29
ปปปปปปปปปปปป ป ปปปปปปปป

ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

  • Upload
    padvee

  • View
    1.410

  • Download
    2

Embed Size (px)

DESCRIPTION

ญาณวิทยา ขอบข่ายเนื้อหา ความหมายและความสำคัญของญาณวิทยา บ่อเกิดและขอบเขตของญาณวิทยา ทฤษฎีทางญาณวิทยา

Citation preview

Page 1: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ปรั�ชญาเบื้องต้�น บื้ทท�� ๔ ญาณวิ�ทยา

Page 2: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

บื้ทท�� ๔ ญาณวิ�ทยา

ขอบื้ข�ายเนอหา ควิามหมายและควิามสำ!าค�ญของญาณวิ�ทยา บื้�อเกิ�ดและขอบื้เขต้ของญาณวิ�ทยา ทฤษฎี�ทางญาณวิ�ทยา

Page 3: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

Tell me and I will forgetShow me and I will remember,Involve me and I will understand

Page 4: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ญาณวิ�ทยาEpistemology

คอ ทฤษฎี�ท��วิ�าด�วิยควิามรั(� ซึ่*�งน!ามาอธิ�บื้ายควิามจรั�งเป-นกิฎีเกิณฑ์/ท��มาจากิเหต้0ผล เป-นวิ�ธิ�กิารัท��ท!าให�เกิ�ดควิามรั(�จากิควิามจรั�ง รั(�สำาเหต้0ท��ให�เกิ�ดเรั�องน�น ๆ โดยกิารัใช�ทฤษฎี�วิ�เครัาะห/ป5ญหา เป-นควิามพยายามต้อบื้ค!าถามและหาควิามหมายเกิ��ยวิกิ�บื้ควิามรั(�ในด�านต้�าง ๆ

โดยเน�นวิ�า เรัารั(�ควิามจรั�งน�นได�อย�างไรั (How to know reality?)

Page 5: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ญาณวิ�ทยา

วิ�ชาวิ�าด�วิยควิามรั(�หรัอทฤษฎี�วิ�าด�วิยควิามรั(�

Epistemology

ญาณ วิ�ทยา

Espisteme Logos

วิ�ชาหรัอควิามรั(�ควิามรั(�

+

ควิามรั(� หรัอ Knowledge ทฤษฎี� หรัอ ศาสำต้รั/+

๔. ๒ ควิามหมายของญาณวิ�ทยา

Page 6: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ควิามสำ!าค�ญของญาณวิ�ทยา

เป-นห�วิใจในกิารัด!าเน�นกิารัหาควิามรั(�

“กิารัศ*กิษากิรัรัมวิ�ธิ�แห�งควิามรั(�ของเรัาด�วิยวิ�จารัณญาณควิรัจะเป-นพนฐานของควิามค�ดค!าน*งท0กิอย�าง”

**ล�ทธิ�ค�านท/ใหม�

Page 7: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

บื้�อเกิ�ดของญาณวิ�ทยา

บื้�อเกิ�ดของญาณวิ�ทยาเกิ�ดข*นจากิแนวิควิามค�ดทางปรั�ชญา ท��ต้�องกิารัอธิ�บื้ายกิารัเกิ�ดข*นของควิามรั(�ของมน0ษย/ ซึ่*�งต้�อมาแนวิควิามค�ดทางปรั�ชญาน�ได�พ�ฒนาเป-นทฤษฎี�ญาณวิ�ทยา เช�น

ทฤษฎี�เหต้0ผลน�ยม (Rationalism) ทฤษฎี�ปรัะจ�กิษ/น�ยม (Empiricism) ทฤษฎี�อน0มานน�ยม หรัอทฤษฎี�ควิามรั(�เช�งวิ�จารัณ/ (Apiorism)

ทฤษฎี�สำ�ญชาต้ญาณน�ยม หรัออ�ชฌั�ต้ต้�กิญาณ (Intuitionism)

Page 8: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ขอบื้เขต้ของญาณวิ�ทยา

๑) วิ�ธิ�สำรั�างควิามรั(�

๒) ธิรัรัมชาต้�ของควิามรั(�

๓) ควิามแท�จรั�งของควิามรั(�

๔) เง�อนไขหรัอเหต้0ป5จจ�ยแห�งควิามรั(�

๕) มาต้รัฐานในกิารัต้�ดสำ�นควิามรั(�

Page 9: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

กิารัสำรั�างควิามรั(�ม� 4 วิ�ธิ�คอ วิ�ธิ�ท��ย*ดถอล�ทธิ�ท��ม�อย(�

ต้�งแต้�เด�ม วิ�ธิ�ต้�งข�อสำงสำ�ย แล�วิสำรั�าง

ควิามรั(�ข*น วิ�ธิ�วิ�จารัณ/ พ�จารัณาสำม

เหต้0สำมผล วิ�ภาษวิ�ธิ� ข�อโต้�ต้อบื้

๑) วิ�ธิ�สำรั�างควิามรั(�

Page 10: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

กิล0�มจ�ต้น�ยม เช�อวิ�า ธิรัรัมชาต้�ของควิามรั(�อย(�ท��บื้0คคลหรัออย(�ท��จ�ต้

กิล0�มสำ�จน�ยม เช�อวิ�า วิ�ต้ถ0และค0ณสำมบื้�ต้�ม�ควิามจรั�งอย(�ในต้�วิของม�น

เองกิล0�มสำ�มพ�ทธิน�ยม

เช�อวิ�า ธิรัรัมชาต้�ของควิามรั(�เกิ�ดข*นได�เพรัาะควิามสำ�มพ�นธิ/ของ จ�ต้ กิ�บื้ วิ�ต้ถ0

๒) ธิรัรัมชาต้�ของควิามรั(�

Page 11: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

๑. ทฤษฎี�สำมน�ย คอ ม�ควิามรั(�หรัอเหต้0ผลต้รังกิ�น ด�วิยอาศ�ยควิามค�ดท��ท0กิคนม�เป-นพนฐานอย(�แล�วิ เช�น สำ0ทธิ�ช�ย พ(ดวิ�า ช0มพรัอย(�ทางท�ศใต้�ของกิรั0งเทพ“ ”

๒. ทฤษฎี�ควิามสำอดคล�อง จะอธิ�บื้ายสำ��งใด ต้�องต้รังต้ามสำภาวิะท��สำ��งน�นเป-นอย(�จรั�งๆ เช�น ไม�ย�อมลอยน!า

๓. ทฤษฎี�ปฏิ�บื้�ต้�น�ยม ทฤษฎี�ต้�างๆ ต้�องน!าไปปฏิ�บื้�ต้�ให�เกิ�ดปรัะโยชน/จรั�งได�

๓) ควิามแท�จรั�งของควิามรั(�

Page 12: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

น�กิปรัาชญ/ ฝ่Dายต้ะวิ�นต้กิเรั�ยกิวิ�า คาท�กิอรั�� (Categories) คอ1. สำสำารั2. กิาล3. เทศะ4. ควิามเป-นเหต้0เป-นผล

๔) เง�อนไขหรัอเหต้0ป5จจ�ยแห�งควิามรั(�

Page 13: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ม� ๒ ล�ทธิ� ท��อธิ�บื้ายไวิ� คอ

๕) มาต้รัฐานในกิารัต้�ดสำ�นควิามรั(�

(๑) ล�ทธิ�ปรัะจ�กิษวิาท เช�อวิ�า ควิามรั(�สำามารัถเปEดเผยต้�วิเองได�“ท�งผ0ดข*นในจ�ต้ของบื้0คคล และควิามรั(�จรั�งจะต้�องอาศ�ยปรัะสำบื้กิารัณ/”

(๒) ล�ทธิ�วิ�วิรัต้วิาท เช�อวิ�า ควิามรั(�ไม�สำามารัถเปEดเผยต้�วิเองได� “จะผ0ดข*นในใจกิFไม�ได� แต้�ควิามรั(�จะเกิ�ดข*นได� ต้�อเม�อม�สำ�อกิลางท��จะท!าให�เกิ�ดควิามรั(�”

Page 14: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ทฤษฎี�ญาณวิ�ทยา

เหต้0ผลน�ยม- ควิามเข�าใจ (understanding)

ปรัะสำบื้กิารัณ/น�ยม ผ�สำสำะ – (sensation)

ล�ทธิ�ค�านท/ - ท�งควิามเข�าใจและผ�สำสำะ

สำ�ญชาต้ญาณน�ยม - อ�ชฌั�ต้ต้�กิญาณ (intuition)

วิ�วิรัณ/ - กิารัเปEดเผยจากิพรัะเจ�า (revelation)

พรัะพ0ทธิศาสำนา ต้รั�สำรั(� – (enlightenment)

Page 15: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

คอแนวิควิามค�ดท��ถอวิ�ามน0ษย/ม�ควิามรั(�ต้�ดต้�วิมาต้�งแต้�เกิ�ด ซึ่*�งควิามรั(�น�นจ�ดวิ�าเป-นควิามรั(�ท��แท�จรั�ง เป-นอ�สำรัะจากิปรัะสำบื้กิารัณ/ ถอวิ�าเป-นควิามรั(�ท��แน�นอนต้ายต้�วิ ท��เรั�ยกิวิ�า ควิามจรั�งท��จ!าเป-น (necessary truth) จะต้�องไม�เป-นควิามจรั�งท��ไม�แน�นอน (contingent truth)

กิ�จกิรัรัมทางป5ญญา คอ กิารัค�ดต้ามเหต้0ผลซึ่*�งจะเป-นเครั�องมอท��สำามารัถน!ามน0ษย/ไปสำ(�ควิามรั(�ท��แน�นอนได�

ใช�วิ�ธิ�กิารัน�รัน�ย (Deduction) ในกิารัแสำวิงหาควิามรั(�

เหต้0ผลน�ยม (Rationalism)

Page 16: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

น�กิปรั�ชญาในกิล0�มเหต้0ผลน�ยม.กิ เรัอเน เดกิารั/ต้สำ/ (Rene Decartes : 1596 – 1650)

.ข บื้ารั0ค สำปEโนซึ่า (Baruch Spinoza : 1632 – 1677)

.ค คอทฟรั�ด วิ�นเฮล/ม ฟอน ไลบื้/น�ช (Cottfried Wilhelm Von Leibniz : 1646 – 1716)

Page 17: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

เรัอเน เดกิารั/ต้สำ/ (Rene Decartes : 1596 – 1650)

บื้�ดาของปรั�ชญาสำม�ยใหม� ผ(�ถอวิ�า มน0ษย/ม�ควิามรั(�ต้�ดต้�วิ“มาต้�งแต้�เกิ�ด ” (Innate Idea)

ควิามรั(�ในใจของมน0ษย/น�นกิFเหมอนกิ�บื้น!าท��ม�อย(�ในแผ�นด�น ถ�ารั(�จ�กิวิ�ธิ�กิารัข0ดกิFจะท!าให�สำามารัถค�นพบื้น!าคอควิามรั(�ในจ�ต้ของมน0ษย/ได�อย�างไม�ยากิ

Page 18: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ปรัะสำบื้กิารัณ/น�ยม (Empiricism)

• คอแนวิควิามค�ดท��ถอวิ�าควิามรั(�ของมน0ษย/ม�บื้�อเกิ�ดมาจากิปรัะสำบื้กิารัณ/เท�าน�น (Experience) ซึ่*�งหมายถ*งวิ�า ควิามรั(�เหล�าน�นจะต้�องผ�านปรัะสำาทสำ�มผ�สำท�ง 5 คอ ต้า ห( จม(กิ ล�น กิาย อย�างเด�ยวิ• ใช�วิ�ธิ�กิารัอ0ปน�ย (Induction) ในกิารัแสำวิงหาควิามรั(�

Page 19: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

น�กิปรั�ชญาในกิล0�มปรัะสำบื้กิารัณ/น�ยม1 .ฟรัานซึ่�สำ เบื้คอน (Francis Bacon : 1561 – 1626)

2. โทม�สำ ฮอบื้สำ/ (Thomas Hobbes : 1588 – 1679)

3. จอห/น ลFอค (John Locke : 1632 – 1704)

4. เดวิ�ด ฮ�วิม/ (David Hume : 1711 – 1776)

1 2 3 4

Page 20: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ฟรัานซึ่�สำ เบื้คอน พ(ดถ*งเทวิรั(ปคออคต้�ในใจมน0ษย/

วิ�าม�อย(� 4 ปรัะกิารั1 .เทวิรั(ปแห�งเผ�าพ�นธิ0/ (Idol of the Tribe) หมายถ*ง กิรัรัมพ�นธิ0/ท��ได�รั�บื้จากิกิารัอบื้รัมสำ��งสำอน

2 .เทวิรั(ปแห�งถ!า (Idol of the Cave) หมายถ*ง ปรัะสำบื้กิารัณ/สำ�วินต้�วิของมน0ษย/ในแต้�ละคน

3 .เทวิรั(ปแห�งต้ลาดน�ด (Idol of the Market place) หมายถ*ง ควิามสำ�บื้สำนในกิารัใช�ภาษาเป-นสำ��งท��น�ากิล�วิและอ�นต้รัายท��สำ0ด

4 .เทวิรั(ปแห�งโรังละครั (Idol of the Theater) หมายถ*ง รัะเบื้�ยบื้ปรัะเพณ� ปรั�ชญา ศาสำนา

Page 21: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

เบื้คอน เหFนวิ�า เทวิรั(ปท�ง 4 ท��ม�อย(�ในใจมน0ษย/น�นจะต้�องใช�ป5ญญาในกิารัท!าหน�าท��กิวิาดล�างเทวิรั(ปเหล�าน�ออกิจากิใจ เม�อท!าได� มน0ษย/จะเข�าถ*งสำ�จธิรัรัมอ�นถ(กิต้�อง

Page 22: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

จอห/น ลFอค (John Locke : 1632 – 1704)

จอห/น ลFอค เขาเหFนวิ�า ควิามรั(�ท0กิอย�างล�วินแต้�เรั��มต้�นจากิปรัะสำบื้กิารัณ/ท�งน�น (All knowledge comes from experience) น��นคอ คนเรัาเกิ�ดมาม�จ�ต้วิ�างเปล�าเหมอนกิรัะดาษขาวิท��ย�งไม�ม�ต้�วิอ�กิษรัอะไรัเข�ยนลงไปเลย

Page 23: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

เดวิ�ด ฮิ�วิม์� (David Hume : 1711 – 1776)

เจ�าของแนวิค�ด กิ�งขาน�ยม (Sceptic) ท��ผล�กิด�นแนวิควิามค�ดแบื้บื้ปรัะสำบื้กิารัณ/น�ยมจนถ*งจ0ดสำ(งสำ0ด เขาไม�เช�อในท0กิสำ��งท0กิอย�างจนกิวิ�าจะได�พ�สำ(จน/ด�วิยต้�วิเองในแต้�ละครั�ง เขากิล�าวิไวิ�ในต้อนหน*�งวิ�า “ท0กิ ๆ ฝ่Iกิ�าวิ ข�าพเจ�ารั(�สำ*กิล�งเล ควิามค�ดใหม�ท0กิครั�งท!าให�ข�าพเจ�ารั(�สำ*กิขยาดกิล�วิต้�อควิามผ�ดเหลวิไหลในเหต้0ผลของข�าพเจ�า ”

Page 24: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ล�ทธิ�ของค�านท/

เอFมมาน(เอล ค�านท/ (Immanuel Kant :

1724 – 1804)

Page 25: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

น�กิปรั�ชญาท��วิ�พากิษ/และสำรั0ปแนวิค�ดของ 2 กิล0�มท��ผ�านมา

ค�านท/ กิล�าวิวิ�า เป-นควิามเข�าใจผ�ดของฝ่Dายปรัะสำบื้กิารัณ/น�ยมซึ่*�งถอวิ�า จ�ต้ไม�ใช�ต้�วิท!างานในกิรัะบื้วินกิารักิารัท!างานรั�บื้รั(�ของมน0ษย/ และกิFเป-นควิามเข�าใจผ�ดของฝ่Dายเหต้0ผลน�ยมท��ไม�ให�ควิามสำ!าค�ญกิ�บื้ควิามรั(�ทางผ�สำสำะ

Page 26: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ญาณวิ�ทยาในพรัะพ0ทธิศาสำนาคอแนวิควิามค�ดท��ถอวิ�าควิามรั(�ข�นม(ลฐานของมน0ษย/เกิ�ด

จากิปรัะสำาทสำ�มผ�สำท�ง 6 คอ ต้า ห( จม(กิ ล�น กิาย ใจ อ�กิปรัะกิารัหน*�ง แหล�งควิามรั(�ท��มน0ษย/ได�รั�บื้จะมาจากิ

3 แหล�ง ด�งต้�อไปน� คอ• สำ0ต้มยป5ญญา ป5ญญาเกิ�ดจากิกิารัฟ5ง กิารัอ�าน• จ�นต้ามยป5ญญา ป5ญญาเกิ�ดจากิกิารัพ�จารัณา• ภาวินามยป5ญญา ป5ญญาเกิ�ดมาจากิกิารั

ฝ่Jกิฝ่นอบื้รัมจ�ต้

Page 27: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

เปรั�ยบื้เท�ยบื้ญาณวิ�ทยาของพ0ทธิศาสำนากิ�บื้ญาณวิ�ทยาในต้ะวิ�นต้กิ

พรัะพ0ทธิศาสำนา ได�วิ�จารัณ/แนวิค�ดทางต้ะวิ�นต้กิในเรั�องญาณวิ�ทยาวิ�า

สำ0ต้มยป5ญญา = ปรัะสำบื้กิารัณ/น�ยมจ�นต้ามยป5ญญา = เหต้0ผลน�ยมภาวินามยป5ญญา = อ�ชฌั�ต้ต้�กิญาณ คอ สำมถ

ภาวินา ได�แกิ� ควิามรั(�แจ�งอย�างฉั�บื้พล�น แต้�ย�งม�กิ�เลสำอย(� สำ�วินกิารับื้รัรัล0ธิรัรัมหรัอกิารัต้รั�สำรั(� น�นจะไม�ม�กิ�เลสำในจ�ต้ใจเลย ท!าให�ควิามรั(�ท��ได�รั�บื้ถ(กิต้�องช�ดเจนเสำมอ ด�งน�นเพ�อท��จะให�ได�รั�บื้ควิามรั(�ท��ถ(กิต้�อง มน0ษย/จ*งควิรัฝ่Jกิอบื้รัมจ�ต้ด�วิยสำมถภาวินา เพ�อให�จ�ต้ใจสำงบื้และเจรั�ญวิ�ป5สำสำนาภาวินา เพ�อท!าลายกิ�เลสำ

Page 28: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

จบื้บื้ทท�� ๔

Page 29: ปรัชญาเบื้องต้น บทที่ ๔

ต้�ดต้ามผลงานอ�นๆ ของเรัาได�ท��