.กมลทพย ค�าใจ ดร.กาญจนา สระ และทมงานดแลโครงการ จงถอวาเปนหนวยงานหนงทอยภายใตโครงสรางของสถาบนวจยของมหาวทยาลยราชภฎม ผศ.วระศกด สมยานะ ด�ารงต�าแหนงผอ�านวยการศนยมภารกจหลกคอ ด�าเนนการวจยเชงการจดการโดยการน� าศาสตร ของหลกเศรษฐศาสตร หลกของบญช หลกของการบรหารจดการ และหลกนเทศศาสตรมาปรบประยกตใช หรอทเรยกวา R&D (Research and Development)

การมองเหนตวตนทแทจรงของชมชนเปนปจจยทส�าคญตอการพฒนาทองถน โครงการของภาครฐมมากมายหลายอยาง แตสวนใหญแลวเปนการแกไขปญหาทไมตรงจด เพราะแตละโครงการจะเปนไปในรปแบบของนโยบาย

จากขางบนลงสลางเทานน จงท�าใหรฐ ไมเคยมองเหนตวตนทแทจรงของชมชน ฉะนน สงทจะมาเชอมระหวางภาครฐและชมชนกคอ ผทเขาใจในงานดานการปกครองสวนทองถน ดงนนกจวจยเพอพฒนาทองถน มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม (OKRD) จงไดท�าการวจยเพอใหเกดการพฒนาชมชนทองถนไดอยางสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของชมชน นอกจากนยงเปนการ บรณาการกบกระบวนการเรยนการสอนใหนกศกษาในมหาวทยาลยทมโอกาสไดเรยนรจากการลงพนทรวมกนกบอาจารยในการท�าวจย

การด�าเนนงานของกจวจยเพอพฒนาทองถน มการประสานงานและสร างความร วมมอกบศนย คณธรรม (องค การมหาชน) ในการส ง เสรม สนบสนนใหเกดการพฒนาคณธรรมในชมชน และการสรางหลกธรรมาภบาลในการดแลธรกจของชมชน โดยอาศยหลกของความขยน ซอสตย ประหยด และมวนยระหวางสมาชกในชมชน ความสภาพ สามคค และมวนยตอสวนรวม รวมถงความกตญญตอผมพระคณในทองถน

ป พ.ศ. 2552 เกดการจดท�าโครงการจดตงศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม (MEC) จ�านวน 32 ศนย และมการขยายผลการด�าเนนงานของเครอขายการเรยนรเศรษฐกจเชงคณธรรม สจงหวดทใกลเคยง 4 จงหวดภาคเหนอ ประกอบดวย จงหวดเชยงใหม จงหวดพะเยา จงหวดล�าพน และจงหวดล�าปาง

มการขยายผลอยางตอเนอง ระหวางป พ.ศ. 2553-2554 คณะท�างานของกจวจยเพอการพฒนาทองถนไดน�าองคความรและผลการด�าเนนงานของศนยการเรยนรแตละแหงมาเผยแพรผานเครอขายระบบสารสนเทศ (Website) ของศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ซงไดมการจดการขอมลสารสนเทศเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรมเพอพฒนาคณภาพฐานขอมลในมนไซต (Minisite) ท�าใหเกดการเผยแพรองคความรและขอมลของศนยการเรยนร มผ เขามาสบคนหาขอมลอยางตอเนอง จนเกดการเผยแพรองคความร ในการด�าเนนธรกจชมชนเคยงคคณธรรมใหกบผทสนใจสามารถสบคนไดอยางสะดวก รวดเรว และขอมลมความถกตองตอการน�าไปใชปฏบตไดอยางเหมาะสมตามสภาพบรบทของชมชนนนๆ ท�าใหเวบ- ไซตของ Minisite ไดรบความนยมโดยม ผเขามาใชบรการ

ในชวงป พ.ศ. 2555 จงมการยกระดบการพฒนาศนยการเรยนรเศรษฐกจช มชน เช งคณธรรมด วยการจ ดท� า

ภาพแสดงการด�าเนนงานโครงการสรรคสรางศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม

ประสานงาน/ลงพนทพบปะ/ตดตามผลกบศนยการเรยนรตางๆ

ประสานงานกบผน�าเชญชวนเขารวม

โครงการ

การจดการฐานขอมลเพอการเผยแพร

Website

ใหค�าแนะน�าปรกษา

และใหก�าลงใจ

การพฒนา/จดระบบโครงสรางและการบรหารจดการศนย

ศกษาดงานและแลกเปลยน

ประสบการณ

อบรมใหความรเพมเตม

โครงการพฒนาศกยภาพเพอการบรหารจดการศนยฯ สความยงยน ประจ�าศนยการเรยนรเชงคณธรรมตนแบบ จงหวดเชยงใหม (The Potential Development to Manage the Best Practice of Chang Mai Moral Study Center to be Sustainable : PDCA Moral project) โดยแตละศนยผานกระบวนการคดเลอกศนย การเรยนร เชงคณธรรมตนแบบ เฉพาะในจ งหวด เชยงใหม 4 แห ง ประกอบดวย 1. ศนยการเรยนร เชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานกลาง อ�าเภอสนปาตอง 2. ศนยการเรยนร เชงคณธรรมประจ�าต�าบลสนผกหวาน อ�าเภอหางดง 3. ศนยการเรยนร เชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานเปา อ�าเภอแมแตง 4. ศนยการเรยนร เชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานหลวง อ�าเภอแมอาย

เพอใหเปนแหลงการเรยนร การประกอบอาชพทเคยงคคณธรรมตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใหกบเดกและเยาวชนในชมชน รวมทงประชาชนท

สนใจทวไปไดเรยนร และฝกปฏบตไดอยางมประสทธภาพและสามารถสงผล ใหเกดการเปลยนแปลงเชงพฤตกรรม การพฒนาศนยเรยนรเชงคณธรรมของกจวจยเพอพฒนาทองถน มกระบวนการ สงเสรม ดงน 1) การลงพนท เยยม กล มตางๆ เพอคนหาศกยภาพในการพฒนาตอยอดใหเปนศนยการเรยนร 2) ประสานงานกบแกนน�าเพอใหสมครเขาร วมโครงการฯ 3) การให ค�าแนะน�าปรกษาและใหก�าลงใจกบผ น�าในการด�า เนนกจกรรมต างๆ ภายในกล ม 4) การพาผน�าไปศกษาดงาน แลกเปลยนประสบการณ 5) การอบรมใหความรเพมเตม 6) การจดระบบโครงสร างการท�างาน และการบรหารจดการศนยการเรยนร 7) การจดประกวดศนยการเรยนร 8) การจดท�าฐานขอมลของศนยการเรยนรเชงคณธรรมเพอการเผยแพรทาง Website

20 21

พฒนายกระดบศนยการเรยนรเชงคณธรรม หลกสตรการถายทอดคณธรรมและจรยธรรมผานศนยการเรยนรเชงคณธรรมตนแบบ

ป พ.ศ. 2556 คณะท�างานของ กจวจยเพอพฒนาทองถนไดตระหนกเหนความส�าคญของการตอยอดการด�าเนนงานโครงการ การพฒนาศกยภาพเพอการบรหารจดการศนยฯ ส ความยงยนประจ�าศนย การเรยนร เช งคณธรรมตนแบบ จงหวดเชยงใหม จากป พ.ศ. 2555 จงไดจดท�าโครงการ “การพฒนาศกยภาพเครอข ายการบรหารจดการศนยฯ สความยงยนประจ�าศนยการเรยนรเชงคณธรรมตนแบบ จงหวดเชยงใหม

ปท 2 (The Potential Develop-ment to Manage the Network of the Best Practice of Chiang Mai Moral Study Center to be Sustainable: PDCA Moral project Phase 2: PDCA Phase I I)” ด วยกระบวนการพฒนาโครงการตามรปแบบการพฒนาแบบครบวงจร (Plan, Do, Check and Action)

โดยมเปาหมายเพอพฒนาและตอยอดการด�าเนนงานของศนยการเรยนร เชงคณธรรมตนแบบ จงหวดเชยงใหม

ในบทบาทของแหลงเรยนรในการประกอบอาชพทเคยงคคณธรรมตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงร วมกบเครอขายโรงเรยนในชมชนของศนยการเรยนรฯ ทง 4 แหง จ�านวน 4 โรงเรยน ไดแก (1) โรงเรยนวดสามหลง ต�าบลบานกลาง อ�าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม (2) โรงเรยนบ านป าตาล ต�าบลสน ผกหวานอ�าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม (3) โรงเรยนบานปาแดง ต�าบลบานหลวง อ�าเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม และ (4) โรงเรยนบานปาจวงแดงวทยา ต�าบลอนทขล อ�าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม และองคกรปกครองสวนทองถนในพนทอก 1 แหง ไดแก องคการบรหารสวนต�าบลบานกลาง อ�าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม กบการบรการชมชน โดยมผลสมฤทธของโครงการคอ ใหโรงเรยน ใน เ ขตพ นท ข อ งศ น ย ก า ร เ ร ย น ร ฯ ในจงหวดเชยงใหม สามารถจดท�าราง

แผนหลกสตรการถายทอดคณธรรมและจรยธรรมผานศนยการเรยนรเชงคณธรรมตนแบบ จงหวดเชยงใหมไปสเดกนกเรยน พร อมกบการน�าไปส การทดลองใช หลกสตรในพนทจรง ซงจะท�าใหโรงเรยนเหลานนเกดแนวทางและกระบวนการในการขบเคลอนการพฒนาระดบความคดและคณธรรมในจตใจของเดกนกเรยนด วยวถการประกอบธรกจชมชนเชงคณธรรมตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว อนจะท�าให เดกนก เรยนเตบโตเป นอนาคตของชาตอยางมความรควบคกบคณธรรม Happy Work Place หนงปจจยความส�าเรจของกจวจยเพอพฒนาทองถน ศนยการเรยนรเชงคณธรรมจงเปนแหลงเรยนรของธรกจชมชนควบคกบคณธรรม โดยจะเกดประโยชน ต อชมชนอย างมหาศาล และสร างค านยมใหคนในชมชนเกดความตระหนกถงคณคาของชมชนพรอมกบการส�านกรกบานเกด สดทายทกคนกจะรวา การท�างานอยในชมชนนนเปนสงทสามารถสรางความสข

ไดเชนกน หากแตจะตองชวยเหลอกนพฒนาชมชนของตนเองใหมความนาอยและเกดวถชวตแหงความสขใหได จนเกดเปนเครอขายความรวมมอในชมชนส ภายนอกชมชน เกดการพงพาอาศยซงกนและกนทงในเรองของวตถและจตใจ

ปจจบน ศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม มเครอขายในจงหวดเชยงใหม ทงสน 32 ศนยฯ ในเขตพนท 16 อ�าเภอ โดยไดกลายเปนแหลงเรยนรและแหลงสรางรายไดใหกบคนในชมชนและภายนอกชมชน ของจงหวดเชยงใหม อกทงยงพรอมทจะขยายเครอขายไปยงเขตพนทภาคเหนอตอนบน ซงจะเปนการขยายเครอขายธรกจชมชนเชงคณธรรมใหมวงกวางมากยงขน และในอนาคตอาจจะไปสระดบประเทศ การด�าเนนงานเหลานจะน�ามาซงความคาดหวงสงสดของคนไทย คอ “การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของทองถนยงยน”บนพนฐานของคณธรรม จรยธรรม

ความหมายของ “เศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม” หลกธรรมาภบาลในการบรหารจดการ ความขยน ซอสตย ประหยด มวนยระหวางสมาชกในชมชน ความสภาพ สามคคและมวนยตอสวนรวม

จากการประมวลภาพรวมของศนย การเรยนร เชงคณธรรมตนแบบ จงหวดเชยงใหม 4 แหง ประกอบดวย 1) ศนยการเรยนร เชงคณธรรมประจ�าต� าบลบ านกลาง อ� า เภอสนป าตอง จงหวดเชยงใหม 2) ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ� าต� าบลสนผ กหวาน อ�าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม 3) ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานเปา อ�าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม 4) ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานหลวง อ�าเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม พบวาศนยเรยนรเชงคณธรรมทง 4 แหงน ม ว ตถประสงค หลกค อการสบทอดภมปญญาทองถนตามแนวทางเศรษฐกจ

พอเพยงและเปนพนทส�าหรบใหคนในพนทมอาชพทยงยนโดยไมตองออกไปหารายได จากภายนอกชมชน อกทงยงสามารถเปนแหลงเรยนรใหกบคนทงในและนอกชมชนอกดวย องคความรทศนยเรยนรเชงคณธรรมตนแบบน�าเสนอความรใหกบผทมาศกษาดงาน มความหลากหลายตามบรบทของแตละพนท เช น องคความรการประกอบอาชพ องคความรด านภมป ญญา และองคความร ด านเศรษฐกจชมชน ดงตวอยางตอไปน

• ศนยการเรยนร เศรษฐกจชมชนเชงคณธรรมบานกลาง เปนกลมทพฒนาข นม าจ ากกล ม ว ส าหก จ ช ม ชน มประสบการณด านการประกอบอาชพ เชน การแปรรปผลตภณฑ ผทมาศกษาดงานจะไดเรยนร เกยวกบวธการแปรรปกลวยชนดตางๆ ล�าไยอบแหง การท�าน�าล�าไย การท�าขาวแตน การท�าขาวเกรยบธญพช ทสามารถสรางอาชพใหกบคนในชมชนไดโดยใชสงทมอย ในชมชนมาแปรรป สรางผลตภณฑ ในกระบวนการผลตและการขายผลตภณฑของกล ม แทรกเรองของคณธรรมดานความรบผดชอบ ความอดทน ภมปญญาทองถนในการแปรรปผลตภณฑ และความซอสตยเนองจากความซอสตย เป นคณธรรมส�าคญทท�าใหลกคามความเชอมนกบผลตภณฑของกลมซงจะสงผลตอรายไดของกลมทเพมมากขนอกดวย • ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ�าต�าบลสนผกหวาน ในอดตชาวบานมการรวมกล มศลปกรรมดนเผาบ าน ปาตาล มภมปญญา องคความร เกยวกบการป นอฐมอญ ป นคนโท หม อน�า กระปกออมสน แจกน แตตอมามการปรบรปแบบการผลตให ตรงกบความตองการของตลาด จงมการปรบรปแบบการผลตมาเปนการปนตกตาดนรปแบบต างๆ ท�าให มองค ความร เก ยวกบหตถกรรมโดยกล มดนย มหรอกล ม

หตถกรรมปนดน ผเขามาศกษาดงานจะไดเรยนรเกยวกบการปนดน วธการปน ซงเปนการสบทอดภมปญญา และในเชงเรยนร ดานเศรษฐกจการค�านวณรายไดจากการปนตกตาขายเมอเปรยบเทยบกบอาชพอนๆ รวมทงเวลาทสอนการปนกจะสอนเรองคณธรรม ความอดทน ความซอสตย งานเกยวกบการปนท�าใหมสมาธ ถาท�าดวยใจรกจะท�าใหท�าดวยความสขและสรางงาน สรางอาชพได

• ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานเปา กล มแมโจบานดนเปน กล มทท�ากจกรรมเกยวการปลกพชผกอนทรย การท�าธรกจชมชนดานแหลง ทองเทยวเชงนเวศ มโฮมสเตยบานดนบรการนกทองเทยว เปนกลมทมศกยภาพในการถายทอดประสบการณและองคความรเกยวกบการพงตนเองและการใชชวตพอเพยงจากการท�าเกษตรอนทรย และการจดการทองเทยวเชงนเวศ ทเนนเรองสภาพแวดลอมด ความเงยบสงบ อาหารดมความปลอดภย รวมทงสอนเรองคณธรรม ความซอสตยทจะตองปฏบตตอลกคา ซงหากมความซอสตยแลวกจะน�ามาซงความเชอใจของลกคาและรายไดของกลมเชนกน

• ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานหลวง ซงเปนตนแบบแหลงเรยนร ด านเศรษฐกจพอเพยง ต�าบลบานหลวง เปนกลมทมองคความรเกยวกบการใชชวตทเนนเรองความพอเพยงทม รปธรรมคอนขางชดเจน ผทมาศกษาดงานจะไดเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยง เชน การเลยงหมหลม การเพาะเหดหอม ซงเปนเศรษฐกจชมชนทสามารถสรางรายไดใหกบคนในชมชนไดอยางด อกทงยงสอดแทรกเรองของคณธรรมความซอสตยและการรกษาคณภาพของสนคาเพอใหลกคาเกดความเชอมนและเชอถอในสนคา

การถายทอดคณธรรม จรยธรรม

ดานธรกจชมชน

ศนยการเรยนรเชงคณธรรม

ต�าบลบานกลาง

ศนยการเรยนรเชงคณธรรม

ต�าบลสนผกหวาน

ศนยการเรยนรเชงคณธรรม

ต�าบลบานหลวง

ศนยการเรยนรเชงคณธรรมต�าบลบานเปา

โรงเรยนบานวดสามหลง

โรงเรยนบานปาจวงแดงวทยา

โรงเรยนบานปาตาล

โรงเรยนบานปาแดง

22 23

องคความรเศรษฐกจชมชน

คณธรรมจรยธรรม

• การแปรรปผลตภณฑ• การปนดน• การทองเทยวเชงนเวศเกษตรอนทรย

• ธรรมมาภบาลในการบรหารจดการ• ขยน ซอสตย รบผดชอบ มวนย สามคค

ปจจยทท�าใหกจวจยเพอพฒนา ทองถนสความส�าเรจ พฒนาศกยภาพทมงานและการเชอมรอยหนวยงานประสานเครอขาย

สถาบนวจยและ พฒนามหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม กอตงขนตงแตป พ.ศ. 2542 นบเปนเวลายาวนานกวาทศวรรษ มการด�าเนนงานโครงการต างๆ จนกระทงมการตอตงกจวจยเพอพฒนาทองถนซงมทมงานทมศกยภาพ โดยยดหลกในการท�างานคอ การเปดโอกาสใหคนรนใหมซงเปนนสตในมหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม ทมความสนใจในงานวจยไดม

โอกาสมาบรหารโครงการ ใชระบบการบรหารจดการใหเจาหนาทแตละโครงการ มอ�านาจในการตดสนใจและวางแผนจดการโครงการใหเปนไปตามแผนงาน และมการประชมร วมกนเพอรายงานความคบหนาประมาณเดอนละ 1 ครง หรอตามความเหมาะสม

โครงการตางๆ ทกจวจยฯ ไดรบทนสนบสนนจากหนวยงานตางๆ อยางตอเนองเพราะหนวยงานไววางใจ เชอมนผลการวจยหรอผลการด�าเนนโครงการทผ านมาของกจวจยเพอพฒนาทองถน เชอมนใน ผศ.วระศกด สมยานะ และทม

ศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม

สามารถใชหลกธรรมาภบาลในการดแลธรกจของชมชน ยดหลกของ

ความขยน ซอสตย ประหยด และมวนย ระหวางสมาชกในชมชน ความสภาพ สามคค และมวนยตอสวนรวม รวมถงความกตญญตอ

ผมพระคณในทองถน

บรณาการการเรยนการสอนสนกเรยน

ดานคณธรรมจรยธรรมพฒนาหลกสตรการถายทอด

คณธรรม จรยธรรมในโรงเรยน

พฒนาระบบฐานขอมลการประชาสมพนธผาน

“Website OKRD และ Mini site”

พฒนาระบบบรหารจดการ• จดโครงสรางและการบรหาร จดการกลม• การจดสรรผลประโยชน• การท�ากจกรรมและการตลาด

กจวจยเพอพฒนาทองถน

กจวจยเพอพฒนาทองถนกบการพฒนาศนยเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม

เปาหมาย กระบวนการ ศนยเรยนรเชงคณธรรม

การวจยและพฒนา (R&D)

จดเวทแลกเปลยนเรยนร

จดท�าฐานขอมลศนยการเรยนร

อบรมใหความร

การศกษาดงาน

ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานกลาง อ�าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม

การกอเกด : ศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรมบานกลาง : เปดใชอยางเปนทางการเมอวนท 7 พฤศจกายน พ.ศ.2552 มคณะกรรมการท งหมด จ�านวน 16 คนตงอยทกลมแปรรปผลผลตทางการเกษตรบานสนกอเกต เลขท 65/4 บานสนกอเกต หม 10 ต�าบลบานกลาง อ�าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม เบอรโทรศพทตดตอ 053-481052 มค�าขวญ/สโลแกนประจ�าศนยฯ คอ “บานกลาง ขาวแตนน�าล�าไย สมนไพรธรรมชาต” และมคณธรรมประจ�าศนยฯ คอ “ชมชนเกอหนน ส�านกบญคณทองถน” ประธาน

ตวอยางรปธรรมศนยการเรยนรเชงคณธรรมตนแบบ

1 กลมแปรรปผลผลตทางการเกษตรบานสนกอเกต “นางศรนวล มะโนปญญา” เป นผ จดการศนย ฯ ท�าหนาทในการบรหารจดการงานและควบคมการด�าเนนงานของศนยฯ พรอมทงบรณาการการท�างานรวมกนกบชมชนในรปแบบตางๆ

พฒนาการ...ความกาวหนา : กลมเรมกอตงเมอป พ.ศ. 2540 โดยเรมตนจากกลมออมทรพยเพอการผลต มเงนแรกเ ร มป ระมาณ 5 พ นบาท จากน น มาเปลยนเป นกล มแมบ านเกษตรกร มสมาชกประมาณ 40 คน และมการ ออมทรพยรวมกนของสมาชก ตงแตนนเปนตนมา การท�ากจกรรมของกลมชวงแรก คอ ท�ารานคาชมชน ขายสนคาอปโภค

บรโภค ขาวสาร และท�าพรกลาบกบดองกระเทยมขาย แตท�าไดระยะหนงตองเลกท�า เพราะขาดทน ในป พ.ศ. 2542 คณะกรรมการและสมาชกรวมกนคดวาจะสามารถท�าอะไรเองไดบางตามทถนด จงปรบเปล ยนมาผลตข าวแต นเป นผลตภณฑหลกของกลม และเนองจากในชมชนมสวนล�าไย กล มจงหนมาท�าน�าล�าไยและขายดขน ตอมาป พ.ศ. 2545 กลมเรมมตลาดทมนคงมากขน คนเรมตดใจในรสชาตของผลตภณฑ จงมการผลตเพมขน ป พ.ศ. 2546 กลมเรมไดรบการสนบสนนจากหนวยงานตางๆ เชน กรมสงเสรมการเกษตร ชวยใหความร และสงเสรมการท�าล�าไยอบแหง สนบสนนการสร างอาคารและอปกรณ ต างๆ

งานด านความร ความสามารถทางวชาการและการประสานความรวมมอกบชมชน หน วยงานท องถน จนเป นทยอมรบในพนทภาคเหนอ

นอกจากนการท�างานของกจวจยเพอพฒนาทองถน มงใหความส�าคญกบการเชอมรอยหนวยงานประสานเครอขายเพอใหเกดการท�างานรวมในระดบตางๆ เป นพล ง ในการพฒนาศนย เ ร ยนร เศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม ทงดาน การวจยและพฒนา การอบรมใหความร การสนบสนนงบประมาณหลายหนวยงาน เชน 1. สถาบนอดมศกษามหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม มหาวทยาลยแมโจ มหาวทยาลยพะเยามหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยพายพ 2. หนวยงานภาครฐและเอกชน ไดแก ศนย ส ง เสรมอตสาหกรรมภาคท 1 จงหวดเชยงใหม ส�านกงานส งเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดย อม (SMEs) ส�านกงานเกษตรจงหวดเชยงใหม สาธารณสขจงหวดเชยงใหม ส�านกงานเศรษฐกจการเกษตร ส�านกงานพฒนาชมชน ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ส�านกงานผตรวจการแผนดน หอการคาจงหวดเชยงใหมและจงหวดเชยงราย

24 25

ในการผลต การศกษานอกโรงเรยน (กศน.) สนบสนนเรองการอบรมใหความร เรองการแปรรป กรมสงเสรมสหกรณสนบสนนเรองการพฒนามาตรฐานของผลตภณฑ ส� านกงานพฒนาชมชน สนบสนนเรองการท�ากจกรรมในหมบานพฒนาบรรจภณฑ ส ง เสรมการท�ากจกรรมของกลม การจดทะเบยนกลม และสงคดสรรผลตภณฑเปนสนคา OTOP ครงแรกไดในมาตรฐานระดบ 3 ดาว และกลมมการพฒนาผลตภณฑมาเรอยๆจนไดเปนสนคา OTOP มาตรฐานระดบ 4 ดาว ส�านกงานสาธารณสขสนบสนนเรองการพฒนาคณภาพของผลตภณฑและมาตรฐานโรงเรอน องคการบรหารสวนต�าบลสนบสนนการสรางอาคารเพอการผลต ใหงบอดหนนกลมเปนเงนปละ 10,000 บาท

ณ วนน ผลตภณฑทกล มผลต เพอจ�าหนาย ไดแก ขาวเกรยบธญพช ขาวแตนกลวยทอดกรอบรสตางๆ กลวยฉาบ การท�างานรวมกนของสมาชกจะมการตงกตการวมกนไวในกล ม คอ จะซอสตยตอลกคา ขยน ไมเอาเปรยบซงกนและกน ประหยด อดทน กตญญ การตดสนว าใครมคณธรรมเร องใดสามารถดไดทพฤตกรรมของสมาชกในกลม เชน มอะไรกแบงปนกนกน การไปโรงทานด วยกน เสยสละเวลา งานเทศกาลปใหมกจะซอของไปเยยมเยยนคนทเคารพนบถอ เปนตน ป พ.ศ. 2553 เรมจดทะเบยนกล มออมทรพยเพอการผลตเปนกลมวสาหกจชมชน กลมแปรรปผลผล ตทาง เกษตรบ านส นกอ เก ต ปจจบนมสมาชกในกลม 124 คน มการประชาสมพนธกลมผานทางอนเตอรเนต โดยหนวยงานทเกยวของตางๆ ท�าใหยอดขายของกลมเพมขนทกป

เขาสเสนทางศนยการเรยนร : เมอป 2550 ผศ.ดร.วระศกด สมยานะ (กจวจยเพอพฒนาทองถน) ไดพานกศกษามาดงานและได มาร จกกล มเป นคร งแรก ซงหมบานบานสนกอเกต เปนหมบานทไดรบรางวลความพอเพยง จงมการพด

คยใหความร จดเวทเรองจะอยอยางไรใหมคณธรรมและมความพอเพยง ภายใตโครงการทท�ารวมกบองคการบรหารสวนต�าบลและขอดกจกรรมตางๆ ในหมบานสนกอเกต จากนนมการจดเวทพดคยเกยวกบการแลกเปลยนแนวคด ให แนวคดเรองความพอเพยง เมอมการท�ากจกรรม อกทงบานสนกอเกต หม 10 ยงไดรบการคดเลอกจากองคการบรหารส วนต�าบล ให เป นหม บ านทมความสามคค ภายหลงจงไดเขารวมเปนเครอขายของ OKRD (กจวจยฯ) ผลจากกจกรรมพดคยในเวท ป านวล แกนน� ากล ม เรมคดวากจกรรมทท�าอยซงเปนวสาหกจชมชนนนสามารถสรางรายไดและมอาชพโดยไดอย ทบ านแตตนเองจะสามารถสบทอดไปสเดกและเยาวชนไดอยางไร เมอมค�าถามเชนน จงมการเรมฟ นฟภ ม ป ญญาท ม ใ นช มชนให เ ก ดการถายทอดสเยาวชน โดยตงกลมกจกรรมวา“ กล มยายสอนหลาน ”สอนท�ากจกรรมสอนฟอนดาบ ท�าสมนไพรพนบาน และการพดภาษาพนเมอง โดยใชปราชญชาวบานสอน เยาวชนในชมชนจะเลอกเรยนกจรรมทตวเองสนใจ ปจจบน มคนสนใจเพมขนเรอยๆ บางครงกมเดกจากตางอ�าเภอมาเรยนร ในกล มบอยๆ โดยใชเวลาศกษาดงานประมาณ 1 วน มการสอดแทรกเรองคณธรรมในการสอนเดกๆทมาดงานเชงปฏบตการทกลม เชน เวลาทจะสอนเดกในแตละขนตอนกจะสอดแทรกเรองคณธรรมใหเกดความเขาใจ หากท�าขาวแตน ตองใชความขยน ความอดทน ตองซอสตยกบลกคา ไมเอาสงปลอมปนอะไรมาใส หรอหลงจากหดท�าขนมแล ว กจะให เดกน�าขนมไปให ผ ปกครอง และสอนวาการทเดกน�าไปของไปใหผ ปกครองนนเปนการแสดงความรกความกตญญ กตเวท

ความส�าเรจในมมมองของตวเอง : ในดานของเศรษฐกจคอ ยอดขายทเพมขนทกป รวมทงการปลกฝงคณธรรมใหกบเดกในการประกอบอาชพ โดยสอนใหรวาไมวาจะประกอบอาชพอะไรกตามตอง

ซอสตยกบงานและคนทเราท�างานดวย มความขยน มความอดทน และสงทกลมจะท�าตอไปในอนาคตคอ การพฒนาคณภาพของผลตภณฑใหไดมาตรฐานพฒนาระบบการตลาดให ดขน และพฒนาทมงานใหมความรมากขน ซงจะเนนเรองการพฒนาคนเปนหลก ซงกลมกพยายามจะชวยเหลอตนเองใหมากทสดไมรอหนวยงานมาชวย แตหากหนวยงานใดมการสนบสนนกจะเขยนโครงการเขาไปขอรบการสนบสนนในการพฒนาดานตางๆ แรงบนดาลใจส�าคญของกลมทมความส�าเรจในวนน ปจจยแรกคอ ผศ.ดร.วระศกด สมยานะ ซงเปนคนทสรางแรงบนดาลใจและใหก�าลงใจกบ ปานวลซงเป นแกนน�ากล ม ท�าสงดๆ รวมทงเปนทปรกษาในเวลาทร สกวามปญหาทแกไขไมได

ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานเปา อ�าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม

กาวแรกของศนยเรยนร : ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานเปา อ�าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม เปดอยางเปนทางการ เมอวนท 10 พฤศจกายน พ.ศ.2552 โดยมคณทองใบ เลกนามณรงค เปนผจดการศนยฯ กอนทจะพฒนาเปนศนยการเรยนรแมโจบานดน กลมมการท�ากจกรรมตางๆ เชน กลมแมบาน กลมออมทรพย กลมจกสาน แรกเรมมการตงกล มรวบรวมสมาชกได 12 คน มการปรกษาหารอกนวาควรจะพฒนาชมชนของตนเองอยางไร และไดขอสรปรวมกนวาควรท�าเรองเกษตรอนทรย ปลกผกปลอดสาร เพราะมความเหมาะสมกบวถชวตเดมทเคยท�าการเกษตร นอกจากนในบรเวณบานแมโจมตนแบบบานดน ของคณโจน จนได ทมาใชชวตแบบพอเพยงทบาน เปาตงแตป พ.ศ. 2546 และกลมไดเรยนร วถชวตของคณโจนและน�ามาปรบใช เชน การทองเทยวเชงนเวศหรอการท�าโฮมสเตย

ชวงแรกสมาชกรวมกนท�าเกษตรอนทรย เนองจากเปนวถชวตดงเดมสมย

ปยาตายาย ซงการท�าเกษตรในแนวทางนนกสามารถด�ารงชวตอยได แตพอเมอมการเปลยนแปลงวถชวตไปใชเกษตรแบบเคมมากขน เกดปญหารวมของชมชนคอชาวบานเรมเปนหนมากขน จงรวมกนทบทวนปญหาและชกชวนกนมาปรบเปลยนวถชวต ตงกล มขนมาแรกเรมมสมาชก 12 คน มการระดมห น แตสมาชกหลายคนกมองแตผลตอบแทนทจะไดรบ พอไมไดเงนกถอนหนออก จากนนกจกรรมของกล มกลมลกมาเรอยๆ จนกระท งมาจดทะ เบ ยนกล ม เป นวสาหกจชมชน มกจกรรมตางๆ เชน การสอนมวยไทย การปลกผกอนทรย การท�าโฮมสเตยวนนกลมยงเหลอสมาชกอยประมาณ 10 คน จงมการปรบเปลยนระเบยนการเปนสมาชกใหม โดยไมมการระดมหนเปนเงนเพอปองกนการถอนเขาถอนออก แตสมาชกตองมการออมเงน และมการน�าเงนออมไปใช ประโยชน น�าผลก�าไรมาแบงกน เชน เรองการรบลกคาโฮมสเตย จากบานของแตละคน และการมาชวยงานในศนยฯ หากมลกคามาพก เชน การบรการเครองเสยง หรอการท�าอาหาร

ป พ.ศ. 2551-2552 กลมเสนอชอหมบานแมโจ เขารวมกจกรรมทท�าเรองวสาหกจชมชนกบโครงการขององคการบรหารสวนต�าบล (อบต.) ซงม ผศ.ดร.วระศกด สมยานะ เปนผด�าเนนโครงการ แตโครงการเกดความไมตอเนองเพราะนายก อบต. คนเกาหมดวาระ แตกลมยงคงตดตอประสานขอค�าปรกษาจากอาจารยอยางตอเนอง ตอมา ตนป พ.ศ. 2552 กจวจยเพอพฒนาทองถน มการด�าเนนโครงการสรางศนยการเรยนร เศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม บานแมโจจงเขารวมและไดรบคดเลอกใหเปนหมบานตนแบบ จนเปนทยอมรบจากหนวยงานตางๆ ใหเป นหม บ านทองเทยวเชงนเวศและมความหวงวาจะไดรบการสนบสนนงบประมาณจากโครงการไทยเข มแขงจ�านวน 2 ลานบาท แตการท�ากจกรรมมการหยดชะงกลงเนองจากไมไดรบงบประมาณ ชาวบานเรมทอและหมดก�าลงใจ

ประมาณปลายป พ.ศ. 2552- เขาสป 2553 กลมวสาหกจของบานแมโจ ไดรบคดเลอกใหเปนกลมวสาหกจชมชนเปนหมบานหตถกรรมตนแบบ จากนนกลมกหาจดเดนของตนเอง รวมกนหาทนดานตางๆ ทมอยในชมชน เชน เรองการแกะสลก การเพมพนความร เรองป า เรองการจกสาน มการสนบสนนโดยการใหชาวบานไปอบรมเพมพนความรเรองตางๆ มการพาชาวบานไปอบรมบอยๆชาวบานดใจทบานของตนเองจะไดเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ เปนตนแบบทมการจดงานเพอเปดตวหมบาน และเรมมการฟ นฟด�าเนนการกล มแมโจบานดนแบบโฮมสเตย โดยเรมทบ านของคณทองใบ เลกนามณรงค โฮมสเตยของทนม 2 รปแบบใหนกทองเทยวทตองการความสงบเลอกคอ รปแบบบานดน และรปแบบบานทอย อาศยตามวถชวตของชาวบาน

ปญหาอปสรรค : สงทสมาชกสวนใหญมองวาเปนปญหาใหญของกลม คอ ความไมเขาใจระบบการบรหารจดการของกลม การแบงปนผลก�าไร ซงบางครงไมไดออกมาในรปแบบของเงน อกทงความไมเขาใจแนวคดของกลมในการด�าเนนงาน เรองวถเกษตรอนทรย การท�าโฮมสเตย เนองจากยงไมเหนความจ�าเปนทจะตองปรบเปลยนวถชวตไปเปนแบบดงเดม ปจจบนคนในชมชนกยงไมมนใจเรองการท�าบานดนหรอการท�าโฮมสเตย คนในชมชนกยงใช เงนเป นทตงส�าหรบการประสานงานกบทองถนกยงเปนอปสรรคเนองจาก นายกอบต.คนปจจบนไม สนบสนนกจกรรมของกลมมากนก

โอกาสส�าคญ : โอกาสดของบานแมโจบานดน คอ คนภายนอกสวนใหญร จกบานดนของคณโจน จนได จงตดตอเขามาพกและไดร จกกบบานแมโจ แตในอนาคตถาบานแมโจมการปรบเปลยนเปนวถเกษตรอนทรย มอากาศด อาหารด จะสามารถสรางเปนจดแขงใหกบบานแมโจได เนองจากคนเมองตองการอาหาร

และอากาศทดเพอสขภาพ ปจจบนชาวบานกเรมมการปรบเปลยนมาสวถเกษตรอนทรย ประมาณ 30 ครวเรอนจากรอยกวาครวเรอนในหมบาน ผลทไดจากการปรบเปลยนวถชวต คอ สขภาพทดขนเนองจากเปนผกปลอดสาร ประหยด สามารถปลกพชผกทกอยางทกนไดและกนในสงตนเองปลก แผนการประชา- สมพนธกจกรรมตอไปหากมผมาศกษาดงานกจะพาไปดบานตนแบบทปรบเปลยนวถชวต และแบงสวนแบงรายไดใหกบแตละบาน นอกจากจะไดเงนสวนแบงแลวยงไดขายผก ไดพฒนาตนเองเปนวทยากร เกดอาชพเสรม และหม บ านเกดภาพลกษณทด มการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก เชน งบประมาณไทยเขมแขง จดสรางโรงไฟฟาพลงน�าของหมบาน มคลองชลประทานในสมเดจพระเทพฯ พระราชทาน มอางเกบน�าในหมบาน สงตางๆ ลวนมาจากผลของการไดรบคดเลอกใหเปนหมบานตนแบบ ความภาคภมใจของกลมคอ แมจะเปนกลมเลกๆ ทรวมตวกน แตสามารถท�าใหเกดหลายสงหลายอยางในทางทพฒนาขนในชมชน “กลมโฮมสเตยแมโจบานดน” กาวเขามาในวถของกลม : กจวจยเพอพฒนาทองถน โดย ผศ.ดร.วระศกด สมยานะ เปนผ ทท�าใหกล มและคณทองใบเลก รามณรงค มความเชอมน และมแรงบนดาลใจการท�างานอยางตอเนอง แมเวลาทมปญหาทอถอย ผศ.ดร.วระศกด สมยานะ และทมงานของกจวจยฯ กยง เปนทปรกษา ใหก�าลงใจกบกลมและคณทองใบตลอดมา สงทกจวจยเพอพฒนาทองถนมองเหนศกยภาพ คอ เปนกลมเลกๆ ทมความเขมแขง สามารถรวมตวกนผลกดนเรองโฮมสเตยใหเกดขนทงหมบานได จงพฒนาแนวคดเรองคณธรรมในการท�าวสาหกจชมชน (โฮมสเตย) ใหมความรบผดชอบ มความซอสตย ความสามคค ความมน�าใจ ความขยน ความประหยดและอดทนระหวางกนในชมชน ตอมา ปลายป พ.ศ. 2554 กจวจยเพอพฒนาทองถน เขามาชกชวนเขารวมโครงการ

2

26 27

ของวสาหกจชมชน โดยใหเลอกแนวทางการพฒนาวาจะเปนผประกอบการหรอเปนศนยเรยนร กลมตกลงเลอกเปนศนยเรยนรของชมชน โดยเปดพนทของกลมเป นโรงเรยนรองรบชมชนและเดกๆ มาเรยนร แลกเปล ยนประสบการณ เปาหมายทแทจรงคอ ตองการใหคนในพนทร จกตวตนของตนเอง ร จกถนฐานของตวเอง มงเปาถายทอดความรไปยงโรงเรยนในพนทเพอใหเดกมาสบทอดภมปญญา โดยใชศนยเรยนรบานดนเปนพนทเรยนร ผลทเกดขนจากการทดลองฝกปฏบตกบเดกในชมชน คอ เดกมความสนใจทจะมาท�ากจกรรมและมความสขทไดรวมกนท�ากจกรรม แตกมปญหาเรองเงนงบประมาณ คาอาหาร คาเดนทางของเดกๆ ทมาร วมกจกรรม เนองจากเปนกล มเดกทวไปในชมชน ไมมหนวยงานหรอโรงเรยนสนบสนน

หนวยงานภาคทมาชวยเสรมแรง : กลมแมโจ บ านดนไดรบการสนบสนนจากหลายๆ หน วยงานท เกยวข อง เช น ส�านกงานพฒนาชมชนใหการสนบสนนผานโครงการไทยเขมแขงในการเปนหม บานตนแบบ กระทรวงเกษตรและสหกรณสนบสนนเรองการจดทะเบยนเปนวสาหกจชมชน บรษทไทยออยลและกระทรวงพลงงานสนบสนนการสรางโรงไฟฟาพลงน�าในชมชนผลตกระแสไฟฟาขายใหกบการไฟฟา โรงพยาบาลสงเสรม สขภาพต�าบลโดยการเจาะเลอดตรวจสารตกค าง กจว จ ย เพ อพฒนาท องถ น เปนเครอขายท�าโครงการศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม มหาวทยาลยราชมงคลลานนาชวยท�าปายบอกทางเขามายงกล ม มหาวทยาลยราชภฎพายพและ มหาวทยาลยแมโจน�าความรตางๆ มาแลกเปลยนกนเพอประโยชนในการพฒนาทองถน และพฒนากจกรรมของศนย ไดแก เทคนคการปนดน เทคนคการสร างฐานรากของบ านดน การออกแบบลายบนเสอสกรนมาเรยนรเรองการยอมผาจากสธรรมชาตจากชาวบาน ในสวนของสถาบนการศกษานนเปนการ

แลกเปลยนกนระหวางความรเชงวชาการและความร ด านภมป ญญาของคนในชมชน จดเดน....เหนไดชด : ทางกลม เหนวาจดเด นทบ งบอกตวตนของชมชนคอ บานดน ส�าหรบเกษตรอนทรยกคงตองรอเวลาการขยายผลระยะหนงกอนเพราะยงไมเปนเกษตรอนทรยเตมพนท แตก�าลงปรบเปลยนใหจดเดนเรองบานดนลดลงเนนเรองเกษตรอนทรยเพอสขภาพมากขน โดยอาจจะท�างานเปนเครอขายกบศรษะอโศก สรางหลกสตรการลางพษเช นเดยวกบศรษะอโศก รบลกค าทตองการดแลสขภาพโดยเชอมโยงกนเปนเครอขาย เพราะธรกจกบชมชนตองเดนไปดวยกน ความมงมนและความตงใจ เปนจดเดนของผ น�าในกล ม คอ คณทองใบ เปนคนทจรงจงในการสรางและพฒนาอาชพในชมชน จดเดนอกดานคอ เปนหมบานทสะอาด ปลอดภย มน�าใจและมความสามคค และจดเด นดานอาหาร คอ เมยงบานดน น�าสลดบานดน ทเปนอาหารเดนของบานดนทคนมาพกบอกตอกนแบบปากตอปาก ถงความอรอยและเปนอาหารเพอสขภาพ อกทงยงมคนมาเรยนรการท�าเมยงบานดนอกดวย ความภาคภมใจ : แมโจบานดน เปนชอเรยกทตดปากและเปนทรจกมากขน คนบานแมโจไปอยทไหนกบอกใครๆ ไดวาอยทบานแมโจ และทบานแมโจมบานดนทเปนโฮมสเตยเพอใหผทตองการความเงยบสงบและวถชวตแบบพอเพยงมาเรยนรวถชวต เดกในชมชนเกดจตส�านกรกบานเกด ถนเกดของตนเอง อกทงยงมหม บานอนในต�าบลเรมท�าบานดนเชนเดยวกน รวมทงมการปลกผกแบบเกษตรอนทรย แตยงไมไดมาเปนเครอขายกน เยาวชนในชมชน : เยาวชนในชมชนบางคนเคยท�างานนอกชมชน แตเมอมองเหนวาชมชนของตนเองสามารถพฒนาไดเพราะมศกยภาพทด จงตดสนใจลาออกจากงาน เนองจากการท�างานเปนมนษย

เงนเดอนกเหมอนเปนทาสของคนอน เพราะนายจางมกจะเหนลกจางไมส ไมมทางไป เขากจะกดคนท�างานอยางเดยว จงคดวากลบมาอยทบานมาพฒนาบานเราดกวา ถงการกาวยางนนจะชา แตสกวนหนงมนกตองมอะไรทดขน และดกวาทจะไมมการเรมตน ลองเสนทางใหมดกวาทจะเดนบนทางสายเดม ซงมองเหนทนเดมทมอย ในชมชนคอโฮมสเตย และคดวานาจะน�าความรทมมาประยกตใชและพฒนาตอยอดไปได ถงแมวายงจะไมเหนค�าตอบทชดเจน อยางนอยสงทท�ากท�าใหตวเองมความสข ทงยงมความเชอทวาทกอยางจะดขน ตอนนมการเรมตนกจกรรมวยโจ แมโจบานดน โดยชวนเดกๆ ในหมบานมาท�ากจกรรมอนรกษปา ท�ากจกรรมบ�าเพญประโยชนตอสวนรวม กจกรรมผาปาดวยฝาเทา ท�าโรงไฟฟา ใหหมบาน ฟนฟฝายชะลอน�า

คณทองใบ เลกรามณรงค : ความในใจทอยากบอกกบหนวยงานภายนอกคอ หากมหนวยงานมาสนบสนนเรา อยากใหมาเดนเปนเพอนเรากอนแลวคอยทงเราไป ชวยประคบประคองเราไปกอนสกพกหนงกอน เชน เรองการท�ากจกรรมของเยาวชน หนวยงานตางๆ จะมาน�าพาพเ ด น ไปกบกล ม เยาวชนได อย า ง ไ ร ท�าอยางไรจะมดรอยตอใหแนน ความมนคงของรนตอรนทจะท�ากจกรรมอยางตอเนอง ไมจ�าเปนทตองมาใหเงน อาจจะมาชวยเปนพเลยง เชน มาท�างานวจยทชมชนของเรา กได

ศนยการเรยนรเชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานหลวง อ�าเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม

กาวแรกของศนยการเรยนร ตนแบบ 2 แหง แหงบานหลวงแมอาย : เปดใชอยางเปนทางการเมอวนท 11 ตลาคม พ.ศ.2552 มคณะกรรมการทงหมด 27 คน เปนตวแทนจากองคการบรหารสวนต�าบลบานหลวง ตวแทนจากอ�าเภอแมอาย กล มคนในชมชนบานปากอ (หม บ านเศรษฐกจพอเพยง) และกล ม เพาะ เหดหอมของต�าบลบานหลวง (หมบาน เหดหอม) ผลตภณฑของศนย ฯ คอ ผลผลตทางการเกษตร 1. บานปากอ เดมกอนทจะพฒนาเปนศนยการเรยนร พนทตรงนเปดเปนโรง สขาวมากอน ในป พ.ศ. 2549 ไดรบการสนบสนนจาก อบต.เปนงบประมาณในโครงการ SML เพอซอเครองสขาว ด�าเนน-การในกจการโรงสขาวมาเรอยๆ จนถงปจจบน กล มมรายไดจากแกลบกบร�า ใชร�า เพอเลยงหมเลยงไก ในการบรหารจดการโรงสขาวนน ใชระบบการประมล ก�าไรสวนหนงแบงเขาเปนรายไดของหมบาน มการขยายกจกรรมเพมขนในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ไดแกการเลยงหมหลม เลยงเปด เลยงปลา ปลกผก ท�าปยอนทรย และพฒนาใหสามารถเปนศนยการเรยนรตนแบบใหพนทอนๆมาดงานได ภายในศนยฯ มคณะกรรมการดแล ในสวนของหมบานกจะมการบรหารจดการการเงนของตนเอง คอ สถาบนการเงนชมชน ศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรมประจ�าต�าบลบานหลวง อ�าเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม ทกรปแบบ ในสวนของคณธรรมคอการสอดแทรกเรองคณธรรมใหกบเดกๆ เวลามเดกมาศกษาดงาน ใหความรเรองความพอเพยง สรางแรงจงใจโดยแสดงรายไดทมาจากการประกอบอาชพตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง เชน การขายลกหม เมอเดกค�านวณรายไดกจะกลบไปเลาใหพอแม ผปกครองฟง บางครอบครวพาพอแมมาดงานทกล มอกครง มาดเรองหม

มาขอพนธหมไปเลยง ส�าหรบการเลยงหมหลม ในหมบานหากมคนตองการเปนสมาชกตองมาเขาเงอนไขการออม ขายหมไปแลวตองซอหมมาเลยงอก หากไมมการฝากแตกตองมการออมอยางนอยเดอนละ 100 บาท เปนกองทนหมหลม ผเลยงหมหลมจะตองมเงนฝาก ตองมาดวธการท�าคอกหม ท�าอาหารหม ท�าอยางไรไมใหคอกหมมกลน และอกหนงอาชพคอการเกบใบตองตงมาท�าหลงคาเพอขายใหคนในชมชน เปนกจกรรมทสรางรายไดอกทางของคนในชมชน

รจกกนกบกจวจยฯ : เนองจากศนยการเรยนรถกคดเลอกใหไดรบรางวลดานศนยการเรยนร เศรษฐกจพอเพยงในจงหวดเชยงใหม ประมาณป 2551 ตอนนนมศนยการเรยนร ไดรบรางวลทงหมด 32 ศนย หลงจากทไดรบรางวลกเรมการพฒนา/ปรบปรงศนยการเรยนร ใหมกจกรรมทหลากหลายและสอดคลองกบวถชวตในชมชน และมคนเรมเขามาดงานมากขน เนองจากมการประชาสมพนธข อมลในเวบไซต ของ OKRD ท�าให เรมมหนวยงานจากพนทในภาคอนๆ มาดงาน เชน กศน.นนทบร หนวยงานของทหาร

ครโรงเรยนบานปาแดง : เรองคณธรรมจรยธรรม เดกจะเรยนรจากกจกรรมทท�าอยในชวตประจ�าวน เชนเรองความรบผด-ชอบในการปลกผกสวนครว และบรณา-การรายวชาอนๆ ดวยเมอเดกไดมาดงาน แตการศกษาจะเนนเรองของแนวทางการด�าเนนชวตดานเศรษฐกจพอเพยง

ตวแทนองค การบรหารส วนต�าบลบานหลวง : การสนบสนนชาวบาน นนจะตองมความเหนจากชาวบานเปนหลก สงทเปนจดเดนของกล มนคอ มความพยายามทจะท�างานใหเปนรปเปนราง มความตงใจจรง อยากท�าโรงส อยากท�าวสาหกจชมชนทกอประโยชนใหกบคนในหมบาน กลมท อบต.สนบสนนอยกจะมกลมเหดหอม และกลมปาชมชนบานใหม

โพธงาม อบต.พยายามจะสนบสนนใหมหมบานละ 1 กลม ตามบรบทของหมบาน จดเดนของบานปากอคอ มความสามคค เปนอนหนงเดยวกน สงทยงตองพฒนาตอคอ การพฒนาศกยภาพคน เพมพนความรและประสบการณ ใหสามารถเปนวทยากรในชมชนได ภาคทด...ทชวยเสรมหนน : หนวยงานทเข ามาสนบสนนศนย ฯ ทชดเจนคอ องค การบรหารส วนต�าบลบานหลวง ในการสนบสนนโรงเรอนสขาว ซอเครองส ข า ว เป นพ เ ล ย งท ช วยด แลกล ม สนบสนนเรองการพาไปศกษาทต างๆ เชน แมแตง หวยฮองไคร และมพฒนาชมชนอ�าเภอแมอายเปนหนวยงานทพาคนในพนทอนๆ มาศกษาดงานเรองเศรษฐก จพอ เพ ย งของบ านป าก อ พฒนากรจากอ�าเภอเชยงดาว อ�าเภอแมแตง อ�าเภอแมรม ส�านกงานพฒนาสงคมฯ จงหวดกพาเครอข ายอนๆ มาดงาน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณฯ (ธกส.) และหนวยงานภาคทส�าคญคอ สสส. เนองจากบานปากอไดรบคดเลอกจากอ�าเภอแมอาย สนบสนนงบประมาณในการพฒนากล ม เน นการอบรมใหความร โดยมเกษตรอ�าเภอใหความรดานการเกษตร และปศสตวมาชวยเรองการเลยงหม เลยงโค

การบรหารจดการกลม การด�าเนนงานของศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงน มการด�าเนนการทม โครงสร างชดเจนตามโครงสรางคณะกรรมการหมบาน และมความเกยวข องกบการบรหารจดการกจกรรมตางๆ ของหมบาน คณะกรรมการประกอบดวย ประธาน รองประธาน กรรมการ เลขาฯ เหรญญก การบรหารจดการคนแบงหนาทกนตามความถนด ส�าหรบเรองการเงน เมอมการท�ากจกรรมตางๆ ในกลม หากมก�าไรกจะแบงสวนหนงเขาไปส เงนกองกลางของหม บาน เพอใชในกจกรรมตางๆ ของหมบานโดยไมตองใหชาวบานมาเดอดรอนในการบรจาคเงนอกครง เชน กล มเลยงหม

3

28 29

สมาชกทไดรบพนธหมไปเลยงเมอไดลกแลว ขายลกหมไปแลวตองใชทนหมนเวยนเอาไปซอหมมาเลยงอกครงและหมนเวยนพนธหมใหกบสมาชกคนอนๆ ตอไปเพอสรางรายได กลมโรงสขาว รบจางสขาวใหกบคนในหมบาน เมอไดก�าไรกจะสงไปเขาเงนกองกลางของหมบานทกป ความส�าเรจ ทเหนเปนรปธรรมชดเจน คอเดกในโรงเรยนทมาดกจกรรมของกล ม มการน�าความรทไดไปขยายผลทบานของตนเองโดยเฉพาะเดกชาวเขา เชน การปลกผกสวนครวในบาน การเลยงหมหลมเพอขายหมและขายมลหม เดกเปนสอทดมากในการสอสารเรองดๆ ไปยงผปกครอง เพราะสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการเลยงหมจากการเลยงปลอยใหหากนเอง มาเลยงในคอกแทน และในการดงานจะมการแทรกเรองคณธรรมไปส เดก คอ หลงจากทได พาไปดงานแลว กจะใหนกเรยนเขยนรายงานวาไดรบความรเรองใดบาง ไดรบคณธรรมเรองใดบาง หากตองประกอบอาชพแบบในลกษณะแบบ นจะตองมคณธรรมอะไรบาง เชน ความรบผดชอบ อดออม การลดรายจ าย สรางรายได และจากแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ทตองปลกผกกนกน สงทสงเกตไดคอ คนอายยนขน การตายนอยลง คนในชมชนมการปรบเปลยนพฤตกรรม ปรบเปลยนวถชวตมาสวถชวตเดมมากขน และมการขยายผลไปยงหมบานอนๆแตกยงไมเตมพนททงต�าบล ปญหาอปสรรค เปนสงทมอย ในการท�างานทกอยาง เรมจากความไมลงตวกนระหวางชาวบานและทองถน ซงเป นความวตกกงวลของชาวบานบานปากอเนองจากปกตจะไดรบการสนบสนนจากอบต.มาเปนระยะเวลาทตอเนอง แตหากมการเปลยนแปลงผ บรหารอบต. การสนบสนนอาจจะมการเปลยนแปลงเกดขน แตกลมกจะตองยนอยดวยตนเองใหได เพราะกลมกมความเขมแขงในระดบหนงอกทงยงเปนศนยเรยนรตนแบบดานความพอเพยงในพนทจงหวดเชยงใหม

แผนตอไปในการสรางความเขมแขงชมชน คนรนแรกในชมชนทเปนแกนน�าในการด�าเนนการอยนน มความตองการทจะสรางคนร นตอไปเพอใหมาชวยในการถายทอดองคความร ตางๆ ทมในชมชน เพอใหความรทมอยสามารถเปนประโยชนแกคนทจะมาเรยนร 2. กลมเพาะเหดบานหลวง กล มเพาะเหด เรมตน เมอป พ.ศ. 2542 มาจากอายสรนทร มสมาชก 11 คน และไดไปดงานการท�าเหดจากโครงการหลวง เมอมารวมกลมกน อบต.กใหทนมาชวย จ�านวน 20,000 บาท และกลมเพาะเหด คณตวงพร โปธ กแยกมารวมกลมกนเองในป 2550 เนองจากอายสรนทรไดแยกตวไปท�าสวนสม ปจจบนมสมาชก 10 คน การบรหารจดการกล ม ประกอบดวยประธานคอ คณตวงพร โปธ มรองประธาน กรรมการ เลขาฯ และเหรญญก มการประชมเดอนละ 1 ครง นอกจากมโครงการหรอมคนจะมาดงานกจะประชมกนเพมเตม ในกลมมการกเงน ธกส.มาเปนเงนกองกลางในการท�าเหด ปจจบนเนนการท�ากอนเหดขายกบตลาดภายนอก และเป นคนกลางในการรบซอดอกเหดมาขายเพอสรางรายได รวมทงยงสรางกจกรรมใชเวลาวางใหเปนประโยชนใหกบเดกๆ ในชมชนมาท�าก อนเหดในช วงเสาร อาทตยและชวงปดเทอม

ปญหาทส�าคญ การขยายสมาชก ถาสมาชกมมากเกนไปกจะมปญหาดานความคด จงไมไดคดจะขยายสมาชก ท�างานกบคนทเขาใจ ปญหาทพบอกเรอง คอ สมาชกน�าเหดของตนเองไปขายนอกกลม เพราะตองการก�าไรตอกโลมากกวา และน�าสวนทเหลอมาขายใหกบกลม ครงละครงกโล หรอ 1 กโล เปนปญหาของกลมทท�าใหคนท�างานตองแกไขและบนทอนก�าลงใจ ผลทตามมาคอ เหดมคณภาพลดลง ปรมาณไมเพยงพอ รวมถงการไมเขารวมกจกรรมและความพรอมเพรยงของสมาชกลดนอยลง บางสวนมหนสนอย แตตนทนการผลตเพมสงขน สมาชก

จะมเหดสงมาขายไมมาก และสวนใหญมการประกอบอาชพหลกอย แลว ท�าใหสนค ายงไม พอกบความตองการของตลาด เข าส วสาหกจชมชนเชงคณธรรม : ปลายป 2551 ผศ.ดร.วระศกด สมยานะ และทมงานไดเขามารวมท�างานกบกลมพากลมไปออกงานตางพนทบอยๆ และชวยการสรางแนวคด การท�างานพฒนาศกยภาพใหเปนผประกอบการทแขงแรง เพอสรางความมนใจใหกบลกคา พาไปศกษาดงานกบศนยเรยนรตางๆ ทท�างานกบกจวจย จ�านวน 32 ศนย และใหไปเปนวทยากร ประสานงานตางๆ ในพนท เดกและเยาวชนในพนท ลกหลานในหม บานไดรบความร และเพมทกษะในการท�ากอนเหดขาย อกทงยงไดเรยนร เรองของความรบผดชอบ การอดออม การสรางรายได การไมเอาเปรยบลกคา ตองท�าสนคาอยางมคณภาพ ความส�าเรจ กลมเหดมการท�ากอนเหดขาย โดยการจายคาตอบแทนใหกบเดกในชมชนการเรยนร การท�ากอนเหดนนท�าใหเดกร จกการท�างาน สรางรายได เกดความขยน รบผดชอบ ไดมารวมกลมกน มแรงจงใจในการท�างาน อกทงยงไดออกรายการทวสเพอฝน ท�าใหกลมเปนทร จกของคนทวไปมากยงขน จากเดมทรจกผานสอของ OKRD จดเดน การเพาะเหดเปนอาชพทสามารถเปนอาชพหลกได มความจรงใจกบลกคาและผ มาศกษาดงาน ไม หวงความร สนคามคณภาพ เหดสดและเหยวชา เกบไวไดนานกวา มหนวยงานทมาชวยสนบสนน พฒนาสงคม มาชวยเรองสรางหองน�าทถกสขลกษณะ วสาหกจชมชนมาจดทะเบยนจดตงกล มธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณฯ (ธกส.) และ องคการบรหารสวนต�าบล (อบต.) ให งบประมาณสนบสนน และอบต.ตางๆ ในละแวกใกลเคยง เชญไปเปนวทยากรในพนท เมอหนวยงานตางๆ เขามา

กลมกไดรบประโยชน ไดรบการพฒนาตวเอง เปนทรจกมากขน แผนการด�าเนนการตอ คอ การพฒนาคนรนตอไปขนมาชวยท�างาน แตส�าหรบเรองการขยายสมาชกกยงไมมแผนเรองนเพราะตองการคนทมใจมากๆ มาท�างานจรงๆ คอตองเปนคนทมความเสยสละ มความรบผดชอบ และมความเขาใจ ในการด�าเนนงาน ทงเรองการเงนและการบรหารจดการ จงจะด�าเนนการตามแนวทางเดม แตกจะใหความร กบผ ทสนใจ และการเผยแพรองคความรของกลมตอไป

ศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรมประจ�าต�าบลสนผกหวาน อ�าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม

กาวแรกของศนยการเรยนรฯ : ศนยการเรยนร ฯ เปดใชอยางเปนทางการ เมอวนท 6 ตลาคม พ.ศ. 2552 มคณะกรรมการทงหมดจ�านวน 21 คน เปนตวแทนจากองคการบรหารสวนต�าบลสนผกหวาน ตวแทนจากสถานศกษาในชมชน หนวยงานภาครฐในเขตพนทอ�าเภอหางดง และกลมประตมากรรมดนเผาบานปาตาล

กอนทจะมาเปนศนยการเรยนร ตอนนนยอนไปประมาณ 80-90 ป ในชมชนเปนหมบานทปนอฐมอญ ปนคนโท หมอน�า กระปกออมสน แจกน ท�าเปนอาชพสบทอดกนมา จนกระทงป 2542-2543 มการเรมตนตงกล มศลปกรรม ดนเผาบานปาตาล กปรบเปลยนมาปนปฏมากรรมเปนตกตารปตางๆ เปนอาชพเสรมตอมาจนกระทงป 2547-2548 เรมจดทะเบยนเปนวสาหกจชมชนและสงผลงานของหมบานเขาประกวด OTOP ในป 2551 แรกเรมจดตงมสมาชกประมาณ 70 คน การรบสมาชกใหม จะมการคดคาสมคร 100 บาท กลมมโครงสรางการบรหาร คอ ประธาน รองประธาน เลขาฯ เหรญญก และกรรมการ ป จจบนมประมาณ 11 คน ผลประโยชนทไดรบคอ

เมอมคนมาศกษาดงานทกลม กจะไดรบคาวทยากรและไดขายสนคา การดแลสมาชกคอ น�ารายไดมาซอของสวนรวมในการพฒนาศนยฯ เงนของกล มสวนใหญจะหมนเวยนภายในกลมปนตกตา แตหากเปนเงนหมนเวยนทช วยเหลอสมาชกกจะเปนเงนของกลมออมทรพยซงมคณะกรรมการบรหารคนเดยวกนกบกลมปนดน มผทมาศกษาดงานเฉลยปละ ประมาณ 10 ครง หากเป นนกเรยนนกศกษากจะมาดวธการท�า รปแบบ การตลาด หากเป นหน วยงานเช น องคการบรหารสวนทองถนตางๆ กจะมาดแหลงผลต

กจวจยฯ...พาสเวทจงหวด : ทางกลมไดรวมท�างานกบกจวจยเพอพฒนาทองถน โดยเรมจากการเขาประกวดกลมวสาหกจชมชน โดยมผศ.ดร.วระศกด สมยานะ เปนคณะกรรมการ จนกระทง กลมเรมเปนทร จกกมเดกมาเรยนร จ�านวนมาก บางครงประมาณ 200 คน ท�าใหไม สามารถใหความรไดอยางทวถง อยางไรกตาม ทางกลมกไดสอนเดกไดเรยนรถงภมป ญญาท ได เคยท�ามา สอนความอดทน สอนความเออเฟ อเผอแผ สอนความรบผดชอบ ความซอสตยตอลกคาในการท�าต กตาขาย และความกตญญ ศนยการเรยนรสอนใหคนมความอดทน และมความเผอแผใหเพอนบาน

ความภมใจ : งานป นดนนนเปนงานทต องมใจรกและมความคดสรางสรรค สามารถฝกสมาธ คลายเครยดและคลายวตกกงวลได หมบานปาตาลสามารถเปนศนยเรยนร ทางดานภมปญญาทองถนหตถกรรมการป นดนเผาแหงหนงในเชยงใหม รวมถงเปนแหลงทองเทยวแหงหนงในเชยงใหม เนองจากมการจดงานมหศจรรยดนยม ในรปแบบถนนคนเดน ซงจดตอเนองมาตงแตป 2555 เปนงานทไดรบการสนบสนนจากองคการบรหารสวนจงหวดและการทองเทยวจงหวดเชยงใหม อกทงยงไดสอนเดกใหร จกภมปญญาดงเดมของชมชนทสามารถน�า

มาประยกตใชและประกอบอาชพสรางรายไดเลยงตนเอง และพฒนามาเปนหลกสตรทองถนของโรงเรยนบานปาตาลมาหลายปเพอน�ามาเผยแพรและสบทอดภมปญญา มโรงเรยนมงฟอรด เชยงใหม มาดงานทกลมฯ ทกป เพอเรยนรเรองราววถชวตของคนในชมชน

ความร สกของเดกท ได เรยนร กจกรรมปนดน คอ เกดความสนกสนาน ไดฝกศลปะการปน ไดฝกสมาธและฝกความมน�าใจโดยการแบงอปกรณใหเพอนเมอตองท�างานรวมกน

ภาค : กรมวทยาศาสตรการบรการมาใหความชวยเหลอเรองการพฒนาผลตภณฑพฒนาชมชน ไดแนะน�าใหตงกล มเพอรวมตวกนพฒนาผลตภณฑและชวยเหลอกน เทศบาลต�าบลสนผกหวาน องคการบรหารสวนจงหวดเชยงใหม และการทองเทยวแหงประเทศไทยจงหวดเชยงใหม ไดใหการสนบสนนงานเปดบานมหศจรรยดนยม และกรมสงเสรมบญชสหกรณไดเขามาชวยใหความรเรองการท�าบญช

จดดอยทตองพฒนาตอ : เรองรปแบบของการพฒนาผลตภณฑ สวนใหญมรปแบบซ�าๆ เกาๆ การบรหารจดการกลมทงดานการประสานงานในการใหคนนอกมาศกษาดงาน และเรองวสดอปกรณใหมความทนสมยขน เชน เรองเตาเผาตกตาทควรมขนาดใหญขน

4

30 31

สภาพทวไปของ “บานเกาะทง”บ าน เกาะท ง หม 5 ต� าบล

นาโหนด อ�าเภอเมอง จงหวดพทลง เปนชมชนเกาแกทประชาชนสวนใหญอพยพมาจากต�าบลกงหรา อ�าเภอเมอง จงหวดพทลง ซงต อมาต�าบลกงหราหลายกฐานะเป นอ� า เภอกงหราในป จจบน ยอนอดตไปประมาณแปดสบปทผานมาครอบครวของนายเอยด ชอกษร เปนรนแรกทเขามาบกเบกตงถนฐานจบจองทดนท�ากนนบตงแตป พ.ศ. 2474 ทานเปนบคคลท ม ความร เ ร อ งการใช สมนไพร ไสยศาสตร และพธกรรม ชาวบานรจกเรยกวาแพทยเอยด หลงจากนนไมนาน กไดมการชวนเพอนบาน คอตระกลจนทรเทพ มาตงรกรากเปนเพอนบานกนอย กน 2 ครอบครว และตอมากมคนอพยพเขามา

ตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรมศนยเรยนรชมชนสวนสรางสขบานเกาะทงเทศบาลนาโหนด อ�าเภอเมอง จงหวดพทลง

เพมขนเรอยๆ มอาณาเขตดงน ทศเหนอ ตดตอกบ บานวงปรง หม 8 ต.นาโหนด อ.เมอง จ.พทลงทศใต ตดตอกบบานโคกว าว หม 7 ต.นาโหนด อ.เมอง จ.พทลงทศตะวนออก ตดตอกบบานบวงชาง หม 9 ต.นาโหนด อ.เมอง จ.พทลง ทศตะวนตก ตดตอกบบานทงวาด หม 3 ต.คลองเฉลม อ.กงหรา จ.พทลง

ปจจบนมจ�านวนประชากรเพศชาย 352 คน เพศหญง 350 คนจ�านวนครวเรอน 195 ครวเรอน เนองจากหม บ านมลกษณะเป นพ นท ร าบล ม ลกษณะลาดเอยงไปทางทศตะวนออก ดนสวนใหญเปนดนรวนเหมาะแกการประกอบอาชพเกษตรกรรม ประชากรส วนใหญจงประกอบอาชพทางด าน

เกษตรกรรม ไดแก ท�านา ท�าสวนยาง สวนผลไมรบจาง คาขาย โดยการท�าอาชพ เกษตรกรรมอาศยน� าฝนจากธรรมชาต ลกษณะภมอากาศ ม 2 ฤ ด ก า ล ค อ ฤ ด ร อ น ก บ ฤ ด ฝ น สวนวถการด�าเนนชวตมพนฐานมาจากศ า ส น า ช า ว บ า น เ ก า ะ ท ง น บ ถ อศาสนา 3 ศาสนา ประกอบดวยศาสนาพทธ ศาสนาอสลาม ศาสนาครสต

ศนยเรยนรชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง

ศนยเรยนร ชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง เปนศนยการเรยนรทตงอยในสวนยางพาราเลกๆ มแกนน�าคอ คณเตอนใจ สทธบร (ลกสาวของผทมาบกเบกบานเกาะทงครงแรก) มเนอทประมาณ 7 ไร มลกษณะเปนบานไมใตถนสง ฝากนดวยไมไผขดแตะ ใชพนทใตถนบานเปนหองสมดทมหนงสอหลากหลายและเปดโอกาสใหเดกมาอานหนงสอและท�ากจกรรมเรยนรรวมกนเสรมสรางนสยการอานใหกบเยาวชนต�าบลนาโหนด อกทงยงเปดโอกาสใหเดกๆ เยาวชน ท�ากจกรรมตางๆ ตามความสนใจ และมการเรยนรวถชวต วถชมชน ภมปญญาท องถน ม เป าหมายเพอให เดกและเยาวชนหางไกลจากปญหายาเสพตด ตดเกม เตบโตเปนผใหญทด มคณภาพ บนพนฐานความคดทวา “เรยน กน เลน เปนการสรางสข”

ผน�าการเปลยนแปลงคณเตอนใจ

สทธบร

ศาสนา-สมพนธ

เชอมโยงคน 3 วย 3 ศาสนา

หองสมดใตถน/

โครงการสายใยรก

พนทน...ดจง พทลงยมคายเรยนรวถชวตและวถชมชน

สบคนคนท�าดแผนทคนด

พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2555 พ.ศ. 2556พ.ศ. 2553-2554

พ.ศ. 2549-2550

ประสบการณก า ร ท� า ง า นองคกรพฒนาเอกชน ท�างานดานการพฒนา ดานสอสงแวด-ลอม

สสส.ศนยคณธรรม/โครงการสายใยรกในครอบครว

สถาบนสอเดกและเยาวชน : (สสย.) และ สสส.

หนวยงานพฒนาท งภาครฐและเอกชน

จดสรรเงนปนผล กลมออมทรพยเ พ อ ก า ร ผ ล ตจดสวสด การใ ห ก บ เ ด ก แ ล ะเยาวชน

ศนยคณธรรม

ประสานความรวมมอระหวางชมชน ภาครฐ เอกชน หนวยงานตางๆ

สรางความเขาใจความเชอและวถปฎบต “ความแตกตาง” เพอการอย รวมกนอยางสนตสข

พนทสขาว และกจกรรมสราง-สรรคเดก เยาวชนตนแบบโครงการสานสายใยรก 3 ว ย ข ย า ย ผ ลระดบประเทศ

อนรกษ เรยนรวถชวต วถชมชน และภมป ญญาชมชนทองถน

เชอมโยงเครอ-ข า ย ก า ร จ ดกจกรรมระดบจงหวดเปนพลงในการสรางสข

กระบวนการเรยนรประวตศาสตรวถชวต วถชมชนสรางความสม- พนธระหวางเดก ครอบครว ชมชน ความรก ครอบ- ครวอบอน

สรางเสรม กระตน ใหก�าลงใจ สรางคนตนแบบในการท�าความดของชมชนท องถ น บรรจแผนปฏบต-การประจ�าปของจงหวดพทลง

เรยน กน เลน เปนการสรางสขเปดพนทท�ากจกรรม เรยนร สรางสรรค โดยการเชอมโยง

เดก ครอบครว ชมชน และหนวยงานทงภาครฐและเอกชนเปนพลงหนนเสรม หองสมดใตถน พนทน ดจง... สวนยางยม พทลงยม

แผนภาพแสดงจงหวะกาวศนยเรยนรชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง

ประมาณป พ.ศ. 2543 จงหวดพทลงมโครงการพฒนาศกยภาพผ น�าชมชน ซงไดรบงบประมาณจากโครงการของประเทศออสเตรเลย คณววฒน หนมาก แกนน�างานพฒนาทต�าบลคหาใต เครอขายเกาแกเครอขายหนงในจงหวดพทลง เปนผ

ทไดชกชวนใหคณเตอนใจ สทธบร หรอ ปาปอมของเดกๆ ในชมชนไดมโอกาสเขารวมโครงการพฒนาศกยภาพผน�าชมชน นบเปนยางกาวแรกทเขามาในงานพฒนาชมชนบานเกดของตนเอง ซงเปนชวงเวลาเดยวกนกบกลมออมทรพยของบานเกาะทงประสบปญหาตองยบเลกกลมพอด จงเกดความคดรวมกนกบคนในชมชนท

ตองการฟ นฟกล มออมทรพย น�าคณะกรรมการกลมออมทรพยบานเกาะทงเขารวมอบรม ในระหวางการอบรมมการคยกบแกนน�าแตละคนคดหาแนวทางในการฟนฟกลมและจะตองกลบมาพฒนาบานของตนเองใหได

32 33

คายเดกเรยนรวถชวตและวถชมชน...เชอมโยงพลงครอบครว โรงเรยน ชมชน

ป พ.ศ. 2546 คณะกรรมการกลมออมทรพย รวมกนถอดบทเรยน วเคราะหจดออน จดแขง อปสรรค โอกาส ของกลมออมทรพย เพอน�าขอมลมาใชในการพฒนากลมออมทรพย และใชขอมลตางๆ มาพดคยกบชาวบานทสนใจท�ากลมออมทรพย ใหมารวมกลมกนอกครง กระทงเกดกลมออมทรพยหม 11 บานตนไทร กบกลม ออมทรพยหม 5 บานเกาะทง สองกลมนท�างานตอเนองมา 2 ป โดยทคนท�างานไมมคาตอบแทน ไมมเงนปนผลใหกบสมาชก ตอมาปท 3 คณะกรรมการมการพดคยกนวา เงนผลประโยชนจากการท�ากลมออมทรพยถาจะน�ามาปนผลใหกบสมาชกจะไดนอย ดงนนคณะกรรมการกลมจงตกลงรวมกนวาจะน�าเงนปนผลมาเปนสวสดการชมชน น�าไปสรางกจกรรมทมประโยชนกบเยาวชนในชมชน เรมตนจากการจดคายเดกและเยาวชนในพนท เพอสร างการเรยนร และสรางความสมพนธอนดระหวางคน 3 วย 3 ศาสนา ในชมชน ดงนนจงเกดคายใหกบเดกชอวา “คายเรยนรวถชวตตนเอง” โดยใชระยะเวลาภายในวนเดยว มการพาเดกไปยงจดเรยนรตางๆ ในชมชน เชน สวนสมนไพร สวนสมรมย วด การท�ากจกรรมในปแรกตงเปาหมายไว 60 คน แตมเดกมาเขารวม กจกรรม 162 คน มครด�า ซงเปนคนมาชวยดแลในชวงนน

ปตอมากล มออมทรพยเพอการผลตไดมการจดสรรผลก�าไรมาเปนการจดสวสดการสรางการเรยนรใหกบเยาวชนบานเกาะทง และต�าบลนาโหนด ปรบการจดคายแบบวนเดยวเปนแบบคางคนเพอใหเดกเรยนรวถชมชนตามค�าขวญของต�าบล คอ “เหดทอดนาโหนด รงโรจนยางพารา หานบวตระการตา เลองลอชาขาวเลบนก มรดกเขาหลกโค” เพอใหเดกทเขาคาย

เรยนรวถชวตของชมชน และศกยภาพของชมชน การเขาคายเดกมครของศนยเดกเลกเปนก�าลงส�าคญทชวยดแล มผปกครองทมรถท�าหนาทรบสงพาเดกไปเขาคาย และไดรบความรวมมอจากต�ารวจตระเวนชายแดนสนบสนนทพก ใหเดกพกคางคนทศนยปฏบตธรรมพรหารบว มเดกเข าร วมกจกรรมประมาณ 300 คน กจกรรมทส�าคญในการเขาคายคอ พาเดกลงศกษาวถชมชนเพอใหไดเรยนรเรองราวดๆ ของแตละหมบาน หลงจากเรยนรแลวแตละหม บ านกจะจดอาหารมาเลยงเดกๆ ผลจากการเขาคายท�าใหเดกเกดการเรยนรทจะพฒนาชมชนของตนเอง โดยเรมทจะร วมกนพฒนาพรหารบว เดกและผ ปกครองตนตวและเหนความส�าคญของการจดคายเพอใหเดกเกดการเรยนรวถชมชน จากจดเรมตนของการจดท�าคายเดกเพอเชอมโยงคน 3 วย 3 ศาสนาในการสรางแนวทางการอย ร วมกนอยางสนต ท�าใหเกดเปนศนยเรยนรชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง

ประสานเชอมโยงกบหนวยงานภายนอก...เชอมโยงคน 3 วย 3 ศาสนา สรางกจกรรมศาสนสมพนธ สปท 3

ประมาณ พ.ศ. 2549 มการพฒนายกระดบกจกรรมเพอใหเดกและเยาวชนท�ากจกรรมรวมกน คอ “กจกรรมสบคนคนท�าด แผนทคนด” การท�ากจกรรมครงนศนยการเรยนรไดรบงบประมาณจากศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ในการท�ากจกรรมครงนมการขยายกลมเปาหมายเขารวมกจกรรม ท�าใหเกดเครอขายท�ากจกรรมรวมกน 5 ต�าบลไดแก ต�าบลเกาะหมาก ต�าบลต�านาน ต�าบลศรนรนทร ต�าบลนาโหนด และต�าบลล�าสนธ พรอมกบเกดการขยายงานการท�ากจกรรมรวมกบกลมอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) ซงมทงหมด 91 คน ในการขบเคลอนงานเรอง “อาหารสขภาพในชมชน” วธการคอ กล มอสม.แตละ

หมบานจะรวมกนส�ารวจผกพนบานในชมชน และมหมอสมนไพรเปนผใหขอมลเกยวกบประโยชนและสรรพคณของพชผกแตละชนดวาสามารถท�าอาหารอะไรไดบาง รวมกนประเมนวาเปนผกหายากของชมชนหรอไม จากนนน�าผกแตละชนดมาสรป รวมกนวาสามารถท�าเปนเมนอาหารไดกชนด ผลการส�ารวจพบผกประมาณ 200 กวาชนด และน�าขอมลมาเผยแพรในชมชนถงประโยชนท ได รบจากพชผกต างๆ ในชมชนจากนนชาวบานเกดการเปลยนพฤตกรรม คอ การปลกผกจะลดการใชปยเคมลง ใชปยอนทรยเพมขน คนเรมปลกผกเพมขนเปลยนพฤตกรรมมากนผกมากขน จนกระทงความส�าเรจทเหนเปนรปธรรมคอ โรงพยาบาลสงซอผกจากชมชนไปใช เป นวตถดบให กบผ ป วยในโรงพยาบาล อกทงยงสามารถเชอมโยงความสมพนธทดระหวางเดกและผ สงอายในชมชน

ตอมาป พ.ศ. 2550 ศนยเรยนรชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง ท�างานรวมกบศนยคณธรรม (องคการใหาชน) เรองของแผนทคนด เพอสบคนความด 80 คน 80 ความด โดยมภาคพฒนาท�ารวมกนคอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล และกศน. มคน 3 วยในชมชนมารวมกนท�ากจกรรม ไดแก เดก อสม. และผสงอาย รวมกนก�าหนดเงอนไขของคนดทจะสบคนในชมชน เชน เปนคนทมจตอาสา มความรเรองสมนไพร เปนครนอกระบบหรอครภมปญญา มแนวทางการใชชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง เมอก�าหนดเงอนไขแลวจงด�าเนนการสบคนคนด เมอสบคน แลวเสรจ กจดงานเชดชคนดและเชญผวาราชการจงหวดมามอบประกาศนยบตรยกยองคนด สถานทใช จดกจกรรมท พรหารบว มผเขารวมงานประมาณ 3,000 คน ซงกจกรรมนเกดการขยายผลไปในระดบจงหวด เนองจากผวาราชการจงหวดเหนวาเปนเรองทด นาสนใจและควรขยาย

ผลใหเกดคนดทวทงจงหวดพทลง โดยบรรจเขาเปนแผนปฏบตการประจ�าปในระดบจงหวด

ตอมามสถานการณทเกดขนในชมชน เรองปญหาการแบงแยกศาสนาพทธกบมสลมในชมชน ในขณะนนศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ก�าลงท�างานเรองศาสนกสมพนธ คณเตอนใจ สทธบร รบทราบขอมลและเหนตวอยางการท�ากจกรรม จงประยกตน�าเอาความรจากการท�าโครงการศาสนสมพนธสรางสขในชมชน เชอมกบโรงเรยนสอนศาสนา (ปอเนาะ) ใชกจกรรมเชอมความสมพนธจากการบรโภค เรองการละเลนพนบาน และกจกรรมทสรางการเรยนรใหกบเดกๆ รวมกน และการใหความรเรองของศาสนาแตละศาสนาเบองตน เรยนรพธกรรม วถชวตของแตละศาสนา เนน “เรยน กน เลน เปนการสรางสข” ซ ง โครงการดงกล าวได รบการสนบสนนจาก สสส. ในชวงแรกของการด�าเนนงานใชพนทของศนยเดกเลกบานเกาะทง เปนศนยประสานงานและจดกจกรรมตางๆ ใชกจกรรมทเปนเครองมอในการเชอมโยงสความเขาใจและอยรวมกนของชาวพทธและมสลม เชน กจกรรมผกพนบาน กจกรรมศาสนสมพนธการเผยแพรสรางความเขาใจทงศาสนาพทธและศาสนาอสลาม

หองสมดใตถนบาน....หองสมดมชวต กจกรรมสรางสรรค เชอมโยงจากเดกสผสงอาย คณเตอนใจ สทธบร : “การท�ากจกรรมตางๆ ตอนนนกไปใชใตถนอนามย ใชลานวดท�ากจกรรม แตงานมนเยอะกเลยปรบมาท�าทบานทเปนสวนยาง เพราะพนทกวาง ใชใตถนบานนละเปนลานเลนใหกบเดกๆ ทท�ากจกรรม แลวกเรมมาจบเรองเดกเปนหลก รวมทงหลงชวงการปนผลประจ�าปของกลมออมทรพยทปาปอมรวมด�าเนนงานอยนน ไดแลกเปลยนและตกลง

รวมกนวาจะน�าเงนปนผลทปกตจะแบงใหแกสมาชกเปนจ�านวนเงนเทาๆ กนนนไปสรางกจกรรมการจดคายเดกและเยาวชนในพนทแทน เพอสรางการเรยนรและสรางความสมพนธอนดระหวางคน 3 วย 3 ศาสนา ในชมชนจงกลายเปนศนยเรยนรชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง”

ในชวงป พ.ศ. 2553-2554 มการขยายกจกรรมศาสนกสมพนธส “หองสมดใตถนบาน” เนองจากในชวงท�ากจกรรมตางๆ ตามโครงการศาสนสมพนธใชกศโลบายชวนเดกมาเลนทบาน เมอถงเวลาเรยนกไปเรยนทโบสถ ทวด ทมสยด เมอถงเวลาเลนกมาเลนทบานในสวนยาง เมอเลนทบานกจะมหนงสอใหอาน เดกสนใจอานหนงสอทมอยเพมขน ในระยะตอมาจงมความคดวาควรจะมการท�าหอง

สมดใหมหนงสอทหลากหลายใหเดกไดอาน จงมการประสานกบ กศน. ท�าใหไดรบการสนบสนนหนงสอเข าห องสมด นอกจากนยงมการประสานงาน หารอกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และจดท�าโครงการหองสมดใตถน การด�าเนนโครงการหองสมดใตถนไดรบการสนบสนนจากศนยคณธรรม (องคการมหาชน) สรางกระบวนการมสวนรวมของเดกโดยตองมการพาเดกไปศกษาดงานและเพมเตมความร เกยวกบการจดท�าหองสมด โดยไปพกคางททะเลนอยประมาณ 200 คน กจกรรมทท�าคอเชญวทยากรมาใหความรเรองการอาน ใหเดกเขยนหองสมดในฝนเพอวางแผนรวมกนสรางหองสมด มกจกรรมเสรมสรางการเรยนรโดยใหเดกเลอกหนงสอทตนเองอยากอ านตามรายการชอหนงสอ เมอเดกอานหนงสอจะตองมบนทกหลงการอาน ใหผปกครองลงลายมอชอรบทราบ ใหเดกอานและสรปการเรยนรวาอานแลวไดอะไร หองสมดใตถนบานจงเสมอนเปนหองสมดมชวต เดกๆ ไดอานหนงสอทสอดคลองกบวยและความตองการ อานแลวออกไปเปนหองสมดเคลอนท บรการผสงอาย หรอคนดอยโอกาสในชมชน

34 35

หนงสอและสอตางๆ ในหองสมดใตถนบาน ตองสอดคลองกบวยและความตองการ อานแลวเดกๆ สามารถออกไปเปนหองสมดเคลอนทหรอหองสมดมชวตแกชมชนได ทงน ยงใหบรการผสงอาย หรอคนดอยโอกาสในชมชน ทกอยางทมใตถนบาน รอบใตถนบาน สามารถใชเปนสอเพอการเรยนร นอกจากนมการฟนฟสอพนบาน “มโนราห” ใหกลบมามชวตอกครง รวมทงฟนฟการท�าขนมพนบาน อาหารทองถน การละเลนถนไทยใต ใหคงอยกบชมชนตอไป ตอมาปท 2 มการเชอมโยงการท�ากจกรรมของหองสมดใตถน ไปทโรงเรยน ชวนโรงเรยนวางแผนเรองการสรางนสยรกการอานและท�าโครงการยอยๆ เพอไปจดการตวเองในการพฒนาหองสมดของตนเอง รวมกนเปนเครอขายรกการอาน กจกรรมทสงเสรมการอาน เชน กจกรรมเลานทานและทายปญหาในชวงเวลาพกเทยง พรอมทงสรางแรงจงใจใหเดกวา หากตอบปญหาชงรางวลถกกจะไดรบใบประกาศและรางวล นอกจากนยงมห องสมดต เยนท โรงเรยนบานตนไทร เนองจากคนในชมชนน�าตเยนทเสยแลวมาใหโรงเรยน โรงเรยนจงน�ามาท�าหองสมด ตเยน ตดปายวาตปญญา และมมมหนงสอรวมดวย เดกนกเรยนชอบมาก จงขยายจากโรงเรยนมาสศนยพฒนาเดกเลกบานตนไทร มหองสมดตเยน มการน�าหนงสอการตน หนงสอนทานมาไวในตเยน พอเดกวางวางกระเปาไดกรบเปดตเยนหยบหนงสอมาอาน เปนการท�าใหเดกสนใจการอานเพมมากขน

ในอนาคตทางศนยฯ จะขยายกจกรรมเพมเตม โดยการน�าเอาความรจากชมชนทมอย างหลากหลาย อาท

การแกะสลกหยวกกลวย เทคนคการรอยลกปด การแกะรปหนงตะลง หรอความรอนๆ น�ามาใหเดกและเยาวชนไดชวยกนด�าเนนการ สบคน เสาะหา เรยนร ทดลอง และปฏบตจรง จดท�าเปนสอเคลอนไหว ภาพนง หนงสอท�ามอ หนงสน ฯลฯ จากนนใหเดกๆ น�าผลงานทผลตไดมาแลกเปลยนกน โดยมผรมาชวยเตมเตมเรองราวทผานการบอกเลาของเดกๆ ซงสอเหลาน จะกลายเปนชดองคความร ทจะคงอยในหองสมดใตถนตอไป

ปจจบนบรเวณใตถนบานของคณเตอนใจ สทธบร เปนหองสมดของชมชนทมชวต เปนแหลงเรยนร และท�ากจกรรมยามวางของเดก เยาวชน และคนในชมชน การด�าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชนทง โครงการปดเทอม เปดตา เปดใจ กบการละเลนพนฐานลานสรางสข โครงการปดเทอม เปดตา เปดใจ กบขนมพนบานอาหารทองถน โครงการศาสนสมพนธกบการสรางสขในชมชน โครงการมโนราหเรยน รอง รอย ร�า สอสรางสข ฯลฯ โดยเนนการสรางการมสวนรวมของคนในชมชน เชอมโยงคน 3 วย ทงเดกเยาวชน และผ ใหญ มารวมแลกเปลยนเรยนร สรางสมพนธอนดระหวางกน เพอสรางความรกความอบอนในชมชน เพอเปนเกราะปองกนปญหาสงคมตางๆ ทเกดขน และคอยๆ กลายเปน “สวนยางยม” ในทสด

คณเตอนใจ สทธบร ไดกลาววา “หองสมดใตถนบานนนกลายเปนพนทเสรทเดกๆ อยากจะท�ากจกรรมอะไรกมาใชพนทนรวมกน ไมวาจะเปนการวาดรป การอานหนงสอ การเลนเกม หรออาหารการกนตางๆ ทมให จดศนยรวมของเดกใน

ต�าบลนาโหนด คอ “บ านป าป อม” ถงแมวาบางครงเจาของบานไมอยบาน เดกๆ กสามารถทจะแวะเวยนมายงบานปาปอมไดตลอดเวลา จดเดนทส�าคญคอ เดกไดรบความรกและก�าลงใจจากเจาของบาน ไดแสดงออกตามความตองการของตนเอง มอสระในการคดและไดท�าในสงทตนเองคดท�าใหใตถนบานแหงนเปนททมความสขและเปนททเดกๆ รจกกนทงนาโหนดอกทงเปนพนทสขาวทผ ปกครองใหการสนบสนนทลกของตนเองจะมาท�ากจกรรมทน และพรอมทจะมารวมท�ากจกรรมกบลกหากมเวลาวาง ท�าใหหองสมดใตถนบานไมเปนแคพนทของเดกแตเปนพนทของครอบครวอกดวย ความส�าเรจของหองสมดใตถนบานนนคอความสขของเดกๆ ทเกดขนในชมชน แตผลตอเนองทเปนความส�าเรจในระดบสงคมนน คอ พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาศรรศม พระวรชายาฯ ไดทรงลงพนทมาดเรองอาหารพนบานในโครงการของสายใยรก และรฐมนตรกยงลงพนทมาดหองสมดใตถนบาน”

“เดกนกเรยนโรงเรยนวดหวหมอน เปนเดกมธยม คอนขางเกเร ภาพลกษณเดกเปนอยางนนแตเดก เมอมาอยกบเราตรงนเขาจะเปลยนไปเลย อยางเชน เจาตม เปนเดกเกเรมากเลยนะ แตท�าไมตมมาอย ทน มานอนกบเพอน มาวาดรป นองเพชร ตวขนาดตกมานอนคว�าอยทน แมเขามาเหนรองไหเลยนะ มาเหนเพชรนอนวาดรปทน ถามเขาวารองไหท�าไม เขาบอกวาไมคดวาลกจะมาอย ทนแลวดมความสข เดกเกเรเมออยขางนอกจะเปลยนบทบาทเลยถามาอยทน อยางเชนหมนอยเปนเดกบกพรองทางการอาน แตถาถาม

หมนอยวา หนงสอเลมไหนวางอยตรงไหน ท�าไมเขาหาเจอ เขาอานไมไดแตเขาอาศยความจ�า สงทเขาท�าไดดคอ วาดรปไดสวยมาก เขาไปดหนงต�านานสมเดจพระนเรศวรฯ เขากลบมาวาดรปใหปาปอมด ปาปอมกใหก�าลงใจชมวาวาดรปไดสวย” คณววฒน หนมาก : “เราจะตอบแทนเดกนะ คอ เจาของบานมความโอบออมอาร มน�าใจ เปนกนเอง ไมหยาบกบเดก คอพดด อยางลกผมนถาปอมพดเขาจะฟง แตถาผมพดเขาจะตองคดกอน ปอมนเขาจะมเสนหกบเดก อยางเดกบานผมนเขายงนกถงปาปอม อยากจะมาบานปาปอมอก คอปอมเขาเขาใจเดก กจกรรมหลกของทนคอ การท�ากจกรรมอะไรกไดทผอนคลายส�าหรบเดกๆ เนองจากเดกมาจะไดเลนจะไดกน มอปกรณไวใหท�ากบขาวกน มของเลน มหนงสอใหอาน มภาพใหระบายส สดทายกอนไปจากทบานกมการกอดกน ขยายผลจากหองสมดใตถนบานมาส ชมชน”

“พนทนดจง... เรยนรภมปญญาทอง-ถนสรางความสขรวมกนระหวางเดก ผปกครอง ชมชน”

จากการทศนยเรยนร ชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง เปนพนทสขาว ทเปดโอกาสใหเดกๆ ครอบครว ชมชน มารวมกนท�ากจกรรม อยางตอเนอง ในป พ.ศ. 2555 จงมการเชอมโยงประสานงานกบสถาบนสอเดกและเยาวชน สสย. ภายใตการสนบสนนของ สสส. รวมกนจดท�าโครงการ “พนทน...ดจง” ซงบานเกาะทงไดด�าเนนการโครงการ โดยมศนยพฒนาเดกเลกในพนทเปนผด�าเนนการหลก และมาใชพนทของศนยเรยนรชมชนสวนสราง

สขบานเกาะทง ในการจดกจกรรม ส�าหรบรปแบบของพนท น ด จ งท ผ านมานน เปนการจดงานโดยมการจดกจกรรมตางๆ เชน สอนใหเดกท�าขนมพนบาน กจกรรมกลางแจง เชน มากานกลวย เดนกะลา ปดตาตหมอ การระบายสภาพ การฉกปะกระดาษรวมกบผปกครอง เปนพนททใหเดก ผ ปกครอง และครไดร วมกนท�ากจกรรมอยางมความสข และรวมสรางความผกพนระหวางชมชน ผ ปกครองชมชนกบโรงเรยนศนยเดกเลกแตละพนทมการท�ากจกรรมในโครงการพนท...นดจงทกศนย แตกจกรรมทด�าเนนการกบเดกอาจตางกนไปตามความตองการของแตละศนย อาจจะเปนการละเลนทเปนการสบสานประเพณ เชน การร�ามโนราห การเชดหนงตะลง และจากการท�ากจกรรมน มเสยงสะทอนจากผปกครองของเดกวา ควรมการท�ากจกรรมอยางนในชวงเวลาของวนเดกด วยเพราะเป นกจกรรมทสามารถสรางความสขใหกบเดกได

พนท...นดจง จากสวนยางยมขยายผลสพทลงยม

หลงจากทศนยเรยนร ชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง เขารวมเปนสวนหนงของภาคพนทสรางสรรค หรอทเรยกกนวา “พนทน...ดจง” คณเตอนใจ สทธบร กท�ากจกรรมรวมกบโรงเรยน วด อนามย หลงจากนนกขยายแนวคดการสรางพนทสราง- สรรคสหมบาน อ�าเภอ และจงหวดใกลเคยง จากแนวคดทจะขยายงาน จงเกดงานระดบจงหวด “พทลงยม” ขนเมอวนท 24 สงหาคม พ.ศ. 2556 ณ สวนสาธารณะเฉลมพระเกยรต ๘๐ พรรษา พทลง เปนเวทใหคนทมแนวคดคลายกนมาพบกน

คณเตอนใจ สทธบ ร เล าว า “ตอนแรกทจะท�าในเมองกกงวลบาง เพราะใชพลงเยอะและมเงอนไขไมนอยทเดยว แตกอ นใจเพราะเรามเครอขายพนท...นดจง ในต�าบลตางๆ ทเราไปรวมท�ากจกรรมไวแลว พอเรมลงมอท�ากมการขยายกล ม ทงคนรวมจด คนทมารวมเรยนร มทงโรง เรยน ชมชน ทส�าคญกคอคนขาดพนทแบบน ไมเคยมกจกรรมใหเดกๆ และครอบครวไดท�ารวมกน พอเขามารวมกจกรรมกบเราแลวค�าตอบคอมนใชสงทเขาคนหาอย”

ภาครวมจดงานครงนมทงศนยการศกษานอกโรงเรยนเมอง ศนยการศกษานอกโรงเรยนต�าบล สถาบนครอบครวเขมแขงพทลง และทมงานชมทางเขยนดวยแสง และเพอนเครอขายชมชน ภายในงานมการแสดงและการละเลนตางๆ เชน ลเกฮล จ.พทลง ละครใบ จากกลมมาหยา จ.กระบ Orchestra โรงเรยนสตรพทลง ละครสรางสรรค จากกลมขาวย�าละครเร จ .ป ตตาน ห น เ ง า กล มล กข นน� า จ.นครศรธรรมราช วงดนตร วงโฮป แฟมล ซมกจกรรมตามรอยขนมพนบาน อาหารทองถน จ.พทลง ถงผาเกบรก เขมกลดชนเดยวในโลก ผามดยอมเกบสข เพนทสกอนหน-ผาบาตก กงหนความร วาวไทย ทชชมหศจรรย ศลปะชใจ ตกตาปนปลาสเตอร ชวนนองกนผก โปสการดเดนทางของกลมศลปนเขยนดวยแสง การรอยลกปดหลากส โมบายดนเผา มการสงเสรมการอาน การเลานทานพนเมอง นทานทงซา ของเลนเดนทาง นวดแลกเลา นทานมชวต ฯลฯ

นอกจากน คณเตอนใจ สทธบร ยงไดกลาวเสรมวา “เราไดคยกบเพอนใหม สงทเราไดรบกลบมามนเปนบวกท�าใหคน

36 37

ท�างานไดคดไดวางแผนตอวาจะท�าอะไรตอ แลวในงานนท�าใหเราไดเพอนใหม ทงนกพฒนารนใหม เครอขายศลปน เมอถงเวลาทเราจะตองคยกน จะรวมกนท�าเรองดๆ เหลานตอ เขากจะแสวงหาเพอน เราเองกตองการเพอน มนจงลงตวพอด พอเขาเหนกจกรรมทเราท�า เขากอยากท�างานกบเรา ถาใครจะท�างานกบพนดมาเลย ไมตองคอยหลายวน นดแลวลงมอท�างานรวมกนเลย”

“การจดงานครงนไดมากกวาเปาทเราตงไวมาก มากกวาทเราคดไวอก เปาหมายงานในครงนทตงไวเดมแคชวนเพอนเครอขายยมในพทลงทเราเคยยมสญจรไปดวยกน มาพบ มารวมกน มาแลกเปลยนกน โดยจะชวนกลมเรยนรในพนทยมสญจรมาเรยนรรวมกนเทานน แตเมอถงเวลาทจะจดงานจรงๆ ทางทมงานมาคยกนเพอเตรยมงาน เราชวนเพอนกลมใหมมาดวย กเกดการเพอนชวนเพอน

ท�าใหในงานมความหลากหลายทงบนเวทและในลานเลน ลานแบงปน”

ศนยเรยนรชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง : บรหารจดการตามวถชมชน

การบรหารจดการ วธการท�างาน ใชกระบวนการมสวนรวม องวถชวตประจ�าวนพดคยกน กนขาวดวยกน พบปะพดคยกนตามสถานทตางๆ คนท�างานไมมการจดโครงสรางทเปนทางการแตเปนการท�างานในรปแบบของทมงาน การท�ากจกรรมแตละครงจะมการคดและระดมสมอง ร วมก�าหนดจดทมท�างานในการแบงบทบาทหนาทท�างาน การกจกรรมไมไดมการวางแผนตามปงบประมาณเหมอนเชน งานราชการหรอหนวยงานอนๆ แตท�ากนไปคดกนไปตามสภาพปญหาทเจอหรอตามสถานการณในชวงนนๆ การท�างานในชมชนจะไมมวธการหรอการก�าหนดกฎกตกาหลกเกณฑทแนนอน แตเปนการรวมท�างานดวยกนอยางเตมใจและสมครใจโดยใชวธการการสอสารสรางความเขาใจกบผ ท เกยวข อง เช น เสยงตามสาย โทรศพท ท�าหนงสอเชญ หรอบอกเลากนดวยปากตอปาก จากความส�าเรจของเกาะทงทคณเตอนใจเรยกวา เกาะทง โมเดลนน มการขยายผลวธการไปใชยงหม บ านสายใยรกแหงครอบครวทนาปะขอ อ�าเภอเมอง จงหวดพทลง และตอไปหองสมดใตถนบาน หรอหม บานสายใยรกของ เกาะทงซงจะไมไดมอยทเกาะทงทเดยว รปแบบนจะไปเกดทอนดวยทวประเทศ เนองจากโครงการนสนใจความเปนเกาะทง ความเปนหองสมดใตถนบาน และสนใจกจกรรมศาสนสมพนธ

ทมงานทท�างานดวยกน ม 2 แบบ คอ เพอนในชมชน เปนทมทชวยกนท�างาน

ใครวางกมาชวยกนท�างาน สวนอกทมแบบทสอง คอ ทม เครอขาย หนวยงานตางๆ ทท�างานรวมกน การท�างานของทนคอคยกนไดทกเรองไมใชคยกนแตเรองงานเพยงอยางเดยว คนท�างานมความเปนกนเอง ทกคนในแตละเครอขายมความเตมใจ ทจะท�างานรวมกน เพอนศนยเดกเลกก เชนเดยวกน มาชวยงานทกครง มากอน กลบทหลง ทกคนเตมใจทจะท�างานเพอใหชมชนและเดกๆ ในชมชนมความสข มกลไกทไมผกมดใครเปนพเศษ

เยาวชนพฒนา ชมชนรมเยน เนนความยงยน

การเปลยนแปลงของเยาวชนทเกดขนหลงจากทไดเขารวมกจกรรมตางๆ เชน กจกรรมศาสนสมพนธ ทแก ไขปญหาระหวางเดกไทย พทธ มสลม สงผลใหเยาวชนในพนทไดรจกกนมากขน มความสมพนธทดตอกน มความเปนเพอน เกดความเขาใจซงกนและกนมากขน เกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม เกดการยอมรบความคดเหนและยอมรบงานของผ อน เดกในชมชนตองการพนททสรางความสขใหกบตนเองตามวยและตองการความรกและการสมผสจากคนทเขาคดวาเขาไวใจไดและมความรกใหเขา อาจจะแสดงออกโดยการกอดหรอพดใหก�าลงใจ ซงบางครงเดกไมไดรบจากผปกครองของตนเอง

สานเครอขายสรางสงคมยงยน ศนยเรยนรชมชนสวนสรางสขบาน

เกาะทง มการท�ากจกรรมตางๆ ทมความหลากหลาย และมการท�างานรวมกบหลายๆ หนวยงานทงในพนทและกบองค กรหน วยงานทช วยสนบสนนงบประมาณ กจกรรมตางๆ สามารถเชอมโยง

กนไดทงในรปแบบของกจกรรม คน และงบประมาณ โดยมภาคเครอขายตางๆ ภายในพนท อนไดแก โรงเรยนและชมชน ศนย พฒนาเดกเลก โรงพยาบาลส งเสรมสขภาพต�าบลนาโหนด ศนยการศกษานอกโรงเรยนจงหวดพทลง (กศน.) หนวยงานภาคทองถน อบจ./อบต. ดงนนการน�าไปสการแกไขปญหาภาพรวมของชมชนมกจะมทางออกเสมอ อกทงยงมหนวยงานองคกรอนๆ ทชวยสนบสนนงบประมาณ เชน ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) แผนงานสอสร างสขภาวะเยาวชน (สสย.) ศนย คณธรรม (องคการมหาชน) เปนตน จดแขงของทนคอ การมทมทเขมแขงและมความถนดทสามารถตอยอดความส�าเรจได มเครอขายตางๆ และมทนทางสงคม อนๆ ทมคามากกวาเงน เปนเบองหลงของความส�าเรจทส�าคญ ผลส�าเรจทท�าใหทกภาคสวนทเกยวของเกดความภาคภมใจ คอ เดกและผปกครองมความสข การท�ากจกรรมทกครง ทงศนยเดกเลก บคลากรในโรงเรยน มาอยดวยชวยงานกนตงแตเรมงานจนจบงาน นคอสงทเปนก�าลงใจทท�าใหทมงานสามารถท�างานตอไปได โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลไมมทนสนบสนน แตมความคดทเปนระบบ และมก�าลงหลกคอทม อสม. ทมความเขมแขง

สงทศนยฯ จะท�าตอไปในอนาคต ระยะแรกศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยน จะด�าเนนงานตอเนองกบศนยคณธรรม โดยการเชอมในสวนของเนอหากจกรรม และขอการสนบสนนงบประมาณจากทาง สสส. ด�าเนนการแผนสอสรางสขภาวะเยาวชน ทมภารกจงานในประเดนของเดกและเยาวชน มกล มเปาหมายเปนศนยพฒนาเดกเลก และโรงเรยนบานตนไทร

ซงไดมการหารอเบองตนทจะด�าเนนการตอในเรอง หนงตะลง และจะมการเชอมโยงงานกบมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

ความภมใจในบานของเรา • สามารถเปนตนแบบใหกบพนท

อนๆ ส�าหรบโครงการในรปแบบคลายกน เปนพนทสรางสรรคทสามารถเชอมกบ พนทอนๆได

• เด ก ในช มชนมความกล าแสดงออกและมความเปนผ น�ามากขน เชน นองหมแดง นกเรยนโรงเรยนบานหวหมอน มาท�ากจกรรมกบหองสมดใตถนบานตงแตชนประถมศกษาปท 6 จนป จจบ น เ ร ยนในระดบอ ดมศ กษาทมหาวทยาลยรามค�าแหง ตอนนน องสามารถเปนทมวทยากรกระบวนการในการจดกจกรรมเดก จดกจกรรมสนทนาการใหเดกรวมกบหนวยงานตางๆ เชน ปนซเมนต ตอนป 2555 จนไดรบรางวลคนดแทนคณแผนดน ตวแทนของภาคใต ของหนงสอเครอเนชน

• เกดพนทดน...ดจงในทกพนท ทมความพรอมสามารถจดกจกรรมใหเดกมความสข ผปกครองมความสข

• แกนน�าในพนทคอคณเตอนใจ เปนคนทร จกการให เปนผให เสยสละ เปนผทมวฒภาวะ ท�าใหคนในพนทเกดความศรทธา พรอมทจะรวมท�างานไปดวยกน

ปญหาใหญทยงแกไขไมลงตว

เมอชมชนเปนคนท�างาน กลมคนทท�างานไมไดมการจดโครงสรางการท�างานทเปนทางการ ดงนนปญหาใหญทมกจะเจอเสมอ คอ การขอเอกสารประกอบ

ตางๆ ของกลมทแสดงถงความเปนกลมหรอการเปนนตบคคล เชน ใบรบรองมาตรฐานในการจดท�าหองสมด เมอเปนหองสมดตองมบรรณารกษ ตองมองคประกอบของห องสมดอนๆ เพราะเนองจากกลมเปนกลมทไมเปนทางการ ไมไดจดทะเบยน แตในอนาคตกอาจจะดขนเพราะหนวยงานตางๆ เรมปรบตวมาท�างานทเปนอสระมากขน เชน กศน.เรมมโครงการบานอจฉรยะ ซงเปนโครงการทจดท�าขนโดยใชแนวคดเดยวกบหองสมดใตถนบาน

ตนก�าเนด...เกดงานประสานภาค จากโครงการตางๆ ทศนยเรยนร

ไดด�าเนนการมาอยางยาวนาน ไมว า จะเปน แผนทคนด หองสมดใตถนบาน หรอกจกรรมอนๆ กตามแต มการตอยอดแตกกง ขยายผลออกมาเปนกจกรรมใหญๆ ทงในระดบชมชน จงหวด และระดบประเทศ ในระดบชมชนนน ได แก โครงการบานอจฉรยะ ทน�าหลกคดจากหองสมดใตถนบานมาใช หลกสตรศาสนสมพนธทเกดจากการเขาคายแลกเปลยนเรยนรในชมชน น�าเดกตางศาสนามาเรยนรรวมกนประสบความส�าเรจ สามารถน�าไปใชเปนหลกสตรในโรงเรยน รวมไปถงโครงการพนทน...ดจง ระดบจงหวด ไดแก โครงการคนดศรพทลง ซงพฒนามาจากโครงการ 80 คนด โดยผวาราชการจงหวดพทลงได น�าเรองนไปเป นแผนจงหวดด�าเนนการเรองการคดสรรคนดประจ�าจงหวดพทลงทกป และในระดบประเทศ ไดแก โครงการสายใยรกแหงครอบครวทน�ารปแบบของบานเกาะทงไปใชในพนทอนๆ

38 39

ตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรมวทยาลยเทคโนโลยสยาม 46 ถนนจรญสนทวงศ แขวงวดทาพระ เขตบางกอกใหญ กรงเทพมหานคร

วทยาลยเทคโนโลยสยามตงอย ถนนจรญสนทวงศ แขวงวดทาพระ เขตบางกอกใหญ กรงเทพมหานคร เปนสถาบนอดมศกษาเอกชน สงกดส�านกงานคณะกรรมการอดมศกษา เพอผลตบณฑตดานวชาชพขนสงในระดบปรญญาตรและระดบบณฑตศกษาทมความร ความสามารถทงภาคทฤษฎและภาคปฏบตในหลากหลายสาขาวชา โดยม งหวงให

นกศกษามทงทกษะทางดานวชาการและวชาชพ กาวทนเทคโนโลยทเปลยนแปลงอยางรวดเรว มคณสมบตทพงประสงคตรงตามความตองการของตลาดแรงงานและเปนก�าลงส�าคญในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ โดยเฉพาะในยคอตสาหกรรม (Industrialization) ตองการบคคลกรทมความรความสามารถในทกษะวชาชพขนส ง บนปรชญา วทยาลย

เทคโนโลยสยามเปนกลจกรความรสการพฒนาประเทศไทย มปณธาน มงมนจด การศกษาเพอผลตบณฑต ใหมคณธรรม จรยธรรม ความร และความสามารถ ทงภาคทฤษฎและปฏบต ใหสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ สสากล และเปนกลจกรแหงความรสทกษะอาชพอยางครบวงจร ปจจบนมนกศกษาจ�านวน 4,267 คน มผบรหาร คร อาจารย รวม 315 คน

เพอใหบรรลเปาหมายดงกลาววทยาลยไดใชกลยทธเพอสรางการเรยนร ประสบการณ ความช�านาญใหกบนกศกษา โดยใชการบรการชมชนเพอใหนกศกษาเกดการเรยนร เกดทกษะทมาจากการลงมอปฏบตรวมกนกบชมชนบรเวณรอบๆ วทยาลย จากการบรการชมชน เพอบ�าเพญประโยชน เขาสกระบวนการพฒนาจตอาสาเพอชวยเหลอสงคมและการสรางเครอขายท�าใหเกดการจดตงศนย D-Club พฒนาเครอขายเพอพฒนาชมชนและสงคม มภารกจเพอสงเสรมใหนกศกษามคณธรรมและจรยธรรมในการชวยเหลอ ผ อน และเปนผ ให ด วยจตสาธารณะ เกดความภมใจในตนเองและเปนแบบอยางทดใหกบเยาวชนคนรนหลง รวมทงการเผยแพรความรสสงคมตอไป

โรงเรยนชางกลสยาม โรงเรยนอาชวศกษาเอกชนแหงแรกของประเทศไทย ส สถาบนอดมศกษาเอกชน

เ ป า ห ม า ย ข อ ง ก า ร พ ฒ น าประเทศไทยคอกาวส การเปนประเทศอตสาหกรรม มการน�าเขาความร และเทคโนโลยจากตางประเทศเขามาสประเทศอยางตอเนอง แตยงขาดแคลนบคลากรทมคณภาพ มความร และทกษะทพรอมส�าหรบการขบเคลอนประเทศของเราสเสนทางอตสาหกรรมทมงหวง จากปญหาดงกลาวดร.ณรงค มงคลวนช ผอ�านวยการวทยาลยเทคโนโลยสยาม (สยามเทค) เปนผทไดประสบปญหาดงกลาว และตระหนกเหนความส�าคญของปญหาทเกดขน ทงนสบเนองมาจากในชวงป พ.ศ. 2500 ผกอตงไดท�าธรกจเรองยานยนต ทางดานการซอมรถ

บรการชมชนและบ�าเพญประโยชน• ซอมเครองใชไฟฟา• บรการซอมรถมอเตอรไซค• การจดกจกรรมสนทนาการ

สงเสรมใหนกศกษามคณธรรมและจรยธรรมในการชวยเหลอ ผ อนและเปนผ ใหดวยจตสาธารณะ เกดความภมใจในตนเอง และเปนแบบอยางทดใหกบเยาวชนคนรนหลง รวมทงมการเผยแพรความรสสงคมตอไป

โครงการอาชวะจตอาสา

บรการชมชนสสงคม

ศนย D-Club พฒนาเครอขาย

เพอพฒนาชมชนและสงคม

แผนภาพแสดงกระบวนการด�าเนนกจรรมของวทยาลยเทคโนโลยสยาม

เปาหมาย กระบวนการ การพฒนายกระดบ

นกศกษา

ความรภาคทฤษฎ

ความรภาคปฏบต

• ระบบพสอนนอง• ออกคายจตอาสา• ชวยเหลอผประสบภยพบตมหาอทกภย

• จดโครงสรางระบบการท�างาน ฝายจดหา ฝายบรการ ฝายสนทนาการ • การสรางความรวมมอกบหนวยงานภาค (ศนยคณธรรม)• การขยายการจดตงชมรม D-Club ในโรงเรยนทมความพรอม

ความยงยนและขยายผล

ขยายผลสโรงเรยนเครอขาย 12 โรงเรยน

การสอนขบรถยนต ธรกจการน�าเขายานยนตจากตางประเทศเขามาในประเทศไทย การท�าธรกจดงกลาวเรมประสบปญหาการขาดแคลนแรงงานทมคณภาพและทกษะในตลาดแรงงาน

ปญหาดงกลาวท�าใหเกดการจดประกายความคดในเรองการจดตงโรงเรยนเพอพฒนาฝมอแรงงานให มคณภาพ ดงนนจงไดมการหารอกบกระทรวงศกษาฯเพอตงโรงเรยนชางกลเอกชนขนมาเพอใหเดกท ไม ม โอกาสได เรยนช างกลของโรงเรยนภาครฐ เปนการใหโอกาสคนท�าใหเกดการพฒนาและสรางอาชพ มากกวาการท�าธรกจการศกษา จงไดกอตงสถาบนอาชวศกษาเอกชน ทใหบรการความรทางด านช างอตสาหกรรม แห งแรกของประเทศไทยเมอป พ.ศ. 2508 โดยใชชอวา “โรงเรยนชางกลสยาม” จดใหมการ-

เรยนการสอนวชาชพ 3 แผนก คอ แผนกชางเครองยนตและดเซล แผนกชางไฟฟา และแผนกชางวทย-โทรคมนาคม ใชเวลาเรยนตามหลกสตร 3 ป ในชวงป พ.ศ. 2524 มการเปลยนชอเปน “โรงเรยนเทคโนโลยสยาม (ชางกล)” เพอใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบหลกสตร โดยเพมสาขาวชาดานพาณชยกรรมและมการขยายเนอทเพม และมการสรางอาคารเรยนเพมเตมเพอใหเพยงตอการเพมขนของจ�านวนนกศกษาอยางตอเนอง

ตอมาป พ.ศ. 2548 มการจดตง “วทยาลยเทคโนโลยสยาม” ซงมพนทตดกบโรงเรยนเทคโนโลยสยามโดยแยกพนททงสองสถาบนอยางเปนสดสวน เพอจด การศกษาตอเนองส�าหรบนกเรยนทจบการศกษาจากทางโรงเรยนเทคโนโลยสยาม โดยเปดหลกสตรปรญญาตรทางดาน

40 41

เทคโนโลยและบรหารธรกจทรองรบทกหลกสตรทเปดสอนในโรงเรยนเทคโนโลยสยาม แลวจงขยายสาขาวชาท เป นทตองการของภาคธรกจและอตสาหกรรมไทยเพมเตม โดยมงเนนจดการศกษาใหมความตอเนองและเทาเทยมกน ตอมาในป พ.ศ. 2554 มพระราชบญญตโรงเรยนเอกชน 2554 (ฉบบแกไข) ประกาศราชกจจานเบกษา ลงวนท 9 มถนายน 2554 จงมการเปลยนชอเปน “วทยาลยเทคโนโลย (สยามเทค)” เปนสถาบนอดมศกษาเอกชน สงกดส�านกงานคณะกรรมการอดมศกษา เพอผลตบณฑตดานวชาชพขนสงในระดบปรญญาตรและระดบบณฑตศกษา เปดบรการทางการศกษาในสาขาวชาทหลากหลาย โดยค�านงถงความตองการทแทจรงของภาคธรกจอตสาหกรรม และเปนการเชอมตอโลกแหงการศกษาและโลกแหงงานทแทจรงเพอตอบสนองความตองการทหลากหลายยงขนของสงคม มการขยายพนทเพมปจจบนมพนททงหมด 13 ไร 250 ตร.ว. และมการกอสรางอาคารเรยนเพม เพอรองรบการพฒนาตามแผนงานของโรงเรยน อาคารอเนกประสงคนเปนอาคาร 15 ชน ทมความทนสมย ประกอบดวย หองเรยน หองปฏบตการ และส�านกงาน

อาชวะสายพนธใหม สรางความร ทกษะ ประสบการณ จากการบ�าเพญประโยชนรวมกบชมชนและสงคม

ปณธานของวทยาลยเทคโนโลยสยามคอ ม งมนจดการศกษาเพอผลตบณฑต ใหมคณธรรม จรยธรรม ความรและความสามารถทงภาคทฤษฎและปฏบต ใหสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานในการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของประเทศสสากลและเปนกลจกรแหงความรสทกษะอาชพครบวงจร ดงนนหลกสตรการเรยนการสอนจงเปนการเรยนรแบบบรณาการทม งเนนการเรยนรจากภาคทฤษฎและภาคปฏบตควบคกน มการ

จดใหนกศกษามการฝกปฏบตจรง ดงนนในช วงสบป ทผ านมา นกศกษาจากวทยาลยเทคโนโลยสยามจงมการจดบรการชมชนในเขตธนบร ซงมพนฐานของการเปนผใหและผรบ จตอาสา มการท�ากจกรรมบรการซอมรถยนต ซอมเครองใชไฟฟา บรการซอมมอเตอรไซค ซงใหนกเรยนนกศกษาไดเรยนร ฝกฝนทกษะ สรางประสบการณจากการปฏบตจรง ในขณะทชมชนไดรบประโยชนจากการบรการของนกศกษาในสาขาวชาชพตางๆ

นอกจากนยงมการจดกจกรรมเสรมเพอให นกศกษาเรยนร ด านการบ�าเพญประโยชน โดยการใชกจกรรมของลกเสอเปนเครองมอใหเกดกจกรรมบ�าเพญประโยชน สรางจตอาสา จนกระทงท�าใหเกดการรวมตวกนของนกศกษาแผนก ยานยนต ตงชมรมอาสาพฒนายานยนต ขนในป พ.ศ. 2542 โดยนกศกษาจะรวมกนท�าโครงการ กจกรรมตางๆ เชน การแขงแรลร ท�าคาราวานปลกปา การตงกลองรบบรจาคและน�า เงนไปช วยสาธารณะประโยชนในโครงการเพอนพง(ภาฯ) ยามยาก หลงจากนนกจกรรมกปรบปรงไป

เรอยๆ ตามความสนใจของสมาชกชมรมจตอาสา จนกระทงนกศกษาในแผนกอนๆกมาเขารวมเปนสมาชกชมรมจต ตอมาวทยาลยเทคนคสยาม ไดเขารวมเปนเครอขายของศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ท�าใหเกดการท�ากจกรรมรวมกนของสมาชกในชมชมอยางตอเนอง รปธรรมทเกดขนจากการท�ากจกรรมจตอาสามาตลอดระยะเวลา 3 ป คอ การจดตงธนาคารออมสนในวทยาลย เพอสงเสรมการออมของนกศกษา ทงนอนเนองมาจากสภาพและสถานะของนกศกษาในระดบปวช.และปวส. ทยงเป นเยาวชนยงมพฤตกรรมใชจายสร ยสราย ใชจายเกนความจ�าเปนตามสภาพของสงคม และการมคณธรรมและจรยธรรมในการชวยเหลอสงคมยงนอยมาก ทางวทยาลยเทคโนโลยสยามไดตระหนกถงปญหาสงคมทเปนอย จงไดมการจดตงธนาคารโรงเรยนขนในปพ.ศ.2553 เพอสนบสนนการออมแกนกศกษา แตยงไมไดรบความสนใจจากนกศกษามากนก ท�าใหคณะผบรหารวทยา-ลยฯ เหนวา จะตองมการสนบสนนใหนกศกษาเหนคณคาของการออม

นอกจากการเสรมสรางความร ประสบการณใหนกเรยนนกศกษาจาก โดยการใชบรการชมชนเปนเครองมอดงทกลาวถงขางตน ในชวงป พ.ศ. 2552 วทยาลยเทคโนโลยสยามไดน�าแนวอาชวะสโมเดลรปแบบใหมทสรางสรรคมาจากความคดของ ดร.จอมพงศ มงคลวนช ผ อ�านวยการโรงเรยนเทคโนโลยสยาม มาประยกตใช เพอใหสอดคลองกบโลกโลกาภวตนในปจจบน อกทงภาวะถดถอยทางเศรษฐกจและปญหาแรงงาน ทจะตองพฒนาบคคลใหมความร ความสามารถ และมสมรรถนะใหสอดคลองตรงกบความตองการของตลาดวชาชพในยคปจจบน พรอมกบสามารถไปแขงขนภายนอกประเทศได ซงแนว “อาชวะสโมเดลรปแบบใหม” “อาชวะสายพนธใหม” มโมเดลอย 4 สมรรถนะ ไดแก W I S E (WISE Model for Competitive Workforce) แบงเปน W (Work-related Competency) ค อ สมรรถนะทางว ชาชพ รวมท งประสบการณทกษะ และการผานทดสอบทางวชาชพ, I คอ Information Technology เปนสมรรถนะสารสนเทศ รวมทงการคนพบ และความสามารถในการใชคอมพวเตอรแ ล ะ ร ะ บบ ส า ร ส น เ ท ศ ไ ด อ ย า ง มประสทธภาพ, S คอ Social Service and

Discipline เปนสมรรถนะดานคณธรรม วนย และการบรการ และ E คอ English and Language Skill เปนสมรรถนะดานภาษาองกฤษและการสอสาร โดยสามารถใชภาษาสากลและการสอสารไดอยางมประสทธภาพ

อาชวะโมเดลหรออาชวะสายพนธใหม เกดจากการศกษา คดคน และพฒนา โดยดร.จอมพงศ มงคลวนช ผอ�านวยการวทยาลยเทคโนโลยสยาม ซงเปนความรวมมอวจยทางดานการศกษากบทางมหา-วทยาลยฮารวารดครงเมอเรยนอยทนนไดน�าแนวคดนมาตอยอด เพอทจะพฒนาผประกอบวชาชพการพฒนานกศกษาในการแขงขนสระดบสากล โดยหลกสตรจะสอนแบบบรณาการ คอมงเนนใหผเรยนเรยนทงทฤษฎและปฏบตควบค กนไป ทงการฝ กงานนอกสถานท กจกรรมเสรมหลกสตร และการทดสอบสมรรถนะตางๆ จากมาตรฐานฝมอแรงงาน เพอสรางความเขมแขงและความเปนผน�าทางวชาชพ ทผเรยนสามารถจะน�าไปประยกตใชเพอศกษาตอในระดบสงตอไปได หรอจะไปเป นผ ประกอบการทมประสทธภาพ นอกจากน การพฒนาบคลากรกจะตองเปนไปตามแผน W I S E เหมอนกน ซงโมเดลจะตองใชระยะเวลาทจะผลต

บคลากรใหไดตามโมเดล W I S E ในแตละสาขาวชา

กาวสงานพฒนาอาชวะจตอาสาทมองความยงยน

การใหบรการชมชนในเขตธนบร มการด�าเนนมาอยางตอเนองในชวงสบทผานมา รวมทงมการท�ากจกรรมของชมรมอาสาพฒนายานยนต ซงการท�ากจกรรมเปนการท�าเปนครงๆ ไป ยงไมเปนรปธรรมมากนก จนกระทงในป พ.ศ. 2554 มการประสานความร วมมอและได รบการสนบสนนจากศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ท�าใหเปลยนมมมองของการท�ากจกรรมเพอการบรการชมชนทคดถงความยงยน โครงการ กจกรรม ใครกท�าได แตทมากกวานนคอ จะท�าอะไรแลวใหเกดความยงยน และท�าอยางไรททงหมดไมไดเกดจากผบรหารหรอคณาจารยเปนคนท�าเพยงฝายเดยว แตตองเกดจากความรวมมอร วมใจระหวางโรงเรยน ชมชน และนกศกษา ซงถอวาเปนปจจยหลกทท�าใหเกดความยงยน อนเกดจากการมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของ

WISE(WISE Model for

Competitive Workforce)

I (Information Technology)

E (English and

Language Skill)

W (Work-related Competency)

S (Social Service and Discipline)

อาชวะสโมเดลรปแบบใหม

สมรรถนะทางวชาชพ รวมทงประสบการณทกษะและการ

ผานทดสอบทางวชาชพ

สมรรถนะดานคณธรรม วนย และการบรการ

ความสามารถในการใชคอมพวเตอรและระบบสารสนเทศไดอยาง

มประสทธภาพ

สมรรถนะดานภาษาองกฤษและการสอสาร

42 43

ชมชน

โรงเรยน นกศกษา

รปภาพแสดงการบรณาการพลง จตอาสา

โดยในชวงแรกของการกาวเขามาเปนเครอขายเสรมสรางจตอาสารวมกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ในป พ.ศ. 2554 ในการสงเสรมจตอาสาใหกบนกศกษา วทยาลยเทคโนโลยสยามไดพยายามสรางความตระหนกใหนกศกษามจตส�านกในการเปนผใหเพอทจะลดปญหาเรองของการทะเลาะววาทดวย แตปญหาอาชวะในกรงเทพมหานครนนเปนต�านานมายาวนาน เราไมตเขา เขากตเรา ฉะนนการทสยามเทคจะน�านกเรยนไปท�างานเรองจตอาสาทงโรงเรยนเปนเรองทยากล�าบาก คอนขางมปญหาอปสรรคอยบาง วทยาลยจงไดพยายามทจะเปลยนพลงของเดกทจะไปบ ทะเลาะววาทกน ใหมาเปนการบงานทเกดประโยชนตอสงคมแทน จงท�าให เกดการจดตงศนย คณธรรม อาชวะจตอาสา “D-Club” และปจจบนไดท�าโครงการรวมกนภายใต โครงการสง-เสรมคณธรรมโครงการสงเสรมคณธรรมสรางอาชวะจตอาสาเพอพฒนาชมชนสสงคม เพอสงเสรมและปลกจตส�านกสราง

นสยรกการออม ความพอเพยง และสงเสรมใหนกศกษามจตอาสา ในการชวยเหลอผ อนและการเป นผ ให ด วยจตสาธารณะ

อาชวะจตอาสาฯ “D-Club” รวมพลงจตอาสาสรางสรรคกจกรรมเพอบรการโรงเรยนและชมชน

ดงทกลาวถงขางตนวารปแบบการเรยนรของนกศกษาใหความส�าคญของการฝกทกษะจากการลงมอปฏบตจรงใหกบนกศกษา ดงนนจงมนโยบายทใหนกศกษาออกใหบรการชมชนตางๆ ทอยบรเวณรอบวทยาลยเปนเวลาตอเนองกนมานานนบ 10 ป โดยการลงพนทของนกศกษาเปนการบรการชมชนและการบ�าเพญประโยชนในชมชนตางๆ อาท ซอมอปกรณเครองใชไฟฟา รถมอเตอรไซค และอปกรณเครองใชไฟฟาอนๆ และไดรบความรวมมอกบชมชนเปนอยางด เชน ชมชนปกอรณ ชมชนโคกกระเทยม ส�านกงานเขตบางกอกนอย บางกอกใหญ นอกจากนยงเกดประสบการณในการท�างานรวมกบโรงเรยนอนๆ เช น เทคโนโลยบางกะป

จนกระทงเกดแกนน�านกศกษาเรองจตอาสาของวทยาลยในการท�ากจกรรมตางๆ

ในชวงป พ.ศ. 2554 เกดภยพบตในประเทศไทย โดยเฉพาะในเขตพนทกรงเทพ และปรมณฑลไดกลาย เปนพนทประสบมหาอทกภยตดตอกนเปนเวลานานหลายเดอน ชมชนสวนใหญประสบกบปญหาดานทอย อาศย บานเรอน และ ขาวของเครองใชเสยหาย ขาดแคลนน�าเพอการอปโภคบรโภค จากสถานการณ ภยพบตท เกดขนท�าใหคณาจารยและนกศกษาทมจตอาสารวมกนออกพนทเพอชวยเหลอและบรการประชาชนในชมชนตางๆ ในเขตธนบร และมการท�าโครงการ “อาชวะจตอาสาบรการชมชนส สงคม” หรอเรยนวา อาชวะจตอาสาฯ D-Club เปนการรวมกลมของทางคณาจารยและนกศกษาทมความสนใจในกจกรรมตางๆ รวมพลงเปนชมรม เพอใหคณาจารยและนกศกษาทมจตอาสาไดน�าเอาความรดานวชาชพทเรยนมาออกหนวยเพอชวยเหลอผประสบอกทกภย โดยการบรการซอมอปกรณเครองใชไฟฟา อเลกทรอนกส และการซอมเครองยนต นอกจากนยงมการจดท�าถงยงชพเพอแจกจายใหกบชมชนตางๆ รวมถงการรวมกบชมชนท�าความสะอาดโรงเรยน วด และพนทน�าทวมอนๆ

อ า ช ว ะ จ ต อ า ส า ฯ D -C l u b เปนการรวมกล มของนกเรยนทมความสนใจในการท�ากจกรรมตางๆ และเปนผทมจตอาสานกเรยนมความสขในการท�ากจกรรม เชน การลงพนทท�ากจกรรมชวยเหลอผประสบภยน�าทวม การชวยซอมเครองไฟฟาทถกน�าทวม ท�าลวดหนามลอมพนท กจกรรมเหลานนกศกษาจะไดเรยนร และฝกทกษะตนเองจากการไดบรการและการชวยเหลอสงคม ไดทงความร ความสข และเพอน ท�าใหนกศกษาชอบกจกรรมดงกลาว สวนกจกรรมหลกของกล ม D-Club คอจตอาสาสอนตามโรงเรยนตางๆ ทเครอขายเสนอมาเปนการ

สอนรายชวโมง กล มอาชวะจตอาสาฯ D-Club กจดคนไปรวมและลงพนทตามโรงเรยนเครอขาย สอนนองหลายๆ ชนป ยกเวน ม.3 และ ม.6 เนองจากแกไขปญหาภาพลกษณการดงตวนกเรยนมาเรยนทสยามเทค หรอการหาลกคาเขาโรงเรยน นอกจากนยงมการตกบาตรหนงสอดๆ เพอน�าหนงสอไปบรจาคใหกบโรงเรยนตางๆ

ในการลงพนทเพอท�ากจกรรมจะมคณะท�างานของกลม D-Club ท�าหนาทในการกลนกรองคนเพอลงพนทท�ากจกรรม ซงในการกลนกรองจะมการพจารณาจากพฤตกรรม ความตงใจ และความขยนในการท�ากจกรรม ไมเอาเปรยบเพอน และใชปรมาณงานทจะลงไปท�างานเปนตวตงวาตองการคนกคนทจะลงไปท�างาน อกทงเดกชางมความถนดตางกน ตองดความถนดของแตละคนดวย การท�ากจกรรมในการออกคายคอ การสอนเรองการแกะสลก การจดชอดอกไมในงานตางๆ ซอมเครองปรบอากาศ ซงความส�าเรจทเหนไดชดเกดจากปจจยส�าคญคอความรวมมอระหวางภาครฐ ซ งหมายถง ศนย คณธรรม (องคการมหาชน) กระทรวงวฒนธรรม ภาคชมชนและโรงเรยนเครอขายตางๆ รวมถงวทยาลยสยามเทคโนโลย ซงเปนแกนน�าและเปนผ ประสาน การไดท�ากจกรรมทตอเนองและเปนรปธรรม ท�าใหนกเรยนเรมมความตนตวและขยายวงกว างในกล มทจะไปร วมท�ากจกรรม จากการท�าโครงการอาชวะจตอาสาบรการชมชนส สงคม ท�าใหมการจดตงศนย D-Club เพอการพฒนาเครอขายจตอาสา (ดงจะกลาวในรายละเอยดตอไป)

การท�ากจกรรมดงกลาวนกศกษาทเขามาอยในชมรมและไดท�ากจกรรมตางๆ ชวยเหลอชมชน และไปสอนนองทโรงเรยนเครอขาย ตางเกดความภาคภมใจในตวเองและภาคภมใจในตวของของวทยาลย ทตนเองสามารถไปท�าประโยชนใหกบผอนได รวมทงคร และอาจารยในวทยาลย

กเกดความภาคภมใจในตวของนกศกษาทเป น เดกทมจตอาสา และเป นผ ทมศกยภาพในการท�างานสามารถแกไขปญหาใหผอนได

อาจารย : “ส�าหรบวชาคอมพว- เตอร ไมรวาจะออกไปบรการชมชนอยางไร ชมชนเองกไมใชวามคอมพวเตอรทกบาน เรากมองวาคนทกคนมเรองศล คอความเปนปกต คนทไมใสเสอผาคอคนผดปกต ฉะนนเราจงคดวา จะท�าใหอยางไรใหคนในสงคมมองเหนวาคนทท�าความดคอ การท�าเรองปกต คนทไมท�าความดตางหากคอ คนทผดปกต ฉะนนการทเราจะเสนอขอมลตรงนท�าใหสงคมเกดความตระหนก ท�าใหสงคมเหนวาการท�าความด การท�าจตอาสาเป นคานยมทถกต อง

และคอมพวเตอรเปนสอทสามารถกระจายไดเรว ทางแผนกคอมพวเตอรจงมความคดและความมงหวงวา ถาเรามเนอหาดๆ มการสงเสรมเรองทเยาวชนไปท�าเรอง จตอาสา กจะท�าใหสงคมรบรในวงกวางขนแผนกคอมพวเตอรมองวาการท�าความดนนเปนเรองปกต เปนทรบรกนในวงทกวางอยแลวนอกจากนทางแผนกยงใหนกศกษาท�าเวบไซต เพอเผยแพรความด ท�าสารคดความดประกวดกนอกดวย”

นกศกษาคอมพวเตอรกราฟก : “ส�าหรบโครงการการประกวดสอความด (Smart Digital Media Award) เปนการประกวดจากผเขาแขงขนจากโรงเรยนทวประเทศ ซงหนมองวาในอนเตอรเนต มสอมากมายหลายอยาง มขอมลแยๆ และดานลบมากมาย ถาเราใชสอเปนเครองมอในการเผยแพรความด โดยใชเนอหาของทางวทยาลยใหเดกวยรนไทยไดเรยนรเรองความดโดยการประกาศความดใหในโรงเรยนไดทราบโดยทวกนกอน และแผนกคอมพ ว เตอร ย งม ก า รลงพ นท ส อนคอมพวเตอรใหกบโรงเรยนเครอขายอกดวยคะ”

นกศกษาคอมพวเตอรกราฟก : “หลงจากทประกวดสารคดแลว ไดรางวล

44 45

นองๆ กมาคยดวยและบอกวาอยากท�าไดเหมอนพๆ บางจง ถานองไปเรยนตามทเรยนเอกชนจะเสยคาใชจายเยอะ ผมกเลยคยกบเพอนๆ วาใครจะมาชวยกนสอนนองบางกมเพอนๆ มาชวยเยอะ ผมกประกาศผาน เฟซบก ชกชวนรนนองทสนใจมาเรยน”

นกศกษาการโรงแรม : “ดใจทไดมโอกาสไปสอนนองโรงเรยนเครอขายในการจดดอกไม และแกะสลกผกผลไม”

สรางเครอขายขยายพลงอาชวะ จตอาสารวมกบศนยคณธรรม

ดงทกลาวถงขางตนวา จากการท�าโครงการอาชวะจตอาสาบรการชมชนสสงคม เพอใหเกดความตอเนองจงมการประสานความร วมมอและได รบการสนบสนนจากศนยคณธรรม ในการด�าเนนการจดตงศนย D-Club เพอการพฒนาเครอขายจตอาสา และเปนศนยกลางในการขบเคลอนคณธรรมความด รวมกบโรงเรยนในเครอขายจ�านวน 12 โรงเรยนโดยการท�าบนทกความเขาใจ (MOU) โดยมรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรมมาเปนประธานในพธเมอวนท 1 มนาคม 2555 ในดานการขยายพลงอาชวะจตอาสา มโรงเรยนเครอขาย 12 โรงเรยน ไดแก โรงเรยนวดราชบพธ โรงเรยนทปงกรวทยาพฒน (ทววฒนา) ในพระราชปถมภฯ โรงเรยนวดประดในทรงธรรม โรงเรยนฤทธณรงครอน โรงเรยนวดพทธบชาโรงเรยนวดอนทาราม โรงเรยนจนทรประดษฐารามวทยาคม โรงเรยนกสณธรอนสรณ โรงเรยนสวนอนนต โรงเรยนวดนวลนรดศ โ รง เ ร ยนม ธยมวดส งห โรงเรยนราชวนตบางแคปานข�า

โรงเรยนเครอขายทกลาวถงเปนเครอขายทมการท�ากจกรรมรวมกนมากอนทจะมาขบเคลอนงานด านคณธรรม โดยวทยาลยสยามเทคโนโลยไดมการสงอาจารย และนกศกษาไปชวยสอนวชาชพ

ในโรงเรยนตางๆ เชน การแกเครองยนต การซอมเครองไฟฟาอเลกทรอนกส การแกะสลก หลงจากทมการตงกลมอาชวะจตอาสา D-Club ยงคงมการท�ากจกรรมและความสมพนธกบเครอขายเดมเชอมโยงกนเรอยมา มระบบพสอนนองเพอใหเกดการเรยนร มพนฐานทกษะอาชพ กลม D-Club จะสงสมาชกในกลมไปท�าหนาทสอนตามศนยฝกอาชพของแตละโรงเรยน ท�าหนาทใหความร น�าอปกรณ เครองมอไปใหฝกปฏบตเพอเพมพนความรจากการปฏบตจรง

ตอมาในป พ.ศ. 2556 มการสานตอการท�ากจกรรมของศนย D-Club ท�าใหเกดการท�าโครงการตอยอดจากโครงการศนย D-Club เพอการพฒนาเครอขายจตอาสา มาเปนโครงการศนย D-Club เพอพฒนาเครอขายจตอาสาเพอพฒนาชมชนสสงคม เปนการขยายผลการจดตงชมรม D-Club ในโรงเรยนเครอขายทมความพรอม 6 โรงเรยน โดยการจดโครงการท�างานอยางเปนระบบ ประกอบดวยฝายผลต ฝายจดหา ฝายสนทนาการ เพอเปนหนวยอาสาของนกเรยนนกศกษา ผมจตอาสาสนใจในการบรการสงคมใหเกดขนในโรงเรยนเครอขาย โดยมภารกจคอ การบรการตรวจสภาพกระแสไฟฟาภายในอาคารบานเรอน การซอมแซมอปกรณเครองใชไฟฟา ซอมจกรยานยนต สอนการท�าบญชครวเรอน การจดดอกไม แกะสลก การท�าอาหารเพอสงเสรมใหนกศกษามคณธรรมและจรยธรรมในการช วยเหลอผ อนและเป นผ ให ด วยจตสาธารณะ เกดความภมใจในตนเอง และเปนแบบอยางทดใหกบเยาวชนคนรนหลง รวมทงการเผยแพรความรสสงคม โดยมกระบวนการคอ มการอบรมใหความรแกอาจารย นกเรยน นกศกษาของโรงเรยนในเครอขาย การจดตงชมรม D-Club ในโรงเรยนเครอขายทมความพรอม มการเสรมสรางคณธรรมดานวชาชพใหกบนกเรยนแกนน�าจตอาสา การออกคายจต

อาสารวมกน นอกจากนยงมการเผยแพรองคความร ของศนย ร วมกบโรงเรยน เครอขายในงานสมชชาคณธรรมรวมกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

อาชวะจตอาสา เพอพฒนาตนเอง การเสรมสรางใหนกศกษาเกดจต

อาสาของวทยาลยสยามเทคโนโลยเปนวสยทศนของวทยาลย เพอแสดงใหเหนถง อดมการณและปณธานของการสรางเดกอาชวะใหรจกการเปนผใหและมคณธรรม และควรจะเปนเงอนไขในการเรยนการสอนของเดกเพอฝกและสรางเรองจตอาสาใหเกดความตระหนกในใจและกลายเปนวถปฏบต เปนแบบแผนทดงาม อกทงยงเปนการแสดงภาพลกษณทดของนกศกษาอาชวะ

การทนกเรยนลงพนทท�ากจกรรมบ�าเพญประโยชนตามชมชนตางๆ สงทเหนไดชดคอ ชมชนใหความรวมมอในการลงพนทมาก เชน การท�าอาหารมาเลยงหรอการอ�านวยความสะดวกตางๆ และเมอลงพนทไปอกครงชมชนกมความรสกทดกบนกศกษามากขน และนกศกษากมความรสกทดกบชมชนรอบขางดวย ทงยงไดประโยชนเพอพฒนาตนเองอกดวย เนองจากไดลงไปเหนปญหาจรงในพนทจรงรอบโรงเรยน สามารถเปลยนความคดของทงตวนกศกษาเอง และความคดของชมชนทมตอนกศกษารวมทงตอโรงเรยน

นกศกษา : “การท�ากจกรรมนเปนการดภายนอกโรงเรยนวาเขามปญหาอะไร เราชวยอะไรไดบาง เปนการเพมประสบการณตนเอง เชน การซอมเครองมอตางๆ บางกรณไมเคยเจอกจะไปถามอาจารยวาอาการเปนอยางนจะตองท�าอยางไร เปลยนตวไหนบาง ซอมตวไหนบาง รวมทงการจดเตรยมอปกรณตางๆ เวลาทลงพนทในชมชนหรอโรงเรยนเครอขาย สงทไดจากการลงพนท คอ “ไดรอยยมของชมชน” ไดประสบการณตางๆ จากการ

ซอมอปกรณ ซงตองเสยสละเพราะตองแลกกบการเสยโอกาสในการเรยนบางวชา”

ปญหาทยงแกไขไมได เมอนกศกษาไดรบการเพาะบม

เรองจตอาสามาเปนระยะเวลานานและ เมอไดลงมอท�ากจกรรมตางๆ รวมกบชมชน และรวมทงโรงเรยนเครอขายอยางตอเนอง จะท�าใหเกดความรบผดชอบ มความเปนผใหมากขน และมความตองการทจะลงพนทท�าประโยชนเพมมากขน แตการพานกศกษาไปลงพนทนนเปนเรองยาก การคดเลอกนกศกษาทจะไปท�ากจกรรม รวมถงการรกษาความปลอดภยนกเรยน เนองบรบทของโรงเรยนอาชวะแถวหนาทมชอเสยง ท�าใหเวลาจะไปไหนมาไหนตองระวงตว การไปลงพนทนอกรวโรงเรยน จ�าเปนอยางยงทจะตองรกษาความปลอดภยทงเดกและคร เครองแบบหรอชดนกศกษาหรออะไรกตามทบงบอกถงสถาบนตองเปลยนเปนชดธรรมดา และไมไปรถของโรงเรยน

ส�าหรบปญหาอกเรองทเกดขนคอ ความเขาใจผดระหวางโรงเรยนลกขายและวทยาลยเทคโนโลยสยาม ในการลงพนทไปใหความรนองๆ ในโรงเรยนทเปนสมาชกเครอขาย มความเขาใจวาเปนเรองของการ แยงชงเดกไปเรยนในโรงเรยนในระดบสงตอไป โรงเรยนบางแหงหรออาจารย บางคนในโรงเรยนยงเขาใจวา สงทท�าเปนการโฆษณา ประชาสมพนธวทยาลยใหนกเรยนในโรงเรยนเครอขายไดมทางเลอกในการเรยน แนวทางการแกไขปญหาดงกลาวคอ ใช วธการใหความร กบเดกนกเรยนในระดบมธยมศกษาปท 1,2 และ 4 เพอปองกนความเขาใจผด และไมกระทบกบกจกรรมหลกของโรงเรยน รวมทงการประสานงานระหวางผประสานงานของโรงเรยนลกขาย สวนใหญโรงเรยนจะมผประสานงานเพยงคนเดยว ท�าใหเกดความผดพลาดขนไดในบางครง และอาจจะเกด

ความไมตอเนองในการท�ากจกรรมไดเชนกน

ความคาดหวงตอศนยคณธรรม (องคการมหาชน) คอ เขาไปสรางความรความเขาใจบทบาทการเสรมหนนเครอขายของศนยคณธรรมใหโรงเรยนเครอขายของสยามเทคไดเกดความรความขาใจมากขน เนองจากบางโรงเรยนอาจจะสามารถพฒนาศกยภาพตนเองและมศกยภาพในการด�าเนนกจกรรมดานคณธรรมไดดวยตนเอง เนองจากสยามเทคกอาจจะไมสามารถไปท�างานกบแตละโรงเรยนตลอดไปได

รวมทงเรองเวลาในการลงพนทท�ากจกรรมซงบางครงตรงกบเวลาทเปนการเรยนการสอนปกต ของนกเรยนบางคน บางคนกเลอกทจะไปท�ากจกรรมและมาหาอาจารยเพมเตมทหลงส�าหรบเดกทมความตงใจในการท�าทงกจกรรมและการเรยน แตเดกบางคนเลอกทจะออกไปท�ากจกรรมแลวไมสนใจการเรยน อยางไรกตามเดกบางคนก สามาถรแกไขปญหาไดโดยการขอเลอนการท�ากจกรรม เชน ขอไปรวมกจกรรมในครงตอไป ส�าหรบการแกไขปญหาในเบองตนคอ การเวยนเดกไปท�ากจกรรมเพอไมใหเดกตองขาดเรยนในวชาหลกบอย

นกศกษา : “การปลกฝงเรองจตอาสาควรท�าเรองนใหเปนเรองสนกและนาสนใจ อาจารยกเหมอนเพอนเหมอนพนอง ทจะชวยคดชวยท�า ไมใชวาฉนเปนอาจารยนะเธอกมหนาทท�าไป อนนจะไมใชเปนเรองจตอาสา การท�างานถาท�าดวยความสนก ท�าดวยความเตมใจ กดกวาทจะตองบงคบเดกใหไปท�ากจกรรม เพราะจะไมมใครชอบ ไมมใครสนก ส�าหรบกจกรรม ลกเสอสามญของโรงเรยนกเปนกจกรรมหนงทสามารถสอนใหเดกท�ากจกรรมอยางมความสขได”

คร : “ส�าหรบการท�างานกบโรง- เรยนเครอขายนน สยามเทค มความมง

หวงจะเหนเดกทท�ากจกรรมรวมกนกบวทยาลยสามารถเปนแกนน�าในโรงเรยนของเขาไดในเรองของจตอาสา เพราะความแตกต างของระบบการศกษา สยามเทคมงหวงเรองการสอนใหเดกท�าเปน แตระบบการศกษาแบบสามญมงเนนไปในแตละรายวชา แตสงทไมมคอ ครชางในโรงเรยนของลกขาย เมอสยามเทคไปสอนและถอยออกมา เดกทเราไปฝกใหเปน แกนน�าไวขาดทปรกษา และไมไดเรยนรอยางตอเนอง นคออกปญหาและจะเปนปญหาตอเนองไปในอนาคต สวนปจจยทท�าใหประสบความส�าเรจอกเรองในการท�างานคอ ผบรหารโรงเรยน หรอผอ�านวยการโรงเรยน หากผบรหารเหนดวย งานกจะสามารถเดนไปไดอยางราบรนและเกดความส�าเรจไดงายขน”

แผนงานตอไปในแนวทางจตอาสา การท�ากจกรรมทผานมา ครคด

กจกรรมใหเดกเปนหลก เนองจากมความคดวา เดกควรไดรบการปลกฝงเรองจตอาสา เมอจบออกไปจากสถาบนเดกกไดรบประสบการณเรองนตดตวออกไปดวย เมอคณะครเหนปญหาเรองน จงมความเหนรวมกนวา ควรจะใหเดกเสนอโครงการขนมาเองผานทางกลม D-Club โดยมเดกๆ ในแตละแผนกเปนคนชวยกนคดใหเปนโครงการใหญๆ ซงเกดจากตวของเดกเอง เดกนาจะเปนแกนน�าไดแลว ครกนาจะเปนทปรกษาเตมตวไดแลว นคอสงทเราอยากจะท�าใหอนาคต

ส�าหรบการขยายความรจากเดกแกนน�าในโรงเรยนเครอขายเมอเราไปสอนวชาชางตางๆ แลวนน จะท�าอยางไรใหเดกนกเรยนแกนน�าในโรงเรยนเครอข ายสามารถขยายผลในโรงเรยนของตนเองได ซงอาจจะเปนรปแบบของการตงเปนชมรม ถอเปนเรองทวทยาลยตองคดตอวาจะวางแผนเรองนตอไปอยางไร

46 47

การถอดบทเรยนตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง อ�าเภอเมอง จ.ตรง

โรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารงเปนโรงเรยนเลกๆ ทมอายเกาแกนานกวา 50 ป แตละปหลอหลอมชวตนอยๆ กวา 150 คน และในชวง 6 ปทผานมามการขบเคลอนสรางคณธรรม จรยธรรม รวมกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เพอใหบรรลเปาหมายตามวสยทศนของโรงเรยน “กาวทนเทคโนโลย มคณธรรม จรยธรรม อนรกษความเปนไทย และพฒนาสงแวดลอม สงเสรมภมปญญาทองถนด�ารงตนอยในสงคมอยางมความสข” การเสรม-สรางคณธรรมของโรงเรยนตนบากราษฎร

บ�ารงมจงหวะกาวของการเรมตนจากการปลกฝงใหนกเรยนมความรบผดชอบตอตนเองและตอผอน ความมวนย จากการท�ากจกรรมการถอดและวางรองเท า การเขาแถว การท�าความสะอาดโรงเรยน

หลกในการด�าเนนงานคอ วนยทท�าดวยใจคอวนยทถาวรและยงยน ในจงหวะกาวตอๆ มา ของการปลกฝงคณธรรมคอการเรยนร จากการลงมอปฏบต อาท การเรยนรคณธรรมในการด�าเนนชวต ขยน ประหยด อดทน มวนย จากการลงมอปฏบตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ลดคาใชจาย การเรยนรคณธรรมดานการการออมเงน การท�าปยอนทรย ชวภาพ การเรยนรคณธรรมจากการสรางครอบครวอบอน จนกระทงท�าใหโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารงสามารถพฒนาเปนศนยการเรยนร ขยายผลองคความรทางดานการสรางระเบยบวนย ความรบผดชอบใหกบนกเรยน โดยมการเชอมโยงบรณาการกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและการสรางครอบครวอบอน ดงสรปภาพรวมดงน

โรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารงโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง ตงอย

หม 7 ต�าบลนาพละ อ�าเภอเมองตรง จงหวดตรง เดมชอโรงเรยนบานตนบาก เปนโรงเรยนทตงมานานนบครงศตวรรษ สรางครงแรกเมอ พ.ศ. 2503 เรมจากโรงเรยนเลกๆ เปดสอนนกเรยนชนประถมศกษาปท 1 และชนประถมศกษาปท 2 มนกเรยน 61 คน คร 2 คน ตอมาในปมการกอสรางอาคารเรยนเพมเตม ในชวงป พ.ศ. 2525 มการขยายพนทของโรงเรยนเพมขน โดยชาวบานในหมบานรวมกนซอทดนบรจาคใหโรงเรยน จ�านวน 2 ไร 3 งาน 33 ตารางวา จากนนโรงเรยน กเรมขยาย มการสรางอาคารเรยนเพม สรางสนามฟตบอล และสนามวอลเลยบอลในบรเวณโรงเรยน ในพ.ศ. 2534 ไดรบงบประมาณ

ถอดรองเทา วางรองเทา

เขาแถวรบประทานอาหาร

ท�าความสะอาดหองเรยน/โรงเรยน

เรยนรเศรษฐกจพอเพยง

สรางครอบครวอบอน

เสรมสรางคณธรรมพนฐาน กระบวนการ ปจจยสความส�าเรจ

ความรบผดชอบ

ขยนออมเงน

ประหยดมวนย

อดทน

• การบรณาการกบการเรยนการสอน• สรางทมแบงบทบาทหนาท• ตดตามความกาวหนา • แกปญหาอยางทนทวงท • บรหารจดการโปรงใส• ไดรบการสนบสนนจากหนวยงานทองถนและภาคพฒนาอนๆ• การเขารวมกจกรรมกบศนยคณธรรม • ขยายเครอขายโรงเรยนคณธรรม

รปภาพแสดงการเสรมสรางคณธรรมพนฐาน “กระบวนการสรางคณธรรมพนฐานและปจจยสความส�าเรจ”

พฒนาจงหวด สรางอาคารเรยน จ�านวน 4 หองเรยน ชนลางใชส�าหรบเปนหองประชม นบตงแตก อตงโรงเรยนมามผ บรหารโรงเรยนมาแลว 8 คน ปจจบนเปดสอนนกเรยนชนอนบาล 1 - ชนประถมปท 6 มครผสอนรวมทงสน 14 คน มนกเรยนในปการศกษา 2555 จ�านวน 149 คน เปนผชาย 73 คน หญง 76 คน มวสยทศนของโรงเรยน คอ กาวทนเทคโนโลย มคณธรรม จรยธรรม อนรกษความเปนไทย และพฒนาสงแวดลอม สงเสรมภมปญญาทองถน ด�ารงตนอยในสงคมอยางมความสข ดงนนในชวงทผานมาโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารงจงมการด�าเนนกจกรรมตางๆ เพอใหบรรลเปาหมาย อาท โรงเรยนวถพทธ และการท�ากจกรรมตางๆ รวมกบ อบต. วด ชมชน มาอยางตอเนอง

นอกจากนย งมนายทวศกด สงช นายกอบต.นาพละ องคกรปกครองสวนทองถน ไดเขามามสวนรวมชวยเหลอโรงเรยนศกษาตนบากราษฎรบ�ารง สวนใหญจะเปนการใชสถานทของโรงเรยนจดกจกรรมตางๆ เชน กจกรรมวนเดก กจะมกจกรรมตางๆ เปนซมอาหาร มเวทร�าวง เปนงานทรวมคนในชมชนทงเดกและผปกครองใหมารวมกนทโรงเรยน เปนการสร างความสมพนธ ทด ระหว างบ าน โรงเรยน และทองถน นอกจากนยงม กจกรรมอนๆ อก เชน กจกรรมการรณรงคเรองไขเลอดออกเปนตน

48 49

เครอขายกจกรรม : ตนทางสการเสรมสรางคณธรรมความมวนยและรบผดชอบในโรงเรยน พลกมมมองเกยวกบวนย จากกฎระเบยบ บงคบใหท�ามาสวนยทท�าดวยใจคอวนยทถาวรและยงยน

พ.ศ. 2550 มหาวทยาลยศรนครน- ทรวโรฒ โดยอาจารยสมปอง ใจดเฉย คณะศกษาศาสตร ไดประสานความรวมมอกบกบศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม ส�านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน) จดท�าโครงการพฒนาศกยภาพแกนน�าองคกรเครอขายคณธรรมดานจตอาสา ซงมการก�าหนดพนทน�ารองในการจดท�าโครงการครอบคลมพนท 4 ภาค ประกอบดวย ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคใต และภาคตะวนออก โรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง น�าโดยอาจารยสรพล มสกพนธ เปนโรงเรยนทไดรบการคดเลอกใหเปนพนทน�ารองจากภาคใต เนองมาจาก

โครงการเพชรในตมทโรงเรยนบานเขาหลก จงหวดตรง นกศกษาจากมหาวทยาลยเขามาท�ากจกรรมกบโรงเรยนบานเขาหลก หลงจากท อาจารยสรพล มสกพนธ ยายมาเปนผอ�านวยการโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง กได มการการประสานงานในโครงการ ท�าใหโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารงมโอกาสเขาร วมโครงการพฒนาศกยภาพแกนน�าเครอขายองคกรชมชนดานจตอาสา

อาจารยลดดาวลย พรศรวงศ โรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง กลาวถง สาเหตทอาจารยสมปองเลอกโรงเรยนนในการท�าโครงการเนองจากผ น�าเปนหลก ถาผน�าโรงเรยนยนดรวมโครงการ กถอวาสามารถไปได ตอนนนอาจารยสมปองไดน�านกศกษาของมหาวทยาลยศรนครน- ทรวโรฒไปท�ากจกรรมทโรงเรยนบานเขาหลก หลงจากนนทานกหาโรงเรยนทจะเขาศนยในการพฒนาคณธรรมจรยธรรมในกลมเยาวชน ทานจงมาเลอกโรงเรยนเรา

อกทงโรงเรยนของเรากไดรบการสนบสนนดานตางๆ จากชมชนดวย เนองจากกจกรรมบางกจกรรมชมชนกมาใชพนทโรงเรยนในการท�ากจกรรม เชน นายกองค การบร หารส วนต� าบลนาพละ ซงใหการสนบสนนตลอดมาในขณะทด�ารงต�าแหนง ซงกจกรรมทสนบสนน ไดแก การพานกเรยนไปปลกตนไม การเกบขยะในชมชน การรณรงคปองกนการเกดโรคไขเลอดออก

จากการเขารวมโครงการในครงนท�าใหอาจารยสรพล ไดรบคดเลอกใหไปศกษาดงาน ณ มลนธพทธฉอจประเทศ ไตหวน การไปศกษาดงานในครงนนถอเปนจดเรมตนทจดประกายความคดเรองของการสรางความรบผดชอบ การมระเบยบวนย การตรงตอเวลา ในระหวางทศกษาดงานท�าใหเกดค�าถามวา มลนธพทธฉอจ ฝกคนในเรองเหลานอยางไร แตเมอไดเขาไปศกษาดงานในสถานทตางๆ แลว ท�าใหคนพบดวยตนเองระหวางทศกษาดงาน ตองถอดรองเทาใสถงผา และเดนถอไปยงทตางๆ จงคดไดวานคอวธการหนงทจะฝกใหคนเกดความรบผดชอบ อยางนอยกต อตนเอง ทจะตองรบผดชอบดแลรองเทาของตนเอง

ดงนนเมอกลบมาถงเมองไทย ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ไดมการจดประชมเพอสรปผลการศกษาดงาน อาจารยสรพล มสกพนธ จงน�าเอาแนวคดดงกลาวมาประยกตใชในการเสรมสรางระเบยบวนยและความรบผดชอบในโรงเรยนของตนเอง หลงจากทประชมสรปงานกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) อาจารยสรพล มสกพนธจง ไดมการจดประชมกบบคลากรคร ในโรงเรยนเพอถายทอดความร เรองราว ประสบการณ ขอคดจากการศกษาดงานมลนธพทธฉอจ ท�าใหคณาจารยมมตรวมกนวาจะสรางคณธรรมพนฐานเกยวกบเรองความรบผดชอบ โดยใชการถอดรองเทาและการวางรองเทาเปนเครองเมอในการสรางคณธรรมดงกลาว มการตดตามพฤตกรรมของนกเรยนในการถอดรองเทาและวางรองเทาในโรงเรยน

จากการสงเกตพฤตกรรมนกเรยน พบขอแตกตางระหวางนกเรยนไทยและนกเรยนไตหวน คอท ไต หวนจะถอดรองเทาแลววางรองเทาใหทางสนเทาตดกบผนง แตนกเรยนไทยจะถอดรองเทาและเดนเขาหองวางระเกะระกะ อกทงยงเหยยบรองเทาของเพอน ไมเปนระเบยบเรยบรอย ทางโรงเรยนจงปรบพฤตกรรมนกเรยน คอ เมอนกเรยนถอดรองเทาแลว การหยบรองเทาวางจะตองใหสนรองเทาหนเขาหาผนงและวางใหเปนท เมอจะสวมรองเทา จะตองหยบรองเทานงสวมใหเรยบรอย รวมทงวางรองเทาใหเปนท เรองของวนยรองเทาเปน 1 ในหลายๆ กจกรรมเสรมสรางวนยในโรงเรยน

อาจารยสะอาน ศนารกษ ไดอธบายวาททางโรงเรยนเลอกใชวนยในการวางรองเทาเนองจากคดวาการวางรองเทาเปนวถชวตของนกเรยน ทจะท�าใหเกดเปนพฤตกรรมใหม ได โดยการพฒนาพฤตกรรมเดกนมจดเรมตนมาจากการดงานทมลนธพทธฉอจ ประเทศไตหวน กจกรรมน เป นกจกรรมง ายๆ ท เดก

สามารถท�าได เปนเรองปกตของเดกอยแลว แมวาจะเปนเรองเลกๆ แตกเปนเรองทจะน�าไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมของเดกได เพราะการถอดรองเทาจะตองมขนตอนของการถอด การหยบไปวาง และใหสนรองเทาหนไปหาผนง ซงเปลยนแปลงจากนสยเดมของเดก แตกอนอาจจะถอดตดผนงเหมอนกน คอเอามอค�าผนงและถอดแลวกไปเลย ตรงนไมไดเกดวนย จงท�าใหโรงเรยนอยากทจะฝกเดก เมอเราฝกเดกทกวนๆ เดกกจะเกดความเคยชน เปลยน- แปลงพฤตกรรม มระเบยบวนยมากขน ส�าหรบเรองเขาแถว เมอกอนกมการเขาแถวอยแลวแตมการวางมอทไหลเพอน จงจดใหมใหเดกไมตองวางมอ แตจะตองจดใหตรงกบเพอน ตรงนบางทเปนจดเลกๆ ทมองไมเหนว าเป นการเปลยนแปลงพฤตกรรมเดกจนเดกมวนยไดโดยทเขาไมรตว ปฏบตตามขอตกลงเลกๆ ทเขาไดใหกบเราไวโดยทเดกมองไมออกวาเปนกฎกตกามารยาท ตรงนคอเกรดความรหากใครจะน�าไปใชเปนเรองส�าคญและตองดแลเดกอยางใกลชด ใหค�าแนะน�า ชมเดกบาง

จนเกดเปนนสยทเปลยนแปลงและน�าไปใชในชวตจรงได ส�าหรบระยะเวลาในการปรบเปลยนพฤตกรรม เดกบางคนใชเวลาในการปรบเปลยนพฤตกรรมไมนาน เนอง จากเปนเดกหวออน เชองาย แตบางสวนกยงมททางโรงเรยนตองดแลตกเตอน ตองจดพฤตกรรม แอบดพฤตกรรมเดก เนองจากเหลาคณาจารยรอยแลววาเดกคนไหนทไมอยากท�าตาม แตกตองคอยๆเตอนกนไป จนกระทงท�าจนเปนนสย ใชเวลาประมาณ 5-6 เดอน จากนนมนกเรยนเขารวมมากขน และพฤตกรรมของเดกกดขน

นอกจากนยงมการเสรมสรางวนยในการรบประทานอาหาร อาจารยสะอาน ศนารกษ กลาววา การรบประทานอาหารเปนอกเรองทสรางนสยไดยากมาก เพราะเวลาเดกกนขาวเดกจะยงตดคยอย บาง รบประทานอาหารไมหมดจาน กนเหลอ การสรางวนยจากการรบประทานอาหารมการก�าหนดกตกาเอาไววา การรบประทานอาหารของนกเรยน คอ ไมดง ไมหก และไมเหลอ เวลาเขาแถวรบประทานอาหารจะตองไมเสยงดงและตองมระเบยบ กจกรรมนตองใชระยะเวลาประมาณเกอบ 1 ป จากป 2550 มาถ งป 2551 พฤต กรรมทเปลยนแปลงนนจะดขนในระยะเวลาหนง แตพอมาถงระยะเวลาหนงพฤตกรรมทไมดกจะเกดขนมาใหม ดงนนครจงตองคอยสงเกตโดยใหหวหนาชนเปนผ ตกเตอน โดยใชกจกรรมจตอาสาพดแลนอง

กจกรรมทเสรมสรางวนยใหเกดดานอนๆ อาท วนยในการเรยน ความรบผดชอบในหนาท วนยในการใชดแลรกษาสงทเปนสาธารณะหรอสวนรวม การเสรมสรางการมวนยในครอบครว (พอแมเปนผขบเคลอนดแลวนยในบาน) สรางเสรมวนยในบาน (วนยตอตนเองและสมาชกในครอบครว) และเมอมการสรางเสรมวนยดานตางๆ แลว กมการเยยมเยอนครอบครวเสรมสรางเดกดมวนย เพอคนหาตนแบบครอบครวเสรมสรางเดกดมวนย สงเสรมใหเดกรจกการแกปญหาขาดวนยในโรงเรยนโดยการท�าโครงงาน เสรมสรางวนยการออม และสงเสรมเรองจตอาสา พดแลนอง

การถอดและ วางรองเทา

ใหเปนระเบยบ

พนฐานตอความรบผดชอบ

ตอตนเอง

มารยาทในการรบประทาน

อาหาร

การท�าความสะอาดโรงเรยน

การเขาแถวและการจดแถว

รปภาพแสดงการเสรมสรางคณธรรมพนฐาน“จงหวะกาวแรกสรางความรบผดชอบตอตนเองและผอนๆ”

50 51

เสรมสรางการเรยนร คณธรรมตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงจากโรงเรยนส ครอบครว ความขยน ประหยด อดทน มวนย

ตอมาป พ.ศ. 2551 โรงเรยนไดยกระดบการท�ากจกรรมเสรมสรางคณธรรมดานความรบผดชอบส การเรยนร การด�าเนนชวตอยางพอเพยง จากพนฐานของคณธรรม ความขยน ประหยด อดทน มวนย โดยการเชอมโยงการท�ากจกรรมจากโรงเรยนสครอบครว และชมชน เพอใหเกดการเรยนรรวมกน โรงเรยนจงมการจดท�าโครงการเดนตามรอยเทาพอกนอยอยางพอเพยง ทงนไดรบการสนบสนนจากศนยคณธรรม (องคการมหาชน) การด�าเนนงานโครงการดงกลาวเนนกระบวนสรางการเรยนรการด�าเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยงใหกบแกนน�านกเรยน ผปกครอง และชมชน เพอปลกฝงคณธรรมดานความขยน ประหยด มวนยในการด�าเนนชวต เปนแหลงเรยนร การลดรายจาย เชน การปลกผก/เลยงปลา เพอการบรโภค ปลกฝงความรเรองเศรษฐกจพอเพยง การพาเดกนกเรยนไปดงานเศรษฐกจพอเพยง ณ บานหน�าควาย ต�าบลนาทามเหนอ จงหวดตรง และกลบมาท�ากจกรรมลงมอปฏบตเอง เปนการเรยนร จากการปฏบตจรง อาท การปลกตนไม ปลกผกและท�าป ย ใหชมชนมาเรยนรการท�าน�ายาลางจาน น�ายาอเนกประสงค ปลกตนไมเคลอนท มผปกครองมาเรยนรทโรงเรยนและน�าไปผลตใชทครวเรอนตนเอง และน�าผลผลตมาจ�าหนาย เชน เครองดมสมนไพร ซงการขายผลผลตเปนวธการทท�าใหนกเรยนเรยนร และสรางรายได น�าเงนมาเปนทนหมนเวยน ซงผลทเกดขนจากการท�ากจกรรมคอ เกดนกเรยนแกนน�า เกดผปกครองและครอบครวตนแบบเรองเศรษฐกจพอเพยงและจตอาสา โรงเรยนสามารถเปนแหลงเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยง ชมชนสามารถเปนวทยากร และครวเรอนสามารถผลตของใชเองได

ความขยน

คณธรรมทเกดจากการเรยนรการด�าเนนชวตพอเพยง

ตามแนวเศรษฐกจพอเพยง

ปลกผก เลยงปลา ปลกตนไม ท�าน�ายาลางจาน ท�าปยอนทรย

ประหยด อดทน มวนย

รปภาพแสดงคณธรรมทเกดจากการเรยนรการด�าเนนชวตพอเพยงตามแนวเศรษฐกจพอเพยง

โครงการร อยรดดวงใจสายใยครอบครวอบอ น เรยนร การท�ากจกรรมพงตนเองรวมกน พอ แม ลก

ป พ.ศ. 2552 ทศทางการสงเสรมคณธรรมของโรงเรยนใหความส�าคญของการสรางครอบครวอบอน จงมการด�าเนนโครงการรอยรดดวงใจสายใยครอบครวอบอน ซงเนนเรองการเสรมสรางกจกรรมครอบครวอบอ นและปลกฝงคณธรรมจรยธรรมกบลกรก โดยมสวนรวมจากพอแมผ ปกครอง คร ปฏบตตนตามหลก ศาสนธรรม เปนแบบอยางทดในการด�ารงชวตและสรางสมพนธภาพอนดระหวางสมาชกในครอบครว อนจะสงผลใหเกดสายใยรกครอบครวอบอน โดยมกจกรรมตางๆ เชน บนทกพฤตกรรมหนาทของนกเรยน มการแลกเปลยนเรยนร หนาทรบผดชอบ ยกยองครอบครวอบอน สรางวนยทางการเงน พอแมเปนแบบอยาง นกเรยนไดรคณคาของเงน การเรยนรภมปญญาทองถน เชน การท�าผาบาตก การเลยงปลา เลยงกบ การท�าปยหมก การปลกผกหวาน

ประสานรก พอแมลกปลกกระเจยบ รวมคดรวมท�าน�ายาอเนกประสงค การเลยงปลาหางนกยงชะลอการแพรยงลาย การปลกไมประดบประทบใจ การปลกผกผกสวนครว และ จตอาสาครอบครวอบอน นกเรยนรวมท�ากจกรรมอาสาพฒนารวมกบครอบครวอน เพอสรางความสมพนธทดตอกน ความส�าเรจทเกดจากโครงการรอยรดดวงใจคอ นกเรยนสามารถเปนวทยากรไดในเวลาทมคนมาศกษาดงานในโรงเรยน เดกสามารถพดได ทกเรอง โรงเรยนไดเปนโรงเรยนตนแบบครอบครวอบอน ไดรบโลจากทานนายกรฐมนตร ตอมาในป พ.ศ. 2556 จากการท เดกๆสามารถปลกผกเองได เดกเกดความรบผดชอบในการดแลแปลงผกของตนเอง หนวยงานภายนอกก เหนถ งศกยภาพของโรงเรยนมากขน

ศนยการเรยนร ตนแบบดานการเสรมสรางเดกดมวนย โรงเรยน ตนบากราษฎรบ�ารง ขยายผลการเ ส ร ม ส ร า ง พ ฒ น า ค ณ ธ ร ร มจรยธรรมดานวนยความรบผดชอบและความซอสตย

จากประสบการณการท�าโครงการตางๆ ตลอดระยะเวลาในชวง 3 ปทผานมา ท�าใหเกดประสบการณ ความรเกยวกบการเสรมสรางคณธรรม ดงนนป พ.ศ. 2553 จนกระทงถงปจจบน (พ.ศ. 2556) โรงเรยนตนบากบ�ารงราษฎร ไดพฒนายกระดบการท�ากจกรรมเพอเสรมสรางคณธรรม มาส การจดท�าโครงการศนยการเรยนร ตนแบบดานการเสรมสรางเดกดมวนย เพอการพฒนาคณธรรมจรยธรรมดานวนย ความรบผดชอบและความซอสตยของนกเรยน เนนการปลกฝงวนยความรบผดชอบ และความซอสตยตอตนเอง สรางการมสวนรวมทบาน วด โรงเรยน ขยายผลกระบวนการสรางเสรมเดกดมวนยของโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารงไปสโรงเรยน

แลกเปลยนเรยนร

ครอบครวตนแบบ

จตอาสา

วนยทางการเงน (ออมเงน)

เรยนรภมปญญาทองถน

ครอบครวอบอน

สราง

เครอขาย จ�านวน 2 โรงเรยน ไดแก โรงเรยนบานหนองเรยและโรงเรยนบานหนองหมอ โดยใหนกเรยนในเครอขายเขามาศกษาดงานและแลกเปลยนท�ากจกรรมกบนกเรยนโรงเรยนตนบางราษฎรบ�ารง โรงเรยนมนบร และโรงเรยนวดบ�าเพญเหนอ

ในชวง ป พ.ศ. 2554 โรงเรยนด�าเนนโครงการพฒนาศกยภาพ “ศนยการเรยนรตนแบบดานการเสรมสรางเดกดมวนย ”เน นการพฒนาศกยภาพองค ประกอบตางๆ ของศนยเรยนร ไดแก คนหาครอบครวตนแบบ สรางหลกสตรในการเสรมสรางเดกดมวนย สรางความเข าใจในเร องการเสรมสร างวนยทบานสรางแหลงเรยนร ใหไดมาตรฐาน สรางความเชอมนใหกบผ ทมาเยยมชมบคลากรทเกยวของมความสามารถในการถายทอดความรแกผเยยมชมศนยการเรยนร เพมองคความรแกบคลากรพฒนาฐานการเรยนรใหสามารถเปนแหลงเรยนรไดอยางตอเนองและยงยน ผลจากการท�ากจกรรม คอ ไดครอบครวตนแบบ จ�านวน

30 ครอบครว และเกดการพฒนาฐานการเรยนรตางๆ เชน ฐานเศรษฐกจพอเพยง ฐานโครงงาน เปนตน

ตอมาป 2556 โครงการพฒนาศกยภาพการเรยนรตนแบบดานการเสรมสรางเดกดมวนย ไดเนนเรองสงเสรมมวนย และมสวนรวมไมวาจะเปนภายในบาน วดและโรงเรยน ในการเสรมสรางเพอพฒนาเยาวชนใหเปนเดกดมวนย มความรบผดชอบ มความซอสตย ทงทบาน ในโรงเรยน และในชมชน ใชคณธรรมและจรยธรรมเปนฐาน โดยผานกจกรรมรปแบบตางๆ โดยทางโรงเรยนมเครอขายทมารวมงานดานคณธรรมอยดวยกน หลายโรงเรยนเชน โรงเรยนวดโพธทอง จงหวดนครศรธรรมราช โรงเรยนกนตงรษฎา โรงเรยนยานตาขาว โรงเรยนบานหนองมวง โรงเรยนบานหนองเจดบาท โรงเรยนบานหนองยวน โรงเรยนบานหนองเรย โรงเรยนบานหนองหมอ โรงเรยนมตรภาพท 31 “วดทงหวง” และอกหลายๆ โรงเรยน ในจงหวดตรง การทโรงเรยนเหลานไดเขามารวมเปนเครอขายท�างานคณธรรมรวมกน กอใหเกดการเชอมโยง ขยายความรดงตอไปน

• โรงเรยนมตรภาพท 31 “วดทงหวง” : เปนเครอขายของโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารงมาตงแตป พ.ศ.2553 เนอง- จากผอ�านวยการคนปจจบนเคยรวมงานกบอาจารยสรพล มสกพนธ ตงแตอาจารยสรพล เปนผอ�านวยการอยทโรงเรยนบานเขาหลก จงไดตดตามมาเยยมโรงเรยนตนบากราษฎร บ�ารง และไดเหนการท�ากจกรรมของโรงเรยนเหนการเปลยนแปลงของโรงเรยนมากขน จงสงบคคลากรในโรงเรยนมาเขารวมกจกรรมกบโรงเรยนตนบากฯ โรงเรยนไดเขารวมและน�าความรทไดมาขยายผลใหสอดคลองกบบรบทของโรงเรยน เชน การวางรองเทา การท�าเรองเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนสามารถฝกเดกใหอยในระเบยบวนยได อกเรองคอวนยการออมทรพย วนละ 1 บาท เปนการสราง

52 53

วนย และออมเพอประหยด เพอเกบเงน จนกระทงในป 2555 ศนย คณธรรม (องคการมหาชน) มความเหนวาโรงเรยนวดทงหวงสามารถทจะด�าเนนงานไดดวยตนเอง จงไดใหการสนบสนนโครงการกบทางโรงเรยนโดยตรง เนนเรองเศรษฐกจพอเพยง การปลกผก เลยงไก เลยงปลา เพอสรางทกษะชวตและสรางทางเลอกใหกบนกเรยนในอนาคต ปจจบนมโรงเรยนใกลเคยงสนใจและเขามาเรยนรทโรงเรยนมากขนอกทงยงสนใจเขารวมเปนเครอขายกบโรงเรยนอกดวย สงหนงทเหนคอ โรงเรยนเครอขายมความเตบโต ไดรบการพฒนาจากทงโรงเรยนแมขายและศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

• โรงเรยนบานหนองยวน : เรมรจกศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และโรงเรยนตนบากฯ มาหลายป เนองจากเปนทมท�างานเดยวกนกบอาจารยสรพล ในชวงทอยโรงเรยนเขาหลก และเมออาจารยสรพล ยายไปเปนผอ�านวยการโรงเรยน กไดน�าเรองราวดๆ มาเลาใหฟง ท�าใหทางโรงเรยนบานหนองยวนรบทราบขอมลความเคลอนไหว และเขารวมเปนเครอขายของโรงเรยนตนบากฯ โดยมวตถประสงคเพอแกไขปญหา เรองการพดทไมไพเราะ เรองระเบยบวนย การเดนแถวไมเปนระเบยบ การวางรองเทา ความซอสตย และความรบผดชอบ โดยพาเดกๆ มาดงานทโรงเรยนตนบากฯ และวางแผนน�าความรทไดจากโรงเรยนตนบากฯ ไปปรบใชในโรงเรยน

ความส�าเรจทเกดขนกบนกเรยน ผปกครอง ชมชน

ระยะเวลา 6 ปทผานมาของการเสรมสรางคณธรรมพนฐานในการใชชวตของนกเรยนโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง ด�าเนนการฝกนกเรยนตงแตชนอนบาลจนถงชนประถมศกษาปท 6 มผลทเกดขนอยางเปนรปธรรมคอ นกเรยนของโรงเรยน

ตนบากราษฎรบ�ารงมวนยในการถอดรองเทา มความรบผดชอบตอรองเทาของตนเอง และรองเทาของผอนทวางอยกอน จนกลายเปนการปฏบตทเปนพฤตกรรมปกตทมวนยในชวตประจ�าวน ซงการปรบเปลยนพฤตกรรมนกเรยนนนไมใชเพยงแคการถอดรองเทา แตรวมไปถงการเขาแถวในการรบประทานอาหาร และกจกรรมอนๆ เชน เรองการปลกฝงเรองเศรษฐกจพอเพยง การประหยด อดออม

โรงเรยนต นบากราษฎร บ�าร ง ด�าเนนโครงการกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) มาอยางตอเนองและมจดยนเนนเรองของการสรางความมวนย ความรบผดชอบ และความพอเพยงใหกบเดกอยางตอเนอง ไมวาจะเปลยนแปลงกจกรรมไปในรปแบบใดกตามแตเมอด�าเนนกจกรรมแลวกจะมการสรปพรอมทงสอนใหเดกร วากจกรรมทตนเองได ท�านนสร างเสรมคณธรรมเรองการสรางวนย ความรบผดชอบ และความพอเพยงไดอยางไร เมอท�าไปแลวเกดผลดหรอผลเสยตอตนเองอยางไร และสามารถน�าไปปรบใชในอนาคตขางหนาไดอยางไร อกทงยงสามารถยกระดบโรงเรยนใหเปนตนแบบการเรยนรดานวนย ความรบผดชอบ และความพอเพยง สามารถเปนตนแบบทขยายผลไปสโรงเรยนเครอขายตาง ๆในพนทภาคใต ทมความสนใจในการขบเคลอนเรองคณธรรมไปดวยกน

นางอาร จนทรแกว ผปกครองนกเรยน ไดเลาวา ลกน�าเรองการจดรองเทาไปท�าทบ าน และลกพดเพราะมากขน มความกตญญมากขน สามารถดแลคนเฒาคนแกทบานตนเองได และมใจรกการออมมากขน

ผปกครองนกเรยน ลกมความรบผดชอบมากขน มวนยมากขน มความเปลยนแปลงเยอะ ชวยแบงเบาภาระพอแม ซงคาดวานาจะเปนจากครอบครวทอบอน และเปนผลจากโรงเรยนทสอนลกใหรจกหนาทของตนเอง

อาจารยสะอาน ซงเปนอาจารยประจ�าโรงเรยนไดกลาววา จากเสยงสะทอนของผปกครองทวาลกมพฤตกรรมทดขนนนเนองจากโรงเรยนไดปลกฝงและฝกใหเกดการท�าบอยๆ คอยดแลตกเตอน การท�ากจกรรมตางๆ ท�าใหเดกไดซมซบเรองดๆ และสามารถน�าไปใชทบานได ฟงเสยงสะทอนของผปกครองทกปๆ หลงจากทเรมท�าโครงการ ตวอาจารยสะอานกแอบปลมอย เพราะทครทกคนชวยกนนนเกด ผลขนทตวเดกในทางทดขน

นองจะจา : นกเรยนของทางโรงเรยนไดเลาวา จากการท�ากจกรรมทผานมา สงทแมไดเลาใหฟงเปนเรองจรง นองจะจาไดปฏบตตามค�าทคณครสอน เมอกลบไปทบ าน พอแมกได สงสอน เชนเดยวกนวา ถาอย บานตองชวยท�ากบขาวชวยท�าอาหาร สงทนองจะจาชอบมากทสดซงครไดสอนคอ เรองเศรษฐกจพอเพยง เลยงปลาดก ท�าน�ามนมะพราว จากนนน�าไปขายในตลาดและโรงเรยน ท�าใหตอนนนองจะจาสามาถรเกบเงนออมได 12,000 บาทแลว รวมทงชอบเรองการสรางวนยวางรองเทาดวย

นองวศน สงช กเปนนกเรยนอกคนหนงทไดท�ากจกรรมเศรษฐกจพอเพยง ปลกตนไม 1 คน 1 ตน 1 กระถาง นองวศนเลาวา ตนเองชอบเรองการวางรองเทา เพราะท�าใหดมวนย มระเบยบ และมความเรยบรอย และยงไดบอกอกวา คณครไดสอนเรองการพดจาสภาพไพเราะ สอนใหชวยเหลองานบานและงานโรงเรยน

ผใหญบาน เปนอกหนงคนทมบทบาทส�าคญไดกลาวชมเชยวาโรงเรยนตนบากฯ มนกเรยนทมสมมาคาราวะ ไมวาจะเจอทไหนกจะยกมอไหว เรองของความมวนยกมความเครงครด เดกสวนใหญมความซอสตยและเปนเดกด

ปจจยทสงผลตอความส�าเรจ การทโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง

สามารถสรางกระบวนการเสรมสรางและการพฒนาคณธรรมและจรยธรรมใหกบนกเรยนตลอดระยะเวลา 6 ปทผานมา เนองจากครในโรงเรยนมความเปนหนงเดยว เปนทมงานทเขมแขง มความสามคค ถงแมวาบางครงการด�าเนนโครงการตางๆ จะมกจกรรมทหลากหลาย แตครและบคคลากรในโรงเรยนไมไดรสกวาเปนภาระหรอเปนงานทเพมเขามา เนองจากสวนหนงเปนการ บรณาการในกระบวนการเรยนการสอนและสามารถน�าเอาผลงานไปตอบการประกนคณภาพการศกษา การท�ากจกรรมตางๆเปนการท�างานทสอดแทรกอยในการเรยนการสอน โดยจะตองมการสอดแทรกเรองของคณธรรมพนฐาน 8 ประการ บรณาการกบวชาปกต เชน วชาวทยาศาสตร สอนการปลกตนไม กจะมการใหแสง ใหปย น�าสองกระถางมาเปรยบเทยบกน และสอดแทรกเรองคณธรรมไปดวย อกทงยงมกจกรรมการเยยมบานครอบครวตนแบบเพอดแลกน เรยนร เรองตางๆ รวมกน เชน การท�าผาบาตก รวมไปถงมการใหนกเรยนไปเยยมบานกนเองและดแลกนเอง เชน พสอนนอง โดยมครคอยดแลอกขนหนงดวย เพอทจะสงสอนใหนกเรยนยงอยในกรอบของคณธรรมทตองการใหเรยนร ผลพลอยไดจากการเยยมบานอกเรองคอการสรางความสมพนธทดของครอบครวตนแบบ และการสอนสอดแทรกเรองการบนทกสงทไดเรยนรจากการเยยมบานคอการน�ามาเขยนเรยงความ นอกจากนยงมปจจยทสงผลตอความส�าเรจอนๆ ดงตอไปน

1. การสรางทมงานและการแบงบทบาทหนาทการบรหารจดการ และวธการท�างานของโรงเรยน ตนบากราษฎรบ�ารงนน อาจารยสรพล มสกพนธ มการแบงบทบาทหนาทใหบคลากรแตละคนในโรงเรยนดแลกจกรรมตางๆ ในโครงการ และแตละปกจะแบงหนาทความรบผดชอบ

การเปนผประสานงานโครงการสลบสบเปลยนกนไปเพอสร างการเรยนร และสรางกระบวนการมสวนรวมในการท�ากจกรรม โดยการสรางความเขาใจ พดคย หาวธการแกไขปญหา มขอตกลง มกตการวมกน ดงผ ปกครองเขามารวมดวย โดยนดประชมผปกครองนกเรยนเพอชแจงการท�ากจกรรม ชแจงบทบาทของผ ปกครอง บทบาทของโรงเรยน บทบาทของเดกทมตอการท�ากจกรรมตางๆ เพอสรางการเปลยนแปลงพฤตกรรมในเดกใหเปนไปในแนวทางทดขน

2. การตดตามการด�าเนนงานสม�าเสมอ โดยจดประชมสรปงานรวมกนเพอใหบคลากรทกทานไดรบทราบถงความกาวหนาของแตละกจกรรม มการคดระดมสมองรวมกนในการแกปญหาทพบระหวางทางในการท�ากจกรรม

3. การไดรบการสนบสนนจากหนวยงานตางๆ ทงภายในและนอกชมชน การท�ากจกรรมแตละครงจะมสวนรวมของทงหนวยงานทองถน เชน นายกองคการบรหารสวนต�าบลนาพละ ผ ใหญบาน คณะกรรมการสถานศกษา และผปกครอง

มารวมดวยทกครง เชน การจดกจกรรม วนเดก การศกษาดงานในโรงเรยน มส�านกงานพลงงานจงหวดเขามาสนบสนนเรองเตาเผาขยะ ท�าใหไดรบรางวลแชมปน�าสมควนไมจากภาคใต และขยายไปในระดบประเทศ ได เหรยญทอง มส�านกงานพฒนาทดนมาใหความรและรณรงคใหนกเรยนรจกใชและท�าน�าหมกชวภาพ บรษทเซฟรอน สนบสนนกจกรรมทเกยวกบสงแวดลอม เชน การลดการใชพลงงานการท�าปยหมก การคดแยกขยะ การใชน�ายาอเนกประสงค และการรวมกจกรรมกบชมชน การปลกปา ปลกตนไม

4. การเขารวมกจกรรมกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) การจดกจกรรมคาราวานและเปดบานคณธรรมในปตางๆ ซงนอกจากจะท�าใหหนวยงานไดใกลชดโรงเรยนแลว ยงท�าใหเกดการเรยนรและแลกเปลยนประสบการณใหม ๆ จากโรงเรยน รวมถงไดเผยแพรองคความรของโรงเรยนไปสสาธารณะ

54 55

โรงเรยนตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนนฤมลทน ธนบร ถนนจรญสนทวงศ เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร

ปรชญาหลกในการพฒนาคณภาพการศกษาของโรงเรยนนฤมลทน ธนบร คอ พฒนาภมปญญา บนพนฐานของคณธรรม “Intellectual Development on the Basis of Morality” จากหลกปรชญาดงกลาวไดน�าไปส การจดการศกษาทม งพฒนาให นกเรยนเกดการเรยนร มความคดรเรมสรางสรรค รกการเรยนรและพฒนาตนเอง สามารถน�าความรมาใชในการคดและการวเคราะหแกไขปญหา ประเมนทางเลอกและเลอกปฏบตในทางทถกตองโดยยดหลกคณธรรม จรยธรรม กรยามารยาทสภาพเรยบรอยเหมาะสมกบความเปนไทย เพอด�ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข โดยมกระบวนการคอ มงสรางเดกและเยาวชนทมคณภาพ โดยการบรณาการคณธรรมและจรยธรรมในระบบการเรยนการสอนปกต และมการเขารวมโครงการพฒนาคณธรรม จรยธรรม กบศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผ นดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) ส�านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน) เพอใหเกดการพฒนาคณธรรม จรยธรรม อยางตอเนองและยงยน โดยการปลกฝงคณธรรมนนจะท�าโดยการผานกระบวน- การปฏบตกจกรรมส การเรยนร จร ง และสรางแบบอยางทดปรากฏใหเหน บนพนฐานความเชอทวา “ตวอยางทดมคากวาค�าสอน”

กาวยาง 40 ป โรงเรยนฤมลทน ธนบร โรงเรยนนฤมลทน ธนบร เปน

โรงเรยนเอกชน ทสงกดส�านกบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน เปดท�าการสอนระดบการศกษาปฐมวย

ถงประถมศกษาปท 6 การกอตงโรงเรยนมเปาหมายเพอพฒนาเยาวชนของชาตตามความเชอของครสตศาสนานกายโรมน คาทอลก โรงเรยนนฤมลทน ธนบร เกดขนครงแรกในชอวา นฤมลทน ซงมาจากพระนามของแมพระองคอปถมภทางศาสนาครสต มความหมายวา ผปราศจากมลทน ในภาษาองกฤษใชค�าเตมวา Our Lady of Immaculate ผกอตงโรงเรยนนฤมลทน ธนบร (พ.ศ. 2473-2544) คอ นายมสาร วงศภกด ซงส�าเรจการศกษาระดบปรญญา-ตร Bachelor of Commerce จาก Univer-sity of Ottawa ประเทศแคนาดา พ.ศ. 2494

เดมโรงเรยนตงอยฝงพระนคร ซอยมตตคาม ถนนสามเสนใน เขตดสต บนพนท 200 ตารางวา จดการเรยนการสอนชนอนบาลถงชนประถม 7 เปดสอนตงแตป พ.ศ. 2506 มครทงหมด 14 คน นกเรยน 450 คน โดยตลอดเวลา 40 ปทผานมา โรงเรยนไดพฒนาคณภาพการเรยนการสอนจนท�าใหเปนทรจก และไววางใจของคนทวไปเปนอยางด ตอมาไดขยายกจการใหใหญขนเพอรองรบและเพมระดบการศกษาขนไปถงชนมธยมศกษา ในป พ.ศ. 2512 มกอสรางโรงเรยนนฤมลทน แหงท 2 ขนในเขตพนทฝงธนบร ถอเปนตนก�าเนดของโรงเรยนนฤมลทน ธนบร บนเนอท 3 ไร 1 งาน 17 ตารางวา จดการศกษาตงแตชนอนบาลปท 1-มธยมศกษาปท 3 มนกเรยนประมาณ 475 คน คร 21 คน อาคารเรยนทเปดใชในสมยนนเปนอาคารคอนกรตเสรมเหลก 3 ชน 1 หลง และโรงอาหาร อก 1 หลง รองรบนกเรยน 990 คน บรหารงานโดยมนายมสาร วงศภกด

เป นผ รบใบอนญาต และนางวนทนา วงศภกด เปนผจดการและครใหญ พ.ศ. 2524 ไดมการปรบปรงขยายพนทอาคารเรยนหอง-เรยนใหมากขน สามารถรองรบนกเรยนไดเพมเปน 1,395 คน ตอมาในป พ.ศ. 2532 ไดท�าการกอสรางอาคารคอนกรตเสรมเหลก 5 ชน แทนอาคารครงตกครงไมของอนบาลเดม และไดปรบขยายอตราความจการรบนกเรยนเปน 1,975 คน ในป 2556 ปจจบนมอาจารย มาณวกา สงวนวงศ เปนผ อ�านวยการโรงเรยนนฤมลทน ธนบร

เส นทางกาวส โครงการพฒนาคณธรรม จรยธรรม เรมจากปยวาจาเชอมโยงสการพฒนาดานทหลากหลาย กบศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม)

โรงเรยนนฤมลทน ธนบร มการจดการเรยนการสอนตงแตระดบเตรยมอนบาล-ประถมศกษาปท 6 การสอนใน

ระดบอนบาลเนนการเรยนร โดยผานกระบวนการเลนอยางสรางสรรค สอดแทรกวชาการโดยอาศยนวตกรรมทหลากหลาย เชน Hi/Scope, Cooperative Art. Project Approach เปนตน สวนในระดบประถมศกษา ไดมการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการ เนนการลงมอปฏบต วางพนฐานทเพยบพรอมในดานการเรยนรและทกษะชวตทส�าคญเพอกาวสการศกษาตอในชนมธยมศกษา หลกสตรทหลากหลายตามความตองการของชมชน ไดแก หลกสตรสามญ (Standard Programme) และหลกสตรภาษาองกฤษ (Engl ish Programme) หรอทร จกกนในอกชอวา หลกสตรสองภาษา (Bilingual Programme) นอกจากนโรงเรยนยงไดจดกจกรรมเสรมหลกสตรส�าหรบนกเรยนทกคน เช น คอมพวเตอร วายน�า เทควนโด คยบอรด บลเลต นาฏศลป ศลปะ เปนตน ผลผลตทคาดหวงจากการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรดงกลาวขางตนคอ การผลต

56 57

นกเรยนทเรยนด มระเบยบ เพยบพรอมคณธรรม ตามคตพจนทโรงเรยนยดถอ เปนแนวทางส�าคญนอกจากนทางโรงเรยนยงมงผลตนกเรยนใหเปนนกคณตศาสตร ทสามารถใชภาษาและเทคโนโลย เพอการสอสารไดอยางมประสทธภาพ มความคดรเรมสรางสรรค รกการเรยนรและพฒนาตนเอง ตลอดจนเปนคนดมคณธรรม จรยธรรม โดยทางโรงเรยนมการบรณาการในระบบการเรยนการสอนปกตเรอยมา อกทงยงเนนกรยามารยาททเรยบรอยเหมาะสมกบความเปนไทย เชอมนในตนเอง กลาแสดงออก มบคลกภาพทด รกการออกก�าลงกาย รวมถงมสขภาพอนามยและสขนสยทด

จนกระทงป พ.ศ. 2548 เปนตนมาโรงเรยนนฤมลทน ธนบร ไดเขาร วมโครงการพฒนาคณธรรม จรยธรรมกบศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) ส�านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน) ทงนเกดจากการชกชวนของอาจารยมนส ซงเปนนกศกษาปรญญาโทของจฬาลงกรณมหาวทยาลย ท�าใหรจกกบ ดร.สวมล ซงท�างานวจยชอ “เรงสรางคณลกษณะทดในเยาวชนไทย” โรงเรยน

นฤมลทน ธนบร เปนกลมเปาหมายทใชเกบขอมล โดยจะมนสตปรญญาโทมาเกบขอมล ท�าใหมโอกาสในการพดคยแลกเปลยนประสบการณและมการชกชวนใหทางโรงเรยนเขารวมโครงการ ซงนบวาเปนโอกาสด เพราะโรงเรยนก�าลงหาแนวทางการเชอมโยงการท�างานกบหนวยงานภายนอกสสงคมทกวางขน

หลงจากนนอาจารยตวแทนจากโรงเรยนไดเขารวมการประชมทจฬาลงกรณ-มหาวทยาลย และไดมการชกน�าใหรจกกบศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) ในการประชมเพอชแจงบทบาทหนาทของโรงเรยน หากเขารวมโครงการวจยในการยกระดบคณภาพเยาวชนไทย จงท�าใหผ บรหารโรงเรยนเกดแรงบนดาลใจ และเหนแนวทางในการพฒนาคณธรรม จรยธรรมในโรงเรยน จงเขารวมโครงการดงกลาว มงเนนการด�าเนนโครงการคอ การปลกฝงคณธรรมผานกระบวนการปฏบตกจกรรมสการเรยนรจรง “การพฒนาตนสการพฒนาสงคม” ซงมจงหวะกาวดงตอไปน

กาวแรก เรมจากการเรยนร มการจดท�าโครงการวจย เรมเสรมสรางคณ- ลกษณะของเยาวชนทพงประสงคของ

เยาวชนไทย ในชอโครงการ “เดกดศร นฤ.ธ” มการท�ากจกรรมปยวาจา เพอแกไขปญหาเดกพดไมมหางเสยง ตดการตนญปน ตดหนงเกาหล โดยมกลมเปาหมายเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4-6 นกเรยนชนประถมศกษาปท 6 เปนกลมเปาหมายหลก ครในโรงเรยนจงไดรวมกนคดกจกรรมใหนกเรยนตงเปนชมรม เดกจะตองรณรงคกนเอง โดยใหเดกเลอกครเปนทปรกษา ส�าหรบกจกรรมทท�า เดกๆ กจะรวมกนคด เชน การเขยนบตรค�า ซงเปนค�าทไพเราะ ท�าเปนทคนหนงสอใหเดกเดนแจกเดกดวยกน หรอการท�าละครเชงคณธรรมมาน�าเสนอในชวงพกรบประทานอาหารกลางวน

จากการเขารวมโครงการกบศนยคณธรรม ท�าใหโรงเรยนไดรจกกบค�าวาสมชชา และ ปฏญญา เกดการเลงเหนความส�าคญของค�าวาคนดมากกวาคนเกง ในชวงแรกของการท�าโครงการทางโรงเรยนจะมการตดตามประเมนผล และมการสนบสนนใหมพเลยง ท�าใหพบวาโรงเรยนสามารถท�างานรวมกนไดทงโรงเรยน มผปกครองเปนสวนรวม และไดรบการยกยองใหเปน 1 ใน 5 ของตวอยางทด ในดานการพฒนาบคลากรโรงเรยน และไดรบการสนบสนนจากศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ใหครในโรงเรยนเปนตวแทนเพอไปเรยนรดงานศกษาแนวทางตางๆ ทมลนธพทธฉอจ ประเทศไตหวน จ�านวน 2 คน ท�าใหทางโรงเรยนไดทราบวาแนวทางตางๆ นน ไมตางกนกบหลกค�าสอนของคาทอลก จงสามารถน�าเรองทไปเรยนรมาปรบใชไดหลายเรอง และไดจดใหเรยนรการถอดองคความร และไดเปนเขารวมเปนสมาชกเครอขายโรงเรยนคณธรรมกบโรงเรยนประชานเวศน

หลงจากนนทางโรงเรยนไดด�าเนนโครงการนฤมลทนรวมใจ เทดไทองคราชน

นอมน�าคณธรรมส ชวตทพอเพยง และโครงการนฤมลทนรอยดวงใจ ใฝกตญญ รรกสามคค สวถไทย มการด�าเนนกจกรรมทภาคภมใจทสดคอ “ขาวหมดจานหนท�าได” มวธการคอ ใหนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 และนกเรยนทมจตอาสา จดท�าโครงการรณรงคให นกเรยนในโรงเรยนรบประทานอาหารใหหมดจาน เปนการสรางวนยในการรบประทานอาหารใหพอด มการใชสญลกษณการยกนวมอ นวโปงหมายถงมาก ถาชสองนว นวโปงกบนวชแสดงวาตองการขาวปานกลาง และถาชนวกอยแสดงวาตองการขาวนอย และเมอนกเรยนเลอกวาตองการขาวเทาใดแลว ครกจะสอนวา เมอเลอกแลวตองรบผดชอบสงทตนเองเลอกใหได คอตองรบประทานอาหารใหหมดจานเพอไมใหเหลอเศษอาหารทง ในกจกรรมนไดมการบรณาการกบเนอหาหลกสตรในวชาคณตศาสตร มการจดบนทกสถตจ�านวนปรมาณเศษอาหารท เหล อทกวน และมการท� าแบบสอบถามวาเหตใดจงรบประทานอาหารไมหมด รวมถงมการใหรางวลแกนกเรยนทรบประทานอาหารหมด ซงถอวา

เปนการท�าความด มการน�าเศษอาหารมาท�าเปนปย ผลทเกดขนคอ เดกสามารถรบผดชอบการรบประทานอาหารของตนเองได ไมเหลอเปนเศษอาหาร เดกทานอาหารไดเยอะขน และมความสขในการรบประทานอาหาร เปนการสรางความรบผดชอบ ความมวนยตอตนเอง และเปนการคดถง ผอน นอกจากนยงเปนการลดจ�านวนปรมาณเศษอาหารจากวนละประมาณ 100 กโลกรม ใหเหลอเพยง 20-30 กโลกรม

นอกจากนยงมการจดกจกรรมจตอาสา เพอเปนการสรางอตลกษณในตวผเรยนใหมจตออนโยนพรอมแบงปนน�าใจสบคคลผดอยโอกาสกวาในสงคม กจกรรมจตอาสาถอเปนกจกรรมหลกของโรงเรยนนฤมลทนธนบร มกจกรรมทส�าคญ อาทการบ�าเพญประโยชนทงในและนอกโรงเรยน โดยใหนกเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 1-6 ทมจตอาสา ดแลท�าความสะอาดบรเวณทตนเองรบผดชอบตลอดปการศกษา ท�าใหสถานทในโรงเรยนสะอาดนาอย และสวยงาม นกเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 2-3 มการออกไปพฒนาพนทบรเวณวดบางเสาธง โดยจดเกบกวาด

ท�าความสะอาดบรเวณเขอนรมน�าหนาวด สวนนกเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 4-6 ออกไปพฒนาพนทบรเวณลานวดบางเสาธง ทงนเพอใหนกเรยนไดมสวนรวมสรางชมชนนาอย

การยกระดบการท�ากจกรรมในล�าดบตอมาคอ การท�าโครงการนฤมลทนสานสมพนธสายใยรกครอบครวอบอนตามแนวคดวถไทย และโครงการนฤมลทนพอเพยงเพอพอ “บมเพาะคณธรรมสสงคมไทย”

จากรปธรรมของการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรมใหกบนกเรยน ท�าใหโรงเรยนไดรบโลเชดชเกยรตระดบดเยยม “รางวลเกยรตคณ สญญา ธรรมศกด” ในโครงการเชดชเกยรตสถานศกษาทสรางคนดใหสงคม ดวยการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมดเดนป 2552 ของมลนธธารน�าใจ นอกจากนยงไดรบรางวลสถานศกษาตนแบบศนยการเรยนรครอบครวอบอนป 2552 ของศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผน-ดนเชงคณธรรม รวมกบ ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

ครในโรงเรยนยงไดรบการอบรมและพฒนาดานตางๆ จากการท�างานกบ

58 59

ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เชน การท�าเอกสารรายงานและการจดการการเงนในโครงการ การบรหารจดการโครงการ การพฒนากระบวนการเรยนการสอนในสวนของการท�ากจกรรมและการเงนตางๆ มกระบวนการ วธการเรยนการสอนทสอดคล องกบความต องการของเดก และสามารถตอยอดไปในชนเรยนตอไปได เกดกลยาณมตรเพมขน ม เครอข ายโรงเรยนเพมขน

จากคณธรรมพนฐานสการพฒนายกระดบการพฒนาทกษะชวต “Life Skills in 21st Century”

จากการเสรมสรางคณธรรมพนฐานเรมจากการคดด พดด และมความรบผดชอบ เพอเปนการปลกฝงใหเยาวชนเปนเดกรกด หรอรกทจะเป นคนดและมคณภาพใหนกเรยน “เกง ด มความสข” ซงเปนกจกรรมทรวมกนกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เมอเกดรปธรรมความส�าเรจใหเหนจากจากการไดรบรางวลซงเปนก�าลงใจใหทางโรงเรยน ในชวงป พ.ศ. 2556 โรงเรยนจงเกดแนวคดการพฒนายกระดบ ตอยอดการท�ากจกรรมรวมกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เปนโครงการพฒนาคณภาพชวตของนกเรยนใหมทกษะการเรยนร หรอทเรยกวา “พฒนาทกษะชวตเพอสรางศษยสศตวรรษท 21” (Life Skills in 21st Century) ซงมวตถประสงคเพอสรางการเรยนรทกษะชวต และวฒน- ธรรมความซอสตย รบผดขอบ พอเพยง รกและรบใชใหเกดขนในสถานศกษา รวมทงการสรางเครอขายพฒนาใหเปนแหลงเรยนรเชงบรณาการ Life Skills in 21st Century เปนโดยการสรางกระบวนการเรยนรหรอการบมเพาะคณธรรมจากความแกนแทของความเขาใจ (Head) เพอใหเกดการการยอมรบ (Heart) และน�าไปส

การปฏบตโดยเนนกระบวนการสอนแบบ Inductive Method ทเรมจากการน�าเสนอแบบ เพอใหนกเรยนคนหาตนเอง และการผลตความรรวบยอดในรปแบบตางๆ ในการด�าเนนโครงการพฒนาทกษะชวตทใชตวยอวา “LVR”

L : การพฒนาองครวมเพอเตรยมความพรอมสสงคมแหงปญญา

v : การบมเพาะดานคณธรรม จรยธรรม ความซอสตย ความรบผดชอบ พอเพยง รกและรบใช

R : การสรางทกษะในดานการไตรตรอง (Reflection)

องคความร ทส�าคญในการสรางทกษะชวตประกอบดวย ทกษะการคดเชงสรางสรรค ทกษะการคดอยางมวจารณญาณ ทกษะการตระหนกรในตนเอง ทกษะการตดสนใจ ทกษะการแกไขปญหา ทกษะการจดการกบอารมณ ทกษะการจดการกบความเครยด และทกษะการเขาใจผอน ทกษะการสอสารอยางมประสทธภาพ ทกษะการสรางความสมพนธระหวางบคคล

การด�าเนนโครงการดงกลาวมรปแบบกระบวนการหลกๆ 3 สวนประกอบดวย 1) การพฒนาครในโรงเรยน ทงการดานการพฒนาทกษะเตมเตมความร การพฒนาแผนการสอนแบบองครวม และการคนหาครตนแบบ “ Smart Teachers” 2) การพฒนานกเรยน เนนการจดคายกจกรรมเพอปลกจตส�านก และมการยกยองสงเสรมนกเรยนตนแบบ “Smart Kids” 3) การขยายเครอขายสรางแหลงเรยนรเชงบรณาการ “ทกษะชวต” เพอท�าใหเกดการเตมเตมความร และการแลกเปลยนประสบการณสงานสมชชาคณธรรมในล�าดบตอไป

จากกระบวนการตางๆ ทปรบเปลยนจนสามารถกลายเป นวถของ

โรงเรยนนฤมลทน ธนบร เชน กจกรรมกนขาวหมดจาน ยมไหวพดจาออนหวานไพเราะ หรอการท�ากจกรรมสรางเสรมทกษะชวตทบรณาการกบหลกสตรการเรยนการสอน กระบวนการพฒนาเดกของโรงเรยนมหลากหลาย ประกอบกบโรงเรยนมเครอข ายโรงเรยนเอกชนท เขมแขง ดงนนจงมการชกชวนใหโรงเรยนเครอขาย จ�านวน 7 โรงเรยน ไดแก โรงเรยนอนบาลมณรตน โรงเรยนเศรษฐบตรอปถมภ โรงเรยนสมาคมสตรไทย โรงเรยนอดมวทยา โรงเรยนรจ เสร โรงเรยนจนดารตน และโรงเรยนอนบาลสดารตน ใชเปนตนแบบในการจดกจกรรมของแตละโรงเรยนในสวนของการพฒนาทกษะชวต เพอใหเดกเกดการเรยนรจากประสบการณตรงและจากการลงมอปฏบตจรง รวมถงใหผปกครองมสวนรวมเพอสรางความเขาใจในการเรยนรของเดก

ปจจยสความส�าเรจของแหลงเรยนรการสงเสรม คณธรรมจรยธรรม เพอปลกฝง คนด เกง และมความสข

ปจจยความส�าเรจทแทจรงคอ เดกและผปกครอง ทงคณภาพในตวเดก สงทเกดขนกบตวเดก วธการคดและวธการปฏบตของเดก ทงหมดนมความเปลยน- แปลงในทางทดขน ไมว า สมศ. มาประเมนภายใน หรอ สทศ. มาประเมนภายนอกกกลาวเปนเสยงเดยวกนวา เดกมความกลาทจะตอบค�าถาม กลาทจะคด กลาแสดงความคดเหน อยางเหมาะสมตามวย มระบบมระเบยบมากขน คดเปนและสามารถบรหารจดการไดมากขน รจกทจะออกมาหนาหองและเปนตวแทนแสดงความคดเหนของหองตนเอง ส�าหรบความเปลยนแปลงทเกดขน คอ มการเปดรบความคดเหนของคนอน และยอมรบความคดเหนของเพอนรวมงานมากขน เนองจาก

ผานกระบวนการการท�างานรวมกน มองเหนสงดๆ ความคดดๆ ของเดกวามความหลากหลาย และมความแตกตางบางครงดกวาความคดของครอกดวย ส�าหรบผ บรหาร หลงจากทท�าโครงการแลวกมการเปดโอกาสใหคร นกเรยน ไดแสดงความคดเหนและคดคนวธการท�างานมากขนแลว จงวางบทบาทจากผด�าเนนโครงการมาเปนทปรกษาแทน หลงจากทไดใหนโยบายการท�างานไปแลว คนท�างานกมความสข เพราะยอมรบฟงความคดเหนของคนท�างาน ทานอนๆ คยกนแบบพๆ นองๆ ซงกอนหนาทจะมาท�าโครงการรวมกบศนยคณธรรม ครทโรงเรยนนนยงไมมความกลาแสดงออกเทากบปจจบนน กจกรรมททางโรงเรยนภาคภมใจทสดคอ การสรางวนยในการรบประทานอาหารใหพอด โดยใชสญลกษณการยกนวมอดงความหมายทกลาวไปขางตน และเมอนกเรยนเลอกวาตองการขาวเทาใดแลว ครกจะสอนวา เมอเลอกแลวตองรบผดชอบในสงทตนเองเลอกใหได ผลทเกดขนคอเดกสามารถรบผดชอบการรบประทานอาหารของตนเองได ไมเหลอเปนเศษอาหาร รบประทานอาหารไดเยอะขน และ

มความสขในการรบประทานทานอาหาร ค�าแนะน�าของทางโรงเรยนท

ตองการบอกใหพนทอนๆ ท�างานใหเกดความส�าเรจเหมอนกน คอ อนดบแรกตองท�าใหบคลากรเกดความเปนหนงเดยว มองเหนเปาหมายเดยวกน ดบรบทของตนเอง ดพนฐานของตนเองว า เป นอย างไร ตองการแกปญหาดานไหน มวธการทจะด�าเนนการอยางไร จากนนจงรวมกนลงมอท�างาน สรปผล และปรบปรงพฒนางานไปเรอยๆ

คร : “การด�าเนนโครงการตางๆ ผอ�านวยการจะเปนคนใหหวขอในการท�ากจกรรม แตละกลมกจกรรมกจะรวมกนคดวาจะท�าอยางไร เชน การพดจาไมสภาพ กช วยกนคดว าค�าไหนทไม สภาพและเปลยนเปนค�าสภาพวาอยางไร และรวมกนณรงคการใชค�าสภาพในโรงเรยน พอคนทท�าคดเอง กจกรรมทท�ากจะราบรน แตถาหากผ บรหารบงคบกจะมสะดด เพราะคนท�างานจะตองรอค�าสงตอ การใหโจทยและไป คดวธการเองกจะสามารถท�างานไดสบายใจ”

คร : “ความส�าเรจทเหนไดชดจากการท�างานอยางตอเนองกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) คอ ผปกครองนกเรยน

เกดความสมพนธทดตอกน เนองจากมการท�ากจกรรมรวมกน สงผลใหโรงเรยนและผปกครองเกดปฏสมพนธทดตอกนมากขน โรงเรยนเปดกวางรบผปกครองมาใหรวมท�ากจกรรมในโรงเรยนมากขน กจกรรมทประสบความส�าเรจมากทสดทท�ามาคอ กจกรรมครอบครวอบอน”

ความภมใจจากใจผปกครองนายจมพต วนยวรพล : ผมเปน

ผปกครองของ ด.ญ.มณธรา วนยวรพล นองมน และนางสาวเมลาน วนยวรพล ซงทง 2 คนเปนศษยเกาของทน ตลอดระยะเวลาทผานมาตงแตทลกสาวทง 2 คนของผมไดรบการศกษาทโรงเรยนแหงน ผมตองขอขอบพระคณทางคณะผบรหาร คณครและบคลากรทกทานทดแลเอาใจใสใหความร อบรมบมนสยใหลกสาวทงสองเปนคนด มความร ค คณธรรมสมกบกบเจตนารมณของทางโรงเรยนลกๆ ไดรบความอบอนจากสงคมในโรงเรยนรวฟา-ขาวไดรบการดแลจากทางโรงเรยนเสมอนครอบครวเดยวกน เปนครอบครวทใหญและอบอนมากๆ นอกจากนทางโรงเรยนไดวางรากฐานทางการศกษาทมความ

60 61

มนคงมากใหกบลกสาวทง 2 ของผม ท�าใหลกๆ ไดมโอกาสศกษาตอในระดบชนมธยมศกษาทโรงเรยนชนน�าของประเทศสดทายนผมและครอบครวขอขอบพระคณทางโรงเรยนนฤมลทน ธนบร คณะผ บรหาร คณคร และบคลากรทกทานอกครง แมวาลกสาวทง 2 คนจะส�าเรจการศกษาจากทนไปแลวกตาม แตผมและครอบครวกจะจดจ�าโรงเรยนนตลอดไป เนองจากเปนความประทบใจซงเกดขนตงแตวนแรกทไดเข ามา ถงตลอดจน วนสดทายทลกๆ เรยนจบ สงตางๆ เหลานจะคงอยในความทรงจ�าของครอบครววนยวรพลตลอดไป”

คณแมเดกหญงพมพศา แตงมณ : “กอนทจะตดสนใจใหลกไดเรยนทโรงเรยนนฤมลทน ธนบร ดฉนและครอบครวไดยนชอเสยงของโรงเรยนมานานจากค�าบอกเลาของคนรอบขาง รวมทงไดรบค�าแนะน�าจากคณอาจวซงเปนทานอาจารยใหญของโรงเรยนอนบาลบานสวนวา “โรงเรยนแหงนมความเอาใจใสในดานวชาการควบคกบคณธรรม” ถงแมวาจะเปนโรงเรยนศาสนาครสต แตทางโรงเรยนกใหความส�าคญกบกจกรรมทางพทธศาสนาดวย ดวยเหตผลนจงท�าใหดฉนตดสนใจเลอกโรงเรยนนเปนสถานศกษาของลกตลอดระยะเวลาทนองพมเรยนอย ทโรงเรยนแหงน นองพมมความรความสามารถ และมความรบผดชอบในการเรยน รวมทงหนาททไดรบมอบหมายจากทางบาน กจกรรมตาง ๆ ททางโรงเรยนไดจดขนโดยเฉพาะกจกรรมบรณาการ สามารถท�าใหเดกๆ น�าความรไปใชกบสงคมปจจบนไดด อกทงคณะผบรหาร และครทกทานกคอยดแลเอาใจใสใหค�าปรกษา และมความเปนกนเอง ดฉนคดวาผปกครองทานอนกมความประทบใจเชนเดยวกน ถงแมครบางทานอาจเขมงวด

แตนนกเพอหวงใหนกเรยนทกคนมระเบยบและมคณลกษณะอนพงประสงค ขอชมเชยเจาหนาททคอยใหบรการทางจราจรมความตงใจในการท�างานมากคะ ยมแยมตลอดเวลาแมว าจะเหนอยสกแคไหน สดทายตองขอกราบขอบพระคณคณะ ผบรหาร คณะคร และบคลากรทกทานทคอยดแลนกเรยนทกคน ดฉนหวงวาทางโรงเรยนนฤมลทน ธนบร จะยงคงมงมนรกษาคณภาพทางการศกษาเพอผลตนกเรยนทดสสงคมตลอดไป”

รวมดวยชวยกนสรางสรรคคณธรรม การบรหารจดการ และวธการ

ท�างาน จะใชกระบวนการมสวนรวม มการสอสารสรางความเขาใจกบผทเกยวของโดยมการประชมท�าความเขาใจกบคณะคร และบคลากรทเกยวของภายในโรงเรยน กอนทจะมการท�ากจกรรมตางๆ ครเปนปจจยส�าคญทท�าใหกจกรรม โครงการตางๆ เกดความส�าเรจ เนองจากไดมการปรบความคดใหตรงกน มเปาหมายเปาเดยวกนและเดนไปพรอมๆ กน มการประเมนการท�างานกนเปนระยะในระหวางคนท�างานดวยกนเอง เพอหาปญหาและรวมกนหาแนวทางแกไข

โรงเรยนดมคณธรรมน�าหนวยงานประสานใจ

ทางโรงเรยนไดรบการศนบสนน จากหนวยงานตางๆ มากมาย อาท เครอขายสนบสนนและรวมมอพฒนาการศกษา กระทรวงศกษาธการ ส�านกงานเขตบางกอกนอย กองทพเรอส�านกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชนศนยคณธรรม (องค การมหาชน) คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย สมาคมสภาการศกษาเอกชนแหงประเทศไทย มลนธธาร

น�าใจ สมาคมอนบาลศกษาแหงประเทศไทยสภาการศกษาคาทอลกแหงประเทศไทยฝายการศกษาอครสงฆมณฑลกรงเทพฯ สมาคมโรงเรยนเอกชนทใชภาษาองกฤษเปนสอการสอน มหาวทยาลยศรนครนทร-ว โรฒ ส�านกงานเขตพนทการศกษา กรงเทพมหานคร เขต 1 โรงพยาบาลศรราช โรงพยาบาลเจาพระยา

ปญหาอปสรรคทมกมาเยอน ระหวางทางในการท�างานทผานมา

ปญหาตางๆ ยอมเกดขน โดยปญหาใหญคอ เรองของการไมเคยท�า ไมเคยร ลองผดลองถกกน แตกสามารถแกปญหาได โดยผบรหารไดน�าวทยากรมาใหความรในการท�ากจกรรมตางๆ เพมพนความรและมาชวยสรางแรงบนดาลใจ ส�าหรบปญหาอกเรองทเกดขนในชวงแรกคอ ผ ปกครองร สกวาการเขยนรายงานมบอยเกนไป แตมาในระยะหลงกเรมรสกวาเปนเรองทดและไดเรยนรรวมกนกบลก ซงปญหาตางๆ ทเกดขนกสามารถผานพนไปไดจากการแกไขปญหาทพบในระหวางทาง ส�าหรบปญหาดานเอกสารหรอภาระงานทเพมมากขนคอ ขอมลเชงสถตตางๆ ทเกบจากการท�ากจกรรมของนกเรยน มเพมมากขนตามระยะเวลาทด�าเนนกจกรรม ดงนนจงไดมการแกปญหาโดยสรางเครองมอในการเกบขอมลทส�าคญส�าหรบครและนกเรยนไวตามชวงเวลาทท�างาน ทงเชงสถต และเอกสารส�าคญตางๆ เพอใหเกดความสะดวกในการคนหา

ความภมใจและกาวตอไปของนฤมลทน การท�างานดานคณธรรมจะตองท�า

ตอเนองและตอกย�าเดกอย ตลอดเวลา โดยทกจกรรมทท�าสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมของเดกและไมเปนภาระงานท

เกนก�าลงของครผสอน ซงการด�าเนนการทผานมาคอการบรณาการกจกรรมลงไปในแผนการสอนและแผนกจกรรมหลกสตรทตองท�า เปนการสรางและพฒนาทกษะใหเดกเกดทงความเกงและความด กระบวนการบรณาการกจกรรมเขาสการเรยนการสอนถอวาโรงเรยนสามารถท�าไดและประสบความส�าเรจ การตอยอดความส�าเรจจะน�าปญหาทพบมารวมกนหาทางแกไข และประเมนวธการแกไขวาสามารถแกไขไดจรงหรอไม เดกกเปนสงทโรงเรยนภมใจมากทสด ไม ว าจะเป นการท�า

กจกรรมภายใน หรอกจกรรมภายนอก เชน การเขยนเรยงความหรอบทความสนๆของเดก ซงสงเกตไดวาเดกมพฒนาการใชภาษาเขยนของตนเอง แผนการท�างานตอไปคอ การพฒนากจกรรมใหมกระบวน การทสนและงายมากขน เดกสามารถจดระบบและจดกระบวนการทางความคดได ความภมใจอกเรองหนงกคอ ค�าถามจากผทมาดงานทโรงเรยน ทถามวา “ครทนท�าไม super จง สามารถท�าอะไรตอมอะไรไดเยอะแยะ” ซงค�าตอบของทางโรงเรยนคอ ครมใจในการท�างาน เนองจากเหน

เดกด ศรนฤ.ธ

กจกรรมเปดกรของเกา

กจกรรมการบาน SPA

ขยายสเครอขาย 7

โรงเรยน

กจกรรม Family Project และ กจกรรมคลนกเตมฝนปนรก

กจกรรม Parents as Teachers และ กจกรรม Classroom Visit

กจกรรมหนงเหรยญเพอโลกสวย

กจกรรมจตอาสาส

สงคมภายนอก

บรณาการคณธรรมในแผนการ

เรยนการสอน

กจกรรมการมสวนรวมของผปกครอง

พฒนาการเรยนรลก

กจกรรมครอบครวสขสนตชวนกนไปวด และกจกรรมคนคอ

เดยวกน

กจกรรมแสงธรรมน�าชวต

กจกรรมสานสายใยรก

กจกรรมหนท�าได “กนขาว

หมดจาน”

กจกรรมหนงมอนอย

สรางโลกสดใส

“ปยวาจา”การพดจาดวยความไพเราะ

ออนหวาน พดดวยความ

จรงใจ ไมพดหยาบกาวราว พดในสงทเปน

ประโยชน

เดกทประพฤต ปฏบตตนตาม “สมบตผด”

ปลกฝงใหเยาวชนรจก

รกผอนรกษโลก

ตามแนวพระราชด�ารส

“วถชวตแหงการด�ารงทสมบรณ

ยดทางสายกลาง

“ความกตญญกตเวท คอ

เครองหมายของคนด” สรางความ

ตระหนกดานความกตญญ

ตอผมคณความด

ผมอปกระคณ และกตญญตอสวนรวม

ปฏสมพนธระหวางคร นกเรยนและผปกครอง

รวมท�ากจกรรมสมพนธใน

โรงเรยน ท�าใหเดกเกดเจตคต

ทด กระตอรอรนตอการเรยน

มากขน

อบรมบมเพาะใหเดกๆ

สามารถด�ารงชวตอยางสมดลทางเศรษฐกจ

สงคม สงแวดลอม

และวฒนธรรม น�าความรไปถายทอดในครอบครว

นกเรยนพฒนา

กระบวนการคดและสามารถ

น�าความรไปประยกตใช ตามหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง และครสามารถสอด

แทรกเทคนคไปในการเรยน

การสอน

ใหความรและแนวทาง

พฒนา“ทกษะชวตกบการ

เรยนรในศตวรรษท 21” ผานกจกรรมและสอดแทรก

คณธรรมจรยธรรม

ทไดรบผานกจกรรม

พฒนาแผนการสอน

สรางครตนแบบ นกเรยน

ตนแบบ ผานกระบวนการพฒนาทกษะ

ชวตผานกจกรรม และ

ขยายกจกรรมตนแบบลงส

โรงเรยนเครอขาย

เดกด ศรนฤ.ธ

นฤมลทน เทดไทองค

ราชน นอมน�า

คณธรรมสชวต

พอเพยง

นฤมลทนรอยดวงใจ ใฝกตญญ

รรกสามคค สวถไทย

นฤมลทนสานสมพนธ

สายใยรกครอบครว

อบอน ตามแนวคด

วถไทย

นฤมลทนพอเพยงเพอพอ บมเพาะ

คณธรรม สสงคมไทย

นฤมลทนแหลงเรยนรวถพอเพยง

นฤมลทนแหลง

เรยนรเชง บรณาการ

นฤมลทนแหลง

เรยนรเชง บรณาการ

พ.ศ.2549 พ.ศ.2550 พ.ศ.2551 พ.ศ.2552 พ.ศ.2553 พ.ศ.2554 พ.ศ.2555 พ.ศ.2556 พ.ศ.2557

แผนภาพแสดงกระบวนการสรางการเดกดศรนฤมลทน

ความส�าเรจจากเดก การเพาะบมคณธรรม ทเดนชดของโรงเรยน คอเรองวนย ทงของครและนกเรยน โดยครมทงความรบผดชอบและมวนย วธคดของคร ได ถกถายทอดลงสเดกเดกๆ ท�าใหเกดกจกรรมดๆ ทสามารถพฒนาเดกได ซงโรงเรยนกจะยงคงด�าเนนการ และพฒนาใหดยงขน กจกรรมทส งผลกบนกเรยนนอยทางโรงเรยน กจะปรบเปลยนใหมความเหมาะสมตอไป

62 63

ตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานหนองตาบง หมท 4 ต�าบลวงขนาย อ�าเภอทามวง จ.กาญจนบร

ผอ.ววรรธน วรรณศร : “การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ใหเดกท�าไดหลายวธ แตเราเลอกใชวธจตอาสา เพราะตองการสอนใหเดกรจกการใหโดยไมหวงสงตอบแทน เมอเขาไดเรยนร จากการปฏบตจรง เขาสามารถซมซบไดเอง ท�าใหจตใจด มเมตตา เออเฟอ กจกรรมจตอาสาสรางความเปนมนษยทอ อนโยน เออเฟอตอสรรพสงดวยใจทเมตตา กรณา การเรยนรนอกหองเรยนโดยการสมผสจรง สงผลใหเดกนกเรยนโรงเรยนบานหนองตาบงเปลยนแปลงพฤตกรรม ฝกกระท�า

กจกรรมตางๆ โดยไมหวงสงตอบแทน ยดประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน ซงกจกรรมตางๆ ทเดกไดฝกปฏบต สงนจะเปนภมคมกนทดยงใหกบตวเองตลอดไป ไมด�ารงชวตแบบขาดสต รจกคด รจกให ซงจะท�าใหสงคมอยรวมกนอยางสงบสขตอไป” ยงให...ยงได...ยงเพมพลง...สรางการใหอยางยงยน

การสรางจตส�านกปลกฝงคณธรรมเพอใหเดกเปนคนด มคณธรรม จรยธรรม ทางโรงเรยนไดใช “จตอาสาเพอสงคม” เปนเครองมอในการลงมอปฏบต โดย

ประสาน 4 พลงสรางสรรคจตอาสาเขาดวยกนคอ บาน วด โรงเรยน ชมชน โดยใหเดกนกเรยนเรยนรจากการลงมอปฏบตจรงท�าซ�าอยางสม�าเสมอ เปนกระบวนการหลอหลอมใหเดกเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมโดยไมตองมการบงคบ กจกรรมสรางสรรคจตอาสาจงประกอบดวย ครจตอาสา ยวชนจตอาสา และชมชนจตอาสา เพอท�าใหเมลดพนธ แหงความดเจรญงอกงาม เตบโตเปนผ ใหญทมจตอาสางอกงามตามวย เปนสงคมแหงความดแลชวยเหลอเอออาทรซงกนและกน

โรงเรยนบานหนองตาบง....โรงเรยนเลก ๆแตงดงาม

โรงเรยนบ านหนองตาบ งเป นโรงเรยนขนาดเลก สงกดส�านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาขนพนฐาน ตงอยหมท 4 ต�าบลวงขนาย อ�าเภอทามวง จงหวดกาญจนบร โรงเรยนแหงนไดสอนนกเรยนบานหนองตาบงและหมบานใกลเคยงมานานกวา 75 ป ตงแตวนท 22 กนยายน พ.ศ. 2481 เปนตนมา ชวงแรกของการกอตงโรงเรยนอาศยทดนบรจาคของผใหญบญหลวง ธรรมชาต บนพนท 90 ไร มนายข�า บญช เปนครใหญคนแรก ตอมาถกเวนคนทดนเพอสรางทางรถไฟ และขดคลองสงน�าตามโครงการของเขอนแมกลอง ท�าใหปจจบนพนทของโรงเรยนเหลอประมาณ 27 ไร เปดท�าการสอนตงแตระดบกอนประถมศกษาถงชนประถมศกษาปท 6 มนกเรยนประมาณ 117 คน ผบรหาร 1 คน ครผสอน 7 คน นกการภารโรง 1 คน ค�าขวญประจ�าโรงเรยนคอ “รเวลา รหนาท มความสามคค” ปจจบนมนายววรรธน วรรณศร เปนผอ�านวยการท�าหนาทบรหารโรงเรยนมาตงแตป 2543 ปจจบนโรงเรยนมการพฒนาอยางตอเนองโดยไดรบความรวมมอจากโรงเรยน ชมชน และหนวยงานภาคพฒนาภายนอก

ศษยเกาเชอมโยงพลงคายอาสาพฒนาโรงเรยนบานหนองตาบง

ป พ.ศ. 2544 ศษยเกาโรงเรยนบานหนองตาบง ไดเข าศกษาตอในระดบอดมศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย-ศรนครนทรวโรฒ และเรยนวชาการพฒนาสงคมกบอาจารยสมปอง ใจดเฉย อาจารยประจ�าภาควชาศกษาศาสตร ของทางมหาวทยาลยขณะเดยวกนอาจารยสมปอง ใจดเฉย กไดท�างานรวมกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และมกจกรรมเกยวกบคายอาสา โดยมเงอนไขวานกศกษาหากเรยนจบมธยมจากทไหนใหไปจดคายอาสาพฒนาทนน เพอชวยสงเสรมการพฒนากจกรรมและพฒนาโรงเรยน ดงนนจงมการจดคายอาสาในโรงเรยนบานหนองตาบงขนครงแรก มนกศกษาจากคณะตางๆ ของมหาวทยาลย มาเขาคายจ�านวน 60 คน โดยพกคางคนในโรงเรยน ซงขณะนนเปนเรองใหญมากทโรงเรยนขนาดเลกจะจดทพกใหกบคน 60 คน แตชาวบานกรวมกนจดเตรยมสถานท และชวยพฒนาโรง-เรยนเพอรบรองนกศกษาทจะมาเขาคาย ท�าใหนกเรยนในโรงเรยนไดมโอกาสพดคยกบพๆ ซงเปนศษยเกา ท�าใหนกเรยนซงเปนรนนองเกดแรงบนดาลใจในการเรยน เนอง จากอยากท�ากจกรรมเหมอนรนพทมาเขาคาย

หลงจากนนกมนกศกษาเขามาจดคายเฉลยปละ 3-4 ครง ในการจดคายแตละครงชาวบานจะเขามามสวนรวมกบโรงเรยน ท�ากจกรรมกบนกศกษาทกครง เนองจากเหนประโยชนทโรงเรยนและนกเรยนไดรบจากการเขาคาย ดงนน ทกครงทโรงเรยนมกจกรรมตางๆ คนในชมชนจะใหความรวมมอรวมใจ และใหความชวยเหลอเทาทจะชวยได เชน รวมกนท�าอาหารเลยงนกศกษาทมาเขาคาย และรวมท�ากจกรรมกบนกศกษา

การทโรงเรยนบานหนองตาบงมนกศกษามาจดคายบอยครง สงผลใหโรงเรยนเปนศนยกลางในการท�ากจกรรมตางๆ อาท คายวทยาศาสตร คายภาษาองกฤษ มกจกรรมหลกคอ กจกรรมคายอาสาของมหาวทยาลยตางๆ แตเนองจากโรงเรยนมนกเรยนจ�านวนไมมาก จงไดชกชวนโรงเรยนเครอขายเขามารวมกจกรรมดวย เมอมกจกรรมมากขน โรงเรยนบานหนองตาบงกเรมเปนทรจกมากขน

เสนทางสการพฒนาจตอาสาเพอสงคม

ในป พ.ศ. 2549 โรงเรยนบานหนองตาบงไดมการจดกจกรรมวนเดก มอาจารยสมปอง ใจดเฉย และผอ�านวยการศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ในสมย

64 65

นนอยาง นางสาวนราทพย พ มทรพย มาเขารวมงาน ท�าใหเหนภาพการท�างานรวมกนระหวางโรงเรยนและชมชนทชดเจน ตอมาในป พ.ศ. 2550 โรงเรยนบานหนองตาบงไดรบการคดเลอกใหไปศกษาดงานทมลนธพทธฉอจ ประเทศไตหวน รนท 2 ตามหลกสตรของศนยคณธรรม (องคการมหาชน) โดยไดสงตวแทนเขารวมศกษาดงานจ�านวน 2 คน ความประทบใจในความเปนพทธของมลนธพทธฉอจ ทแมกระทงโรงพยาบาลกยงมความเปนพทธ รวมไปถงกระบวนการการศกษาทมการบมเพาะเรองของจตอาสามาตงแตระดบประถมจนถงระดบมหาวทยาลย ไดเหนวาอาสาสมครทงความเปนกนเองใหเกยรตผอนยกยองผอนเสมอ

หลงจากทตวแทนโรงเรยนกลบมาจากศกษาดงาน กไดน�าเอาความร มาถายทอดใหกบคร นกเรยน ผปกครอง โดยมการจดเวทประชมผปกครอง เลาเรองราวดๆ ทไดรบจากการไปศกษาดงาน และใหด VTR ของมลนธพทธฉอจ ใหเหนถงความเปนพทธทแทจรง เนนการพฒนาจตใจจากการปฏบตและการท�างาน โรงเรยนจงเรมคดแผนงานโครงการเกยวกบ

การสรางคณธรรมใหแกเดกนกเรยนผานกจกรรมต างๆ โดยทศนย คณธรรม ไดสนบสนนงบประมาณผาน ทางมหา- วทยาลยศรนครนทรวโรฒใหเปนผบรหารจดการ โดยมอาจารย สมปองเป นผ ประสานงานโครงการ เรมจากการพฒนาโรงเรยนทง 4 ภาค ใหเปนโรงเรยนตนแบบ 4 แหง ประกอบดวย ภาคใต : โรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง (ตรง) ภาคเหนอ : โรงเรยนหวยโผ (แมฮองสอน) ภาคตะวนออก : โรงเรยนอนบาลตราด (ตราด) และภาคตะวนตก : โรงเรยนบานหนองตาบง (กาญจนบร) ทงหมด 4 โรงเรยน

ผอ.ววรรธน วรรณศร : “จบเปนพนองกนเลย เดนพรอมกน ศนยคณธรรม (องค การมหาชน) ให เขยนแผนงานโครงการ เรากเขยนโครงการประมาณจดค ายพทธศาสนา เมอถงเวลาพฒนาโครงการ ผทรงคณวฒไดเหนกจกรรมก สงใหหยดเลย ใหกลบไปบานใหม เพราะคดไดไมพอทางเรากเกบโครงการมาคดใหม”

กาวแรกเรมตนตอยอดจากทนเดมสรางพลงครอาสา

การเรมตนเปนการตอยอดจากทนเดมททางโรงเรยนมอยคอ ในชวงป พ.ศ. 2548-2549 กอนทจะไดเดนทางไปศกษาดงานทประเทศไตหวน โรงเรยนมกจกรรมสงเสรมใหนกเรยนอานหนงสอตอนเยน เพอแกปญหาเดกตดเกม ทไปเลนรานเกมในตลาด มวธการสรางแรงจงใจกจกรรมคอ หากใครอานหนงสอกจะไดรบประทานขนม มน�าหวานใหดม ไมอานกจะไมไดดงนนเดกอยากรบประทานขนมกจะมาอานหนงสอ นอกจากนยงมการสงเสรมใหเกดกจกรรมครอาสา โดยจดกลมครทมความถนดในแตละเรองไปสอนเดกๆ เชน ครทมความสามารถในการวาดภาพ จดดอกไมสด รอยมาลย ท�าดอกไมแหง ประดษฐตนเงนตนทอง สอนท�าอาหารเปนตน และในชวงเวลาเดยวกนน โรงเรยนบานหนองตาบงไดเขารวมโครงการโรงเรยนวถพทธตามนโยบายของส�านกคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ (สพฐ.) กาญจนบร เขต 1 และท�ากจกรรมตางๆ ในโรงเรยนตามแนวทางวถพทธเดยวเชนเดยวกน

ครทกคนในโรงเรยนจะรวมกนเปนครจตอาสา ท�ากจกรรมทกเยน ตงแต 16.30-17.30 น. โดยจดกลมกจกรรมตางๆเพอสอนนกเรยน เชน สอนวาดภาพ ท�าดอกไมประดษฐ ดอกไมสด สอนท�าอาหาร สอนการบาน สอนภาษาองกฤษ แตละกลมกจะมนกเรยนทสนใจประมาณกลมละ 15-20 คน บางครงนกเรยนท�าเสรจไมทนแลวมผปกครองมารบ ผปกครองกจะมาชวยท�า เปนการสรางความอบอนในครอบครว นอกจากนยงสามารถสรางความสมพนธทดใหกบครอบครวไดดวย เชน วนแมกจะมการใหเดกๆ รอยมะลและใชไหวแม ซงปจจบนกยงมครจตอาสาท�ากจกรรมเหลานอยอยางตอเนอง

อาจารยนกล : “การท�างานของเรา

กเปนครอาสา ครสวนใหญเปนครในทอง-ถน ผมเองกอยบานพก สามารถท�างานหลงเวลาเลกเรยนได เราท�ากนไมมคาตอบแทน ท�าดวยใจ บางทเดกหวไอตมเรากควกเงนซอใหกน มเดกคนหนงชอแอน ยงจ�าไดเลย นงอยทสนามเดกเลน เรากถาม วาแอนอยากกนอะไร? เดกบอกวาไมมเงน เรากบอกวา อยากกนอะไรหยบเอา เขากไปหยบอนละ 25 บาท เรากใหกนนะเพราะเดกกอยากกน ครกเสยเงนใหทกวนแหละ” (หวเราะอยางมความสข)

กาวทสองเสรมสรางยวชนจตอาสา : จตอาสาจากการปฏบตจรง

การสงตอพลงจตอาสาจากครส ลกศษยท�าใหนกเรยนไดเรยนรทงการจดดอกไม การวาดภาพ การเรยนรทกษะการอาน เพอใหเกดการขยายผลจตอาสาเพอสงคมทเนนกระบวนการปลกฝงคณธรรมจากการปฏบต คณะครจงมการปรกษาหารอกนวา เมอครมการท�ากจกรรมจตอาสา ดงนนนกเรยนกควรไดรบการปลกฝ งเรองจตอาสากลบไปยงชมชนเช นเดยวกน โดยท�ากจกรรมงายๆ เพอรวมกนพฒนาชมชน เชน การเกบขยะในชมชนและตามทางรถไฟ การบ�าเพญประโยชน วดตางๆ ในพนท ไดแก วดทงทอง วดวงขนาย วดหวยนาคราช และวดมโนธรรมาราม (วดนางโน) สงทเกดขนอยางเหนไดชดคอ ขยะในชมชนลดลง ความสมพนธของโรงเรยนกบชมชนดขน อกทงขยะทเกบมากน�ามาขาย เพอเปนการสอนใหนกเรยนไดเรยนร เรองการท�าธรกจเพอสงคม นอกจากนยงมการท�าอาหารเลยงผสงอาย เดกๆ จะไดปอนอาหารใหกบผปวยทเปนอมพฤกษ อมพาต โดยกจกรรมนจะมใบงานใหนกเรยนไดสอบถามพดคยกบผปวย ท�าใหเกดการเรยนรเรองการดแลชวยเหลอผอน สรางความตระหนกในเรอง

ความกตญญกตเวท และการสรางความสมพนธอนดงามกบผสงอาย

ยวชนจตอาสา คอนกเรยนทท�ากจกรรมเกบขยะในชมชน ซงผลของการท�ากจกรรมนท�าใหปรมาณขยะในชมชนและรมทางรถไฟลดลงอยางเหนไดชด ชาวบานเกดความละอายมากขนทเดกจะตองมาชวยเกบขยะทตนเองทง และชวยท�ากจกรรมพฒนาวดตางๆ สงผลใหเกดความสมพนธอนดระหวางชมชน เดก และวด กจกรรมสวนใหญทไปชวยงานวด คอ ชวงทวดมงานกฐน ผาปา เดกกจะไปชวยกนท�าความสะอาด เสรฟน�าใหแขกทมา

รวมงานในวด โดยการเดนทางไปวดจะม ลงเปยก (ปจจบนเสยชวตแลว) ซงเปนชาวบ านทมใจอาสามาช วยอ�านวยความสะดวก จดหาและขบรถพาเดกๆ ไปท�ากจกรรมทวด สวนผปกครองชวยกนท�ากบขาวใหเดกไปกนระหวางการไปท�ากจกรรม นกเรยนทผานโครงการจตอาสามาแลวเปนเวลาประมาณ 3-4 ป ทางโรงเรยนพบวา เดกมพฤตกรรมไปในทางทดขน เชน ชวยพอแมท�างานบานมากขน มความรบผดชอบตอหนาทตวเองมากขน กลาแสดงออก รจกการแบงปน เสยสละ แตหากออกจากโรงเรยนไปแลว 1-2 ป

66 67

เดกกอาจจะปรบพฤตกรรมไปตามสภาพแวดลอม ซงทางโรงเรยนกไมสามารถควบคมไดนคอสงทนาเปนหวง

เสยงจากนองๆ นองแบม : “หนไปชวยกวาดลานวด ไปชวยเลยงอาหารผปวยคะ” นองออม : “ไปถงวดหนชอบกวาดพนลานวด กวาดถนน เชดถลางหองน�า ท�าความสะอาดวดและชอบท�าบญคะ”นองแอน : “หนชอบไปใหก�าลงใจผ ดแล คนปวย และไปแสดงล�าตดใหคนปวยดคะ”

การมกจกรรมตางๆ ดานจตอาสาใหเดกไดปฏบตเชนน ท�าใหเดกซมซบเรองคณธรรม ความกตญญ โดยอตโนมต ซงสงเหล าน เราไม สามารถสอนได ทโรงเรยน เดกตองไดสมผสกบของจรงดวยตวเอง ท�าใหพฤตกรรมเปลยนแปลงอยางเหนไดชด บางคนชวนพอแมไปเยยมผปวยเอง อกทงยงใหความส�าคญกบการออกก�าลงกาย เพราะรวาสาเหตหนงของการเจบปวย คอไมออกก�าลงกาย อยางไรกตามนอกจากฝกใหเดกมจตใจออนโยน มความเออเฟอเผอแผตอผอนแลว ยงชวยลดภาระคาใชจายในการรกษาพยาบาลใหกบภาครฐไดอกทางหนงดวย

กาวทสามพลงชมชนจตอาสา : พอแมอปถมภดแลเดกนกเรยน เตมเตมความรก ความอบอน

ป พ.ศ. 2552 โรงเรยนบานหนองตาบงท�าโครงการรวมกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ภายใตประเดนครอบ- ครวอบอน โดยการสนบสนนใหสงตวแทนครในโรงเรยนไปศกษาดงานทประเทศนวซแลนด หลงจากกลบมาจากการศกษาดงาน ทมงานครจงเรมพฒนาโครงการ กจกรรม ขยายผลการสงเสรมจตอาสาเพอ

สงคม การสรางจตอาสาเพอสงคมของโรงเรยนบานหนองตาบง มการขยายจากครจตอาสาสยวชนจตอาสา และจากยวชนจตอาสาส ชมชนอาสา และพลงชมชนอาสากลบคนมาส โรงเรยน อกทงยง ท� า โครงการพ อแม อ ปถมภ ซ ง ได แรงบนดาลใจมาจากการศกษาดงานเรองครอบครวอบอ นทประเทศนวซแลนด โดยเรมท�าโครงการพลงจตอาสาพาครอบคร วอบอ น คร ง น นม ก า ร ใช กระบวนการท�าประชาคม เชญผปกครองมารวมกนพดคยสรางความเขาใจ มผ ปกครองเขารวมเวทประมาณ 500 คน ประกอบดวย ก�านน ผใหญบาน เทศบาล ผปกครอง เพอหาแนวทางรวมกนในการด�าเนนโครงการพอ แม อปถมภ หลงจากทมการปรกษาหารอกนแลว จงไดมการเปดรบสมครพอแมอปถมภ คดกรองเดกทมปญหาครอบครว จบคกนกบพอแมอปถมภ โดยดความถนดวาพอแมอปถมภคนไหน ถนดเรองอะไร กจะใหลกทถนดดานนนๆ ไปอยดวย

วธการชกชวนคนทมาเปนพอแมอปถมภ ใชเวทชมชนในการท�าความเขาใจ เปดรบสมครและพดคยกนเปนการสวนตว มการก�าหนดเกณฑหลกๆ คอ ตองเปนคนมเมตตา มความพรอม ตองการชวยเหลอสงคม กจกรรมนศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ไดจดท�าสารคด 3 นาท เพอเผยแพรความดความงามของโครงการ หลง จากสารคดเผยแพรออกไป คนทไดดสารคดโทรมาทโรงเรยน และตองการจะมาสมครเปนพอแมอปถมภโดยชวยสนบสนนเงน แตทางโรงเรยนไดชแจงวาพอแมอปถมภนคอการชวยเหลอโดยการใหความรกและเวลาทจะเขามาชวยดแลเดก พดคยใหก�าลงใจเดก และคนคอยแนะน�าสงทถกต องในการด�าเนนชวตให กบเดก ม

ผปกครองหลายคนมารวมกจกรรมของโรงเรยนตามคณสมบตทดของพอแมอปถมภ มาชวยเหลอโรงเรยนและชวยเหลอเดก เปนผทมความพรอมทจะแบงปนทงความรก เงนทอง และความอบอน แตปญหาของการท�าโครงการพอแมอปถมภสวนใหญ ครอบครวทแทจรงของเดกจะไมเปดใจกบ จงเนนเดกทไมมพอแม ส�าหรบในครอบครวของผ ทจะมาเปนพอแมอปถมภ ทางโรงเรยนจะมการสรางความเขาใจใหกบภายในครอบครวกอนทจะไปรบเดกมาเปนลกอปถมภ

การจบคเดกกบพอแมอปถมภ ทางโรงเรยนจะดความถนดของเดกกบพอแมอปถมภดงทกลาวมาขางตน โดยจะยกตวอยางใหเหนไดชดเจนคอ เดกคนไหนเลนฟตบอลเกง พอแมอปถมภกจะเปนคนทถนดในเรองของกฬา คนทมลกผชายกใหมลกอปถมภผหญงเพอใหพอแมอปถมภไดมลกเพมเขามา ทงหมดนคการดลกษณะเดนของเดกและพอแมอปถมภแลวมาจบคกน โรงเรยนจะมการส�ารวจขอมลเดกทจะเขาโครงการเบองตนกอน โดยครประจ�าชน จะดวาเดกคนไหนเปนอยางไร ขาดสวนไหนตองเตมสวนไหน เดกคนไหนชอบกฬา เดกคนไหนชอบวาดภาพ และจบคกบพอ แมอปถมภใหตรงกน เมอจบคแลวกจะมการพบปะเจอกนเดอนละ 1 ครงทโรงเรยน ในวนท 8 ของทกเดอน ตอมาปรบเปนวนท 6 ของทกเดอนเพราะเปนวนฝากสจจะออมทรพย ซงมพอแมอปถมภทจะมาท�างานในส�านกงานของกลมออมทรพยอยทโรงเรยนดวย หรออาจจะมาวนอนๆ ทตนเองสะดวกกได ซงจดเดนอกเรองของทนคอ ผ ปกครองสวนใหญเปนคนทมจตอาสา มใจทจะชวยงาน ท�างานเพอสวนรวม เชน เปนคณะกรรมการของกลมออมทรพยของหมบาน เปนอาสาสมครสาธารณสขประจ�า

หมบาน (อสม.) เปนคณะกรรมการสถานศกษา หรอคณะกรรมการชดอนๆ ซงลวนแตเปนคนเดยวกนทสมครใจมาเปนพอแม อปถมภ

พอแมอปถมภบานหนองตาบง เรมด�าเนนการร นแรก ในป พ.ศ. 2552 ม ผ ปกครองสนใจและเขารวมเปนพอแมอปถมภกวา 30 คน เชน ปาต น ก ง พเหนาะ เปน 3 คนในอกหลายๆ คนทรบสมครเปนพอแมอปถมภ โดยโครงการมสดสวนการดแลแบบ พอแม 1 : นกเรยน 2 คน การดแลเดกจะดแลพบปะกนทโรงเรยน มาคยเพอรบฟงปญหาของเดกแทนพอแมทแทจรง ซงบางเรองเขาตดตอพดคย ปรกษากบพอแมผปกครองทแทจรงไม ได ทางโครงการมพ อแมอปถมภประมาณ 10 กวาคน รบผดชอบดแลเดก

ประมาณ 20 กวาคน การดแลกจะดแลกนไปจนเดกจบการศกษา และตอเนองกนไปแลวแตความประสงคของพอแมอปถมภ ตวเดกเอง และผปกครองทแทจรง ปจจบนจ�านวนพอแมอปถมภลดลงเนองจากปญหาปากทอง เวลาการท�างานทตองเพมมากขน รวมถงมคาใชจายทเพมขน และเวลาวางทไมตรงกน

พเหนาะ : “กจกรรมพอแมอปถมภ ดนะ เพราะวาเดกบางคนขาด อะไรบางอยางเรากสามารถไปเตมใหเขาได เชน ขาดพอแม ขาดความอบอน”

พก ง : “ เด ก เหล าน ม ป ญหาครอบครว หากเราสามารถเตมใหเขาได เชน ความรกทเราสามารถใหเขาได เวลาเดกเจอเรากอยากกอด อยากพดคย กบคนทเลยงเขามาเขาไมกลา การทเราเอาขนมมา

ฝากเขาเรากแทรกเรองการแบงปน วาใหเอาไปฝากนองทบานดวย ใหแบงกบเพอนในหอง แตเดกบางคนกตองการแคกอด”

ปาตน : “บางทเรากไปดเขาทบานบาง ครอบครวทปาดแล พอเขาไปมแฟนใหม แมเปนมะเรงเสยชวต บางครงเรากชวยเรองเงนแตเขาไมคอยจะยอมรบหรอก กคอยถามขาวคราวความเปนอยเรอยๆ เดกทดแลอยอกคนชอนองกบ แมมารบไปแลว อกคนหนงผชายชอนองไอซ ยงบวชเณรอย การเลยงลกเรากเลยงเหมอนกบเลยงลกของเรา สงสอนเรองราวดๆ ใหกบเดก”

โรงเรยนบานหนองตาบง“จตอาสาเพอสงคม”

ปลกฝงคณธรรม จากการลงมอปฏบต

ครจตอาสา

ยวชนจตอาสา

ชมชนจตอาสา

สอนท�าดอกไมสด

ธรกจเพอสงคม

ขยะแรลล

พอแม บญธรรม

วาดรป

ดแลผสงอาย

กจกรรม ในโรงเรยน

ทกษะการอาน

68 69

ศนยเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานหนองตาบง : คายเพอการเรยนร ปลกฝงคณธรรม

การปลกฝ งให เกดครจตอาสา เยาวชนจตอาสา และชมชนจตอาสา เปนกระบวนการหลอหลอมใหเกด “จตอาสาเพอสงคม” จากการปฏบตทมการสงสมประสบการณ ท�าใหโรงเรยนบานหนองตาบงเปนตวอยางของโรงเรยนเลกๆ ทงดงามในดานการปลกฝงคณธรรมดานจตอาสา มการท�ากจกรรมรวมกนระหวาง โรงเรยน ชมชน ผปกครองนกเรยนมาอยางตอเนอง จนกระทงสามารถเปนตวอยางทด มโรงเรยนและหนวยงานตางๆ มาศกษาดงาน และมการพฒนายกระดบใหเปนศนยการเรยนรและเปนสถานทจดคายกจกรรมตางๆ เพอพฒนานกเรยน เชน คายเดกดสรางได 2 ครง คายกองทนการศกษา 3 ครง เปนการจดคายในระดบประถม และคายอนๆ อกกวา 10 ครง เปนแหลงศกษาดงานเกยวกบเยาวชนผน�าจตอาสา และเปนแหลงศกษาดงานใหกบหนวยงานตางๆ ดานจตอาสา ในระยะเวลาตอเนองประมาณ 5 ป โดยเฉลยมคณะตางๆ มาศกษาดงานประมาณปละ 20 กวาคณะ เชน โรงเรยนบางมลนากฯ การไฟฟา อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) ส�านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด (ปปส.) และโรงเรยนอกหลายๆ แหง รปแบบของการจดสถานทในการศกษาดงานคอ จดเปนฐานการเรยนร จ�านวน 3 ฐาน ไดแก พอแมอปถมภ ยวชนจตอาสา ครอาสา และกจกรรมเขาคายอบรม 4 ฐาน ไดแก ความดทหนสามารถท�าได การใหพลงรกทยงใหญ การเปนเดกดมจตอาสา และจตอาสาเพอสงคม ฐานเหลานไดแนวคดจากคณเมตตา (อาสาสมครจากมลนธพทธฉอจ ประเทศไทย) เปนการจดท�าโดยมฐานคดใหมองความจรงทใกล ตว ง าย และสามารถท�าไดจรง เชน การท�าความสะอาดสถานท กวาดบาน ถบาน พบผา ลางจาน

การขอเขาศกษาดงานแตละครงสวนใหญจะเปนการตดตอผานโทรศพท

คาใชจายทเกดขนสวนใหญ คณะทมาดงานกจะใสซองเพอชวยสนบสนนคาใชจาย เปนคาอาหาร อาหารวาง แตโรงเรยนบานหนองตาบงไมไดตดตามการขยายผลวาแต ละแห งทมาศกษาดงานมการน�าแนวทางการท�ากจกรรมใดไปใชบาง เพยงแตไดพดคยกน เชน ทภเกต ไดพดคยถงความคบหนากบอาจารยทมาดงาน แลวไดแนวคดทจะไปท�าตอ โดยใหอบต. ภเกตไปดงานทไตหวน ทางอ�าเภอบานไร จงหวดเพชรบร เขต 2 กเปนอกหนงหนวยงานทมาศกษาดงานและน�าแนวทางทไดไปท�าเรองจตอาสาตอ เสนอไปยงพนทเขตการศกษาจนพนท เขตการศกษาต องจดหลกสตรศกษาดงานทโรงเรยนบานหนองตาบงอกครง

ในดานการบรหารจดการศนยการเรยนรไดมการประสานงาน และท�างานรวมกนระหวางโรงเรยนและชมชน ผอ. ววรรธน วรรณศร ไดปรกษากบคณะกรรมการสถานศกษา ผปกครองและครในโรงเรยน เรองการแบงบทบาทหนาทในการท�ากจกรรมตางๆ ภายในโรงเรยน เชน การจดคาย หรอการเตรยมการกอนทจะมหนวยงานอนๆ มาศกษาดงาน และยกระดบโรงเรยนขนเปน “ศนยโรงเรยนตนแบบจตอาสา ”มโครงสรางและแบงบทบาทหนาทต างๆ ไดแก ประธาน ศนยกรรมการทปรกษา ฝายวชาการ ฝายประชาสมพนธ ฝายปฏคม ฝายงบประมาณ ฝายอบรม ฝายสถานท และฝายประเมนผล โดยมทมงานในแตละฝายประมาณทมละ 3-6 คน แลวแตความถนดและความส�าคญของงาน และจะมโครง- สร างอกสวนในการจดการงานตางๆ ของโรงเรยน ไดแก วนส�าคญ เชน วนพอ วนแม วนเดก วนสงกรานต เปนตน เรมมการจดโครงสรางเปนระยะเวลากวา 3 ป เมอมคนชวยกนท�างาน ท�าใหงานส�าเรจไปอยางรวดเรว ไมมการเกยงกนท�างาน หรอยดตดในโครงสรางทไดแตงตงขน เนองจากการจดโครงสรางถกออกแบบขนเพอใหเกดแกนหลกในการด�าเนนการแตละฝายและมการแบงบทบาทหนาทกนอยางชดเจน

ศนยรวมจตใจ : บาน วด โรงเรยน เมอครงท ผอ.ววรรธน วรรณศร

มาเปนอาจารยใหญ เมอโรงเรยนถงชวงจดวนเดก อาจารยนกล อาจารยในโรงเรยนและคณะกรรมการสถานศกษาจะชวยเรยไรเงนตามบานผปกครอง แตละครงจะไดเงนประมาณ 1,000-2,000 บาท เพอมาเลยงเดก ซอของใหเดกบาง ส�าหรบวนส�าคญทางศาสนาตางๆ เชน วนเขาพรรษา วนออกพรรษา คนในชมชนกจะมาใชสถานทของโรงเรยนแทนศาลาวด ในการท�ากจกรรมทางศาสนา โดยนมนตพระจากหม บ านอนมาเปนผ ประกอบพธกรรม วนสงกรานตกจะเชญผ สงอายมารดน�าด�าหว วนแม วนพอ จดงานเชญพอแมมารวมงาน มอบพวงมาลย ซงกจกรรมเหลานจะถกจดขนทโรงเรยน สบตอกนเรอยมาเปนระยะเวลายาวนาน

โรงเรยนบานหนองตาบง มทนทางสงคมทตางจากโรงเรยนอนๆ เนองจากในหม 4 ต�าบลวงขนาย ไมมวดซงเปนศนยรวมจตใจของคนในชมชน และไมมศาลาอเนกประสงคในหมบานซงใชท�ากจกรรม ดงนนจงมาใชพนทของโรงเรยนในการท�ากจกรรม เปนศนยกลางในการท�ากจกรรมของชมชน เชน ใชเปนทท�าการของกลมสจจะออมทรพยเพอการผลต กองทนหมบาน เปนตน การท�ากจกรรมตางๆ ของโรงเรยนทผานมา ไมวาจะเปนกจกรรมคาย หรอกจกรรมอนๆ ของโรงเรยน คณะกรรมการสถานศกษา รวมทงผ ปกครอง คร และนกเรยนจะเปนกลมทมสวนรวมสง ท�าใหโรงเรยนไดรบความรวมมอ รวมแรง และรวมใจทกครง

สรางเครอขายขยายจตอาสาโรงเรยนเครอขายของโรงเรยนบาน

หนองตาบงทสนใจเรองการบมเพาะจตอาสาใหกบเดกในโรงเรยนมโรงเรยนบานหนองหวาย เปนโรงเรยนประถมขนาดเลก มนกเรยนประมาณ 90 คน คร 4 คน ตงอยท อ.เลาขวญ จ.กาญจนบร เดมเดกในโรงเรยนมปญหาเรองกรยามารยาท ทคอนขางแขงกระดาง ผอ�านวยการโรงเรยนทานเดม (ปจจบนเสยชวตแลว) เหนวาควรจะม

การแกไขปญหาน อกทงไดรบการชกชวนจากผอ.ววรรธน วรรณศร ซงเปนพชาย ใหเขารวมกจกรรมคายปลกตนกลาจตอาสาเพอขยายผลเรองจตอาสาและสรางแกนน�าใหกบโรงเรยนเครอขายน�าไปขยายผลนน มการด�า เนนการร วมกนมาประมาณ 1 ป กจกรรมทโรงเรยนเครอขายด�าเนนการ ไดแก การท�าความสะอาดวดและเยยมบาน การนวด ปอนขาว กวาดพนบาน-ลานบานใหผสงอายในหมบานของตนเอง โดยใชเวลาในวนเสาร ซงผสงอายทจะไปชวยดแล นนเปนคนทไมมญาตพนองดแล นกเรยนจะน�าของจากบานตนเองไปเยยม โดยมครพาไป แบงเปน กลม กลมละประมาณ 10 กวาคน สาเหตทเลอกกจกรรมผสงอายเนองจากเปนการบ�าเพญประโยชน ส�าหรบครอาสากมชวงเวลาสอนนกเรยน ในสวนของชมชนกไปท�าความสะอาดชมชน จงเพมเตมเรองการดแลผสงอาย โดยตกลงกนระหวางครและเดก

ครพจนา : “หลงจากทนกเรยนเขารวมกจกรรม พบวาเดกเราเกดนะ เพราะวาเมอกลบมา คนกจะพดกนวา เนยจตอาสาๆ มนกเรยนจตอาสาในโรงเรยนประมาณ 34 คน มาเขาคายกบโรงเรยนบานหนองตาบงไดรบความสนกสนาน ไดเพอนใหม เมอกลบไปกไปท�ากจกรรมโดยการไปเยยมผสงอาย สงทไดจากการไปบ�าเพญประโยชนคอนกเรยนเกดความภาคภมใจ เขาอยบานเขาไมมใครนวดให พอมเดนนกเรยนไปนวดใหเขาเขากดใจ ตอนไปเยยมทบานเขากดใจทมเดกนกเรยนไปเยยม เราไดท�าประโยชนใหผอน ใชเวลาวางใหเปนประโยชน ไมตองใหใครมาบอกท�าเองไดเลย ท�าใหคนอนโดยทไมหวงสงตอบแทน”

ปญหาอปสรรคส�าคญในการท�ากจกรรมคอ การพาเดกออกนอกโรงเรยน เพราะตองรบผดชอบเรองความปลอดภย

ผลกระทบจากการทเดกเขารวมโครงการหรอการไดรบการหลอหลอมใหเปนแกนน�าจตอาสาในโรงเรยนบานหนองตาบงนน นอกจากจะไมกระทบกบการเรยนการสอนแลว นกเรยนยงมผลการ

เรยนทดขน จากทผลการเรยนไมดนก กลบดขนเรอยๆ ผลการสอบ O-Net กสงขน และสามารถเปนวทยากรใหขอมลแก ผทมาดงานไดอกดวย โรงเรยนท�างานมา 5 ป นกเรยนกดขน พดกนร เรองมากขน แกปญหาเรองเดกทะเลาะกนได ใชหนงสอเพมขน มจตอาสาเพมขน สามารถพฒนาจตใจไดเปนอยางด

ดานชมชนมการประยกตเอาความรไปใชไดอยางเหมาะสม เนองจากทกคนมาชวยกนพฒนาชมชน โรงเรยน สามารถน�าเอาคณธรรมความดมาใชในระบบการบรหารจดการกองทนหมบานของชมชนเพมเตมดวย ส�าหรบผลทเกดขนกบคนในชมชนคอ สามารถเปนวทยากรกระบวนการแลกเปลยนความรใหกบผทมาศกษาดงานได สามารถแนะน�าบอกเลาในประเดนพอแมอปถมภวา ทางโรงเรยนและตนเองท�าอะไรบาง รวมทงม VTR ใหด และแนะน�าวธการรายละเอยดตางๆได

รวมดวยชวยกน พลงภาค สรางคน พฒนาโรงเรยน

โรงเรยนบานหนองตาบงเปนโรงเรยนเลกๆ มกจะไดสงของมาจากการสนบสนนจากหนวยงานเอกชนตางๆ ทมการท�ากจกรรมเพอสงคม (CSR) เชน การสรางหองน�า การบรจาคคอมพวเตอร และเมอโรงเรยนได รบสงของเหล าน คณครกจะบอกเลาเรองราวการไดมาของ ของแตละชน แตละอยาง ใหนกเรยนไดทราบและใหเหนถงความส�าคญและความยากล�าบากของการไดมา เชน ป 2553 บรษท ทปโก มาส�ารวจและจดสรางหองน�าหลงใหมใหโรงเรยน องคการบรหารสวนจงหวดกาญจนบรสนบสนนระบบน� าประปาของโรงเรยน ทนอาหารกลางวน นมโรงเรยน ป 2554 บรษท ทรบอนด มาชวยสรางโครงหลงคาเหลกกนความรอน ทาสโรงอาหาร ทาสบนหลงคา และส�านกงานพนทเขตการศกษาท 1 กาญจนบร ทสนบสนนงบประมาณท�าโครงการตอเนองทกปตามนโยบายของ ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดแก โครงการโรงเรยนวถพทธ โรงเรยน

คณธรรมชนน�า โรงเรยนสขาว (เกยวกบการปองกนยาเสพตด) โครงการกจกรรมการแขงขนกฬากลมเครอขายชาววง (กฬาสามคค) โครงการกจกรรมเขาคายลกเสอเนตรนาร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ น�าโดยอาจารยสมปอง ใจดเฉย รวมทงศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ทเปนจดเรมตนทส�าคญของกจกรรมตางๆ ตอเนองจนเกดความส�าเรจในปจจบน โดยโรงเรยนท�าโครงการเพอพฒนาคณธรรมจรยธรรมตอเนองมาเปนระยะเวลา 5 ป จนกลายเปนตนแบบดานจตอาสาทส�าคญ

กาวตอไปของศนยโรงเรยนตนแบบ จตอาสา

การมสวนรวมเปนปจจยส�าคญปจจยแรกทท�าใหโรงเรยนบานหนองตาบงไดรบการยอมรบจากทตางๆ และสามารถพฒนาขนมาเปนศนยเรยนรดานจตอาสาทงหมดนเกดจากความรวมมอรวมใจในการท�ากจกรรมตางๆ มการประชมรวมกนเปนประจ�าอยางตอเนอง รวมทงมการสอสารสองทาง มการประกาศเสยงตามสาย ถอไดวาโรงเรยนเปนศนยกลางของชมชน ทกคนเปนเจาของโรงเรยน เปนเจาภาพในการจดกจกรรมตางๆ อกทงนกเรยนทไดเขารวมเปนแกนน�าจตอาสาสามารถเรยนรเรองราวตางๆ จากการท�ากจกรรมทงหลาย และน�ามาปรบใชในชวตประจ�าวนได เชน การชวยเหลอผอน ความเสยสละ มน�าใจ การแบงปนใหเพอน ฉะนนการปลกฝงเรองคณธรรมจรยธรรมตองปลกฝงทเดก และตองปลกฝงอยาง ตอเนอง เพอสรางคณธรรมความดสบตอไป ส�าหรบเรองกจกรรมนนทางโรงเรยนไดจดท�าเปนปกตจนกระทงกลายเปนวถ ส�าหรบสงททางโรงเรยนตองการอยากจะพฒนาตอหรอเขามาชวยเสรมคอ ดานวชาการหรอ องคความรดานการบรหารจดการ และอาจจะพฒนาหลกสตรการจดคายจตอาสาใหมความเขมขนมากขนตอไป เพอใหเปนแหลงเรยนรดานจตอาสาทเปนทรจกมากยงขน

70 71

ศนยการเรยนโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม (บางมลนากโมเดล) โรงเรยนบางมลนากภมวทยา ต�าบลบางมลนาก อ�าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

ยอนรอยความเปนมาโรงเรยนบาง มลนากภมวทยาคม

โรงเรยนบางมลนากภมวทยาคมเปนโรงเรยนมธยมประจ�าอ�าเภอทเกาแก เปนโรงเรยนทเปดสอนระดบชนมธยม ศกษาแหงท 3 ของจงหวดพจตร เดมชอโรงเรยนประจ�า อ�าเภอบางมลนาก ตงขนราว พ.ศ.2464 โดยตงอย ณ ศาลาการ เปรยญ (เกา) ของวดบางมลนาก เปนโรงเรยนแบบสหศกษา เปดสอนชนประถมศกษาปท 1-3 รวม 6 หองเรยน มนกเรยนแรกตง 80 คน มนายแกว อมวทยา เปนคร ใหญ คนแรก ต อมา เม อ ว นท 1 พฤษภาคม 2466 ยายมาท�าการสอนทหองแถวในตลาด ตอมายายไปท�าการสอนท

บอนเกาซงเปนอาคารของแผนกสขาภบาล หองแถวเชงสะพานสทธรกษสโมสร ทพกของขาราชการทจะไปมาจงหวดเพชรบรณ และทตลาดสดของแผนกสขาภบาลบางมลนากตามล�าดบ โดยเปดสอนถงระดบชนประถมศกษาปท 4 มการตอเตมสร างอาคารเรยนหล งใหม เพ ม เตม (ปจจบนเปนโรงเรยนอนบาลบางมลนาก) เมอพ.ศ. 2476 ดวยเงนรายไดจาการแสดงละครเงนเรยไร เงนบรจาคและเงนงบประมาณ เปดสอนระดบชนมธยมศกษาปท 1-4 ในชวงแรกของการเปดสอนระดบมธยมเปดรบเฉพาะนกเรยนชาย ในป พ.ศ. 2494 จงเปดสอนระดบชนมธยมศกษาปท 1-6 มนกเรยนสตรเขามาเรยนในระดบชน

มธยมศกษาปท 3 นบตงแตปการศกษา 2496

ตอมาเมอป พ.ศ. 2497 นายเยยน โพธสวรรณ นายอ�าเภอบางมลนาก ด�ารทจะสรางโรงเรยนขนใหม ณ ฝงตะวนตก ของแมน�านาน บรเวณทตงอ�าเภอเกา (สถานทตงโรงเรยนปจจบน) เพราะทตงเดมมพนทจ�ากดไมสามารถขยายโรงเรยนได จงมการตงคณะกรรมการด�าเนนการโดยมการเรยไร รบบรจาคเงน เพอรวมกนสรางโรงเรยน ไดเงนทงสน 400,000 บาท ท�าการกอสรางอาคารเรยนเรอนไม 2 ชน 12 หองเรยน และไดรบเงนสนบสนนจากรฐบาล 1,000,000 บาท สมทบสราง จงไดตอเตมอาคารเรยน บานพกคร บานพกภารโรง และหองน�า เปดใชเมอวนท 17 พฤษภาคม 2499 เปนตนมา

ปจจบนโรงเรยนมพนทขนาด 32 ไร เปดสอนนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 1-6 มจ�านวนนกเรยน 2,132 คน จ�านวนหองเรยน 54 หอง มครรวมทงหมด 96 คน มวสยทศนของทางโรงเรยนคอ “ ร ะ บบด ม ค ณ ธ ร ร ม น� า ค ว าม ร ม งพฒนาการศกษาส มาตรฐานสากล” ผ อ�านวยการคนปจจบนคอ นายมานพ เกตเมฆ

เสนทางสศนยการเรยนรเชงคณธรรม จรยธรรม (บางมลนากโมเดล)

โรงเรยนบางมลนากภมวทยาเปนโรงเรยนมธยมประจ�าอ�าเภอทเปดสอนมา

ยาวนานนบ 9 ทศวรรษ โดยมเปาหมายหลกคอการพฒนานกเรยนใหมผลสมฤทธทางการเรยนคณภาพทางดานวชาการใหอยในระดบสง ซงพบวาผลการเรยนของนกเรยนอยในเกณฑด นกเรยนทเรยนจบสามารถสอบเรยนตอในระดบอดมศกษาและสายอาชพ ไดในระดบทน าพอใจ อยางไรกตาม พบวาในปจจบนนกเรยนมการแสดงออกพฤตกรรมทางดานคณธรรมและจรยธรรมไมเหมาะสม จากการประชมหารอรวมกนระหวางคณะกรรมการสถานศกษา คร ผปกครอง ศษยเกา นกเรยน มความเหนตรงกนวา พฤตกรรมทไมเหมาะสมซงนกเรยนไดแสดงออกนนมอยหลายประการ เชน การพดจาไมสภาพ สบบหร มเพศสมพนธกอนวยอนควร ทะเลาะววาท ลอกการบาน ทจรตในการสอบ ไมทงขยะลงในถงขยะ ไมเขาแถวซออาหาร มาโรงเรยนสาย แตงกายไมเรยบรอย ไมม สมมาคารวะ ไมมจตอาสา ไมดแลรกษาทรพยากรสวนรวม ใชจายฟมเฟอย เปนตน

ในชวงป พ.ศ. 2553 โรงเรยนบางมลนากฯ ได รบการหนน เสรมจากส�านกงานการตรวจเงนแผนดน และศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ในการด�าเนนโครงการสร างโรงเรยนต นแบบด านคณธรรม จรยธรรม เพอน�าไปเปนตนแบบในการขยายผล ซงสอดคลองกบความเหนของคณะกรรมการการศกษา คร และศษยเกาตางไดเลงเหนวาปญหาดงกลาวมแนวโนมทจะเพมขนเรอยๆ จงเปนจดเรมตน

ทท�าใหครในโรงเรยนเกดการพดคยหารอถงสภาพปญหาและการแกไขปญหา ท�าใหแนวทางการแกไขดงกลาว โดยมฐานคดในการแกปญหาคอ “การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม เพอสรางภมคมกน ใหนกเรยนมหลกชวตทมนคงในจตใจ พงตนเอง จตอาสา ชวยเหลอสงคม” ก�าหนดเปาหมายในการสรางคณธรรมจรยธรรมหลกทจะเกดขนกบครและนกเรยน 3 ประการคอ “ความซอสตย ความรบผดชอบ และความพอเพยง” โดยใหทกภาคสวนทเกยวของไดมสวนรวม ทงคณะกรรมการการศกษา ผปกครอง คร และนกเรยน เพอรวมกนวเคราะหปญหา สาเหต เพอน�า

มาเปนแนวทางในการก�าหนดยทธศาสตรด� า เน น งาน เพ อ ให บรรล เป าหมาย โดยประกอบดวย 3 ยทธศาสตร ไดแก 1) ยทธศาสตรการพฒนาคร 2) ยทธศาสตรการพฒนานกเรยน 3) ยทธศาสตรการพฒนาสภาพแวดลอม รวมถงไดมการก�าหนดกจกรรมหลก 6 กจกรรม เพอใหเกดการสร างรปธรรมของการสร างคณธรรม จรยธรรม ไดแก การเสรมสรางระเบยบวนย การเสรมสรางความด การเสรมสรางความกตญญกตเวท การพฒนาจรยธรรม การสงเสรมจตอาสา การพฒนาโรงเรยนสขาว โดยภาพรวมเรยกว า “ยทธศาสตร 3-6-3”

หนวยงานภาค

สนบสนน

• ส�านกงานตรวจงานแผนดน• ศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

ครและเครอขายผปกครองจตอาสา

นกเรยน

แผนภาพแสดงบางมลนากโมเดล72 73

พฒนาคณธรรม จรยธรรมของคร“พฒนาคร ครรวมคดรวมท�า

นอมน�าความส�าเรจ นเทศกตดตามผล”ตวชวด “ครตนแบบ”

พฒนาคณธรรม จรยธรรมของนกเรยน

ตวชวด “นกเรยนตนแบบ”

สภาพแวดลอมทสงเสรมการพฒนาคณธรรม

จรยธรรม“อตลกษณสภาพแวดลอมภายในและนอก

โรงเรยน โดยมสวนรวมกบชมชน”

ความซอสตย

กลไกการด�าเนนงาน กลไกการด�าเนนงาน กลไกการด�าเนนงาน

ความซอสตย

ความรบผดชอบ

ความรบผดชอบ

พอเพยง ความรบผดชอบ

• ไมเบยดเบยนเวลาราชการ• ไมแสวงหาผลประโยชนจากโรงเรยนและนกเรยน• ไมโกหกและมสจจะ• ไมสรางความแตกแยกในหมคณะ

คร นกวชาการ คณะกรรมการการศกษา เครอขาย ผปกครองจตอาสา ทปรกษา ส�านกงานการตรวจเงนแผนดน และศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

กระบวนการ กระบวนการอบรม/ประชมสมมนาและการศกษาดงาน ก�าหนดเปาหมาย ยทธศาสตร แผนงาน โครงการกจกรรมทชดเจน การนเทศกก�ากบ ตดตามและเสรมแรงอยางตอเนอง นอกจากนยงมทมนกวชาการรวมวจยเชงปฏบตการและใหค�าแนะน�าปรกษา และตดตามประเมนผลการด�าเนนงาน

กระบวนการ ใชรปแบบกจกรรมการเรยนรจากการปฏบตจรง และใช “โครงงานคณธรรม” เปนเครองมอหลกในการขบเคลอน โดยนกเรยนเขามามสวนรวมในทกกระบวนการ สนบสนนใหครสอดแทรกคณธรรมจรยธรรมในกล มสาระการเรยนร บรณาการในกจกรรมพฒนาผเรยนในชวโมงชมนม

กระบวนการ ปรบสภาพแวดลอมทงภายในและนอกโรงเรยน การมสวนรวม จากหนวยงานภายนอก เชน เครอขายผปกครองจตอาสา

นกเรยนปฏบตผานกระบวนการเรยนการสอนจดท�าโครงงานคณธรรม การบรณาการการเรยนการสอน 8 กลมสาระ งานวนยนกเรยนทงทางตรงและทางออม

คร นกเรยน และเครอขายผปกครองจตอาสา

• ไมพดค�าหยาบ วาจาสภาพ • หางไกลยาเสพตด• ไมทะเลาะววาท• รกนวลสงวนตว• ไมเลนการพนน• ไมลกขโมย ไมกรรโชกทรพย

• ภายในโรงเรยนสะอาดเปนระเบยบ เรยบรอยและสวยงาม• มแหลงเรยนรทหลากหลายและพอเพยง• มความรวมมอกบชมชนในการพฒนาคณภาพการศกษา และสงเสรมคณธรรม จรยธรรม

• ตรงตอเวลา• แตงกายถกระเบยบของโรงเรยนและทางราชการ• จตอาสา รบผดชอบตอหนาททไดรบมอบหมาย• ยม ไหว ทกทาย

• การเดนแถว/เขาแถว• การวางรองเทา• กจกรรมหนาเสาธง• ระเบยบของโรงเรยน• ยม ไหว ทกทาย• มสมมาคารวะ (ออนนอมถอมตน)• ชวยเหลอผปกครอง• ตอบแทนผมพระคณ• เชอฟงพอแม ผปกครอง• ขยน อดทน เอาใจใสการเรยน• แตงกายถกระเบยบ

• ประหยดทรพยากรของโรงเรยน• เสยสละ แบงปน ตอนกเรยนและเพอนรวมงาน

• มน�าใจ เสยสละ ชวยเหลอผอนโดยไมหวงผลตอบแทน• มความพอเพยงประหยด• ประหยดการใชทรพยากรของโรงเรยน

ภาพแสดงกลไกการขบเคลอนบางมลนากโมเดลกระบวนการสรางคณธรรม จรยธรรม บางมลนากโมเดล

กาวแรกกระตกตอมคด กระตนจตวญญาณความเปนคร : แมพมพสรางคณธรรม จรยธรรมสนกเรยน

การขบเคลอนเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม ของบางมลนากโมเดล ใหความส�าคญกบการสรางการมสวนรวมของผทเกยวของทกระดบ นบตงแต คร นกเรยน ผปกครอง ส�านกงานการตรวจเงนแผนดน ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และนกวชาการใหค�าปรกษา รวมทงการพฒนาสภาพแวดลอมภายในโรงเรยนทเอออ�านวยใหเกดการพฒนาคณธรรม จรยธรรมของนกเรยนและคร จากรายงานการสงเคราะห

องคความร กระบวนการสรางโรงเรยนตนแบบทางดานของคณธรรม จรยธรรม บางมลนากโมเดล กลาววา กาวแรกของของการขบเคลอนภารกจดงกลาวคอ การกระตกตอมคด กระตนจตวญญาณของความเปนคร “พฒนาคร ครรวมคดรวมท�า นอมน�าความส�าเรจ นเทศกตดตามผล” เพอใหเกดครตนแบบ โดยการสอสารกบครและผทเกยวของ เพอใหเกดความเขาใจทชดเจนรวมกนของทกฝาย และพฒนาทกษะการคดเชงระบบ คดเพอแกไขปญหา คดสรางสรรค การสอสารเชงลกในองคกร และเปดโลกทศน เตมเตม

ความร ประสบการณใหมๆ ดวยการศกษาดงานตวอยางทด เพอใหครเปนกลไกส�าคญ ท�าหนาทเพาะบมตนกลาเยาวชนคนคณธรรม จรยธรรม ใหเตบโตงอกงาม แขงแรงพรอมกบภมคมกน

ผทมบทบาทในการกระตกตอมคด และกระตนจตวญญาณความเปนครคอ ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และนกวชาการโดยการวจยเชงปฎบตการเพอสร างโรงเรยนต นแบบด านคณธรรม จร ย ธ ร รม โดยคณะศ กษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ โดยใชกระบวนการใหค�าปรกษาและการจด

กระบวนการเรยนร การเชอมโยงความรทเกยวของกบการพฒนาโรงเรยนตนแบบจากภายนอกใหครของโรงเรยนบางมลนากฯเกดการเรยนรกระบวนการสรางโรงเรยนตนแบบ การร วมกนสร างเป าหมาย อตลกษณ (ตวบงชความส�าเรจของการด�าเนนโครงการ) ขนตอนวธการด�าเนนการ ตดตามสรปบทเรยน เพอพฒนาปรบปรงการด�าเนนงาน

ดานกระบวนการในการด�าเนนโครงการสร างโรงเรยนต นแบบด านคณธรรม จรยธรรม ในการสงเคราะหครงน ไดแบงออกเปน 3 ระยะไดแก 1) การเตรยมความพรอม 2) การลงมอปฎบตการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม 3) การตดตามประเมนผลและการสงเคราะหองคความร ซงมรายละเอยดดงน

ขนท 1 เตรยมความพรอม “ครและเครอขายผปกครองจตอาสา” โดยใชยทธศาสตรการพฒนาครใหเกดความร ความเขาใจ และทกษะทจ�าเปนในการด�าเนนงานเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม เพอให คร เป นต นแบบด านคณธรรม จรยธรรม และเปนกลไกในการขบเคลอน โดยเฉพาะการเตมเตมความร โดยใชหลกสตรการเรยนร จากศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ไดแก หลกสตร Ma- naging SR School หลกสตรผน�าเยาวชนจตอาสา หลกสตรสงเสรมคณธรรมความด หลกสตรโครงงานคณธรรม การพฒนาการคดเชงระบบ การศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนร การสมมนาเพอประเมนตนเองและสอสารเชงลก รวมทงสรางพลงรวม และการพาผทเกยวของในการด�าเนนงานไปศกษาดงาน ณ โรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม การสอสารเชงลกภายในองคกร และการเสรมสรางความเขาใจแกคณะครและนกเรยนทงแบบกลมยอยและรายบคคล

กระบวนการเตรยมคน เปนการเตรยมความพรอมของครและผทเกยวของ หลงจากนนจะเขาสขนตอนการเตรยมงาน โดยสรางการมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของ รวมกนก�าหนดอตลกษณ หรอตวบงชความส�าเรจ การพฒนาคร นกเรยน

และสภาพแวดล อมภายในโรงเรยน ก�าหนดยทธศาสตร และกจกรรมเพอบรรลสเปาหมาย เรยกวา “ยทธศาสตร 3-6-3” (รายละเอยดตามตาราง)

• อตลกษณครและผบรหาร : ไมเบยดเบยนเวลาราชการ ไมแสวงหาผลประโยชนจากนกเรยนและโรงเรยน ตรงตอเวลา รบผดชอบในหนาท มจตอาสา และประหยดทรพยากรของโรงเรยน

• อตลกษณของนกเรยน : ปฏบตตามกฎระเบยบของโรงเรยน ไมเกยวของกบอบายมข ด�ารงชวตอยางพอเพยง มจตอาสา และจตส�านกสาธารณะ

• สภาพแวดลอมโรงเรยน สะอาด รมรน สวยงาม และชมชนเขามามสวนรวมในการพฒนาคณธรรม จรยธรรมของนกเรยน

ขนท 2 ลงมอปฏบตการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม เพอ เสรมสร างคณธรรม จรยธรรม ตามอตลกษณของนกเรยน คอ ความซอสตย ความรบผดชอบ และพอเพยง มกระบวนการดงตอไปน

• การจดโครงสรางการท�างานรวมกนตงแตระดบผบรหารโรงเรยน ฝายกจการนกเรยน หวหนาระดบ ครประจ�าชน และครทกคนในโรงเรยน คณะกรรมการนกเรยน คณะกรรมการสถานศกษา เครอขายผปกครองจตอาสา เพอเปนกลไกในการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรมในโรงเรยน โดยทกภาคสวนมสวนรวม

• การสรางเครอขายความรวมมอกบกรรมการสถานศกษา ผปกครอง ชมชน ซงในการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมตามบางมลนากโมเดลนนมการสรางเครอขาย ผปกครองจตอาสาเขารวมการท�ากจกรรม เชน การใหผปกครองเขามามสวนรวมใน การก�าหนดยทธศาสตรการด�าเนนงาน การศกษาดงาน ผ ปกครองมายนรบนกเรยนเขาโรงเรยนในตอนเชา มารบไหวเดกนกเรยน “ยม ไหว ทกทาย” เปนการเรยนรเรองมารยาทไทย การแสดงความออนโยน ออนนอมถอมตน หลงจากนนเครอขายผปกครองจตอาสาจะเดนตรวจความเรยบรอยภายในโรงเรยน รวมทงการ

ประชมสรปบทเรยนรวมกบคณะกรรมการการศกษาและทมงานครในโรงเรยน เปนก�าลงในการเสรมสรางคณธรรมในโรงเรยน และในครอบครวเพอใหเกดความตอเนอง

• การบรณาการงานโครงการกบภารกจหลกและงานประจ�า โดยการบรณา-การกบกระบวนการเรยนการสอน 8 กลมสาระ การปรบปรงงานวนยนกเรยนทงทางตรงและทางออม งานประกนคณภาพ กจกรรมพเศษของโรงเรยน และการพฒนาหลกสตรโครงงานคณธรรม คอ การสง-เสรมใหนกเรยนแตละระดบชนมการจดท�าโครงงานคณธรรม งานวนยนกเรยน และกจกรรมจตอาสา โดยใชกระบวนการวเคราะหตวเองอยางเปนวทยาศาสตรเพอการสบคนปญหา สาเหต และหาแนวทางในการแกไข ทงในรปปญหาทอยากแกไข พฒนาปรบปรง และความดทอยากท�า โดยเปดโอกาสใหนกเรยนมการจดท�าโครงงานคณธรรมในทกระดบชน อยางหลากหลายและสรางสรรค เรยนรการท�าความดอยางมความสข โครงงานคณธรรมของบางมลนากโมเดล มจ�านวนมากถง 108 โครงงาน (เฉลย 2 โครงงานหอง) ดงตวอยางแยกรายละเอยดดงตอไปน

• โครงงานดานการเสรมสรางระเบยบวนย ไดแก โครงงานไหวสวยยมใส และโครงงานความดนนท�าได วนยนนมนคง

• โครงงานดานการใสใจเสรมสรางความด ไดแก โครงงานรวมดวยชวยกนท�าความด โครงงานบานเดกด โครงงานวาดมอสอใจ และโครงงานกระปกออมบญ

• โครงงานดานความกตญญ ไดแก โครงงานมารยาทดศรภม และโครงงานภ.ว.นดเพราะมความกตญญ

• โครงงานด านความพร อม มจรยธรรม ไดแก โครงงาน Morality ท�าด 6 กจกรรม

• โครงงานดานการนอมน�าจตอาสา ไดแก โครงงานปนรก ปนน�าใจ โครงงานแบงปนรอยยมใหนอง โครงงานรอยดวยรก ถกดวยใจ มอบใหนอง และโครงงานจตอาสาน�าพาแสงสวาง

74 75

• โครงงานดานการพฒนาโรงเรยนสขาว ไดแก โครงงานเพอนชวยเพอน โครงงาน Non-Smoking School และโครงงานพลงจวรกษโลก

นอกจากนยงมการบรณาการกบการท�ากจกรรมของชมรมตางๆ การจดฐานการเรยนรคายลกเสอ เนตรนาร ยวกาชาด และผบ�าเพญประโยชน กจกรรมปฐมนเทศนกเรยนใหม การจดการคายเรยนรคณธรรม

• การพฒนาสภาพแวดล อมภายในโรงเรยนสะอาดเป นระเบยบ เรยบรอยและสวยงาม มแหลงเรยนร ทหลากหลายและพอเพยง มความรวมมอกบชมชนในการพฒนาคณภาพการศกษา และสงเสรมคณธรรม จรยธรรม โดยมกจกรรมทท�าใหเกดการเรยนรคอ หลงจากเขาแถวเคารพธงชาตนกเรยนจะมการแบงเวรกนท�าความสะอาดบร เวณรอบๆโรงเรยน เกบขยะ กระดาษ น�าวสดมารไซเคล และมาท�าปยอนทรย ชวภาพ ปยทไดจะน�าไปใชรดผกทปลกไวเปนอาหารกลางวนในโรงเรยน นอกจากนยงมการจดระเบยบวนยในชนเรยน เชน การวางกระเปา รองเทา ใหเปนระเบยบเรยบรอยกอนเขาชนเรยน และการเดนแถวเพอขนชนเรยน ท�าใหนกเรยนเรยนรเรองการสรางความมระเบยบวนยในชวตประจ�าวน

• การนเทศก ตดตาม สรปบทเรยน การสรางขวญและก�าลงใจ เสรมหนน แกไข พฒนาเชอมประสานอยางตอเนองโดยนกวชาการ

• การประชาสมพนธ เผยแพรกระบวนการสรางโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม (บางมลนากโมเดล) ส สาธารณะ เชน การเขารวมสมชชาคณธรรมแหงชาต ครงท 5 โดยมการน�าเสนอกระบวนการสรางโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม บางมลนากโมเดล นอกจากนยงมการผลตสอวดทศนดอกไมบานสอสารความด รวมทงเอกสาร การจดเวทใหมการแลกเปลยนประสบการณ และการเชอมโยงเครอขายระหวางโรงเรยนท�าใหเกดการเรยนร และการขยายผลส โรงเรยนใกลเคยง

ขนท 3 สรปบทเรยน ตดตาม ประ เมนผล และสงเคราะหองคความร

การเสรมสรางคณธรรม จรยธรรมของบางมลนากโมเดล เปนการด�าเนนงานควบคกบการวจยเชงปฏบตการ สงเคราะหองคความร กระบวนการสรางโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม โดยทมนกวชาการคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ในการด�าเนนงานในครงนจงมนกวชาการท�าหนาทในการพฒนา ใหค�าปรกษา การสงเคราะหองคความรจากการด�าเนนงาน โดยการน�าคณะครและผ ทมสวนเกยวของไปสมมนา เชงปฏบตการเพอน�าเสนอความกาวหนาและการสรปบทเรยนของการด�าเนนโครงการรวมกนวเคราะห SWOT รวมกนคดแกไขปญหาและวธการทจะน�าไปสการด�าเนนงานทมประสทธภาพ การนเทศก ก�ากบ

คณธรรมและจรยธรรมทเกดขน จากการด�าเนนโครงการ “บางมล นากโมเดล” ความซอสตย รบผดชอบ พอเพยง เปนอตลกษณทบงชถงความส�าเรจของการด�าเนนโครงการ สรางโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม (บางมลนากโมเดล) ผลจากการด�าเนนโครงการพบวา ภายหลงการด�าเนนโครงการ ทงคร นกเรยน และสภาพแวดลอมมการเปลยนแปลงอยางเหนไดชดเมอเทยบกบกอนการด�าเนนโครงการ ดงตอไปน

• เกดพลงความรวมมอและการมสวนรวมของทกภาคสวนในการด�าเนนโครงการ ท�าใหเกดความรก สามคคของคร นกเรยน เครอขายผปกครองจตอาสา และเกดการเรยนร เตมเตมความรใหมๆ ใหกบครในโรงเรยน และเรยนรประสบ- การณการท�างานรวมกบหนวยงานภาคภายนอก เชน ส�านกงานการตรวจเงนแผนดน ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และนกวชาการทใหค�าแนะน�าปรกษา

• เกดครตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม เปนแบบอยางทดใหกบนกเรยนทงในดานของความสามคค รวมมอรวมใจในการด�าเนนโครงการ อกทงเปนแบบอยางในดานคณธรรมของความรบผดชอบ ซงเปนการสะทอนความเหนของนกเรยนวาครเขาสอนตรงเวลา มาท�างานตรงเวลา ไมเบยดเบยนเวลาราชการ มจตอาสารวมท�ากจกรรมกบนกเรยน ประหยดการใชทรพยากรของโรงเรยน เปนตน

• นกเรยนเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทดขน โดยเฉพาะคณธรรมดานความรบผดชอบ การมระเบยบวนย ความสามคค ความออนนอมถอมตน ยม ไหว ทกทาย มสมมาคารวะ โดยมรปธรรมคณธรรมดานตางๆ อาท ความมระเบยบวนย ไดแก การเขาแถวหนาเสาธง การเขาแถวซออาหาร การเดนแถวเขาโรงเรยนและกลบบาน การเดนแถวขณะเปลยนชนเรยน การจดวางรองเทาใหเป นระเบยบ มารยาทและกาลเทศะ คณธรรมดานความรบผดชอบ ชวยพอแม

บทบาทของสวนตางๆ ทเกยวของ

ปฏบตการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม บางมลนากโมเดล

โรงเรยน

ศนยคณธรรม(องคการมหาชน)

นกวชาการ

• งานวนยนกเรยนทงทางตรงและทางออม• แตงตงคณะกรรมการนกเรยน/นกเรยนแกนน�า• สอดแทรกการเรยนการสอน 8 กลมสาระ• กจกรรมพฒนาผเรยน/ชมนม/คายลกเสอ• ครทปรกษา/ครเวรประจ�าวน/ระดบชน• ผบรหาร/ผรบผดชอบโครงการ/ครทกคน• กรรมการสถานศกษา/ผปกครอง/ชมชน• การจดกจกรรม/การเสรมสรางก�าลงใจ• การตดตาม/เสรมหนน/แกไข/พฒนา/เชอมประสานอยางตอเนองโดยนกวชาการ

• หลกสตร Managing SR School• หลกสตรผน�าเยาวชนจตอาสา• หลกสตรสงเสรมคณธรรมความด• หลกสตรโครงงานคณธรรม• การศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนร• การสมมนาเพอประเมนตนเองและสอสารเชงลก รวมทงสรางพลงรวม

• การอบรมพฒนาศกยภาพคร• การอบรมพฒนาศกยภาพนกเรยน• การประชมสรางความเขาใจแกผปกครอง• การจดคายคณธรรมเดกดสรางได• การจดกจกรรมเสรมทงทางตรงและทางออม• การสรางแกนน�า/เครอขาย/แนวรวมเพมเตม• การพฒนาการคดเชงระบบ• การพฒนาการสอสารภายในองคกร• การใหค�าปรกษา/ชวยเหลอ/แกไขปญหา• การนเทศก ก�ากบ ตดตาม สรางขวญ/ก�าลงใจ

ตารางแสดงบทบาทของสวนตางๆทเกยวของกบการขบเคลอนบางมลนากโมเดล

ผปกครองท�างานบาน การท�าโครงงานคณธรรม คณธรรมดานความซอสตย นกเรยนมการเปลยนแปลงพฤตกรรมกนจากการลอกการบานมาเปนการชวยเหลอกนตวใหความร เพอนสอนเพอน พสอนนอง ท�าใหเกดความรกและความสามคคกนในหมคณะ อนน�าไปสการเกดสมพนธ-ภาพของนกเรยนในโรงเรยนทดขน ปญหาการทะเลาะววาทลดลง นกเรยนมจตอาสา/จตสาธารณะเพมขน

• สภาพแวดลอมของโรงเรยน รมรนและนาอย เกดจากการมสวนรวมของนกเรยนในดานตางๆ อาท นกเรยนมการจดเวรรกษาความสะอาดหองเรยน และบรเวณรอบๆ โรงเรยน การเกบขยะ เกบใบไมน�ามาท�าปยชวภาพ และการมสวนรวมของเครอขายผปกครองจตอาสาในการรกษาความสะอาดบรเวณรอบๆ โรงเรยน

ปจจยทสงผลตอความส�าเรจ

ความส�าเรจทเกดขนจากกระบวน การสร างโรงเรยนต นแบบคณธรรม จรยธรรม (บางมลนากโมเดล) เกดจากปจจยทส�าคญดงตอไปน

• มกระบวนการพฒนาและเตรยมความพรอม “ตดอาวธทางปญญา” ใหกบคร นกเรยน ผปกครอง โดยมหนวยงานภายนอก เชน ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และนกวชาการใหค�าแนะน�าปรกษา รวมท�ากจกรรมและนเทศกตดตามอยางตอเนอง โดยมการหนนเสรมความรเปดโลกทศน ประสบการณใหมๆ ใหกบครและนกเรยน และงบประมาณในการเอออ�านวยการท�ากจกรรม

• มการใชการวจยเชงปฏบตการเปนเครองมอใหเกดการสรางและพฒนาองคความร ในการขบเคลอนการสรางโรงเรยนตนแบบคณธรรม จรยธรรม (บางมลนากโมเดล)

• พลงความรวมมอและการมสวนรวมของทกภาคสวน ทงคร ผ ปกครอง นกเรยน ส�านกงานการตรวจเงนแผนดน ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และนกวชาการจากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

โดยการมสวนรวมในลกษณะการรบฟงความเหนจากลางขนบน (Bottom-up) จากผปฏบตส ผ บรหาร และเดกรวมคด รวมท�า รวมน�าเสนอ และรวมรบความส�าเรจดวยความภาคภมใจ โดยมครเปนผเสรมหนน อ�านวยความสะดวก และเชอมประสาน

• มการบรณาการการด�าเนนงานของโครงการกบภารกจหลกของโรงเรยน อาท บรณาการกบกระบวนการเรยนการสอน 8 กลมสาระ การท�ากจกรรมชมรม กจกรรมพฒนาผเรยน งานวนยนกเรยน กจกรรมเพอสาธารณประโยชน โครงงานคณธรรม และงานประกนคณภาพ

• มผน�าและครทดทงในดานการประพฤตตนเปนแบบอยาง ความมงมนและตงใจจรง ความสามคคเปนน�าหนงใจเดยวกน ความเสยสละและการมจตวญญาณความเปนครโดยแท การพฒนาปรบปรงตนเองและวธการท�างานใหมประสทธภาพ การเปดใจยอมรบการเปลยนแปลง

• มระบบการนเทศกก�ากบ และตดตามงานอยางสม�าเสมอ ในขณะทนกเรยนสวนมากกมทนทางสงคมและทนทางปญญาทด กลาวคอ มความมงมนมานะพยายามทจะรวมเปนฟนเฟอง/เครองจกรในการขบเคลอนโครงการน ถงแมจะมปญหาอปสรรคในระหวางการด�าเนนงาน กจกรรมและโครงงานคณธรรมของนกเรยนมความหลากหลายและสรางสรรค สรางกระแสการท�าความดไดทงในโรงเรยนและชมชนอยางกวางขวางโดยเฉพาะกจกรรมดานจตอาสาและสาธารณะประโยชน จนกระทงเกดการขยายผลความรวมมอตอไปยงชมชนและหนวยงานท เกยวข อง นอกจากน ม คณะกรรมการสถานศกษาทเขมแขงอกดวย

• เครอขายผ ปกครองจตอาสา และพอคาแมคาในโรงเรยนเขามารวมผนกก�าลงเพอชวยขบเคลอน บางมลนากโมเดล รวมทงการสอสารเชงลก นเทศกตดตาม ใหก�าลงใจ เปนทปรกษา ชวยแกไขปญหา

และตดตามอยางสม�าเสมอ รวมถงมการจดการประชาสมพนธเผยแพรกระบวนการสร างโรงเรยนต นแบบด านคณธรรมจรยธรรม (บางมลนากโมเดล) ออก สสาธารณะ อยางตอเนอง

76 77

ศนยเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานจบไม ต�าบลเฝาไร อ�าเภอเฝาไร จงหวดหนองคาย

“ศนยเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานจบไมมทนเดมคอ มชมชนเปนพลงจตอาสาทส�าคญในการพฒนาโครงสรางพนฐานรวมกบโรงเรยนมายาวนานเกอบ 50 ป และเปนโรงเรยนวถพทธทเนนการพฒนาใหนกเรยนเปน เดกดมคณภาพ ยมงาย ไหวสวย ซงเปนทยอมรบจากชมชนใกลเคยง การเขาสเสนทางการพฒนาดานคณธรรม ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยการบรณาการจตอาสาและความ

ศนยเรยนรเชงคณธรรมบานจบไม

จดเรมตน ความส�าเรจทอยากเหน จงหวะกาว กระบวนการ

คายอาสาสรางจตอาสาชมชนรวมแรง รวมใจ พฒนาโรงเรยน

จตอาสาใชชวตอยางพอเพยง

โรงเรยน ชมชนด มวนย สรางสรรค

สงคมจบไม ใหรรกพอเพยง

ครอบครวอบอน ชมชนเขมแขง

เชอมโยงเครอขายโรงเรยน

พฒนาศนยเรยนรเชงคณธรรม

พฒนาจตอาสาซอสตย รบผดชอบ

มวถการด�าเนนชวตอยางพอเพยง

โรงเรยนวถพทธเดกด มคณภาพ ยมงาย ไหวสวย

โรงเรยน ครอบครว ชมชน เครอขาย

• การสรางความเขาใจเกยวกบการด�าเนนงานกบผทเกยวของ• การพฒนาเตมเตมความรดวยการศกษาดงาน แลกเปลยนประสบการณ กบพนทตนแบบ• การวางแผนปฏบตการ• ลงมอท�ากจกรรมปฏบตการกจกรรมในโรงเรยนปลกผก เลยงปลาเปนอาหารกลางวน พฒนาหลกสตรทองถน การปลกตนคลาและทอเสอ • การตดตามประเมนผล ทบทวน สรปบทเรยน • การปรบแผนงาน กจกรรม ใหสอดคลองกบบรบทของพนท • การประสานเชอมโยงเครอขายระหวางโรงเรยน• พฒนาศนยเรยนรเชงคณธรรมเพอการขยายผล

แผนภาพเสนทางสศนยการเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานจบไม

ศนยคณธรรมสนบสนนงบประมาณ ความร การสอสารเผยแพรรปธรรมความส�าเรจ

พอเพยงรวมกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) นนเรมตงแตป พ.ศ. 2550 เปนตนมา เปาหมายทส�าคญกเพอใหนกเรยนในโรงเรยนเกดการเรยนร และหลอหลอมตนเองใหเปนผทมจตอาสา รจกการใชชวตอยางพอเพยงในชวตประจ�าวนโดยการใชกระบวนการเชอมโยงใหเกดการท�ากจกรรมการเรยนร ร วมกนระหวางโรง เรยน ครอบครว และชมชน มภมปญญาทองถนเรองการจกสานกระตบ

ขาวเหนยวและการทอเสอ เปนเครองมอใหเกดการสรางการคณธรรมพนฐานใหกบเยาวชนดวยการเรยนรจากครภมปญญาทองถน สงผลใหเกดการเรยนรความพอเพยง พงตนเอง ระหวางลกหลานเยาวชนคนร นใหม กบครภมป ญญาท องถ น โดยการเรยนร จากการลงมอปฎบตจรง เพอน�าไปสการสรางอตลกษณของนกเรยนโรงเรยนบานจบไม คอ ซอสตย รบผดชอบ มวถการด�าเนนชวตอยางพอเพยง”

คายอาสาสรางพลงจตอาสาชมชน : กอเกดโรงเรยนบานจบไม

ประชากรสวนใหญของชมชนบานจบไมอพยพมาจากจงหวดอบลราชธาน ภายใตการน�าของหลวงป ค�าด มาตงถนฐานอยทต�าบลเฝาไร อ�าเภอเฝาไร จ.หนองคาย มหลวงปค�าดเปนศนยรวมจตใจของคนในชมชนตงแตอดตจนถงปจจบนเนองดวยทานเปนพระทศกดสทธมาก และเปนบคคลทชาวบานเคารพนบถอกนสบตอมาโรงเรยนบานจบไมเปนโรงเรยนเกาแกมอายเกอบ 6 ทศวรรษ ตงอยในบรเวณวดบปผาราม ซงเปดท�าการสอนระดบประถมศกษาตอนตนเมอวนท 21 พฤศจกายน พ.ศ. 2497 มนกเรยน 29 คน นายประเสรฐ มงคลสวสด เปนครใหญคนแรก ทตงของโรงเรยนไดรบบรจาค ทดนจากชาวบาน จ�านวน 6 ไร และชาวบานชวยกนบรจาควสด อปกรณ และงบประมาณเพอสรางอาคารเรยนหลงแรกใหกบลกหลานในชมชนไดเรยนเลาเรยนหาความรฝกฝนตนเอง ตอมาชาวบานรวมกนซอทดนเพมเพอขยายพนทอก 3 ไร

ตอมาป พ.ศ. 2519 โรงเรยนไดรบงบประมาณจากทางราชการ จงปรบปรง

โรงเรยนโดยการกนฝารอบนอกและในตวอาคารเรยน สรางบานพกคร กอสรางอาคารเรยนเพมเตม และสรางอาคารอเนกประสงค เวลานนมนกเรยนเพมขนตามล�าดบ ท�าใหขาดแคลนหองเรยน โรงเรยนไดรบความอนเคราะหงบประมาณจากมหาวทยาลยหอการคาไทย ตอเตมชนลางของอาคารเรยน การพฒนาปรบปรง ตอเตมโรงเรยน มการด�าเนนงานอยางตอเนอง โดยสวนหนงไดรบการสนบสนนจากชาวบาน และองคการบรหารสวนต�าบลเฝาไร ทงอาคารเรยนและการกอสรางสนามกฬาวอลเลยบอลและสนามตะกรอ ในการด�าเนนงานกอสรางอาคารและสนามกฬาของโรงเรยนจะมชาวบานเขามามสวนรวมและเปนแรงงานหลกในการท�างานโดยตลอด

ในอดตสภาพของโรงเรยนบานจบไมทเปนโรงเรยนขนาดเลก เกาแก และมปญหาขาดแคลนหองเรยน วสดอปกรณ สอการเรยนการสอน ขาดแคลนอปกรณกฬา จากสภาพดงกลาวท�าใหโรงเรยนบานจบไมมกจะไดรบการแนะน�าจากส�านกงานเขตพนทการศกษาใหกบมหาวทยาลยตางๆ ทตองการจดคายอาสา มการท�า

กจกรรมคายรวมกบโรงเรยนหลายคายดวยกน เช น ชมนมอาสาพฒนาชมชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร กอสรางอาคารธรรมประชานสรณใชเปนหองสมดในโรงเรยน ชมนมอสาน มหาวทยาลยมหดล และชมนมวฒนธรรมอสาน มหาวทยาลยเทคโนโลยมหานครสรางอาคารประกอบ (อาคารมหดลเทคโนโลยมหานคร-อาคารรวมน�าใจ)

ใชอาคารท�าเปนโรงอาหารและไดรบความรวมมอจากขาราชการ พอคา ประชาชนในจงหวดหนองคายรวมสมทบทน การกอสราง มการสรางหองน�าเดกอนบาล รวมสรางเตาเผาขยะใชจดการขยะในโรงเรยน นอกจากนยงมมลนธกลมแสงเทยนไดเขามาจดคายอาสาพฒนาชนบท กอสรางหองน�า ถมปรบพนทกอสรางหองน�า จดท�าสนามเดกเลน มอบพระพทธรป 2 องคใหญ พรอมแทนเครองปมน�าใหกบโรงเรยน การพฒนาโรงเรยนในชวง 10 ทผานมา โรงเรยนบานจบไม ไดกอสรางอาคาร ปรบปรง ซอมแซม การพฒนาโครงสรางพนฐาน และปรบปรงสภาพภมทศนของโรงเรยนใหเปนโรงเรยนทมสภาพแวดลอมรมรน นาเรยน

นอกจากการพฒนาปรบปรงภม-ทศนและสภาพแวดลอมของโรงเรยนแลว ยงมการเขาคายอาสาจากมหาวทยาลยตางๆ มนกศกษามาท�างานจตอาสา ประกอบดวยนกศกษาแพทย พยาบาล และตวแทนจากหนวยงานตางๆ มาชวยกอสรางอาคาร ถอเปนจดเรมตนท�าใหมชาวบานมาชวยกนท�างานเพมมากขน การจดคายอาสาแตละครงชาวบานกจะมาชวยกนลงแรง เตรยมสถานท เพอรองรบนกศกษาทมาจดคาย ชวยดแลอ�านวยความสะดวกใหกบนกศกษาดวยความยนดและเตมใจ การท�างานคายอาสาแตละครงจะท�างานรวมกนอยางนอย 15 วน ชมชนและนกศกษาชวยกนท�างานผลดเปลยนกนอยางตอเนอง ท�าใหนกศกษาและชาวบาน

78 79

เกดความผกพนกนปจจบนบางคนยงตดตอกน เสมอนเปนญาตพนอง การท�าคายอาสาจงเปนเหมอนสะพานท�าหนาทเชอมโยงระหวางโรงเรยน และชมชนใหมสวนรวมในการพฒนาโรงเรยน ชวยท�ากจกรรมตางๆ ทกครงทโรงเรยนมงานชาวบานกจะมาชวยกนแบงหนาทในการดแล ตอนรบ และรวมท�างานเรอยมาตลอดจนถงปจจบน จนกระทงในป พ.ศ. 2552 ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) สนบสนนงบประมาณปรบปรงอาคารอเนกประสงค ให เป นศนย การเรยนร เช งคณธรรม กอสรางอาคารหองสมดจตอาสาหนงเดยวกนโดยอาจารยจากจฬาลงกรณมหาวทยาลย และไดรบงบประมาณจาก สพฐ. ปรบปรงอาคารเรยนและประปาโรงเรยนตอมาในป พ.ศ. 2555 ไดรบงบประมาณจดซอสอศนยการเรยนรส�าหรบโรงเรยนขนาดเลกจากสพฐ. และไดรบการสนบสนนงบประมาณจากบรษท เทพผดงพรมะพราว จ�ากด และบรษท อ�าพลฟด จ�ากด จ�านวน 200,000 บาท ในการกอสรางรวโรงเรยนและปรบปรงภมทศนแหลงเรยนร ภายในโรงเรยน ปจจบนโรงเรยนบานจบไม เปดสอนระดบชนอน บ าล 1 -ช นประถมศ กษาป ท 6 การพฒนาโรงเรยนบานจบไมใหความส�าคญกบการพฒนาทางดานคณภาพการศกษาเพอเสรมสรางประสบการณเพอใหเตบโตเปนเยาวชนทมคณภาพ

โรงเรยนวถพทธ....จดเรมตนของการสรางคณธรรมใหกบครและนกเรยน

การพฒนาคณภาพการศกษาของโรงเรยนบานจบไมนบตงแต ป พ.ศ. 2547 เปนตนมา เนนการพฒนาคณภาพชวต พฒนาทกษะการใชชวตโดยมคณธรรมชน�าทางชวตใหกบนกเรยน จากการท�าโครงการตามนโยบายโรงเรยนน�ารองของ สพฐ. ตามโครงการโรงเรยนวถพทธ โรงเรยนทสนใจ จงไดรบการสนบสนน ช วย เหลอและได รบค� าแนะน� าจาก คณอนชต บวพฒ ซงเปนศกษานเทศก

ช�านาญการพเศษของสพป.หนองคาย เขต 2 จงหวดหนองคาย หลกการพฒนาโรงเรยนวถพทธ คอ การน�าหลกธรรมพระพทธศาสนามาใช เนนกรอบการพฒนา กระบวนการเรยนการสอน ตามหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา อยางบรณาการ ผเรยนไดเรยนรผานการพฒนา “การกน อย ด ฟง” ซง การท�ากจกรรมของโรงเรยนวถพทธรวมถงมการจดสภาพของโรงเรยนวถพทธ ประกอบดวยดานกายภาพคอ อาคารสถานท หองเรยน แหลงเรยนร สภาพแวดลอม ดานกจกรรม ปรบพนฐานวถชวต เชน กจกรรมประจ�าวน กจกรรมวนส�าคญ กจกรรมนกเรยน ดานการเรยนการสอน เรมตงแตการก�าหนดหลกสตรสถานศกษา การจดหนวยการเรยน แผนการจดการ

เรยนร จนถงกระบวนการเรยนการสอน ดานบรรยากาศและปฏสมพนธในการปฏบตต อกนระหว างครกบนกเรยน นก เ ร ยนกบนก เ ร ยน หร อคร ก บคร และดานการบรหารจดการตงแตการก�าหนดวสยทศน จดเนน การก�าหนดแผนปฏบตการ การสนบสนน ตดตาม ประเมนผล และพฒนาตอเนอง ซงการจดสภาพในแตละดานจะมงพฒนานกเรยนตามระบบไตรสกขาไดอยางชดเจนและมประสทธภาพ

โรงเรยนวถพทธบานจบไม มเปา-หมายเพอสงเสรมและพฒนาใหนกเรยน เปนเดกด มคณภาพ ยมงาย ไหวสวย มการออกแบบกจกรรมเพอสร างความตระหนกเรองของระเบยบวนยและแนวทางวถพทธโดยใหชมชนเขามามสวนรวมในการคดกจกรรม อกทงยงมวฒนธรรมดงเดมทนบถอหลวงปค�าด ทสงสมค�าสอนทด เชน นองไหวพ การจดเขตบรการ กจกรรมประจ�าวนเพอท�าความสะอาดดแลพนทรบผดชอบใหเกดความเรยบรอย สง-เสรมวฒนธรรมประเพณของชมชน ครน�าเดกไปรวมงานประเพณในชมชน ไปใหบรการตางๆ ในงาน รวมถงการพานกเรยนไปท�าบญไหวพระทกวนพระ รวมทงจดใหมประธานกรรมการสถานศกษาทรวมกบโรงเรยนพาเดกไปวด ทงหมดนเปนกจกรรม

คอใหเดกเขาใจหลกของการปฏบตตามแนวทางของศาสนาพทธ

คณอนชต บวพฒ : “ในฐานะทเคยดแลระดบมธยม บอกไดเลยวาเดกของโรงเรยนบานจบไมทกคนทออกไปจากโรงเรยนไปเรยนตอในระดบทสงขนนนดทกคน สามารถไปเปนแกนน�าในเรองตางๆ เชน ชวยเหลอคร ทกทาย น�าพาเพอนท�ากจกรรมตางๆ ได”

ครโรงเรยนบานจบไม : “เดกของโรงเรยนเรามจดเดนทตางจากโรงเรยนอนๆ คอ มความแตกตางดานกรยามารยาท ผปกครองบานอนกบอกวา เดกนกเรยนโรงเรยนบานจบไมเปนเดกทมมารยาทด”

การสอนให นกเรยนเหนความส�าคญในเรองการท�าบญไหวพระของคนในชมชนบานจบไมทจะตองละเวนการฆาสตวตดชวตในวนพระ ทกวนพระ ลกหลานของชมชนกตองปฏบตตาม กลายเปนจารตของชมชนทไดปฏบตตอกนมา ชอเสยงของโรงเรยนดานวถพทธสงผลใหพระอาจารยชต สรชโย ชกน�าใหโรงเรยนบานจบไมท�าความรจกกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เนองจากทานมาจดคายทโรงเรยนบานหนองหลวง ซงผอ�านวยการโรงเรยนไดเขารวมโครงการท�างานกบศนยคณธรรมอยกอนหนาน จงไดการชกชวนและไดรบคดเลอกใหเขาโครงการท�างานเปนเครอขายกบศนยคณธรรม เรมจากเขารวมอบรมการพฒนาคณภาพชวต วาดวยแนวทางการด�าเนนชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และน�าคณธรรมมาเชอมโยง ณ โรงเรยนผ น�า จงหวดกาญจนบร ในป 2549 จงเปนจดเรมตน และศนยคณธรรม (องคการมหาชน) กสงเสรมใหเกดการเรยนรดงานทมลนธพทธฉอจ ประเทศไตหวน

ป พ.ศ. 2550 เรมท�าโครงการกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เรองศนยการเรยนรบรณาการจตอาสาและความพอเพยงรวมกน มทงหมด 8 โรงเรยน ไดแก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3 โรงเรยน ภาคเหนอ 5 โรงเรยน ประเดนทท�าม 5

กจกรรม คอ วาทะธรรมสองน�าชวต จตอาสาพลงแหงคณธรรม เปนการน�าเรองจตอาสามาปรบใชในโรงเรยน หนนน�าโลกดวยการจดการขยะ ท�าเพอสาธารณะดวยการออม นอมน�าชวตสความพอเพยงโดยน�าหลกเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจ าอย หวมาใช ปฏบตในโรงเรยน 5 เรองน ผ บรหารของทง 8 โรงเรยนรวมก�าหนดหวขอดวยกน โดยใชแนวคดจากการไปศกษาดงานทมลนธพทธฉอจ วตถประสงคของทง 5 เรองนมเปาหมายคอ เดกตองมจตอาสา สามารถน�าหลกปรชญาดานความพอเพยงมาใชได (เรองการจดการขยะ) ชวยเหลอสงคมโดยการออมทรพยและน�าเงนทไดไปซอสงของใหผสงอาย คนปวยในชมชน การท�างานชวงแรกการมสวนรวมของชมชนยงไมมากนกเนองจากเนนการท�ากจกรรมในโรงเรยนและใหเดกนกเรยนเปนหลก

รวมพลงชมชน โรงเรยน : พฒนาจตอาสาวถพอเพยงดวยภมปญญาทองถน

เส นทางเข าส การเสรมสร างคณธรรมจรยธรรมใหกบเดกในโรงเรยน การสรางการมสวนรวมของผทเกยวของโดยการด�าเนนกจกรรมตางๆ นบตงแตการท�าความเขาใจกบผทเกยวของในการด�าเนนโครงการฯ ระหวางโรงเรยนกบชมชน คอ การท�าประชาคมเชญชาวบานในชมชน มาประชมท�าความเขาใจกบโครงการ แผนงาน กจกรรม และผลทจะเกดขนจากการท�าโครงการ ใหความร ประสบการณ เก ยวกบวถช วตและเศรษฐกจพอเพยงแกผทเกยวของทกภาค ใหเหนตวอยางรปธรรม เรมตนจากการพาผน�าชมชน จ�านวน 130 คน เดนทางไปศกษาดงานทศนยเศรษฐกจพอเพยงทศนยเรยนรเรไรอโศก จงหวดเลย เพอใหผน�าชมชนเกดการเรยนรจากรปธรรมความพอเพยง อนจะน�าไปสการปรบเปลยนวธคดใหกบผน�าชมชนสเรองความพอเพยง ในการศกษาดงานในครงนไดรบการสนบสนนงบประมาณจากศนยคณธรรม (องคการ

มหาชน) โดยผน�าชมชนรวมกนสมทบคาใชจายบางสวนเพอเปนคาใชจายในการศกษาดงาน

การเรยนรรปธรรมความพอเพยงในครงนนชมชนมการแบงงานกนเพอเกบข อมล มการพดคยและแลกเปลยนประสบการณ นบเปนการสรางแรงบนดาล-ใจอยางดใหกบผน�าชมชน หลงจากกลบมาจากการศกษาดงาน ผ น�าชมชนในชมชนตนเต นและอยากลงมอท�าสงทตนเองไปดงาน

คณครเงน : “กลบมากไดลงมอท�าเรองของป ยชวภาพน�ามาใช รดผกในโรงเรยน มกจกรรมในโรงเรยนสอนใหนกเรยนปลกเหด ปลกพชผกสวนครว เลยงปลา รวมทงเกดกลมจกสานและกลมทอเสอ”

ผปกครองนกเรยน : “ไดความรท แปลกใหม เรองของการจกสานในรปแบบทไมเคยเหนมากอน เชน ไดรจกการท�าปยชวภาพ และการพงตนเองบนวถความ พอเพยง ลดรายจาย เพมรายไดใหกบครอบครว”

ในชวงปแรกของการสรางคณธรรม ความซอสตย รบผดชอบ รวมถงวถการด�าเนนชวตพอเพยงของโรงเรยนบานจบไมเรมตนจากการพงตนเองในการท�าอาหารกลางวน ใหเดกนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 และ 6 แบงบทบาทหนาทความรบผดชอบชวยกนปลกพชผกปลอดสารพษ เลยงปลา เพอน�ามาปรงอาหารกลางวนใหนกเรยนในโรงเรยนไดรบประทานอาหารทสะอาดและปลอดภย นอกจากปลกผกในโรงเรยนแลว ทางโรงเรยนยงไดสนบสนนใหนกเรยนขยายผลสครอบครวดวยการปลกพชผกสวนครวรวกนไดในบานของตนเอง

หลงจากทมการท�ากจกรรมการสรางเสรมวถพอเพยงไดหนงปเตม ตอมาในป พ.ศ. 2551 จงไดสรปบทเรยนวาการขบเคลอนงานทผานมา เปนการท�างานของโรงเรยนและท�าภายในโรงเรยนเปนหลก จงคดไปถงการตอยอดกจกรรมเดมทเปนการท�างานเชงรกเขาสชมชนใหมากขน

80 81

จงมแนวคดการท�ากจกรรมเพอใหเกดการเชอมโยงกนระหวางศษยเการ นพทออกจากโรงเรยนไปแลวทงหมดกบนกเรยนรนนองในโรงเรยน กลบมาจดคายท�ากจกรรรมรวมกน เพอใหพดแลนกเรยนนองตอ โดยอาศยผ น�าชมชนเปนหวหนาชดจตอาสา เปนตวเชอมระหวางโรงเรยนกบชมชน จงมการจดกจกรรมเปดเวทใหเกดการเชอมโยงประสบการณการเรยนร แลกเปลยนประสบการณระหวางรนพกบรนนอง มการจดเวทคนดคนเกงคนกลา เปดโอกาสใหเดกไดแสดงออก ใหรนพทจบจากโรงเรยนบานจบไมกลบมาเลาเรองราวตางๆ ใหรนนองฟง และท�าเรองจตอาสาพานองไปวดวนเสาร พานองไปท�าความสะอาดตามบรเวณบาน และจะมพอกกลมสอนพเศษใหนอง สดทายคอ กจกรรมการแลกเปลยนเรยนร ระหวางโรงเรยนและชมชนโดยอาศยผ ปกครอง การด�าเนนกจกรรมของโรงเรยนในป พ.ศ. 2551 มกจกรรมทท�าใหเกดการสรางจตอาสาการชวยเหลอดกนแลระหวางรนพกบรนนองทงหมด 8 กจกรรม การสรปบทเรยนและประเมนผลการด�าเนนงานพบวา มการท�ากจกรรมทอยในระดบด เนองจากมการพฒนากจกรรมใหมๆ ทท�าใหเกดการสรางจตอาสารวมกนของนกเรยนอยางตอเนอง

ตอมาในป พ.ศ. 2552 การสรางจตอาสาของโรงเรยนบานจบไมเรมมการเชอมโยงกบกจกรรมภายในชมชนทมากยงขนโดยอาจารยสมปอง ใจดเฉย อาจารยจากคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ซงเปนผทรงคณวฒของศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ลงพนทใชเวทการตดตามประเมนผล สรปบทเรยนรวมกนระหวางผน�าชมชนและเดกๆ ในหม บ าน มการพดคย ทบทวนการท�ากจกรรม ในระหวางทมการประชมนนชาวบานทเขารวมประชมน�ากระตบขาวเหนยวมานงสานในระหวางทฟ งการประชม ท�าใหเกดความคดวา การท�ากจกรรมในชวงตอไป ควรมการน�าเอาภมปญญาทองถนมาเปนเครองมอ สงเสรมใหเกดการท�ากจกรรมเพอเสรมสรางครอบครวอบอน

โดยน�าเรองจกสานมาเชอมตอเปนกจกรรมในโครงการของโรงเรยน เสรมสรางกจกรรมทท�าใหเกดการท�างานรวมกนระหวางคนในครอบครว อนจะน�าไปสความรก ความผกพน ครอบครวอบอ น และปเดยวกนนเองชมชนไดรบรางวลกองทนแมของแผนดน เปนกองทนในชมชนทมเปาหมายการสร างครอบครวอบอ นเช นเดยวกน ซงมความสอดคลองกบนโยบายของศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ทสงเสรมเรองครอบครวอบอน

หลงจากนนจงมการประชมเพอปรกษาหารอรวมกนระหวางโรงเรยนกบผน�าชมชนบานจบไม เพอพจารณารวมกนวาจะท�ากจกรรมอะไรทสามารถเชอมกบเรองครอบครวอบอน ในทประชมมความเหนรวมกนวา “ครอบครวจะอบอนได เรองเศรษฐกจมนตองด จตใจกตองเปนคนทมจตใจงาม ผปกครองตองเขมแขง เดกเราเราต องดแลเขาเป นอย างด ค นหาครอบครวทจะมาเปนตนแบบได และมาท�ากจกรรมทเปนวถของชมชน ”จงท�าใหเกดขอสรปรวมกนวา โรงเรยนและชมชนจะร วมกนโครงการ “โรงเรยนส งเสรมครอบครวอบอน ชมชนเขมแขง แหลงเรยนร เชงคณธรรม” เปาหมายเพอใหเกดกจกรรมการท�าความดตามวถแมของแผนดน ใชหลกเศรษฐกจพอเพยงโดยใชกจกรรมจกสานเปนเครองมอสรางความอบอนในครอบครว เนองจากในชมชนมกลมจกสานอยเดมแลว น�าโดยคณทองใบ และคณบปผา ซงเปนครภมปญญา และมผ ใหญบานทเปนแกนหลกเรองน วตถ-ประสงคเพอสงเสรมใหเกดการพฒนาผลตภณฑ 1 ครอบครว 1 ผลตภณฑ ดงนนจงมการเรยนรภมปญญาทองถน โดยการพฒนาหลกสตรทองถน ท�าใหเดกไดเรยนรและฝกฝนอาชพภมปญญาทองถน เรองจกสานกระตบใสขาวเหนยวจากตนคลา การทอเสอ และการทอผาเปนการเรยนรแบบครบวงจรการผลตจากคนเฒาคนแกในชมชน โดยมการเชญครภม-ปญญาทองถนมาสอนในโรงเรยน เพอใหเดกท�าเองได สามารถสรางรายไดใหกบ

ตนเอง ใช เวลาว างใหเป นประโยชน และสรางความอบอนในครอบครวจากการท�างานรวมกน

วธการในการพฒนาหลกสตรทอง-ถนเรองการจกสานกระตบขาวเหนยวจากตนคลาและการทอเสอ คณะครโรงเรยนบานจบไมไดจดท�าคมอการจกสาน โดยอาจารยพสมยเปนผมบทบาทหลกในการท�าคมอ โดยมการสมภาษณจากคณทองใบ ซงเปนครภมปญญา โดยศกษาแนวทางการจดท�าค มอจากโรงเรยนบานหนองพนทา อ�าเภอโซพสย เปนโรงเรยนทสอนเรองการจกสานท�าเรองหตถกรรมในครวเรอน เปน OTOP ของชมชน และเปนหลกสตรทองถนทใชจรงในโรงเรยน ในชวงแรกของการสรางกระบวนการเรยนร หลกสตรทองถนเรองการจกสานกระตบขาวเหนยวจากตนคลานนไดมการเชญครภมป ญญามาสอนในโรงเรยน ใช งบประมาณจากส�านกงานเขตพนทจายคาวทยากรทองถน และใหวทยากรจากพนทอนมาช วยสอนในวนองคาร และวนพฤหสบด เวลา 15.00 -16.00 น. เมอมการด�าเนนการไประยะหนงจงไดมการประชมสรปรวมกนระหวางชมชนและโรงเรยน จะไมใชงบจากส�านกงานพนทเขตในการจางวทยากร กอใหเกดวทยากรจตอาสาขน เรยกวากล มจตอาสาภมปญญาทองถน เปนครภมปญญากล มทอเสอและกล มจกสาน ชวงนนไดรบงบประมาณจากพนทเขตการศกษา โรงเรยนมการตอยอดจากศนยคณธรรม (องคการมหาชน) สงผลใหเกดจตเหลาอาสาทจะมาสอนเรองการจกสานประมาณ 10 กวาคน และกลมทอเสออก 10 กวาคน ซงทงหมดมเวลาและสามารถมาสอนนกเรยนทโรงเรยนได จงเปดเวทเพอทบทวนระบบการเรยนการสอนโดยใหความสะดวกแกครภมปญญา รวมถงมการจดการสอนโดยใหนกเรยนไปเรยนในชมชน มเดกในระดบชนประถมศกษาปท 4-6 เขารวมกจกรรม เดกสามารถเลอกตามความสมครใจวาตองการจะเรยนทอเสอ หรอจะเรยนจกสาน ใชศาลากลางบานเปนหองเรยน ผลทเกดขนจากการสอน

เดกสามารถจกสานไดประมาณรอยละ 80 และพบวาวตถดบทใชในจกสานไมพอเพยง ตนคลาทใชเพอสานกระตบยงตองซอจากนอกชมชน รวมทงยงตองใชตนลานมาเปนวสดดวย จงมการใหความรและสงเสรมการปลกตนคลา และตนกก เพอใชเปนวตถดบในการผลตภายในชมชน

สงทเกดขนจากการจดท�าหลกสตรท องถน นอกจากการมกระบวนการถายทอดภมปญญาทองถนใหกบลกหลานในชมชนใหเปนผสบทอดความรรนตอไป แลวเพอใชเปนเครองมอในการสรางงาน สรางอาชพ และรายไดเลยงครอบครวในอนาคต สงส�าคญทเกดจากกระบวนการเรยนร ของนก เรยนคอ ในการสอน การสรางกระบวนเรยนรจากการปฏบตจรงรวมถงเรองของ ความรบผดชอบ ความซอสตย และความพอเพยง ความรบผดชอบคอ ใหเดกปลกตนกกและตนคลาในโรงเรยน มอบหนาทใหเดกชวยกนดแล นกเรยนไดเลาวา กจกรรมนสอนใหเกดความรบผดชอบ เชอมโยงไปสระเบยบวนยเรองการวางรองเทา การท�าความสะอาดหนาหองตนเอง ฝกปฏบตโดยการแบงกลมนกเรยนออกเปน 5 กลมหมบาน ไดแก หมบานเศรษฐกจพอเพยง หมบานกตญญร คณ หมบานคณธรรมน�าสข หม บานกลยาณมตร และหมบานจตอาสา แบง

คละเดกตงแตอนบาลจนถงชนประถมศกษาปท 6 มพอคร แมครเปนทปรกษา เปนการแบงกลมเพอสอดแทรกเรองความซอสตยลงมาทตวเดก ถาเดกไมท�างานคอไมซอสตยตอหนาททไดรบมอบหมาย ผลจากการท�ากจกรรมตางๆ สงผลใหโรงเรยนผ านการประเมน ยกระดบโรงเรยนเปนโรงเรยนตนแบบความพอเพยงและโรงเรยนตนแบบจตอาสาของสพฐ. โดยการประเมนของสพฐ. นนเนนเรองของจตอาสา การมสวนรวมกบชมชนโรงเรยนมสวนรวมอยางไรในสงตางๆ เหลาน และพฤตกรรมเดกเปลยนไปจรงหรอไม โครงการนโรงเรยนบานจบไมอาสาเปนโรงเรยนน�ารองเรองจตอาสา ซงถกเสนอโดยส�านกงานพนทเขต สงผลใหมการขยายความร มคนมาศกษาดงาน เรมจากภายในพนท เขตการศกษาหนองคาย ตอดวยทอดรธาน ขอนแกน และมหาสาร-คาม ทงหมดเปนพนทเขตทอยใกลเคยงกบโรงเรยนบานจบไม จนทายทสดทางสพฐ. ไดมโครงการใหโรงเรยนทง 4 ภมภาคมาแลกเปลยนเรยนร เพอขยายผลการท�ากจกรรมสรางจตอาสาทมการเชอมโยงกบชมชนอยางเปนรปธรรม

ในชวงเดยวกนนเองครโรงเรยนบานจบไมไดมโอกาสเขาคายตามหลกสตรของ สพฐ. ท�าใหเกดการเชอมโยงเครอขาย

ระหวางนกเรยนโรงเรยนบานจบไมและโรงเรยนเครอขาย 4 โรงเรยน ไดแก โรงเรยนค�าโคนสวาง โรงเรยนบานหนองยาง โรงเรยนบานหนองววชม และโรงเรยนรสรน เพอร วมกนพฒนากจกรรมธรรมมนญครอบครว เปนการสรางระบบการดแล ชวยเหลอเดกในชมชนโดยการพฒนาผน�าครอบครว สรางผน�าครอบครวเขมแขง เนนครอบครวละ 1 คน มาอบรมใหความรเรองหนาทของผน�าครอบครว หนาทเดก มศกษานเทศกและผบรหารโรงเรยนใกลเคยงมาเป นวทยากร สงท เกดขนคอ ไดครอบครวตนแบบและไดมการเผยแพรผลการท�ากจกรรมผานสารคดสน 3 นาท โดยการสนบสนนจากศนย คณธรรม (องคการมหาชน) และจากการเชอมโยงเครอขายระหวางโรงเรยนท�าใหเกดการเรยนรและการขยายกจกรรมของโรงเรยนในเครอขาย ตวอยางเชน โรงเรยนค�าโคนสวาง โรงเรยนหนองยาง โรงเรยนบานหนองววชม มการท�ากจกรรมสงเสรมเรองการจกสานในโรงเรยน โรงเรยนรสรนมการท�ากจกรรม สงเสรมเรองการท�าไมกวาด

จากเชอมโยงเครอขายโรงเรยนร.......สการพฒนาศนยเรยนรเชงคณธรรม

ป พ.ศ. 2553 โรงเรยนบานบาน จบไมไดสงตวแทนไปอบรมทโรงเรยนผน�าเพอท�าความเขาใจเรองแหลงเรยนรรวมกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) แลวน�ากลบมาทบทวนตนเองวาการด�าเนนงานของโรงเรยนบานจบไมมองคประกอบอะไรบ างทสามารถเป นฐานการเรยนร ได โดยมกระบวนการท�าความเขาใจเรองแหลงเรยนร วเคราะหตนเอง นนจะท�าใหกจกรรมมความเขมขนมากขนกวาเดม โดยคนหาตวตนทเปนวถชวตวาคออะไร ซงทางโรงเรยนไดพบวาเปนเรองของ การพฒนาหลกสตรทองถนโดยการมสวนรวมของคนในชมชน เรองของการจกสานและการทอเสอซงใชเปนเครองมอในการสรางจตอาสาสวถพอเพยงได

82 83

ตอมาในป พ.ศ. 2554 โรงเรยนบานจบไม ได มการจดท�าโครงการพฒนาศกยภาพศนยการเรยนร ตามองคประกอบของแหลงเรยนร 8 ขอ คอ ตองมสถานท มองคความรทจะเกดขนจากการปฏบต ตองมผดแลศนย มครภมปญญา มผทจะมาเรยนร มคนมาศกษาดงาน มเครอขาย ความดความงามทเกดขน และมการเผยแพรผลงานระดบอ�าเภอเปนตวแทนของเขต ในเรองเศรษฐกจพอเพยงทางโรงเรยนบานจบไดรบหนาทไมเปนศนยการอบรมโครงงานคณธรรม โดยครพสมย ไดรบงบประมาณจากสพฐ. โดยบคลากรของทางโรงเรยนบานจบไมนน เปนวทยากรอบรมครเรองการท�าจตอาสาทใชกระบวนการมสวนรวม ซงจะตองไปเปนวทยากรปละประมาณ 10 ครง และยงเปนทมทไปใหความรเรองเศรษฐกจพอเพยงใหกบสพม.อกดวย

ป พ.ศ.2555 มการขยายท�าโครงการพฒนาศนยการเรยนรเครอขายไปยงโรงเรยนบานหนองยางและโรงเรยนบานหนองววชม โดยการชกชวนมาท�ากจกรรมรวมกน ทางโรงเรยนลกขายจงมการไปหารอกบชมชนวาจะท�ากจกรรมคลายกบโรงเรยนบานจบไมหรอไมเมอทาง ชมชนเหนดวยจงเรมด�าเนนการคกน ตอนนนโรงเรยนบานจบไมซงเปนแมขายไดชวยสนบสนนงบประมาณเพอให เกดการท�างานโรงเรยนละ 27,400 บาท โดยงบประมาณทสนบสนนใหเปนคาใชจายในการปรบปรงพนทใหเปนศนยเรยนร ซอเครองมอทจะมาใชในการท�ากจกรรมทอเสอ สานกระตบ

โรงเรยนบ านหนองววชม ท�ากจกรรมเดยวกนเปนการพฒนาโรงเรยนเครอข ายโดยใชหลกสตรเดยวกนกบโรงเรยนบานจบไมในการปลกตนกก ตนคลา เพอเปนการเรยนรในการทอเสอและจกสาน มครภมปญญาในชมชนมาชวยสอนการทอเสอ ซงครภมปญญานนเปนทนเดมทมในพนทอยแลว กระบวนการคอใหครภมปญญาไดมาแลกเปลยนเรยนรกบครภมป ญญาทโรงเรยนบานจบไม

ซงทางโรงเรยนบานหนองววชมมอย ประมาณ 30 คน เขารวมกนจดเวรรบผดชอบ ท�าหนาทเปนครภมปญญาจตอาสาถายทอดความร ดานการจกสานใหกบนกเรยนในโรงเรยน ท�าใหนกเรยนเกดการเรยนร คณธรรมจรยธรรม เหนคณคาสบสานภมปญญาทองถน และคณธรรมดานความรบผดชอบ ความมระเบยบวนย ใหกบนกเรยนในโรงเรยน

โรงเรยนบานหนองยาง กจกรรมประจ�าวนทมการท�าอยแลว ไดแก การท�า ความสะอาดเขตรบผดชอบ การท�าการเกษตรในโรงเรยน ปลกผกเลยงไกพนเมอง แตยงไมไดร วมโครงการกบโครงการคณธรรม เมอไดมโอกาสเขารวมอกทงในชมชนบานหนองยางมทนดานการทอเสอกกอยแลว จงมกลมแมบานเปนวทยากรประมาณ 30 คน เรมโดยการปลกตนคลาในโรงเรยน และแบงใหเดกดแลแปลงของตนเอง พฒนาหลกสตรทองถนโดยใหครภมปญญาในชมชนมาเปนผ ทท�าหนาทถายทอดความร ความภมใจหนงของบานหนองยางคอ สามารถดงครภมปญญาเขามาชวยงานไดโดยไมมคาจางไมมคาตอบแทน บางคนไมมบตรหลานกมาชวย การเรมตนสรางการเรยนรคอ การสรางเสรมใหเดกนกเรยน และครภมปญญาชมชนมาเขาคายเพอเรยนรรวมกนจากโรงเรยนบานจบไม เพอน�าเอาความรไปประยกตใช

โครงการป 2556 จะตองยกระดบโดยเปดหองเรยนในชมชน จดกลมนกเรยนไปเรยนกบครภมปญญาทบาน พอเรยนแลวไดจดใหมกจกรรมตอยอด โดยใหนกเรยนไดเรยนกบครภมปญญาคนเดมไปจนกระทงจบหลกสตร หลงจากนนใหเดกมการประกวดแขงขน เพอฝกเดกใหเกดความรบผดชอบและการเปลยนแปลงพฤตกรรม และในระหว างน น คร ภมปญญาไดมานงในเวทและคยกนเพอหาแนวทางการพฒนาการเรยนด วยกน ครภมปญญาจะเปนผประเมนเดก โรงเรยนสรางเครองมอใหครประจ�าชนไปประเมนผล และไดผลพลอยไดคอ ครกบผปกครองไดรจกกนมากขน อกทงยงไดมการจดให

ครภมปญญาเปดเวลาสอนในเวลาทไม ตรงกน เพอเปดโอกาสใหนกเรยนเลอกเรยนไดเพมขน

เบ องหลงความส�า เรจต นแบบคณธรรม

โรงเรยนบานจบไมมการด�าเนนงานในเสนทางสายคณธรรมมาอยางตอเนองจนกระทงมการจดตง ศนยการเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานจบไม ภายในศนยมการแบงบทบาทหนาท เป นการบรหารจดการดวยโครงสรางทจดการรวมกน โดยมส วนผสมของคณะกรรมการอน ประกอบดวย คณะทปรกษา ได แก ผบรหารศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ผอ�านวยการหรอรองผอ�านวยการส�านกงานพ นท เ ขตการศ กษา ศ กษาน เทศก นายอ�าเภอเฝาไรและเทศมนตรต�าบลเฝาไร และคณะกรรมการบรหารศนย ได แก ผอ.โรงเรยนบานจบไม ครโรงเรยนบานจบไมทกคน ครภมปญญา ดานการจกสาน/ทอเสอ และคณะกรรมการสถานศกษา

ปจจยความส�าเรจ ทเปนทนเดม กอนทจะด�าเนนการจนมาถงทกวนนคอ ชมชนทเขมแขง มความเสยสละ มจตอาสา เดกนกเรยนทด ทนครภมปญญา แตสงทยงขาดอยกคอ วตถดบหากมองในแงของการคา แตในสวนของการเรยนร ถอวาไมขาดแคลน และถงแมงบประมาณในการท�างานยงขาดอยบาง แตกยงมทนจากแหลงทนอน เชน SML อยางไรกตามแมวถชวตของชาวบานในปจจบนจะเปลยนไป เรมมการปลกพชเศรษฐกจตวใหมคอยางพารา แตทางชมชนกยงไมทงวถชวตเดมทมการทอเสอสานกระตบ เนองจากยงมการสงซอกระตบขาวเหนยวจากบานจบไม

ผบรหารศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม

ผอ�านวยการส�านกงานพนทเขตการศกษา / รองผอ�านวยการส�านกงานพนทเขตการศกษา

ศกษานเทศกผรบผดชอบดานคณธรรม

นายอ�าเภอเฝาไร

นายกเทศมนตรต�าบลเฝาไร

ผบรหารโรงเรยนบานจบไม นายไกรสร พมพประชา

ครโรงเรยนบานจบไมทกคน

ครภมปญญาดานการจกสานนายเคน ทารถม, นายสายทอง พมพนธนางสรอยสอางค พมพพนธ, นางเยน ทารถนายพรม ปกภย, นางทองใบ พมพพนธ

ครภมปญญาดานการทอเสอนายชาตร พมพนธ, นายมงคลเกยรต พมพนธนางบวลา ชนชนะกล, นางรกษณา บญอนทรนางรศม พมพนธ, นางสหว ดสมพนธนางสมเพยร ประสมพช

คณะกรรมการสถานศกษานายบญชา ชนชนะกลนายเคน ทารถนายสรเพชร พมพพนธนายเบด พมพนธ

ผบรหารศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

ผอ�านวยการส�านกงานพนทเขตการศกษา / รองผอ�านวยการส�านกงานพนทเขตการศกษา

ศกษานเทศกผรบผดชอบดานคณธรรม

นายอ�าเภอเฝาไร

นายกเทศมนตรต�าบลเฝาไร

ผบรหารโรงเรยนบานจบไม นายไกรสร พมพประชา

ครโรงเรยนบานจบไมทกคน

ครภมปญญาดานการจกสานนายเคน ทารถม, นายสายทอง พมพนธนางสรอยสอางค พมพพนธ, นางเยน ทารถนายพรม ปกภย, นางทองใบ พมพพนธ

ครภมปญญาดานการทอเสอนายชาตร พมพนธ, นายมงคลเกยรต พมพนธนางบวลา ชนชนะกล, นางรกษณา บญอนทรนางรศม พมพนธ, นางสหว ดสมพนธนางสมเพยร ประสมพช

คณะกรรมการสถานศกษานายบญชา ชนชนะกลนายเคน ทารถนายสรเพชร พมพพนธนายเบด พมพนธ

โครงสรางศนยการเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานจบไม

คณะทปรกษา

ชดเดม

ชดเดม

ชดใหม

ชดใหม

คณะกรรมการบรหารศนยการเรยนร

สนบสนนดวยนโยบายสรางสายใยกบภาค

• โครงการน�าใสดจน�าพระทย พระราชน : เปนโครงการทจดการดาน สงแวดลอมล�าหวยค�ามด สายน�าหลกของบานจบไมและดแลรกษาความสะอาดหนองฝาบาท พนทสาธารณะทไดรบงบประมาณจากสพฐ.

• โครงการโรงเรยนวถพทธเนนจตอาสา : เปนโครงการทไดรบงบประมาณจากสพฐ. น�ากระบวนการบรหารจดการและการพฒนาบคคลใหมความตระหนกรวมทจะสรางคณลกษณะความเสยสละ มจตอาสาใหเกดขนในโรงเรยนและชมชน

• โครงการพฒนาคณธรรมส�านกความเปนไทยเพอพฒนาเดกไทยอยางยงยน : เปนโครงการทไดรบงบประมาณจากสพฐ. มกจกรรมหลก 3 กจกรรม คอ ศนยการเรยนรพทธศาสนาสรางจตอาสาชมชน กจกรรมโครงงานคณธรรมส�านกด

และกจกรรมคายพระ คร ดแลชวยเหลอเดกนกเรยน

• โครงการโรงเรยนแบบอยางสถานศกษาพอเพยง : เปนโรงเรยนทขบเคลอนคณธรรมผานกจกรรมดวยหลกคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 3 หวง 2 เงอนไข 4 มต : ของทางหนวยงานส�านกปลดกระทรวงศกษาธการ

กาวตอไปสรางเครอขายคณธรรมการท�างานของโรงเรยนบานจบไม

มความตอเนองยาวนาน ลองผดลองถกเรอยมา แตไมไดโดดเดยว เพราะมทงชมชน นกเรยน คร ภาคเครอขายตางๆ ทพรอมจะกาวและพฒนาไปดวยกน เปดเปนตนแบบเพอใหพนทอนๆ ไดสามารถเขามาแลกเปลยนเรยนร เตมเตมดวยกนได อกทงยงมการสรางเครอขายคณธรรมความดไปยงโรงเรยนอนๆ เพอใหเกดการขยายผลการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม

ในโรงเรยนเครอขาย ไดแก โรงเรยนบานหนองววชม โรงเรยนบานหนองยาง และมการจดท�าโครงการพฒนาขยายผลศนยการเรยนรเชงคณธรรมบานจบไม โดยมวตถประสงค เพ อพฒนาการด�า เนนโรงเรยนเครอขายในดานองคความร แนวทางในการบรหารจดการแหลงเรยนร การพฒนาแหลงเรยนรสมาตรฐานและมคณภาพ โดยมกระบวนการคอการพฒนาหลกสตรทองถนเพอเสรมสรางการเรยนรใหกบเดกนกเรยนเปนหลกสตรรายวชาเพมเตม รวมถงจดหลกสตรการจกสานและการทอเสอ เพอใชเปนเครองมอในการพฒนาพฤตกรรมนกเรยนตามวถโรงเรยนและวถชมชน นอกจานนการจดเวทแลกเปลยนเรยนร การถอดองคความรรวมกนระหวางโรงเรยนในเครอขาย โดยมการท�ากจกรรมเพอใหบรรลเปาหมายดงกลาว จงมการพฒนาศกยภาพคร ผน�าชมชน และนกเรยนแกนน�าเพอรวมกนออกแบบกจ- กรรม และการตดตามเยยมเยอนโรงเรยนในเครอขาย จดเวทแลกเปลยนเรยนร โดยการเปดบานคนด แลกเปลยนเรยนรคนเกง คนกลา เพอเปนการน�าเสนอองคความรและการใหก�าลงใจแกผทสรางคณธรรมและความด “ซอสตย รบผดชอบ มวถการด�าเนนชวตอยางพอเพยง”

84 85

สงเคราะห ประมวลภาพรวมความรการเสรมสรางคณธรรมและจรยธรรม ของศนยการเรยนร แหลงเรยนร เชงคณธรรมจรยธรรมภายใตการสงเสรมและสนบสนนของศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) เปนหนวยงานของรฐทถกจดตงขนตามแนวคดในการพฒนาทรพยากรมนษยของชาตใหเปนพลเมองด เพอใหเปนพลงหลกของแผนดน อนจะท�าใหกอเกดการพฒนาทมคณภาพและความยงยน ดงวสยทศนของหนวยงาน “ศนยคณธรรมเปนแหลงกลางพฒนาความร และนวตกรรมดานคณธรรม รวมทงสรางเสรมพลงเครอขายเพอขบเคลอนสงคมคณธรรม” โดยมพนธกจหลกคอ การจดประชมสมชชาคณธรรม และพฒนาองคความร ด านคณธรรม จรยธรรมดวยกระบวนการจดหาความรรปแบบตางๆ และการสงเสรมสนบสนนเครอขายองคกรภาคทเกยวของใหมความเขมแขงทางวชาการและนวตกรรม และการประสานความร วมมอกบภาคส วนทเกยวของในการรวมพลงของกลมหรอเครอขายทางสงคมเพอพฒนาคณธรรมความดทเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทยทกระดบ ต งแต คณธรรม จรยธรรม การด�าเนนชวตในครอบครว ชมชน องคกร และในสงคมไทย โดยการใชกระบวนการ “ขบเคลอนคณธรรม” เปนหลกในการสงเสรมคณธรรมความดในสงคม เพอใหบรรลส เป าหมายดงกลาวจงไดมการก�าหนดยทธศาสตร 3 ยทธศาสตร ไดแก 1) ยทธศาสตรการพฒนาแหลงบรการความรกระต นความคดและการสร างสรรค ทศนคตการเรยนร ของประชาชน 2) ยทธศาสตรการสรางตนแบบ (Prototype) และพฒนาภาคเครอขาย (Network) เพอการขยายผล 3) ยทธศาสตรการบมเพาะ (Incubation) คนรนใหมทจะเปนก�าลงในการสรางเศรษฐกจฐานความคดสรางสรรคใหเตบโตตอไป

ยทธศาสตรการพฒนาแหลงบรการความรกระตนความคดและการสรางสรรคทศนคตการเรยนรของประชาชน เปน 1 ใน 3 ยทธศาสตร ซงมแผนงานโครงการสง-เสรมพฒนาแหลงเรยนรเชงคณธรรมแบบ บรณาการ และมกจกรรมในการพฒนาสรางสรรคแหลงเรยนร คณธรรมแบบบรณาการ สงเสรมกระบวนการธรรมาภบาลในองคกรภาคสวนตางๆ สงเสรมเครอขายพฒนารปแบบแหลงเรยนร สรางสรรคสอความดเพอการเผยแพร ดงนนจงมการสงเคราะห ประมวลความรการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมของศนยการเรยนรและแหลงเรยนรเชงคณธรรม ภายใตการสง-เสรมและสนบสนนของศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

สงเคราะห ประมวลความรการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม ของศนยการเรยนรและแหลงเรยนร

การสงเคราะห ประมวลความร การเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม ของศนยการเรยนรโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม ภายใตการสงเสรมและสนบ- สนนของศนยคณธรรม (องคการมหาชน) มวตถประสงคเพอเปนการสงเคราะหรปแบบการสงเสรมคณธรรม จรยธรรมของศนยการเรยนร แหลงเรยนรของตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม น�ามาประยกตใชเปนแนวทางในการเผยแพรขยายผลและการพฒนายกระดบศนยการเรยนร เชงคณธรรม จรยธรรม เพอใหเกดการพฒนารปแบบ กระบวนการถายทอด และการเรยนรการสรางคณธรรม จรยธรรมไดอยางมประสทธภาพและเกดความยงยน

ในการสงเคราะห ประมวลความรการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม ของศนยการเรยนรโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม

จรยธรรม ในครงนเปนภาพรวมจากศนยการเรยนร และแหลงการเรยนร เชงคณธรรม และจรยธรรม จ�านวน 9 แหง ประกอบดวย 1) ศนยเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานจบไม ต�าบลเฝาไร อ�าเภอเฝาไร จงหวดหนองคาย 2) ศนยการเรยนโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม (บางมลนากโมเดล) โรงเรยนบางมลนากภมวทยา ต�าบลบางมลนาก อ�าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร 3) ศนยการเรยนรเชงคณธรรมดานเศรษฐกจพอเพยง วดพระบรมธาตดอยผาสม ต�าบลยงเมน อ�าเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม 4) ศนยเรยนร เชงคณธรรมโรงเรยนนฤมลทน ธนบร ถนนจรญสนทวงศ เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร 5) ศนย เรยนร เชงคณธรรมโรงเรยนบานหนองตาบง หมท 4 ต�าบลวงขนาย อ�าเภอทามวง จ.กาญจนบร 6) ศนย เรยนร เชงคณธรรมวทยาลยเทคโนโลยสยาม 46 ถนนจรญสนทวงศ แขวงวดทาพระ เขตบางกอกใหญ กรงเทพ- มหานคร 7) ศนยเรยนรเชงคณธรรมกจวจยเพอพฒนาทองถนจงหวดเชยงใหม มหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม 8) ศนยเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง อ�าเภอเมอง จงหวดตรง และ 9) ศนยเรยนรชมชนสวนสรางสขบานเกาะทง เทศบาลนาโหนด อ�าเภอเมอง จงหวดพทลง

วธการสงเคราะห ประมวลความรการเสรมสรางคณธรรม และจรยธรรมของศนย การเรยนร โรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม ในครงนใชวธการศกษาจากเอกสารขอมลการด�าเนนงานของศนยการเรยนร แหลงเรยนร เสรมสรางคณธรรมและจร ยธรรมภายใต การสนบสนนของศนยคณธรรม จ�านวน 9 แหง ซงมประเดนในการศกษาเพอน�ามาเปนฐานในการสงเคราะห ประมวลภาพ

รวมของศนยการเรยนร ไดแก ขอมลพนฐานทวไปของศนยการเรยนร ความเปนมาของการเปนศนยการเรยนร และเขาส กระบวนการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม การด�าเนนกจกรรมเพอปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมผลทเกดขน ปญหาอปสรรค และบทบาทของหนวยงานทเกยวของ

การก�าหนดกรอบในการสงเคราะห ประมวลภาพรวมการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมของศนยการเรยนร และแหลงเรยนร ประกอบดวย 5 ประเดนหลก ไดแก 1) ระดบของการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม 2) ลกษณะของคณธรรมทพงประสงคในแตละระดบ 3) กลไกการ

ด�าเนนงาน 4) กระบวนการเสรมสราง คณธรรมจรยธรรม 5) ปจจยทเกยวของ (ตามแผนภาพกรอบการสงเคราะห ประมวลความร การเสรมสร างคณธรรม และจรยธรรมของศนยการเรยนรและแหลงการเรยนร)

ผลจากการสงเคราะห ประมวลภาพรวมการเสรมสรางคณธรรม และจรยธรรมของศนยการเรยนร และแหลงเรยนร พบวา ในการเสรมสรางคณธรรมและจรยธรรมของศนยการเรยนรและแหลงเรยนร ภายใตการสงเสรมและสนบสนนของ ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ม 3 ระดบ คอ 1) การเสรมสรางคณธรรม

จรยธรรมพนฐานใหกบเดกและเยาวชน 2) การเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม คานยมพนฐานในการด�าเนนชวตระดบบคคล3) การเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมระดบกลมและชมชน (กลมธรกจชมชน) ดงรายละเอยดทจะกลาวถงตอไปน

กรอบการสงเคราะห ประมวลความรการเสรมสรางคณธรรมและจรยธรรม ของศนยการเรยนรและแหลงการเรยนร

ระดบการเสรมสรางคณธรรม

และกลไกการด�าเนนงาน

ลกษณะคณธรรมทพงประสงค

กระบวนการเสรมสรางคณธรรม ปจจยทเกยวของ

1. การเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมพนฐานใหกบเดกและ

เยาวชน

หนวยงานภาคทเกยวของ

ความส�าเรจและปญหาอปสรรคทเกดขน

แนวทางการพฒนายกระดบและการขยายผล

คณธรรมพนฐานพฒนาจตอาสา ซอสตย

รบผดชอบ พอเพยง ความมระเบยบวนย ความสามคค มารยาทอนดงาม พดจาไพเราะ ดแลชวย

เหลอผทไดรบความเดอดรอน ดแลรกษาสงแวดลอม

ขยน ประหยด อดทน

พฒนาคร พฒนานกเรยน

เชอมโยงเครอขายพฒนาหลกสตรคณธรรม จรยธรรม บรณาการกบ

การเรยนการสอนจดท�าสอเผยแพร Website

การประกวด ใหรางวล ชมเชย

ธรกจเพอสงคมพฒนาคน สรางส�านก

สาธารณะ สรางธรรมาภบาลในการบรการจดการพฒนา

ระบบบรหารจดการขบวนบญ (เชอมโยงเครอขาย) คนดแลธรรมชาต ธรรมชาตดแลคน ขยายเครอขายดวย

ผลตภณฑชมชนผานสออนไลน

การเชอมโยงเครอขายผผลตและผบรโภค

วจยเพอพฒนาทองถน พฒนาระบบฐานขอมลการ

ประชาสมพนธจดท�า Website

จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

“ฟนฟ อนรกษ ธรรมชาตเพอธรรมชาตดแลคน”

การพงตนเอง ลดรายจาย สรางรายได

สรางสขใหครอบครว ขยน ซอสตย รบผดชอบ

มวนย สามคค

อรยสจ 4ทกข : คนหาทกขของตนเองให

พบสมทย : คนหาเหตแหงทกข

นโรธ : หาทางดบทกขมรรค : แนวทางการปฏบต

เพอดบทกข

2. การเสรมสรางคณธรรม คานยมพน- ฐานในการด�าเนนชวต

ระดบบคคล

3. การเสรมสรางคณธรรมระดบกลม

และชมชน (กลมธรกจชมชน)

แผนภาพแสดงระดบของการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมของแหลงเรยนร

ชมชน

บาน /ชมชน

โรงเรยน

วด

หนวยงานภาค

พฒนา

กลม องคกรชมชน

ครอบครว

โรงเรยน

86 87

1 . ก า ร เ ส ร ม ส ร า ง ค ณ ธ ร ร มจรยธรรมพนฐานใหแก เดกและเยาวชน1.1 ตวชวด คณลกษณะของคณธรรมจรยธรรมทพงประสงคของเดกและเยาวชน

จากการศกษาทบทวนเอกสารการถอดองคองคความรของตนแบบศนยเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานจบไม ศนยการเรยนโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม (บางมลนากโมเดล) ศนยเรยนรโรงเรยนตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนนฤมลทนธนบร ศนยเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานหนองตาบง ศนยเรยนรเชงคณธรรมวทยาลยเทคโนโลยสยาม ศนยเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารงพบว า การเสรมสร างคณธรรมจรยธรรมในโรงเรยนเป นการพฒนาคณธรรม จรยธรรมพนฐานใหแกเดกและเยาวชน กลมเปาหมายหลกในการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม คอกล มเดกและเยาวชนตงแตระดบอนบาล ประถมศกษา มธยมศกษา และระดบปวช. ปวส. โดยมเปาหมายของการเสรมคณ ธรรมจรย ธรรมใหกบเดกและเยาวชนคอ “คนด เกง และมความสข” คณลกษณะหรอตวชวดทจะใหเกดขนในแตละระดบ ไดแก

• การเสรมสรางคณธรรม และจรย- ธรรมดานจตใจและทศนคตของนกเรยน ตวชวดคอ เกดจตอาสาชวยเหลอผอน เสย-สละเพอสวนรวม ความสามคค ท�างานรวมกนเปนทม ใหอภย ความอดทน ความกตญญ

• การเสรมสรางคณธรรม และจรย- ธรรมดานพฤตกรรมการแสดงออกของนกเรยน ตวชวดคอ กรยามารยาทเรยบรอย พดจาสภาพเรยบรอย การไหว ทกทายผใหญ ความมระเบยบวนย ความรบผดชอบ ขยน ประหยด ประหยดอดออม ความสามคคและความรวมมอ ลดการทะเลาะววาท การดแลรกษาความสะอาด และรกษาสงแวดลอมในโรงเรยน

1.2 กลไกการขบเคลอนคณธรรมกลไกขบเคลอนเสรมคณธรรม

จรยธรรมใหกบเดกและเยาวชนใหเปนผทมคณสมบต “คนด เกง และมความสข” ประกอบดวย

• โรงเรยน ไดแก คร นกเรยน • ครอบคร ว ชมชน ได แก

ผปกครอง คณะกรรมการศกษา หนวยงานทองถน

• หนวยงานภาคทเกยวของในพนท เชน ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) นกวชาการ มหาวทยาลยศรนครนทราวโรฒ ส�านกงานตรวจงานแผนดน สพฐ. หนวยงานภาครฐและเอกชน

พลงในการขบเคลอนดงกลาวจะตองมกระบวนการสรางความรความเขาใจ ก�าหนดเปาหมายแผนงาน โครงการ ตวชวดความส�าเรจ หรอคณคณธรรมทพงประสงค การตดตามประเมนผล รวมทงม

เสรมสรางคณธรรมจรยธรรมดานจตใจ

และทศนคต

เสรมสรางคณธรรมจรยธรรม

ดานพฤตกรรมการแสดงออก

การพฒนาศกยภาพเตมเตมความรใหมประสบการณใหมใหกบผทเกยวของในการขบเคลอนงาน การจดโครงสรางและการแบงบทบาทหนาท การประสานการท�างานรวมกนเพอใหกระบวนการเสรมสรางคณธรรมและจรยธรรมแกเดกและเยาวชนมการปลกฝงทงในโรงเรยน ครอบครว และสภาพแวดลอมภายในชมชน โดยมนกวชาการ หนวยงานภายนอกทงภาครฐ และเอกชน เขามาหนนเสรมในดานความร งบประมาณ และการขยายผลองคความร

ตวอยางเช น ศนยเรยนร เชงคณธรรมโรงเรยนบานจบไม เสนทางเขาสศนยคณธรรมเรมตนจากการท�าความเขาใจกบผทเกยวของในการด�าเนนโครงการฯ ระหวางโรงเรยนกบผชมชนคอการท�าประชาคม เชญชาวบานในชมชนมาประชมท�าความเขาใจโครงการ แผนงาน กจกรรม และผลทจะเกดขนจากการท�าโครงการ เพอใหผน�าชมชนเหนตวอยางรปธรรม จงมการเสรมสรางประสบการณเกยวกบการท�างานโดยการพาผน�าชมชนจ�านวน 130 คน เดนทางไปศกษาดงานทศนยเศรษฐกจพอเพยง ศนยเรยนรเรไรอโศก จงหวดเลย เพอใหผน�าชมชนเกดการเรยนร จากรปธรรมความพอเพยง อนจะน�าไปสการปรบเปลยนวธคดใหกบผน�าชมชนสเรองความพอเพยง ในการศกษาดงานในครงนไดรบการสนบสนนงบประมาณจากศนยคณธรรม โดยผน�าชมชนรวมกนสมทบคาใชจายบางสวนเพอเปนคาใชจายในการศกษาดงาน

การขบเคลอนเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม ของโรงเรยนบางมลนากภมวทยา ใหความส�าคญ ในเรองของการสรางการมสวนรวมของผทเกยวของทกระดบ นบต งแต คร นก เรยน ผ ปกครอง ส�านกงานการตรวจเงนแผนดน ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และนก

วชาการใหค�าปรกษา รวมทงการพฒนาสภาพแวดลอมภายในโรงเรยนทเอออ�านวยใหเกดการพฒนาคณธรรม จรยธรรม ของนกเรยนและคร จากรายงานการสงเคราะหองคความร กระบวนการสรางโรงเรยนต น แบบด า นคณธ ร รม จ ร ย ธ ร รม บางมลนากโมเดล กลาววา กาวแรกของของการขบเคลอนภารกจดงกลาวคอ การกระตกต อมคด และกระต นจตวญญาณของความเปนคร “พฒนาคร ครรวมคดรวมท�า นอมน�าความส�าเรจ นเทศกตดตามผล” เพอใหเกดครตนแบบ โดยการสอสารกบคณาจารยและผทเกยวของ เพอใหเกดความเขาใจทชดเจนรวมกนของทกฝาย และพฒนาทกษะการคดเชงระบบ คดเพอแกไขปญหา คดสรางสรรค การสอสารเชงลกในองคกร รวมถงเปดโลกทศน

เตมเตมความร ประสบการณใหมๆ ดวยการศกษาดงานตวอยางทด เพอใหครเปนกลไกส�าคญ ท�าหนาทเพาะบมตนกลาเยาวชนคนคณธรรม จรยธรรม ใหเตบโตงอกงาม แขงแรงพรอมกบภมคมกน

นอกจากนยงมการจดโครงสรางการท�างานรวมกนตงแตระดบผ บรหารโรงเรยน ฝายกจการนกเรยน หวหนาระดบ ครประจ�าชน และครทกคนในโรงเรยน คณะกรรมการนกเรยน คณะกรรมการสถานศกษา เครอขายผปกครองจตอาสา เพอเปนกลไกในการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม ในโรงเรยนโดยการมสวนรวมของทกภาคสวน และการสรางเครอขายความรวมมอกบกรรมการสถานศกษา ผปกครอง ชมชน ซงในการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมตามบางมลนากโมเดล

1. พฒนาครประสบการณ

ความรจดระบบการท�างานแผนงาน

การตดตาม

2. พฒนานกเรยนโครงงาน

กจกรรมการจดคาย

3. พฒนาสภาพแวดลอมในโรงเรยน

4. การบรณาการกบการเรยนการสอนและการจดคณภาพ

การศกษา

5. การเชอมโยงเครอขาย

6. การสอสาร ประชาสมพนธ และการจดท�า Website

กระบวนการเสรมสรางคณธรรมและจรยธรรมใหกบเดก

และเยาวชน

มการสรางเครอขายผปกครอง จตอาสา เขารวมการท�ากจกรรม เชน การใหผ ปกครองเขามามสวนรวมในการก�าหนดยทธศาสตรการด�าเนนงาน การศกษาดงาน ผ ปกครองมายนรบนกเรยนเข าโรงเรยนในตอนเชา มารบไหวเดกนกเรยน “ยม ไหว ทกทาย” เปนการเรยนรเรองมารยาทไทย การแสดงความออนโยน ออนนอมถอมตน หลงจากนนเครอขาย ผ ปกครองจตอาสา จะเดนตรวจความเรยบรอยภายในโรงเรยน รวมทงการประชมสรปบทเรยนรวมกนคณะกรรมการการศกษาและทมงานครในโรงเรยน เปนก�าลงในการเสรมสรางคณธรรมในโรงเรยน และในครอบครวเพอใหเกดความตอเนอง

1.3 กระบวนการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมใหกบเดกและเยาวชนในโรงเรยน

จากการศกษาทบทวนเอกสารของศนยการเรยนร แหลงเรยนรเชงคณธรรม พบวา กระบวนการทแตละโรงเรยนด�าเนนงานเพอเสรมสรางคณธรรม จรยธรรมใหกบเดกและเยาวชนนนมสงส�าคญคอ การใชกจกรรม โครงงานของนกเรยน เปนเครองมอในการเสรมสร างคณธรรมจรยธรรมใหกบเดกและเยาวชน อยางไรกตามพบวาในกระบวนการด�าเนนงานดงกลาวมสวนตางๆ ทเกยวของในการขบเคลอนคณธรรมในโรงเรยน ดงนนในการด�าเนนงานดงกลาวจงมกระบวนการทส�าคญคอ การพฒนาคร การพฒนานกเรยน การพฒนาสภาพแวดลอมในโรงเรยนเพอเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม การบรณาการกบการเรยนการสอน การเชอมโยงเครอข าย และการสอสารประชาสมพนธ Website

ภาพแสดงกระบวนการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมใหกบเดกและเยาวชน88 89

1.3.1 การพฒนาคร : กลไกหลกในการ ขบเคลอนคณธรรมในโรงเรยน

การขบเคลอนคณธรรมจรยธรรมใหกบเดกและเยาวชนในโรงเรยน มกลไกหลกในการด�าเนนงานคอครในโรงเรยนและทมบคลากรในโรงเรยน ซงจะตองมความรความเขาใจในเปาหมาย แผนงาน โครงการ ตวชวดความส�าเรจของการด�าเนนงานคอ ทมงานมความชดเจน และเปนพลงส�าคญในการขบเคลอนคณธรรม จากการประมวลภาพรวมการด�าเนนงานของศนยการเรยนร เชงคณธรรมพบวา การด�าเนนงานของศนยการเรยนรเรมตนจากการพฒนาครใหเปนตนแบบของการเสรมสรางคณธรรม เปนตนแบบทดใหกบนกเรยน ดงตวอยางรปธรรมทชดเจนจากโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม บางมลนากโมเดล มกระบวนการการกระตกตอมคด และกระตนจตวญญาณของความเปนคร “พฒนาคร ครรวมคดรวมท�า นอมน�าความส�าเรจ นเทศกตดตามผล” เพอใหเกดครตนแบบ โดยการสอสารกบคณาจารยและผทเกยวของ เพอใหเกดความเขาใจทชดเจนรวมกนของทกฝายและพฒนาทกษะการคดเชงระบบ คดเพอแกไขปญหา คดสรางสรรค การสอสารเชงลกในองคกร และเปดโลกทศน เตมเตมความร ประสบการณใหมๆ ดวยการศกษาดงานตวอยางทด เพอใหครเปนกลไกส�าคญ ท�าหนาทเพาะบมตนกลาเยาวชนคนคณธรรม จรยธรรม ใหเตบโตงอกงาม แขงแรงพรอมกบภมคมกน โดยกระบวนการในการพฒนาครคอ การอบรม/ ประชมสมมนาและการศกษาดงาน ก�าหนดเปาหมาย ยทธศาสตร แผนงาน โครงการกจกรรม การก�าหนดตวชวดคณธรรม จรยธรรมทเกดขน การนเทศก ก�ากบ ตดตามและเสรมแรงอยางตอเนอง นอกจากนยงมทมนกวชาการรวมวจยเชงปฏบตการและใหค�าแนะน�าปรกษา และตดตามประเมนผลการด�าเนนงาน และสรปภาพรวมของกระบวนการพฒนาคร เพอเปนกลไกการขบเคลอนคณธรรมจรยธรรมในโรงเรยน ดงน

• การสรางความเขาใจเกยวกบการด�าเนนงานกบผทเกยวของ

• การพฒนาเตมเตมความรดวยการศกษาดงาน แลกเปลยนประสบการณ กบพนทตนแบบ

• การวางแผนปฏบตการและการก�าหนดตวชวดความส�าเรจ

• ปฏบตกจกรรมโดยการบรณาการกบการเรยนการสอนกบหลกสตรตางๆ

• การตดตามประเมนผล ทบทวน สรปบทเรยน

• การปรบแผนงาน กจกรรม ใหสอดคลองกบบรบทของพนท

• การประสานเชอมโยงเครอขายระหวางโรงเรยน

• พฒนาศนยเรยนรเชงคณธรรมเพอการขยายผล

ในกระบวนการพฒนาคร ไดรบการสนบสนนจากศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) คอ การอบรมตามหลกสตรการเรยนรจากศนยคณธรรม ไดแก หลกสตร Managing SR School หลกสตรผน�าเยาวชนจตอาสา หล กส ต รส ง เ ส ร มคณธรรมความด หลกสตรโครงงานคณธรรม การพฒนาการคดเชงระบบ การศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนร การสมมนาเพอประเมนตนเองและสอสารเชงลกรวมทงสรางพลงรวม และการพาผทเกยวของในการด�าเนนงานไปศกษาดงานทงในและตางประเทศ รวมถง โรงเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม หลกสตรการสอสารเชงลกภายในองคกรและการเสรมสรางความเขาใจแกคณะครและนกเรยนทงแบบกล มยอยและรายบคคล เพอใหเกดการมสวนรวมของผทเกยวของทกระดบทงคร ผปกครอง คณะกรรมการการศกษา

1.3.2 พฒนานกเรยน : เสรมสรางคณธรรมจรยธรรมพนฐานส�าหรบเดกและเยาวชนในโรงเรยน

เดกและเยาวชนในโรงเรยนเปน กล มเป าหมายหลกในการเสรมสร างคณธรรมจรยธรรมพนฐานในการด�าเนนชวต จากการศกษาทบททวนเอกสารการถอดองคความรศนยการเรยนร แหลงเรยนร เชงคณธรรมจรยธรรมพบวา ในการเสรม

สรางคณธรรมจรยธรรมพนฐานส�าหรบเดกและเยาวชนในโรงเรยน ม 2 ระดบคอ 1) การเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมดานจตใจและทศนคตของนกเรยน ตวชวดคอ เกดจตอาสาชวยเหลอผอน เสยสละเพอสวนรวม ความสามคค ท�างานรวมกนเปนทม ใหอภย ความอดทน ความกตญญ ความพอเพยง ความภาคภมใจและเรยนรภมป ญญาทองถน 2) การเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมดานพฤตกรรมการแสดงออกของนกเรยน ตวชวดคอ กรยามารยาทเรยบรอย พดจาสภาพเรยบรอย การไหว ทกทายผใหญ ความมระเบยบวนย ความรบผดชอบ ขยน ประหยดอดออม ความสามคคและความรวมมอ ลดการทะเลาะววาท การดแลรกษาความสะอาด และรกษาสงแวดลอมในโรงเรยน กระบวนการในการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมใหกบเดกและเยาวชนในโรงเรยน ดงทกลาวถงขางตน ใหความส�าคญของการสร างการมส วนร วมกบทกส วนทเกยวของทงคร ผปกครอง คณะกรรมการการศกษา ในบางโรงเรยนมการแตงตงคณะกรรมการนกเรยน นกเรยนแกนน�า เพอใหเปนกลไกหลกในการขบเคลอนคณธรรมในโรงเรยนรวมกบคร ผปกครอง

นอกจากนยงใหความส�าคญกบการใชกจกรรมท�าใหเกดการเรยนรจากการลงมอปฏบตจรง และใช “โครงงานคณธรรม” เปนเครองมอหลกในการขบเคลอนคณธรรม สนบสนนใหครสอดแทรกคณธรรมจรยธรรม ในกลมสาระการเรยนร 8 กลมสาระการเรยนร การบรณาการในกจกรรมพฒนาผเรยนในชวโมง เชน การจดคายลกเสอ การจดตงชมนม ชมรม การจดกจกรรมพฒนาผเรยน การจดคายบ�าเพญประโยชน การจดคายจตอาสา การบรณาการกบงานบรการวชาการชมชน การบรณาการกบงานวนยนกเรยนทงทางตรงและทางออม การจดการประกวดและการใหรางวลแกนกเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรม

ตวอยางรปธรรมของการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมพฒนานกเรยน ศนยเรยนร เชงคณธรรมโรงเรยนบานจบไม ในชวงปแรกเปนการสรางคณธรรม ซอสตย รบผดชอบ มวถการด�าเนนชวตพอเพยง นกเรยนโรงเรยนบานจบไมเรมตนจากการพงตนเองในการท�าอาหารกลางวน โดยการใหเดกนกเรยนชนประถมปท 5 และ 6 แบงบทบาทหนาทความรบผดชอบชวยกนปลกพชผกปลอดสารพษ เลยงปลา เพอน�ามาปรงอาหารกลางวนทสะอาดปลอยภย ใหนกเรยนในโรงเรยนไดรบประทานอาหาร รบประทาน นอกจากปลกผกในโรงเรยนแลว ยงสนบสนนใหนกเรยนขยายผลสครอบครวดวยการปลกพชผกสวนครวรวกนไดในบานของตนเอง นอกจากนยงมการพฒนาหลกสตรทองถน ท�าใหเดกไดเรยนรและฝกฝนอาชพภมปญญาทองถน อาท เรองจกสานกระตบใสขาวเหนยวจากต นคล า การทอเสอ และการทอผ า เปนการเรยนรแบบครบวงจรการผลตจาก

การจดท�าโครงงานคณธรรม การจดกจกรรม

พฒนา ผเรยนในชวโมง การจดกจกรรมพฒนาจตอาสา การจดคาย

บ�าเพญประโยชน

การบรณาการกบงานวนยนกเรยนทงทางตรง

และทางออม

การกระตน สรางแรงบนดาลใจ จดการประกวดและการให

รางวลแกนกเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม

การเชอมโยงเครอขายและการสอสารประชาสมพนธผานสอตางๆ และ Website

การคณธรรมจรยธรรม

พฒนานกเรยน

ภาพแสดงการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมพฒนานกเรยน

คนเฒาคนแกในชมชน โดยการเชญครภมปญญาทองถนมาสอนในโรงเรยนเพอใหเดกท�าเปน สรางรายได สรางความอบอนในครอบครวจากการท�างานรวมกน

แหลงเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารง เรมจากการสรางคณธรรมพนฐานในการใชชวตในดานความมวนย ความรบผดชอบ โดยการพลกมมมองเกยวกบการพฒนาสรางระเบยบวนย ความรบผดชอบใหกบเดกนกเรยน จากเดมทมกฎระเบยบบงคบใหท�ามาสวนยทท�าดวยใจคอวนยทถาวร และยงยน ซงมกจกรรมทส�าคญคอ การถอดและการวางรองเทาใหเปนระเบยบ การรบประทานอาหารใหหมดจานไมเหลอทง การเขาแถวและการจดแถว การท�าความสะอาดโรงเรยนรวมกนของนกเรยน นอกจากนยงมการเชอมโยงการท�ากจกรรมจากโรงเรยน สครอบครว และชมชน เพอใหเกดการเรยนร ร วมกนระหว างนกเรยนและผ ปกครอง ในการเรยนรการด�าเนนชวตอยาง

พอเพยง โรงเรยนจงมการจดท�าโครงการเดนตามรอยเทาพอกนอยอยางพอเพยง เพอสรางการเรยนร การด�าเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยงให กบแกนน�านกเรยน ผปกครอง และชมชน และปลกฝงคณธรรมดานความขยน ประหยด มวนยในการด�าเนนชวต การลดรายจาย เชน การปลกผก/เลยงปลา เพอการบรโภค ปลกฝงความรเรองเศรษฐกจพอเพยง โดยการพาเดกนกเรยนไปดงานเศรษฐกจพอเพยง ณ บานหน�าควาย ต�าบลนาทามเหนอ จงหวดตรง และกลบมาท�ากจกรรมลงมอปฏบตเอง เปนการเรยนรจากการปฏบตจรง อาทเชน การปลกตนไม ปลกผกและท�าปย ใหชมชนมาเรยนรการท�าน�ายาลางจาน น�ายาอเนกประสงค ปลกตนไมเคลอนท ผ ปกครองมาเรยนร ทโรงเรยนและน�าไปผลตใชทครวเรอนตนเอง

90 91

1.3.3 พฒนาสภาพแวดลอมในโรงเรยนและชมชน เพอเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม

การเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมใหกบเดกและเยาวชนในโรงเรยน ปจจยทสงเสรมใหเกดการพฒนาคณธรรมตามเปาหมายคอ การพฒนาสภาพแวดลอมในโรงเรยนและชมชนใหสะอาด เปนระเบยบเรยบรอย การมการก�าหนดระเบยบ กตกาการอยรวมกนในโรงเรยน เปนกจกรรมหนงทศนยการเรยนรเชงคณธรรมใชเปนเครองมอในการเสรมสรางจตอาสา ความรบผดชอบตอหนาท และการท�างานรวมกบผอน ตวอยางเชน ใหนกเรยนท�าความสะอาดในโรงเรยน และสภาพแวดลอมบรเวณรอบๆ โรงเรยน เชน หมบาน วด พนทสาธารณะ นกเรยนจะท�าความสะอาด เกบขยะ คดแยกขยะ และมการจดท�าธนาคารขยะ น�ารายไดทเกดจากการขายขยะไปชวยเหลอท�าอาหารเลยงผพการและผสงอาย

นอกจากการดแลรกษาความสะอาดภายในและบรเวณรอบๆ โรงเรยน ยงมการสรางบรรยากาศในการอยรวมกนในโรงเรยนและชมชนดวยความเปนมตร เคารพผสงอาย ยมแยมแจมใส ดงตวอยางโรงเรยนตนแบบแหลงเรยนรเชงคณธรรม โรงเรยนนฤมลทน ธนบร มการจดท�าโครงการวจย เรมเสรมสรางคณลกษณะของเยาวชนทพงประสงคของเยาวชนไทยในชอโครงการ “เดกดศร นฤ.ธ” ทมการท�ากจกรรมปยวาจา เพอแกไขปญหาเดกพดไมมหางเสยง ตดการตนญปน ตดหนงเกาหล โดยมกลมเปาหมายเปนนกเรยนชนประถมศกษา ปท 4-6 โดยมนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 เปนกลมเปาหมายหลก คณาจารยในโรงเรยนจงไดร วมกนคดกจกรรมใหนกเรยนตงเปนชมรม เดกจะตองรณรงคกนเองโดยใหเดกเลอกครเปนทปรกษา กจกรรมทท�าเดกกจะรวมกนคด เชน การเขยนบตรค�าทเปนค�าไพเราะ น�ามาเปนทคนหนงสอใหเดกเดนแจกเดกดวยกน หรอการท�าละครเชงคณธรรมมาน�าเสนอในชวงพกรบประทานอาหารกลางวน

และการจดกจกรรมจตอาสา เพอเปนการสรางอตลกษณในตวผเรยนใหไดมจตออนโยนพรอมแบงปนน�าใจส บคคลผ ด อยโอกาสกวาในสงคม กจกรรมจตอาสาถอเปนกจกรรมหลกของโรงเรยนนฤมลทนธนบร มกจกรรมทส�าคญ อาท การบ�าเพญประโยชนในและนอกโรงเรยน โดยใหนกเรยนในระดบประถมศกษาปท 1-6 ทมจตอาสาดแลท�าความสะอาดบรเวณทตนเองรบผดชอบ ตลอดปการศกษาท�าใหสถานทในโรงเรยนสะอาดนาอย และมความสวยงาม นกเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 2-3 ออกไปพฒนาพนทบรเวณวดบางเสาธง โดยจดเกบกวาดท�าความสะอาดบรเวณเขอนรมน�าหนาวด สวนนกเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 4-6 ได ออกไปพฒนาพนทบร เวณลานวดบางเสาธง ทงนเพอใหนกเรยนไดมสวนรวมสรางชมชนนาอย

สวนรปธรรมการด�าเนนงานของศนยการเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนบานหนองตาบง จงหวดกาญจนบร การสงตอพลงจตอาสาจากครสลกศษยไดเรยนรทงการจดดอกไม การวาดภาพ การเรยนรทกษะการอานเพอใหเกดการขยายผลพลงจตอาสาเพอสงคม ทเนนกระบวนการปลกฝงคณธรรมจากการปฏบต คณาจารยจงมการปรกษาหารอกนวาครมการท�ากจกรรมจตอาสา ดงนนนกเรยนควรจะคนเรองจตอาสากลบไปยงชมชน และคดตอไปวาจะท�าอยางไร เมอรวมกนคดจงไดกจกรรมงายๆ เพอรวมกนท�าเพอชมชน คอ การ เกบขยะในชมชนและตามทางรถไฟ การบ�าเพญประโยชน วดตางๆ ในพนท ไดแก วดทงทอง วดวงขนาย วดหวยนาคราช และวดมโนธรรมาราม (วดนางโน) สงทเกดขนคอ ขยะในชมชนลดลง ความสมพนธของโรงเรยนกบชมชนดขน อกทงขยะทเกบมากน�ามาขาย ตอยอดใหนกเรยนไดเรยนรเรองการท�าธรกจเพอสงคม นอกจากนยงมการท�าอาหารเลยงผสงอาย เดกจะปอนอาหารใหกบผปวยทเปนอมพฤกษ อมพาต ในการน�าเอาอาหารไปเลยงจะมใบงานใหนกเรยนมการ

สอบถามพดคยกบผปวย ท�าใหเกดการเรยนรเรองการดแลชวยเหลอผอน และเรยนรเรองความกตญญกตเวท และการสรางความสมพนธอนดงามกบผสงอาย

โรงเรยนบางมลนากภมวทยา มกจกรรมเพอการพฒนาสภาพแวดลอมภายในโรงเรยนสะอาด เป นระเบยบ เรยบรอย และสวยงาม มแหลงเรยนรทหลากหลายและพอเพยง มความรวมมอกบชมชนในการพฒนาคณภาพการศกษา และสงเสรมคณธรรม จรยธรรม โดยมกจกรรมทท�าใหเกดการเรยนรคอ หลงจากเขาแถวเคารพธงชาตนกเรยนจะมการแบงเวรกนท�าความสะอาดบร เวณรอบๆ โรงเรยน เกบขยะ กระดาษ น�าวสดมา รไซเคล และมาท�าปยอนทรย ชวภาพ และน�าปยไปใชรดผกทปลกไวเปนอาหารกลางวนในโรงเรยน นอกจากนยงมการจดระเบยบวนยในชนเรยน เชน การวางกระเปา รองเทา ใหเปนระเบยบเรยบรอยกอนเขาชนเรยน และการเดนแถวเพอชนเรยน ท�าใหนกเรยนไดเรยนรเรองการสรางความมระเบยบ วนย ในชวตประจ�าวน

ดงกรณตวอยาง โรงเรยนบางมลนากภมวทยา จงหวดพจตร การบรณาการงานโครงการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมกบภารกจหลกและงานประจ�าของอาจารยในโรงเรยน โดยบรณาการกบกระบวนการเรยนการสอน 8 กล มสาระการเรยนร การปรบปรงงานวนยนกเรยนทงทางตรงและทางออม งานประกนคณภาพการศกษา กจกรรมพเศษของโรงเรยน และการพฒนาหลกสตรโครงงานคณธรรมคอ การสงเสรมใหนกเรยนแตละระดบชนมการจดท�าโครงงานคณธรรม งานวนยนกเรยน และกจกรรมจตอาสา โดยใชกระบวนการวเคราะหตวเอง อยางเปนวทยาศาสตรเพอการสบคนปญหา สาเหต และหาแนวทางในการแกไขปญหาตางๆ ทงในรปป ญหาทอยากแก ไข พฒนาปรบปรง และความดทอยากท�า โดยเปดโอกาสใหนกเรยนมการจดท�าโครงงานคณธรรมในทกระดบชนอยางหลากหลายและสรางสรรค เรยนรการท�าความดอยางมความสข โครงงานคณธรรมของบางมลนากโมเดล มจ�านวนมากถง 108 โครงงาน ( เฉล ย 2 โครงงานห อง) นอกจากนยงมการบรณาการกบการท�ากจกรรมของชมรมตางๆ การจดฐานการเรยนรคายลกเสอ เนตรนาร ยวกาชาด และผบ�าเพญประโยชน กจกรรมปฐมนเทศนกเรยนใหม การจดการคายเรยนร คณธรรม

ตวอยางแหลงเรยนรเชงคณธรรมวทยาลยเทคโนโลยสยาม มการรวมตวกนของนกศกษากล มอาชวะจตอาสาฯ หรอทเรยกวา “กลม D-Club” รวมพลงนกศกษาจตอาสาสรางสรรค เปนกจกรรมเพอบรการโรงเรยนและชมชน ซงท�าใหเกดการฝกทกษะจากการลงมอปฏบตจรงใหกบนกศกษา โดยใหนกศกษาออกใหบรการชมชนเพอเปนการบ�าเพญประโยชนนอกจากชมชนจะไดรบประโยชนจากการบรการแลว นกศกษาทเขารวมชมรมยงไดมประสบการณทกษะ ความช�านาญ และฝกการท�างานรวมกบโรงเรยนอนๆ เพมเตมอกดวย

ระบบประกนคณภาพ

การศกษา

บรณาการกบการเรยน การสอน

กจกรรมพฒนาผเรยนในชวโมง

8 กลมสาระการเรยนร

1.3.4 การเชอมโยงเครอขายการเรยนรขยายผล และเครอขายรวมกบหนวยงานภาค

รปแบบการเชอมโยงเครอขายของศนยการเรยนรเชงคณธรรมพบวา มการรวมตวกนเปนเครอขาย 2 ลกษณะคอ 1) การเชอมโยงเครอขายภายในทองถน เชน เครอขายผ ปกครอง ชมชน และโรงเรยนในทองถน เพอรวมกบขบเคลอนคณธรรมจรยธรรมใหเกดการขยายผลเตมพนท 2) การเชอมโยงเครอขายกบหนวยงานภาคภายนอก เชน นกวชาการ ศนยคณธรรม ส�านกงานการตรวจเงนแผนดน บรษทเอกชน เพอการพฒนายกระดบศกยภาพศนยเรยนรเชงคณธรรม ทงดานความร ประสบการณ และงบประมาณ

รปธรรมตวอยางแหลงเรยนรเชงคณธรรมโรงเรยนตนบากราษฎรบ�ารงมการพฒนายกระดบใหเปน “ศนยการเรยนรตนแบบดานการเสรมสรางเดกดมวนยและซอสตย” โดยการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน ซงมกจกรรมทส�าคญคอการ

ภาพแสดงการบรณาการโครงการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมกบการเรยนการสอน

เชอมโยงเครอขายภายในทองถน

คณธรรมจรยธรรม

ครผปกครอง ชมชน โรงเรยน

นกวชาการศนยคณธรรม

หนวยงานภาครฐภาคเอกชน

เชอมโยงเครอขายกบหนวยงานภาค

ภายนอก

เครอขายขบเคลอนคณธรรมจรยธรรม

ภาพแสดงการเชอมโยงเครอขายเพอขบเคลอนคณธรรมจรยธรรม

คนหาครอบครวตนแบบ สรางหลกสตรในการเสรมสรางเดกดมวนย สรางความเขาใจในเรองการเสรมสรางวนยทบาน สรางแหลงเรยนรใหไดมาตรฐาน เพอใหเกดการขยายผลองคความร การพฒนาคณธรรมจรยธรรมดานวนย ความรบผดชอบและความซอสตยของนกเรยน ใหกบโรงเรยนตางๆ ทรวมตวกนเปนเครอขาย ท�าใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและการขยายผลไปยงโรงเรยนตางๆ จงเกดการรวมตวกนเปนเครอขาย เชน โรงเรยนวดโพธ ทอง จ งหว ดนครศร ธ ร รมราช โรงเรยนกนตงรษฎา โรงเรยนยานตาขาว โรงเรยนบานหนองมวง โรงเรยนบานหนองเจดบาท โรงเรยนบานหนองยวน โรงเรยนบานหนองเรย โรงเรยนบานหนองหมอ โรงเรยนมตรภาพท 31 “วดทงหวง” และอกหลายๆ โรงเรยน ในจงหวดตรงทมาเขารวมเปนเครอขายท�างานคณธรรมรวมกน กอใหเกดการเชอมโยงประสบการณและการขยายความร

92 93

โรงเรยนบางมลนากภมวทยา เกดการรวมตวกนของผปกครองนกเรยน เรยกวา เครอขายผปกครองจตอาสา และพอคาแมคาในโรงเรยนไดเขามารวมผนกก�าลงเพอขบเคลอนคณธรรมจรยธรรม นอกจากนยงมการเชอมโยงเปนเครอข ายการท�างานรวมกบนกวชาการจากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ในการศกษาวจยและพฒนาการท�ากจกรรมของโรงเรยน การเชอมโยงกบศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ท�าใหมโอกาสในการพฒนาศกยภาพของครทเปนแกนน�า ทงการศกษาดงาน การอบรม นอกจากนการเขารวมกบสมชชาคณธรรม ท�าใหเกดการแลกเปลยนเรยนรการท�างานกบโรงเรยนและหนวยงานตางๆ รวมทงไดรบการสนบสนนงบประมาณเพอด�าเนนกจกรรมเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมในโรงเรยน

1.3.5 การสอสาร ประชาสมพนธ และการจดท�า Website

ศนยการเรยนร เชงคณธรรมเปนพนทตนแบบทมรปธรรมของการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรมใหกบเดกและเยาวชนในโรงเรยนตางๆ มการด�าเนนกจกรรมทเปนรปธรรม มแนวทางการขยายผลการท�างานผานการเชอมโยงเครอขายการเรยนร และการสอสารประชาสมพนธ เผยแพรความรผานชองทางทหลากหลาย อาท การเขารวมกจกรรมกบศนยคณธรรมการจดกจกรรมคาราวานและเป ดบ าน

คณธรรมในปตางๆ นอกจากหนวยงานทใกลชดโรงเรยนแลว ยงท�าใหเกดการเรยนรและแลกเปลยนประสบการณใหมๆ จากโรงเรยนตางๆ รวมถงไดเผยแพรองคความรของโรงเรยนสสาธารณะ ผานทางโทรทศน และทาง Website

ดงตวอยางเชน ศนยคณธรรม สนบสนนให โรงเรยนบางมลนากภมวทยาคม มการประชาสมพนธเผยแพรกระบวนการสรางโรงเรยนตนแบบดานคณธรรมจรยธรรม(บางมลนากโมเดล) สสาธารณะ อาท โดยเผยแพรทางโทรทศน นอกจากนยงมการเขารวมสมชชาคณธรรมแหงชาต ครงท 5 โดยมการน�าเสนอกระบวนการสรางโรงเรยนตนแบบดานคณธรรม จรยธรรมบางมลนากโมเดล รวมทงมการผลตสอวดทศนดอกไมบานสอสารความด รวมทงเอกสาร การจดเวทใหมการแลกเปลยนประสบการณ และการเชอมโยงเครอขายระหวางโรงเรยนท�าใหเกดการเรยนรและการขยายผลสโรงเรยนใกลเคยง

1.4 ปจจยของความส�าเรจ

การด�าเนนงานเพอขบเคลอนคณธรรม เสรมสร างใหเกดคณธรรมจรยธรรมพนฐานในการด�าเนนชวตและการเตรยมความพรอมของเดกและเยาวชน ใหเปนคนเกง ด มความสข มปจจยทเกยวของ ดงตอไปน

• มกลไกการท�างานทมองค -

ประกอบทหลากหลาย มการแบงบทบาทหนาทในการบรหารจดการและการท�ากจกรรมชดเจน และสรางการมสวนรวมของทกสวนทเกยวของ ในการท�ากจกรรม โดยการสรางความเขาใจ พดคย หาวธการแกไขปญหา มขอตกลง มกตกา

• มกระบวนการพฒนาและเตรยมความพรอม “ตดอาวธทางปญญา” ใหกบคร นกเรยน ผปกครอง โดยมหนวยงานภายนอก เชน ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และมนกวชาการใหค�าแนะน�าปรกษา รวมท�ากจกรรมและนเทศกตดตามอยางตอเนอง โดยมการหนนเสรมทงความร เปดโลกทศน ประสบการณใหมๆ ใหกบครและนกเรยน รวมทงการหนนเสรมและการพฒนาความร การเสรมสรางประสบ-การณและแรงจงใจ ใหกบกลไกการท�างานทงในโรงเรยนและชมชน เชน การศกษาดงานแลกเปลยนประสบการณพนทตนแบบ การอบรมเพมทกษะในการท�างาน การตดตามประเมนผล การพฒนายกระดบเปนศนยการเรยนร

• การมสวนรวมของผ ปกครอง มกระบวนการสรางความร ความเขาใจ ใหกบผ ปกครองเขามารวมท�ากจกรรม ทงในโรงเรยน และในครอบครวของตนเอง มการชแจงบทบาทของผปกครอง บทบาทของโรงเรยน บทบาทของเดกทมตอการท�ากจกรรมตางๆ ในการรวมสรางการเปลยน-แปลงพฤตกรรมของเดก

• การมสวนรวมของชมชน ผน�า

ชมชนใหความรวมมอ สนบสนนการท�ากจกรรมภายในโรงเรยนและชมชนทงทางดานแรงงาน วสดอปกรณ และงบประมาณ

• การตดตามการด�าเนนงานสม�าเสมอ โดยจดประชมสรปงานรวมกนเพอใหบคลากรทกทานไดรบทราบความกาวหนาของแตละกจกรรม มการคดระดมสมองรวมกนในการแกปญหาทพบระหวางทางในการท�ากจกรรม

• มการสรางพลงความรวมมอและการมสวนรวมของทกภาคสวน ทงคร นกเรยน ผปกครอง และส�านกงานการตรวจเงนแผนดน ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และนกวชาการจากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ โดยการมสวนรวมในลกษณะการรบฟงความเหนจากลางขนบน (Bottom-up) จากผปฏบตสผบรหาร และเดกรวมคด รวมท�า รวมน�าเสนอ และรวมรบความส�าเรจดวย ความภาคภมใจ โดยมครเปนผเสรมหนน อ�านวยความสะดวก และเชอมประสาน รวมทงการไดรบการสนบสนนจากหนวยงานตางๆ ทงภายในและนอกชมชน เชน นายกองคการบรหารสวนต�าบลนาพละ ผ ใหญบ าน คณะกรรมการสถานศกษา และผ ปกครอง ส�านกงานพลงงานจงหวด ส�านกงานพฒนาทดน บรษทเซฟรอน

• การเชอมโยงเครอขายการเรยนรและการเขารวมกจกรรมกบศนยคณธรรมการจดกจกรรมคาราวานและเปดบานคณธรรมในปตางๆ นอกจากหนวยงานท

ใกลชดโรงเรยนแลว ยงท�าใหเกดการเรยนรและแลกเปลยนประสบการณใหมๆ จากโรงเรยนตางๆ และไดเผยแพรองคความรของโรงเรยนสสาธารณะ

• มการบรณาการการด�าเนนงานของโครงการกบภารกจหลกของโรงเรยน อาท บรณาการกบกระบวนการเรยนการสอน 8 กลมสาระ การท�ากจกรรมชมรม กจกรรมพฒนาผเรยน งานวนยนกเรยน กจกรรมเพอสาธารณประโยชน โครงงานคณธรรม และงานประกนคณภาพ

• มผน�าและครทดทงในดานการประพฤตตนเปนแบบอยาง ความมงมนและตงใจจรง ความสามคคเปนน�าหนงใจเดยวกน ความเสยสละและการมจตวญญาณความเปนครโดยแท การพฒนาปรบปรงตนเองและวธการท�างานใหมประ- สทธภาพ การเปดใจยอมรบการเปลยนแปลง

• มระบบการนเทศกก�ากบ และตดตามงานอยางสม�าเสมอ การตดตามการด�าเนนงาน โดยการจดประชมสรปงานรวมกนเพอใหบคลากรทกทานไดรบทราบความกาวหนาของแตละกจกรรม มการคดระดมสมองรวมกนในการแกปญหาทพบระหวางทางในการท�ากจกรรม

2. การเสรมสรางคณธรรมจรยธรรม คานยมพนฐานในการด�าเนนชวต

รปธรรมของศนยการเรยนร เชงคณธรรมทมการเสรมสรางใหเกดคณธรรมจรยธรรม คานยมพนฐานในการด�าเนน

ชวตคอ ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงวดพระบรมธาตดอยผาสม ต�าบลยงเมน อ�าเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม เปนตนแบบของการสรางความรวมมอการอนรกษ ฟนฟ และพฒนาวด ตลอดจนวดเขาไปมบทบาทในการพฒนาสงคม โดยการใชหลกธรรมอรยสจ 4 ทกข สมทย นโรธ มรรค เปนกระบวนการใหเกดการเรยนร คนหาตวตนของตนเอง เพอหาทางดบทกข ทสรางสขอยางยงยน โดยใชองคความรตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง คอ การพงตนเอง การลดคาใชจาย สรางรายได โดยการรวมกล มพฒนาผลตภณฑ และชวยเหลอเกอกลกนระหวางคนกบธรรมชาต เมอคนดแลธรรมชาต ธรรมชาตจะดแลคนในชมชน ใชกลไก “บวร” บาน วด โรงเรยน และชมชนเปนหลกในการขบเคลอน จนกระทงท�าใหเกดการเชอมโยงกนเปนเครอขาย “ขบวนบญ” และพฒนายกระดบส “ธรกจเพอสงคม” ท�าใหเกดพลงคณธรรม ความรก ความสข ความสามคค สรางส�านกสาธารณะ รวมกนของคนในชมชนทองถนในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต ดน น�า ปา ซงจากหลกดงกลาวน�าไปสการสรางรปธรรมของการเสรมสรางคานยมพนฐานในการด�าเนนชวตคอ

• ครอบครวพอเพยงพงตนเอง คนในชมชนจะตองมคณลกษณะคอ พงตนเอง ประหยด อดออม ลดพฤตกรรมฟมเฟอย ลดปญหาหนสน

94 95

ขบวนบญ(ตนน�า)

คนปลายน�า

อนรกษปาตนน�า อนรกษเหมองฝาย

การอนรกษพลงงานและพลงงานทดแทน

การพงพาตนเองผลตปยอนทรย

การจดการศกษารปแบบใหม

ชมชนพอเพยงครอบครวพอเพยงพงตนเอง

บาน

โรงเรยนวด

3 . ก า ร เ ส ร ม ส ร า ง ค ณ ธ ร ร มจรยธรรมระดบกล มและชมชน (ธรกจชมชน)

รปธรรมของการเสรมสรางคณ- ธรรมจรยธรรมระดบกลมและชมชนคอ ศนยเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรมจงหวดเชยงใหม โดยกจวจยเพอพฒนาทองถน มหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม และเศรษฐกจชมชน ในรปแบบของ “ขบวนบญ” ของศนยการเรยนรวดพระธาตดอยผาสม จงหวดเชยงใหม ซงศนยการเรยนรเชงคณธรรมทงสองแหงสะทอนใหเหนบทบาทของนกวชาการและวด ในการเขาไปมบทบาทในการเสรมจดออน ของกล มองคกรเศรษฐกจชมชน รวมทงพฒนาความเขมแขงและการวางรากฐานการท�ากจกรรมของกลมอาชพ กลมองคกรการเงน และกลมดานตางๆ ทงทางดานการ

แผนภาพแสดงความสมพนธของบาน วด โรงเรยน ในการท�ากจกรรมรวมกนระดบชมชน

ภาพแสดงตวอยางของกระบวนการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมระดบกลม และชมชนของศนยเรยนรเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรมจงหวดเชยงใหม

• ชมชนพอเพยง ลกษณะของชมชนพอเพยงคอ เกดการรวมกลมเพอชวยเหลอซงกนและรวมกนดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต ดน น�า ปา ซงเปนฐานทส�าคญในการด�าเนนชวต เรยกวาขบวนบญ การพงตนเอง : การท�ากจกรรมหลกรวมกนของเครอขายพหชมชนคอ การพฒนาองคความรใหกบชมชนเรองการพงตนเองเรองการท�าปยอนทรยชวภาพ การปลกพชผกพนบานไวกนเอง และการผลตน�ายาอเนกประสงค สบ แชมพ การถายทอดความรดานสขภาพโดยแพทยทางเลอก รวมท งท�าการเกบข อมลการอปโภค บรโภคภายในพนท เชน การใชน�ายาลางจาน น�ายาซกผา ปยหมกชวภาพ เปนตน เพอน�าขอมลทไดมาวางแผนการผลตใชเองในชมชน เศรษฐกจชมชน : ในรปแบบของ “ขบวนบญ” การผลตของใชทจ�าเปนในครอบครว สวนทเหลอขายในราคาไมแพงใหกบคนในชมชน เพอลดรายจายใหกบคนในชมชน โดยใชโมเดลธรกจแบบ “ขบวนบญสรางรายไดใหครอบครวทเหลอเผอแผกลบคนสธรรมชาต” กลาวคอ ขายสนคาชมชนในราคาตนทน ใหคนในเครอขายใชสนคาคณภาพด ราคาประหยดใหกบคนในชมชน ขบวนบญดแลคนและดแลธรรมชาต : มการจดสรรเงนก�าไรจากการจ�าหนายสนคาน�าไปสบทบกองทนเพออนรกษทรพยากร-ธรรมชาต เพอใชในภารกจปลกปา สรางฝายชะลอน�า ท�าแนวกนไฟปา แตปญหาทพบ คอ สมาชกคนในเครอขายยงนยมซอสนคามยห อทค นเคย และเปนสนคาอตสาหกรรมทผลตจ�านวนมากไดราคาถก โมเดลการใช สนคาเป นสอให คนเกดตระหนกถงความส�าคญของธรรมชาต อยาง “ขบวนบญ” กลบไมไดรบความสนใจส�าหรบคนในพนท คนตนน�า คนอย

ใกลปาไมแหลงทรพยากรส�าคญของชวตเทาทควร ซงคนตนน�า เปนคนทสรางเศรษฐกจ คนปลายน�าเปนคนสนบสนนคนตนน�า

การเสรมสรางคณธรรม จรยธรรมครอบครวพอเพยงและชมชนพอเพยง ใหความส�าคญของการปรบเปลยนทศนคตการด�าเนนชวต วเคราะหทบทวนตนเองเพ อปรบ เปล ยนพฤตกรรม โดยใช

กระบวนการการเตมเตมใหความร ศกษาดงานแลกเปลยนประสบการณ และการเรยนรจากการลงมอปฏบตจากฐานการเรยนรสรางพนทสาธต โดยฐานการเรยนร คอ วดพระธาตดอยผาสม และการรวมกลม จดตงองคกรชมชน เพอท�ากจกรรมสาธารณะรวมกน สรางขวญและก�าลงใจใหกบตนเอง และครอบครว

ลงพนทพบปะกบกลมตางๆ

ในแตละต�าบล

ประสานงานกบผน�าชวนเขารวม

โครงการ

ใหค�าปรกษาและใหก�าลงใจ

ศกษาดงานและแลกเปลยนประสบการณ

อบรมใหความรเพมเตม

การจดระบบโครงสรางและการบรหารจดการศนย

การจดท�าฐานขอมลเพอการเผยแพร

WebSite

ด�าเนนงานพฒนาคณภาพผลตภณฑ การพฒนาระบบการบรหารจดการ และการใชเทคโนโลยเพอเชอมโยงกบระบบการตลาด Website และการจดท�าฐานขอมล ซงมเปาหมายเพอใหเกด “เศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม” มหลกธรรมาภบาลในการบรหารจดการ ความขยน ซ อสตย ประหยด มวนยระหวางสมาชกในชมชน ความสภาพ สามคค และมวนยตอสวนรวม กอเกด Model ธรกจชมชน หรอเศรษฐกจชมชนทมคณภาพและมคณธรรม มระบบการบรหารจดการทมธรรมาภบาล โปรงใส และมการด�าเนนงานสอดคลองกบบรบทของชมชน ทรพยากร ความร ของชมชนทองถน มความรบผดชอบตอผ บรโภค ผลตสนคาคณภาพด ราคาประหยด เปนธรรมไมเอาเปรยบ Model ขบวนบญของศนยการเรยนรวดพระธาตดอยผาสม ยง

ตองการใหเกดความสามคค รวมแรงรวมใจ เกดการชวยเหลอซงกนและกน เกดการรวมกลม รวมมอ สรางพลงในชมชน ขยายกจกรรมเพอดแลสาธารณ ประโยชนเพอสวนรวม โดยมกระบวนการในการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมของกลม ดงน

• พฒนาเสรมสรางความเขมแขงใหกลมองคกรชมชน

• ด� า เนนกจกรรมสาธารณะประโยชนรวมกน เพอสรางความสามคค

• พฒนารปแบบและคณภาพของผลตภณฑสนคาชมชน

• พฒนาระบบการจดการใหนาเชอถอและโปรงใส

• จดเกบขอมล จดท�าฐานขอมล • พฒนา Website เพอสรางการ

เรยนรในระดบเครอขาย96 97

คณะกรรมการบรหารศนยคณธรรมศาสตราจารยกตตคณ ดร.เทยนฉาย กระนนท ประธานกรรมการปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กรรมการปลดกระทรวงวฒนธรรม กรรมการเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กรรมการพลโทนวฒ บรณะกล กรรมการศาสตรจารย ดร.ชาตชาย ณ เชยงใหม กรรมการนางสาวนราทพย พมทรพย กรรมการ นายสน สอสวน กรรมการดร.วชรมงคล เบญจธนะฉตร กรรมการนางฑฆมพร กองสอน กรรมการผอ�านวยการศนยคณธรรม กรรมการ

ทปรกษาดร.ฉวรตน เกษตรสนทร ผอ�านวยการศนยคณธรรมนายสทธพงษ ชาญชญานนท รองผอ�านวยการศนยคณธรรม

คณะท�างานดร.วรวฒ แสงเฟอง ผจดการฝายยทธศาสตรนางสาวสขมาล มลวลย หวหนากลมงานพฒนาเครอขายนางสาวศรวไล นวลขาว หวหนากลมงานบรหารทวไปนางสาวพลลภา ฉตรทอง นกวชาการนางสาวเนตรรภา ปานมน นกวชาการนางสาวสารณ ถกจตร บรหารทวไป