Embed Size (px)
Citation preview
รชกำลท ๔พระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว
พ.ศ. ๒๓๙๔ - ๒๔๑๑H.M. King Mongkut (Rama IV)
1851 - 1868
พระราชลญจกรประจ�าพระองครชกาลท ๔
เปนรปวงกลมร ลายกลางเปนรปพระมหาพชยมงกฎ
เปนพระราชสญลกษณของพระบรมนามาภไธยวา
“มงกฎ” ซงเปนศราภรณส�าคญของพระมหากษตรย
อย ในเครองเบญจราชกกธภณฑ มฉตรบรวารตง
ขนาบขางทรมขอบทง ๒ ขาง มพานทองสองชนวาง
พระแวนสรยกานต หรอเพชรขางหนง วางสมดต�ารา
ขางหนง พระแวนสรยกานตหรอเพชรมาจากฉายา
เมอทรงผนวชวา “วชรญาณ” สวนสมดต�ารามาจาก
เหตทไดทรงศกษาเชยวชาญในทางอกษรศาสตร และ
ดาราศาสตร
พระพทธรปประจ�ำพระชนมวำร
พระพทธรปประจ�าพระชนมวารพระบาทสมเดจ
พระจอมเกลาเจาอยหวน เปนพระพทธรปประทบนง
แบบวราสนะ แสดงธยานะมทรา พระหตถขวาซอนเหนอ
พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา พระพทธรปม
พระพกตรคอนขางกลม พระนลาฏแคบ มอณาโลม
บรเวณกงกลางพระนลาฏ พระขนงโกง พระเนตร
เรยวเหลอบต�า พระนาสกโด ง พระโอษฐ เรยว
พระกรรณยาว พระเศยรประกอบดวยขมวดพระเกศา
เป นก นหอยขนาดเลก โดยมเกตมาลานนเพยง
เลกนอยอยเหนอพระเศยร เหนอเกตมาลามรศมรป
เปลวไฟประดบเปนยอด องคพระพทธรปครอง
อตราสงคเรยบไมมรว มขอบสองชนหมเฉยงเปด
พระองสาขวา มสงฆาฏขนาดใหญขอบสองชนเรยบพาด
บนพระองสาซายยาวจรดพระนาภ อนตรวาสกททรง
เรยบปราศจากรวเชนเดยวกน กบทงปรากฏขอบ
สองชนเชนเดยวกบอตราสงคและสงฆาฏ
พระพทธรปประทบน งบนป ทมาสน อน
ประกอบดวยกลบบวหงายคลายบวฟนยกษซอนกน
สามชน โดยมเกสรบวประดบอยเบองบน ฐานปทมาสนน
ซอนอยเหนอฐานแขงสงห เบองลางพระพทธรปมฉตร
ลายฉลทอง ๕ ชนกางกนอยเหนอพระเศยรแทนประทบพระราชลญจกรประจ�ารชกาลท ๔
1ปท ๑๒๑ ฉบบท ๔ ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน ๒๕๕๖
นตยสารยทธโกษ
พระรำชลญจกรส�ำหรบแผนดนและประจ�ำพระองครชกำลท ๔
วดรำชประดษฐสถตมหำสมำรำมรำช วรวหำร
วดราชประดษฐสถตมหาสมารามราชวรวหาร
เป นพระอารามหลวงชนเอก ชนดราชวรวหาร
ทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯ
ใหสรางขนตามธรรมเนยมประเพณโบราณทวา ใน
ราชธานจะตองมวดส�าคญประจ�า ๓ วด คอ วดมหาธาต
วดราชบรณะ และวดราชประดษฐาน
วดราชประดษฐสถตมหาสมารามราชวรวหาร
เ ดมพนทบร เวณน เป นโรงเรอนทอย อาศยของ
ขาราชการ รชกาลท ๔ ทรงขอซอทเพอสรางวด
ธรรมยตกนกาย เมอ พ.ศ. ๒๔๐๗ เพอส�าหรบเจานาย
ขาราชการฝายหนา-ในไดบ�าเพญกศลสะดวกขน
เพราะใกลพระบรมมหาราชวง ในพระวหารหลวง
มจตรกรรมฝาผนงเกยวกบพระราชพธ ๑๒ เดอน
ทรชกาลท ๕ โปรดใหวาดไว มสถาปตยกรรมท
นาชม เชน ปาสาณเจดย, ปรางคขอม, หอพระจอม,
หอไตร ฯลฯ และเพราะดวยธรรมยตกนกายนน
เครงครดในพระธรรมวนยมาก เขตสงฆาวาสนน
จงหามสตรผานเขา-ออกมาตงแตสมยรชกาลท ๔
จนถงปจจบน
พระรำชประวต
พระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหามกฎ
พระจอมเกลาเจาอยหว พระมหากษตรยรชกาลท ๔
แหงบรมราชจกรวงศ เปนพระราชโอรสในพระบาท
สมเดจพระพทธเลศหล านภาลย รชกาลท ๒
และสมเดจพระศรสร เยนทราบรมราชน เสดจ
พระบรมราชสมภพเมอวนพฤหสบดท ๑๘ ตลาคม
พทธศกราช ๒๓๔๗ ณ พระราชวงเดม เมองธนบร
มสมเดจพระเชษฐาและสมเดจพระอนชารวมสมเดจ
พระบรมราชชนน ๒ พระองค คอ
2 ปท ๑๒๑ ฉบบท ๔ ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน ๒๕๕๖
นตยสารยทธโกษ
๑. สมเดจฯ เจาฟาชาย สนพระชนมในวน
ประสต
๒. พระบาทสมเดจพระปวเรนทราเมศวร
พระปนเกลาเจาอยหว
พระบาทสมเดจพระจอมเกล าเจ าอย หว
ทรง เร มศกษาอกขรสมยต งแต เสดจประทบท
พระราชวงเดม ในส�านกสมเดจพระมหาสมณเจา กรม
พระปรมานชตชโนรส และส�านกสมเดจพระพทธ
โฆษาจารย (ขน) วดโมลโลกยาราม เมอสมเดจ
พระบรมชนกนาถเสดจขนครองราชสมบต พระองค
ไดเสดจเขาประทบในพระบรมมหาราชวง พรอมดวย
สมเดจพระบรมราชชนน เมอพทธศกราช ๒๓๕๕
พระชนมาย ๙ พรรษา สมเดจพระบรมชนกนาถทรง
พระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประกอบพระราชพธลงสรง
เฉลมพระนามจารกในพระสพรรณบฏวา “สมเดจ
พระเจาลกยาเธอ เจ าฟามงกฎสมมตวงศ พงศ
อศวรกษตรย ขตตยราชกมาร” ตอมาเมอพระชนมายได
๑๒ พรรษา ทรงไดรบมอบหมายใหคมกองทพและ
เสบยงอาหารออกไปรบครอบครวมอญทเมอง
กาญจนบร มสมเดจพระสมพนธวงศเธอ เจาฟา
กรมหลวงพทกษมนตร พระปตลาตามเสดจดวย
พทธศกราช ๒๓๕๙ พระชนมาย ๑๓ พรรษา
สมเดจพระบรมชนกนาถโปรดใหมพระราชพธโสกนต
ครงใหญ ณ พระทนงดสตมหาปราสาท และเมอ
พระชนมาย ๑๔ พรรษา ทรงผนวชเปนสามเณร
ณ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม สมเดจ
พระสงฆราช (ม) เปนพระอปชฌาย แลวประทบ
จ�าพรรษา ณ วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ ทรงบรรพชา
อย ๗ เดอน จงทรงลาผนวช หลงจากนนเสดจ
ประทบ ณ พระทนงดสตมหาปราสาท ทรงศกษาวชา
ความรตาง ๆ ตามราชประเพณส�าหรบพระราชกมาร
เชน การฝกหดอาวธ และวชาคชศาสตร สมเดจ
พระบรมชนกนาถโปรดใหบญชาการกรมมหาดเลก
พทธศกราช ๒๓๖๗ พระชนมายครบ ๒๑
พรรษา ทรงผนวช ณ วดพระศรรตนศาสดาราม สมเดจ
พระสงฆราช (ดอน) เปนพระอปชฌาย พระนาม
ฉายาในขณะทรงผนวชคอ “วชรญาโณ” เสดจไป
ประทบแรมทวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ ๓ วน แลว
เสดจขนไปจ�าพรรษา ณ วดสมอราย (วดราชาธวาส
วหาร) ได ๑๕ วน พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลา
นภาลยเสดจสวรรคตโดยมไดทรงมอบราชสมบตแก
เจานายพระองคใด พระบรมวงศานวงศและเสนาบด
ชนผใหญประชมปรกษากนแลว ไดอญเชญพระเจา
ลกเธอ กรมหมนเจษฎาบดนทร พระราชโอรสพระองค
ใหญ พระเชษฐาตางพระมารดาขนเปนพระมหากษตรย
ดวยทรงเจรญพระชนมายกวา ๑๗ พรรษา และทรงม
ประสบการณมากทงดานการคา การสงคราม และ
การปกครอง
พระบาทสมเดจพระจอมเกล าเจ าอย หว
ทรงผนวชอย ตลอดรชกาลท ๓ เปนเวลา ๒๗ ป
แรกเสดจจ�าพรรษา ณ วดสมอราย ทรงศกษา
อบรมวปสสนาธระ ตอมาทรงยายกลบมาจ�าพรรษา
ณ วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ ทรงศกษาภาษาบาล
3ปท ๑๒๑ ฉบบท ๔ ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน ๒๕๕๖
นตยสารยทธโกษ
พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว และ สมเดจพระเทพศรนทราบรมราชน ฉายเมอ พ.ศ. ๒๔๐๓
พระปรยตธรรม ทรงสอบไดเปรยญ ๕ ประโยค และ
เชยวชาญรอบรพระไตรปฎกอยางแตกฉาน พระบาท
สมเดจพระนงเกลาเจาอย หวทรงแตงตงใหด�ารง
ต�าแหนงแมกองสนามหลวง ตรวจสอบภาษาบาล
และพระราชทานเลอนสมณศกดเปนพระราชาคณะ
ในพทธศกราช ๒๓๗๒ ตอมาทรงยายมาประทบ
ณ วดสมอราย อกครงหนง ทรงปฏบตพระองค
เปนผน�าในการช�าระวตรปฏบตของสงฆใหเครงครด
ตอพระธรรมวนยยงขน มภกษสามเณรเลอมใส
ปฏบตตามเปนอนมาก ไดรวมตวจดตงเปนพระสงฆ
คณะใหมเรยกคณะธรรมยตหรอธรรมยตกนกาย
สวนพระสงฆในนกายเดม คอมหานกาย กปรบปรง
วตรปฏบตใหเครงครดเชนกน ยงผลใหการพระศาสนา
เรยบรอยขน
พทธศกราช ๒๓๗๙ พระบาทสมเดจพระ
นงเกล าเจ าอย หวทรงอาราธนาใหเสดจมาเป น
เจาอาวาสครองวดบวรนเวศวหาร ซงเปนพระอาราม
แหงใหมทเพงสรางเสรจ ขณะมพระชนมาย ๓๒ พรรษา
และทรงผนวชได ๑๒ พรรษาแลว พระองคทรง
จดระเบยบการคณะสงฆ การปกครองวด ตลอดจน
อบรมฝายฆราวาสทเขาวด ระเบยบทส�าคญทงหลาย
เหลานไดยดถอปฏบตสบมาจนปจจบน ทรงเปนท
ยอมรบนบถอของบคคลทวไปในพระปรชาญาณ
๑. ทรงต งโรงเรยนสอนภาษาบาล ขนท
วดบวรนเวศวหาร ทรงสงสมณทตไปยงเมองแคนด
ในเกาะลงกา เพอศกษาพระธรรมวนยและน�ามา
ประพฤตปฏบต และเผยแพรใหเจรญร งเรองใน
บานเมอง
๒. ทรงคดตวอกษรอรยกะทงแบบตวพมพ
และตวเขยนไทย ใชพมพต�าราภาษาบาล
๓. ทรงต ง โรงพมพ ของคนไทยขน เป น
แหงแรกทวดบวรนเวศวหาร และโปรดใหตพมพ
หนงสอทางพระพทธศาสนาขนหลายเลม เชน หนงสอ
พระปาตโมกข หนงสอสวดมนต
๔. ทรงรเรมการเทศนาเปนภาษาไทยแทนการ
ยกคาถาภาษาบาลมากลาวกอนอธบายความ
ขณะทรงผนวช มหาอ�านาจตะวนตกก�าลง
ขยายอทธพลเข ามาในภมภาคเอเชยตะวนออก
เฉยงใต ทรงตระหนกถงความจ�าเปนในการคบคา
สมาคมกบชาวตะวนตกและการเรยนภาษาตางประเทศ
จงทรงศกษาภาษาละตนกบสงฆราชปาลเลอกวซ
และภาษาองกฤษจากหมอสอนศาสนา ดร.แดน บช
บรดเลย ดร.เรโนลด เฮาส และมสเตอร เจสซ
แคสเวล เปนผลใหทรงศกษาวทยาการความกาวหนา
ของตะวนตกหลายแขนง อาท วชาภมศาสตร
คณตศาสตร และดาราศาสตร จนทรงสามารถรเทาทน
พระราชหตถเลขา พระบาทสมเดจ
พระจอมเกลาเจาอยหว ทรงภาษาบาล
ดวยอกษรอรยกะ
จารกสโขทยหลกท ๑
4 ปท ๑๒๑ ฉบบท ๔ ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน ๒๕๕๖
นตยสารยทธโกษ
ความคดอาน ตลอดจนความผนแปรของสถานการณ
โลกในขณะนนไดเปนอยางด นอกจากนนการทได
เสดจธดงคจารกไปบชาปชนยสถานตามหวเมอง
ตาง ๆ เชน พระปฐมเจดย จงหวดนครปฐม ท�าให
ทอดพระเนตรเหนสภาพบานเมองและความเปน
อย ของราษฎรอย างแท จรง ประการส�าคญคอ
ในพทธศกราช ๒๓๗๖ ทรงพบ “ศลาจารกสโขทย
หลกท ๑” ของพอขนรามค�าแหงมหาราช ทเมอง
สโขทยเกา โปรดใหน�ามาไวทวดสมอราย พรอม
กบพระแทนมนงคศลาบาตร และศลาจารกสโขทย
หลกท ๔ เมอเสดจขนครองราชยไดโปรดใหยายไป
ไววดพระศรรตนศาสดาราม ดวยพระปรชาสามารถ
ดานอกษรศาสตร ประกอบกบทรงสนพระราชหฤทย
ดานประวตศาสตร จงทรงอานจารกทง ๒ หลกได
เปนการวางรากฐานและแนวทางใหกบการศกษา
อกษรโบราณ รวมท งการศกษาประว ตศาสตร
และโบราณคดในยคตอ ๆ มา พระองคทรงไดรบ
ประกาศนยบตรเมอพทธศกราช ๒๓๙๘ จาก
ราชสมาคมโบราณคดเหนอในกรงโคเปนเฮเกน
ประเทศเดนมารก ถวายพระเกยรตยศวาทรงเปน
กษตรย ในเอเชยททรงรอบร ในอกษรศาสตรและ
วทยาศาสตร อกทงยงถอวาพระองคเปนสมาชก
ผรวมกอตงราชสมาคมดงกลาวดวย
เมอพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว
เสดจสวรรคต พระบรมวงศานวงศ เสนาบด และ
ขาราชการชนผ ใหญ ไดกราบบงคมทลอญเชญขน
ครองราชย จงทรงลาผนวช เสดจขนเถลงถวลย-
ราชสมบต เมอวนท ๓ เมษายน พทธศกราช ๒๓๙๓ และ
มพระราชพธบรมราชาภเษก เมอวนท ๑๕ พฤษภาคม
พทธศกราช ๒๓๙๔ ทรงสถาปนาเจาฟากรมขนอศเรศ
รงสรรค สมเดจพระอนชาธราช ผ ทรงรอบร ดาน
การตางประเทศ การทหาร และการเดนเรอขนเปน
พระบาทสมเดจพระป นเกล าเจ าอย หว ด� ารง
พระอสรยยศเสมอพระเจาแผนดนอกพระองคหนง
ตลอดรชสมยของพระองค ทรงบ�าเพญพระราช
กรณยกจตาง ๆ และทรงสนพระราชหฤทยใฝศกษา
วทยาการของประเทศตะวนตก
5ปท ๑๒๑ ฉบบท ๔ ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน ๒๕๕๖
นตยสารยทธโกษ
พระรำชพธบรมรำชำภเษก พระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว
ในรชกาลนปรากฏวาไดมการถอน�าพพฒน
สตยา กอนพระราชพธบรมราชาภเษก ซงประกอบขน
ในวนพฤหสบด เดอน ๖ ขน ๑๕ ค�า ตรงกบวนท
๑๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๓๙๔ การพระราชพธ
เรมตงแตโหรมชอค�านวณพระฤกษ ตงบายศรแกว
บายศรเงน บายศรทอง ในวนศกร เดอน ๖ ขน ๒ ค�า
ปกน ตรศก ขนสารประเสรฐจารกพระนามลงใน
แผนพระสพรรณบฏ กวาง ๗ นว ยาว ๑๔ นว
พระมหาราชครจณเจม และประดษฐานในท
อนควรทได เคยท�ามาตามราชประเพณดงรชกาล
ก อน จากนนกประกอบการสมโภชเวยนเทยน
พระสพรรณบฏ ซงกลาวไดวาในรชกาลท ๔ นทรงแก
พระปรมาภไธยทจารกพระสพรรณบฏดวย เพราะทง
รชกาลท ๑ รชกาลท ๒ และรชกาลท ๓ มพระนาม
ขนตนวา “สมเดจพระบรมราชาธราชรามาธบด”
และมสรอยพระนามเหมอนกนทง ๓ รชกาล จง
โปรดใหประกาศสงใหเรยกพระนามอดตรชกาลตาม
นามพระพทธรปทรชกาลท ๓ ทรงพระราชอทศ
รชกาลท ๑ ใหเรยกวา แผนดนพระบาทสมเดจ
พระพทธยอดฟาจฬาโลก รชกาลท ๒ ใหเรยกวา
แผ นดนพระพทธเลศหล านภาลย รชกาลท ๓
ใหเรยกวา แผนดนพระบาทสมเดจพระนงเกลา
เจาอยหว และเรยกแผนดนของพระองควา พระบาท
สมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว
เครองราชปโภคทเพมขน ไดแก ฉลองพระองค
๓๒ ชน พระภษา ๗ ส ขวดใสน�าศรษะ ขวดแกวใส
น�า ๒ ขวด พระสพรรณภาชนใหญ พระสพรรณภาชน
นอย พระเตาราชาวด
พระราชพธถอน�าพพฒนสตยาและพระบรม
วงศานวงศ ขาราชการทงฝายหนาฝายในจดดอกไม
ธปเทยนเขาไปถวายตวตามราชประเพณ พระบาท
สมเดจพระเจาอยหวโปรดเกลาฯ ใหจดของพระราชทาน
แจกผมความดความชอบมากนอยกวาพนคน
การเสดจเลยบพระนครในรชกาลท ๔ ปรากฏว าเมอสนสดการ
พระราชพธบรมราชาภเษกแลวไดโปรดเกลาฯ ใหจด
การเสดจเลยบพระนครขนเปนพระราชพธสบเนอง
ตามราชประเพณ แตในคราวนโปรดเกลาฯ ใหจด
ทงกระบวนพยหยาตราสถลมารค และกระบวน
พยหยาตราชลมารค
พระราชด�ารสเตอนสตกอนสน กนใจทก ผทกนาม...
ในวาระสดทายแหงพระชนมชพ ทรงมพระราช
ด�ารสบางตอน ความวา...
“วนนเปนวนพระจนทรเตมดวง นกปราชญ
ทงหลายกถงความดบเปนอนมากในวนเพญดงน ควร
พระชนมายจะหมดจะดบในวนนเปนแนหลก...”
“ความตายไมเปนของมหศจรรยดอก ยอม
เหมอนกบทกรปทกนาม และผดกนทตายก อน
ตายหลงแตตองตายเหมอนกนทงสน กบดนกาลมาถง
ฉนเขาแลว ฉนจงไดอ�าลาทาน...”
แลวทรงเจรญพระกรรมฐานสมาธภาวนา
จนสวรรคต ณ พระทนงอภเนาวนเวศน ในพระบรม
มหาราชวง
พระราชหตถเลขาพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว
เปนผาลายพระหตถเมอครงทรงผนวช พบทพระปนหยา
ซงเปนต�าหนกทประทบ ณ วดบวรนเวศวหาร
6 ปท ๑๒๑ ฉบบท ๔ ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน ๒๕๕๖
นตยสารยทธโกษ
พระราชด�ารสส�าคญสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณ
วโรรส ไดทรงนพนธเทศนาพระราชประวตพระบาท
สมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวไวตอนหนงวา
“ก�าล งภายนอกน เป น เหต เปล ยนแปลง
ความเปนไปของราชอาณาจกรน สงครามทเคยม
กบพมาบาง ญวนบาง กเปนอนสงบลงไป พลรบ
พาหนะนาวาศาสตราวธยทธภณฑอนเปนก�าลงท�า
ศกกเปนของลวงสมยความเขาใจในอบายด�าเนน
ราชการรกษาบานเมองตามทเคยกกลบเปนเมอยลา
เมอรวบกลาวกเทากบแปลงอาณาจกรใหม พระองค
เสดจเถลงราไชศวรรย เหมาะแก เวลา ราวกบ
ชาตาของพระราชอาณาจกรบนดาลใหเปนไป...”
พระนพนธนนาจบใจมาก ทรงเนนใหเหนถง
อท ธพลของอารยธรรมตะวนตกทบ าหล ง ไหล
เขามาสราชอาณาจกรไทย และถาไมระมดระวงใหด
แมเพยงนอยเดยว ชาตไทยทงชาตกจะถกอารยธรรม
เหลานนทวมทนจนถงแกความตายได โดยเฉพาะ
อยางยง การยดครองบานเมองชาวตะวนออก ดวยการ
อางวาจะน�าอารยธรรมอนเจรญมาให ดงนน พระราช
ภาระอนใหญยงประการแรกของพระจอมเกลาฯ
กคอการรกษาเอกราชของชาต ซงตองทรงท�าทก
วถทาง นอกจากทางการทตดงกลาวมาแลว ปญหา
เฉพาะหนาในขณะนน กคอ การรกษาเอกภาพ (Unity)
ของชาต ไวใหเหนยวแนนทสดเทาทจะท�าได
ในขณะทมหาประเทศตะวนตกพยายาม
แผอ�านาจเขามาทางเอเชยดวยนโยบาย Colonial
agrandisement นน เหตด วยพระปรชาของ
พระจอมเกลาฯ จงทรงน�าสยามรฐนาวาผานพน
มรสมรายมาไดโดยสวสดภาพ แมจะตองยอมเสยสละ
ผลประโยชนบางประการ เชน เสยสละประเทศเขมร
ซงเปนประเทศราชของไทยใหแกชาตอน เพอแลกกบ
เอกสารของชาตไทยไวกตาม
7ปท ๑๒๑ ฉบบท ๔ ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน ๒๕๕๖
นตยสารยทธโกษ
กอไผไมลมเมอ ลมมา
ไมใหญไมทานพา- ยราย
ขวนขวายบายเบยงหา หนสงบ ไวเทอญ
ผอนหนกเปนเบายาย แยบเยอง เนองนย
เขมทศคดทวแลว ฤาไฉน พระเอย
บกรงทงเกาไกล ใหมกลา
คบฝรงดงมตรใน ขณะเมอ
ฝรงโลภโอบมอควา ไขวแควน แสนเขญ
สามกรง
และใน “กระแสพระราชด�ารสในการททรง
แจกพระราชทรพยสวนพระองค” กไดทรงยนยนวา
แมพระราชทรพยอนเปนของแผนดน กมไดทรง
แสวงหาเปนผลประโยชนสวนพระองคเลย
“พระ ร าชทร พ ย ข อ งพระบาทสม เ ด จ
พระเจาอยหวซงอยในทใดกด ในพระคลงกด ขาพเจา
ไมรบประทานเลย เมอหายหกตกหลนไปเสยบาง
ดวยเหตตาง ๆ ไมเตมตามบญช ขาพเจาจะรบใช...
ถาทานผใดสงสยวาขาพเจาจะยกยอกไปขางไหน
คอพระสงฆกด ขนนางกด กขอใหเชญมาตรวจ
เอาเถด...”
ในเรองเงนสวนพระมหากษตรยนน แมสมบต
ใน ๑๒ ทองพระคลงจะเปนของพระมหากษตรย
ทรงไวซงพระราชอ�านาจเดดขาดทจะจบจายใชสอย
อยางใดกได แตพระจอมเกลาฯ กทรงแยกเปน
สดส วน เป นเ งนแผ นดน เงนส วนพระองค ม
เอกสารฉบบหนงเปน “รางประกาศพระราชทาน
พระโอรสธดาพระป นเกลาฯ” ชแจงความย งยาก
เรองการแบงสนการเงนระหวางวงหลวงกบวงหนา
เอกสารฉบบนร างขนเมอ พ.ศ. ๒๔๐๘ และยง
มขอความคางอย แตกระนนกเปนเอกสารทมคา
ทางประวตศาสตรเปนอยางยง ดงมขอความตอนหนง
ดงน
“คร น เม อพระบาทสมเดจพระน ง เกล า
เจาอย หวสวรรคตแลว ทานผ ใหญผ น อยทงปวง
ยอมใหขาพเจาเปนพระเจาแผนดน ไดเขามาอาศย
อยในคลงศภรต กอนราชาภเษกเดอนครง เจาภาษ
นายอากรตาง ๆ เอาเงนมาเพมเตมใหรายละเลกนอย
ประมาณ ๑๖๐ ช ง กคร งนนก เพราะจดแจง
การแผนดนและใหขางโนนขางนตาง ๆ ในเวลาวาง
ยงไมไดราชาภเษก ขาพเจาไมใหใชเงนคลง เพราะ
ยงไมไดเปนเจาแผนดน จะใชเงนคลงในการของตว
ไมควร เงน ๑๖๐ ชงเศษนนหมดแตกอนราชาภเษก
เมอราชาภเษกแลว เงนเหลออย ๑๐๐ บาท ขาพเจา
จงไดมารองแกกรมหลวงวงศาธราชสนทวา ขาพเจา
เปนเจาชวตมเงนชงเดยวเหมอนชาวนอกวาเจ า
ชวตจะมเงนถงชง กรมหลวงวงศาธราชจงปรกษา
เสนาบด บงคบใหชาวคลงยกเงนคลงใหขาพเจาไว
ใชสอยครงหนง ๑๐๐ ชง แลวเพมใหอก ๑๐๐ ชง
ดวยตดสนกนวา เมอเวลาวางเจาแผนดนทราชาภเษก
แลวนน ขาพเจาไดออกเงนของขาพเจาไปในราชการ
ตาง ๆ มาก ขาพเจากเอาเงน ๒๐๐ ชงนนท�าทน
หาก�าไร ตอมาไดซอสนคาฝากเรอไปขายและใหม
ผกยมเอาดอกเบย ภายหลงมผเกอหนนแตขางโนน
ข างนอก กค อยมทรพย เจรญมา เพราะต งแต
ราชาภเษกแลว การจบจายทงปวงในเงนงวดเงนคลง
ตามธรรมเนยมเดมทกอยาง ไมตองชกเงนทนเรอน
ออกใช”
“เมอขาพเจาเปนเจาแผนดนอยน ขาพเจา
ไว ต ว เป นผ รกษาแผ นดนไม ได ส� าคญเงนทอง
พระคลงเก าของใหม ข างหน าว าเป นทรพย สน
ของตว เงนทมในจ�านวนของพระบาทสมเดจพระ
นงเกลาเจาอยหวเกบไว ขาพเจากไมไดเอาไปขาง
ไหน รวบรวมไวส�าหรบแผนดนตามเดมทงเงนทงทอง
ไดจายไปแตเงนรายหมนชง พระบาทสมเดจพระ
นงเกลาเจาอยหว ใหเขยนหนงสอขอท�าพระอาราม
ทค าง จงไดจายไปในการพระอารามทค างมาแต
แผนดนนนหมดไปบาง กและการจายตาง ๆ ตามเคย
อยางแตกอน กดอยางตามแบบบญชเกาแลวจาย
8 ปท ๑๒๑ ฉบบท ๔ ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน ๒๕๕๖
นตยสารยทธโกษ
ไปทกชองทกประต กการจายซงเปนการใหม ๆ คอ
ยกไปเปนเบยหวดเงนเดอนในพระบวรราชวงกด
เพมเบยหวดเงนเดอนเจาตางกรมไมมกรมกดจาย
หดทหารขนกด ท�าเรอรบเรอกลไฟกด ท�าการ
พระราชวงและพระนครกด ขาพเจาไดปรกษาเจานาย
ผใหญและทานเสนาบด เหนพรอมกนตงลงเปนต�ารา
แลวจงไดใชจายไป ทยงไมไดปรกษากใชไปตามแบบ
เกาจนทกวนน”
“กเงนทไดนอกจากจ�านวนขนทองพระคลง
ตามตราตงเจาภาษนายอากร และเงนสวยหวเมอง
และตวเลขไพรหลวงสวยตามเคยส�าหรบแผนดน
หรอบรรณาการแต หวเมองขนแก แผ นดน เงน
ทงปวงนกใชในรวมเบยหวดอยางหนง จายขาราชการ
ตาง ๆ ตามต�าราเกาและต�าราใหมอยางหนง เปน
เงนสนไปปหนง ๆ สองหมนชงไปไมต�าลงมา กแต
เพราะขาพเจาอตสาหเสอกสนหาตามก�าลง ดวยไวตว
เหมอนอยางไมไดเปนเจาแผนดน กมเงนขนดวยคาขาย
ไดก�าไรบาง ทานขางโนนขางนมคณปการชวยหาให
บาง ใหชาวนอกประเทศกยมไดดอกเบยบาง มขน
จงจบจายใหเปนคณแกบตรภรรยา ขาพเจานอกจาก
เบยหวดและเงนเดอนซงพระเจาลกเธอและจอม
ขางในไดรบพระราชทานมา เบยหวดและเงนเดอน
ทแจกแกบตรภรรยาขาพเจาและพเลยง นางนมของ
บตรขาพเจา ทเอาเงนคลงไปนนกแตตามต�าราเกา ตาม
อยางกอนเจานายในพระบรมมหาราชวงไดไปเทาใด
กใหไปเทานน ตามใหญตามนอย”
ในการแตงตงขาราชการ ทรงเลอกสรรคนด
มศลธรรมเขาด�ารงต�าแหนงแลว ยงไดทรงค�านงถง
หลกรฐประศาสนศาสตรในขอ Put the right man in the right job ดงพระราชหตถเลขาถง
พระบาทสมเดจพระป น เกล า เจ าอย ห ว เม อ
วนองคาร เดอน ๖ ขน ๑๑ ค�า พ.ศ. ๒๔๐๖ ความ
ตอนหนงวา
“กถาทานไมไดทรงใชสอยหรอใชสอยแต
นอยในการทเขาช�านาญ ความฉลาดอาจหาญ
ของพวกนนกจะไปอนนงอยไมเปนคณแกแผนดน
ทวไป แลไมเปนประโยชนแกตวเขาบาง...”
9ปท ๑๒๑ ฉบบท ๔ ประจ�ำเดอนกรกฎำคม - กนยำยน ๒๕๕๖
นตยสารยทธโกษ
