เนปาติกปทะ ๒. นามกัณฑ์€¦ · การจำแนกนามศัพท์รู้ง่าย (๑. ปุริสาทิคณะ)

iMacUp/Desktop/ปทรปสทธแปลใหม/02นามกณฑ.indd/03082010

วาดวยการจำแนกอรรถของลงค ] .๗. เนปาตกปทะ วาดวยบทนบาต 67

๒. นามกณฑวาดวยการจำแนกนามศพทตามอรรถของวภตต

อถ ตอไป นามกวภตยาวตาโร การลงแหงวภตตนาม (มยา) อนขาพเจา วจจเต จะกลาว.

ตอไป ขาพเจาจะกลาวการลงวภตตนาม

นาม (ปท) บททชอวานาม อตถาภมข นมนโต เพราะนอมมงหนาไปสความหมาย อตตน อตถสส นามนโต จ และเพราะยงความหมายใหนอมมาในตน ทพพาภธาน ไดแกบทอนเปนชอของทพพวตถ.

เพราะนอมมงหนาไปสความหมาย และเพราะนอมเอาความหมายมาไวในตน จงชอวานาม ไดแก ชอของสงตางๆ

ปน อนง ต (นาม) นามนน ทวธ ม ๒ อยาง อนวตถรฬหวเสน โดยประเภทแหง อนวตถนาม (ชอทตงขนตรงตามความหมาย) และรฬหนาม (ชอวาทตงขนไมตรงตามความหมาย).

อนง นามนน ม ๒ อยาง คอ อนวตถนาม (ชอทตงขนตรงตามความหมาย) และรฬหนาม (ชอทตงขนไมตรงตามความหมาย)

ตวธ ม ๓ อยาง ปมตถนปสกลงควเสน โดยประเภทแหงปงลงคนาม (ชอทบงถงลกษณะความเปนชายเปนสวนใหญ) อตถลงคนาม (ชอทบงถงลกษณะความเปนหญงเปนสวนใหญ) และนปงสกลงคนาม (ชอทไมบงถงความเปนชายหรอหญง) ยถา เชน รกโข ตนไม (ปงลงค) มาลา ดอกไม (อตถลงค) และ ธน ทรพย (นปงสกลงค).

ม ๓ อยาง คอ ปงลงคนาม อตถลงคนาม และนปงสกลงคนาม เชน รกโข ตนไม มาลา ดอกไม ธน ทรพย

จตพพธ ม ๔ อยาง สามญญคณกรยายทจฉาวเสน โดยประเภทแหงสามญญนาม (ชอตามปกตธรรมชาต) คณนาม (ชอทบอกลกษณะพเศษ) กรยานาม (ชอทบอกกรยาการกระทำ) และยทจฉานาม (ชอทตงขนตามตองการ) ยถา เชน รกโข ตนไม (ธรรมดาทวไป) นโล สเขยว (มลกษณะพเศษขน) ปาจโก พอครว (ผทำหนาทหงตม) และ สรวฑโฒ ผเจรญดวยสร (ชอทตงใหไพเราะตามใจชอบ) อต อาท ดงนเปนตน.

ม ๔ อยาง คอ สามญญนาม คณนาม กรยานาม และยทจฉานาม เชน รกโข ตนไม นโล สเขยว ปาจโก พอครว สรวฑโฒ ผเจรญดวยสร ดงนเปนตน

อฏ€วธ ม ๘ อยาง อวณณวณณวณโณการนคคหตนตปกตเภเทน โดยประเภทแหง อวณณนตปกตนาม (ชอทลงทายเสยงดวยสระ อ และ อา) อวณณนตปกตนาม (ชอทลงทายเสยงดวยสระ อ และ อ) อวณณนตปกตนาม (ชอทลงทายเสยงดวยสระ อ และ อ) โอการนตปกตนาม (ชอทลงทายเสยงดวยสระ โอ) และ นคคหตนตปกตนาม (ชอทลงทายเสยงดวยนคหต).

ม ๘ อยาง คอ อการนตปกตนาม อาการนตปกตนาม อการนตปกตนาม อการนตปกตนาม อการนตปกตนาม อการนตปกตนาม โอการนตปกตนาม และนคคหตนตปกตนาม


68 คมภรปทรปสทธแปลสททตถนยและโวหารตถนย [ ๒. นามกณฑ

๒.๑. ปลลงคการจำแนกนามศพทรงาย

(๑. ปรสาทคณะ)

ตตถ (อฏ€วธส นาเมส) ในบรรดานามทงหลาย ๘ อยางเหลานน สยาทวภตตโย วภตตม ส เปนตนทงหลาย ปรา อนลงเบองหลง ปรสสททา จาก ปรส ศพท ชาตนมตตา อนมชาตเปนลกษณะ อการนตมหา ปลลงคา อนเปนปงลงค อการนต (มยา) อนขาพเจา โยชยนเต จะประกอบ ป€ม กอน.

บรรดานามทง ๘ อยางนน ขาพเจาจะประกอบ ส วภตตเปนตน เบองหลง ปรส ศพท ซงมชาตเปนลกษณะ เปนปงลงค อการนต กอน

๖๐. ชนวจนยตต ห. (๒ บท, อธการสตร) ปพพาปร สพพวจน ถอยคำทงปวง ทงกลาวกอนและกลาวหลง ชนวจนยตต

ห (ภเว) เปนถอยคำทสมควรตอพระพทธพจนนนเทยว.

ถอยคำทงกอนและหลง เปนถอยคำทสมควรตอพระพทธพจนนนเทยว

อย (โยโค) สตรน อธกาโร (โหต) เปนอธการสตร. ตตถ (สตเต) ในสตรนน ชตวา ชนะแลว ปญจ มาเร ซงมารทงหลาย ๕ อยาง อต เพราะเหตนน ชโน ชอวาชนะ พทโธ ไดแกพระพทธเจา. วจน พระดำรส ชนสส ของพระพทธเจา ชนวจน ชอวาชนวจนะ, ยตต (วจน) ถอยคำทสมควร ตสส ชนวจนสส ตอพระดำรสของพระพทธเจานน ชนวจนยตต ชอวาชนวจนยตตะ, ยตต อนรปเมว (วจน) ถอยคำทสมควรนนเทยว เตปฏกสส พทธวจนสส ตอพระพทธพจนคอพระไตรปฎก สภาวนรตตยา และตอภาษาตามสภาวธรรมชาต มาคธกาย อนเปนภาษาของชนชาวมคธ อต เพราะเหตนน อท (สตต) สตรน เวทตพพ อนนกศกษาพงทราบ อธการตถ วามประโยชนตอการตามไป.

สตรน เปนอธการสตร, ในสตรนน ผชนะมารทง ๕ ชอวาชนะ ไดแกพระพทธเจา, พระดำรสของพระพทธเจา ชอวาชนวจนะ, ถอยคำทสมควรตอพระดำรสของพระพทธเจา ชอวา ชนวจนยตตะ, หมายถง ถอยคำทสมควรอยางยงตอพระพทธพจนคอพระไตรปฎก และตอภาษา ตามสภาวธรรมชาต อนเปนภาษาของคนชาวมคธ เพราะฉะนน จงควรทราบวา สตรนมประโยชน ตอการตามไป(ทกท)

อาทกปปกา นรา จ ชนทงหลายผเกดในยคตนกปดวย พรหมาโน จ พรหมทงหลายดวย อสสตาลาปา จ บคคลผไม เคยฟงคำพดใดๆดวย สมพทธา จาป พระสมมาสมพทธเจา ทงหลายดวย ภาสเร ยอมกลาว ยาย (ภาสาย) ดวยภาษาใด, สา (ภาสา) ภาษานน มาคธ ชอวามาคธ มลภาสา อนเปน ภาษาดงเดม.



ผเกดในยคตนกป พรหม ผไมเคยฟงคำพดใดๆมากอน และพระสมมาสมพทธเจา พากนกลาวดวยภาษาใด, ภาษานน ชอวามาคธ ซงเปนภาษาดงเดม

ปน สวน อธกาโร การตามไป ตวโธ ม ๓ อยาง สหคตกมณฑกคตก-ยถานปพพกวเสน โดยประเภทแหงสหคตกะ (ตามไปเหมอนอาการไปของราชสห) มณฑกคตกะ (ตามไปเหมอนอาการไปของกบ) และ ยถานปพพกะ (ตามไปตามลำดบ). ปน สำหรบ อย (โยโค) สตรน สหคตโก (โหต) เปนสหคตกะ ปพพาปรวโลกนโต เพราะการมองหาสนธกณฑทกลาวกอน และนามกณฑเปนตนทกลาวภายหลง ยถานปพพโกเยว วา หรอเปนยถานปพพกะนนเทยว.

สวน การตามไป ม ๓ อยาง คอ สหคตกาธการะ มณฑกคตกาธการ และ ยถานปพพกาธการะ สำหรบ สตรน เปนสหคตกะ เพราะมองหาสนธกณฑทกลาวกอนและนามกณฑเปนตนทกลาวภายหลง หรอเปนยถานปพพกะกได

(กจจายโน) อาจารยกจจายนะ กตวา กระทำแลว (กจจายน) ซงคมภรกจจายนะ สกกต- วสทส ใหแตกตางจากคมภรสนสกฤต อาห กลาวแลว ปรภาส ซงปรภาสาสตร ปกตฏ€ปนตถ เพอการตงไวซงรปปรกต ชนวจนานรปวเสน โดยอาศยซงความสมควรตอพระพทธพจน.

อาจารยกจจายนะจะรจนาคมภรกจจายนะใหมความแตกตางจากคมภรสนสกฤต จงไดกลาวปรภาสาสตรเพอตงรปศพทเดมไว โดยถอความสมควรตอพระพทธพจนเปนหลก

๖๑. ลงคญจ นปจจเต. (๓ บท, ปรภาสาสตร) ลงค จ ลงคและธาต ชนวจนยตต ห อนสมควรตอพระพทธพจนนนเทยว

นปจจเต อนบณฑตยอมใหสำเรจ.

บณฑตตงลงคและธาตอนสมควรตอพระพทธพจนไวนนเทยว

ลงค ลงค ปาฏปทก เปนสงทประกอบอยในทกๆบท. ลงค ลงค ชนวจนยตต ห อนสมควรตอพระพทธพจนนนเทยว (โหต) มอย ยถา ยถา โดยประการใดๆ, ลงค ลงค อธ ในคมภรกจจายนะน (อาจรเยน) อนอาจารย นปจจเต ยอมใหสำเรจ €ปยต คอยอมตงไว ตถา ตถา โดยประการนนๆ. ธาตโว จ และธาตทงหลาย นปจจเต อนอาจารย ยอมใหสำเรจ จสทเทน ดวย จ ศพท. ลงเค เมอลงค ปรสอต คอ “ปรส” €ปเต อนทานตงไวแลว ชนวจนานรปโต โดยสมควรตอพระพทธพจน อต (อมนา สตเตน) ดวยสตรน, ตโต ตอจากนน ลงคสญญาย เมอชอวาลงค ตสส สททสส แหง ปรส ศพทนน อตถวโต อนมอรรถ ธาตปปจจยวภตตวชชตสส ซงเวนจากธาต ปจจย และวภตต กตาย อนทานกระทำแลว ปรภาสโต เพราะมปรภาสาสตร ปรสมญญา ปโยเคต วา “ปรสมญญา ปโยเค”, ปร ตอไป อโต จากสตรน ลงคคคหณ ลงคศพท อนวตตเต ยอมตามไป สพพตถ (สตเตส) ในสตรทงปวง วภตตปปจจยาทวธาเน อนเปนวธของวภตตและปจจยเปนตน.



ลงค เปนสงทประกอบอยในทกๆบท ลงคอนสมควรตอพระพทธพจนมอยโดยประการใดๆ ลงค ในคมภรกจจายนะน ทานกใหสำเรจ คอตงไว โดยประการนนๆ. และธาตทานกใหสำเรจดวย จ ศพท. เมอทานตงลงคคอ “ปรส” ไวโดยสมควรตอพระพทธพจน ดวยสตรนแลว, จากนน เมอทานทำให ปรส ศพททมอรรถแตเวนจากธาต ปจจยและวภตตนน ชอวาลงคแลว เพราะถอ คลอยตามปรภาสาสตรวา “ปรสมญญา ปโยเค”, ตอจากสตรนไป ลงค ศพท จะตามไปในทกสตรทเปนวธของวภตตและปจจยเปนตน

๖๒. ตโต จ วภตตโย. (๓ บท, วภตตวธสตร) วภตตโย วภตตทงหลาย (โหนต) ยอมลง (ปรา) ขางหลง ตโต ลงเคห

จากลงคทงหลายเหลานน

ลงวภตตหลงจากลงคนน

วภตตโย วภตตทงหลาย โหนต ยอมลง ปรา ขางหลง ตโต ชนวจนยตเตห ลงเคห จากลงคทงหลายอนสมควรตอพระพทธพจนเหลานน. (วภตตโย วภตตทงหลาย โหนต ยอมลง ปรา ขางหลง) ตเวตนาทปจจยนตนปาตโตป แมจากนบาตทม ตเว และ ตน ปจจยเปนตนอยสดทาย จสททคคหเณน ดวยการถอเอาซง จ ศพท. วภชนต ยอมจำแนก ลงคตถ ซงอรรถของลงค กมมาทวเสน โดยอำนาจแหงกรรมเปนตน เอกตตาทวเสน จ และโดยอำนาจแหงความเปน เอกพจนเปนตน อต เพราะเหตนน วภตตโย ชอวาวภตต.

ลงวภตตหลงจากลงคอนสมควรตอพระพทธพจนเหลานน, และลงวภตตหลงจากนบาตทม ตเว และ ตน ปจจยเปนตนอยสดทาย ดวยการถอเอา จ ศพท, คำทจำแนกอรรถของลงคออกเปนกรรมเปนตน และเปนเอกพจนเปนตน ชอวาวภตต

จ ปน กแล ตา วภตตโย วภตตทงหลายเหลานน กา ไดแกอะไร.

กวภตตเหลานน ไดแกอะไร

วภตตโยต (ปท) บทวา “วภตตโย” อธกาโร เปนบทตามไปไกล.

บทวา “วภตตโย” ตามไปไกล

๖๓. ส โย, อ โย, นา ห, ส น, สมา ห, ส น, สม ส. (๑ บท, สญญาสตร)

สยาทโย (สททา) ศพททงหลายม ส เปนตน วภตตโย ชอวาวภตต.

ส เปนตน ชอวาวภตต

สยาทโย ทวสตต (สททา) ศพททงหลาย ๑๔ ตว ม ส เปนตน วภตตโย นาม โหนต มชอวาวภตต. ตตถ (วภตตส) บรรดาวภตตทงหลายเหลานน ส โย อต (วภตตโย) วภตตทงหลายคอ ส โย ป€มา เปนปฐมา, อ โย อต วภตตทงหลายคอ อ โย ทตยา เปนทตยา, นา ห อต วภตตทงหลายคอ นา ห ตตยา เปนตตยา, ส น อต วภตตทงหลายคอ ส น จตตถ เปนจตตถ, สมา ห อต วภตตทงหลายคอ สมา ห ปญจม เปนปญจม, ส น อต



วภตตทงหลายคอ ส น ฉฏ€ เปนฉฏฐ, สม ส อต วภตตทงหลายคอ สม ส สตตม เปนสตตม.

ศพททง ๑๔ ตว ม ส เปนตน ชอวาวภตต บรรดาวภตตเหลานน ส โย เปนปฐมา, อ โย เปนทตยา, นา ห เปนตตยา, ส น เปนจตตถ, สมา ห เปนปญจม, ส น เปนฉฏฐ, สม ส เปนสตตม

ปน ก สญญาธการปรภาสาวธสตเตส บรรดาสญญาสตร อธการสตร ปรภาสาสตร และวธสตรทงหลาย อท (สตต) สตรน ทฏ€พพ อนนกศกษาพงทราบ สญญาสตตนต วาเปนสญญาสตร. ห จรงอย (วจน) คำ วตต อนทานกลาวไวแลว วตตย ในวตต อต วา “โก อตโถ ประโยชนอะไร (โหต) จะม วภตต อต อเนน (ปเทน) ดวยบทวา “วภตต” น, อตโถ ประโยชน (โหต) จะม อมหสส มม สวภตตสส เส (อต สตเต) ในสตรวา “อมหสส มม สวภตตสส เส”, อตรถา ถาเปนอยางอน เอกโยโค ความเปนสตรเดยวกน ปรมสตเตน กบดวยสตรกอน กตตพโพ อนทานสามารถทำได อต ดงน

พงทราบวา สตรน เปนสญญาสตร ในบรรดาสญญาสตร อธการสตร ปรภาสาสตร และวธสตร, จรงแลว ทานกลาวไวในวตตวา “บทวา ‘วภตต’ น มประโยชนอะไรหรอ มประโยชนเพอจะใชในสตรวา “อมหสส มม สวภตตสส เส”, ถาไมเปนเชนน ทานคงรวมเขาใหเปนสตรเดยวกนกบสตรกอนแลว

จ อนง เอตถ (สตเต) ในสตรน ป€มาทโวหาโร การเรยกวา ปฐมา เปนตน เอกวจนาทโวหาโร จ และการเรยกวา เอกพจน เปนตน เวทตพโพ อนนกศกษาพงทราบ อต วา สทโธ ความสำเรจ (โหต) ยอมม อนวตถวเสน โดยอำนาจแหงการคลอยตามเนอความ ปรสมญญาวเสน วา หรอโดยอำนาจแหงชอในคมภรอน.

อนง การเรยกวา ปฐมาและเอกพจน เปนตน ในสตรน ใหทราบวา เปนความสำเรจโดยคลอยตามเนอความ หรอโดยชอในคมภรอน

วจน คำเรยก เอกสส สำหรบของสงเดยว เอกวจน ชอวาเอกพจน, วจน คำเรยก พหน สำหรบสงของทงหลายจำนวนมาก พหวจน ชอวาพหพจน. ปรณ (วภตต) วภตตอนเตมลำดบ ทวนน แหง ๒ ทงหลาย ทตยา ชอวาทตยา อตอาท ดงนเปนตน. อตรถา โดยประการอนอก อปปกตนรตถกวธปปสงโค ความเกยวของกบวธอนไรประโยชนเพราะไมใชฐานะจะกระทำได สญญากรเณ ในการเรยกชอ จสทเทน ดวย จ ศพท ปรมสตเต ในสตรกอน สยา จะพงม.

คำเรยกสำหรบของสงเดยว ชอวาเอกพจน, คำเรยกสำหรบของหลายสง ชอวาพหพจน วภตตอนเตมลำดบท ๒ พอด ชอวาทตยา ดงนเปนตน ถาไมเปนเชนน จะทำใหไปเกยวของกบวธเรยกชอ ดวย จ ศพท ในสตรกอน ซงไมใชฐานะจะกระทำได เพราะไรประโยชน

ชนวจนยตต ห อต (สตต) สตรวา “ชนวจนยตต ห” ลงคญจ นปจจเต อต จ (สตต) และสตรวา “ลงคญจ นปจจเต” วตตเต ยอมตามไป. ปน สวน (กจจายโน) อาจารยกจจายนะ



อาห จะกลาว ปรภาสนตร ซงปรภาสาสตรอน อธ ในนามกณฑน ญาเปต เพอใหร อต วา “ปทนปผาทนมป แมความสำเรจแหงบท (โหต) ยอมม อวโรเธน โดยไมผด ชนวจนสส ตอพระพทธพจน”.

สตรวา “ชนวจนยตต ห” และ “ลงคญจ นปจจเต” ตามไป สวน อาจารยกจจายนะจะกลาว ปรภาสาสตรอนในนามกณฑน เพอใหรวา “บทจะสำเรจไดโดยไมผดตอพระพทธพจน”

๖๔. ตทนปโรเธน. (๑ บท, ปรภาสาสตร) ลงค ธาต จ ลงคและธาต ชนวจนยตต ห อนสมควรตอพระพทธพจนนนเทยว

นปจจเต อนทานยอมใหสำเรจ ตทนปโรเธน โดยไมผดตอพระพทธพจนนน.

ทานทำลงคและธาตอนสมควรตอพระพทธพจนใหสำเรจ โดยไมผดตอพระพทธพจน นนดวย

อนปโรโธ ความผด เตส ชนวจนาน ตอพระพทธพจนทงหลายเหลานน น โหต จะไมม ยถา ยถา โดยประการใดๆ, ลงค ลงค อธ (นามกณเฑ) ในนามกณฑน นปจจเต อนทานยอมใหสำเรจ นปผาทยต อต อตโถ อธบายวา ถกทำใหสำเรจ ตถา ตถา โดยประการนนๆ, อาขยาต จ และอาขยาต นปจจเต อนทานยอมใหสำเรจ จสทเทน ดวย จ ศพท.

อาจารยทานทำลงคในนามกณฑนใหสำเรจ โดยประการทจะไมผดตอพระพทธพจน (ดวยสตรน) และทำอาขยาตใหสำเรจ ดวย จ ศพท(ทตามมา)

เตเนว เพราะเหตนนนนเทยว (วธาน) วธการ ทฏ€พพ อนนกศกษรควรทราบ อต วา “ทววจนาคคหณ การไมถอเอาซงทววจนะ อธ จ (นามกณเฑ) ในนามกณฑนดวย อาขยาเต จ ในอาขยาตกณฑดวย วภตตปปจจยาทวธาน จ และวธของวภตตและปจจยเปนตน กต อนทานกระทำแลว สกกตวสทสโต โดยใหแตกตางจากคมภรสนสกฤต”.

เพราะเหตนนแล นกศกษรควรทราบไววา “ทานกระทำไมใหมทววจนะ ทงในนามกณฑและ อาขยาตกณฑ และทำวธของวภตตและปจจยเปนตน ใหแตกตางจากคมภรสนสกฤต”

ตตถ (วภตยาวตาเร) ในทลงแหงวภตตนน สพพสยาทวภตตปปสงเค เมอความเกยว ของกบวภตตทงปวงม ส เปนตน (สต) มอย อวเสเสน โดยไมแตกตางกน, ป€มา ปฐมาวภตต (โหต) ยอมลง ลงคตเถ ในอรรถของลงค วตตจฉาวสา ตามอำนาจแหงความปรารถนาของผกลาว (ปรภาสโต) เพราะมปรภาสา อต วา “สททปปฏปตต การประกอบซงศพท วตตจฉานปพพกา เปนไปตามลำดบของผปรารถนากลาว”.

ในทลงวภตตนน เมอวภตตทงปวงม ส เปนตน ยงไมไดแบงออกจากกน เพราะมคำกำหนดไววา “การประกอบศพท เปนไปตามลำดบของผปรารถนากลาว” ทานจงลงปฐมาวภตตในอรรถลงค ตามอำนาจแหงความปรารถนาของผกลาว ตอไป



๖๕. ลงคตเถ ป€มา. (๒ บท, ปรภาสาสตร) ป€มา ปฐมาวภตต (โหต) ยอมลง ลงคตเถ ในอรรถของลงค.

ลงปฐมาวภตต ในอรรถลงค

ป€มาวภตต ปฐมาวภตต โหต ยอมลง ลงคตถาภธานมตเต ในศพทสกวากลาวซง อรรถของลงค. ป€มา ปฐมาวภตต (โหต) ยอมลง อต (อมนา สตเตน) ดวยสตรน. ตตถาป (ป€มาวภตยาวตาเร) ในทลงแหงปฐมาวภตตแมนน เอกวจนพหวจนปปสงเค เมอความเกยว ของกนของวภตตฝายเอกพจนและพหพจน (สต) มอย อนยเมน เพราะยงไมไดกำหนดแบง, เอกตตวจนจฉาย เมอความปรารถนากลาวความเปนเอกพจน ลงคตถสส แหงอรรถปกตลงค (สนตาย) มอย ปรภาสโต เพราะมปรภาสา อต วา “เอกมห เมอของสงเดยว วตตพเพ อนบคคลจะพงกลาว เอกวจน วภตตฝายเอกพจน (โหต) ยอมลง” ป€เมกวจน ส สปฐมาวภตตฝายเอกพจน (โหต) ยอมลง.

ลงปฐมาวภตต ในอรรถปกตลงค ดงนน จงลงปฐมาวภตต ดวยสตรน, แมในทลงปฐมาวภตตนน เมอมความเกยวของกนของวภตตฝายเอกพจนและพหพจน เพราะยงไมไดกำหนดแบง, เมอมความปรารถนาจะกลาวอรรถปกตลงค เปนเอกพจน, เพราะมคำกำหนดไววา “เมอบคคลจะพงกลาวของ สงเดยว ใหลงวภตตฝายเอกพจน” จงลง ส ปฐมาวภตตฝายเอกพจน

อโตต บทวา “อโต” อโต เนนาต อโต จากสตรนวา “อโต เนน” ลงคคคหณ จ และ ลงค ศพท วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อโต” จากสตรนวา “อโต เนน” และ ลงค ศพท ตามไป

๖๖. โส. (๒ บท, อาเทสวธสตร) โอ การอาเทศเปน โอ ส แหง ส วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง อโต จาก

อ การนต (โหต) ยอมม.

หลงจาก อ การนต อาเทศ ส เปน โอ

อท (สตต) สตรน ทวปท ม ๒ บท ส โอ อต คอ ส โอ. โอกาโร การอาเทศเปน โอ อกษร สวจนสส แหง ส วภตต ปรสส อนอยขางหลง อการโต จาก อ อกษร ลงคสส ของลงค (โหต) ยอมม.

สตรน ม ๒ บท คอ ส โอ, หลงจาก อ การนตของลงค อาเทศ ส วภตต เปน โอ

ห จรงอย ววรณ การไขความ ฉฏ€วปรณาเมน โดยการเปลยนเปนฉฏฐวภตต การยโน แหงอกษรทจะถกกระทำ ป€มานททฏ€สส อนทานแสดงไวดวยปฐมาวภตต สตเตส ในสตร ทงหลาย ทฏ€พพ อนนกศกษาควรทราบไว อาเทสาเปกข อต วา มองหาการอาเทศ.

จรงอย การไขความอกษรทจะถกทำซงแสดงไวในสตรเปนปฐมาวภตต โดยเปลยนเปน ฉฏฐวภตต ควรทราบไววา มงถงการจะถกอาเทศ



จ สำหรบ เอตถ ในสตรน สต วภตต วภตตคอ ส คยหเต ยอมถกถอเอา วภตต- การยวธปปกรณโต เพราะเปนทตงของวธแหงวภตตทจะถกกระทำ วภตตคคหณานวตตนโต วา หรอเพราะการตามมาของ วภตต ศพท ตโต จ วภตตโยต อโต จากสตรนวา “ตโต จ วภตตโย”. ทฏ€พพ ควรทราบ อต วา “การยวธาเน ในทจะทำการอาเทศ สยาทน (วภตตน) แหงวภตตทงหลายม ส เปนตน วภตตเยว วภตตเทานน (โหต) ยอมม เอว อยางน สพพตถ ในทกท”.

สำหรบ ในสตรน ทานหมาย ส วภตต เพราะเปนทตงของวธการอาเทศวภตต หรอเพราะการตามมาของ วภตต ศพท จากสตรนวา “ตโต จ วภตตโย”, ควรทราบวา “ในทจะทำการอาเทศ ส วภตตเปนตน จะมแตวภตตเทานน อยางนทกท”

ปรโลเป เมอการลบสระหลง วา ปโร อสรปาต ดวยสตรวา “วา ปโร อสรปา” สมปตเต จะมาถง (กจจายโน) อาจารยกจจายนะ อาห จะกลาว ปพพโลป ซงวธการลบสระหนา ตทปวาเทน โดยใหตรงขามกบการลบสระหลงนน.

เมอจะถงการลบสระหลง ดวยสตรวา “วา ปโร อสรปา” อาจารยกจจายนะ จะกลาววธ การลบสระหนา ใหตรงขามกบการลบสระหลงนน

๖๗. สรโลโปมาเทสปปจจยาทมห สรโลเป ต ปกต. (๕ บท, โลป+นเสธวธสตร) อมาเทสปปจจยาทมห เพราะ อวภตต สระอาเทศ และสระของปจจยเปนตน

สรโลโป การลบสระหนา (โหต) ยอมม, สรโลเป เมอการลบสระหนา (กเต) อนนกศกษากระทำแลว ปกต ความเปนปกต (ปรสสรสส) แหงสระหลง (โหต) ยอมม.

เพราะ อ วภตต สระอาเทศ และสระของปจจยเปนตน ลบสระหนา, เมอลบ สระหนาแลว ปกตสระหลง

สเร ปเร เพราะสระหลง อวจเน อนเปน อ วภตต อาเทสปปจจยาทภเต จ และอนเปนอาเทศ และปจจยเปนตน โลโป การลบไป ปพพสสรสส แหงสระหนา (โหต) ยอมม, สรโลเป เมอการลบสระหนา กเต ต อนนกศกษากระทำแลวแล ปกตภาโว ความเปนปกต ปรสสรสส แหงสระหลง โหต ยอมม. จ สำหรบ เอตถ ในสตรน คหณ การถอเอา สรโลเปต ซงคำวา “สรโลเป” ปน อก ปกตภาวตถ มประโยชนตอความเปนปกต วกาเร ในความเปลยนแปลง ปรสส แหงสระหลง อมนาว กตสรโลปนมตเตเยว อนเพยง เปนนมตแหงการลบสระหนาอนสตรนนนแลกระทำแลว สมปตเต อนจะมาถง. นมตต นมต อาเทสปปจจยาทภเต สเร ปเรต วา “เพราะสระหลงอนเปนอาเทศและปจจยเปนตน” สทธ อป กพอสำเรจได ปกตภาววธานสามตถยโต เพราะความสามารถแหงวธอนเปนปกต ปรสรสส แหงสระหลง.

เพราะสระหลง อนเปน อ วภตต อาเทศ และปจจยเปนตน ลบสระหนา, เมอลบสระหนาแลว ปกตสระหลง, สำหรบ ในสตรน การถอเอาคำวา “สรโลเป” อก เพอความเปนปกต ในสระหลง ทจะเปลยนแปลง ซงเปนเพยงนมตใหลบสระหนาทสตรนทำแลว, นมตวา “เพราะสระหลงอนเปน



อาเทศและปจจยเปนตน” กพอสำเรจได เพราะสามารถปกตสระหลงได

จ ก เอตถ ในสตรน ตยาทวภตตโย วภตตม ต เปนตน ทงหลาย คยหเร อนทานยอมถอเอา ปจจยตเตน โดยความ เปนปจจย, อท อาทคคหณ อาทศพทน อาคมตถ มประโยชน ตอการรวมเอาสระอาคม อาขยาตกตเกส ในอาขยาตและกตก ทงหลาย, อาเทโส จ และสระอาเทศ ปกตปโร อนอยขางหลง จากปกต(ลงคและธาต) (คยหต) อนทานยอมรวมเอา ปจจยสาหจรยา เพราะเปนไปพรอมกบปจจย, เตน เพราะเหตนน อพภาหาทเก ปเร เพราะรปอาเทศคอ อพภ และ อาห เปนตนขางหลง ปทนตสสรโลโป การลบสระอนเปนทสดของบท น (โหต) ยอมไมม.

กในสตรน ตวภตตเปนตน ทานรวมเอาโดยเปนปจจย, อาทศพทในสตรน มประโยชนตอการรวมเอาสระอาคม ในอาขยาต และกตก, และสระอาเทศทอยขางหลงจากปกตลงคและปกตธาต ทานรวมเอาดวย เพราะเปนไปพรอมกบปจจย, ดงนน เพราะรป อาเทศคอ อพภ และ อาห เปนตนขางหลง จะไมมการลบ สระทสดของบท

ตคคหณ ตศพท สรโลปนวตตนตถ มประโยชนตอการหามซงการลบสระหนา ภกขนอาทส (สทเทส) ในศพททงหลายม ภกขน เปนตน. (อสสร พยญชน) พยญชนะอนไมมสระ (โสตชเนห) อนนกศกษาทงหลาย เนตพพ ควรนำไป ปร สสระหลง นเย ปร ยตเตต ดวยสตรวา “นเย ปร ยตเต”.

ตศพท มประโยชนตอการหามลบสระหนา ใน ภกขน ศพทเปนตน, ควรนำพยญชนะอนไมมสระ ไปประกอบกบสระหลง ดวยสตรวา “นเย ปร ยตเต”

ปรโส ตฏ€ต บรษยนอย

ปรโส จ บรษดวย ปรโส จ บรษดวย อต เพราะเหตนน วจเน เมอคำ ปรส ปรส อต วา “ปรส ปรส” วตตพเพ อนบคคลควรกลาว,

บรษและบรษ ฉะนน เมอควรจะกลาววา “ปรส ปรส”

๖๘. สรปานเมกเสสวสก. (๓ บท, โลปวธสตร) เอกเสโส การเหลอไวบทเดยว สรปาน (ปทาน) แหงบทหทงหลายอนเหมอนกน

อสก จำนวนมาก (โหต) ยอมม.

บททมรปเหมอนกนหลายบท ลบใหเหลอบทเดยว

เอโกว (สทโท) ศพทเดยวเทานน มชเฌ ในทามกลาง สรปาน สมานรปาน



ปทพยญชนาน แหงบทพยญชนะทงหลายทมรปเหมอนกน สสสเต ยอมเหลออย, อญเญ (สททา) ศพททงหลายเหลาอน อกส จำนวนมาก อาปชชนเต ยอมถง โลป ซงการลบ. เอกเสโส การเหลอไวบทเดยว (โหต) ยอมม อต ดวยสตรน.

ในทามกลางแหงบทพยญชนะทงหลายทมรปเหมอนกน ศพทเดยวเทานน ยอมเหลออย, ศพทเหลาอนจำนวนมาก ยอมถงการลบ, จงมการลบใหเหลอบทเดยว ดวยสตรน

จ สำหรบ เอตถ (สตเต) ในสตรน อสกมปโยเค เมอการประกอบเขากนแหงศพทจำนวนมาก สทเธ สำเรจแลว วตตตตาว เพราะคำททานกลาวไว สรปานนต วา “สรปาน” อกสคหณ การถอเอาซง อสก ศพท ปน อก ทสสนตถ มประโยชนตอการแสดง อต วา “อย (เอกเสโส) การเหลอไวศพทเดยวน (โหต) ยอมม อสกมปโยเค เอว ในทประกอบเขากนของศพทจำนวนมากนนเทยว เอกวภตตวสยาน เอว แหงบททงหลายอนมทตงคอวภตตเดยวกนเทานน”. จ อนง อตปปสงโค ความเกยวของกน วจฉาปโยเค ในทประกอบดวยคำซำ น (โหต) ยอมไมม วจฉาปโยคสทธยา ญาปตตตา เพราะความสำเรจดวยการประกอบเขากนแหงบทซำอนทานให รแลว นทเทเสนว ดวยการแสดงนนเทยว ปญจปญจโสต วา “ปญจปญจโส” วคคา ปญจปญจโส มนตาต เอตถ ในสตรวา “วคคา ปญจปญจโส มนตา”. อถวา อกอยางหนง อย เอกเสโส การเหลอไวบทเดยวน (โหต) ยอมม สหวจนจฉาย ในทมความประสงคจะกลาวใหรวมกน.

สำหรบ ในสตรน เมอศพทจำนวนมากประกอบเขากนสำเรจแลว เพราะทานกลาวไววา “สรปาน” การถอเอา อสก ศพทอก เพอแสดงวา “การเหลอไวศพทเดยวน มอยในทประกอบเขากน ของศพทจำนวนมาก แหงบททงหลายอนมวภตตเดยวกนเทานน”, อนง ความเกนพอดในทมคำซำ จะไมม เพราะทานใหรการประกอบบทซำกนจนสำเรจ ดวยการแสดงวา “ปญจปญจโส” ในสตรวา “วคคา ปญจปญจโส มนตา”, อกอยางหนง การเหลอไวบทเดยวน จะมในทประสงคกลาวให รวมกน

จ สำหรบ เอตถ ในสตรน วรเปกเสโส การทำรปท ตางกนใหเหลอรปเดยว ปตนนตอาทส ในอทาหรณทงหลายม ปตน เปนตน โหต ยอมม วา บาง โยควภาคโต โดยการแบงสตร เอกเสสวสก อต วา “เอกเสสวสก”.

สำหรบสตรน มการทำรปทตางกนใหเหลอรปเดยวบาง โดยการแบงสตรวา “เอกเสสวสก” เชน อทาหรณวา ปตน เปนตน

พหตตวจนจฉาย เมอความปรารถนาจะกลาวความมมาก ลงคตถสส แหงอรรถของลงค ตตเถว ใน ปรส ศพทนนนนแล (สนตาย) มอย, ป€มาพหวจน โย โยปฐมาวภตตฝายพหพจน (โหต) ยอมมลง พหมห วตตพเพ พหวจนนต (ปรภาสโต) เพราะมคำกำหนดไววา “เมอ สงของมากอนบคคลควรกลาว ใหลงพหพจน”. ปรส โย อตธ ในรปนวา “ปรส โย” อโต วาต จ บทวา “อโต” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

ใน ปรส ศพทนนนนแล เมอตองการกลาวอรรถของลงคใหมมาก ใหลง โย ปฐมาวภตต ฝายพหพจน เพราะมคำกำหนดไววา “เมอจะกลาวสงของมาก ใหลงพหพจน” ในรปนวา “ปรส



โย” บทวา “อโต” และ “วา” ตามไป

๖๙. สพพโยนนมาเอ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อาเอ การอาเทศเปน อา และ เอ ทงหลาย สพพโยนน แหง โย และ น

ทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง อโต จาก อ การนต โหนต ยอมม วา บาง.

หลงจาก อ การนต อาเทศ โย และ น เปน อา และ เอ บาง

อากาเรการาเทสา การอาเทศเปน อา อกษร และ เอ อกษรทงหลาย ยถากกม ตามลำดบ ป€มาโยนน แหง โย และ น ปฐมา ทงหลายดวย ทตยาโยนน จ แหง โย และ น ทตยา ทงหลายดวย สพเพส ทงปวง ปเรส อนอยขางหลง อการนตโต ลงคมหา จากลงคอนเปน อ การนต โหนต ยอมม วา บาง. อากาโร การอาเทศเปน อา (โหต) ยอมม อต ดวยสตรน. สพพคคหณ สพพศพท สพพาเทสตถ มประโยชนตอการอาเทศวภตตทงตว. สรโลปาท วธมการลบวภตตเปนตน (โหต) ยอมม ปรมสทส เอว เหมอนในสตรกอนนนเทยว.

หลงจากลงค อ การนต ทงปวง อาเทศ โย และ น ปฐมา เปน อา และอาเทศ โย และ น ทตยา เปน เอ บาง ตามลำดบ ดงนน จงอาเทศเปน อา, สพพศพท มประโยชนตอการอาเทศวภตตทงตว, ลบวภตตเปนตน เหมอนในสตรกอนนนแหละ

วา อต เอว บทวา “วา” (ก) มประโยชนอะไร. (อนจจาเทสตถ มประโยชนตอการอาเทศไมแนนอน ยถา เชน) รปา รปาน, อคคโย, มนโย.

บทวา “วา” มประโยชนตอการอาเทศไมแนนอน เชน รปา รปาน, อคคโย, มนโย.

อย วาสทโท วาศพทน ววตถตวภาสตโถ มอรรถกลาวกำหนด. เตน จ เพราะเหตนนแล เอตถ ในสตรน

วาศพทน มอรรถกลาวกำหนด เพราะฉะนน ในสตรน

วาสต วาศพท ทเปต ยอมแสดง นจจ เอว จ ปลลงเค วธ ซงวธอนแนนอนในปงลงคดวยนนเทยว อนจจ จ นปสเก วธ ซงวธอนไมแนนอนในนปงสกลงคดวย อสนต เฌ กตตเต ต วธ ซงวธอนไมม ในท อวณณะชอ ฌ อนทานอาเทศเปน อ แลวดวย.

วาศพท จงแสดง (๑) วธอนแนนอนในปงลงค (เชน ปรสา) (๒) วธอนไมแนนอนในนปงสกลงค (เชน รปา รปาน) และ (๓) วธอนไมม ในทททานอาเทศ อวณณะชอ ฌ เปน อ แลว (เชน อคคโย มนโย)

ตตเถว ใน ปรส ศพทนนนนแล อาลปนวจนจฉาย เมอความประสงคจะกลาวซงคำเรยกใหรตว (สนตาย) มอย ลงคตเถ ป€มาต สตรวา “ลงคตเถ ป€มา” วตตเต ยอมตามไป.



ใน ปรส ศพทนนนนแลอก เมอตองการกลาวซงคำเรยกใหรตว สตรวา “ลงคตเถ ป€มา” ตามไป

๗๐. อาลปเน จ. (๒ บท, วภตตวธสตร) ป€มา ปฐมาวภตต (โหต) ยอมลง ลงคตเถ ในอรรถของลงค อาลปเน จ

อนเปนคำรองเรยกใหรตวดวย.

ลงปฐมาวภตต ในอรรถลงคสำหรบรองเรยกใหรตวดวย

ลปน คำพด อภมข กตวา ทำใหหนหนามาหา อาลปน ชอวา อาลปนะ, สมโพธน หมายถงคำเรยกใหรตว. ป€มาวภตต ปฐมาวภตต โหต ยอมลง ตสม ลงคตถาภานมตเต อาลปนตถาธเก จ ในอรรถของปกตลงคอนยงดวยอรรถอาลปนะนนดวย. เอกวจนาท วธมการลงวภตตฝายเอกพจนเปนตน (โหต) ยอมม ปเร วย เหมอนในสตรกอน.

คำพดททำใหหนหนามาหา ชอวา อาลปนะ หมายถงคำเรยกใหรตว, ลงปฐมาวภตต ในอรรถ ปกตลงคสำหรบรองเรยกใหรตวนนดวย, ลงวภตตฝายเอกพจนเปนตน เหมอนในสตรกอน

ปรส ส อต อตร ในรปวา “ปรส ส” น

๗๑. อาลปเน ส คสญโญ. (๓ บท, สญญาสตร)

ส สวภตต อาลปเน ในอาลปนะ คสญโญ (โหต) มชอวา ค.

ส วภตต ในอาลปนะ มชอวา ค

ส สวภตต วหโต อนตงอย อาลปนตเถ ในอรรถอาลปนะ คสญโญ โหต มชอวา ค, คสญญาย เมอการตงชอวา ค (กตาย) อนนกศกษากระทำแลว อต ดวยสตรน เค อต บทวา “เค” โภ เค ตต อโต จากสตรนวา “โภ เค ต” วตตเต ยอมตามไป.

ส วภตตอนลงในอรรถอาลปนะ มชอวา ค, เมอตงชอวา ค ดวยสตรนแลว, บทวา “เค” จากสตรวา “โภ เค ต” ตามไป

๗๒. อการปตาทยนตานมา. (๒ บท, อาเทสวธสตร) เค เพราะ ค อา การอาเทศเปน อา อการปตาทวนตาน แหง อ อกษร

และสระอนเปนทสดของ ปต ศพทเปนตนทงหลาย (โหต) ยอมม.

เพราะ ค อาเทศ อ ทสดลงค และสระทสดของ ปต ศพทเปนตน เปน อา

เค ปเร เพราะ ค ขางหลง ลงคสส สมพนธ อกาโร จ ออกษรอนมความเกยวของกนของลงคดวย ปตสตถอต เอว อาทน อนโต จ สระอนเปนทสดของศพททงหลายมอยางนคอ ปต และ สตถ เปนตนดวย อาปชชเต ยอมถง อาการตต ซงความเปน อา อกษร.

เพราะ ค ขางหลง อาเทศ อ อกษรสดทายของลงค และสระสดทายของศพททงหลายม ปต และ สตถ เปนตน เปน อา



เค รสสมต จ บทวา “เค” และ “รสส” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “เค” และ “รสส” ตามไป

๗๓. อากาโร วา. (๒ บท, รสสวธสตร) เค เพราะ ค อากาโร อาอกษร (อาปชชเต) ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ

วา บาง.

เพราะ ค รสสะ อา เปน อ บาง

เค ปเร เพราะ ค ขางหลง ลงคสส สมพนธ อากาโร อาอกษรอนมความเกยวของกน ของลงค อาปชชเต ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ วกปเปน โดยไมแนนอน. อย (รสสสโร) เสยงรสสะน (โหต) ยอมม อาลปเน ในการเรยก อทรฏ€สส เอว ของบคคลผอยในทไมไกลเทานน.

เพราะ ค ทำรสสะ อา ทสดลงค เปน อ บาง, เสยงรสสะน ใชเรยกผอยใกลแล

๗๔. เสสโต โลป คสป. (๔ บท, โลปวธสตร) คสป แม ค และ ส ทงหลาย (ปรา) อนอยขางหลง เสสโต (ลงคมหา)

จากลงคทเหลอ (อาปชชนเต) ยอมถง โลป ซงการลบ.

หลงจากลงคทเหลอ ลบ ค และ ส

อญโญ สตรอน นททฏเ€ห จากสตรทงหลายอนถกแสดงแลว ส โส สยา จ สขโต คสเส วา ฆเต จาต เอว อาทห มสตรวา “ส” “โส” “สยา จ” “สขโต คสเส วา” และ “ฆเต จ” ดงนเปนตน เสโส นาม ชอวาเสสะ. คสอต เอเต วภตตทงหลายเหลานคอ ค และ ส (ปรา) อนอยขางหลง ตโต เสสโต ลงคมหา จากลงคทเหลอนน อาปชชนเต ยอมถง โลป ซงการลบ.

สตรอนทเหลอจากสตร “ส” “โส” “สยา จ” “สขโต คสเส วา” และ “ฆเต จ” เปนตน อนถกแสดงแลว ชอวาเสสะ, หลงลงคทเหลอจากสตรเหลานน ใหลบ ค และ ส

อปคคหณ อปศพท ทตยตถสมปณฑนตถ มประโยชนตอการกำหนดเอาเนอความท ๒ (คอ ส). จ อนง สคคหเณ เมอ ส วภตต สตป แมมอย เอตถ ในสตรน คอต วจน เอว การกลาววา “ค” นนแล ญาปก เปนคำใหร อาลปนาคคหณสส ซงการไมถอเอาอาลปนะ สคคหเณ ใน ส วภตต อญญตถาป ในสตรทงหลายแมเหลาอน. เกจ (อาจรยา) อาจารยทงหลายบางทาน ปยชชนเต ยอมประกอบ ภวนตสทท วา ซง ภวนต ศพทบาง เหสทท วา ซง เห ศพทบาง อาลปนาภพยตตยา เพอความปรากฏชดแหงอาลปนะ.

อปศพท มประโยชนตอการกำหนดเอาเนอความท ๒ (คอ ส) อนง แมในสตรนจะม ส วภตตแลว การกลาววา “ค” อก กเพอใหรวา ในอาลปนะจะไมเรยกวา ส รวมไปถงสตรแมเหลาอน บางอาจารย ทานใส ภวนต ศพทบาง เห ศพทบาง เพอใหเหนอาลปนะไดอยางชดเจน



โภ ปรส ตฏ€ ดกอนบรษผเจรญ เชญยนขน, เห ปรสา วา หรอ เฮบรษ. พหวจเน ในฝายพหพจน น วเสโส กไมแตกตางกน. ภวนโต ปรสา ตฏ€ถ ดกอนบรษทงหลายผเจรญ เชญยนขน.

ตตเถว ใน ปรส ศพทนนแล กมมตถวจนจฉาย เมอความปรารถนาจะกลาวซงอรรถ กมมะ (สนตาย) มอย วาต บทวา “วา” วตตเต ยอมตามไป.

ใน ปรส ศพทนนแหละอก เมอตองการกลาวอรรถกมมะ บทวา “วา” ตามไป

๗๕. ย กโรต ต กมม. (๔ บท, สญญาสตร)

กโรต ยอมกระทำ ย ซงสงใด วา กตาม, ต สงนน กมม ชอวากมมะ.

ทำสงใดกตาม สงนน ชอวา กมมะ

ย วา กโรต ยอมกระทำซงการกะใดกตาม ย วา วกโรต ยอมแปรรปซงการกะใดกตาม ย วา ปาปณาต ยอมเขาถงซงการกะใดกตาม, ต การก การกะนน กรยานมตต อนมกรยาเปนเครองหมาย กมมสญญ โหต มชอวากมมะ.

ทำการกะใดกตาม แปรรปซงการกะใดกตาม เขาถงซงการกะใดกตาม การกะนน มกรยา เปนเครองหมาย ชอวา กมมะ

๗๖. กมมตเถ ทตยา. (๒ บท, วภตตวธสตร) ทตยา ทตยาวภตต (โหต) ยอมลง กมมตเถ ในอรรถกรรม.

ลงทตยาวภตต ในอรรถกรรม

ทตยาวภตต ทตยาวภตต โหต ยอมลง กมมตเถ ในอรรถกรรม. ทตเยกวจน อ อทตยาวภตตฝายเอกพจน (โหต) ยอมลง ปเร วย เหมอนในกาลกอน. สเร เมอสระ ลตเต อนนกศกษาลบแลว สรโลโปตอาทนา ดวยสตรทขนตนวา “สรโลโป” ทเฆ เมอการทฆะ ทฆนต ดวยสตรวา “ทฆ” สมปตเต ใกลจะถง ปกตภาโว จ ความเปนปกตดวย (โหต) ยอมม.

ลงทตยาวภตต ในอรรถกรรม, ลง อ ทตยาวภตตฝายเอกพจน เหมอนกาลกอน, เมอลบสระดวยสตรทขนตนวา “สรโลโป” แลว เมอใกลจะทฆะดวยสตรวา “ทฆ” แตเปนปกต

ปรส ปสส จงดซงบรษ.

พหวจเน ในฝายพหพจน เอกาโร การอาเทศเปน เอ อกษร โยวจนสส แหง โย วภตต (โหต) ยอมม สพพโยนนมาเอต ดวยสตรวา “สพพโยนนมาเอ”.

ฝายพหพจน อาเทศ โย วภตต เปน เอ อกษร ดวยสตรวา “สพพโยนนมาเอ”

ปรเส ปสส จงดซงบรษทงหลาย.

กตตวจนจฉาย เมอความปรารถนาจะกลาวซงอรรถกตต ตตถ เอว ใน ปรส ลงคนน



นนเทยว (สนตาย) มอย,

เมอตองการกลาว ปรส ลงคนน ใหเปนอรรถกตต

๗๗. โย กโรต ส กตตา. (๔ บท, สญญาสตร)

โย การกะใด กโรต ยอมกระทำ, ส การกะนน กตตา (โหต) มชอวากตต.

การกะใดทำ การกะนนชอวากตต

โย การกะใด อตตปปธาโน มตนเปนใหญ กโรต ยอมกระทำ กรย ซงกรยา, โส การกะนน กตตสญโญ โหต มชอวากตต.

การกะใดมตนเปนใหญ ทำกรยา การกะนนชอวากตต

ตตยาต บทวา “ตตยา” วตตเต ยอมตามไป.

๗๘. กตตร จ. (๒ บท, วภตตวธสตร) ตตยา ตตยาวภตต (โหต) ยอมลง กตตร จ ในอรรถกตตดวย.

ลงตตยาวภตต ในอรรถกตตดวย

ตตยาวภตต ตตยาวภตต โหต ยอมลง กตตร จ การเก ในอรรถกตตการกะดวย, ตตเยกวจน นา นาตตยาวภตตฝายเอกพจน (โหต) ยอมลง อต (อมนา สตเตน) ดวยสตรน.

ลงตตยาวภตต ในอรรถกตตดวย, ลง นา ตตยาวภตตฝายเอกพจน ดวยสตรน

๗๙. อโต เนน. (๓ บท, อาเทสวธสตร) เอน การอาเทศเปน เอน นา แหง นา วภตต (ปรสส) อนอยหลง อโต

จาก อ การนต (โหต) ยอมม.

หลงจาก อ การนต อาเทศ นา เปน เอน.

เอนาต บทวา “เอน” อวภตตกนทเทโส เปนบทแสดงโดยไมประกอบวภตต. เอนาเทโส การอาเทศเปน เอน นาวจนสส แหง นา วภตต ปรสส อนอยหลง อการนตโต ลงคมหา จากลงคอนเปน อ การนต โหต ยอมม. สรโลปาท วธมการลบซงสระเปนตน (โหต) ยอมม.

บทวา “เอน” แสดงโดยไมประกอบวภตต, หลงจากลงคทเปน อ การนต อาเทศ นา วภตต เปน เอน, ลบสระเปนตน

ปรเสน กต (กรรม)อนบรษกระทำแลว.

พหวจนมห ในฝายพหพจน ...

ฝายพหพจน ...



๘๐. สหสวกาโร เอ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สหส เพราะ ส และ ห วภตตทงหลาย อกาโร ออกษร (อาปชชเต) ยอมถง

เอ ซงการอาเทศเปน เอ.

เพราะ ส และ ห วภตต อาเทศ อ เปน เอ

สห อต เอเตส วภตตรเปส ปเรส เพราะวภตตทมรปทงหลายเหลานคอ ส และ ห ขางหลง อกาโร ออกษร สมพนธ อนมความเกยวของกน ลงคสส แหงลงค อาปชชเต ยอมถง เอตต ซงความเปน เอ.

เพราะวภตตทมรปวา ส และ ห เหลานอยขางหลง มการอาเทศ อ อกษรทตดอยกบลงค เปน เอ

๘๑. สมาหสมน มหาภมห วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) มหาภมห การอาเทศเปน มหา ภ และ มห ทงหลาย สมาหสมน แหง สมา

ห และ สม วภตตทงหลาย (โหนต) ยอมม วา บาง.

อาเทศ สมา เปน มหา, ห เปน ภ, และ สม เปน มห บาง

มหาภมห อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ มหา ภ และ มห สมาหสม อต เอเตส แหงวภตตทงหลายเหลานคอ สมา ห และ สม (ปเรส) อนอยขางหลง สพพโต ลงคมหา จากลงคทงปวง โหนต ยอมม ยถากกม ตามลำดบ วา บาง.

หลงจากลงคทงปวง มการอาเทศตามลำดบเหลานคอ สมา เปน มหา, ห เปน ภ, และ สม เปน มห บาง

ปรเสห ปรเสภ กต (กรรม)อนบรษทงหลายกระทำแลว.

กรณวจนจฉาย เมอความปรารถนาจะกลาวซงอรรถกรณะ ตตถ เอว ใน ปรส ลงคนน นนเทยว (สนตาย) มอย,

เมอตองการกลาว ปรส ลงคนน ใหเปนอรรถกรณะ

๘๒. เยน วา กยรเต ต กรณ. (๕ บท, สญญาสตร)

(ปคคโล) บคคล กยรเต ยอมกระทำ เยน วา ดวยการกะใดกด, ต การก การกะนน กรณ (โหต) มชอวากรณะ.

ทำดวยการกะใด การกะนนชอวากรณะ

(ปคคโล) บคคล กยรเต ยอมกระทำ เยน วา ดวยการกะใดกด, ปสสต ยอมเหน เยน วา ดวยการกะใดกด, สณาต ยอมฟง เยน วา ดวยการกะใดกด, ต การก การกะนน กรณสญญ โหต มชอวากรณะ.

ทำดวยการกะใดกด เหนดวยการกะใดกด ฟงดวยการกะใดกด การกะนนมชอวากรณะ



๘๓. กรเณ ตตยา. (๒ บท, วภตตวธสตร) ตตยา ตตยาวภตต (โหต) ยอมลง กรเณ ในอรรถกรณะ.

ลงตตยาวภตต ในอรรถกรณะ

ตตยาวภตต ตตยาวภตต โหต ยอมลง กรณการเก ในอรรถกรณการกะ, เสส วธทเหลอ กตตสม เหมอนในกตตการะ.

ลงตตยาวภตต ในอรรถกรณการกะ, วธทเหลอเหมอนในกตตการะ

อาวฏเ€น ปรเสน โส ปญญ กโรต บรษนนยอมกระทำซงบญ ดวยบรษอนตนสงแลว. ปรเสห ปรเสภ ดวยบรษทงหลาย.

สมปทานวจนจฉาย เมอความปรารถนาจะกลาวซงอรรถสมปทานะ ตตถ เอว ใน ปรส ลงคนนนนเทยว (สนตาย) มอย,

เมอตองการกลาว ปรส ลงคนน ใหเปนอรรถสมปทานะ

๘๔. ยสส ทาตกาโม โรจเต ธารยเต วา ต สมปทาน. (๗ บท,

สญญาสตร)

(ปคคโล) บคคล ทาตกาโม ประสงคเพอให โรจเต ยอมพอใจ ธารยเต วา หรอยอมทรงไว ยสส แกการกะใด, ต การกะนน สมปทาน (โหต) มชอวาสมปทานะ.

ประสงคให พอใจ หรอทรงไว แกการกะใด การกะนนชอวาสมปทานะ

(ปคคโล) บคคล ทาตกาโม ประสงคเพอให ยสส วา แกการกะใดกด, โรจเต ยอมพอใจ ยสส วา แกการกะใดกด, ธารยเต ยอมทรงไว ยสส วา แกการกะใดกด, ต การก การกะนน สมปทานสญญ (โหต) มชอวาสมปทานะ.

ประสงคใหแกการกะใดกด พอใจแกการกะใดกด หรอทรงไวแกการกะใดกด การกะนน มชอวาสมปทานะ

๘๕. สมปทาเน จตตถ. (๒ บท, วภตตวธสตร) จตตถ จตตถวภตต (โหต) ยอมลง สมปทาเน ในอรรถสมปทานะ.

ลงจตตถวภตต ในอรรถสมปทานะ

จตตถวภตต จตตถวภตต โหต ยอมลง สมปทานการเก ในอรรถสมปทานการกะ. เอกวจน ส สวภตต ฝายเอกพจน จตตถยา แหงจตตถวภตต (โหต) ยอมลง อต ดวยสตรน.

ลงจตตถวภตต ในอรรถสมปทานการกะ. ลง ส วภตต ฝายเอกพจน ของจตตถวภตต ดวยสตรน.



๘๖. สาคโม เส. (๒ บท, วภตตวธสตร) เส เพราะ ส วภตต สาคโม ส อาคม (โหต) ยอมลง.

เพราะ ส วภตต ลง ส อาคม

เส วภตตมห ปเร เพราะ ส วภตตขางหลง สการาคโม ส อกษรอาคม โหต ยอมลง สพพโต ลงคมหา หลงจากลงคทงปวง.

เพราะ ส วภตตขางหลง ลง ส อกษรอาคม

ปรสสส ธน ททาต ยอมใหซงทรพย แกบรษ.

พหวจนมห ในฝายพหพจน ทฆนต บทวา “ทฆ” วตตเต ยอมตามไป.

ในฝายพหพจน บทวา “ทฆ” ตามไป

๘๗. สนหส จ. (๒ บท, ทฆวธสตร) สนหส เพราะ ส น และ ห วภตตทงหลาย (รสสสรา) รสสสระทงหลาย

(อาปชชนเต) ยอมถง ทฆ ซงความเปนทฆะ.

เพราะ ส น และ ห วภตต ทำทฆะ รสสสระทงหลาย

สนห อต เอเตส ปเรส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส น และ ห สพเพ รสสสรา รสสสระทงหลายทงปวง อนตภตา อนเปนสระตวสดทาย ลงคสส ของลงค อาปชชนเต ยอมถง ทฆ ซงความเปนทฆะ. จคคหณ จศพท นวตตนตถ มประโยชนตอการหามซงความ เปนทฆะ อการการาน แหง อ อกษร และ อ อกษรทงหลาย กวจ บาง.

เพราะวภตตเหลานคอ ส น และ ห ขางหลง ทำทฆะ รสสสระทงปวงทเปนสระตวสดทายของลงค, จศพท มประโยชนตอการหามทฆะ อ เปน อ และ อ เปน อ บาง (สระ อ และ อ เปนทฆะกม ไมเปนทฆะกม)

ปรสาน (ธน ททาต) ยอมใหซงทรพย แกบรษทงหลาย.

อปาทานวจนจฉาย เมอความปรารถนาจะกลาวซงอรรถอปาทานะ ตตถ เอว ใน ปรส ลงคนนนนเทยว (สนตาย) มอย,

เมอตองการกลาว ปรส ลงคนน ใหเปนอรรถอปาทานะ

๘๘. ยสมาทเปต ภยมาทตเต วา ตทปาทาน. (๗ บท, สญญาสตร)

(ปคคโล) บคคล อเปต ยอมหลกไป ภย ภย (ชายเต) ยอมเกด อาทตเต วา หรอยอมเรยนเอา ยสมา จากการกะใด, ต การกะนน อปาทาน (โหต) มชอวาอปาทานะ.

หลกไป ภยเกด หรอเรยนเอา จากการกะใด การกะนน ชอวาอปาทานะ



(ปคคโล) บคคล อเปต ยอมหลกไป ยสมา วา อวธภตา จากการกะอนเปนเขตแดนใดกด, ภย ภย (ชายเต) ยอมเกด ยสมา วา จากการกะใดกด, อาทตเต ยอมเรยนเอา ยสมา วา จากการกะใดกด, ต การก การกะนน อปาทานสญญ โหต มชอวาอปาทานะ.

หลกไปจากการกะอนเปนเขตแดนใดกด ภยเกดจากการกะใดกด เรยนเอาจากการกะใดกด, การกะนนมชอวาอปาทานะ

๘๙. อปาทาเน ปญจม. (๒ บท, วภตตวธสตร) ปญจม ปญจมวภตต (โหต) ยอมลง อปาทาเน ในอรรถอปาทานะ.

ลงจปญจมวภตต ในอรรถอปาทานะ

ปญจมวภตต ปญจมวภตต โหต ยอมลง อปาทานการเก ในอรรถอปาทานการกะ. เอกวจน สมา สมาวภตต ฝายเอกพจน ปญจมยา แหงปญจมวภตต (โหต) ยอมลง อต ดวยสตรน.

อโต สพเพส อาเอต จ บทวา “อโต” “สพเพส” และ “อาเอ” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อโต” “สพเพส” และ “อาเอ” ตามไป

๙๐. สมาสมน วา. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อาเอ การอาเทศเปน อา และ เอ ทงหลาย สมาสมน แหง สมา และ สม

วภตตทงหลาย สพเพส ทงตว (ปเรส) อนอยขางหลง อโต จาก อ การนต (โหนต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก อ การนต อาเทศ สมา ทงตว เปน อา และ สม ทงตว เปน เอ บาง

อากาเรการาเทสา การอาเทศเปน อา อกษร และ เอ อกษรทงหลาย สมาสม อต เอเตส แหงวภตตทงหลายเหลานคอ สมา และ สม สพเพส ทงตว (ปเรส) อนอยขางหลง อการนตโต ลงคมหา จากลงคอนเปน อ การนต โหนต ยอมม วา บาง ยถากกม ตามลำดบ. มหาเทโส การอาเทศเปน มหา อญญตถ ในรปอน (โหต) ยอมม.

หลงจากลงคทเปน อ การนต มการอาเทศไปตามลำดบคอ สมา ทงตว เปน อา และ สม ทงตว เปน เอ บาง, ในรปอน อาเทศ สมา เปน มหา

ปรสา อเปต ยอมหลกไปจากบรษ, ปรสมหา ปรสสมา จากบรษ.

พหวจเน ในฝายพหพจน (รป) รป ตตยาสม เหมอนกบตตยาวภตต สพพตถ ในททงปวง. ภอาเทโส การอาเทศเปน ภ หสส แหง ห โหต ยอมม.

ในฝายพหพจน มรปเหมอนกบตตยาวภตตทกท. อาเทศ ห เปน ภ กม

ปรเสห ปรเสภ อเปต ยอมหลกไปจากบรษทงหลาย.



สามวจนจฉาย เมอความปรารถนาจะกลาวซงอรรถสาม ตตถ เอว ใน ปรส ลงคนนนนเทยว (สนตาย) มอย,

เมอตองการกลาว ปรส ลงคนน ใหเปนอรรถสาม

๙๑. ยสส วา ปรคคโห ต สาม. (๕ บท, สญญาสตร)

ปรคคโห ทรพย ยสส วา ของเจาของใดกด (อตถ) มอย, ต เจาของทรพยนน สาม (โหต) มชอวาสาม.

ทรพยเปนของเจาของทรพยใด เจาของทรพยนนชอวาสาม

ปรคคโห ทรพย ยสส วา ของเจาของใดกด (อตถ) มอย, ต เจาของทรพยนน สามสญญ โหต มชอวาสาม.

ทรพยเปนของเจาของทรพยใด เจาของทรพยนนมชอวาสาม

๙๒. สามสม ฉฏ€. (๒ บท, วภตตวธสตร) ฉฏ€ ฉฏฐวภตต (โหต) ยอมลง สามสม ในอรรถสาม.

ลงฉฏฐวภตต ในอรรถสาม

ฉฏ€วภตต ฉฏฐวภตต โหต ยอมลง สามสม ในอรรถสาม. รป รป จตตถฉฏ€น แหงจตตถวภตตและฉฏฐวภตตทงหลาย สมาน เหมอนกน สพพตถ ในททงปวง €เปตวา เวน อายาเทส ซงการอาเทศเปน อาย.

ลงฉฏฐวภตต ในอรรถสาม, รปของจตตถวภตตและฉฏฐวภตตจะเหมอนกนทกท เวนรป อาเทศเปน อาย (มเฉพาะในจตตถ)

ปรสสส เอต ธน นเปนทรพยของบรษ, ปรสาน ของบรษทงหลาย.

โอกาสวจนจฉาย เมอความปรารถนาจะกลาวซงโอกาสะ ตตถ เอว ใน ปรส ลงคนนนนเทยว (สนตาย) มอย,

เมอตองการกลาว ปรส ลงคนน ใหเปนอรรถโอกาสะ

๙๓. โยธาโร ตโมกาส. (๔ บท, สญญาสตร)

โย การกะใด อาธาโร เปนทตง, ต การกะนน โอกาส (โหต) มชอวา โอกาสะ.

การกะใดเปนทตง การกะนนชอวาโอกาสะ

โย การกะใด อาธาโร เปนทตง กรยาย แหงกรยา กตตกมมาน ของกตตและกรรม ทงหลาย, ต การก การกะนน โอกาสสญญ โหต มชอวาโอกาสะ.

การกะใดเปนทตงแหงกรยาของกตตและกรรม การกะนนชอวาโอกาสะ



๙๔. โอกาเส สตตม. (๒ บท, วภตตวธสตร) สตตม สตตมวภตต (โหต) ยอมลง โอกาเส ในอรรถโอกาสะ.

ลงสตตมวภตต ในอรรถโอกาสะ

สตตมวภตต สตตมวภตต โหต ยอมลง โอกาสการเก ในอรรถโอกาสะการกะ. เอกวจน สม สมวภตต ฝายเอกพจน สตตมยา แหงสตตมวภตต (โหต) ยอมลง อต ดวยสตรน. เอกาโร การอาเทศเปน เอ อกษร ตสส แหง สม วภตตนน (โหต) ยอมม สมาสมน วาต ดวยสตรวา “สมาสมน วา”, มหอาเทโส จ และการอาเทศเปน สม เปน มห (โหต) ยอมม (ดวยสตร สมาหสมน มหาภมห วา).

ลงสตตมวภตต ในอรรถโอกาสการกะ, ลง สม สตตมวภตต ฝายเอกพจน ดวยสตรน, อาเทศ สม เปน เอ อกษร ดวยสตรวา “สมาสมน วา”, และอาเทศเปน สม เปน มห (ดวยสตร สมาหสมน มหาภมห วา).

ปรเส ปตฏ€ต ตงอยแลวในบรษ, ปรสมห ปรสสม ในบรษ.

พหวจเน ในฝายพหพจน เอกาโร การอาเทศ อ เปน เอ อกษร (โหต) ยอมม สหสวกาโร เอต ดวยสตรวา “สหสวกาโร เอ”.

ฝายพหพจน อาเทศ อ เปน เอ ดวยสตรวา “สหสวกาโร เอ”

ปรเสส ในบรษทงหลาย.

ปรสสททปทมาลา รอยระเบยบบท ของ ปรส ศพทเอกวจนะ (เอกพจน) พหวจนะ (พหพจน)

ปรโส บรษ (อนวาบรษ) ปรสา บรษทงหลาย

โภ ปรส โภ ปรสา ดกอนบรษผเจรญ ภวนโต ปรสา ดกอนบรษทงหลายผเจรญ

ปรส ซงบรษ ปรเส ซงบรษทงหลาย

ปรเสน ดวยบรษ ปรเสห ปรเสภ ดวยบรษทงหลาย

ปรสสส แกบรษ ปรสาน แกบรษทงหลาย

ปรสา ปรสสมา ปรสมหา จากบรษ ปรเสห ปรเสภ จากบรษทงหลาย

ปรสสส ของบรษ ปรสาน ของบรษทงหลาย

ปรเส ปรสสม ปรสมห ในบรษ ปรเสส ในบรษทงหลาย

ตถา เหมอนกนนน (สคตสททปทมาลา) รอยระเบยบบท ของ สคต ศพท สคโต สคตา, โภ สคต โภ สคตา วา ภวนโต สคตา, สคต สคเต, สคเตน สคเตห สคเตภ, สคตสส สคตาน, สคตา สคตสมา สคตมหา สคเตห สคเตภ, สคตสส สคตาน, สคเต สคตสม สคตมห สคเตส.



สราสรนโรรคนาคยกข ... มยรสกนณฑชโกญจหสา อจจาทโยป แมศพททงหลายม สร อสร นร อรค นาค ยกข ... มยร สกน อณฑช โกญจ และ หส เปนตน เญยยา อนนกศกษาพงทราบ เอว เหมอนอยางนน.

พงทราบวา สร อสร นร อรค นาค ยกข ... มยร สกน อณฑช โกญจ และ หส ศพทเปนตน กเหมอนกน

สร เทวดา อสร อสร นร คน อรค งนาค นาค งใหญ ยกข ยกษ คนธพพ คนธรรพ กนนร กนนรมนสส มนษย ปสาจ ปศาจ เปต เปรต มาตงค ชางชงคม สตว ตรงค มา วราห หมปา สห ราชสห สงหพยคฆ เสอโครง กจฉป เตา ตรจฉ หมาปา มค เนอ กวางอสส มา โสณ หมา สนข อาโลก แสงสวาง โลก โลกนลย บาน อนล ลม จาค การสละ โยค ความเพยรวายาม ความเพยร คาม หมบาน นคม นคม อำเภอ อาคม อาคม ผมาธมม ธรรม กาม กาม ใคร สฆ พระสงฆ โอฆ หวงนำ กเลสโฆส เสยงดง ปฏฆ ความขดใจ อาสว อาสวะ กเลส โกธ ความโกรธโลภ ความโลภ สารมภ แขงด ถมภ หวดอ เสา มท มวเมามาน ถอตว ปมาท ประมาท มกข ลบหลคณ ปนนาค ไมบนนาคปค ตนหมาก ปสน ขนน อสน ประด จมปก จำปาอมพ มะมวง หนตาล ตนเตาราง ตาล ตนตาล พกล ตนพกลอชชน ตนกม กสก ทองกวาว กสก ตนทองกวาว มนทาร ตนมณฑารพกนท คลา ปจมนท ตนสะเดา กรญช เถากระเชา รกข ตนไมมยร นกยง สกณ นก อณฑช นก โกญจ นกกระเรยนหส หงส

ต สวน นาสสมส เพราะ นา ส และ สม วภตตทงหลาย วเสโส ความแตกตางออกไป มโนคณาทสส แหงหมของศพทม มโนคณะ เปนตน (โหต) ยอมม. (รป) รปศพท อญญตถ (วจเนส) ในวภตตทงหลายเหลาอน (ทไมถกกลาว) (โหต) ยอมม ปรสสม เหมอนกบ ปรส ศพท.

สวน เพราะ นา ส และ สม วภตต จะทำใหหมศพทม มโนคณะ เปนตน มความแตกตางออกไป, รปศพทในวภตตเหลาอน (ทไมถกกลาว) กเหมอนกบ ปรส ศพท

(๒. มโนคณาทคณะ)

มโน ใจ มนา ใจทงหลาย, เห มน เห มนา วา ดกอนใจ ภวนโต มนา ดกอนใจทงหลาย, มน ซงใจ มเน ซงใจทงหลาย.

วาต บทวา “วา” วตตเต ยอมตามไป.



บทวา “วา” (จากสตร ตสส วา นตต สพพตถ) ตามไป

๙๕. มโนคณาทโต สมนานมอา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) ออา การอาเทศเปน อ และ อา ทงหลาย สมนาน แหง สม และ นา วภตต

ทงหลาย มโนคณาทโต หลงจากหมศพทม มโนคณะ เปนตน (โหนต) ยอมม วา บาง.

หลงจากหมศพทม มโนคณะ เปนตน อาเทศ สม วภตต เปน อ และ นา วภตต เปน อา บาง

คโณ หมศพท มโนปภต อนม มน เปนตน มโนคโณ ชอวามโนคณะ. อการาการาเทสา การอาเทศเปน อ อกษร และ อา อกษรทงหลาย สมนา อต เอเตส แหงวภตตทงหลายเหลานคอ สม และ นา มโนคณาทโต หลงจากหมศพทม มโนคณะ เปนตน โหนต ยอมม วา บาง ยถากกม ตามลำดบ.

หมศพทอนม มน เปนตน ชอวามโนคณะ, หลงจากหมศพทม มโนคณะ เปนตน มการอาเทศตามลำดบคคอ สม และ นา วภตต เปน อ และ อา อกษร บาง

(ออา) การอาเทศเปน อ และ อา ทงหลาย (สมนาน) แหง สม และ นา วภตตทงหลาย พลปทาทโตป แมหลงจากหมศพทม พล และ ปท เปนตน (โหนต) ยอมม อาทคคหเณน ดวย อาท ศพท.

และหลงจากหมศพทม พล และ ปท เปนตน อาเทศ สม เปน อ และ นา เปน อา ดวย อาท ศพท (ในสตรน)

มโนคณาทโตต บทวา “มโนคณาทโต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “มโนคณาทโต” ตามไป

๙๖. ส สเร วาคโม. (๔ บท, อาคมวธสตร) สเร เพราะสระหลง มโนคณาทโต จากหมศพททงหลายม มโนคณะ เปนตน

ส อาคโม สอกษรอาคม (โหต) ยอมลง วา บาง.

เพราะสระหลงจากหมศพทม มโนคณะ เปนตน ลง ส อาคม บาง

สเร ปเร เพราะสระขางหลง เอเตห เอว มโนคณาทห จากหมศพททงหลายม มโนคณะ เปนตนเหลานนนเทยว สาคโม สอกษรอาคม โหต ยอมลง วา บาง.

เพราะสระหลงจากหมศพทม มโนคณะ เปนตนเหลานนนแหละ ลง ส อาคม บาง

มนสา, มเนน ดวยใจ มใจ.

อย วาสทโท วาศพทน ววตถตวภาสตโถ (โหต) มอรรถกลาวกำหนด. เตน เพราะเหตนน (สาคโม) สอกษรอาคม มโน มนา มน มเน มนอายตนนตอาทส ในรปทงหลายม มโน มนา มน มเน และ มนอายตน เปนตน น โหต ยอมไมม. (สาคโม) สอกษรอาคม มานสก



เจตสกนตอาทส ในรปทงหลายม มานสก และ เจตสก เปนตน (โหต) ยอมม นจจ แนนอน.

วาศพทในสตรน มอรรถกลาวกำหนดวธ ๓ อยาง คอ (๑. อนจจวธ ลง ส อาคมไมแนนอน ในอทาหรณวา มนสา มเนน เปนตน) ๒. อสนตวธ ไมลง ส อาคม ในอทาหรณวา มโน มนา มน มเน และ มนอายตน เปนตน ๓. นจจวธ ลง ส อาคมแนนอน ในอทาหรณวา มานสก และ เจตสก เปนตน

มเนห, มเนภ ดวยใจทงหลาย.

มโนคณาทโต, วาต จ บทวา “มโนคณาทโต” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “มโนคณาทโต” และ “วา” ตามไป

๙๗. สสส โจ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) โอ การอาเทศเปน โอ สสส แหง ส วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง

(มโนคณาทโต) จากหมศพททงหลายม มโนคณะ เปนตน (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจากหมศพทม มโนคณะ เปนตน อาเทศ ส วภตต เปน โอ บาง

โอกาโร การอาเทศเปน โอ อกษร สสส วภตตสส แหง ส วภตต ปรสส อนอยขางหลง มโนคณาทโต จากหมศพททงหลายม มโนคณะ เปนตน โหต ยอมลง วา บาง. สาคโม สอกษรอาคม (โหต) ยอมลง.

หลงจากหมศพทม มโนคณะ เปนตน อาเทศ ส วภตต เปน โอ อกษร บาง, ลง ส อาคม

มนโส มนสส แกใจ มนาน แกใจทงหลาย, มนา มนสมา มนมหา จากใจ มเนห มเนภ จากใจทงหลาย, มนโส มนสส แหงใจ มนาน แหงใจทงหลาย, มนส มเน มนสม มนมห ในใจ มเนส ในใจทงหลาย.

วโจ วโย เตโช ... สโร อโร รโห อโห อจจาท มโนคโณ มโนคณะม วโจ คำพด วาจา, วโย วย, เตโช เดช ไฟ, ตโป ตบะ ความเพยร, เจโต ใจ, ตโม ความมด, ยโส ยศ ชอเสยง, อโย เหลก, ปโย นำนม, สโร ศรษะ, ฉนโท ความพอใจ คมภรฉนท, สโร สระนำ, อโร อก, รโห ทลบ, อโห วน เปนตน (โหต) ยอมม เอว กเหมอนอยางนน.

โนคณะม วโจ คำพด วาจา, ... อโห วน เปนตน กเหมอนอยางนน

(๓. คณวนตาทคณะ)

เภโท รปจำแนก คณวนตสททสส แหง คณวนต ศพท (โหต) ยอมม. คณวนต ส อต อธ ในรปทตงไวนวา “คณวนต ส”, สวภตตสส นตสสาต จ บทวา “สวภตตสส” และ “นตสส” อธกาโร ตามไปไกล.



รปจำแนกของ คณวนต ศพท มดงน. รปทตงไวนวา “คณวนต ส”, บทวา “สวภตตสส” และ “นตสส” ตามไปไกล

๙๘. อา สมห. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สมห เพราะ ส วภตต อา การอาเทศเปน อา สวภตตสส นตสส แหง นต

ปจจย พรอมดวยวภตต (โหต) ยอม.

เพราะ ส วภตต อาเทศ นต กบ ส วภตต เปน อา

สมห วภตตมห เพราะ ส วภตต อาอาเทโส การอาเทศเปน อา สพพสเสว นตปจจยสส แหง นต ปจจยทงตวนนเทยว สวภตตสส อนเปนไปพรอมดวยวภตต โหต ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศ นต ปจจยทงตว กบ ส วภตต เปน อา

คณวา ผมคณ.

โยมห ป€เมต บทวา “โยมห” และ “ป€เม” วตตเต ยอมตามไป, วาต จ และบทวา “วา” วตตเต ยอมตามไป สหคตยา ดวยวธเหมอนการไปของราชสห.

บทวา “โยมห” และ “ป€เม” ตามไป, และบทวา “วา” ตามไปเหมอนราชสหเหลยวหลง

๙๙. นตสส นโต. (๒ บท, อาเทสวธสตร) โยมห ป€เม เพราะ โย ปฐมาวภตต นโต การอาเทศเปน นโต สวภตตสส

นตสส แหง นต ปจจย พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ โย ปฐมาวภตต อาเทศ นต กบ โย วภตต เปน นโต บาง

โยมห ป€เม เพราะ โย ปฐมาวภตต นโตอาเทโส การอาเทศเปน นโต สพพสเสว นตปจจยสส แหง นต ปจจยทงตวนนเทยว สวภตตสส อนเปนไปพรอมดวยวภตต โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ โย ปฐมาวภตต อาเทศ นต ปจจยทงตว กบ โย วภตต เปน นโต บาง

คณวนโต ตฏ€นต ผมคณทงหลายยนอย.

สนหส อตตนต จ บทวา “สนหส” และ “อตต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “สนหส” และ “อตต” ตามไป

๑๐๐. นตสสนโต โยส จ. (๔ บท, อาเทสวธสตร) สนหส เพราะ ส น และ ห วภตตทงหลาย โยส จ และเพราะ โย วภตตทงหลาย

อนโต สระอนเปนทสด นตสส แหง นต ปจจย (อาปชชเต) ยอมถง อตต ซงความเปน อ.

เพราะ ส น ห และ โย วภตต อาเทศสระ อ อกษรสดทายของ นต ปจจย เปน อ



สนหโย อต เอเตส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส น ห และ โย อนโต อกาโร ออกษรอนเปนทสด นตปจจยสส แหง นต ปจจย อาปชชเต ยอมถง อตต ซงความเปน อ. อญเญส อนาสมาสมส จ และเพราะ อ นา สมา และ สม วภตตทงหลายเหลาอน (อาเทโส) การอาเทศ อ เปน อ (โหต) ยอมม จคคหเณน ดวย จ ศพท.

เพราะ ส น ห และ โย วภตต อาเทศสระ อ อกษรสดทายของ นต ปจจย เปน อ, และเพราะปจจยอนคอ อ นา สมา และ สม อาเทศ อ เปน อ ดวย จ ศพท.

คณวนตา ผมคณทงหลาย.

อนตาเทเส เมอการอาเทศซงสระสดทายของศพท สทเธป แมสำเรจแลว ฉฏ€ยา ดวยฉฏฐวภตต อกาโร จ การอาเทศเปน อ อกษรดวย โยน แหง โย วภตตทงหลาย (โหต) ยอมม กวจ บาง อนตคคหณกรณโต เพราะการกระทำดวย อนต ศพท ปน อก.

แมการอาเทศสระสดทายของศพท จะสำเรจดวยฉฏฐวภตต แตยงมการอาเทศ โย วภตต เปน อ อกษร ดวยอนต ศพทไดอก

คณวนต ผมคณทงหลาย.

อมต บทวา “อ” วตตเต ยอมตามไป.

๑๐๑. อวณณา จ เค. (๓ บท, อาเทสวธสตร) เค เพราะ ส วภตตชอ ค อ การอาเทศเปน อ อวณณา จ การอาเทศเปน

อ และ อา ทงหลายดวย สวภตตสส นตสส แหง นต ปจจย พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ ส วภตตชอ ค อาเทศ นต กบ ค เปน อ อ และ อา

เค ปเร เพราะ ส วภตตชอ ค ขางหลง ออวณณ อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ อ อ และ อา สพพสเสว นตปจจยสส แหง นต ปจจยทงตวนนเทยว สวภตตสส อนเปนไปพรอมดวยวภตต โหนต ยอมม.

เพราะ ส วภตตชอ ค ขางหลง อาเทศ นต ทงตว กบ ค เปนรปเหลานคอ อ อ และ อา

โภ คณว โภ คณว โภ คณวา ขาแตผมคณผเจรญ ภวนโต คณวนโต คณวนตา ขาแตผมคณทงหลายผเจรญ, คณวนต ซงผมคณ คณวนเต ซงผมคณทงหลาย.


บทวา “วา” ตามไป

๑๐๒. โตตตา สสมนาส. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สสมนาส เพราะ ส สม และ นา วภตตทงหลาย โตตตา การอาเทศเปน โต



ต และ ตา ทงหลาย สวภตตสส นตสส แหง นต ปจจย พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ส สม และ นา วภตต อาเทศ นต กบ ส เปน โต, นต กบ สม เปน ต, นต กบ นา เปน ตา บาง

สสมนา อต เอเตส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส สม และ นา โตตตาอาเทสา การอาเทศเปน โต ต และ ตา ทงหลาย สพพสเสว นตปจจยสส แหง นต ปจจยทงตวนนเทยว สวภตตสส อนเปนไปพรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม วา บาง ยถาสงขย ตามลำดบ.

เพราะวภตตเหลานคอ ส สม และ นา อาเทศ นต ทงตวกบ ส เปน โต, นต ทงตวกบ สม เปน ต, นต ทงตวกบ นา เปน ตา บาง ตามลำดบ

คณวตา คณวนเตน ดวยผมคณ คณวนเตห คณวนเตภ ดวยผมคณทงหลาย.

๑๐๓. นตสส เส วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) เส เพราะ ส วภตต นตสส การอาเทศเปน นตสส สวภตตสส นตสส แหง

นต ปจจย พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ส วภตต อาเทศ นต กบ ส เปน นตสส บาง

เส วภตตสส เพราะ ส วภตต นตสส อต อย อาเทโส รปอาเทศนคอ นตสส สพพสเสว นตปจจยสส แหง นต ปจจยทงตวนนเทยว สวภตตสส อนเปนไปพรอมดวยวภตต โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ ส วภตต อาเทศ นต ทงตว กบ ส เปนรปนคอ นตสส บาง

คณวนตสส คณวโต แกผมคณ.

๑๐๔. นมห ต วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) นมห เพราะ น วภตต ต การอาเทศเปน ต สวภตตสส นตสส แหง นต

ปจจย พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ น อาเทศ นต กบ น เปน ต บาง

นมห วภตตมห เพราะ น วภตต ตอาเทโส การอาเทศเปน ต สพพสเสว นตปจจยสส แหง นต ปจจยทงตวนนเทยว สวภตตสส อนเปนไปพรอมดวยวภตต โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ น วภตต อาเทศ นต ปจจยทงตวพรอมกบ น วภตต เปน ต บาง

คณวต คณวนตาน แกผมคณทงหลาย

นาพยปเทโส การเรยกชอวา นา สมาวจนสส แหง สมา วภตต โหต ยอมม อมหตมหนตอจจาทนา ดวยสตรวา “อมหตมหนต” เปนตน โหต ยอมม.



มการเรยกชอ สมา วภตต วา นา ดวยสตรวา “อมหตมหนต” เปนตน

คณวตา คณวนตา คณวนตสมา คณวนตมหา จากผมคณ, คณวนเตห คณวนเตภ จากผมคณทงหลาย; คณวนตสส คณวโต ของผมคณ, คณวต คณวนตาน ของผมคณทงหลาย; คณวต คณวนเต คณวนตสม คณวนตมห ในผมคณ, คณวนเตส ในผมคณทงหลาย.

(สททา ศพททงหลาย) คณวา กลวา พลวา ยสวา ธนวา สตวา ภควา หมวา ผลวา สลวา ปญญวา อจจาทโย คอ “คณวา ... ปญญวา” เปนตน (วตตต ยอมเปนไป) เอว เหมอนอยางนน.

ศพทคอ คณวา ผมคณะ, กลวา ผมตระกล, พลวา ผมกำลง, ยสวา ผมชอเสยง, ธนวา ผมทรพย, สตวา ผมการศกษา, ภควา ผมธรรมททรงจำแนกแลว, หมวา ภเขามหมะ, ผลวา อนมผล, สลวา ผมศล, ปญญวา ผมปญญา เปนตน กเหมอนอยางนน (คอมการจำแนกวภตตเหมอนกบ คณวนต ศพท)

สมห เมอการลง ส วภตต กเต อนนกศกษากระทำไวแลว หมวนตสททโต หลงจาก หมวนต ศพท, อตต นตสสนโตต จ (ปเท) เมอบทวา “อตต” และ “นตสสนโต” วตตมาเน ตามไปอย,

เมอนกศกษาลง ส วภตต หลงจาก หมวนต ศพทแลว, เมอบทวา “อตต” และ “นตสสนโต” ตามไปอย,

๑๐๕. สมห วา. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สมห เพราะ ส วภตต อนโต สระอนเปนทสด นตสส ของ นต ปจจย อตต

โหต เปน อ วา บาง.

เพราะ ส อาเทศสระทสดของ นต เปน อ บาง

สมห วภตตมห เพราะ ส วภตต อนโต สระอนเปนทสด นตปจจยสส ของ นต ปจจย อตต โหต เปน อ วา บาง.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระทสดของ นต ปจจย เปน อ บาง

หมวนโต, หมวา ภเขาหมาลย. เสส (รป) รปทเหลอ สม เหมอนเดม.

วาคคหณกรณ การกระทำไวซง วา ศพท ปน อก อตตนเสธนตถ มประโยชนเพอการหามซงการอาเทศเปน อ อญญตร (อทาหรเณส) ในอทาหรณทงหลายเหลาอน หมวนตสททโต จาก หมวนต ศพท, อย วาสทโท วาศพทน ววตถตวภาสตโถ มประโยชน ตอการกลาวกำหนด, เตน เพราะเหตนน อตปปสงโค ความเกยวของกน น (โหต) ยอมไมม คณวนตาทส (อทาหรเณส) ในอทาหรณทงหลายม คณวนต เปนตน.

การใส วา ศพทไวอก กเพอหามการอาเทศเปน อ ในอทาหรณเหลาอน จาก หมวนต ศพท,



วาศพทน มประโยชนตอการกลาวกำหนด, เพราะฉะนน จงไมเกยวกบ คณวนต ศพทเปนตน

(สททา ศพททงหลาย) สตมา ธตมา คตมา มตมา มตมา มตตมา ชตมา สรมา หรมา ถตมา รตมา ยตมา สจมา กลมา พลมา กสมา รจมา พทธมา จกขมา พนธมา เหตมา เสตมา เกตมา ราหมา ภาณมา ขาณมา วชชมา อจจาทโย คอ “สตมา ... วชชมา” เปนตน (วตตต ยอมเปนไป) เอว เหมอนอยางนน.

ศพทคอ สตมา ผมสต, ธตมา ผมปญญา, คตมา ผมปญญา ผมแนวความคด, มตมา ผมปญญา, มตตมา ผหลดพน, ชตมา ผมความโชตชวง, สรมา ผมสร, หรมา ผมความละอาย, ถตมา ผไดรบความสรรเสรญ, รตมา ผมความยนด, ยตมา ผมความสมควร, สจมา ผมความสะอาด, กลมา ผมโทษ มความผดตดตว, พลมา ผมพลกรรม, กสมา ผมงานไถ, รจมา ผมรศม ผมความงาม, พทธมา ผมปญญา, จกขมา ผมดวงตามเหนธรรม, พนธมา ผมญาต, เหตมา ผมเหต, เสตมา ผมเหต มผสะพาน, เกตมา ผมชฎา ผมยอด, ราหมา ผมราห, ภาณมา ผมรศม, ขาณมา ผมตอ, วชชมา ผมสายฟา เปนตน กเหมอนอยางนน (คอมการจำแนกวภตตเหมอนกบ คณวนต ศพท)

ตตถ (อทาหรเณส) ในบรรดาอทาหรณทงหลายเหลานน รปเภโท ความแตกตางแหงรป สำเรจ สตมนตพนธมนตสททาน ของ สตมนต และ พนธมนต ศพททงหลาย (โหต) ยอมม.

ในจำนวนศพทอทาหรณเหลานน สตมนต และ พนธมนต ศพท มรปสำเรจแตกตางออกไป

อตต นตสสาต จ (ปท) บทวา “อตต” และ “นตสส” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อตต” และ “นตสส” ตามไป

๑๐๖. สพพสส วา อเสส. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อเสส เพราะ อ และ ส วภตตทงหลาย อตต การอาเทศเปน อ นตสส แหง

นต ปจจย สพพสส ทงตว โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ อ และ ส อาเทศ นต ทงตว เปน อ บาง

อสอต เอเตส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ อ และ ส อตต การอาเทศเปน อ นตปจจยสส แหง นต ปจจย สพพสส ทงตว โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ อ และ ส วภตต อาเทศ นต ปจจยทงตว เปน อ บาง

อตปปสงโค ความเกยวของ(กบศพทอน) น (โหต) ยอมไมม อธาป วาสททสส ววตถตวภาสตตา เพราะ วา ศพทแมในสตรนกเปนววตถตวภาสา.

เพราะ วา ศพทเปนววตถตวภาสา วธในสตรนจงไมเกยวกบศพทอนดวยเชนกน

สตม สตมนต, พนธม พนธมนต, สตมสส สตมโต สตมนตสส, พนธมสส พนธมโต พนธมนตสส. เสส (รป) รปทเหลอ สม เหมอนเดม.



(๔. คจฉนตาทคณะ)

เภโท รปพเศษ คจฉนตสททสส แหง คจฉนต ศพท (โหต) มอย. คจฉนต ส (อต) ในรปอทาหรณวา “คจฉนต ส”, วาต บทวา “วา” วตตเต ยอมตามไป.

คจฉนต ศพท มบางรปทแตกตางออกไป, คจฉนต ส, บทวา “วา” ตามไป

๑๐๗. สมห คจฉนตาทน นตสทโท อ. (๔ บท, อาเทสวธสตร) สมห เพราะ ส วภตต นตสทโท นตศพท คจฉนตาทน (สททาน)

ของศพททงหลายม คจฉนต เปนตน (อาปชชเต) ยอมถง อ ซงความเปน อ วา บาง.

เพราะ ส อาเทศ นต ของ คจฉนต ศพทเปนตน เปน อ บาง

สมห วภตตมห เพราะ ส วภตต นตสทโท นตศพท คจฉนตอต เอว อาทน (สททาน) ของศพททงหลายมศพทวา คจฉนต อยางนเปนตน อนตปปจจยนตาน อนม อนต ปจจยเปนทสด (อาปชชเต) ยอมถง อรป ซงความเปนรป อ วา บาง. สรโลปสโลปา การลบสระหนา และการลบสวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศ นต ของ คจฉนต ศพทเปนตนทม อนต ปจจยเปนทสด เปน อ บาง, มการลบสระหนาและลบสวภตต

โส (ปรโส) บรษนน คจฉ คจฉนโต วา ไปอย คณหาต ยอมถอเอา (เขากำลงไปเอา).

คจฉนตาทน นตสทโทต จ (ปเท) เมอบท คจฉนตาทน อต จ วา “คจฉนตาทน” ดวย นตสทโท อต จ วา “นตสทโท” ดวย วตตมาเน ตามไปอย

เมอบทวา “คจฉนตาทน” และ “นตสทโท” ตามไปอย

๑๐๘. เสเสส นตว. (๓ บท, การยาตเทสสตร) เสเสส (วภตตปปจจเยส) เพราะวภตตและปจจยทงหลายทเหลอ นตสทโท นต

ศพท คจฉนตาทน (สททาน) ของศพททงหลายม คจฉนต เปนตน นต อว (โหต) เปนเหมอน นต ศพท.

เพราะวภตตและปจจยท นต ของ คจฉนต ศพทเปนตน เปนเหมอน นต

เสเสส วภตตปปจจเยส เพราะวภตตและปจจยทงหลายทเหลอ นตสทโท นตศพท คจฉนตาทน (สททาน) ของศพททงหลายม คจฉนต เปนตน ทฏ€พโพ อนนกศกษาพงทราบ นตปจจโย อว (โหต) วาเปนเหมอน นต.

เพราะวภตตและปจจยทเหลอจาก ส วภตต พงทราบวา นต ของ คจฉนต ศพทเปนตน เปนเหมอน นต ปจจย

อย (โยโค) สตรน การยาตเทโส (โหต) เปนการยาตเทสสตร อสมห เพราะวภตตทไมใช ส. เสส รปทเหลอ คณวนตสม เหมอนกบ คณวนต ศพท.



สตรน เปนการยาตเทสสตร เพราะวภตตอนจาก ส, รปทเหลอเหมอนกบ คณวนต ศพท

เต (ปรสา) บรษทงหลายเหลานน คจฉนโต คจฉนตา ไปอย (พวกเขากำลงไป),

โภ คจฉ โภ คจฉ โภ คจฉา ภวนโต คจฉนโต คจฉนตา, (คจฉ) คจฉนต คจฉนเต, คจฉตา คจฉนเตน คจฉนเตห คจฉนเตภ, คจฉโต คจฉนตสส คจฉต คจฉนตาน, คจฉตา คจฉนตา คจฉนตสมา คจฉนตมหา คจฉนเตห คจฉนเตภ, คจฉโต คจฉนตสส คจฉต คจฉนตาน, คจฉต คจฉนเต คจฉนตสม คจฉนตมห คจฉนเตส.

มห จร ตฏ€ ... ชป วช อจจาทโย (สททา) ศพททงหลายมศพทวา “มห จร ฯลฯ ชป วช” เปนตน วญเญยยา อนนกศกษาพงทราบ เอว เหมอนอยางนน

ศพทวา “มห ผบชาอย ผประเสรฐ ผเปนใหญ, จร ผเทไปอย ผจารก, ตฏ€ ผดำรงอย ผตงอย, ทท ผใหอย ผถวายอย, ภญช ผบรโภคอย ผกนอย, สณ ผฟงอย, ปจ ผหงตมอย, ชย ผชนะอย, ชร ผแกอย, จว ผเคลอนอย ผตายอย, (วจ ผกลาวอย), มย ผตายอย, สร ผระลกไดอย, กพพ ผกระทำอย, ชป ผสาธยายอย, วช ผไปอย ” เปนตน กจำแนกเหมอนกบ คจฉนต ศพท

วเสโส ความพเศษ ภวนตสททสส ของ ภวนต ศพท คโยนาสวจเนส ใน ค โย นา และ ส วภตตทงหลาย (โหต) ยอมม.

ภวนต ศพท มความพเศษใน ค โย นา ส วภตต

โส ภว ผเจรญนน

ภวโตต (ปท) บทวา “ภวโต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “ภวโต” ตามไป

๑๐๙. โอภาโว กวจ โยส วการสส. (๔ บท, อาเทสวธสตร) โยส เพราะ โย วภตตทงหลาย โอภาโว ความเปน โอ วการสส แหง ว อกษร

ภวโต ของ ภวนต ศพท (โหต) ยอมม กวจ บาง.

เพราะ โย วภตต อาเทศ ว ของ ภวนต ศพท เปน โอ บาง

โยอต เอเตส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ โย โอภาโว ความเปน โอ วการสส แหง ว อกษร ภวนตอต เอตสส ของศพทนคอ ภวนต โหต ยอมม กวจ บาง.

เพราะ โย วภตตทกตว อาเทศ ว ของ ภวนต ศพท เปน โอ บาง

เต โภนโต ภวนโต ภวนตา ผเจรญทงหลายเหลานน



ภวโตต (ปท) บทวา “ภวโต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “ภวโต” ตามไป

๑๑๐. โภ เค ต. (๓ บท, อาเทสวธสตร) เค เพราะ ค โภ การอาเทศเปน โภ ภวโต แหง ภวนต ศพท (โหต) ยอมม.

เพราะ ค อาเทศ ภวนต เปน โภ

เค ปเร เพราะ ค ขางหลง โภ โหต มการอาเทศเปน โภ ภวนตสททสส แหง ภวนต ศพท สพพสเสว ทงตวนนเทยว.

เพราะ ค อาเทศ ภวนต ศพททงตว เปน โภ

ภนเต โภนตาท จ (อาเทโส) การอาเทศเปน ภนเต โภนต เปนตนดวย (โหต) ยอมม ตสทเทน ดวย ต ศพท, คโลโป (โหต) มการลบ ค.

และดวย ต ศพท มกาารอาเทศเปน ภนเต โภนต เปนตน, ลบ ค

โภ ภนเต โภนต โภนตา ขาแตทานผเจรญ, โภนโต ภวนโต ภวนตา ขาแตทาน ผเจรญทงหลาย. ภวนต ซงผเจรญ, โภนเต ภวนเต ซงผเจรญทงหลาย

นาเสส เพราะ นา และ ส วภตตทงหลาย โอภาโว การอาเทศเปน โอ (วการสส) แหง ว อกษร (โหต) ยอมม โอภาโว กวจต โยควภาเคน โดยการแบงสตรวา “โอภาโว กวจ”.

เพราะ นา และ ส วภตต อาเทศ ว เปน โอ ดวยการแบงสตรวา “โอภาโว กวจ”

โภตา ภวตา ภวนเตน ดวยผเจรญ, โภโต ภวโต ภวนตสส แกผเจรญ อจจาท ดงนเปนตน.

๑๑๑. ภทนตสส ภททนตภนเต. (๒ บท, อาเทสวธสตร) (เค โยส จ) เพราะ ค และ โย วภตตทงหลาย ภททนตภนเต การอาเทศเปน

ภททนต และ ภนเต ภทนตสส แหง ภทนต ศพท (โหต) ยอมม (กวจ) บาง.

เพราะ ค และ โย อาเทศ ภทนต เปน ภททนต และ ภนเต

เค ปเร เพราะ ค ขางหลง โยส จ และเพราะ โย วภตตทงหลาย เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลาน ภททนตภนเตอต คอ ภททนต และ ภนเต สพพสเสว ภทนตสททสส แหง ภทนต ศพททงตวนนเทยว โหนต ยอมม กวจ บาง.

เพราะ ค และ โย อาเทศ ภทนต ศพททงตว เปนรปอาเทศเหลานคอ ภททนต และ ภนเต บาง

โภ ภททนต ภนเต ภทนต ภทนตา วา ขาแตทานผเจรญ อจจาท ดงนเปนตน. เสส รปทเหลอ ปรสสททสม เหมอน ปรส ศพท.



๑๑๒. สนตสททสส โส เภ โพ จนเต. (๖ บท, อาเทสวธสตร) เภ เพราะ ภ โส การอาเทศเปน ส สนตสททสส แหง สนต ศพท (โหต)

ยอมม, โพ พอกษรอาคม (โหต) ยอมลง อนเต ในทสด จ ดวย.

เพราะ ภ อาเทศ สนต ศพท เปน ส และลง พ อาคม ในทสด

ภกาเร ปเร เพราะ ภ ขางหลง สสททาเทโส การอาเทศเปน ส สพพสเสว สนตสททสส แหง สนต ศพททงตวนนเทยว โหต ยอมม, พการาคโม พอกษรอาคม โหต ยอมลง อนเต ในทสด จ ดวย.

เพราะ ภ ขางหลง อาเทศ สนต ศพททงตว เปน ส และลง พ อกษรอาคม ในทสด

อภกาเรป แมเพราะอกษรทไมใช ภ สการาเทโส การอาเทศเปน ส สมาเส ในสมาส (โหต) ยอมม กวจ บาง จสททคคหเณน ดวยการถอเอาซง จ ศพท.

ดวย จ ศพททใสไวในสตร มการอาเทศ สนต เปน ส เพราะอกษรอนแมไมใช ภ

สพภ ดวยสนตบรษทงหลาย

เภต (ปท) บทวา “เภ” ก มประโยชนอะไร. (สการาเทสนเสธนตถ มประโยชนตอ การหามซงการอาเทศเปน ส อกษร ยถา เชน).

บทวา “เภ” มประโยชนอะไร มประโยชนตอการหามไมใหอาเทศเปน ส อกษร เชน

สนเตห ดวยสนตบรษทงหลาย

(๕. ราชาทคณะ)

เภโท ความแตกตาง ราชพรหมอตตสขสททาทน (สททาน) ของศพททงหลายเปนตนวา ราช พรหม อตต และ สข อตถ มอย. สยาทยปปตต การเกดขนของ ส วภตตเปนตน (โหต) ยอมม ตเถว เหมอนอยางนนนนเทยว. ราช สอต (รเป) ในรปวา “ราช ส” €เต อนนกศกษาตงไวแลว. พรหมตตสขราชาทโตต (ปท) บทวา “พรหมตตสขราชาทโต” อธกาโร ตามไปไกล.

ราช พรหม อตต และ สขศพท มความแตกตางออกไป, มการลง ส วภตตเปนตน เหมอนเดม, เมอตงรปวา “ราช ส” ไวแลว, บทวา “พรหมตตสขราชาทโต” ตามไปไกล

๑๑๓. สยา จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อา การอาเทศเปน อา ส แหง ส วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง พรหมตตสข-

ราชาทโต (สททโต) จากศพททงหลายม พรหม อตต สข และ ราช เปนตน (โหต) ยอมม.

หลงจาก พรหม อตต สข และ ราชศพทเปนตน อาเทศ ส เปน อา

อากาโร การอาเทศเปน อา สวจนสส แหง ส วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง



พรหมตตสขราชอต เอว อาทโต (สททโต) จากศพททงหลายเปนตนอยางนวา พรหม อตต สข และ ราช โหต ยอมม.

หลงจากศพทเปนตนวา พรหม อตต สข และ ราช มการอาเทศ ส วภตต เปน อา

อาตมาทสททโต จ และหลงจาก อาตม ศพทเปนตน อากาโร การอาเทศเปน อา (สวจนสส) แหง ส วภตต (โหต) ยอมม อาทสทเทน ดวย อาท ศพท. สรโลปาท (โหต) มการลบสระเปนตน.

หลงจาก อาตม ศพทเปนตน อาเทศ ส เปน อา ดวย อาท ศพท

ราชา ตฏ€ต พระราชาประทบยนอย

๑๑๔. โยนมาโน. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อาโน การอาเทศเปน อาโน โยน แหง โย วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง

พรหมตตสขราชาทโต (สททโต) จากศพททงหลายม พรหม อตต สข และ ราช เปนตน (โหต) ยอมม.

หลงจาก พรหม อตต สข และ ราชศพทเปนตน อาเทศ โย เปน อาโน

อาโนอาเทโส การอาเทศเปน อาโน โยน แหง โย วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง พรหมตตสขราชาทโต (สททโต) จากศพททงหลายม พรหม อตต สข และ ราช เปนตน โหต ยอมม.

หลงจาก พรหม อตต สข และ ราชศพทเปนตน อาเทศ โย เปน อาโน

ราชาโน ตฏ€นต พระราชาทงหลายประทบยนอย. โภ ราช โภ ราชา ขาแต พระราชาผทรงพระเจรญ, ภวนโต ราชาโน ขาแตพระราชาทงหลายผทรงพระเจรญ.

วาต (ปท) บทวา “วา” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “วา” ตามไป

๑๑๕. พรหมตตสขราชาทโต อมาน. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อาน การอาเทศเปน อาน อ แหง อ วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง

พรหมตตสขราชาทโต (สททโต) จากศพททงหลายม พรหม อตต สข และ ราช เปนตน (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก พรหม อตต สข และ ราชศพทเปนตน อาเทศ อ เปน อาน บาง

อาน การอาเทศเปน อาน อวจนสส แหง อ วภตต ปรสส อนอยขางหลง พรหมาทห (สทเทห) จากศพททงหลายม พรหม เปนตน โหต ยอมม วา บาง.

หลงจาก พรหม ศพทเปนตน อาเทศ อ วภตต เปน อาน บาง

ปสส จงด ราชาน ราช วา ซงพระราชา, ราชาโน ซงพระราชาทงหลาย.



สวภตตสส อต (ปท) บทวา “สวภตตสส” ราชสส อต จ (ปท) และบทวา “ราชสส” วตตเต ยอมตามไป

บทวา “สวภตตสส” และ “ราชสส” ตามไป

๑๑๖. นามห รญญา วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) นามห เพราะ นา วภตต รญญา การอาเทศเปน รญญา ราชสส แหง ราช

ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ นา วภตต อาเทศ ราช ศพท กบ นา เปน รญญา บาง

นามห วภตตมห เพราะ นา วภตต รญญาอาเทโส การอาเทศเปน รญญา สพพสเสว ราชสททสส แหง ราช ศพททงตวนนเทยว สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ นา วภตต อาเทศ ราช ศพททงตว กบ นา เปน รญญา บาง

รญญา กต อนพระราชาทรงกระทำแลว ราเชน วา หรออนพระราชา

๑๑๗. ราชสส ราช สนหส จ. (๔ บท, อาเทสวธสตร) สนหส เพราะ ส น และ ห วภตตทงหลาย ราช การอาเทศเปน ราช ราชสส

แหง ราช ศพท (โหต) ยอมม จ บาง.

เพราะ ส น ห วภตต อาเทศ ราช ศพท เปน ราช บาง

สนห อต เอเตส วจเนส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส น และ ห ราชอาเทโส การอาเทศเปน ราช สพพสส ราชสส แหง ราช ศพททงตว โหต ยอมม. จสทโท จศพท วกปปนตโถ มอรรถวาไมแนนอน. ทโฆ ความเปนทฆะ (โหต) ยอมม สนหส จาต ดวยสตรวา “สนหส จ”.

เพราะวภตตเหลานคอ ส น ห อาเทศ ราช ศพททงตว เปน ราช จศพทแปลวา “บาง”. ทฆะ อ เปน อ ดวยสตรวา “สนหส จ”

ราชห ราชภ ราเชห ราเชภ วา อนพระราชาทงหลาย (กต) ทรงกระทำแลว

สวภตตสสาต (ปท) บทวา “สวภตตสส” อธกาโร ตามไปไกล.

บทวา “สวภตตสส” ตามไปไกล

๑๑๘. ราชสส รญโญราชโน เส. (๓ บท, อาเทสวธสตร) เส เพราะ ส วภตต รญโญราชโน การอาเทศเปน รญโญ และ ราชโน ทงหลาย

ราชสส แหง ราช ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศ ราช กบ ส เปน รญโญ ราชโน



เส วภตตมห เพราะ ส วภตต รญโญราชโน อต เอเต อาเทสา ตวอาเทศทงหลายเหลานคอ รญโญ และ ราชโน สพพสส ราชสส แหง ราช ศพททงตว สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศ ราช กบ ส เปนตวอาเทศเหลานคอ รญโญ ราชโน

รญโญ, ราชโน เทต ยอมถวายแดพระราชา

ราชสสาต (ปท) บทวา “ราชสส” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “ราชสส” ตามไป

๑๑๙. รญญ นมห วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) นมห เพราะ น วภตต รญญ การอาเทศเปน รญญ ราชสส แหง ราช ศพท

สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ น วภตต อาเทศ ราช กบ น เปน รญญ บาง

นมห วภตตมห เพราะ น วภตต รญญอาเทโส การอาเทศเปน รญญ สพพสเสว ราชสททสส แหง ราช ศพททงตว สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ น วภตต อาเทศ ราช ทงตว กบ น เปน รญญ บาง

รญญ ราชน ราชาน (เทต) ยอมถวายแดพระราชาทงหลาย

ปญจมย ในปญจมวภตต ...

๑๒๐. อมหตมหนตราชพรหมตตสขสตถปตาทห สมา นาว. (๔ บท, รปาตเทสสตร) สมา สมาวภตต (ปร) อนอยขางหลง อมหตมหนตราชพรหมตตสขสตถ-

ปตาทห (สทเทห) จากศพททงหลายม อมห ตมห นต ราช พรหม อตต สข สตถ และ ปต เปนตน (ทฏ€พพ) อนนกศกษาพงทราบ นา อว วาเปนเหมอน นา วภตต.

พงทราบวา สมา วภตตทอยหลงจาก อมห ตมห นต ราช พรหม อตต สข สตถ และ ปต ศพทเปนตน เปนเหมอน นา วภตต

สมาวจน สมาวภตต (ปร) อนอยขางหลง อมหตมหนตราชพรหมตตสขสตถปต อต เอว อาทห (สทเทห) จากศพททงหลายเปนตนอยางนวา อมห ตมห นต ราช พรหม อตต สข สตถ และ ปต ทฏ€พพ อนนกศกษาพงทราบ นา อว วาเปนเหมอน นา วภตต อต เพราะเหตนน นาภาวาตเทโส การแสดงเปน นา สมาวจนสส แหง สมา วภตต (โหต) ยอมม.

นกศกษาพงทราบวา สมา วภตตทอยหลงจากศพทอยางนคอ อมห ตมห นต ราช พรหม อตต สข สตถ และ ปต เปนตน เปนเหมอน นา วภตต เพราะฉะนน จงมการแสดง สมา วภตต เปน นา



ปน สำหรบ อตเทโส อตเทสสตร ฉพพโธ (โหต) ม ๖ อยาง. จ ดงจะกลาวสาธก วจน คำ พยปเทโส ... ฉพพโธต วา “พยปเทโส ... ฉพพโธ” ดงน วตต อนทานกลาวไวแลว

สำหรบอตเทสสตร ม ๖ อยาง ดงจะกลาวสาธกคำททานกลาวไววา

“(อตเทโส) อตเทสสตร ฉพพโธ ม ๖ อยาง อต คอ พยปเทโส พยปเทสาตเทสสตรดวย นมตตญจ นมตตาตเทส สตรดวย ตรป ตงรปาตเทสสตรดวย ตสภาวตา ตงสภาวาตเทส สตรดวย สตตญเจว สตตาตเทสสตรดวย ตถา การยาตเทโส การยาตเทสสตรดวย”.

อตเทสสตร ม ๖ อยาง คอ (๑) พยปเทสาตเทสสตร (สตรแสดงชอ เชน ตทธตสมาสกตกา นามวาตเวตนาทส จ) (๒) นมตตาตเทสสตร (สตรแสดงนมต เชน ตถา กตตร จ) (๓) ตงรปาตเทสสตร (สตรแสดงใหเปนรปนน เชน อมหตมหนตราช- พรหมตตสขสตถปตาทห สมา นาว) (๔) ตงสภาวาตเทสสตร (สตรแสดงไปตามสภาพ เชน อตถย ภาสตปมตถ ปมาว เจ) (๕) สตตาตเทสสตร (สตรแสดงสตร เชน อนปทฏ€าน วตต- โยคโต) (๖) การยาตเทสสตร (สตรแสดงวธทำ เชน เสเสส นตว)”

ตตร (อตเทเสส) ในบรรดาอตเทสสตรทงหลายเหลานน อย (โยโค) สตรน รปาตเทโส เปนตงรปาตเทสสตร ปา€สามตถยโต เพราะความสามารถแหงการสวดได พรหมตตสขาทส (สทเทส) ในศพททงหลายม พรหม อตต และ สข เปนตน. เสส (วธาน) วธทเหลอ ตตยาสม เหมอนกบตตยาวภตต.

ในบรรดาอตเทสสตรเหลานน สตรนเปนตงรปาตเทสสตร เพราะสามารถสวดในรปของ พรหม อตต และ สข ศพทเปนตนได (คอ พรหมนา อตตนา สขนา) วธทเหลอ เหมอนกบตตยาวภตต

รญญา อเปต ยอมหลกออกจากพระราชา, ราชห ราชภ ราเชห ราเชภ จากพระราชา ทงหลาย, รญโญ ราชโน สนตก ทรพยของพระราชา, รญญ ราชน ราชาน ของพระราชา ทงหลาย.

ราชสสาต (ปท) บทวา “ราชสส” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “ราชสส” ตามไป

๑๒๑. สมมห รญเญราชน. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สมมห เพราะ สม วภตต รญเญราชน การอาเทศเปน รญเญ และ ราชน

ทงหลาย ราชสส แหง ราช ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ สม วภตต อาเทศ ราช กบ สม เปน รญเญ และ ราชน



สมมห วภตตมห เพราะ สม วภตต รญเญราชน อต เอเต อาเทสา รปอาเทศ ทงหลายเหลานคอ รญเญ และ ราชน สพพสเสว ราชสททสส แหง ราช ศพททงตวนนเทยว สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม.

เพราะ สม วภตต อาเทศ ราช กบ สม เปนตวอาเทศเหลานคอ รญเญ และ ราชน

รญเญ ราชน ปตฏ€ต อนบคคลตงไวแลวในพระราชา, ราชส ราเชส ในพระราชา ทงหลาย.

จ อนง วเสโส ความแตกตาง พรหมสททสส แหง พรหม ศพท (โหต) ยอมม คนาสสมส ใน ค นา ส และ สม วภตตทงหลาย.

อนง พรหม ศพท มความแตกตางใน ค นา ส และ สม วภตต

พรหมา พรหม, พรหมาโน พรหมทงหลาย

จ สวน อาลปเน ในอาลปนะ เอต (ปท) บทวา “เอ” วตตเต ยอมตามไป.

สวน ในอาลปนะ บทวา “เอ” ตามไป

๑๒๒. พรหมโต คสส จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) เอ การอาเทศเปน เอ คสส จ แหง ค (ปรสส) อนอยขางหลง พรหมโต

จาก พรหม ศพท (โหต) ยอมม.

หลงจาก พรหม ศพท อาเทศ ค เปน เอ

เอกาโร การอาเทศเปน เอ คสส จ แหง ค เทานน (ปรสส) อนอยขางหลง พรหมสททโต จาก พรหม ศพท โหต ยอมม.

หลงจาก พรหม ศพท อาเทศ ค เทานน เปน เอ

จคคหณ จศพท เอคคหณานกฑฒนตถ มประโยชนตอการดงไวซง เอ ศพท.

จศพท มประโยชนตอการดง เอ ศพททตามมา ไวในสตรน

โภ พรหเม ขาแตพรหมผเจรญ, ภวนโต พรหมาโน ขาแตพรหมทงหลายผเจรญ, พรหมาน พรหม ซงพรหม, พรหมาโน ซงพรหมทงหลาย

พรหมสส อนโตต จ (ปท) บทวา “พรหมสส” และ “อนโต” วตตเต ยอมตามไป วปรณาเมน โดยการเปลยนวภตต.

บทวา “พรหมสส” และ “อนโต” เปลยนวภตตแลวตามไป

๑๒๓. อตต สนาส. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สนาส เพราะ ส และ นา วภตตทงหลาย อนโต สระอนเปนทสด พรหมสส

ของ พรหม (อาปชชเต) ยอมถง อตต ซงความเปน อ.

เพราะ ส และ นา วภตต อาเทศสระทสดของ พรหม เปน อ



สนา อต เอเตส วจเนส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส และ นา อนโต สระอนเปนทสด พรหมสททสส ของ พรหม ศพท อาปชชเต ยอมถง อตต ซงความเปน อ.

เพราะวภตตเหลานคอ ส และ นา อาเทศสระทสดของ พรหม ศพท เปน อ

ภาวนทเทโส การแสดงความเปน อ อตต อต (ปเทน) ดวยบทวา “อตต” อภาวทสสนตโถ มประโยชนตอการแสดงซงความไมเปน อ กตถจ ในบางอทาหรณ.

การแสดงอาเทศ ดวยบทวา “อตต” มประโยชนตอการแสดงความไมอาเทศในบางอทาหรณ

พรหมนา อนพรหม, พรหเมห พรหเมภ อนพรหมทงหลาย

สสม ใน ส วภตต อตเต เมอการอาเทศเปน อ กเต อนนกศกษากระทำแลว, ลสญญาย เมอการเรยกชอวา ล อวณณวณณา ฌลาต (สตเตน) ดวยสตรวา “อวณณวณณา ฌลา” (กตาย) อนนกศกษากระทำแลว,

๑๒๔. ฌลโต สสส โน วา. (๔ บท, อาเทสวธสตร) โน การอาเทศเปน โน สสส แหง ส (ปรสส) อนอยขางหลง ฌลโต จาก

ฌ และ ล (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ฌ และ ล อาเทศ ส เปน โน บาง

โน อต อาเทโส ตวอาเทศคอ โน ส อต เอตสส วจนสส แหงวภตตนคอ ส ปรสส อนอยขางหลง อวณณวณเณห จากอวณณะและอวณณะทงหลาย ฌลสญเญห อนมชอวา ฌ และ ล โหต ยอมม วา บาง.

หลงจากอวณณะชอ ฌ และอวณณะชอ ล อาเทศ ส เปน โน บาง

พรหมโน พรหมสส แกพรหม, พรหมาน พรหมน วา แกพรหมทงหลาย,

อตต การอาเทศเปน อ อญญตถาป แมเพราะวภตตทงหลายเหลาอน (โหต) ยอมม อตต อต โยควภาเคน โดยการแบงสตรวา “อตต”.

เพราะวภตตเหลาอน กมการอาเทศเปน อ ดวย “อตต โยควภาค”

ปญจมย ในปญจมวภตต นาภาวาตเทโส การแสดงซงความเปน นา (โหต) ยอมม.

ในปญจมวภตต มการแสดง สมา เปน นา

พรหมนา จากพรหม, พรหเมห พรหเมภ จากพรหมทงหลาย, พรหมโน พรหมสส ของพรหม, พรหมาน พรหมน วา ของพรหมทงหลาย.

๑๒๕. พรหมโต ต สม น. (๔ บท, อาเทสวธสตร) น การอาเทศเปน น สม แหง สม (ปรสส) อนอยขางหลง พรหมโต จาก

พรหม (โหต) ยอมม.



หลงจาก พรหม อาเทศ สม เปน น

น การอาเทศเปน น สมวจนสส แหง สม วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง พรหมสททโต จาก พรหม ศพท โหต ยอมม. (น การอาเทศเปน น สมวจนสส แหง สม วภตต ปรสส อนอยขางหลง) กมมจมมมทธาทโต จ (สททโต) จากศพททงหลายม กมม จมม และ มทธ เปนตนดวย (โหต) ยอมม กวจ บาง ตสทเทน ดวย ต ศพท.

หลงจาก พรหม ศพท อาเทศ สม วภตต เปน น (ดวยสตรน) และหลงจาก กมม จมม และ มทธ ศพทเปนตน อาเทศ สม เปน น บาง ดวย ต ศพท

พรหมน ในพรหม, พรหเมส ในพรหมทงหลาย.

วเสโส ความแตกแตง อตตสททสส ของ อตต ศพท (โหต) ยอมม ตตยาทเสวว (วภตตส) ในวภตตทงหลายม ตตยา เปนตนนนเทยว.

อตต ศพท มความแตกตาง ตงแตตตยาวภตตเปนตนไป

อตตา ตน, อตตาโน ตนทงหลาย, โภ อตต โภ อตตา ดกอนตน, ภวนโต อตตาโน ดกอนตนทงหลาย, อตตาน อตต ซงตน, อตตาโน ซงตนทงหลาย,

นามห ในนาวภตต อตต การอาเทศเปน อ อตตนตสส แหงสระทสดของ อตต ศพท (โหต) ยอมม วา บาง จสทเทน ดวย จ ศพท เอตถ (สตเต) ในสตรน อ กมมนตสส จาต วา “อ กมมนตสส จ”.

ในนาวภตต มการอาเทศสระทสดของ อตต ศพท เปน อ บาง ดวย จ ศพท ในสตรวา “อ กมมนตสส จ”.

อตตนา อตเตน วา ดวยตน

๑๒๖. อตตนโต หสมมนตต. (๓ บท, อาเทสวธสตร) หสม เพราะ ห วภตต อตตนโต สระอนเปนทสดของ อตต ศพท (อาปชชเต)

ยอมถง อนตต ซงความเปน อน.

เพราะ ห วภตต อาเทศสระทสดของ อตต ศพท เปน อน

หสม ปเร เพราะ ห วภตตขางหลง อนโต สระอนเปนทสด อตตสททสส ของ อตต ศพท อาปชชเต ยอมถง อนตต ซงความเปน อน.

เพราะ ห วภตตขางหลง อาเทศสระทสดของ อตต ศพท เปน อน

อตตเนห อตตเนภ ดวยตนทงหลาย

ตโต อตตโตต จ (ปท) บทวา “ตโต” และ “อตตโต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “ตโต” และ “อตตโต” ตามไป



๑๒๗. สสส โน. (๒ บท, อาเทสวธสตร) โน การอาเทศเปน โน สสส แหง ส (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต อตตโต

จาก อตต ศพทนน (โหต) ยอมม.

หลงจาก อตต ศพทนน อาเทศ ส เปน โน

โน การอาเทศเปน โน สสส วภตตสส แหง ส วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต อตตสททโต จาก อตต ศพทนน โหต ยอมม.

หลงจาก อตต ศพทนน อาเทศ ส วภตต เปน โน

อตตโน แกตน, อตตาน แกตนทงหลาย

๑๒๘. สมา นา. (๒ บท, อาเทสวธสตร) นา การอาเทศเปน นา สมา แหง สมา (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต

อตตโต จาก อตต ศพทนน (โหต) ยอมม.

หลงจาก อตต ศพทนน อาเทศ สมา เปน นา

นา การอาเทศเปน นา สมาวจนสส แหง สมา วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต อตตสททโต จาก อตต ศพทนน โหต ยอมม.

หลงจาก อตต ศพทนน อาเทศ สมา วภตต เปน นา

อตตนา อเปต ยอมหลกออกจากตน

อตตรสตเตน เอกโยค อกตวา ภนนโยคกรณ การไมกระทำใหเปนสตรเดยวกนกบดวย สตรขางหนา(คอ อมหตมหนตราช...)แลวกระทำซงสตรแยกกน อตถนตรวญญาปนตถ มประโยชน ตอการใหรซงเนอความอน สทเธป แมในทสำเรจได นาภาวาตเทเสเนว ดวยการแสดงซง ความเปน นา นนเทยว, เตน เพราะเหตนน ชกาเร เพราะ ช อกษร รกาโร การอาเทศ เปน ร อกษร อตตนตตการสส แหง ต อกษรอนเปนทสดของ อตต ศพท (โหต) ยอมม กวจ บาง. (ยถา) เชน อตรโช อตตโช วา ผเกดจากตน.

การแยกสตรนไวตางหาก ไมรวมเปนสตรเดยวกนกบดวยสตร อมหตมหนตราช... ขางหนา แมในทสำเรจไดดวยการแสดงเปน นา ฉะนน เพราะ ช จงมการอาเทศ ต ทสดของ อตต ศพท เปน ร บาง เชน อตรโช อตตโช วา

อตตเนห อตตเนภ จากตนทงหลาย, อตตโน ของตน, อตตาน ของตนทงหลาย.

อตตโตต (ปท) บทวา “อตตโต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อตตโต” ตามไป



๑๒๙. ตโต สม น. (๓ บท, อาเทสวธสตร) น การอาเทศเปน น สม แหง สม (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต อตตโต

จาก อตต ศพทนน (โหต) ยอมม.

หลงจาก อตต ศพทนน อาเทศ สม เปน น

น การอาเทศเปน น สมวจนสส แหง สม วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต อตต-สททโต จาก อตต ศพทนน โหต ยอมม.

หลงจาก อตต ศพทนน อาเทศ สม วภตต เปน น

อตตน ในตน, อตเตส ในตนทงหลาย

เภโท ความแตกตาง สขสททสส ของ สข ศพท (โหต) ยอมม.

สขา เพอน, สขาโน เพอนทงหลาย

โยนมต (ปท) บทวา “โยน” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “โยน” ตามไป

๑๓๐. สขโต จาโยโน. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อาโยโน การอาเทศเปน อาโย และ โน ทงหลาย โยน แหง โย ทงหลาย

(ปเรส) อนอยขางหลง สขโต จ จาก สข ศพทดวย (โหนต) ยอมม.

หลงจาก สข ศพท อาเทศ โย วภตต เปน อาโย และ โน

อาโยโนอาเทสา การอาเทศเปน อาโย และ โน ทงหลาย โยน แหง โย ทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง สขสททโต จ จาก สข ศพทดวย (โหนต) ยอมม.

หลงจาก สข ศพท อาเทศ โย วภตต เปน อาโย และ โน

สขาโย เพอนทงหลาย

๑๓๑. สขนตสส โนนานเสส. (๓ บท, อาเทสวธสตร) โนนานเสส เพราะ โน นา น และ ส วภตตทงหลาย อ การอาเทศเปน อ

สขนตสส แหงสระอนเปนทสดของ สข ศพท (โหต) ยอมม.

เพราะ โน นา น และ ส วภตต อาเทศสระอนเปนทสดของ สข ศพท เปน อ

โนนานสอต เอเตส ปเรส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ โน นา น และ ส ขางหลง อการาเทโส การอาเทศเปน อ อกษร สขสททนตสส แหงสระอนเปนทสดของ สข ศพท โหนต ยอมม.

เพราะ โน นา น และ ส วภตตขางหลง อาเทศสระอนเปนทสดของ สข ศพท เปน อ อกษร



สขโน ตฏ€นต เพอนทงหลายยนอย

อาลปเน ในอาลปนะ คสญญาย เมอการเรยกชอวา ค กตาย อนนกศกษากระทำแลว,

ในอาลปนะ เมอนกศกษากระทำการเรยกชอวา ค แลว

๑๓๒. สขโต คสเส วา. (๔ บท, อาเทสวธสตร) เอ การอาเทศเปน อ อา อ อ และ เอ ทงหลาย คสส แหง ค (ปรสส)

อนอยขางหลง สขโต จาก สข ศพท (โหนต) ยอมม.

หลงจาก สข ศพท อาเทศ ค เปน อ อา อ อ และ เอ

อการอาการอการอการเอการาเทสา การอาเทศเปน ออกษร อาอกษร ออกษร ออกษร และ เออกษรทงหลาย คสส แหง ค (ปรสส) อนอยขางหลง สขโต จาก สข ศพท โหนต ยอมม.

หลงจาก สข ศพท อาเทศ ค เปน อ อา อ อ และ เอ อกษร

เอกาโร การอาเทศเปน เอ อญญสมาป (สททสมา) หลงจากศพทแมอน (โหต) ยอมม กวจ บาง วาสทเทน ดวย วา ศพท. ยถา อทาหรณ อต คอ ภททนเต ขาแตทานผเจรญ, อเส ขาแตฤาษ.

ดวย วา ศพท มการอาเทศเปน เอ หลงจากศพทอนบาง เชน ภททนเต, อเส

อ จ อดวย อา จ อาดวย อ จ อดวย อ จ อดวย เอ จ เอดวย อตป เพราะเหตนน เอ ชอวา เอ. โลโป การลบ ปพพสสราน แหงสระหนาทงหลาย (โหต) ยอมม กเมน ตามลำดบ.

อ อา อ อ และ เอ จงชอวา เอ มการลบสระหนาไปตามลำดบ

โภ สข โภ สขา โภ สข โภ สข โภ สเข ดกอนเพอน, ภวนโต สขาโน สขาโย สขโน ดกอนเพอนทงหลาย

สขนตสส อาโรต จ (ปท) บทวา “สขนตสส” และ “อาโร” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “สขนตสส” และ “อาโร” ตามไป

๑๓๓. สนมส วา. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สนมส เพราะ ส น และ อ วภตตทงหลาย อาโร การอาเทศเปน อาร สขนตสส

แหงสระทสดของ สข ศพท (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ส น และ อ วภตต อาเทศสระทสดของ สข ศพท เปน อาร บาง

สนอ อต เอเตส ปเรส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส น และ อ ขางหลง อาโร การอาเทศเปน อาร สขนตสส แหงสระทสดของ สข ศพท โหต ยอมม วา บาง.



เพราะวภตตเหลานคอ ส น และ อ ขางหลง อาเทศสระทสดของ สข ศพท เปน อาร บาง

สขาร สขาน สข ซงเพอน, สขาโน สขาโย สขโน ซงเพอนทงหลาย, สขนา ดวยเพอน.

สขนตสสาต (ปท) บทวา “สขนตสส” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “สขนตสส” ตามไป

๑๓๔. อาโร หมห วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) หมห เพราะ ห วภตต อาโร การอาเทศเปน อาร สขนตสส แหงสระทสดของ

สข ศพท (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ห วภตต อาเทศสระทสดของ สข ศพท เปน อาร บาง

หมห วภตตมห เพราะ ห วภตต อาโร การอาเทศเปน อาร สขนตสส แหงสระทสดของ สข ศพท (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ห วภตต อาเทศสระทสดของ สข ศพท เปน อาร บาง

สขาเรห สขาเรภ สเขห สเขภ ดวยเพอนทงหลาย

อการาเทเส ในทอาเทศเปน อ โน การอาเทศเปน โน (สสส) แหง ส วภตต (โหต) ยอมม ฌลโต สสส โน วาต (สตเตน) ดวยสตรวา “ฌลโต สสส โน วา”.

ในทอาเทศเปน อ ใหอาเทศ ส เปน โน ดวยสตรวา “ฌลโต สสส โน วา”.

สขโน สขสส แกเพอน, สขาราน สขน แกเพอนทงหลาย

นาภาโว การอาเทศเปน นา สมาวจนสส แหง สมา วภตต (โหต) ยอมม.

มการอาเทศ สมา เปน นา

สขนา จากเพอน, สขาเรห สขาเรภ สเขห สเขภ จากเพอนทงหลาย, สขโน สขสส ของเพอน, สขาราน สขน ของเพอนทงหลาย

สขโตต (ปท) บทวา “สขโต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “สขโต” ตามไป

๑๓๕. สมเม. (๒ บท, อาเทสวธสตร) เอ การอาเทศเปน เอ สม แหง สม (ปรสส) อนอยขางหลง สขโต จาก

สข ศพท (โหต) ยอมม.

หลงจาก สข ศพท อาเทศ สม เปน เอ



เอกาโร การอาเทศเปน เอ อกษร สมวจนสส แหง สม วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง สขโต จาก สข ศพท โหต ยอมม.

หลงจาก สข ศพท อาเทศ สม วภตต เปน เอ อกษร

อย อารมโภ สตรน นจจตโถ มอรรถแนนอน.

สตรน มอรรถแนนอน (คออาเทศ สม เปน เอ เทานน)

สเข ในเพอน, สขาเรส สเขส ในเพอนทงหลาย

รปนโย วธแหงรปสำเรจ อาตมสททสส ของ อาตม ศพท อตตสททสเสว เหมอนของ อตต ศพทนนเทยว ป€มาทตยาส ในปฐมาวภตตและทตยาวภตตทงหลาย.

วธสำเรจรปของ อาตม ศพท ในปฐมาวภตตและทตยาวภตต เหมอนของ อตต ศพทนนแหละ

อาตมา ตน อาตมาโน ตนทงหลาย, โภ อาตม โภ อาตมา ดกอนตน ภวนโต อาตมาโน ดกอนตนทงหลาย, อาตมาน อาตม ซงตน อาตมาโน ซงตนทงหลาย, อาตเมน ดวยตน อจจาท ดงนเปน. (เสส) รปทเหลอ ปรสสม เหมอนกบ ปรส ศพท.

เภโท ความแตกตาง ปมสททสส แหง ปม ศพท (โหต) ยอมม. ปม ส (อตธ) ในรปนวา “ปม ส”,

ปม ศพท มวธดงตอไปน ปม ส

สวภตตสสาต (ปท) บทวา “สวภตตสส” อธกาโร ตามไปไกล.

บทวา “สวภตตสส” ตามไปไกล

๑๓๖. ปมนตสสา สมห. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สมห เพราะ ส วภตต อา การอาเทศเปน อา ปมนตสส แหงสระทสดของ

ปม ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท กบ ส เปน อา

สมห วภตตมห เพราะ ส วภตต อาการาเทโส การอาเทศเปน อา อกษร ปมสททนตสส แหงสระอนเปนทสดของ ปม ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหต ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท กบ ส วภตต เปน อา อกษร

(อาการาเทโส การอาเทศเปน อา อกษร) อนตสส แหงสระอนเปนทสด มฆวยวาทน (สททาน) จ ของศพททงหลายม มฆว และ ยว เปนตนดวย (โหต) ยอมม อนตคคหเณน ดวย อนต ศพท.

และมการอาเทศสระทสดของ มฆว และ ยว ศพทเปนตน ดวย อนต ศพท



ปมา บรษ

ปมนตสสาต (ปท) บทวา “ปมนตสส” อธกาโร ตามไปไกล.

บทวา “ปมนตสส” ตามไปไกล

๑๓๗. โยสวาโน. (๒ บท, อาเทสวธสตร) โยส เพราะ โย วภตตทงหลาย อาโน การอาเทศเปน อาโน ปมนตสส

แหงสระทสดของ ปม ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม.

เพราะ โย วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท กบ โย เปน อาโน

โยส วภตตส เพราะ โย วภตตทงหลาย อาโนอาเทโส การอาเทศเปน อาโน ปมนตสส แหงสระทสดของ ปม ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหต ยอมม.

เพราะ โย วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท กบ โย เปน อาโน

ปมาโน บรษทงหลาย

๑๓๘. อมาลปเนกวจเน. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อาลปเนกวจเน เพราะวภตตในอาลปนะฝายเอกพจน อ การอาเทศเปน อ

ปมนตสส แหงสระทสดของ ปม ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม.

เพราะ ค ในอาลปนะเอกพจน อาเทศสระทสดของ ปม ศพท กบ ค เปน อ

อาลปเนกวจเน ปเร เพราะวภตตในอาลปนะฝายเอกพจนขางหลง อ การอาเทศเปน อ ปมนตสส แหงสระทสดของ ปม ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหต ยอมม.

เพราะ ค ในอาลปนะเอกพจน อาเทศสระทสดของ ปม ศพท กบ ค เปน อ

เห ปม ดกอนบรษ เห ปมาโน ดกอนบรษทงหลาย, ปม ซงบรษ ปมาโน ซงบรษทงหลาย

อา วาต จ (ปท) บทวา “อา” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อา” และ “วา” ตามไป

๑๓๙. อ นามห จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) นามห เพราะ นา วภตต อา อ จ การอาเทศเปน อา และ อ ปมนตสส

แหงสระทสดของ ปม ศพท (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ นา วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท เปน อา และ อ บาง

นามห วภตตมห เพราะ นา วภตต อาออาเทสา การอาเทศเปน อา และ อ ทงหลาย ปมนตสส แหงสระทสดของ ปม ศพท โหต ยอมม วา บาง.



เพราะ นา วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท เปน อา และ อ บาง

สสมาส เพราะ ส และ สมา วภตตทงหลาย อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร ปมกมม- ถามนตสส จ แหงสระอนเปนทสดของ ปม กมม และ ถาม ศพทดวย (โหต) ยอมม วา บาง จสทเทน ดวย จ ศพท.

เพราะ ส และ สมา วภตต อาเทศสระทสดของ ปม กมม และ ถาม ศพท เปน อ บาง ดวย จ ศพท.

ปมานา ปมนา ปเมน ดวยบรษ

อาเนต (ปท) บทวา “อาเน” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อาเน” ตามไป

๑๔๐. หวภตตมห จ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) หวภตตมห เพราะ ห วภตต อาเน การอาเทศเปน อาเน ปมนตสส จ

แหงสระทสดของ ปม ศพทดวย (โหต) ยอมม.

เพราะ ห วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท เปน อาเน

หวภตตมห เพราะ ห วภตต อาเนอาเทโส การอาเทศเปน อาเน ปมนตสส จ แหงสระทสดของ ปม ศพทดวย โหต ยอมม.

เพราะ ห วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท เปน อาเน

วภตตคคหณ วภตตศพท สวภตตคคหณนวตตนตถ มประโยชนตอการหามซง สวภตต ศพท.

วภตตศพท มประโยชนตอการหาม สวภตต ศพท (หามอาเทศพรอมดวยวภตต)

ปมาเนห ปมาเนภ ดวยบรษทงหลาย

สพพวภตตส เพราะวภตตทงปวงทงหลาย อานาเทโส การอาเทศเปน อาน อนตสส แหงสระอนเปนทสด ยวมฆวาทน (สททาน) ของศพททงหลายม ยว และ มฆว เปนตน โหต ยอมม วา บาง จสทเทน ดวย จ ศพท. สสมาส วภตตส เพราะ ส และ สมา วภตตทงหลาย อกาโร การอาเทศเปน อ ปมนตสส แหงสระอนเปนทสดของ ปม ศพท (โหต) ยอมม วา บาง จสทเทน ดวย จ ศพท เอตถ (สตเต) ในสตรน อ นามห จาต วา “อ นามห จ”. โน การอาเทศเปน โน (สสส) แหง ส วภตต (โหต) ยอมม ฌลโต สสส โน วาต (สตเตน) ดวยสตรวา “ฌลโต สสส โน วา”.

เพราะวภตตทงปวง มการอาเทศสระทสดของ ยว และ มฆว ศพทเปนตน เปน อาน บาง ดวย จ ศพท (ในสตรน), เพราะ ส และ สมา วภตต มการอาเทศสระทสดของ ปม ศพท เปน อ บาง ดวย จ ศพทในสตรวา “อ นามห จ”. มการอาเทศ ส วภตต เปน โน ดวยสตรวา “ฌลโต สสส โน วา”



ปมโน ปมสส แกบรษ ปมาน แกบรษทงหลาย

สมา นาต (สตต) สตรวา “สมา นา” วตตเต ยอมตามไป.

สตรวา “สมา นา” ตามไป

๑๔๑. ฌลโต จ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) นา การอาเทศเปน นา สมา แหง สมา วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง

ฌลโต จาก ฌ และ ล ทงหลาย (โหต) ยอมม.

หลงจาก ฌ และ ล อาเทศ สมา เปน นา

นา การอาเทศเปน นา สมาวจนสส แหง สมา วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ฌลอต เอเตห จากอกษรทงหลายเหลานคอ ฌ และ ล (โหต) ยอมม.

หลงจาก ฌ และ ล อาเทศ สมา เปน นา

จคคหณ จศพท นวตตนตถ มประโยชนตอการหาม(ซงการอาเทศ) กวจ บาง.

จศพท มประโยชนตอการหามการอาเทศบาง

ปมานา ปมนา ปมา ปมสมา ปมมหา จากบรษ ปมาเนห ปมาเนภ ปเมห ปเมภ จากบรษทงหลาย, ปมโน ปมสส ของบรษ ปมาน ของบรษทงหลาย.

๑๔๒. อาเน สมมห วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สมมห เพราะ สม วภตต อาเน การอาเทศเปน อาเน ปมนตสส แหงสระทสดของ

ปม ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ สม วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท กบ สม เปน อาเน บาง

สมมห วภตตมห เพราะ สม วภตต อาเนอาเทโส การอาเทศเปน อาเน ปมนตสส แหงสระทสดของ ปม ศพท สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ สม วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท กบ สม วภตต เปน อาเน บาง

ปมาเน ปเม ปมสม ปมมห ในบรษ

๑๔๓. สสมมา วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สสม เพราะ ส วภตต อา การอาเทศเปน อา ปมนตสส แหงสระทสดของ

ปม ศพท (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท เปน อา บาง

สอต เอตสม ปเร เพราะวภตตนคอ ส ขางหลง อาอาเทโส การอาเทศเปน อา ปมนตสส แหงสระทสดของ ปม ศพท โหต ยอมม วา บาง.



เพราะ ส วภตต อาเทศสระทสดของ ปม ศพท เปน อา บาง

ปมาส ปเมส ในบรษทงหลาย

ยวาทส (สทเทส) ในศพททงหลายม ยว เปนตน ยว ส อตธ ในรปนวา “ยว ส”

อากาโร การอาเทศเปน อา อกษร (โหต) ยอมม อนตคคหเณน ดวย อนต ศพท เอตถ (สตเต) ในสตรน ปมนตสสา สมหต วา “ปมนตสสา สมห”, อานาเทโส จ และการอาเทศเปน อาน (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท หวภตตมห จาต สตเต ในสตรวา “หวภตตมห จ”.

มการอาเทศ(สระทสดของ ยว กบ ส) เปน อา ดวย อนต ศพท ในสตรวา “ปมนตสสา สมห”, และมการอาเทศ(สระทสดของ ยว) เปน อาน ดวย จ ศพท ในสตรวา “หวภตตมห จ”.

ยวา คนหนม ยวาโน ยวานา ยวา คนหนมทงหลาย, เห ยว ยวา ยวาน ยวานา ดกอนคนหนม ภวนโต ยวานา ดกอนคนหนมทงหลาย, ยวาน ยว ซงคนหนม ยวาเน ยเว ซงคนหนมทงหลาย

นาสอต เอเตส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ นา และ ส อา การอาเทศเปน อา อนตสส แหงสระอนเปนทสด ยวมฆวาทน (สททาน) ของศพททงหลายม ยว และ มฆว เปนตน โหต ยอมม วา บาง จสทเทน ดวย จ ศพท เอตถ (สตเต) ในสตรน อ กมมนตสส จาต วา “อ กมมนตสส จ” อต เพราะเหตนน อาตต การอาเทศเปน อา (โหต) ยอมม.

เพราะ นา และ ส วภตต มการอาเทศสระทสดของ ยว และ มฆว ศพทเปนตน เปน อา บาง ดวย จ ศพทในสตรวา “อ กมมนตสส จ” เพราะฉะนน จงมการอาเทศเปน อา

ยวานา ยเวน ยวาเนน วา โดยคนหนม ยวาเนห ยวาเนภ ยเวห ยเวภ โดยคนหนม ทงหลาย, ยวานสส ยวสส แกคนหนม ยวานาน ยวาน แกคนหนมทงหลาย, ยวานา ยวานสมา ยวานมหา จากคนหนม ยวาเนห ยวาเนภ ยเวห ยเวภ จากคนหนมทงหลาย, ยวานสส ยวสส ของคนหนม ยวานาน ยวาน ของคนหนมทงหลาย, ยวาเน ยวานสม ยวานมห ยเว ยวสม ยวมห ในคนหนม ยวาเนส ยวาส ยเวส ในคนหนมทงหลาย.

เอว เหมอนกน มฆวา พระอนทร มฆวาโน มฆวานา พระอนทรทงหลาย อจจาท ดงนเปนตน ยวสททสม เหมอนกบ ยว ศพท.

อการนต อการนต(ในปงลงค) นฏ€ต จบแลว.

จบ อการนต



อาการนตสาสทโท สาศพท อาการนโต ปลลงโค อนเปนปงลงค อาการนต (มยา) อนขาพเจา

(วจจเต) จะกลาว. สา ส (อต €เต) ในรปวา “สา ส” อนทานตงไวแลว, สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม. สา สนโข สา แปลวา สนข.

ขาพเจาจะกลาว สา ศพท อนเปนปงลงค อาการนต ในรปทตงไววา “สา ส” มการลบ ส วภตต. สา สนข

พหวจเน ในพหพจน

๑๔๔. อโฆ รสสเมกวจนโยสวป จ. (๕ บท, รสสวธสตร) เอกวจนโยสวป จ เพราะวภตตฝายเอกวจนะ และ โย วภตตทงหลาย อโฆ

(สโร) สระอนไมใช ฆ (อาปชชเต) ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ.

เพราะวภตตฝายเอกวจนะ และ โย วภตต ใหรสสะสระอนไมใช ฆ

เอกวจเน โยส จ ปเรส เพราะวภตตฝายเอกวจนะ และ โย วภตตทงหลายขางหลง อนโต สโร สระอนเปนทสด ลงคสส แหงลงค ฆสญญกอาการวชชโต เวนจาก อา อกษรทมชอวา ฆ อาปชชเต ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ, รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม อต (อมนา สตเตน) ดวยสตรน. อปคคหณ อปศพท นวตตนตถ มประโยชนตอการหาม(รสสะ) สมห เพราะ ส วภตต. เสส (วธาน) วธทเหลอ เนยย อนนกศกษาควรนำไปใช.

เพราะวภตตฝายเอกวจนะ และ โย วภตตขางหลง สระทสดลงค เวน อา ชอ ฆ ถงความเปนรสสะ, จงทำเปนรสสะดวยสตรน, อปศพท หามรสสะ เพราะ ส วภตต, วธทเหลอนกศกษาสามารถนำไปใชไดเอง

สา ตฏ€นต สนขทงหลายยนอย, เห ส เห สา, เห สา, ส เส, เสน สาห สาภ, สสส สาย สาน, สา สสมา สมหา สาห สาภ, สสส สาน, เส สสม สมห สาส.

ปจจกขธมมา คาณฑวธนวาปภตโย ปจจกขธมมา และ คาณฑวธนวา ศพทเปนตน เอว กเหมอนอยางนน.

ปจจกขธมมา และ คาณฑวธนวา ศพทเปนตน กเหมอนกน

อาการนต อาการนต นฏ€ต จบแลว.

จบ อาการนต



อการนตอคคสทโท อคคศพท อการนโต ปลลงโค อนเปนปงลงค อการนต (มยา) อนขาพเจา

(วจจเต) จะกลาว. สยาทยปปตต การเกดขนของ ส วภตต (โหต) ยอมม. อคค ส (อต €เต) ในรปวา “อคค ส” อนทานตงไวแลว.

ขาพเจาจะกลาว อคค ศพท อนเปนปงลงค อการนต, ลง ส วภตต, รปวา “อคค ส”

อนโต สมห วาต จ (ปท) บทวา “อนโต” “สมห” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อนโต” “สมห” และ “วา” ตามไป

๑๔๕. อคคสสน. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สมห เพราะ ส วภตต อนโต สระอนเปนทสด อคคสส ของ อคค ศพท อน

(โหต) เปน อน วา บาง.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระทสดของ อคค ศพท เปน อน บาง

สมห วภตตมห เพราะ ส วภตต อนโต สระอนเปนทสด อคคสส ของ อคค ศพท อน โหต เปน อน วา บาง. สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม เสสโต โลป คสปต ดวยสตรวา “เสสโต โลป คสป”.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระทสดของ อคค ศพท เปน อน บาง, ลบ ส ดวยสตรวา “เสสโต โลป คสป”

อคคน อคค ไฟ

พหวจเน ในฝายพหพจน ฌลสญญาย เมอการตงชอวา ฌ และ ล (กตาย) อนนกศกษากระทำแลว อวณณวณณา ฌลาต ดวยสตรวา “อวณณวณณา ฌลา”ต. ฌลโต วาต จ บทวา “ฌลโต” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

ในฝายพหพจน เมอตงชอวา ฌ และ ล ดวยสตรวา “อวณณวณณา ฌลา” แลว, บทวา “ฌลโต” และ “วา” ตามไป

๑๔๖. ฆปโต จ โยน โลโป. (๔ บท, โลปวธสตร) โลโป การลบ โยน แหง โย วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง ฆปโต

ฌลโต จ จาก ฆ ป ฌ และ ล ทงหลาย (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ฆ ป ฌ และ ล ลบ โย วภตต บาง

โลโป การลบ โยวจนาน แหง โย วภตตทงหลาย ปเรส อนอยขางหลง อาการวณณวณเณห จาก อาอกษร อวณณะ และอวณณะทงหลาย ฆปสญเญห อนมชอวา ฆ และ ป อตถวาจเกห อนกลาวซงอตถลงค ฌลสญเญห จ และอนมชอวา ฌ และ ล โหต ยอมม วา บาง.

หลงจาก อา ชอ ฆ อวณณะอวณณะ ชอ ป ในอตถลงค และหลงจาก อวณณะอวณณะชอ



ฌ ล ในปงลงคและนปงสกลงค ลบ โย วภตตบาง

อย (วาสทโท) วาศพททตามมาน ววตถตวภาสา เปนคำกลาวกำหนด(วาไมแนนอน).

๑๔๗. โยส กตนการโลเปส ทฆ. (๓ บท, ทฆวธสตร) โยส เพราะ โย วภตตทงหลาย กตนการโลเปส ทมการอาเทศเปน น

อกษร และการลบอนถกทำแลว (รสสสรา) รสสสระทงหลาย (อาปชชเต) ยอมถง ทฆ ซงความเปนทฆะ.

เพราะ โย วภตตทถกอาเทศเปน น และถกลบแลว รสสสระ เปน ทฆะ

โยส เพราะ โย วภตตทงหลาย กตนการโลเปส ทมการอาเทศเปน น อกษร และการลบอนถกทำแลว สพเพ รสสสรา รสสสระทงหลายทงปวง อนตภตา อนเปนทสด ลงคสส แหงลงค อาปชชเต ยอมถง ทฆ ซงความเปนทฆะ.

เพราะ โย วภตตทถกอาเทศเปน น และถกลบแลว รสสสระทงปวงทอยสดลงค เปนทฆะ

นการโลปา การอาเทศเปน น และการลบทงหลาย เยส (โยวจนาน) ของ โย วภตตทงหลาย เหลาใด กตา อนนกศกษากระทำแลว เต (โยวจนา) วภตตทงหลายเหลานน กตนการโลปา ชอวา กตนการโลปะ.

โยวภตตทมการอาเทศเปน น และการลบ ชอวา กตนการโลปะ.

อคค ไฟ

อตตมต บทวา “อตต” ปญจาทนมตตนต อโต จากสตรนวา “ปญจาทนมตต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อตต” จากสตรนวา “ปญจาทนมตต” ตามไป

๑๔๘. โยสวกตรสโส โฌ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) โยส เพราะ โย วภตตทงหลาย อกตรสโส โฌ ฌ ทเปนรสสะอนไมไดถกทำ

(อาปชชเต) ยอมถง อตต ซงความเปน อ.

เพราะ โย วภตต อาเทศ ฌ ทเปนรสสะอยแลว (คอ อ) เปน อ

โยส ปเรส เพราะ โย วภตตทงหลายขางหลง อกตรสโส โฌ ฌ ทเปนรสสะอนไมไดถกทำ อาปชชเต ยอมถง อตต ซงความเปน อ.

เพราะ โย วภตตขเงหลง อาเทศ ฌ ทเปนรสสะอยแลว (คอ อ) เปน อ

อคคโย ไฟทงหลาย

โฌต บทวา “โฌ” ก มประโยชนอะไร. (อตตนวตตนตถ มประโยชนตอการหามซงความ เปน อ อต อทาหรเณ ในอทาหรณวา) รตตโย คนทงหลาย.



บทวา “โฌ” มประโยชนอะไร มประโยชนหามไมใหอาเทศเปน อ ในอทาหรณวา รตตโย

(อทาหรณาน) อทาหรณทงหลาย อาลปเน ในอาลปนะ เอว กเหมอนอยางนน. เห อคค เห อคค แนะไฟ เห อคคโย แนะไฟทงหลาย

ปพพสสรโลเป เมอการลบสระตวหนา ทตเยกวจเน ในทตยาวภตตฝายเอกพจน สมปตเต จะมาถง.

ในทตยาวภตตฝายเอกพจน กอนจะถงการลบสระตวหนา

๑๔๙. อโม นคคหต ฌลเปห. (๓ บท, อาเทสวธสตร) นคคหต การอาเทศเปนนคหต อโม แหง อ วภตต และ ม อกษร (ปรสส)

อนอยขางหลง ฌลเปห จาก ฌ ล และ ป ทงหลาย (โหต) ยอมม.

หลงจาก ฌ ล และ ป อาเทศ อ และ ม เปนนคหต

นคคหต อาเทโส การอาเทศเปนนคหต อวจนสส มการสส จ แหง อ วภตต และ ม อกษร (ปรสส) อนอยขางหลง ฌลปอต เอเตห จากอกษรทมชอทงหลาเหลานคอ ฌ ล และ ป โหต ยอมม.

หลงจากอกษรทมชอเหลานคอ ฌ ล และ ป อาเทศ อ วภตต และ ม อกษร เปนนคหต

อคค ซงไฟ อคค อคคโย ซงไฟทงหลาย, อคคนา อนไฟ อคคห อคคภ อนไฟทงหลาย. ทฆาภาโว ความเปนทฆะ กตถจ ในบางอทาหรณ (โหต) ยอมม จคคหเณน ดวย จ ศพท สนหส จาต เอตถ ในสตรนวา “สนหส จ”. อคคห อคคภ อนไฟทงหลาย. โน การอาเทศเปน โน (โหต) ยอมม ฌลโต สสส โน วาต ดวยสตรวา “ฌลโต สสส โน วา”. อคคโน อคคสส แกไฟ อคคน อคคน แกไฟทงหลาย. นา การอาเทศเปน นา (โหต) ยอมม วกปเปน ดวยไมแนนอน ฌลโต จาต (วจนโต) เพราะสตรวา “ฌลโต จ” วตตมาเน อนตามมาอย สมา นาต ในสตรวา “สมา นา”. อคคนา อคคสมา อคคมหา จากไฟ อคคห อคคภ อคคห อคคภ จากไฟทงหลาย, อคคโน อคคสส ของไฟ อคคน อคคน ของไฟทงหลาย, อคคมห อคคสม ในไฟ อคคส อคคส ในไฟทงหลาย.

อคคห อคคภ - เปนทฆะบาง ดวย จ ศพท ในสตรวา “สนหส จ”, อคคโน - อาเทศ ส เปน โน ดวยสตรวา “ฌลโต สสส โน วา”, อคคนา - อาเทศ สมา เปน นา บาง เพราะสตร “ฌลโต จ” ตามมาในสตรวา “สมา นา”

อญเญป (สททา) ศพททงหลายแมเหลาอน เอว กเหมอนอยางนน

โชต ไฟ, ปาณ มอ ฝามอ, คณ€ ขอ ปม, มฏ€ กำมอ, กจฉ ทอง, วตถ กระเพาะปสสาวะ, สาล ขาสาล, วห ขาวเปลอก, พยาธ โรค ความเจบไข, โอธ ขอบเขต, โพธ ตนโพธ นายโพธ,



สนธ การตอ, ราส กอง, เกส นายเกส, สาต นายสาต, ทป เสอดาว, อส ฤาษ ดาบส, มน พระมน ผร, มณ แกวมณ, ธน เสยง, ยต ภกษ, คร ภเขา, รว ดวงอาทตย, กว นกกว, กป ลง, อส ดาบ, มส นำหมก, นธ ขมทรพย, วธ วธการ, อห ง, กม หนอน, ปต สาม เจาของ, หร ทองคำ สเขยว, อร ขาศก, ตม ปลาใหญตม, กล โทษ, พล เครองบวงสรวง, ชลธ ทะเล สมทร, คหปต เจาของเรอน, อรธต ผมความเพยรกลา, วรมต ผมปญญาเลศ, นรปธ ผปราศจากกเลส, อธปต ผเปนใหญ อธบด, อญชล พนมมอ, สารถ นายสารถ คนขบ, อตถ แขก อาคนตกะ, สมาธ สมาธ จตตงมน, อทธ ทะเล ปภตโย เปนตน.

อการนต อการนต นฏ€ต จบแลว.


อการนตทณฑสทโท ทณฑศพท อการนโต ปลลงโค อนเปนปงลงค อการนต (มยา) อนขาพเจา

(วจจเต) จะกลาว. ทณฑ ส อต อธ ในรปนวา “ทณฑ ส”.

ขาพเจาจะกลาว ทณฑ ศพท อนเปนปงลงค อการนต, ในรปนวา “ทณฑ ส”

รสสตเต เมอความเปนรสสะ อโฆ รสสเมกวจนโยสวป จาต ดวยสตรวา “อโฆ รสสเมก- วจนโยสวป จ” สมปตเต จะมาถง, ตทภาเว เมอความไมมแหงการรสสะนน สสม เพราะ ส วภตต สทเธ สำเรจแลว อปคคหเณน ดวย อป ศพท เอตถ เอว ในสตรนนนนเทยว, กจจายโน อาจารยกจจายนะ อาห กลาวแลว นยมตถ ซงสตรอนมเนอความกำหนด.

เมอใกลจะรสสะ ดวยสตรวา “อโฆ รสสเมกวจนโยสวป จ”, แตเมอไมมการทำรสสะเพราะ ส วภตต ดวย อป ศพทในสตรเดยวกนนนแล, อาจารยกจจายนะจงกลาวนยมสตรตอไป

รสสนต เมอบทวา “รสส” วตตมาเน ตามไปอย

เมอบทวา “รสส” ตามไป

๑๕๐. น สสมมนปสกาน. (๓ บท, นเสธวธสตร) สสม เพราะ ส วภตต อนปสกาน (ลงคาน) ลงคทงหลายอนไมใชนปงสกลงค

น (อาปชชนเต) ยอมไมถง รสส ซงความเปนรสสะ.

เพราะ ส วภตต หามทำเปนรสสะลงคทไมใชนปงสกลงค



สสม เพราะ ส วภตต นปสกวชชตาน ลงคาน ลงคทงหลายอนไมใชนปงสกลงค น (อาปชชนเต) ยอมไมถง รสส ซงความเปนรสสะ. รสสตตาภาโว ความไมมแหงการทำเปนรสสะ (โหต) ยอมม อต ดวยสตรน. สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

เพราะ ส วภตต หามทำเปนรสสะลงคทไมใชนปงสกลงค จงหามทำเปนรสสะดวยสตรน, มการลบ ส วภตต

ทณฑ ตฏ€ต ผมไมเทายนอย

อนปสกานต บทวา “อนปสกาน” ก มประโยชนอะไร. (รสสตตานเสธนตถ มประโยชน ตอการไมหามซงความเปนรสสะ นปสเก ในนปงสกลงค ยถา เชน) สขการ ทาน ทานอนทำใหไดรบความสข

บทวา “อนปสกาน” มประโยชนอะไร. มประโยชนตอการไมหามเปนรสสะ เชน สขการ ทาน

จ ก เอตถ (สตเต) ในสตรน

วสทาวสทาการโวหาโรภยมตตกา วสทาการโวหาร (คำเรยกทรไดงาย) อวสทาการโวหาร (คำเรยกทรไดยาก) และ เนววสทานาวสทาการโวหารทพนจากโวหารทง ๒ อรตา ถก เรยกแลว ลงค วาลงค เหตภาวโต เพราะความเปนเหต ปมาทชานเน ในความรวาเปนเพศชายเปนตน.

วสทาการโวหาร (คำเรยกทรไดงาย) อวสทาการโวหาร (คำเรยกทรไดยาก) และเนววสทานาวสทาการโวหารทพนจากโวหาร ทง ๒ ถกเรยกวาลงค เพราะเปนเหตใหรวาเปนเพศชายเปนตน

โยโลเป ในการลบ โย วภตต ทณฑ ตฏ€นต ผมไมเทาทงหลายยนอย

อตรตร ในอทาหรณอนอก รสสตเต เมอความเปนรสสะ กเต อนนกศกษากระทำแลว อโฆ รสสมจจาทนา ดวยสตรวา “อโฆ รสส” เปนตน, ฌโต การสสาต จ บทวา “ฌโต” และ “กตรสสา” วตตเต ยอมตามไป.

อทาหรณอนยงมอก เมอทำเปนรสสะดวยสตรวา “อโฆ รสส” เปนตนแลว, บทวา “ฌโต” และ “กตรสสา” ตามไป

๑๕๑. โยน โน. (๒ บท, อาเทสวธสตร) โน การอาเทศเปน โน โยน แหง โย วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง

กตรสสา ฌโต จาก ฌ อนถกทำรสสะแลว (โหต) ยอมม.

หลงจาก ฌ ททำเปนรสสะแลว อาเทศ โย เปน โน

โน อต อาเทโส รปอาเทศคอ โน สพเพส โยน แหง โย วภตตทงหลายทงปวง



สาลปนาน รวมทงอาลปนะ ปเรส อนอยขางหลง กตรสสา ฌโต จาก ฌ อนถกทำรสสะแลว โหต ยอมม.

หลงจาก ฌ ททำเปนรสสะแลว อาเทศ โย วภตตทงหมดรวมทงอาลปนะ เปน โน

ทณฑโน ตฏ€นต ผมไมเทาทงหลายยนอย

กตรสสาต บทวา “กตรสสา” (ทตามมา) ก มประโยชนอะไร. (อาเทสนเสนธตถ มประโยชนตอการหามซงการอาเทศ อกตรสส แหง ฌ ทไมมการทำรสสะ ยถา เชน) อคคโย

บทวา “กตรสสา” (ทตามมา) มประโยชนอะไร. มประโยชนตอการหามการอาเทศ ฌ ทไมมการทำรสสะ เชน อคคโย

โน การอาเทศเปน โน โยน แหง โย วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง อกตรสสาป แมจาก อ อกษรอนเปน รสสะทไมไดถกกระทำ (โหต) ยอมม กวจ บาง โยน โนต โยควภาคโต ดวยการแบงสตรวา “โยน โน” วนา โดยเวน อธการ ซงบททตามมา ยถา อทาหรณวา สารมตโน ผรวา เปนสาระทงหลาย.

มการอาเทศ โย แมจะอยขางหลงจาก อ ทเปนรสสะอยแลว เปน โน บาง ดวย โยน โน วนาธการโยควภาคะ เชน สารมตโน

อาลปเน ในอาลปนะ เคต บทวา “เค” วตตเต ยอมตามไป.

ในอาลปนะ บทวา “เค” ตามไป

๑๕๒. ฌลปา รสส. (๒ บท, รสสวธสตร) เค เพราะ ค ฌลปา ฌ ล และ ป ทงหลาย (คอ อ อ ในลงคทง ๓) (อาปชชเต)

ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ.

เพราะ ค ใหรทำสสะ ฌ ล และ ป

เค ปเร เพราะ ค ขางหลง ฌลปอต เอเต อกษรทมชอทงหลายเหลานคอ ฌ ล ป (คอ อ อ ในลงคทง ๓) อาปชชเต ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ.

เพราะ ค อกษรทมชอวา ฌ ล ป ถงความเปนรสสะ

โภ ทณฑ ดกอนผมไมเทา

รสสตเต เมอความเปนรสสะ สทเธป แมสำเรจได อโฆ รสสนตอาทนาว ดวยสตรวา “อโฆ รสส” เปนตนนนเทยว นยมตโถ อารมโภ สตรอนมเนอความกำหนด (โหต) ยอมม ปน อก. เตน เพราะเหตนน รสสตต ความเปนรสสะ น ภวต ยอมไมม โภ โคตอาทส ในอทาหรณ ทงหลายเปนตนวา “โภ โค ดกอนวว”.



ทณฑ ทณฑโน ดกอนผมไมเทาทงหลาย

ทตยาย ในทตยาวภตต รสสตเต เมอความเปนรสสะ กเต อนนกศกษากระทำแลว, อมต บทวา “อ” วตตเต ยอมตามไป, วาต บทวา “วา” อโต จากสตรน ฆปโต สม ย วาต วา “ฆปโต สม ย วา” วตตเต ยอมตามไป มณฑกคตยา ดวยมณฑกคตกนย (เหมอนกบกระโดด).

ในทตยาวภตต เมอนกศกษากระทำเปนรสสะแลว, บทวา “อ” ตามไป, และบทวา “วา” จากสตรนวา “ฆปโต สม ย วา” ตามไป เหมอนกบกระโดด

๑๕๓. น ฌโต กตรสสา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) น การอาเทศเปน น อ แหง อ วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ฌโต

กตรสสา จาก ฌ อนมรสสะทถกทำแลว (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ฌ ททำเปนรสสะแลว อาเทศ อ เปน น บาง

น การอาเทศเปน น อวจนสส แหง อ วภตต ปรสส อนอยขางหลง ฌโต กตรสสา จาก ฌ อนมรสสะทถกทำแลว โหต ยอมม วา บาง.

หลงจาก ฌ ททำเปนรสสะแลว อาเทศ อ เปน น บาง

ทณฑน ทณฑ ซงผมไมเทา ทณฑ ทณฑโน ซงผมไมเทาทงหลาย, ทณฑนา อนผมไมเทา ทณฑห ทณฑภ อนผมไมเทาทงหลาย, ทณฑโน ทณฑสส แกผมไมเทา ทณฑน แกผมไมเทาทงหลาย.

นา การอาเทศเปน นา (โหต) ยอมม ฌลโต จาต ดวยสตรวา “ฌลโต จ”.

มการอาเทศ สมา เปน นา ดวยสตรวา “ฌลโต จ”.

ทณฑนา ทณฑสมา ทณฑมหา จากผมไมเทา ทณฑห ทณฑภ จากผมไมเทาทงหลาย, ทณฑโน ทณฑสส ของผมไมเทา ทณฑน ของผมไมเทาทงหลาย.

ฌโต กตรสสาต จ บทวา “ฌโต” และ “กตรสสา” วตตเต ยอมตามไป, วาต จ บทวา “วา” ดวย วตตเต ยอมตามไป ปเร วย เหมอนในสตรกอน.

บทวา “ฌโต” และ “กตรสสา” ตามไป, และบทวา “วา” ยงตามไปเหมอนเดม

๑๕๔. สม น. (๒ บท, อาเทสวธสตร) น การอาเทศเปน น สม แหง สม วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ฌโต

กตรสสา จาก ฌ อนมรสสะทถกทำแลว (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ฌ ททำเปนรสสะแลว อาเทศ สม เปน น บาง

นอต อาเทโส รปอาเทศคอ น สมวจนสส แหง สม วภตต ปรสส อนอยขางหลง



ฌโต กตรสสา จาก ฌ อนมรสสะทถกทำแลว โหต ยอมม วา บาง.

หลงจาก ฌ ททำเปนรสสะแลว อาเทศ สม เปนรปวา น บาง

ทณฑน ทณฑสม ทณฑมห ในผมไมเทา ทณฑส ในผมไมเทาทงหลาย

อการนตนามาน นามอนเปนอการนตทงหลาย อญญานป แมเหลาอน ธมม ... ภมสาย อจจาทน เปนตนวา “ธมม ... ภมสาย” (สชฌนต) ยอมสำเรจ เอว เหมอนอยางนน

ธมม ผมธรรม, สฆ ผมหม, ญาณ ผมปญญา, หตถ ชาง ผมงวง, จกก ผมจกร (อำนาจหรออาวธ), ปกข นก ผมปก, ทา€ ง ผมเขยว สตวราย, รฏ€ พระราชา ผมแวนแควน, ฉตต พระราชา ผมฉตร ผมรม, มาล ผมมาลา, วมม ทหาร ผมเกราะ, โยค ผมความเพยร, ภาค ผมสวน หนสวน, โภค ง ผมขนด, กาม ผมความตองการ, สาม สาม ผมทรพย เจาของ เจานาย, ธช ทหาร ผมธง, คณ ผมคณะ, สส ดวงจนทร มรปกระตาย, กฏ€ ผมโรคเรอน, ชฏ ฤาษ ผมชฎา, ยาน ผมยานพาหนะ, สข ผมความสข, สข นกยง ผมหงอน, ทนต ชาง ผมงา, มนต ผมปญญา, กร ขาง ผมงวง, จาค ผมการสละ, กสล ผมความฉลาด, มสล โจร ผมสาก(เปนอาวธ), พล ผมพลกรรม, ปาปการ ผยงมการทำบาป, สตตฆาต ผฆาศสตร, มาลยการ ชางรอยมาลย, ทฆชว ผมอายยน, ธมมจาร ผประพฤตธรรมเปนปรกต, สฆยาย ผไปเรว, สหนาท ผบรรลอ สหนาท, ภมสาย สตวบก ผนอนบนแผนดนเปนปรกต.

ต สวน เภโท ความแตกตาง คามณสททสส ของ คามณ ศพท (ผนำหมบาน) (โหต) ยอมม สตตมย ในสตตมวภตต. คามณ คามณ คามณโน, โภ คามณ โภนโต คามณ คามณโน, คามณน คามณ คามณ คามณโน. เสส รปทเหลอ ทณฑสม เหมอนกบ ทณฑ ศพท. นอาเทสาภาโวว ความไมมแหงการอาเทศเปน น เทานน วเสโส (โหต) เปนความแตกตางกน.

คามณ ศพท มความแตกตางจาก ทณฑ ศพท ในสตตมวภตต คอการไมอาเทศเปน น เทานน ทแตกตางกน

เสนาน สธปปภตโย เสนาน (แมทพ) และ สธ (ผมปญญาด) ศพทเปนตนทงหลาย เอว กเหมอนกน.





อการนตภกขสทโท ภกขศพท อการนโต ปลลงโค อนเปนปงลงค อการนต (มยา) อนขาพเจา

(วจจเต) จะกลาว. ส สวภตต (โหต) ยอมลง ภกขสททโต หลงจาก ภกข ศพท ตเถว เหมอนอยางนนนนเทยว. สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

ขาพเจาจะกลาว ภกข ศพท อนเปนปงลงค อการนต, มการลง ส วภตต ขางหลง ภกข ศพท เหมอนเดม, ลบ ส วภตต

โส ภกข ภกษรปนน

พหวจเน ในฝายพหพจน โยโลโป การลบ โย วภตต (โหต) ยอมม ฆปโต จ โยน โลโปต ดวยสตรวา “ฆปโต จ โยน โลโป”. ทโฆ การทำทฆะ (โหต) ยอมม โยส กตอจจาทนา ดวยสตรทขนตนวา “โยส กต”.

ฝายพหพจน ลบ โย วภตต ดวยสตรวา “ฆปโต จ โยน โลโป”. ทำทฆะ ดวยสตรวา “โยส กตนการโลเปส ทฆ”

เต ภกข ภกษทงหลายเหลานน

โลปาภาเว ในรปทไมมการลบวภตต วา โยนนต จ บทวา “วา” และ “โยน” วตตเต ยอมตามไป.

ในรปทไมมการลบวภตต บทวา “วา” และ “โยน” ตามไป

๑๕๕. ลโต โวกาโร จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) โวกาโร การอาเทศเปน โว โยน แหง โย วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง

ลโต จาก ล (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ล อาเทศ โย เปน โว บาง

โวการาเทโส การอาเทศเปน โว อกษร โยน แหง โย วภตตทงหลาย ปเรส อนอยขางหลง ลสญญโต จาก อ ชอ ล โหต ยอมม วา บาง.

หลงจาก อ ชอ ล อาเทศ โย เปน โว บาง

โน จ การอาเทศเปน โน ดวย โยน แหง โย วภตตทงหลาย โหต ยอมม การคคหเณน ดวย การ ศพท. จสททคคหณ การถอเอาซง จ ศพท นวตตนตถ มประโยชนตอการหาม กตถจ ในบางอทาหรณ. อถ วา อกอยางหนง จคคหณ จศพท โนคคหณานวตตนตถ มประโยชนตอการตามมาของ โน ศพท. เตน เพราะเหตนน โน การอาเทศเปน โน โยน แหง โย วภตตทงหลาย ชนตสพพญญอาทโต หลงจากศพททงหลายม ชนต และ สพพญญ เปนตน โหต ยอมม จ ดวย.

มการอาเทศ โย เปน โน ดวย การ ศพท. จ ศพท หามอาเทศบางอทาหรณ. อกอยางหนง จ ศพท ทำให โน ศพท ตามมา. เพราะเหตนน จงมการอาเทศ โย เปน โน หลงจาก ชนต และ



สพพญญ ศพทเปนตนดวย

วาสทโท วาศพท ววตถตวภาสตโถ มอรรถกลาวกำหนด. เตน เพราะเหตนน

วาศพท มอรรถกลาวกำหนด เพราะฉะนน

โว การอาเทศเปน โว โยน แหง โย วภตตทงหลาย ภกขปภตโต หลงจาก ภกข ศพทเปนตน ภเว ยอมม นจจ แนนอน, โว การอาเทศเปน โว โยน แหง โย วภตตทงหลาย เหตอาทโต หลงจาก เหต ศพทเปนตน ภเว ยอมม วภาสา บาง, โว จ การอาเทศเปน โว ดวย โน จ การอาเทศเปน โน ดวย โยน แหง โย วภตตทงหลาย อมปปภตโต หลงจาก อม ศพทเปนตน น ภเว ยอมไมม.

หลงจาก ภกข ศพทเปนตน อาเทศ โย เปน โว แนนอน, หลงจาก เหต ศพทเปนตน อาเทศ โย เปน โว บาง, หลงจาก อม ศพทเปนตน ไมอาเทศ โย เปน โว และ โน

อตต อกตรสโสต จ บทวา “อตต” และ “อกตรสโส” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อตต” และ “อกตรสโส” ตามไป

๑๕๖. เวโวส โล จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) เวโวส จ เพราะ เว และ โว ทงหลาย อกตรสโส โล ล ทมรสสะอนไมถกกระทำ


เพราะ เว และ โว อาเทศ ล ทเปนรสสะอยเดม เปน อ

เวโวอต เอเตส จ ปเรส เพราะรปอาเทศทงหลายเหลานคอ เว และ โว ขางหลง อกตรสโส โล ล อนมรสสะทไมถกกระทำ อาปชชเต ยอมถง อตต ซงความเปน อ.

เพราะอกษรอาเทศเหลานคอ เว และ โว อาเทศ ล ทเปนรสสะอยเดม เปน อ

ภกขโว ภกษทงหลาย, โภ ภกข ขาแตภกษผเจรญ ภวนโต ภกข ขาแตภกษ ผเจรญทงหลาย

โลปาภาเว ในทไมมแหงการลบ โย

๑๕๗. อกตรสสา ลโต ยวาลปนสส เวโว. (๔ บท, อาเทสวธสตร) เวโว การอาเทศเปน เว และ โว ทงหลาย ยวาลปนสส แหง โย อาลปนะ

(ปรสส) อนอยขางหลง อกตรสสา ลโต จาก ล ทมรสสะอนไมถกกระทำ (โหนต) ยอมม.

หลงจาก ล ทเปนรสสะอยเดม อาเทศ โย อาลปนะ เปน เว และ โว



เวโวอาเทสา การอาเทศเปน เว และ โว ทงหลาย โยอต เอตสส แหงวภตตนคอ โย วหตสส อนลง อาลปเน ในอาลปนะ ปรสส อนอยขางหลง อกตรสสา ลโต จาก ล ทมรสสะอนไมถกกระทำ โหนต ยอมม. อตต การอาเทศเปน อ (ลสส) แหง ล (โหต) ยอมม.

หลงจาก ล ทเปนรสสะอยเดม อาเทศ โย วภตตอนลงในอาลปนะ เปน เว และ โว, และมการอาเทศ ล เปน อ

ภวนโต ภกขเว ภกขโว ขาแตภกษทงหลายผเจรญ

นคคหต การอาเทศเปนนคหต (โหต) ยอมม อโม นคคหต ฌลเปหต ดวยสตรวา “อโม นคคหต ฌลเปห”.

มการอาเทศ อ วภตต เปน นคหต ดวยสตรวา “อโม นคคหต ฌลเปห”

ภกข ภกข ภกขโว, ภกขนา ภกขห ภกขภ ภกขห ภกขภ, ภกขโน ภกขสส ภกขน ภกขน, ภกขนา ภกขสมา ภกขมหา ภกขห ภกขภ ภกขห ภกขภ, ภกขโน ภกขสส ภกขน ภกขน, ภกขสม ภกขมห ภกขส ภกขส.

สททา ศพททงหลาย เสต ... ปฏ อจจาทโย ม เสต ... ปฏ เปนตน เอว กเหมอนกน

เสต สะพาน เขอน, เกต ธง, ราห ราหอสร, ภาน ดวงอาทตย, ปงค คนเปลย, อจฉ ออย, เวฬ (เวณ) ไมไผ, มจจ ความตาย, สนธ แมนำสนธ มหาสมทร, พนธ ญาต พวกพอง เผาพนธ, เนร เมร ภเขาสเนร, สตต ศตร, การ นายชาง, เหต เหต, ชนต สตว, รร กวาง, ปฏ คนฉลาด

วเสโส ความแตกตาง เหตชนตสททาน ของ เหต และ ชนต ศพททงหลาย (โหต) ยอมม ป€มาทตยาส ในปฐมาวภตตและทตยาวภตตทงหลาย.

เหต และ ชนต ศพท มความพเศษในปฐมาวภตตและทตยาวภตต

เหต เหต เหตโว เหตโย, โภ เหต โภนโต เหต เหตเว เหตโว, เหต เหต เหตโว เหตโย. เสส รปทเหลอ ภกขสม เหมอนกบ ภกข ศพท.

ชนต ชนต ชนตโว. โน จ การอาเทศเปน โน ดวย โยน แหง โย วภตตทงหลาย โหต ยอมม การคคหเณน ดวย การ ศพท. ชนตโน ชนตโย, โภ ชนต โภนโต ชนต ชนตเว ชนตโว, ชนต ชนต ชนตโว ชนตโน ชนตโย อจจาท ดงนเปนตน.

เภโท ความแตกตาง สตถสททสส ของ สตถ ศพท (โหต) ยอมม. สตถ ส อตธ ในรปนวา “สตถ ส”. อนโตต บทวา “อนโต” วตตเต ยอมตามไป.

สตถ ศพท กมความแตกตาง, ในรปทตงไวนวา “สตถ ส”, บทวา “อนโต” ตามไป



๑๕๘. สตถปตาทนมา สสม สโลโป จ. (๕ บท, อาเทส+โลปวธสตร) สสม เพราะ ส วภตต อนโต สระอนเปนทสด สตถปตาทน (สททาน)

ของศพททงหลายม สตถ และ ปต เปนตน (อาปชชเต) ยอมถง อา ซงความเปน อา, สโลโป จ และการลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระทสดของ สตถ และ ปต ศพทเปนตน เปน อา และลบ ส วภตต

สสม เพราะ ส วภตต อนโต สระอนเปนทสด สตถปตมาตภาตธตกตตอต เอว อาทน (สททาน) ของศพททงหลาย เปนตนอยางนวา สตถ ปต มาต ภาต ธต และ กตต อาปชชเต ยอมถง อาตต ซงความเปน อา, สโลโป จ และการลบ ส วภตต โหต ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระทสดของศพทเปนตนวา สตถ ปต มาต ภาต ธต และ กตต เปน อา และลบ ส วภตต

สตถา พระศาสดา

สตถปตาทนนต บทวา “สตถปตาทน” อธกาโร ตามไปไกล.

บทวา “สตถปตาทน” ตามไปไกล

๑๕๙. อญเญสวารตต. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อญเญส (วจเนส) เพราะวภตตทงหลายเหลาอน (อนโต สโร) สระอนเปนทสด

สตถปตาทน (สททาน) ของศพททงหลายม สตถ และ ปต เปนตน (อาปชชเต) ยอมถง อารตต ซงความเปน อาร.

เพราะวภตตเหลาอน อาเทศสระทสดของ สตถ และ ปต ศพทเปนตน เปน อาร

อญเญส วจเนส เพราะวภตตทงหลายเหลาอน สวจนโต จาก ส วภตต อนโต สระอนเปนทสด สตถปตาทน (สททาน) ของศพททงหลายม สตถ และ ปต เปนตน อาปชชเต ยอมถง อารตต ซงความเปน อาร.

เพราะวภตตเหลาอน อาเทศสระทสดของ สตถ และ ปต ศพทเปนตน เปน อาร

(กจจายโน) อาจารยกจจายนะ ทสเสต ยอมแสดง อนยม ซงความไมแนนอน กตถจ ในบางอทาหรณ อารตตอต ภาวนทเทเสน ดวยภาวนเทศวา “อารตต”.

ทานอาจารยกจจายนะ แสดงความไมแนนอนของการอาเทศในบางอทาหรณ (คอไมอาเทศ กม) ดวยภาวนเทศ (แสดงการอาเทศใหเปน) วา “อารตต”

อารคคหณ อารศพท อนวตตเต ยอมตามไปเรอยๆ.

อารศพท ตามตอไปเรอยๆ



๑๖๐. ตโต โยนโม ต. (๓ บท, อาเทสวธสตร) โอ การอาเทศเปน โอ โยน แหง โย วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง

ตโต อารโต จาก อาร นน (โหต) ยอมม.

หลงจาก อาร นน อาเทศ โย เปน โอ

โอการราเทโส การอาเทศเปน โอ อกษร สพเพส โยน แหง โย วภตตทงหลายทงปวง (ปเรส) อนอยขางหลง ตโต อาราเทสโต จากการอาเทศเปน อาร นน โหต ยอมม.

หลงจากการอาเทศเปน อาร นน ใหอาเทศ โย วภตตทกตว เปน โอ

โอกาโร การอาเทศเปน โอ โยน แหง โย วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง อญเญหป (สทเทห) จากศพททงหลายแมเหลาอน จตอภนทควาทห ม จต อภ นท และ โค เปนตน โหต ยอมม ตคคหเณน ดวย ต ศพท. สรโลปาท วธมการลบสระเปนตน (โหต) ยอมม.

ดวย ต ศพท มการอาเทศ โย ทยหลงจากศพทเหลาอนม จต อภ นท และ โค เปนตน เปน โอ, มการลบสระเปนตน

สตถาโร พระศาสดาทงหลาย

อาลปเน ในอาลปนะ อาตต การอาเทศเปน อา (โหต) ยอมม อการปตาทยนตานมาต ดวยสตรวา “อการปตาทยนตานมา”. รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม วกปเปน โดยไมแนนอน อากาโร วาต ดวยสตรวา “อากาโร วา”. คโลโป การลบ ค (โหต) ยอมม.

ในอาลปนะ อาเทศ อ เปน อา ดวยสตรวา “อการปตาทยนตานมา”, รสสะ อา เปน อ บาง ดวยสตรวา “อากาโร วา”, ลบ ค

โภ สตถ โภ สตถา ขาแตพระศาสดาผเจรญ ภวนโต สตถาโร ขาแตพระศาสดาผเจรญ ทงหลาย, สตถาร ซงพระศาสดา สตถาเร สตถาโร ซงพระศาสดาทงหลาย.

ตโตต บทวา “ตโต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “ตโต” ตามไป

๑๖๑. นา อา. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อา การอาเทศเปน อา นา แหง นา วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต

จาก อาร นน (โหต) ยอมม.

หลงจาก อาร นน อาเทศ นา เปน อา

อาการาเทโส การอาเทศเปน อา อกษร นาวจนสส แหง นา วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต อาราเทสโต จากการอาเทศเปน อาร นน โหต ยอมม.



หลงจากการอาเทศเปน อาร นน อาเทศ นา วภตต เปน อา

สตถารา อนพระศาสดา,

สตถนาต บทวา “สตถนา” สทธ สำเรจแลว อารตตมต ภาวนทเทเสน ดวยภาวนเทศวา “อารตต”.

บทวา “สตถนา” สำเรจดวยภาวนเทศวา “อารตต”

สตถาเรห สตถาเรภ อนพระศาสดาทงหลาย.

วาต บทวา “วา” วา นมหต อโต จากสตรนวา “วา นมห” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “วา” จากสตรนวา “วา นมห” ตามไป

๑๖๒. อ สสม สโลโป จ. (๔ บท, อาเทส+โลปวธสตร) สสม เพราะ ส วภตต อ การอาเทศเปน อ (โหต) ยอมม วา บาง, สโลโป

จ และการลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

เพราะ ส อาเทศ อ เปน อ และลบ ส บาง

สสม เพราะ ส วภตต อตต การอาเทศเปน อ อนตสส แหงสระอนเปนทสด สตถปตอต เอว อาทน (สททาน) ของศพททงหลายมอยางนเปนตนวา สตถ และ ปต โหต ยอมม วา บาง, สโลโป จ และการลบ ส วภตต โหต ยอมม. อย (โยโค) สตรน อาราเทสาปวาโท (โหต) เปนสตรหามซงการอาเทศเปน อาร.

เพราะ ส อาเทศสระทสดของ สตถ และ ปต ศพทเปนตน เปน อ และลบ ส บาง, สตรน หามการอาเทศเปน อาร

สตถ แดพระศาสดา, อาราภาโว การไมอาเทศเปน อาร อญญตถ ในรปอน (โหต) ยอมม ภาวนทเทเสน ดวยภาวนเทศ. สตถสส สตถโน แดพระศาสดา.

อารตตนต บทวา “อารตต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อารตต” ตามไป

๑๖๓. วา นมห. (๒ บท, อาเทสวธสตร) นมห เพราะ น วภตต (อนโต) สระอนเปนทสด สตถปตาทน (สททาน)

ของศพททงหลายม สตถ และ ปต เปนตน (อาปชชเต) ยอมถง อารตต ซงความเปส อาร วา บาง.

เพราะ น อาเทศสระทสดของ สตถ และ ปต เปนตน เปน อาร บาง

นมห วภตตมห เพราะ น วภตต อนโต สระอนเปนทสด สตถปตาทน (สททาน) ของศพททงหลายม สตถ และ ปต เปนตน อาปชชเต ยอมถง อารตต ซงความเปส อาร



วา บาง.

เพราะ น อาเทศสระทสดของ สตถ และ ปต เปนตน เปน อาร บาง

สตถาราน แดพระศาสดาทงหลาย

อาราภาเว ในทไมอาเทศเปน อาร วา นมหต สตรวา “วา นมห” วตตเต ยอมตามไป.

ในทไมอาเทศเปน อาร สตรวา “วา นมห” ตามไป

๑๖๔. สตถนตตญจ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) นมห เพราะ น วภตต อตต การอาเทศเปน อ (อนตสส) แหงสระอนเปนทสด

สตถปตาทน (สททาน) ของศพททงหลายม สตถ และ ปต เปนตน (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ น อาเทศสระทสดของ สตถ และ ปต เปนตน เปน อ บาง

นมห วภตตมห เพราะ น วภตต อตต การอาเทศเปน อ สตถสททนตสส แหงสระอนเปนทสดของ สตถ ศพท อนตสส จ และแหงสระอนเปนทสด ปตาทน ของศพททงหลายม ปต เปนตน โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ น วภตต อาเทศสระทสดของ สตถ และ ปต เปนตน เปน อ บาง

สตถคคหณ สตถศพท (คหต) อนทานถอเอาแลว ปน อก นจจวธานตถ มประโยชนตอวธทแนนอน สตถโน ของ สตถ ศพท.

ทานถอเอา สตถ ศพทอก เพอแสดงการอาเทศ อ ของ สตถ เปน อ แนนอน

สตถาน แดพระศาสดาทงหลาย

นาภาโว การแสดงรปใหเปน นา สมาวจนสส แหง สมา วภตต (โหต) ยอมม อมห- ตมหนตราชพรหมตตสขสตถปตาทห สมา นาวาต ดวยสตรวา “อมหตมหนตราชพรหมตต-สขสตถปตาทห สมา นาว”.

สตถารา จากพระศาสดา สตถาเรห สตถาเรภ จากพระศาสดาทงหลาย, สตถ สตถโน สตถสส ของพระศาสดา สตถาราน สตถาน ของพระศาสดาทงหลาย

อารโตต บทวา “อารโต” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “อารโต” ตามไป

๑๖๕. ตโต สมม. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อ การอาเทศเปน อ สม แหง สม วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต

อารโต จาก อาร นน (โหต) ยอมม.

หลงจาก อาร นน อาเทศ สม เปน อ



อการาเทโส การอาเทศเปน อ อกษร สมวจนสส แหง สม วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต อาราเทสโต จากการอาเทศเปน อาร นน (โหต) ยอมม.

หลงจากการอาเทศเปน อาร นน อาเทศ สม วภตต เปน อ อกษร

อกาโร การอาเทศเปน อ สมวจนสส แหง สม วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง อญญสมาป แมจากศพทอน (โหต) ยอมม ตโตคคหเณน ดวย ตโต ศพท คหเตน อนทานถอเอาแลว ปน อก. ยถา เชน ภว ในความเปน, ทว บนสวรรค.

มการอาเทศ สม ทอยหลงจากศพทอน เปน อ ดวย ตโต ศพททกลาวเพมอก เชน ภว, ทว

๑๖๖. อาโร รสสมกาเร. (๓ บท, รสสวธสตร) อกาเร เพราะ อ อกษร อาโร รปอาเทศคอ อาร (อาปชชเต) ยอมถง รสส

ซงความเปนรสสะ.

เพราะ อ อกษร รสสะ อาร เปน อร

อกาเร ปเร เพราะ อ อกษรขางหลง อาราเทโส รปอาเทศคอ อาร อาปชชเต ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ.

เพราะ อ อกษรอาเทศ รสสะ อาร เปน อร

สตถร ในพระศาสดา สตถาเรส ในพระศาสดาทงหลาย

เอว เหมอนอยางนน กตตา กตตาโร, โภ กตต โภ กตตา ภวนโต กตตาโร, กตตาร กตตาเร กตตาโร, กตตารา กตตาเรห กตตาเรภ.

อตต สโลโป จ การอาเทศเปน อ และการลบ ส (โหต) ยอมม อ สสม สโลโป จาต ดวยสตรวา “อ สสม สโลโป จ”.

อาเทศเปน อ และลบ ส ดวยสตรวา “อ สสม สโลโป จ”

กตต กตตโน กตตสส กตตาราน กตตาน กตตน กตตน, กตตารา กตตาเรห กตตาเรภ, กตต กตตโน กตตสส กตตาราน กตตาน กตตน กตตน, กตตร กตตาเรส.

อาราภาเว ในการไมอาเทศเปน อาร กตตส กตตส.

เอว เหมอนกบ กตต นน

ภตต ผเลยงด, วตต ผบอก ผกลาว, เนต ผแนะนำ ผนำไป, โสต ผฟง, ญาต ผร, เชต ผชนะ, เฉตต ผตด ผเชอดเฉอน, เภตต ผทบ ผทำลาย, ทาต ผให, ธาต ผทรงไว, นตต หลาน ผผกดวยความรก, โพทธ ผร ผตรสร, วญญาเปต ผสอน ผใหร อาทโยป เปนตน.



อ สสม สโลโป จาต สตรวา “อ สสม สโลโป จ” วตตเต ยอมตามไป.

สตรวา “อ สสม สโลโป จ” ตามไป

๑๖๗. สกมนธาตาทนญจ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สสม เพราะ ส (อนโต) สระอนเปนทสด สกมนธาตาทน (สททาน) จ

ของศพททงหลายม สกมนธาต เปนตนดวย (อาปชชเต) ยอมถง อตต ซงความเปน อ, สโลโป จ การลบ ส วภตตดวย (โหต) ยอมม.

เพราะ ส อาเทศสระทสดของ สกมนธาต ศพทเปนตน เปน อ และลบ ส

สสม เพราะ ส อนโต สระอนเปนทสด สกมนธาตอต เอว อาทน (สททาน) จ ของศพททงหลายเปนตนอยางนวา สกมนธาตดวย อาปชชเต ยอมถง อตต ซงความเปน อ, สโลโป จ การลบ ส วภตตดวย (โหต) ยอมม.

เพราะ ส อาเทศสระทสดของ สกมนธาต ศพทเปนตน เปน อ และลบ ส

อตต การอาเทศเปน อ (โหต) ยอมม นจจ แนนอน วธานา เพราะเปนวธทำ ปน ซำอก.

มการอาเทศเปน อ แนนอน เพราะเปนวธทำซำอก

สกมนธาต วย อสส ราชโน วภโว สมบตของพระราชานน ราวกะของพระเจาสกมนธาต. เสส รปทเหลอ สม เหมอนกน. มหามนธาตปปภตโย มหามนธาต ศพทเปนตน เอว กเหมอนอยางนน.

เภโท ความแตกตาง ปตสททสส ของ ปต ศพท (โหต) ยอมม. สมห เพราะ ส วภตต อาตต การอาเทศเปน อา (โหต) ยอมม. สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

ปตศพท มความแตกตางออกไป เพราะ ส วภตต อาเทศ อ เปน อา และลบ ส วภตต

ปตา บดา

โยมห ใน โย วภตต อาโร รสสนต จ บทวา “อาโร” และ “รสส” วตตเต ยอมตามไป.

ใน โย วภตต บทวา “อาโร” และ “รสส” ตามไป

๑๖๘. ปตาทนมสมห. (๒ บท, รสสวธสตร) อสมห เพราะวภตตอนไมใช ส อาโร รปอาเทศคอ อาร ปตาทน (สททาน)

ของศพททงหลายม ปต เปนตน (อาปชชเต) ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ

พราะวภตตทไมใช ส รสสะ อาร ของ ปต ศพทเปนตน เปน อร

อสมห วภตตมห เพราะวภตตอนไมใช ส อาราเทโส รปอาเทศคอ อาร ปตาทน



(สททาน) ของศพททงหลายม ปต เปนตน อาปชชเต ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ

พราะวภตตทไมใช ส รสสะรปอาเทศคอ อาร ของ ปต ศพทเปนตน เปน อร

อาราเทสาภาเว เมอความไมมแหงการอาเทศเปน อาร สสม เพราะ ส วภตต สตป แมมอย, อสมหต อธกวจน คำทเกนมาวา “อสมห” อตถนตรวญญาปนตถ มประโยชนตอการใหรซง เนอความอยางอน, เตน เพราะเหตนน โตอาทมห เพราะ โต ปจจยเปนตน อกาโร การอาเทศ เปน อ ปตาทน (อนตสส) แหงสระอนเปนทสดของศพททงหลายม ปต เปนตน (โหต) ยอมม จ ดวย.

เมอไมมการอาเทศเปน อาร เพราะ ส วภตต คำทเกนมาวา “อสมห” มประโยชนตอ การใหรเนอความอยางอน, เพราะฉะนน เพราะ โต ปจจยเปนตน จงมการอาเทศสระทสดของ ปต ศพทเปนตน เปน อ ดวย

ยถา อทาหรณ อต คอ ปตโต จากบดา, มาตโต จากมารดา, ภาตโต จากพชาย, ธตโต จากลกสาว, ปตปกโข ญาตฝายบดา, มาตปกโข ญาตฝายมารดา

ปตโร บดาทงหลาย, เสส รปทเหลอ กตตสม เหมอนกบ กตต ศพท. โภ ปต โภ ปตา ภวนโต ปตโร, ปตร ปตเร ปตโร, ปตรา ปตนา ปตเรห ปตเรภ.

อาราเทสาภาเว ในรปทไมมแหงการอาเทศเปน อาร ภาวนทเทเสน ดวยภาวนเทศ (อต) คอ ปตห ปตภ ปตห ปตภ (เปนตน), ปต ปตโน ปตสส ปตราน ปตาน ปตน, ทฆาภาเว ในรปทไมมแหงการทำทฆะ ปตน วา, ปตรา ปตเรห ปตเรภ ปตห ปตภ ปตห ปตภ, ปต ปตโน ปตสส ปตราน ปตาน ปตน ปตน, ปตร ปตเรส ปตส ปตส.

ภาตา ภาตโร อจจาท อทาหรณวา ภาตา ภาตโร เปนตน เอว กเหมอนอยางนน.



อการนตอภภสทโท อภภศพท อการนโต ปลลงโค อนเปนปงลงค อการนต (มยา) อนขาพเจา

(วจจเต) จะกลาว. สยาทยปปตต การลง ส วภตตเปนตน (โหต) ยอมม ตเถว เหมอนอยางนน. สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

ขาพเจาจะกลาว อภภ ศพท อนเปนอการนตปงลงค มการลง ส วภตตเปนตนเหมอนเดมแลว ลบ ส วภตต

โส อภภ ผเปนใหญนน. โยโลเป เมอการลบ โย วภตต กเต อนนกศกษากระทำแลว. เต อภภ ผเปนใหญทงหลายเหลานน



รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม อโฆ รสสนตอาทนา ดวยสตรวา “อโฆ รสส” เปนตน. โวกาโร การอาเทศ โย เปน โว (โหต) ยอมม. อตตาภาโว การไมอาเทศเปน อ (โหต) ยอมม กตรสสตตา เพราะเปนรสสะอนถกกระทำแลว.

เปนรสสะ ดวยสตรวา “อโฆ รสส” เปนตน, อาเทศ โย เปน โว, ไมอาเทศเปน อ เพราะเปนรสสะจากการกระทำ

อภภโว ผเปนใหญทงหลายเหลานน, โภ อภภ ภวนโต อภภ อภภโว.

เวอาเทโส การอาเทศเปน เว น โหต ยอมไมม กตรสสตตา เพราะเปนรสสะอนถก กระทำแลว. เสส รปทเหลอ ภกขสททสม เหมอนกบ ภกข ศพท. รสสตตเมว ความเปนรสสะเทานน วเสโส (โหต) เปนความแตกตางกน.

ไมมการอาเทศเปน เว เพราะเปนรสสะจากการกระทำ, รปทเหลอ เหมอนกบ ภกข ศพท, ตางกนแตเปนรสสะเทานน

อภภ อภภ อภภโว, อภภนา อภภห อภภภ, อภภโน อภภสส อภภน, อจจาท ดงนเปนตน

สยมภ เวสสภ ปราภภ สหภอาทโย (สททา) ศพททงหลายม สยมภ ... สหภ เปนตน เอว กเหมอนอยางนน.

โนอาเทโสว การอาเทศเปน โน เทานน โยน แหง โย วภตตทงหลาย วเสโส (โหต) เปนความแตกตาง สหภสททสส ของ สหภ ศพท.

การอาเทศ โย เปน โน เทานน เปนความพเศษ ของ สหภ ศพท

สหภ สหภ สหภโว สหภโน อจจาท ดงนเปนตน.

วเสโส ความพเศษ สพพญญสททสส ของ สพพญญ ศพท (โหต) มอย โยเสวว ใน โย วภตตทงหลายเทานน.

สพพญญ ศพท มความพเศษใน โย วภตตเทานน

โส สพพญญ เต สพพญญ.

โยโลปาภาเว ในทไมมแหงการลบซง โย วภตต รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) มอย. โนอาเทโส การอาเทศเปน โน โยน แหง โย วภตตทงหลาย (โหต) มอย การคคหเณน ดวย การ ศพท ลโต โวกาโร จาต เอตถ ในสตรนวา “ลโต โวกาโร จ”. โวกาโร การอาเทศเปน โว น จ โหต ยอมไมมดวย วาธการสส ววตถตวภาสตตา เพราะ วา ศพทเปนววตถตวภาสา.

ในรปทไมมการลบ โย วภตต จะเปนรสสะ, มการอาเทศ โย เปน โน ดวย การ ศพทในสตรวา “ลโต โวกาโร จ”, ไมมการอาเทศเปน โว เพราะ วา ศพทกำหนดไว

สพพญญโน, โภ สพพญญ โภนโต สพพญญ สพพญญโน, สพพญญ สพพญญ สพพญญโน อจจาท ดงนเปนตน.



มคคญญ ... ปารค อจจาทโย ศพททงหลายม มคคญญ ... ปารค เปนตน เอว กเหมอน อยางนน.

มคคญญ ผรทาง, ธมมญญ ผรธรรม, อตถญญ ผรประโยชน, กาลญญ ผรกาลเวลา, รตตญญ ผรราตร, มตตญญ ผรประมาณ, กตญญ ผรอปการะทผอนกระทำไวแลว, ตถญญ ผรความจรง, วญญ ผรจรง, วท ผร, เวทค ผเขาถงเวท, ปารค ผถงฝง.



เอการนตเอการนโต เอการนต อปปสทโธ ไมมบทสำเรจรป.

เอการนต ไมมบทสำเรจรป

โอการนตโคสทโท โคศพท โอการนโต ปลลงโค อนเปนปงลงค โอการนต (มยา) อนขาพเจา

(วจจเต) จะกลาว. สยาทยปปตต การลง ส วภตตเปนตน ตโต หลงจาก โค ศพทนน (โหต) ยอมม. สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

ขาพเจาจะกลาว โค ศพท อนเปนโอการนตปงลงค มการลง ส วภตตเปนตนหลงจาก โค ศพทนน และลบ ส วภตต

โค คจฉต โคเดนไป

โคต บทวา “โค” คาว เสต อโต จากสตรนวา “คาว เส” อธกาโร ตามไปไกล, อาวาต จ และบทวา “อาว” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “โค” จากสตร “คาว เส” ตามไปไกล, และบทวา “อาว” ตามไป

๑๖๙. โยส จ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) โยส เพราะ โย วภตตทงหลาย อาว การอาเทศเปน อาว โค แหง โอ ของ

โค ศพท (โหต) ยอมม.

เพราะ โย วภตต อาเทศ โอ ของ โค เปน อาว

โยส เพราะ โย วภตตทงหลาย อาวาเทโส การอาเทศเปน อาว โอการสส แหงสระ โอ โคอต อจเจตสส ของศพทนคอ โค (โหต) ยอมม.



เพราะ โย วภตต อาเทศ โอ ของศพทวา โค น เปน อาว

นาสมาสมส อต เอเตส จ (วจเนส) เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ นา สมา สม ส ดวย อาวาเทโส การอาเทศเปน อาว (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท. โอการโร การอาเทศเปน โอ โยน แหง โย ทงหลาย (โหต) ยอมม ตคคหเณน ดวย ต ศพท ตโต โยนโม ตต เอตถ ในสตรนวา “ตโต โยนโม ต”. สรโลปาท การลบสระเปนตน (โหต) ยอมม.

เพราะ นา สมา สม ส วภตต อาเทศ โอ เปน อาว ดวย จ ศพท, อาเทศ โย เปน โอ ดวย ต ศพทในสตรวา “ตโต โยนโม ต”, ลบสระเปนตน

คาโว ตฏ€นต โคทงหลายยนอย

๑๗๐. อวมห จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อมห เพราะ อ วภตต อาว อว จ การอาเทศเปน อาว และ อว โค แหง โอ

ของ โค ศพท (โหต) ยอมม.

เพราะ อ วภตต อาเทศ โอ ของ โค เปน อาว และ อว

อมห วภตตมห เพราะ อ วภตต อาวอวอต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ อาว และ อว โอการสส แหง โอ อกษร โคอต เอตสส ของศพทนคอ โค โหนต ยอมม.

เพราะ อ วภตต อาเทศ โอ ของ โค ศพท เปนรปเหลานคอ อาว และ อว

โยนาสสมาสมสอต เอเตส (วจเนส) เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ โย นา ส สมา สม ส อวาเทโส การอาเทศเปน อว (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท.

เพราะ โย นา ส สมา สม ส วภตต อาเทศ โอ เปน อว ดวย จ ศพท

คโว คจฉนต โคทงหลายเดนไป, เห โค ดกอนโค เห คาโว คโว ดกอนโคทงหลาย

ทตยาย ในทตยาวภตต อมหต บทวา “อมห” วตตเต ยอมตามไป.

ในทตยาวภตต บทวา “อมห” ตามไป

๑๗๑. อาวสส วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อมห เพราะ อ วภตต อ การอาเทศเปน อ อาวสส แหงสระทสดของ อาว

(โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ อ วภตต อาเทศสระทสดของ อาว เปน อ บาง

อมห วภตตมห เพราะ อ วภตต อการาเทโส การอาเทศเปน อ อกษร อนตสรสส แหงสระอนเปนทสด อาวอต เอตสส ควาเทสสส ของรปอาเทศของ โค ศพทนคอ อาว โหต ยอมม วา บาง.



เพราะ อ วภตต อาเทศสระทสดของ อาว ทอาเทศมาจาก โค ศพท เปน อ บาง

อ สระ อ อาวสส ของ อาว อาว ชอวา อาว. อ การอาเทศเปน อ ตสส อาวสททนตสส แหงสระอนเปนทสดของ อาว ศพทนน (โหต) ยอมม. นคคหต การอาเทศเปนนคหต (โหต) ยอมม อโมตอาทนา ดวยสตรวา “อโม” เปนตน.

สระ อ ของ อาว ชอวา อาว, อาเทศสระทสดของ อาว นน เปน อ, อาเทศ อ เปนนคหต ดวยสตรวา “อโม” เปนตน

คาว คาว คว ซงโค คาโว คโว ซงโคทงหลาย

โคณ วาต จ บทวา “โคณ” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “โคณ” และ “วา” ตามไป

๑๗๒. สหนาส จ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สหนาส เพราะ ส ห นา วภตตทงหลาย โคณ การอาเทศเปน โคณ โค แหง

โค ศพท (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ส ห นา วภตต อาเทศ โค เปน โคณ บาง

สหนาอต เอเตส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส ห นา โคณาเทโส การอาเทศเปน โคณ สพพสส โคสททสส แหง โค ศพททงตว โหต ยอมม วา บาง.

เพราะวภตตเหลานคอ ส ห นา อาเทศ โค ศพททงตว เปน โคณ บาง

เสเสส (วจเนส) จ เพราะวภตตทงหลายทเหลอดวย (โคณาเทโส การอาเทศเปน โคณ สพพสส โคสททสส แหง โค ศพททงตว โหต ยอมม) จสทเทน ดวย จ ศพท.

เพราะวภตตทเหลอ อาเทศ โค ศพททงตว เปน โคณ ดวย จศพท

โคโณ โคณา, เห โคณ เห โคณา, โคณ โคเณ, โคเณน โคเณห โคเณภ, โคณสส.

๑๗๓. โคณ นมห วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) นมห เพราะ น วภตต โคณ การอาเทศเปน โคณ โค แหง โค ศพท (โหต)

ยอมม วา บาง.

เพราะ น วภตต อาเทศ โค เปน โคณ บาง

นมห วภตตมห เพราะ น วภตต โคณาเทโส การอาเทศเปน โคณ สพพสส โคสททสส แหง โค ศพททงตว โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ น วภตต อาเทศ โค ศพททงตว เปน โคณ บาง

โคณาน, โคณา โคณสมา โคณมหา โคเณห โคเณภ, โคณสส โคณาน, โคเณ



โคณสม โคณมห โคเณส.

โคณาเทสาภาเว ในรปทไมมแหงการอาเทศเปน โคณ คาเวน คเวน อนโค โคห โคภ อนโคทงหลาย

๑๗๔. คาว เส. (๒ บท, อาเทสวธสตร) เส เพราะ ส วภตต อาว การอาเทศเปน อาว โค แหงสระ โอ ของ โค ศพท

(โหต) ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระ โอ ของ โค ศพท เปน อาว

อท สตรน ตปท ม ๓ บท โค อาว เสอต คอ โค อาว และ เส. โอ สระโอ โคสส ของ โค โค ชอวา โค.

สตรน ม ๓ บท คอ โค อาว และ เส, สระโอ ของ โค ชอวา โค

เส วภตตมห เพราะ ส วภตต อาวาเทโส การอาเทศเปน อาว โคสทโทการสส แหงสระ โอ ของ โค ศพท โหต ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศสระ โอ ของ โค ศพท เปน อาว

คาวสส ควสส แกโค

นมห ใน น วภตต โค อวาต จ บทวา “โค” และ “อว” วตตเต ยอมตามไป.

ใน น วภตต บทวา “โค” และ “อว” ตามไป.

๑๗๕. ตโต นม ปตมหาลตเต จ สมาเส. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

ปเร ปตมห เพราะ ปต ศพทอนเปนบทหลง อลตเต สมาเส ในสมาสอนไมลบวภตต อ การอาเทศเปน อ น แหง น วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ตโต (โคสททโต) จาก โค ศพทนน อว จ และการอาเทศเปน อว โค แหงสระโอของ โค (โหต) ยอมม.

เพราะ ปต บทหลงในอลตตสมาส อาเทศ น ทอยหลงจาก โค ศพทนน เปน อ และอาเทศ โอ ของ โค เปน อว

ปเร ปตมห เพราะ ปต ศพทอนเปนบทหลง อลตเต จ สมาเส ในสมาสอนไมลบวภตตดวย ออาเทโส การอาเทศเปน อ ปรสส นวจนสส แหง น วภตตอนอยขางหลง ตโต โคสททโต จาก โค ศพทนน อวาเทโส จ และการอาเทศเปน อว โค แหงสระโอของ โค (โหต) ยอมม.

เพราะ ปต บทหลงในอลตตสมาส อาเทศ น วภตตทอยหลงจาก โค ศพทนน เปน อ และอาเทศสระ โอ ของ โค เปน อว

อสมาเสป แมในทไมใชสมาส ออวาเทสา การอาเทศเปน อ และ อว ทงหลาย (โหนต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท.



ถาในทไมใชสมาส ใหอาเทศ น เปน อ และ โอ เปน อว ดวย จ ศพท

ควปต เถรสส แกพระเถระชอวาควมปต, คว แกโค

นมห เพราะ น วภตต คอาเทโส การอาเทศเปน ค (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท สหนาส จาต เอตถ ในสตรนวา “สหนาส จ”. นการาคโม จ และการลง น อกษรอาคม (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท โน จ ทวาทโต นมหต สตเต ในสตรวา “โน จ ทวาทโต นมห”.

เพราะ น วภตต อาเทศ โค เปน ค ดวย จ ศพท ในสตรวา “สหนาส จ”, และการลง ม อาคม ดวย จ ศพท ในสตรวา “โน จ ทวาทโต นมห”

คนน โคน วา แกโคทงหลาย, คาวา คาวมห คาวสมา ควา ควมหา ควสมา จากโค โคห โคภ จากโคทงหลาย, คาวสส ควสส ของโค คว คนน โคน ของโคทงหลาย, คาเว ควมห คาวสม คเว ควมห ควสม ในโค คาเวส คเวส ในโคทงหลาย

โอการนต โอการนต นฏ€ต จบแลว.

จบ โอการนต

สททคโณ หมของศพท ปลลงคสงคโห อนรวมอยในปงลงค ปรโส คณวา ราชา สาคค ทณฑ จ ภกข จ สตถาภภ จ สพพญญ โคอต คอ ปรส คณวนต ราช สา อคค ทณฑ ภกข สตถ อภภ สพพญญ และ โค (โหต) ยอมม

หมศพททรวมอยในปงลงค คอ ปรส คณวนต ราช สา อคค ทณฑ ภกข สตถ อภภ สพพญญ และ โค

ปลลงค ปงลงค นฏ€ต จบแลว.

จบ ปงลงค



๒.๒. อตถลงคการจำแนกนามศพททรยาก

อถ ตอจากปงลงคนน อตถลงคาน บทอนเปนอตถลงคทงหลาย วจจนเต อนขาพเจา จะกลาว.

ขาพเจาจะกลาวอตถลงคตอจากปงลงค

อการนตอตถลงคสทโท ศพทในอตถลงค อการนโต อนเปนอการนต อปปสทโธ ไมมบทสำเรจ.

ศพทอนเปนอการนตในอตถลงค ไมมใชในบาล

อาการนตกญญาสทโท กญญา ศพท อาการนโต อตถลงโค อนเปนอาการนตอตถลงค (มยา

อนขาพจา วจจเต จะกลาว). กญญอต (สทเท) เมอศพทวา “กญญ” €เต อนทานตงไวแลว.

ขาพจาจะกลาว กญญา ศพท อนเปนอาการนตอตถลงค, เมอตงศพทวา “กญญ” ไวแลว

๑๗๖. อตถยมโต อาปจจโย. (๓ บท, ปจจยสตร) อาปจจโย อาปจจย (โหต) ยอมลง (ปโร) ขางหลง อโต (ลงคมหา)

จากลงคอนเปนอการนต (วตตมานา) อนเปนไปอย อตถย ในอตถลงค.

ลง อา ปจจย หลงจาก อ การนต ในอตถลงค

อาปจจโย อาปจจย โหต ยอมลง ปโร ขางหลง อโต ลงคมหา จากลงคอนเปนอการนต วตตมานา อนเปนไปอย อตถย ในอตถลงค.

ลง อา ปจจย หลงจากลงคอนเปน อ การนต ทเปนไปในอตถลงค

อตถปปจจยา ปจจยในอตถลงคทงหลาย ปกตยตถโชตกา (โหนต) เปนปจจยอนสองซงอรรถปกต สยาทโย วย เหมอน วภตตทงหลายม ส เปนตน, ณาทโย (ปจจยา) ปจจยทงหลายม ณ เปนตน วาจกา (โหนต) เปนปจจยกลาว ปจจยตถสส ซงอรรถของปจจย สกตถสสาป และซงอรรถของตน.

ปจจยในอตถลงค (คอ อา อ อน) สองอรรถปกตลงค เหมอนกบ ส วภตตเปนตน, ณ ปจจยเปนตน กลาวอรรถของปจจยนนๆ และอรรถของตน (คอไมมอรรถ)



ปพพสสเร เมอสระหนา ลตเต ถกลบแลว สรโลโปตอาทนา ดวยสตวา “สรโลโป” เปนตน ปรนยเน จ และการนำไปสสระตวหลง กเต ถกกระทำแลว, วภตตปปตตย เมอการเกดขนของวภตต สมปตตาย จะมาถง วตตตตาว เพราะถกกลาว ธาตปปจจยวภตตวชชตมตถว ลงคนต วา “บทอนเวนจากธาต ปจจย และวภตต แตมอรรถ ชอวาลงค” ปจจยนตสสาป อลงคตตา และเพราะความไมเปนลงคของศพททมปจจยเปนทสด, นามพยปเทโส การตงชอวานาม อตถปปจจยนตสสาป แหงศพทอนมอตถปจจยเปนทสด (โหต) ยอมม จคคหเณน ดวย จ ศพท ตทธตสมาสกตกา นามวาตเวตนาทส จาต เอตถ ในสตรนวา “ตทธตสมาสกตกา นามวาตเวตนาทส จ”. สยาทยปปตต การเกดขนของ ส วภตตเปนตน (โหต) ยอมม ปเร วย เหมอนในลงคกอน. สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม เสสโต โลป คสปต ดวยสตรวา “เสสโต โลป คสป”.

เมอลบสระหนา ดวยสตวา “สรโลโป” เปนตน และเมอนำพยญชนะไปสสระตวหลงแลว, เมอใกลจะถงการลงวภตต เพราะทานกลาวไววา “บทอนเวนจากธาต ปจจย และวภตต แตมอรรถ ชอวาลงค” และเพราะศพททมปจจยเปนทสดยงไมเปนลงค, จงมการตงชอศพทอนมอตถปจจยเปนทสดวา “นาม” ดวย จ ศพทในสตรนวา “ตทธตสมาสกตกา นามวาตเวตนาทส จ”, ลง ส วภตตเปนตน เหมอนในลงคกอน, ลบ ส วภตต ดวยสตรวา “เสสโต โลป คสป”

สา กญญา สาวนอยนน

พหวจเน ในฝายพหพจน สญโญต บทวา “สญโญ” อาลปเน ส คสญโญต อโต จาสตรนวา “อาลปเน ส คสญโญ” อตถขยาต จ และบทวา “อตถขยา” เต อตถขยา โป”ต อโต จากสตรนวา “เต อตถขยา โป” วตตเต ยอมตามไป.

ฝายพหพจน บทวา “สญโญ” จาสตรวา “อาลปเน ส คสญโญ” และบทวา “อตถขยา” จากสตรวา “เต อตถขยา โป” ตามไป

๑๗๗. อา โฆ. (๒ บท, สญญาสตร)

อตถขยา อา อาอกษรอนกลาวอตถลงค โฆ สญโญ (โหต) มชอวา ฆ.

ตง อา ชอวา ฆ

ยทา ในกาลใด อากาโร อาอกษร อนโต อนเปนทสด ลงคสส แหงลงค อตถขโย กลาวอตถลงค, ตทา ในกาลนน ฆสญโญ โหต ยอมมชอวา ฆ. ฆสญญาย เมอการตงชอวา ฆ (กตาย) อนถกทำแลว อต (อมนา สตเตน) ดวยสตรน โยโลโป การลบ โย วภตต (โหต) ยอมม วกปเปน โดยไมแนนอน ฆปโต จ โยน โลโปต ดวยสตรวา “ฆปโต จ โยน โลโป”

เวลาใด อาอกษรอนอยทสดของลงค กลาวอตถลงค เวลานน ยอมมชอวา ฆ, เมอตงชอวา ฆ ดวยสตรนแลว ลบ โย วภตตบาง ดวยสตรวา “ฆปโต จ โยน โลโป”

ตา กญญา กญญาโย สาวนอยทงหลายเหลานน

อาลปเน ในอาลปนะ คสสาต บทวา “คสส” สขโต คสเส วาต อโต จากสตรนวา



“สขโต คสเส วา” วตตเต ยอมตามไป.

๑๗๘. ฆเต จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร)

เอ การอาเทศเปน เอ คสส แหง ค (ปรสส) อนอยขางหลง ฆโต จาก ฆ (โหต) ยอมม.

หลงจาก ฆ อาเทศ ค เปน เอ

เอกาโร การอาเทศเปน เอ อกษร คสส แหง ค ปรสส อนอยขางหลง ฆโต จาก ฆ โหต ยอมม. สรโลปาท วธมการลบสระเปนตน (โหต) ยอมม.

หลงจาก ฆ อาเทศ ค เปน เอ อกษร, มการลบสระเปนตน

โภต กญเญ ดกอนสาวนอย โภตโย กญญา กญญาโย ดกอนสาวนอยทงหลาย

อมห ใน อ วภตต สรโลปปกตภาวา การลบสระและความเปนปกตทงหลาย (โหนต) ยอมม. กญญ ซงสาวนอย กญญา กญญาโย ซงสาวนอยทงหลาย

ตตยาทส (วภตตส) ในวภตตทงหลายมตตยาเปนตน อาโย เอกวจนานนต จ บทวา “อาโย” และ “เอกวจนาน” อาย จตตเถกวจนสส ตต อโต จากสตรนวา “อาย จตตเถกวจนสส ต” วตตเต ยอมตามไป.

ในตตยาวภตตเปนตน บทวา “อาโย” และ “เอกวจนาน” จากสตรวา “อาย จตตเถกวจนสส ต” ตามไป

๑๗๙. ฆโต นาทน. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

อาโย การอาเทศเปน อาย นาทน เอกวจนาน แหงวภตตฝายเอกพจนทงหลาย ม นา เปนตน (ปเรส) อนอยขางหลง ฆโต จาก ฆ (โหต) ยอมม.

หลงจาก ฆ อาเทศวภตตฝายเอกพจนม นา เปนตน เปน อาย

อายาเทโส การอาเทศเปน อาย นาทน สมปรยนตาน เอกวจนาน วภตตคณาน แหงหมของวภตตทงหลายฝายเอกพจน ม นา เปนตน ม สม เปนตวสดทาย ปเรส อนอยขางหลง อาการา จาก อา อกษร ลงคสส ของลงค ฆสญญโต อนมชอวา ฆ โหต ยอมม. สรโลปปรนยนาน การลบสระและการนำไปสสระหลงทงหลาย (โหนต) ยอมม.

หลงจาก อา ของลงคอนมชอวา ฆ อาเทศหมวภตตฝายเอกพจน ตงแต นา ถง สม เปน อาย, ลบสระหนา และนำพยญชนะไปประกอบกบสระหลง

กญญาย อนสาวนอย กญญาห กญญาภ อนสาวนอยทงหลาย, กญญาย แกสาวนอย กญญาน แกสาวนอยทงหลาย, กญญาย จากสาวนอย กญญาห กญญาภ จากสาวนอยทงหลาย, กญญาย ของสาวนอย กญญาน ของสาวนอยทงหลาย

สมมห ใน สม วภตต



๑๘๐. ฆปโต สม ย วา. (๔ บท, อาเทสวธสตร)

ย การอาเทศเปน ย สม แหง สม วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ฆปโต จาก ฆ และ ป (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ฆ และ ป อาเทศ สม วภตต เปน ย บาง

ย การอาเทศเปน ย สมวจนสส แหง สม วภตต ปรสส อนอยขางหลง ฆปโต จาก ฆ และ ป โหต ยอมม วา บาง. อายาเทโส การอาเทศเปน อาย อญญตถ ในรปอน (โหต) ยอมม.

หลงจาก ฆ และ ป อาเทศ สม วภตต เปน ย บาง. ในรปอน อาเทศเปน อาย กม

กญญาย กญญาย ในสาวนอย กญญาส ในสาวนอยทงหลาย

อญเญป (สททา) ศพททงหลายแมเหลาอน สทธา ... วสธาทโย ม สทธา ... วสธา เปนตน เอว กเหมอนอยางนน

สทธา ศรทธา, เมธา ปญญา วชชา จนตา มนตา ปญญา, วณา พณ, ตณหา ตณหา, อจฉา ตณหา ความปรารถนา, มจฉา ความหลง, เอชา ตณหา, มายา มารยา, เมตตา เมตตา ความสงสาร, มตตา มาตรา ปรมาณ, สกขา การศกษา ขอควรศกษา, ภกขา ขาว อาหาร ของกน, ชงฆา แขง, ควา คอ, ชวหา ลน, วาจา คำพด วาจา, ฉายา รมเงา, อาสา ตณหา, คงคา แมนำ ชอแมนำ, นาวา เรอ, คาถา คาถา, เสนา กองทพ, เลขา รอยขดเขยน, สาลา ศาลา ทพก โรง, มาลา ดอกไม, เวลา กาลเวลา, ปชา การบชา บวงสรวง, ขฑฑา การละเลน กฬา, ปปาสา ความกระหาย, เวทนา เวทนา การเสวยอารมณ, สญญา สญญา ความจำ, เจตนา เจตนา ความจงใจ, ตสนา ความอยาก ตณหา, ปชา หมสตว, เทวตา เทวดา, วฏฏกา นกคม, โคธา เหย ตะกวด, พลากา นกกระยาง, ปรสา บรษท, สภา สภา ทประชมของสปบรษ, อกา หมด เหา, เสผาลกา ชอดอกไม ดอกสพรรณกา, ลงกา ประเทศศรลงกา, สลากา สลาก, วาลกา ทราย, สขา หงอน ยอด ปลาย, วสาขา ชอดาว นางวสาขา, วสขา ทาง, สาขา กง, วจา วานนำ, วญฌา หญงหมน, ชฏา ชฎา ตณหา, ฆฏา หม ฝง กอ, เชฏ€า ชอดาว ดาวชางใหญ, โสณฑา งวง, วตณฑา ลทธตรงขาม, กรณา ความปรารถนาด, วนตา ผหญง, ลตา เถาวลย, กถา ถอยคำ, นททา การนอน การหลบ, สธา สธาโภชน ปน, ราธา ชอดาว, วาสนา วาสนา บพกรรม, สสปา



ประดลาย, ปปา นำประปา ศาลานำดม, ปภา รศม แสง, สมา ขอบเขต, ขมา ความอดทน, ชายา ภรรยา, ขตตยา กษตรย, สกขรา กอนกรวด, สรา นำเมา, โทลา ชงชา, ตลา ตราชง, สลา กอนหน, ลลา ทาทาง, ลาลา นำลาย, เอลา ลกกระวาน, เมขลา บงอาย สายรดเอวผหญง, กลา สวน เสยว ซก, วฬวา มาตวเมย, อาลมพสา ชอเทพธดา, มสา เบา แมพมพ, มญชสา หบ หอ ลง, สลสา ชอผหญง, ทสา ทศ, นาสา จมก, ชณหา แสงจนทร เดอนหงาย, คหา ถำ, อหา ควาพยายาม, ลสกา ไขขอ, วสธา แผนดน.

รปเภโท ความแตกตางแหงรปอทาหรณ อมมาทน (สททาน) ของศพททงหลาย ม อมมา เปนตน (โหต) มอย อาลปเนว ในอาลปนะเทานน.

อมมา ศพทเปนตน มความแตกตางเฉพาะในอาลปนะ

อมมา แม อมมา อมมาโย แมทงหลาย

เอกาเร เมอการอาเทศเปน เอ คสส แหง ค ฆเต จาต ดวยสตรวา “ฆเต จ” สมปตเต จะมาถง.

เมอใกลจะถงการอาเทศ ค เปน เอ

๑๘๑. น อมมาทโต. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

เอ การอาเทศเปน เอ คสส แหง ค (ปรสส) อนอยขางหลง อมมาทโต จาก อมมา ศพทเปนตน น (โหต) ยอมไมม.

หลงจาก อมมา ศพทเปนตน ไมมการอาเทศ ค เปน เอ

เอการตต การอาเทศเปน เอ อกษร คสส อาลปเนกวจนสส แหง ค อนเปนอาลปนะเอกพจน ปรสส อนอยขางหลง อมมาอนนา อต เอว อาทโต จากศพทเปนตนอยางนวา อมมา และ อนนา น โหต ยอมไมม. รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม อากาโร วาต ดวยสตรวา “อากาโร วา”.

หลงจากศพทเปนตนวา อมมา และ อนนา ไมมการอาเทศ ค อาลปนะเอกพจน เปน เอ, เปนรสสะ ดวยสตรวา “อากาโร วา”

โภต อมม โภต อมมา ขาแตแม โภตโย อมมา อมมาโย ขาแตแมทงหลาย, เอว อนนา อนนา อนนาโย, โภต อนน โภต อนนา โภตโย อนนา อนนาโย. อมพา อมพา อมพาโย, โภต อมพ โภต อมพา โภตโย อมพา อมพาโย อจจาท ดงนเปนตน.





อการนตรตตสทโท รตต ศพท อการนโต อตถลงโค อนเปนอการนตอตถลงค (มยา อนขาพจา

วจจเต จะกลาว). สยาทยปปตต การเกดขนของ ส วภตตเปนตน (โหต) ยอมม ตเถว เหมอนอยางนน.

ขาพจาจะกลาว รตต ศพท อนเปนอการนตอตถลงค, มการลง ส วภตตเปนตน เหมอนเดม

รตต คำคน

พหวจเน ในฝายพหพจน สญญา อวณณวณณาต จ บทวา “สญญา” และ “อวณณวณณา” วตตเต ยอมตามไป.

ในฝายพหพจน บทวา “สญญา” และ “อวณณวณณา” ตามไป

๑๘๒. เต อตถขยา โป. (๓ บท, สญญาสตร)

เต อตถขยา อวณณวณณา อวณณะและอวณณะทงหลายทจะมชอในอตถลงค เหลานน โป (โหต) มชอวา ป.

อวณณะและอวณณะทจะมชอในอตถลงคเหลานน ใหมชอวา ป

อาขยา สญญา ชอ อตถยา ในอตถลงค อตถขยา ชอวา อตถขยา.

ยทา ในกาลใด เต อวณณวณณา อวณณะและอวณณะทงหลายเหลานน อนตา อนเปนทสด ลงคสส แหงลงค อตถขยา จะมชอในอตถลงค, ตทา ในกาลนน ปสญญา โหนต ยอมมชอวา ป. ปสญญาย เมอการตงชอวา ป (กตาย) อนนกศกษากระทำแลว อต (อมนา สตเตน) ดวยสตรน โยโลโป การลบ โย วภตต (โหต) ยอมม ฆปโต จาตอาทนา ดวยสตรเปนตนวา “ฆปโต จ”. ทโฆ การทำทฆะ (โหต) ยอมม โยส กตอจจาทนา ดวยสตรเปนตนวา “โยส กต”.

ในกาลใด อวณณะและอวณณะทอยสดทายลงค จะมชอในอตถลงค, ในกาลนน มชอวา ป, เมอตงชอวา ป ดวยสตรนแลว ลบ โย วภตต ดวยสตรเปนตนวา “ฆปโต จ”. ทฆะ ดวยสตรเปนตนวา “โยส กต”

รตต รตตโย รตโย คำคนทงหลาย, เห รตต เห รตต เห รตตโย.

นคคหต การอาเทศเปนนคหต (โหต) ยอมม อโมตอาทนา ดวยสตรเปนตนวา “อโม”.

มการอาเทศ อ วภตต เปนนคหต ดวยสตร “อโม” เปนตน

รตต รตต รตตโย

ตตยาทส (วภตตส) ในวภตตทงหลายม ตตยา เปนตน เอกวจนาน นาทนนต จ บทวา



“เอกวจนาน” และ “นาทน” วตตเต ยอมตามไป.

ในตตยาวภตตเปนตน บทวา “เอกวจนาน” และ “นาทน” ตามไป

๑๘๓. ปโต ยา. (๒ บท, อาเทสวธสตร) ยา การอาเทศเปน ยา เอกวจนาน นาทน (วภตตน) แหงวภตตทงหลายฝายเ

อกพจนม นา เปนตน (ปเรส) อนอยขางหลง ปโต จาก ป (โหต) ยอมม.

หลงจาก ป อาเทศวภตตฝายเอกพจน ตงแต นา ถง สม เปน ยา

ยาอาเทโส การอาเทศเปน ยา นาทน เอกวจนาน วภตตคณาน แหงวภตตทงหลายฝาย เอกพจนม นา เปนตน ปเรส อนอยขางหลง ปสญญโต อวณณวณเณห จากอวณณะและ อวณณะทงหลายทมชอวา ป (โหต) ยอมม.

หลงจากอวณณะและอวณณะทมชอวา ป อาเทศหมวภตตฝายเอกพจน ตงแต นา ถง สม เปน ยา

รตตยา รตตห รตตภ รตตห รตตภ, รตตยา รตตน รตตน.

ปญจมย ในปญจมวภตต

๑๘๔. อมา ปโต สมสมาน วา. (๔ บท, อาเทสวธสตร) อมา การอาเทศเปน อ และ อา ทงหลาย สมสมาน แหง สม และ สมา

วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง ปโต จาก ป (โหนต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ป อาเทศ สม เปน อ และ สมา เปน อา บาง

ออาอาเทสา การอาเทศเปน อ และ อา ทงหลาย ยถากกม ตามลำดบ สมสมาอต เอเตส แหงวภตตทงหลายเหลานคอ สม และ สมา ปเรส อนอยขางหลง ปอต เอตสมา จากชอนคอ ป (โหนต) ยอมม วา บาง.

หลงจากชอนคอ ป อาเทศไปตามลำดบคอ สม เปน อ และ สมา เปน อา บาง

อย วาสทโท วาศพทน ววตถตวภาสตโถ มอรรถกลาวกำหนด. เตน เพราะเหตนน (อมา การอาเทศเปน อ และ อา ทงหลาย) อวณณนตโต หลงจากศพทอนมอวณณะเปนทสด น โหนต ยอมไมม, อวณณนตโตป แมหลงจากศพททมอวณณะเปนทสด โหนต ยอมม ยถาปโยค ตามสำควรแกอทาหรณ.

วาศพทน มอรรถกลาวกำหนด คอ หลงจากศพททมอวณณะเปนทสด ไมมการอาเทศ สม เปน อ และ สมา เปน อา, แมหลงจากศพททมอวณณะเปนทสด กอาเทศตามสำควรแกอทาหรณ

สเร ยกาโรต จ บทวา “สเร” และ “ยกาโร” วตตเต ยอมตามไป, โยวจเนกวจนคคหณญจ โยวจน และ เอกวจน ศพทดวย วตตเต ยอมตามไป สหมณฑกคตห ดวยวธเหมอนการไปของ ราชสหและกบทงหลาย



บทวา “สเร” และ “ยกาโร” ตามไป, โยวภตต ตามไปเหมอนราชสมองกลบหลง และวภตตฝายเอกพจน กตามไปเหมอนกบกระโดด

๑๘๕. ปสญญสส จ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สเร เพราะสระหลง (อาเทเส) อนเปนรปอาเทศ โยวจเนกวจนาน ของ โย

วภตต และวภตตฝายเอกพจนทงหลาย ยกาโร การอาเทศเปน ย ปสญญสส (อวณณสส) แหงอวณณะทมชอวา ป (โหต) ยอมม.

เพราะสระหลงอนเปนรปอาเทศของ โย วภตต และวภตตฝายเอกพจน อาเทศอวณณะทชอวา ป เปน ย

สเร ปเร เพราะสระหลง อาเทเส อนเปนรปอาเทศ โยวจเนกวจนวภตตน ของ โย วภตต และวภตตฝายเอกพจนทงหลาย ยกาโร การอาเทศเปน ย ปสญญสส อวณณสส แหงอวณณะทมชอวา ป โหต ยอมม.

เพราะสระหลงอนเปนรปอาเทศของ โย วภตต และวภตตฝายเอกพจน อาเทศอวณณะทชอวา ป เปน ย

จ สำหรบ เอตถ (สตเต) ในสตรน อวณโณว อวณณะเทานน คยหต ยอมถกถอเอา ปสญญคคหเณน ดวย ปสญญ ศพท อธการโต เพราะการตามมา ยการสเสว แหง ย อกษรนนเทยว. จคคหณ จศพท นวตตนตถ มประโยชนตอการหาม รตโตตอาทส ในอทาหรณ ทงหลาย ม รตโต เปนตน

สำหรบในสตรน ปสญญ ศพท หมายเอา อวณณะ เทานน เพราะม ย อกษรตามมา, จศพท มประโยชนตอการหามอาเทศเปน ย ในอทาหรณเปนตนวา รตโต

รตยา รตตยา รตตห รตตภ รตตห รตตภ, รตตยา รตตน รตตน.

สมวจเน ใน สม วภตต อมาเทสยการาเทสา การอาเทศเปน อ อา และ ย ทงหลาย (โหนต) ยอมม. รตย. ยอาเทโส การอาเทศเปน ย (โหต) ยอมม ฆปโต สม ย วาต ดวยสตรวา “ฆปโต สม ย วา”. รตตย.

อญญตถ (รเปส) ในรปทงหลายเหลาอน อ สม วาต จ บทวา “อ” “สม” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

๑๘๖. อาทโต โอ จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อ โอ จ การอาเทศเปน อ และ โอ สม แหง สม วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง

อาทโต จาก อาท ศพท (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก อาท ศพท อาเทศ สม เปน อ และ โอ บาง

อโออาเทสา การอาเทศเปน อ และ โอ ทงหลาย สมวจนสส แหง สม วภตต (ปรสส)



อนอยขางหลง อาทอต เอตสมา จากศพทนคอ อาท โหนต ยอมม วา บาง.

หลงจากศพทนคอ อาท อาเทศ สม วภตต เปน อ และ โอ บาง

อาอโออาเทสา การอาเทศเปน อา อ และ โอ ทงหลาย อญญสมาป แมหลงจากศพทอน (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท

หลงจากศพทอน อาเทศ สม เปน อา อ และ โอ ดวย จ ศพท (ในสตรน)

รตยา รตต รตโต รตตยา รตตส รตตส.

อการนตนามาน นามอนเปนอการนตทงหลาย อญญานป แมเหลาอน ปตต ... ฉว อาทน ม ปตต ... ฉว เปนตน (โหนต) ยอมม เอว เหมอนอยางนน.

นามอนเปนอการนตแมเหลาอน เปนตนวา ปตต ... ฉว กเหมอนอยางนน

ปตต ทหารบก, ยตต ความสมควร, วตต ความเปนอย คำอธบาย, กตต เกยรต ยศ ชอเสยง, มตต ความหลดพน, ตตต ความอมใจ พอใจ, ขนต ความอดทน, กนต ความชอบใจ พงพอใจ, สนต ความสงบ, ตนต แบบแผน ลำดบ, สทธ ความสำเรจ, สทธ ความหมดจด บรสทธ, อทธ ความสำเรจ, วทธ ความเจรญ, พทธ ความร ปญญา, โพธ ปญญา โพธญาณ, ภม แผนดน พนท, ชาต การเกด ชาต, ปต ความอมใจ ปต, สต การเกด, นนท ความเพลดเพลน, สนธ การถอปฏสนธ การเกด, สาณ ผามาน, โกฏ ปลาย มม ทสด โกฎ (คานบเทากบสบลาน), ทฏ€ ความเหน ความเหนผด, วฑฒ ความเจรญ, ตฏ€ ความยนด, ยฏ€ ไมเทา ไมวด, ปาฬ บาล ลำดบ แถว แนว, อาฬ ลำดบ ฝงนำ ค คน, นาฬ แลง กระบอกนำ ขอ ปลอง หมวด ตอน, เกฬ การละเลน กฬา.

สต ความระลกถง, มต ปญญา ความร, คต การไป, จต ความตาย, ธต ความเพยร, ยวต ผหญง, วกต ความเปลยนแปลง แปรรป, รต ความชอบใจ, รจ แสงสวาง รศม, รสม รศม แสง, อสน ฟาผา, วสน เสอผา, โอสธ ดาวรง, องคล นวมอ ขอนว, ธล ธล ฝน ละออง, ทนทภ กลองใหญ, โทณ ทะนาน, อฏว ปา ดง, ฉว ผว ผวพรรณ.





อการนตอตถสทโท อตถ ศพท อการนโต อตถลงโค อนเปนอการนตอตถลงค (มยา อนขาพจา

วจจเต จะกลาว). อตถ อต อธ ในรปนวา “อตถ” อตถย ปจจโยต จ บทวา “อตถย” และ “ปจจโย” วตตเต ยอมตามไป.

ขาพจาจะกลาว อตถ ศพท อนเปนอการนตอตถลงค, ในรปนวา “อตถ” บทวา “อตถย” และ “ปจจโย” ตามไป

๑๘๗. นทาทโต วา อ. (๓ บท, ปจจยวธสตร)

อปจจโย อปจจย (โหต) ยอมลง นทาทโต วา หลงจาก นท ศพทกม อนทาทโต วา หลงจากศพททไมใช นท กม อตถย ในอตถลงค.

ลง อ ปจจย หลงจาก นท ศพทบาง ไมใช นท บาง ในอตถลงค

อปจจโย อปจจย โหต ยอมลง ลงคมหา หลงจากลงค นทาทโต วา อนเปน นท ศพทกม อนทาทโต วา อนไมใช นท กม วตตมานา อนเปนไปอย อตถย ในอตถลงค.

ลง อ ปจจย หลงจากลงคทเปน นท ศพทบาง ไมใช นท บาง ในอตถลงค

วาคคหณ วาศพท อนทาทสมปณฑนตถ มประโยชนตอการรวมเอาซงศพทอนไมใช นท. เตน เพราะเหตนน อ อปจจย โหต ยอมลง ปถควาทโต จ หลงจากศพททงหลายม ปถ และ โค เปนตนดวย.

วาศพท มประโยชนตอการรวมเอาศพททไมใช นท เพราะฉะนน จงลง อ ปจจย หลงจาก ปถ และ โค ศพทเปนตนดวย

สรโลเป เมอการลบซงสระหนา (กเต) ถกกระทำแลว อสวณเณ เมอความเปนอสวณณะ กวจาสวณณ ลตเตต ดวยสตรวา “กวจาสวณณ ลตเต” สมปตเต จะมาถง ปกตภาโว ความเปนรปปกต (โหต) ยอมม. นามพยปเทโส การตงชอวานาม สยาทยปปตต และการเกดขนแหง ส วภตตเปนตน (โหต) ยอมม. อตถ อตถ. รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม อโฆ รสสนตอาทนา ดวยสตรเปนตนวา “อโฆ รสส”. อตถโย. สมโพธเน ในอาลปนะ รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม ฌลปา รสสนต ดวยสตรวา “ฌลปา รสส”. โภต อตถ โภตโย อตถ อตถโย.

เมอสระหนาถกลบแลว เมอจะถงความเปนอสวณณะ ดวยสตรวา “กวจาสวณณ ลตเต” ใหเปนรปปกต, ตงชอวานาม และลง ส วภตตเปนตน อตถ อตถ. เปนรสสะ ดวยสตรเปนตนวา “อโฆ รสส”. อตถโย. ในอาลปนะ เปนรสสะดวยสตรวา “ฌลปา รสส”. โภต อตถ โภตโย อตถ อตถโย.

ทตเยกวจเน ในทตยาวภตตฝายเอกพจน วาต บทวา “วา” ฆปโต สม ย วาต อโต จากสตรนวา “ฆปโต สม ย วา” วตตเต ยอมตามไป.



๑๘๘. อ ยมโต ปสญญโต. (๔ บท, อาเทสวธสตร)

ย การอาเทศเปน ย อ แหง อ วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง ปสญญโต อโต จากสระ อ อนมชอวา ป (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก อ ชอ ป อาเทศ อ เปน ย บาง

ย การอาเทศเปน ย อวจนสส แหง อ วภตต ปรสส อนอยขางหลง ปสญญโต อโต จากสระ อ อนมชอวา ป โหต ยอมม วา บาง.

หลงจาก อ ชอ ป มการอาเทศ อ วภตต เปน ย บาง

อตถย อตถ อตถ อตถโย, อตถยา อตถห อตถภ, อตถยา อตถน, อตถยา อตถ อตถภ, อตถยา อตถน, อตถย อตถยา อตถส.

เอว เหมอนอยางนน นท แมนำ นท แมนำทงหลาย

โยโลปาภาเว ในความไมมแหงการลบ โย โอกาโร จ การอาเทศเปน โอ ดวย โยน แหง โย วภตตทงหลาย (โหต) ยอมม ตสทเทน ดวย ต ศพท ตโต โยนโม ตต เอตถ ในสตรนวา “ตโต โยนโม ต”. ยกาโร การอาเทศเปน ย อการสส แหงสระ อ (โหต) ยอมม ปสญญสส จาต ดวยสตรวา “ปสญญสส จ”. ชกาโร การอาเทศเปน ช ทยสส แหง ทย (โหต) ยอมม ยวต ตลนอจจาทนา ดวยสตรเปนตนวา “ยวต ตลน”. ทวตต ความเปนเทวภาวะ (โหต) ยอมม.

ในทไมลบ โย มการอาเทศ โย เปน โอ ดวย ต ศพท ในสตรวา “ตโต โยนโม ต”, อาเทศ อ เปน ย ดวยสตรวา “ปสญญสส จ”, อาเทศ ทย เปน ช ดวยสตรเปนตนวา “ยวต ตลน”, ซอน ช

นชโช สนทนต แมนำทงหลาย ยอมไหลไป, นทโย แมนำทงหลาย

จ สำหรบ เอตถ ในสตรน นปผาทน การสำเรจรป นชโชอาทน (สททาน) ของศพททงหลาย ม นชโช เปนตน สชฌนตาน อนสำเรจอย เอว อยางน (โหต) ยอมม อานตตคคหณาทนา ดวย อานตต ศพทเปนตน วตตย ในกจจายนวตต ทฏ€พพ อนนกศกษาพงทราบ อต วา “นปผาทนปายนตรทสสนตถ มประโยชนตอการแสดงวธอนเปนอบายใหสำเรจรปอยางอนอก อตรชสคตาทน (นปผาทน) วย เหมอนการสำเรจรปของศพททงหลายม อตรช และ สคต เปนตน”.

สำหรบในสตรน การสำเรจรปของ นชโช ศพทเปนตน ทสำเรจอยางน ทำดวย อานตต ศพทเปนตน ในกจจายนวตต พงทราบวา “มประโยชนตอการแสดงวธอนเปนอบายใหสำเรจรปอยางอนอก เหมอนการสำเรจรปของ อตรช และ สคต ศพทเปนตน”

เห นท เห นท เห นชโช เห นทโย, นทย นท นท นชโช นทโย.

อาตต การอาเทศเปน อา นาสาน จ แหง นา และ ส ทงหลาย (โหต) ยอมม อา ปโตต โยควภาเคน ดวยการแบงสตรวา “อา ปโต” อมาทสตเต ในสตรวา “อมา” เปนตน. เตน



เพราะเหตนน น ชจจา วสโล โหต, ปถพยา เอกรชเชนาตอาท (อทาหรณ) อทาหรณวา “น ชจจา วสโล โหต” และ “ปถพยา เอกรชเชน” สชฌต ยอมสำเรจ. ยการชการาเทสทวตตาน การอาเทศเปน ย เปน ช และการทำเทวภาวะทงหลาย (โหนต) ยอมม ปเร วย เหมอนในกาลกอน.

อาเทศ นา และ ส เปน อา ดวยการแบงสตรวา “อา ปโต” ในสตรวา “อมา” เปนตน เพราะฉะนน อทาหรณวา “น ชจจา วสโล โหต” และ “ปถพยา เอกรชเชน” จงสำเรจ, อาเทศ อ เปน ย ทย เปน ช และซอน ช เหมอนครงกอน

นชชา กต อนแมนำกระทำแลว, นทยา นทห นทภ, นชชา นทยา นทน, นชชา นทยา นทห นทภ, นชชา นทยา นทน, นชช นทย นทยา นทส.

อญเญป (สททา) ศพททงหลายแมเหลาอน มห ... กกกฎ อจจาทโย ม มห ... กกกฏ เปนตน อตถสททสมา เหมอนกบ อตถ ศพท.

มห แผนดน, เวตรณ แมนำเวตรณ ในอสสทนรก, วาป สระ บอ บง, ปาฏล แคฝอย, กทล กลวย, ฆฏ หมอ, นาร ผหญง, กมาร เดกหญง, ตรณ หญงสาว, วารณ แมมด หมอผ, พราหมณ นางพราหมณ, สข เพอนหญง, คนธพพ นางคนธรรพ, กนนร นางกนนร, นาค นางนาค หญงประเสรฐ, เทว พระเทว เทพธดา, ยกข นางยกษน, อช นางแพะ, มค นางเนอ, วานร นางลง, สกร หมตวเมย, สห นางสงห, หส นางหงส, กาก อกา, กกกฏ ไกตวเมย.

อปจจเย เมอการลง อ ปจจย มาตลสททโต หลงจาก มาตล ศพท กเต อนนกศกษากระทำแลว ตเถว เหมอนอยางนน

เมอนกศกษาลง อ ปจจย หลงจาก มาตล ศพท เหมอนเดมแลว

๑๘๙. มาตลาทนมานตตมกาเร. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อกาเร เพราะ อ ปจจย (อนโต) สระอนเปนทสด มาตลาทน (สททาน)

ของศพททงหลายม มาตล เปนตน (อาปชชเต) ยอมถง อานตต ซงความเปน อาน.

เพราะ อ ปจจย อาเทศสระทสดของ มาตล ศพทเปนตน เปน อาน

อกาเร ปจจเย ปเร เพราะ อ ปจจยขางหลง อนโต สระอนเปนทสด มาตลอยยกวรณอต เอว อาทน (สททาน) ของศพททงหลายเปนตนอยางนคอ มาตล อยยก และ วรณ อาปชชเต ยอมถง อานตต ซงความเปน อาน.

เพราะ อ ปจจยขางหลง อาเทศสระทสดของ มาตล อยยก วรณ ศพทเปนตน เปน อาน

อย ฉฏ€ ฉฏฐวภตตน อนตาเปกขา มองหาซงสระอนเปนทสด. สรโลปาท วธการลบสระเปนตน (โหต) ยอมม.



ฉฏฐวภตต มองหาสระทสด (หมายเอาสระทสดศพทเทานน), มการลบสระเปนตน

มาตลาน ปา นา. เอว ศพททจำแนกเหมอนกนคอ อยยกาน ยา ยาย, วรณาน เมยของนายวรณะ. เสส รปทเหลอ อตถสททสม เหมอนกบ อตถ ศพท.

อนทาทส (สทเทส) ในศพททงหลายอนไมใช นท เปนตน อปจจโย อปจจย (โหต) ยอมลง ปถสททโต หลงจาก ปถ ศพท. อวาเทโส การอาเทศเปน อว อการสส แหง อ อกษร (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท โอ สเร จาต เอตถ ในสตรนวา “โอ สเร จ”.

ในศพททไมใช นท เปนตน ลง อ ปจจย หลงจาก ปถ ศพท, อาเทศ อ เปน อว ดวย จ ศพทในสตรวา “โอ สเร จ”.

ปถว แผนดน ปถวโย แผนดนทงหลาย.

สสมาสมส ใน ส สมา สม วภตตทงหลาย ปถพยา ปถวยา, ปถพยา ปถวยา, ปถพย ปถวย ปถวยา. อจจาท ดงนเปนตน

อปจจโย อปจจย (โหต) ยอมลง โคสททโต หลงจาก โค ศพท นทาทโต วา อต ดวยสตรวา “นทาทโต วา อ”. อาวาเทโส การอาเทศเปน อาว โอการสส แหง โอ อกษร (โหต) ยอมม มหาวตตนา วา ดวยมหาสตร โยควภาเคน วา หรอดวยการแบงสตร คาวอต วา “คาว” คาว เสต เอตถ ในสตรนวา “คาว เส”.

ลง อ ปจจย หลงจาก โค ศพท ดวยสตรวา “นทาทโต วา อ”, อาเทศ โอ เปน อาว ดวยมหาสตร เตส วทธ ... หรอดวยการแบงสตรวา “คาว” ในสตรวา “คาว เส”

คาว แมโค คาว คาวโย แมโคทงหลาย อจจาท ดงนเปนตน (เสส) รปทเหลอ อตถสททสม เหมอนกบ อตถ ศพท

มานว อตธ ในรปนวา “มานว” อตถย วา อต จ บทวา “อตถย” “วา” และ “อ” วตตเต ยอมตามไป.

๑๙๐. ณว-ณก-เณยย-ณ-นตห. (๑ บท, ปจจยวธสตร) อ อ ปจจย (โหต) ยอมลง ณวณกเณยยณนตห (ลงเคห) หลงจากลงคทงหลาย

อนม ณว ณก เณยย ณ และ นต ปจจยเปนทสด อตถย ในอตถลงค วา บาง.

ลง อ ปจจย หลงจากลงคทม ณว ณก เณยย ณ และ นต ปจจยเปนทสด ในอตถลงค บาง

อปจจโย อ ปจจย โหต ยอมลง ลงเคห หลงจากลงคทงหลาย ณวณกเณยยณนต-ปปจจยนเตห อนม ณว ณก เณยย ณ และ นต ปจจยเปนทสด วตตมาเนห อนเปนไปอย อตถย ในอตถลงค.

ลง อ ปจจย หลงจากลงคทม ณว ณก เณยย ณ และ นต ปจจยเปนทสด ในอตถลงค



วาธกาโร วาศพททตามมา นวตตนตโถ มประโยชนตอการหามลงปจจย กตถจ ในบาง อทาหรณ. สรโลปาท การลบสระเปนตน (โหต) ยอมม.

มานว ลกสาวหลานสาวของนายมน. เอว ศพททจำแนกเหมอนกนคอ นาวก หญงผขาม ไปมาดวยเรอ, เวนเตยย ลกสาวหลานสาวของนางวนตา, โคตม ลกสาวหลานสาวของ โคตมโคตร

คณวนต อ อตธ ในรปนวา “คณวนต อ” วาต บทวา “วา” วตตเต ยอมตามไป.

๑๙๑. นตสส ตมกาเร. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อกาเร เพราะ อ ปจจย ต การอาเทศเปน ต นตสส แหง นต (โหต) ยอมม

วา บาง.

เพราะ อ ปจจย อาเทศ นต เปน ต บาง

อการปปจจเย ปเร เพราะ อ อกษรปจจยขางหลง ตกาโร การอาเทศเปน ต สพพสเสว นตปปจจยสส แหง นต ปจจยทงตวนนเทยว (โหต) ยอมม วา บาง. อญญตถ (รเปส) ในรปทงหลายเหลาอน สรโลปาท การลบสระเปนตน (โหต) ยอมม.

เพราะ อ ปจจยขางหลง อาเทศ นต ปจจยทงตว เปน ต อกษร บาง, ในรปอนทไมไดอาเทศดวยสตรน ลบสระเปนตน

คณวต หญงผมคณ คณวต คณวตโย, คณวนต คณวนต คณวนตโย อจจาท ดงนเปนตน (เสส) รปทเหลอ อตถสททสม เหมอนกบ อตถ ศพท.

เอว ศพททจำแนกเหมอนกนคอ กลวต หญงมตระกล, สลวต หญงมศล, ยสวต หญงมยศ มบรวาร, รปวต หญงมรปงาม, สตมต หญงมสต, โคตตมต หญงมโคตรตระกล

อปจจโย อ ปจจย โหต ยอมลง มหนตสททโต หลงจาก มหนต ศพท นทาทโต วา อต ดวยสตรวา “นทาทโต วา อ”. นตพยปเทเส เมอการตงชอวา นต (กเต) อนนกศกษากระทำแลว ตการาเทโส การอาเทศเปน ต (โหต) ยอมม วกปเปน โดยไมแนนอน.

ลง อ ปจจย หลงจาก มหนต ศพท ดวยสตรวา “นทาทโต วา อ”. เมอตง นต ชอวา นต แลว อาเทศ นต เปน ต บาง

มหต มหนต หญงผเปนใหญ ผประเสรฐ

ภวนต อ อตธ ในรปนวา “ภวนต อ” อกาเรต บทวา “อกาเร” วตตเต ยอมตามไป.

๑๙๒. ภวโต โภโต. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

อกาเร เพราะ อ ปจจย โภโต การอาเทศเปน โภต ภวโต แหง ภวนต (โหต) ยอมม วา บาง.



เพราะ อ ปจจย อาเทศ ภวนต เปน โภต

อกาเร อตถคเต ปเร เพราะ อ ปจจยขางหลง อนเปนไปในอตถลงค โภตาเทโส การอาเทศเปน โภต สพพสเสว ภวนตสททสส แหง ภวนต ศพททงตวนนเทยว โหต ยอมม.

เพราะ อ ปจจยในอตถลงคขางหลง อาเทศ ภวนต ศพททงตว เปน โภต

สา โภต หญงผเจรญนน โภต โภตโย หญงผเจรญทงหลาย, เห โภต เห โภต โภตโย อจจาท ดงนเปนตน

ภกข อตธ ในรปนวา “ภกข” อตถยนต บทวา “อกาเร” วาต จ และบทวา “วา” วตตเต ยอมตามไป.

๑๙๓. ปตภกขราชการนเตห อน. (๒ บท, ปจจยวธสตร)

อน อน ปจจย (โหต) ยอมลง ปตภกขราชการนเตห หลงจาก ปต ภกข ราช ศพท และศพทอนม อ อกษรเปนทสดทงหลาย อตถย ในอตถลงค.

ลง อน ปจจย หลงจาก ปต ภกข ราช ศพท และศพททเปนอการนต ในอตถลงค

อนปจจโย อน ปจจย โหต ยอมลง เอเตห ลงเคห หลงจากลงคทงหลายเหลาน ปตภกขราชอต คอ ปต ภกข และ ราช อการนเตห จ และลงคอนม อ อกษรเปนทสดทงหลาย วตตมาเนห อนเปนไปอย อตถย ในอตถลงค.

ลง อน ปจจย หลงจากลงคคอ ปต ภกข ราช และลงคทเปนอการนต อนเปนไปในอตถลงค

สรโลโป การลบสระหลง (โหต) ยอมม วา ปโร อสรปาต ดวยสตรวา “วา ปโร อสรปา” นเสธนโต เพราะมการหาม ปพพโลปสส ซงการลบสระหนา กวจ บาง ตคคหเณน ดวย ต ศพท สรโลโปมาเทสอจจาทสตเต ในสตรเปนตนวา “สรโลโปมาเทส”.

มการลบสระหลง ดวยสตรวา “วา ปโร อสรปา” เพราะถกหามลบสระหนาบาง ดวย ต ศพท ในสตรวา “สรโลโปมาเทส” เปนตน

ภกขน ภกษณ ภกขน ภกขนโย ภกษณทงหลาย อจจาท ดงนเปนตน

อน อนปจจย (โหต) ยอมลง คหปตสททโต หลงจาก คหปต ศพท. อตตมต บทวา “อตต” วตตเต ยอมตามไป.

๑๙๔. ปตสสนมห. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อนมห เพราะ อน ปจจย (อนโต) สระอนเปนทสด ปตสส ของ ปต




เพราะ อน ปจจย อาเทศสระทสดของ ปต เปน อ

อนปจจเย ปเร เพราะ อน ปจจยขางหลง อนโต สระอนเปนทสด ปตสททสส ของ ปต ศพท อาปชชเต ยอมถง อตต ซงความเปน อ. ปรสสเร เมอสระหลง ลตเต ถกลบแลว ตเถว เหมอนอยางนนนนเทยว ทโฆ การทฆะสระหนา (โหต) ยอมม ปพโพ จาต ดวยสตรวา “ปพโพ จ”

เพราะ อน ปจจยขางหลง อาเทศสระทสดของ ปต ศพท เปน อ, เมอลบสระหลงเหมอนทเคยแลว ทฆะสระหนาดวยสตร “ปพโพ จ”

คหปตาน หญงแมเรอน (หญงผเปนใหญในเรอน)

อน อนปจจย (โหต) ยอมลง ราชสททโต หลงจาก ราช ศพท ตเถว เหมอนอยางนน. สรโลปปกตภาวา มการลบสระหนาและปกตสระหลงทงหลาย. ราชน พระราชน.

อการนเตส ในลงคอนเปนอการนตทงหลาย อน อนปจจย (โหต) ยอมลง ทณฑสททโต หลงจาก ทณฑ ศพท. สรโลปาท มการลบสระเปนตน. ทณฑน หญงผมไมเทา ทณฑน ทณฑนโย หญงผมไมเทาทงหลาย. เอว ศพททจำแนกตามคอ หตถน ชางพง, เมธาวน หญงผมปญญา, ตปสสน หญงผมความเพยร, ปยภาณน หญงผกลาวคำนารก อจจาท ดงนเปนตน.

โปกขรน อตธ ในรปนวา “โปกขรน” อการณการาเทสา การอาเทศเปน อ อกษร และ ณ อกษรทงหลาย อการนการาน แหง อ อกษร และ น อกษรทงหลาย (โหนต) ยอมม เตส วทธตอาทนา ดวยสตรเปนตนวา “เตส วทธ”.

รปทตงไววา “โปกขรน” อาเทศ อ เปน อ และ น เปน ณ ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน

โปกขรณ สระโบกขรณ โปกขรณ สระโบกขรณทงหลาย.

โอกาโร จ และการอาเทศเปน โอ โยน แหง โย ทงหลาย (โหต) ยอมม ตคคหเณน ดวย ต ศพท ตโต โยนโม ตต สตเต ในสตรวา “ตโต โยนโม ต”. ยกาโร การอาเทศเปน ย อการสส แหง อ ชอ ป (โหต) ยอมม. ญกาโร การอาเทศเปน ญ อกษร ณยสส แหง ณย (โหต) ยอมม การคคหเณน ดวย การ ศพท ยวตมจจาทสตเต ในสตรเปนตนวา “ยวต”. ทวตต การทำเทวภาวะ (โหต) ยอมม.

และอาเทศ โย เปน โอ ดวย ต ศพท ในสตรวา “ตโต โยนโม ต”, อาเทศ อ ชอ ป เปน ย, อาเทศ ณย เปน ญ ดวย การ ศพท ในสตรวา “ยวต”, ซอน ญ

โปกขรญโญ โปกขรณโย วา สระโบกขรณทงหลาย อจจาท ดงนเปนตน

วาธกาโร วาศพททตามมา อนตตสมจจยตโถ มอรรถรวมเอาศพททสตรยงไมกลาวถง. เตน เพราะเหตนน อน อนปจจย (โหต) ยอมลง วทยกจาทโตป แมหลงจาก วท และ ยกข ศพทเปนตน.



วาศพททตามมา มอรรถรวมเอาศพททสตรยงไมกลาวถง เพราะฉะนน จงลง อน ปจจย แมหลงจาก วท และ ยกข ศพทเปนตน

ปรจตตวทน หญงผซงจตของบคคลอน ปรโลปรสสตตาน การลบสระหลงและการรสสะสระหนาทงหลาย (โหนต) ยอมม. ปรจตตวทน ปรจตตวทนโย หญงผซงจตของบคคลอน. ยกขน ยกขนโย นางยกษณ, สหน สหนโย นางสงห อจจาท ดงนเปนตน.



อการนตยาคสทโท ยาค ศพท อการนโต อตถลงโค อนเปนอการนตอตถลงค (มยา อนขาพจา

วจจเต จะกลาว). รปนโย วธของรปสำเรจ ตสส ของ ยาค ศพทนน รตตสททสส อว เหมอนของ รตต ศพท. อมาเทสาทอภาโวว ความไมมแหงการอาเทศเปน อ และ อา เปนตนเทานน วเสโส (โหต) เปนความแตกตางกน.

ขาพจาจะกลาว ยาค ศพท อนเปนอการนตอตถลงค, วธทำรปสำเรจ ของ ยาค ศพทนน เหมอนกบนของ รตต ศพท, แตกตางกนเพยงไมอาเทศ สม เปน อ และ สมา เปน อา เปนตนเทานน

ยาค ขาวตม ขาวยาค ยาค ยาคโย ขาวตม ขาวยาคทงหลาย, เห ยาค เห ยาค ยาคโย, ยาค ยาค ยาคโย, ยาคยา ยาคห ยาคภ ยาคห ยาคภ, ยาคยา ยาคน ยาคน, ยาคยา ยาคห ยาคภ ยาคห ยาคภ, ยาคยา ยาคน ยาคน, ยาคย ยาคยา ยาคส ยาคส.

เอว ศพททจำแนกตามคอ ธาต ธาต สภาวะธรรมชาต, เธน แมโคนม, กาส หลม บอ, ททท โรคกลาก, กจฉ โรคหต, กณฑ โรคเกลอน, รชช เชอก รศม, กเรณ ชางพง, ปยงค ไมประยงค, สสส แมยาย แมสาม

เภโท ความแตกตาง มาตสททสส ของ มาต ศพท (โหต) ยอมม. รปนโย วธสำเรจแหงรป ตสส ของ มาต ศพทนน ปตสททสส อว เหมอนกบของ ปต ศพท. อาราเทสาภาเว ในความไมมแหงการอาเทศเปน อาร อารตตมต ภาวนทเทเสน เพราะภาวนทเทศวา “อารตต” ยาเทโสว การอาเทศเปน ยา เทานน ปโต ยาต ดวยสตรวา “ปโต ยา” วเสโส เปนความแตกตาง.

มาต ศพท มความแตกตางออกไป วธสำเรจรปของ มาต ศพท กเหมอนกบของ ปต ศพท, ไมมการอาเทศเปน อาร เพราะภาวนทเทศวา “อารตต” แตกตางเพยงการอาเทศ นา ส สมา สม เปน ยา เทานน



มาตา มารดา มาตโร มารดาทงหลาย, โภต มาต โภต มาตา โภตโย มาตโร, มาตร มาตเร มาตโร, มาตรา มาตยา มตยา. อการโลโป การลบ อ อกษร รสสตต จ และการรสสะ (โหต) ยอมม เตส วทธตอาทนา ดวยสตรเปนตนวา “เตส วทธ”. มาตเรห มาตเรภ มาตห มาตภ มาตห มาตภ, มาต มาตสส มาตยา มาตราน มาตาน มาตน มาตน, มาตรา มาตยา มาตเรห มาตเรภ มาตห มาตภ มาตห มาตภ, มาต มาตสส มาตยา มาตราน มาตาน มาตน มาตน, มาตร มาตเรส มาตส มาตส.

เอว ศพททจำแนกเหมอนกนคอ ธตา ธดา ธตโร ธดาทงหลาย, ทหตา ธดา ทหตโร ธดาทงหลาย อจจาท ดงนเปนตน.

อการนต อการนต นฏ€ต จบ.


อการนตชมพสทโท ชมพ ศพท อการนโต อตถลงโค อนเปนอการนตอตถลงค (มยา

อนขาพจา วจจเต จะกลาว).

ขาพจาจะกลาว ชมพ ศพท อนเปนอการนตอตถลงค

ชมพ ตนหวา ชมพ ชมพโย ตนหวาทงหลาย, เห ชมพ เห ชมพ ชมพโย, ชมพ ชมพ ชมพโย อจจาท ดงนเปนตน (เสส) รปทเหลอ อตถสททสม เหมอนกบ อตถ ศพท.

เอว ศพททจำแนกตาม ปทาน บททงหลายคอ วธ หญงสาว ภรรยา สะใภ, สรภ แมนำสรภ, สรพ ตแก จงจก กงกา, สตน หญงทรวดทรงงาม, จม ทหาร, วามร หญงขาออนงาม, นาคนาสร จ และหญงขาออนเรยวงามเหมอนงวงชาง สมาน เหมอนกน ชมพยา กบดวย ชมพ ศพท ขล แนแท.



โอการนตโคสทโท โค ศพท โอการนโต อตถลงโค อนเปนโอการนตอตถลงค (มยา อนขาพจา

วจจเต จะกลาว).

ขาพจาจะกลาว โค ศพท อนเปนโอการนตอตถลงค



รปนโย วธแหงรปสำเรจ ตสส ของ โค ศพทนน ปลลงคโคสททสเสว แหงของ โค ศพทในปงลงคนนแล.

โค ศพทในอตถลงค กมรปสำเรจเหมอนกนกบ โค ศพทในปงลงค

(อตถลงคสงคหคาถา)

อตถสงคโห การรวมศพทในอตถลงค กญญา รตต นท อตถ มาตลาน จ ภกขน ทณฑน ยาค มาตา จ ชมพ โคต ไดแก กญญา รตต นท อตถ มาตลาน ภกขน ทณฑน ยาค มาตา ชมพ และ โค.

ศพทในอตถลงค ไดแก กญญา รตต นท อตถ มาตลาน ภกขน ทณฑน ยาค มาตา ชมพ และ โค

อตถลงค อตถลงค นฏ€ต จบแลว.

จบ อตถลงค



๒.๓. นปสกลงคการจำแนกนามศพททรไมงายไมยาก

อถ ตอจากปงลงคนน นปสกลงคาน บทอนเปนนปงสกลงคทงหลาย วจจนเต อนขาพเจา จะกลาว.

ขาพเจาจะกลาวนปงสกลงคตอจากอตถลงค

อการนตจตตสทโท จตตศพท อการนโต นปสกลงโค อนเปนนปงสกลงคอการนต (วจจเต)

อนขาพเจาจะกลาว.

ขาพเจาจะกลาว จตต ศพท อนเปนนปงสกลงคอการนต

สยาทยปปตต การเกดขนของ ส วภตตเปนตน (โหต) ยอมม ปเร วย เหมอนในกาลกอน. จตต ส อตธ ในรปทตงไวนวา “จตต ส” นปสเกห อโต นจจนต จ บทวา “นปสเกห” “อโต” และ “นจจ” วตตเต ยอมตามไป.

ลง ส วภตตเปนตน เหมอนเคย, ในรปทตงไววา “จตต ส” น บทวา “นปสเกห” “อโต” และ “นจจ” ตามไป

๑๙๕. ส. (๑ บท, อาเทสวธสตร)

อ การอาเทศเปน อ ส แหง ส วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง อโต นปสเกห จากศพทนปงสกลงคทงหลายอนเปนอการนต (โหต) ยอมม นจจ แนนอน.

หลงจาก อการนต นปงสกลงค อาเทศ ส เปน อ แนนอน

อท สตรน ทวปท ม ๒ บท ส อ อต คอ ส และ อ. อ การอาเทศเปน อ สวจนสส แหง ส วภตต ปรสส อนอยขางหลง อการนเตห นปสเกห จากศพทนปงสกลงคทงหลายอนเปนอการนต โหต ยอมม นจจ แนนอน. สรโลปปกตภาวาท วธมการลบสระและเปนปกตเปนตน (โหต) ยอมม.

สตรนม ๒ บท คอ ส และ อ, หลงจาก อการนต นปงสกลงค อาเทศ ส วภตต เปน อ แนนอน, ลบสระหนาและปกตสระหลง

จตต จต วจตร

พหวจเน ในฝายพหพจน โยน น นปสเกหต สตรวา “โยน น นปสเกห” วตตเต ยอมตามไป.

ในฝายพหพจน สตรวา “โยน น นปสเกห” ตามไป



๑๙๖. อโต นจจ. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

น การอาเทศเปน น โยน แหง โย วภตตทงหลาย อโต นปสเกห อนอยหลงจากศพทนปงสกลงคทงหลายอนเปนอการนต โหต ยอมม นจจ แนนอน.

หลงจาก อการนต นปงสกลงค อาเทศ โย เปน น แนนอน

น การอาเทศเปน น โยน แหง โย วภตตทงหลาย อโต นปสเกห อนอยหลงจากศพทนปงสกลงคทงหลายอนเปนอการนต (โหต) ยอมม นจจ แนนอน. อากาโร การอาเทศเปน อา นสส แหง น (โหต) ยอมม วา บาง สพพโยนนมาเอต ดวยสตรวา “สพพโยนนมาเอ”. อญญตถ ในรปอน ทโฆ ความเปนทฆะ (โหต) ยอมม โยส กตอจจาทนา ดวยสตรเปนตนวา “โยส กต”.

หลงจาก อการนต นปงสกลงค อาเทศ โย เปน น แนนอน, อาเทศ น เปน อา บาง ดวยสตรวา “สพพโยนนมาเอ”, ในรปอน มการทฆะ ดวยสตรขนตนวา “โยส กต”

จตตา จตตาน จตทงหลาย

นภาเว เมอการอาเทศเปน น โยน แหง โย ทงหลาย อาเอตเต จ และเมอการอาเทศ น เปน อา และ เอ สทเธป แมสำเรจแลว อวเสสโต ตามปกต, อาเอตต การอาเทศเปน อา และ เอ อโต นจจนต อารมภา ตอจากสตรวา “อโต นจจ” อธ ในอการนตน (โหต) ยอมม กวจ เอว บางนนเทยว.

เมอการอาเทศ โย เปน น และการอาเทศ น เปน อา เอ แมจะสำเรจไดตามปกต, การอาเทศเปน อา เอ ตอจากสตรวา “อโต นจจ” ในอการนตน กมไดบาง

อาลปเน ในอาลปนะ คโลโป การลบ ค (โหต) ยอมม. เห จตต เห จตตา จตตาน. ทตยาย ในทตยาวภตต เอกาโร การอาเทศเปน เอ นสส แหง น (โหต) ยอมม วกปเปน โดยไมแนอน. จตต จตเต จตตาน. เสส รปทเหลอ ปรสสทเทน สม เหมอนกบ ปรส ศพท.

ในอาลปนะ มการลบ ค เห จตต เห จตตา จตตาน, ในทตยา มการอาเทศ น เปน เอ บาง จตต จตเต จตตาน, รปทเหลอ เหมอนกบ ปรส ศพท

อญญานป ปทาน แมบททงหลายเหลาอน ปญญปาป ... ฉทโททกาน อจจาทน เปนตนวา “ปญญปาป ... ฉททอทก” (โหนต) ยอมม เอว เหมอนอยางนน.

แมบทเหลาอน เปนตนวา “ปญญ ปาป ... ฉททอทก” กเหมอนอยางนน

ปญญ บญ, ปาป บาป, ผล ผล ผลไม, รป รป, สาธน ความสำเรจ, โสต ห, ฆาน จมก, สข ความสข, ทกข ความทกข, การณ เหต เหตการณ, ทาน ทาน การให, สล ศล, ธน ทรพย, ฌาน ฌาน การเพง, โลจน ตา, มล มล ราก โคน ราคา ตนทน, กล ฝง, พล กำลง, ชาล ขาย, มงคล มงคล,



นฬน ดอกบว, ลงค ลงค, มข หนา ปาก, องค องค อวยวะ สวนประกอบ, ชล นำ, อมพช ดอกบว, ปลน ทราย, ธญญ ทรพย ขาวเปลอก, หรญญ เงน, ปท บท รอยเทา นพพาน, อมต นพพาน, ปทม ดอกบวแดง, ปณณ ใบไม แผนกระดาษ, สสาน ปาชา, วน ปา, อายธ (อาวธ) อาวธ, หทย หวใจ, จวร ผาจวร, วตถ เสอผา, กล ตระกล วรรณะ, อนทรย อนทรย, นยน นยนตา, วทน ปาก, ยาน ยาน พาหนะ, อทาน คำอทาน, โสปาน บนได, ปาน นำดม เครองดม, ภวน บาน, ภวน โลก, โลห โลหะ เหลก, อลาต ดนไฟ ฟน, ตณฑ จะงอยปาก, อณฑ ไข, ป€ ตง เกาอ, กรณ การกระทำ, มรณ ความตาย, ญาณ ความร ปญญา ญาณ, อารมมณ อารมณ, อรญญ ปา, ตาณ นพพาน, จรณ เทา ความประพฤต, นคร เมอง นคร, ตร ฝง, ฉตต ฉตร รม, ฉทท ร ชอง รอยรว, อทก นำ.

รปเภโท ความแตกตางแหงรป กมมสททสส ของ กมม ศพท (โหต) ยอมม ตตเยกวจนาทส (วภตตส) ในวภตตทงหลายม ตตยา เอกพจน เปนตน.

กมม ศพท มความแตกตาง ตงแต ตตยาวภตต เอกพจน เปนตนไป

กมม กรรม กมมา กมมาน กรรมทงหลาย, เห กมม เห กมมา กมมาน, กมม กมเม กมมาน

วา อ นามหต จ บทวา “วา” “อ” และ “นามห” วตตเต ยอมตามไป.

๑๙๗. อ กมมนตสส จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) นามห เพราะ นา วภตต ออ การอาเทศเปน อ และ อ ทงหลาย กมมนตสส

แหงสระอนเปนทสดของ กมม ศพท (โหนต) ยอมม วา บาง.

เพราะ นา วภตต อาเทศสระทสดของ กมม เปน อ และ อ บาง

นามห วภตตมห เพราะ นา วภตต อการอการาเทสา การอาเทศเปน อ อกษร และ อ อกษรทงหลาย กมมสททนตสส แหงสระอนเปนทสดของ กมม ศพท โหนต ยอมม วา บาง.

เพราะ นา วภตต อาเทศสระทสดของ กมม ศพท เปน อ และ อ อกษร

อตต การอาเทศเปน อ อนตสสป แมแหงสระอนเปนทสด ถามทธาทน (สททาน) ของศพททงหลายม ถาม และ อทธ เปนตน (โหต) ยอมม อนตคคหเณน ดวย อนต ศพท. นาสอต เอเตส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ นา และ ส อา การอาเทศเปน อา อนตสส แหงสระ อนเปนทสด ยวมฆวาน ของ ยว และ มฆว ศพททงหลาย (โหต) ยอมม กวจ บาง



จสททคคหเณน ดวยการถอเอาซง จ ศพท.

อาเทศแมสระทสดของ ถาม และ อทธ ศพทเปนตน เปน อ ดวย อนต ศพท (ในสตรน), เพราะวภตต นา และ ส อาเทศสระทสดของ ยว และ มฆว เปนตน เปน อา บาง ดวยจ ศพท

กมมนา กมมนา กมเมน วา ตามกรรม กมเมห กมเมภ ตามกรรมทงหลาย

สสมาส ใน ส และ สมา วภตตทงหลาย สสมาส เพราะ ส และ สมา วภตตทงหลาย อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร ปมกมมถามนตสส จ แหงสระอนเปนทสดของ ปม กมม และ ถาม ศพทดวย (โหต) วา ยอมมบาง จสทเทน ดวย จ ศพท อ นามห จาต เอตถ ในสตรนวา “อ นามห จ”. อต เพราะเหตนน อตต การอาเทศเปน อ (โหต) ยอมม.

เพราะ ส และ สมา วภตต อาเทศสระอนเปนทสดของ ปม กมม และ ถาม ศพท เปน อ บาง ดวย จ ศพท ในสตร “อ นามห จ” ฉะนน จงมการอาเทศเปน อ

กมมโน กมมสส กมมาน, กมมนา กมมา กมมมหา กมมสมา กมเมห กมเมภ, กมมโน กมมสส กมมาน.

สมวจเน ใน สม วภตต น การอาเทศเปน น (โหต) ยอมม กวจ บาง ตสทเทน ดวย ต ศพท สพพโต ต สม นต เอตถ ในสตรนวา “พรหมโต ต สม น”.

ใน สม วภตต อาเทศเปน น บาง ดวย ต ศพทในสตร “พรหมโต ต สม น”

กมมน กมเม กมมมห กมมสม กมเมส.

เอว ศพททจำแนกตามคอ ถามนา ถาเมน ถามสา วา, ถามโน ถามสส, ถามนา ถามา. อทธนา อทธโน อจจาท รปวา “ถามนา ... อทธโน” เปนตน ปรมสม เหมอนเดม.

ถามนา ถาเมน ถามสา วา ตามกำลง, ถามโน ถามสส แกกำลง, ถามนา ถามา เพราะกำลง. อทธนา ตามทางไกล, อทธโน แกทางไกลง

คณวนต ส รปทตงไววา “คณวนต ส”.

สวภตตสส นตสส สมหต จ บทวา “สวภตตสส” “นตสส” และ “สมห” วตตเต ยอมตามไป.

๑๙๘. อ นปสเก. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สมห เพราะ ส วภตต อ การอาเทศเปน อ นตสส แหง นต ปจจย

สวภตตสส พรอมทงวภตต นปสเก ในนปงสกลงค (โหต) ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศ นต ปจจย พรอมทง ส วภตต เปน อ

สมห วภตตมห เพราะ ส วภตต อ การอาเทศเปน อ นตปปจจยสส สวภตตสส แหง นต ปจจยอนเปนไปกบดวยวภตต สมพนธโน อนมความเกยวของกน ลงคสส ของลงค วตตมานสส อนเปนไปอย นปสเก ในนปงสกลงค โหต ยอมม.



เพราะ ส วภตต อาเทศ นต ปจจย พรอมทง ส วภตต ทเกยวของและเปนไปในนปงสกลงค เปน อ

คณว จตต จตทมคณ

โยมห ใน โย วภตต อตต การอาเทศเปน อ นตสสนโต โยส จาต ดวยสตรวา “นตสสนโต โยส จ” อกาโร จ และการอาเทศเปน อ (โหต) ยอมม.

ใน โย วภตต มการอาเทศ อ เปน อ ดวยสตรวา “นตสสนโต โยส จ” และอาเทศ โย เปน น ดวย อนต ศพทใน “นตสสนโต โยส จ”

คณวนต คณวนตาน (จตตาน) จตทงหลายทมคณ. เสส รปทเหลอ เญยย อนนกศกษาสามารถรได.

คจฉนต ส ในรปทตงไววา “คจฉนต ส” อ การอาเทศเปน อ (โหต) ยอมม สมห คจฉนตาทน นตสทโท อมต ดวยสตรวา “สมห คจฉนตาทน นตสทโท อ”

คจฉ คจฉนต (จตต) จตทไปอย คจฉนตา คจฉนตาน (จตตาน) จตทงหลายทไปอย



อาการนตอสสทธาสทโท อสสทธาศพท อาการนโต นปสกลงโค อนเปนนปงสกลงคอาการนต

(วจจเต) อนขาพเจาจะกลาว.

ขาพเจาจะกลาว อสสทธา ศพท อนเปนนปงสกลงคอาการนต

อสสทธา อต €เต ในรปทตงไวนวา “อสสทธา”

รสสตต ความเปนรสสะ สมาสนตสส แหงสระอนเปนทสดของสมาส (โหต) ยอมม สโร รสโส นปสเกต ดวยสตรวา “สโร รสโส นปสเก” สมาสสส อนโตต อธกจจ เพราะอาศยซงคำวา “สระอนเปนทสดของสมาส”. นามพยปเทโส การตงชอวานาม (โหต) ยอมม สมาสตตา เพราะเปนสมาส. สยาทยปปตต การเกดขนของวภตตม ส เปนตน (โหต) ยอมม, เสส วธทเหลอ จตตสม เหมอน จตต ศพท.

เพราะอาศยคำวา “สระทสดของสมาส” จงรสสะสระทสดของสมาส ดวยสตรวา “สโร รสโส นปสเก”, เพราะเปนสมาส จงตงชอวานาม, ลง ส วภตต เปนตน, วธทเหลอ เหมอน จตต ศพท.

อสสทธ กล ตระกลทไมมศรทธา อสสทธา อสสทธาน กลาน ตระกลทงหลายทไมมศรทธา อจจาท ดงนเปนตน



มขนาสกาสทโท มขนาสกาศพท ตถา กเหมอนอยางนน. เอกวจน เอว ความเปน เอกพจนเทานน สพพตถ ในวภตตทงปวง ตสส ของ มขนาสกา ศพทนน (โหต) ยอมม ทวนเทกตตา เพราะทวนทสมาสเปนเอกพจน.

มขนาสกา ศพท กเหมอนอยางนน, มขนาสกา ศพท เปนเอกพจนอยางเดยว ในวภตตทงปวง เพราะวา ทวนทสมาสเปนเอกพจน

มขนาสก ปากและจมก, เห มขนาสก, มขนาสก, มขนาสเกน. อจจาท ดงนเปนตน.



อการนตอฏ€สทโท อฏ€ศพท อการนโต นปสกลงโค อนเปนนปงสกลงคอการนต (วจจเต)


ขาพเจาจะกลาว อฏ€ ศพท อนเปนนปงสกลงคอการนต

สยาทยปปตต การเกดขนของวภตตม ส เปนตน (โหต) ยอมม, สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

ลง ส วภตตเปนตน, ลบ ส

อฏ€ กระดก


๑๙๙. โยน น นปสเกห. (๓ บท, อาเทสวธสตร) น การอาเทศเปน น โยน แหง โย วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง

นปสเกห จากนปงสกลงคทงหลาย (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจากศพทนปงสกลงค อาเทศ โย วภตต เปน น บาง

น การอาเทศเปน น สพเพส โยน แหง โย วภตตทงหลายทงปวง ปเรส อนอยขางหลง นปสกลงเคห จากศพทอนเปนนปงสกลงคทงหลาย โหต ยอมม วา บาง.

หลงจากศพทอนเปนนปงสกลงค อาเทศ โย วภตตทกตว เปน น บาง

อฏ€น กระดกทงหลาย

อญญตถ ในรปอน นจจ โยโลโป การลบ โย แนนอน ทโฆ จ และการทฆะ (โหต) ยอมม.



ในรปอน มการลบ โย แนนอน และมการทฆะ

อฏ€ กระดกทงหลาย, เห อฏ€ เห อฏ€ อฏ€น, อฏ€ อฏ€ อฏ€น, อฏ€นา อจจาท รปวา “เห อฏ€ ... อฏ€นา” เปนตน ตถา กเหมอนอยางนน, (เสส) รปทเหลอ อคคสททสม เหมอน อคค ศพท.

อจจาทน (ปทาน) บททงหลายเปนตนวา สตถ ขาออน, ทธ นมสม, วาร นำ, อกข อจฉ นยนตา, อจจ เปลวไฟ เอว กเหมอนอยางนน.



อการนตสขการสทโท สขการศพท อการนโต นปสกลงโค อนเปนนปงสกลงคอการนต (วจจเต)


ขาพเจาจะกลาว สขการ ศพท อนเปนนปงสกลงคอการนต

สขการ ส อตธ ในรปทตงไวนวา “สขการ ส” สสมมป แมเพราะ ส วภตต รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม อโฆ รสสมจจาทนา ดวยสตรเปนตนวา “อโฆ รสส” อนปสกตตาภาวา เพราะความเปนแหงนปงสกลงค.

ในรปวา “สขการ ส” น แมเพราะ ส วภตต กรสสะ อ เปน อ ได ดวยสตรวา “อโฆ รสส” เปนตน เพราะเปนแหงนปงสกลงค

สขการ ทาน ทานอนกระทำซงความสขให, สขการ สขการน, เห สขการ เห สขการ สขการน, สขการน สขการ สขการ สขการน. เสส รปทเหลอ ทณฑสททสม เหมอนกบ ทณฑ ศพท. สฆยายอาทน บททงหลายม สฆยาย ผไปเรว เปนตน เอว กเหมอนกน.



อการนตอายสทโท อายศพท อการนโต นปสกลงโค อนเปนนปงสกลงคอการนต (วจจเต)

อนขาพเจาจะกลาว. รปนโย วธแหงรปสำเรจ ตสส (อายสททสส) ของ อาย ศพทนน (โหต) ยอมม อฏ€สททสส อว เหมอนของ อฏ€ ศพท.

ขาพเจาจะกลาว อาย ศพท อนเปนนปงสกลงคอการนต, อาย ศพท มวธสำเรจรปเหมอนกบ อฏ€ ศพท



อาย อาย อายน, เห อาย เห อาย อายน, อาย อาย อายน, อายนา

อายสาต รปวา “อายสา” สทธ สำเรจได มโนคณาทตตา เพราะเปน มโนคณาทคณะ.

อายห อายภ, อายโน อายสส อายน อจจาท ดงนเปนตน.

อาทน (ปทาน) บททงหลายเปนตนวา จกข ตา, วส ทรพย, ธน ธน, ทาร ทอนไม, ตป ดบก, มธ นำผง นำหวาน อรอย, หงค มหาหงค, สคค มะรม, วตถ พสด เรองราว พนท, มตถ เนวเหลว, ชต ครง, อมพ นำ, อสส นำตา เอว กจำแนกเหมอนอยางนน.



อการนตโคตรภสทโท โคตรภศพท อการนโต นปสกลงโค อนเปนนปงสกลงคอการนต (วจจเต)

อนขาพเจาจะกลาว. โคตรภ ส รปทตงไววา “โคตรภ ส” รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม นปสกตตา เพราะเปนนปงสกลงค. สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

ขาพเจาจะกลาว โคตรภ ศพท อนเปนนปงสกลงคอการนต, โคตภ ส, เพราะเปนนปงสกลงค จงมการรสสะ, ลบ ส

โคตรภ จตต จตขามโคตร โคตรภ โคตรภน จตขามโคตรทงหลาย, เห โคตรภ เห โคตรภ โคตรภน, โคตรภ โคตรภ โคตรภน, โคตรภนา อจจาท ดงนเปนตน ปลลงเค อภภสททสม เหมอนกบ อภภ ศพทในปงลงค.

อภภ สยมภ ธมมญญอาทน (ปทาน) บททงหลายม อภภ สยมภ ธมมญญ เปนตน เอว กจำแนกเหมอนอยางนน.

อภภ (จตต) จตทสงยง, สยมภ จตทเปนเอง, ธมมญญ จตทรธรรม



โอการนตจตตโคสทโท จตตโคศพท โอการนโต นปสกลงโค อนเปนนปงสกลงคโอการนต (วจจเต)


ขาพเจาจะกลาว จตตโค ศพท อนเปนนปงสกลงคโอการนต



พหพพหสมาเส เมอพหพพหสมาส จตตา คาโว อสส กลสสาต อตเถ ในอรรถวา “โคดาง ทงหลาย ของตระกลนน มอย” กเต อนนกศกษากระทำแลว รสสตต อกาโร การรสสะเปน อ อกษร โอการสส แหง โอ อกษร €านปปยตนาสนนตตา เพราะมความใกลกนแหงฐานและปยตนะ (โหต) ยอมม สโร รสโส นปสเกต ดวยสตรวา “สโร รสโส นปสเก”. สยาทยปปตต การเกดขนของ ส วภตตเปนตน (โหต) ยอมม, สโลโป การลบ ส วภตต (โหต) ยอมม.

เมอนกศกษาทำเปนพหพพหสมาส ในอรรถวา “ตระกลทมโคดาง” แลว รสสะ โอ เปน อ เพราะมฐานและปยตนะใกลกน ดวยสตรวา “สโร รสโส นปสเก”, ลง ส, ลบ ส

จตตค กล ตระกลทมโคดาง จตตค จตตคน ตระกลทงหลายทมโคดาง อจจาท ดงนเปนตน, เสส รปทเหลอ อายสททสม เหมอนกบ อาย ศพท.

โอการนต โอการนต นฏ€ต จบแลว.

จบ โอการนต

(นปงสกลงคหคาถา)

ปทสงคโห การรวมบท นปสเก ในนปงสกลงค (โหต) มอย อต ดงน จตต กมม อสสทธา อฏ€ สขการ อาย โคตรภ ธมมญญ จตตโค.

นปสกลงค นปสกลงค นฏ€ต จบแลว.

จบ นปงสกลงค



๒.๔. สพพนามการจำแนกคำทขยายและใชแทนสทธนาม

อถ ตอจากนปงสกลงคนน สพพนามาน สพพนามทงหลาย วจจนเต อนขาพเจา จะกลาว.

ขาพเจาจะกลาวนสพพนาม ตอจากนปงสกลงค

สพพนามมาน สพพนามทงหลาย สตตวสต ม ๒๗ ตว สพพ กตร กตม อภย อตร อญญ อญญตร อญญตม ปพพ ปร อปร ทกขณ อตตร อธร ย ต เอต อม อม ก เอก อภ ทว ต จต ตมห อมห อต คอ สพพ ... อมห, ตาน สพพนาททงหลายเหลานน ตลงคาน เปนไดทง ๓ ลงค สพพนามตตา เพราะเปนคำทใชแทนนามทงปวง.

สพพนามม ๒๗ ตว คอ สพพ ... อมห, สพพนามเหลานนเปนไดทง ๓ ลงค เพราะเปนคำ ทใชแทนนามทงปวง

ตตถ ในบรรดาสพพนามทงหลายเหลานน สพพสทโท สพพ ศพท นรวเสสตโถ มอรรถวา ไมมเหลอ. ยทา ในกาลใด โส สพพ ศพทนน ปลลงควสฏ€ตถาภธาย กลาวซงอรรถพเศษในปงลงค, ตทา ในกาลนน รปนโย วธแหงรปสำเรจ (โหต) ยอมม. สยาทยปปตต การเกดขนของ ส วภตตเปนตน (โหต) ยอมม ปเร วย เหมอนในกาลกอน, โอกาโร การอาเทศเปน โอ อกษร สสส แหง ส วภตต (โหต) ยอมม โสต ดวยสตรวา “โส”. สรโลปปรนยนาน การลบสระหนาและการนำพยญชนะไปสสระหลงทงหลาย (โหนต) ยอมม.

บรรดาสพพนามเหลานน สพพ ศพท มอรรถวา ไมมเหลอ, ในกาลใด สพพ ศพทนน กลาวอรรถพเศษในปงลงค ในกาลนน จะมรปสำเรจ ดงตอไปน, ลง ส วภตตเปนตน เหมอนคราวกอน, อาเทศ ส เปน โอ ดวยสตรวา “โส”, ลบสระหนา, นำพยญชนะไปประกอบกบสระหลง

สพโพ ชโน ชนทงปวง

พหวเน ในพหพจน สพพ โย อตธ ในรปทตงไวนวา “สพพ โย” สพพนามสญญา การตงชอวาสพพนาม สพพาทน แหงสพพนามทงหลายม สพพ เปนตน (โหต) ยอมม ปรสมญญา ปโยเคต ดวยสตรวา “ปรสมญญา ปโยเค”. โยต บทวา “โย” วตตเต ยอมตามไป.

ฝายพหพจน ในรปวา “สพพ โย” มการตงชอ สพพ ศพทเปนตน วาสพพนาม ดวยสตรวา “ปรสมญญา ปโยเค”, บทวา “โย” ตามไป

๒๐๐. สพพนามการเต ป€โม. (๓ บท, อาเทสวธสตร) ป€โม โย โยปฐมาวภตต (ปโร) อนอยขางหลง สพพนามการโต จากสพพนาม

อนเปนอการนต เอ (โหต) เปน เอ.



หลงจากสพพนามอนเปนอการนต อาเทศ โย ปฐมา เปน เอ

นามาน ชอทงหลาย สพเพส อตถปมนปสกาน ของอตถลงค ปงลงค และนปงสกลงค ทงหลายทงปวง สพพนามาน ชอวาสพพนาม.

ชอของอตถลงค ปงลงค และนปงสกลงคทงปวง ชอวาสพพนาม

ป€โม โย โยปฐมาวภตต ปโร อนอยขางหลง อการโต จากอการนต ลงคาน ของลงคทงหลาย เตส สพเพส สพพนามสญญาน อนมชอวาสพพนามทงปวงเหลานน อาปชชเต ยอมถง เอตต ซงความเปน เอ.

หลงจากอการนตของลงคทมชอวาสพพนามทงปวงเหลานน อาเทศ โย ปฐมาวภตต เปน เอ

สพเพ ปรสา บรษทงหลายทงปวง

อการโตต บทวา “อการโต” ก มประโยชนอะไร. (เอตตนเสธนตถ มประโยชนตอ การหามซงความเปน เอ อนการโต หลงจากสพพนามอนไมใชอการนต ยถา เชน) สพพา, อม.

เห สพพ สพพา เห สพเพ, สพพ สพเพ, สพเพน สพเพห สพเพภ.

อายาเทเส เมอการอาเทศเปน อาย จตตเถกวจเน ในจตตถวภตตฝายเอกพจน สมปตเต จะมาถง, อโต อาเอ สมาสมน อาย จตตเถกวจนสสาต บทวา “อโต” “อาเอ” “สมาสมน” “อาย” และ “จตตเถวจนสส” วตตเต ยอมตามไป.

เมอใกลจะถงการอาเทศ ส จตตถวภตตฝายเอกพจน เปน อาย, บทวา “อโต, อาเอ, สมาสมน, อาย, จตตเถวจนสส” ตามไป

๒๐๑. ตโย เนว จ สพพนาเมห. (๕ บท, นเสธวธสตร)

ตโย (อาเทสา) รปอาเทศทงหลายทง ๓ (อต คอ) อาเอ การอาเทศเปน อา เอ สมาสมน แหง สมา และ สม วภตตทงหลาย อาย จ และการอาเทศเปน อาย จตตเถกวจนสส แหงจตตถวภตตฝายเอกพจน (ปเรส) อนอยขางหลง อโต สพพนาเมห จากสพพนามทงหลายอนเปนอการนต เนว (โหนต) ยอมไมมนนเทยว.

หลงจากสพพนามอนเปนอการนต จะไมมการอาเทศ ๓ รป คอ สมา เปน อา สม เปน อา และ ส เปน อาย

เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลาน อาเออายอต คอ อา เอ และ อาย สมาสมอต เอเตส แหงวภตตทงหลายเหลานคอ สมา และ สม จตตเถกวจนสส จ และแหงจตตถวภตตฝายเอกพจน (ปเรส) อนอยขางหลง อการนเตห สพพนาเมห จากสพพนามทงหลายอนเปนอการนต เนว โหนต ยอมไมมนนเทยว. อต เพราะเหตนน อายาเทสาภาโว การไมอาเทศเปน อาย (โหต) ยอมม. จคคหณ จศพท ปฏเสธนวตตนตถ มประโยชนตอการหามซงการปฏเส



ธ กตถจ ในบางอทาหรณ. เตน เพราะเหตนน อาเอ จ การอาเทศเปน อา เอ ทงหลายดวย สมาสมน แหง สมา และ สม ทงหลาย ปพพาทห (สพพนาเมห) หลงจากสพพพนามทงหลายม ปพพ เปนตน โหนต ยอมม

หลงจากสพพนามอนเปนอการนต จะไมมการอาเทศเปนรปเหลาน คอ สมา เปน อา สม เปน อา และ ส เปน อาย ฉะนน จงไมอาเทศเปน อาย, จศพท มประโยชนตอการหามปฏเสธ ในบางอทาหรณ ดงนน จงมการอาเทศ สมา เปน อา และ สม เปน เอ หลงจาก ปพพ สพพพนามเปนตน

สพพสส แก ... ทงปวง

อกาโร เอต จ บทวา “อกาโร” และ “เอ” วตตเต ยอมตามไป.

๒๐๒. สพพนามาน นมห จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร)

นมห เพราะ น วภตต อกาโร ออกษร สพพนามาน ของสพพนามทงหลาย เอ (โหต) เปน เอ.

เพราะ น วภตต อาเทศ อ ของสพพนาม เปน เอ

นมห วภตตมห เพราะ น วภตต อกาโร ออกษร สพเพส สพพนามาน ของสพพนามทงหลายทงปวง อาปชชเต ยอมถง เอตต ซงความเปน เอ.

เพราะ น วภตต อาเทศ อ ของสพพนามทงปวง เปน เอ

สพพนามโตต บทวา “สพพนามโต” วตตเต ยอมตามไป.

๒๐๓. สพพโต น สสาน. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สสาน การอาเทศเปน ส และ สาน ทงหลาย น แหง น วภตต (ปรสส)

อนอยขางหลง สพพโต จากสพพนามทงปวง (โหนต) ยอมม.

หลงจากสพพนามทงปวง อาเทศ น เปน ส สาน

สสานอต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ส สาน ปรสส นวจนสส แหง น วภตตอนอยขางหลง สพพโต สพพนามโต จากสพพนามทงปวง (โหนต) ยอมม.

หลงจากสพพนามทงปวง อาเทศ น วภตต เปน ส สาน

สพเพส สพเพสาน, สพพสมา สพพมหา สพเพห สพเพภ, สพพสส สพเพส สพเพสาน, สพพสม สพพมห สพเพส.

อตถย ในอตถลงค อาปจจโย อาปจจย (โหต) ยอมลง อตถยมโต อาปจจโยต ดวยสตรวา “อตถยมโต อาปจจโย”. อญญ (รป) รปอน กญญาสททสม เหมอนกบ กญญา ศพท อญญตร เวน สนสมวจเนห จาก ส น สม วภตตทงหลาย.



ในอตถลงค ลง อา ปจจย ดวยสตรวา “อตถยมโต อาปจจโย”, รปอน เหมอนกบ กญญา ศพท เวน ส น สม วภตตทงหลาย

สพพา ปชา หมสตวทงปวง, สพพา สพพาโย, เห สพเพ เห สพพา สพพาโย, สพพ สพพา สพพาโย, สพพาย สพพาห สพพาภ.

จตตเถกวจเน ในจตตถวภตตฝายเอกพจน สพพนามโต วาต บทวา “สพพโต” และ “วา” ดวย สพพโตต จ บทวา “สพพโต” ดวย สพพโต โกต อโต จากสตรนวา “สพพโต โก” วตตเต ยอมตามไป.

ในจตตถวภตตฝายเอกพจน บทวา “สพพโต” “วา” และ “สพพโต” จากสตร “สพพโต โก” ตามไป

๒๐๔. ฆปโต สมสาน สสา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สสา การอาเทศเปน ส และ สา ทงหลาย สมสาน แหง สม และ ส วภตตทงหลาย

ฆปโต หลงจาก ฆ และ ป ทงหลาย (โหนต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ฆ และ ป อาเทศ สม เปน ส และ ส เปน สา บาง

สสาอาเทสา การอาเทศเปน ส และ สา ทงหลาย สมสอต เอเตส แหงวภตตทงหลายเหลานคอ สม และ ส สพพโต สพพนามโต ฆปสญญโต หลงจากสพพนามทงปวงทมชอวา ฆ และ ป โหนต ยอมม วา บาง.

หลงจากสพพนามทมชอวา ฆ และ ป อาเทศ สม เปน ส และ ส เปน สา บาง

สสาเสวกวจเนส จาต สตรวา “สสาเสวกวจเนส จ” วตตเต ยอมตามไป.

๒๐๕. โฆ รสส. (๒ บท, รสสวธสตร)

สสาส เอกวจเนส เพราะ ส สา ทงหลายอนเปนเอกพจน โฆ (อากาโร) อาอกษรอนมชอวา ฆ อาปชชเต ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ.

เพราะ ส สา อนเปนเอกพจน รสสะ อา ชอ ฆ เปน อ

สสาส เอกวจเนส วภตตาเทเสส ปเรส เพราะ ส สา ทงหลายฝายเอกพจน อนเปนตวอาเทศของวภตตขางหลง ฆสญโญ อากาโร อาอกษรอนมชอวา ฆ อาปชชเต ยอมถง รสส ซงความเปนรสสะ.

เพราะ ส สา อนเปนตวอาเทศของวภตตฝายเอกพจน รสสะ อา ชอ ฆ เปน อ

สาคโมต บทวา “สาคโม” วตตเต ยอมตามไป.

๒๐๖. สสาเสวกวจเนส จ. (๓ บท, อาคมวธสตร)

สสาส เอกวจเนส เพราะ ส สา ทงหลายฝายเอกพจน สาคโม ส อาคม



(โหต) ยอมลง.

เพราะ ส สา ฝายเอกพจน ลง ส อาคม

สสาอต เอเตส เอกวจนฏ€านภเตส วภตตาเทเสส ปเรส เพราะรปอาเทศของวภตตทงหลายอนตงอยในฝายเอกพจนเหลานคอ ส สา สาคโม สอาคม โหต ยอมลง ลงคมหา หลงจากลงค.

เพราะ ส สา อนเปนตวอาเทศของวภตตทตงอยในฝายเอกพจน ลง ส อาคม หลงจากลงค

สพพสสา สพพาย สพพาส สพพาสาน, สพพาย สพพาห สพพาภ, สพพสสา สพพาย สพพาส สพพาสาน.

สมมห ใน สม วภตต สพพนามโต ฆปโตต จ บทวา “สพพนามโต” และ “ฆปโต” วตตเต ยอมตามไป.

๒๐๗. เนตาห สมมายยา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อายยา การอาเทศเปน อาย และ ยา สม แหง สม วภตต (ปรสส)

อนอยขางหลง เอตาห สพพนามโต ฆปโต จากสพพนามอนมชอวา ฆ และ ป ทงหลายเหลานน น (โหนต) ยอมไมม.

หลงจากสพพนามทชอวา ฆ และ ป เหลานน ไมอาเทศ สม เปน อาย และ ยา

อายยาเทสา การอาเทศเปน อาย และ ยา สมวจนสส แหง สม วภตต ปรสส อนอยขางหลง เอเตห สพพนาเมห ฆปสญเญห จากสพพนามอนมชอวา ฆ และ ป ทงหลายเหลานน น โหนต ยอมไมม. อต เพราะเหตนน อายาภาโว ความไมอาเทศเปน อาย (โหต) ยอมม.

หลงจากสพพนามทชอวา ฆ และ ป เหลานน ไมอาเทศ สม วภตต เปน อาย และ ยา, ฉะนน จงไมอาเทศ สม วภตต เปน อาย

(อายาเทโส) การอาเทศเปน อาย โหต ยอมม กวจ บาง วาธการโต เพราะการตามมาไกลของ วา ศพท. ทกขณาย อตตรายาตอาท อทาหรณเปนตนวา “ทกขณาย อตตราย” (โหต) ยอมม.

เพราะ วา ศพทตามมาไกล จงมการอาเทศ สม เปน อาย บาง เชน ทกขณาย, อตตราย

สยมาเทสา การอาเทศ สม เปน ส และ ย ทงหลาย (โหนต) ยอมม.

สพพสส สพพาย สพพาส.

นปสเก ในนปงสกลงค สพพ จตต สพพาน, เห สพพ เห สพพาน, สพพ สพพาน.



เสส รปทเหลอ เญยย นกศกษาสามารถร ปลลงเค วย เหมอนในปงลงค.

รปนโย วธแหงรปสำเรจ กตราทน อญญตมสททปรนตาน (สพพนามาน) ของสพพนามทงหลาย ตงแต กตร ถง อญญตม ศพท (โหต) ยอมม ตสป ลงเคส ในลงคทงหลายแมทง ๓ เอว เหมอนอยางนน.

วธสำเรจรป ของสพพนามตงแต กตร ถง อญญตม มไดใน ๓ ลงค เหมอนเดม

ตตถ (สพพนาเมส) บรรดาสพพนามทงหลายเหลานน กตรกตมสททา กตร และ กตม ศพททงหลาย ปจฉนตถา มอรรถวา การถาม.

อภยสทโท อภย ศพท ทวอวยวสมทายวจโน กลาวถงการรวมกนของสวนทง ๒.

อตรสทโท อตร ศพท วตตปปฏโยควจโน กลาวถงเนอความอกฝายหนงจากคำทกลาวแลว.

อญญสทโท อญญ ศพท อธคตาปรวจโน กลาวถงสงอนจากสงทไดพบแลว

อญญตรอญญตมสททา อญญตร และ อญญตม ศพททงหลาย อนยมตถา มอรรถวา ไมแนนอน.

โย สพพนามการเต ป€โมต จ บทวา “โย” และสตรวา “สพพนามการเต ป€โม” วตตเต ยอมตามไป.

๒๐๘. ทวนทฏ€า วา. (๒ บท, อาเทสวธสตร) ป€โม โย โยปฐมาวภตต (ปโร) อนอยขางหลง สพพนามการโต จากสพพนาม

อนเปนอการนต ทวนทฏ€า อนตงอยในทวนทสมาส เอ (โหต) เปน เอ วา บาง.

หลงจากสพพนามอนเปนอการนตในทวนทสมาส อาเทศ โย ปฐมา เปน เอ บาง

ป€โม โย โยปฐมาวภตต ปโร)อนอยขางหลง สพพนามการโต จากสพพนาม อนเปนอการนต ทวนทฏ€า อนตงอยในทวนทสมาส อาปชชเต ยอมถง เอตต ซงความเปน เอ วา บาง.

หลงจากสพพนามอนเปนอการนตในทวนทสมาส อาเทศ โย ปฐมา เปน เอ บาง

กตโร จ กตร ดวย กตโม จ กตม ดวย อต เพราะเหตนน กตรกตเม ชอวา กตรกตเม, กตรกตมา วา เปน กตรกตมา บาง อจจาท ดงนเปนตน.

ปพพาทโย (สททา) ศพททงหลายม ปพพ เปนตน ทสาทววตถานวจนา กลาวถงการกำหนดทศเปนตน. ปพโพ กาโล กาลกอน

พหวจเน ในฝายพหพจน เอกาโร การอาเทศเปน เอ โยวจนสส แหง โย วภตต ปพพาทห หลงจากศพททงหลายม ปพพ เปนตน (โหต) ยอมม วกปเปน โดยไมแนนอน นทเทสโต



เพราะการแสดง ปราต วา “ปรา” ธาตลงเคห ปรา ปจจยา”ต เอตถ ในสตรนวา “ธาตลงเคห ปรา ปจจยา”.

ฝายพหพจน มการอาเทศ โย เปน เอ หลงจาก ปพพ ศพทเปนตนบาง เพราะทานแสดงวา “ปรา” ในสตรนวา “ธาตลงเคห ปรา ปจจยา”

ปพเพ ปพพา, เห ปพพ เห ปพเพ เห ปพพา, ปพพ ปพเพ, ปพเพน ปพเพห ปพเพภ, ปพพสส ปพเพส ปพเพสาน. อากาเรการา การอาเทศเปน อา และ เอ ทงหลาย (โหต) ยอมม วกปเปน โดยไมแนนอน สมาสมน วาต ดวยสตรวา “สมาสมน วา”. ปพพา ปพพสมา ปพพมหา ปพเพห ปพเพภ, ปพพสส ปพเพส ปพเพสาน, ปพเพ ปพพสม ปพพมห ปพเพส.

อตถย ในอตถลงค ปพพา ทสา ทศตะวนออก, ปพพา ปพพาโย อจจาท ดงนเปนตน. สพพาสททสม เหมอนกบ สพพา ศพท.

นปสเก ในนปงสกลงค ปพพ €าน สถานทขางหนา, ปพพาน, เห ปพพ เห ปพพาน, ปพพ ปพพาน. เสส รปทเหลอ ปลลงคสม เหมอนรปในปงลงค.

ปราปรทกขณตตราธรสททา ปร อปร ทกขณ อตตร และ อธร ศพททงหลาย เอว กเหมอนกน.

สพพนามโต ทวนทฏ€าต จ บทวา “สพพนามโต” และ “ทวนทฏ€า” วตตเต ยอมตามไป.

๒๐๙. นาญญ สพพนามก. (๓ บท, นเสธวธสตร) อญญ สพพนามก (การย) วธอนเปนของสพพนามอยางอน น (โหต) ยอมไมม

(€เปตวา เวน เอตต ซงความเปน เอ โยวจนสส แหง โย วภตต ปรสส อนอยขางหลง) ทวนทฏ€า สพพนามการโต จากสพพนามอนเปนอการนตทตงอยในทวนทสมาส.

หลงจากสพพนามอนเปนอการนตในทวนทสมาส จะไมมวธของสพพนามอยางอนนอกจากการอาเทศ โย ปฐมา เปน เอ

อญญ สพพนามก การย วธอนเปนของสพพนามอยางอน น โหต ยอมไมม €เปตวา เวน เอตต ซงความเปน เอ โยวจนสส แหง โย วภตต ปรสส อนอยขางหลง ทวนทฏ€า สพพนามการโต จากสพพนามอนเปนอการนตทตงอยในทวนทสมาส. อต เพราะเหตนน สสานมาเทสาภาโว ความไมมแหงการอาเทศเปน ส และ สาน (โหต) ยอมม.

หลงจากสพพนามอนเปนอการนตในทวนทสมาส จะไมมวธอนนอกจากการอาเทศ โย ปฐมา เปน เอ, ดงนน จงไมมการอาเทศเปน ส และ สาน

ปพพาปราน แหงทศตะวนออกและทศตะวนตก, ปพพตตราน แหงทศตะวนออก และทศเหนอ, อธรตตราน แหงทศเบองบนและทศเบองลาง.



สสานมาเทสาภาโว ความไมมแหงการอาเทศเปน ส และ สาน ตตยาสมาเสป แมในตตยาตปปรสสมาส (โหต) ยอมม วนาธกาเรน โยเคน ดวยสตรอนเวนตวทตามมา นาญญ สพพนามกนต วา “นาญญ สพพนามก”.

จะไมมการอาเทศเปน ส และ สาน แมในตตยาตปปรสสมาส ดวยการแบงสตรทเวนตวตามมาวา “นาญญ สพพนามก”.

มาสปพพาย แหงหญงผกอนโดยเดอน, มาสปพพาน แหงหญงผกอนโดยเดอนทงหลาย.

นาญญ สพพนามกนต สตรวา “นาญญ สพพนามก” วตตเต ยอมตามไป.

สตรวา “นาญญ สพพนามก” ตามไป

๒๑๐. พหพพหมห จ. (๒ บท, นเสธวธสตร) อญญ สพพนามก (การย) วธอนเปนของสพพนามอยางอน พหพพหมห จ

ในพหพพหสมาสดวย น (โหต) ยอมไมม.

และในพหพพหสมาส กไมมวธอนเปนของสพพนามอยางอน

อญญ สพพนามกวธาน วธอนเปนของสพพนามอยางอน พหพพหมห จ สมาเส ใน พหพพหสมาสดวย น โหต ยอมไมม.

และในพหพพหสมาส กไมมวธอนเปนของสพพนามอยางอน

ปยปพพาย แกผเคยเปนทรก, ปยปพพาน แกผเคยเปนทรกทงหลาย, ปยปพเพ ในผเคยเปนทรก.

สพพนามกวธานว วธอนเปนของสพพนามนนเทยว ทสตถสพพนามาน ของสพพนามทมเนอความวาทศ พหพพหมห ในพหพพหสมาส โหต ยอมม จสททคคหเณน ดวยการถอเอาซง จ ศพท.

สพพนามทมอรรถวาทศในพหพพหสมาส ใหทำดวย จ ศพท

พหพพห พหพพหสมาส ทกขณสสา จ ปพพสสา จ ยทนตราฬนต อตเถ ในอรรถวา “ในระหวางแหงทศเหนอดวย แหงทศตะวนออกดวย (โหต) ยอมม. ทกขณปพพสส ในทศตะวนออกเฉยงใต, ทกขณปพพสส แหงทศตะวนออกเฉยงใต. อตตรปพพสส ในทศตะวนออกเฉยงเหนอ, อตตรปพพสสา แหงทศตะวนออกเฉยงเหนอ อจจาท ดงนเปนตน เอว กเหมอนอยางนน.

รป รปอทาหรณ ยเตตสททาทน ของสพพพนามทงหลายม ย ต เอต เปนตน อาลปเน ในอาลปนะ น สมภวต ยอมไมม.

ย ต เอต สพพพนามเปนตน ไมมรปอทาหรณในอาลปนะ

ยสทโท ย ศพท อนยมตโถ มอรรถวาไมแนนอน.



โย ปรโส บรษใด, เย ปรสา บรษทงหลายเหลาใด, ย ซง...ใด, เย ซง...เหลาใด. ยา กญญา ยา ยาโย, ย ยา ยาโย. ย จตต ยาน, ย ยาน. เสส รปทเหลอ สพพสททสม เหมอนกบ สพพ ศพท สพพตถ ในวภตตทงปวง.

ตเอตอมอมกอต เอเต สพพนามทงหลายเหลานคอ ต เอต อม อม ก ปรมมขสมปอจจนตสมปทรปจฉนตถวจนา กลาวอรรถวา ลบหลง ใกล ใกลทสด ไกล และการถาม (ตามลำดบ).

เภโท การจำแนก ตสททสส ของ ต ศพท (โหต) ยอมม. ต ส อตธ ในรปนวา “ต ส”.

อนปสกสส สมหต สมต จ บทวา “อนปสกสส” “สมห” และ “ส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๑๑. เอตเตส โต. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สมห เพราะ ส วภตต โต ตอกษร เอตเตส ของ เอต และ ต ศพททงหลาย

อนปสกาน อนไมใชนปงสกลงค อาปชชเต ยอมถง ส ซงความเปน ส.

เพราะ ส อาเทศ ต ของ เอต และ ต ในปงลงคและอตถลงค เปน ส

สมห วภตตมห เพราะ ส วภตต ตกาโร ตอกษร เอตตอต เอเตส ของสพพนาม ทงหลายเหลานคอ เอต และ ต อนปสกาน อนไมใชนปงสกลงค อาปชชเต ยอมถง สการ ซงความเปน ส อกษร.

เพราะ ส วภตต อาเทศ ต ของสพพนามเหลานคอ เอต และ ต อนเปนปงลงคและอตถลงค เปน ส อกษร

โส ปรโส บรษนน

สพพนามคคหณญจ สพพนาม ศพทดวย อโต ตคคหณญจ ต ศพทจากสตรนดวย วตตเต ยอมตามไป.

๒๑๒. ตสส วา นตต สพพตถ. (๔ บท, อาเทสวธสตร) นตต การอาเทศเปน น ตสพพนามสส ตสส แหง ต สพพนาม สพพตถ

ในลงคทงปวง (โหต) ยอมม วา บาง.

อาเทศ ต ของ ต สพพนาม ในลงคทงปวง เปน น บาง

นตต การอาเทศเปน น ตอต เอตสส สพพนามสส ตการสส แหง ต อกษร ของสพพนามตวนคอ ต สพพตถ ลงเคส ในลงคทงหลายทงปวง (โหต) ยอมม วา บาง.

อาเทศ ต ของ ต สพพนามน ในลงคทงปวง เปน น บาง

เน เต เหลานน, น ต เน เต, เนน เตน เนห เนภ เตห เตภ.



สพพสส ตสส วา สพพตถาต จ บทวา “สพพสส” “ตสส” “วา” และ “สพพตถา” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “สพพสส” “ตสส” “วา” และ “สพพตถา” ตามไป

๒๑๓. สสมาสมสสาสวตต. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

สสมาสมสสาส เพราะ ส สมา สม ส และ สา ทงหลาย สพพตถ ในลงคทงปวง อตต การอาเทศเปน อ สพพสส ตสส แหง ต ศพททงตว (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ส สมา สม ส และ สา ในลงคทงปวง อาเทศ ต ทงตว เปน อ บาง

สสมาสมสสาอต เอเตส วจเนส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส สมา สม ส และ สา สพพตถ ลงเคส ในลงคทงหลายทงปวง อตต การอาเทศเปน อ ตอต เอตสส สพพนามสส สพพสเสว แหงสพพนามตวนคอ ต ทงตวนนเทยว โหต ยอมม วา บาง.

เพราะวภตตเหลานคอ ส สมา สม ส และ สา ในลงคทงปวง อาเทศ ต สพพนามทงตวนนแล เปน อ บาง

อสส นสส ตสส เนส เตส เนสาน เตสาน.

สมาสมน มหามหต จ บทวา “สมาสมน” และ “มหามห” สมาหสมน มหาภมห วต อโต จากสตรนวา “สมาหสมน มหาภมห วา” วตตเต ยอมตามไป.

๒๑๔. น ตเมห กตากาเรห. (๓ บท, นเสธวธสตร)

มหามห การอาเทศเปน มหา และ มห ทงหลาย สมาสมน แหง สมา และ สม วภตตทงหลาย (ปเรส) อนอยขางหลง กตากาเรห ตเมห จาก ต และ อม สพพนามทงหลาย ทอาเทศเปน อ อกษรแลว น (โหนต) ยอมไมม.

หลงจาก ต และ อม สพพนามทอาเทศเปน อ แลว ไมมการอาเทศ สมา เปน มหา และ สม เปน มห

มหามห อต เอเต อาเทสา การอาเทศเปนรปทงหลายเหลานคอ มหา และ มห สมาสมน แหง สมา และ สม วภตตทงหลาย ปเรส อนอยขางหลง กตากาเรห ตอมอต เอเตห จากสพพนามทงหลายเหลานคอ ต และ อม ทอาเทศเปน อ อกษรแลว น โหนต ยอมไมม.

หลงจากสพพนามเหลานคอ ต และ อม ทอาเทศเปน อ แลว ไมมการอาเทศ สมา เปน มหา และ สม เปน มห

อสมา นสมา ตสมา นมหา ตมหา เนห เนภ เตห เตภ, อสส นสส ตสส เนส เตส เนสาน เตสาน, อสม นสม ตสม นมห ตมห เนส เตส.

อตถย ในอตถลงค ตา ส อตธ ในรปวา “ตา ส” สาเทสสโลปา การอาเทศ ต เปน ส และการลบ ส วภตตทงหลาย (โหนต) ยอมม. สา กญญา สาวนอยนน. นตต



การอาเทศ ต เปน น (โหต) ยอมม. นา ตา นาโย ตาโย, น ต นา ตา นาโย ตาโย, นาย ตาย นาห ตาห นาภ ตาภ.

เอตมาสมต อโต เอตมาคคหณญจ เอตมา ศพทจากสตรนวา “เอตมาสม” ดวย วตตเต ยอมตามไป, ตสสา วาต อโต ตคคหณญจ ต ศพทจากสตรนวา “ตสสา วา” ดวย วตตเต ยอมตามไป ปญจมยนตวเสน โดยการมปญจมวภตตเปนทสด, วาต จ บทวา “วา” ดวย วตตเต ยอมตามไป.

เอตมา ศพทจากสตรวา “เอตมาสม” ตามไป, ต ศพทจากสตรวา “ตสสา วา” ตามไป โดยการมปญจมวภตตเปนทสด, และบทวา “วา” ตามไป

๒๑๕. ตโต สสส สสาย. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สสาย การอาเทศเปน สสาย สสส แหง ส วภตต (ปรสส) อนอยขางหลง

ตโต ตาเอตาอมาโต จาก ตา เอตา และ อมา ทงหลายเหลานน (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ตา เอตา และ อมา เหลานน อาเทศ ส เปน สสาย บาง

สสายาเทโส การอาเทศเปน สสาย สสส วภตตสส แหง ส วภตต ปรสส อนอยขางหลง ตโต ตาเอตาอมาโต จาก ตา เอตา และ อมา ทงหลายเหลานน โหต ยอมม วา บาง.

หลงจาก ตา เอตา และ อมา เหลานน อาเทศ ส วภตต เปน สสาย บาง

สสาเสวกวจเนส อ อต จ บทวา “สสาเสวกวจเนส” และ “อ” วตตเต ยอมตามไป.

๒๑๖. ตสสา วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร)

สสาเสวกวจเนส เพราะ ส และ สา ทงหลายฝายเอกพจน อ การอาเทศเปน อ ตสสา แหงสระ อา ของ ตา (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ส และ สา ฝายเอกพจน อาเทศ อา ของ ตา เปน อ บาง

สสาเสวกวจเนส วภตตาเทเสส เพราะ ส และ สา ทงหลายอนเปนรปอาเทศของวภตตฝายเอกพจน อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร อนตสส แหงสระอนเปนทสด ตาอต เอตสส ของสพพนามตวนคอ ตา วตตมานสส อนเปนไปอย อตถย ในอตถลงค โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ ส และ สา อนเปนรปอาเทศของวภตตฝายเอกพจน อาเทศสระอนเปนทสดของ ตา ในอตถลงค เปน อ บาง

ตสสาย ตสสาย อสสาย นสสาย อสสา นสสา ตสสา ตสสา นาย ตาย นาส ตาส.

(รป) รปสำเรจ ปญจมฉฏ€ส ในปญจมและฉฎฐทงหลาย ตตยาจตตถสม เหมอนกบ รปในตตยาและจตตถ. สตตมย ในสตตม อสส นสส ตสส ตสส นาย ตาย นาส ตาส.



นปสเก ในนปงสกลงค สมห เพราะ ส นตต การอาเทศเปน น (โหต) ยอมม สาเทสาภาวา เพราะไมมการอาเทศเปน ส. น ต นาน ตาน, น ต นาน ตาน, เนน เตน อจจาท ดงนเปนตน ปลลงคสม เหมอนรปในปงลงค.

เอต ส (อตธ) ในรปนวา “เอต ส” สาการาเทโส การอาเทศเปน ส (โหต) ยอมม เอตเตส โตต ดวยสตรวา “เอตเตส โต”. เอโส ปรโส เอเต, เอต เอเต อจจาท ดงนเปนตน สพพสททสม เหมอนกบ สพพ ศพท.

อตถย ในอตถลงค เอตา ส. สาเทโส การอาเทศเปน ส (โหต) ยอมม. เอสา กญญา เอตา เอตาโย, เอต เอตา เอตาโย, เอตาย เอตาห เอตาภ.

ปน สวน สสมส ใน ส และ สม วภตตทงหลาย สสาเสวกวจเนส จาต บทวา “สสาเสว- กวจเนส จ” วตตเต ยอมตามไป.

๒๑๗. เอตมาสม. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สสาเสวกวจเนส เพราะ ส และ สา ทงหลายฝายเอกพจน อ การอาเทศเปน อ

เอตมาส แหงสระอนเปนทสดของ เอตา และ อมา ทงหลาย (โหต) ยอมม.

เพราะ ส และ สา ฝายเอกพจน อาเทศสระทสดของ เอตา และ อมา เปน อ

อย ฉฏ€ ฉฏฐวภตตน อนตาเปกขา มองหาซงสระอนเปนทสด. สสาเสวกวจเนส วภตตา-เทเสส เพราะ ส และ สา ทงหลายอนเปนตวอาเทศของฝายเอกพจน อนโต สโร สระอนเปนทสด เอตาอมา อต เอเตส ของสพพนามทงหลายเหลานคอ เอตา และ อมา อกาโร โหต เปน อ อกษร.

ฉฏฐวภตตในคำวา “เอตมาส” น มองหาสระทสดศพท, เพราะ ส และ สา อนเปนตวอาเทศของวภตตฝายเอกพจน อาเทศสระทสดของ เอตา และ อมา เปน อ

(อกาโร) การอาเทศเปน อ อกษร สสายาเทเสป แมในทอาเทศเปน สสาย (โหต) มอย สาเทสคตกตตา เพราะเปนวธเหมอนกบการอาเทศเปน สา, (อกาโร) การอาเทศเปน อ อกษร อนตสส แหงสระอนเปนทสด อญเญกาสททาทน ของสพพนามทงหลายม อญญา และ เอกา เปนตน (โหต) จ ยอมมดวย จสททาธการโต เพราะการตามมาของ จ ศพท.

แมในทอาเทศเปน สสาย กมการอาเทศเปน อ อกษรได เพราะเปนวธเหมอนกบการอาเทศเปน สา, อาเทศสระทสดของ อญญา เอกา เปนตน เปน อ อกษร ดวย จ ศพททตามมา

เอตสสาย เอตสสา เอตาย เอตาส เอตาสาน, เอตาย เอตาห เอตาภ, เอตสสา เอตสสา เอตาย เอตาส เอตาสาน, เอตสส เอตาย เอตาส.

จสททโต ดวย จ ศพท. อญญสสา อญญาย, อญญสส อญญาย. เอกสส เอกาย, เอกสส เอกาย. อตรสสา อตราย, อตรสส อตราย อจจาท ดงนเปนตน.

นปสเก ในนปงสกลงค เอต เอตาน, เอต เอตาน. เสส รปทเหลอ เญยย



อนนกศกษาสามารถรได.

เภโท ความแตกตาง อมสททสส ของ อม ศพท (โหต) ยอมม. อม ส

สพพสสมสสาต บทวา “สพพสสมสส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๑๘. อนปสกสสาย สมห. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สมห เพราะ ส วภตต อย การอาเทศเปน อย สพพสส อมสส แหง อม

ศพททงตว อนปสกสส อนไมใชนปงสกลงค (โหต) ยอมม.

เพราะ ส อาเทศ อม ศพททงตว ในปงลงคและอตถลงค เปน อย

สมห วภตตมห เพราะ ส วภตต อยอาเทโส การอาเทศเปน อย อมสททสส สพพสเสว แหง อม ศพททงตว อนปสกสส อนไมใชนปงสกลงค โหต ยอมม. สโลโป การลบ ส (โหต) ยอมม.

เพราะ ส วภตต อาเทศ อม ศพททงตว ในปงลงคและอตถลงค เปน อย, ลบ ส

อย ปรโส บรษคนน อเม (ปรสา) บรษทงหลายเหลาน, อม อเม.

๒๑๙. อนม นามห จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร)

นามห เพราะ นา วภตต อนม การอาเทศเปน อน และ อม ทงหลาย สพพสส อมสส แหง อม ศพททงตว (โหนต) ยอมม.

เพราะ นา อาเทศ อม ศพททงตว เปน อน และ อม

นามห วภตตมห เพราะ นา วภตต อนอมอาเทสา การอาเทศเปน อน และ อม ทงหลาย อมสททสส สพพสเสว แหง อม ศพททงตวนนเทยว (โหนต) ยอมม.

เพราะ นา วภตต อาเทศ อม ศพททงตว เปน อน และ อม

เอต สตรน คหณ เปนสตรถอเอา อนตถลงคสเสว ซงลงคอนไมใชอตถเทานน

สตรน หมายเอา ปงลงคและนปงสกลงคเทานน

อเนน อมนา

สนหสต บทวา “สหนส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๒๐. สพพสสมสเส วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สนหส เพราะ ส น และ ห วภตตทงหลาย เอ การอาเทศเปน เอ สพพสส

อมสส แหง อม ศพททงตว (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ส น ห อาเทศ อม ศพททงตว เปน เอ บาง

สนหอต เอเตส วจเนส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส น และ ห เอกาโร



การอาเทศเปน เอ สพพสส อมสททสส แหง อม ศพททงตว โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ ส น ห วภตต อาเทศ อม ศพททงตว เปน เอ บาง

อมสสต (วจน) คำวา “อมสส” เอตถ ในสตรน คหณ (โหต) เปนคำถอเอา อนตถลงคสเสว ซงลงคอนไมใชอตถเทานน อาปจจยนตานทเทสา เพราะไมไดแสดงวาม อา ปจจยเปนทสด สพพตถาต อวตตโต และเพราะไมไดกลาวไววา “ในลงคทงปวง”.

คำวา “อมสส” ในสตรน หมายเอา อม ศพททเปนปงลงคและอตถลงคเทานน เพราะไมไดแสดงวาม อา ปจจยเปนทสด และไมไดกลาวไววา “ในลงคทงปวง”

เอห เอภ อเมห อเมภ

สพพสส วา สพพตถ สสมาสมสสาสวตตนต จ บทวา “สพพสส” “วา” “สพพตถ” “สสมาสม” และ “สสาสวตต” วตตเต ยอมตามไป.

๒๒๑. อมสททสส จ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สสมาสมสสาส เพราะ ส สมา สม ส และ สา วภตตทงหลาย อตต การอาเทศเปน

อ สพพสส อมสททสส แหง อม ศพททงตว สพพตถ ในลงคทงปวง (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ ส สมา สม ส สา อาเทศ อม ศพททงตว ในลงคทงปวง เปน อ บาง

สสมาสมสสา อต เอเตส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส สมา สม ส และ สา อตต การอาเทศเปน อ สพพสเสว อมสททสส แหง อม ศพททงตวนนเทยว สพพตถ ลงเคส ในลงคทงหลายทงปวง โหต ยอมม วา บาง.

เพราะวภตตเหลานคอ ส สมา สม ส สา อาเทศ อม ศพททงตว ในลงคทงปวง เปน อ บาง

อสส อมสส เอส เอสาน อเมส อเมสาน, อสมา อมสมา อมมหา เอห เอภ อเมห อเมภ, อสส อมสส เอส เอสาน อเมส อเมสาน, อสม อมสม อมมห เอส อเมส.

อตถย ในอตถลงค อมา ส. อยมาเทสสโลปา การอาเทศเปน อย และการลบ ส ทงหลาย (โหต) ยอมม. อย กญญา อมา อมาโย, อม อมา อมาโย, อมาย อมาห อมาภ.

จตตถย ในจตตถวภตต อตต การอาเทศเปน อ อการสสายาเทสา จ การอาเทศเปน อ และ สสาย ทงหลาย (โหนต) ยอมม. อสสาย อมสสาย อสสา อมสสา อมาย อมาส อมาสาน.

สตตมย ในสตตมวภตต. อสส อมสส อมสสา วา. สาเทโส การอาเทศเปน สา สมวจนสส แหง สม วภตต (โหต) ยอมม วา บาง เตส วทธโลปาทนา ดวยสตรวา “เตส วทธโลป” เปนตน. อมาย อมาส. เสส รปทเหลอ เญยย อนนกศกษาสามารถรได.



นปสเก ในนปงสกลงค อม ส.

สวภตตสส วาต จ บทวา “สวภตตสส” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

๒๒๒. อมสสทมสส นปสเก. (๔ บท, อาเทสวธสตร)

อสส เพราะ อ และ ส วภตตทงหลาย อท การอาเทศเปน อท สพพสส อมสส แหง อม ศพททงตว สวภตตสส พรอมดวยวภตต นปสเก ในนปงสกลงค (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ อ และ ส อาเทศ อม ศพททงตวกบวภตต ในนปงสกลงค เปน อท บาง

อสส ปเรส เพราะ อ และ ส วภตตทงหลายขางหลง อท การอาเทศเปน อท สพพสเสว อมสส แหง อม ศพททงตวนนเทยว วตตมานสส อนเปนไปอย นปสเก ในนปงสกลงค สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ อ และ ส อาเทศ อม ศพททงตวกบวภตต ในนปงสกลงค เปน อท บาง

อท จตต วโรจต จตนยอมรงโรจน (อาจหาญ) อม อมาน, อท ปปผ ปสสส ยอมเหนซงดอกไม, อม อมาน, อเนน อมนา เอห เอภ อเมห อเมภ อจจาท ดงนเปนตน. (เสส) รปทเหลอ เญยย อนนกศกษาสามารถรได ปลลงเค วย เหมอนในปงลงค.

เภโท ความแตกตาง อมสททสส ของ อม ศพท (โหต) ยอมม. อม ส

วา อนปสกสส สมหต จ บทวา “วา” “อนปสกสส” และ “สมห” วตตเต ยอมตามไป.

๒๒๓. อมสส โม ส. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สมห เพราะ ส วภตต โม ม อกษร อมสส ของ อม อนปสกสส

อนไมใชนปงสกลงค (อาปชชเต) ยอมถง ส ซงความเปน ส วา บาง.

เพราะ ส อาเทศ ม ของ อม ในปงลงคและอตถลงค เปน ส บาง

สมห ปเร เพราะ ส วภตตขางหลง มกาโร ม อกษร อนปสกสส อมสททสส ของ อม ศพททไมใชนปงสกลงค อาปชชเต ยอมถง สการ ซงความเปน ส วา บาง.

เพราะ ส อาเทศ ม ของ อม ในปงลงคและอตถลงค เปน ส บาง

อส ราชา พระราชาพระองคโนน (ในอดต)

สพพนามโต วาต จ บทวา “สพพนามโต” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

๒๒๔. สพพโต โก. (๒ บท, อาคมวธสตร) โก ก อกษรอาคม (โหต) ยอมลง สพพโต สพพนามโต หลงจากสพพนามทงปวง

วา บาง.



ลง ก อาคม หลงจากสพพนามทงปวง บาง

กอต อย อาคโม อกษรอาคมตวนคอ ก (โหต) ยอมลง ปโร ขางหลง สพพโต สพพนามโต หลงจากสพพนามทงปวง วา บาง.

ก อกษรอาคมน ลงหลงจากสพพนามทงปวง บาง

โก ก อกษรอาคม (โหต) ยอมลง หนาทโตป แมหลงจาก หน ศพทเปนตน ปน อก สพพโตคหเณน ดวย สพพโต ศพท. สาเทโส การอาเทศเปน ส กกาเรป แมเพราะ ก อกษร (โหต) ยอมม อมสส โม สนต วนาธกาเรน โยเคน โดยการแบงสตรอนเวนตวทตามมาวา “อมสส โม ส”.

แมหลงจาก หน ศพทเปนตน กลง ก อาคม ไดอก ดวย สพพโต ศพท, แมแตเพราะ ก อาคม กมการอาเทศ ม ของ อม เปน ส ได โดยการแบงสตรอนเวนตวทตามมาวา “อมสส โม ส”

อสโก อสกา อสก. สาเทสาภาเว ในรปทไมอาเทศเปน ส อมโก อมกา อมก อจจาท ดงนเปนตน.

พหวจเน ในฝายพหพจน โวกาโร การอาเทศเปน โว น โหต ยอมไมม อนวตตมาน- วาคคหเณน เพราะ วา ศพททตามมา ลโต โวกาโร จาต สตเต ในสตรวา “ลโต โวกาโร จ”. โยโลโป การลบ โย ทโฆ จ และการทฆะ (โหต) ยอมม นจจ แนนอน.

ฝายพหพจน จะไมมการอาเทศ โย เปน โว เพราะม วา ศพทตามมาในสตรวา “ลโต โวกาโร จ”, แตจะมการลบ โย และทฆะ แนนอน

อม ปรสา บรษทงหลายเหลาโนน, อม อม, อมนา อมห อมภ อมห อมภ, อมสส. อทอาเทโส การอาเทศเปน อท (โหต) ยอมม อมสสาทนต วนาธกาเรน โยเคน โดยการแบงสตรอนเวนตวทตามมาวา “อมสสาท”. อทสส อมส อมสาน อมส อมสาน, อมสมา อมมหา อมห อมภ อมห อมภ, อมสส อทสส อมส อมสาน อมส อมสาน, อมสม อมมห อมส อมส.

อตถย ในอตถลงค สมห เพราะ ส สาเทสาท การอาเทศเปน ส เปนตน (โหต) ยอมม.

อส กญญา สาวนอยคนโนน อสกา อมกา วา อม อมโย, อม อม อมโย, อมยา อมห อมภ, อมสสา อมยา อมส อมสาน, อมยา อมห อมภ, อมสสา อมยา อมส อมสาน, อมสส อมย อมยา อมส.

นปสเก ในนปงสกลงค อม ส

สวภตตสสาต จ บทวา “สวภตตสส” ดวย อมสสทมจจาทโต อสส นปสเกต จ บทวา “อสส” และ “นปสเก” จากสตรวา “อมสสท” เปนตนดวย วตตเต ยอมตามไป.



บทวา “สวภตตสส”, บทวา “อสส” และ “นปสเก” จากสตรทขนตนวา “อมสสท” ตามไป

๒๒๕. อมสสาท. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อสส เพราะ อ และ ส วภตตทงหลาย อท การอาเทศเปน อท สวภตตสส

อมสส แหง อม ศพทพรอมดวยวภตต นปสเก ในนปงสกลงค (โหต) ยอมม.

เพราะ อ และ ส อาเทศ อม ในนปงสกลงค กบวภตต เปน อท

อสส ปเรส เพราะ อ และ ส วภตตทงหลายขางหลง อท การอาเทศเปน อท สวภตตสส สพพสเสว อมสททสส แหง อม ศพทพรอมดวยวภตต วตตมานสส อนเปนไปอย นปสเก ในนปงสกลงค โหต ยอมม.

เพราะ อ และ ส อาเทศ อม ทงตว ในนปงสกลงค กบวภตต เปน อท

อท ปปผ ดอกไมโนน อม อมน, อท อม อมน, อมนา อจจาท ดงนเปนตน. (เสส) รปทเหลอ ปลลงคสม เหมอนในปงลงค.

เภโท ความแตกตาง กสททสส ของ ก ศพท (โหต) ยอมม.

กสส ก เว จาต อโต “กสส ก”อต จ บทวา “กสส” และ “ก” จากสตรวา “กสส ก เว จ” วตตเต ยอมตามไป.

๒๒๖. เสเสส จ. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

เสเสส เพราะวภตตทงหลายทเหลอ ก การอาเทศเปน ก กสส แหง ก ศพท (โหต) ยอมม.

เพราะวภตตทเหลอ อาเทศ ก เปน ก

เสเสส วภตตเภเทส เพราะวภตตตางๆทงหลายทเหลอ วปปจจยโต จาก ว ปจจย กสทโท อาเทโส การอาเทศเปน ก ศพท กอต เอตสส แหงศพทนคอ ก โหต ยอมม.

เพราะวภตตทเหลอ อาเทศ ก เปน ก

จ สำหรบ เอตถ ในสตรน วภตตโย เอว วภตตทงหลายเทานน คยหนเต อนทานยอมถอเอา เสสคคหเณน ดวย เสส ศพท วปปจจยาวสฏ€ถฟมาทปปจจยาน คหตตตา เพราะปจจยม ถ และ ห เปนตน ทเหลอจาก ว ปจจยทงหลาย เปนปจจยททานรวมเอาแลว จสทเทน ดวย จ ศพท กสส ก เว จาต สตเต ในสตรวา “กสส ก เว จ”. จคคหณ จ ศพท นวตตนตถ มประโยชนตอการหาม กตถจ ในบางอทาหรณ. เตน เพราะเหตนน กสส กสม อต อาท จ รปวา “กสส” และ “กสม” เปนตน สชฌต ยอมสำเรจ. โอ การอาเทศเปน โอ สสส แหง ส วภตต (โหต) ยอมม โสต ดวยสตรวา “โส”. สรโลปญาท การลบสระเปนตน (โหต) ยอมม.



สำหรบ ในสตรน ดวย เสส ศพท ทานหมายเอาวภตตเทานน เพราะ ถ และ ม เปนตนทเหลอกจาก ว ปจจย ทานกรวมเอาแลว ดวย จ ศพท ในสตรวา “กสส ก เว จ”, จ ศพทในสตร เสเสส จ น มประโยชนตอการหามอาเทศ ก เปน ก บาง เชน กสส กสม เปนตน, มการอาเทศ ส เปน โอ ดวยสตรวา “โส”, ลบสระเปนตน

โก เอโส นนใคร เก, ก เก, เกน เกห เกภ, กสส กสส นคคหตโลปาท ลบนคหตเปนตน. เกส เกสาน, กสมา กมหา เกห เกภ, กสส กสส เกส เกสาน, กสม กสม กมห กมห เกส.

อตถย ในอตถลงค ก ส อตธ ในรปนวา “ก ส” วภตตย ปราย เพราะวภตตขางหลง กาเทเส เมอการอาเทศเปน ก กเต อนนกศกษากระทำแลว เสเสส จาต ดวยสตรวา “เสเสส จ” อาปจจโย อา ปจจย (โหต) ยอมลง มชเฌ ในระหวางกลาง อตถยมโต อาปจจโยต ดวยสตรวา “อตถยมโต อาปจจโย”. สโลโป ลบ ส.

กา เอสา หญงนนใคร กญญา กา กาโย, ก กา กาโย อจจาท ดงนเปนตน. สพพาสททสม เหมอนกบ สพพา ศพท.

นปสเก ในนปงสกลงค ก ส. สโลเป เมอการลบ ส ป€ม กเต อนนกศกษากระทำกอนแลว โลปวธสส พลวตรตตา เพราะความทแหงวธการลบ เปนวธทมกำลงกวา กาเทสาภาโว ความไมมแหง การอาเทศเปน ก (โหต) ยอมม วภตตปรตตาภาวา เพราะไมมวภตตอยขางหลง ตทนปโรเธนาต ปรภาสโต วา หรอเพราะมปรภาสาวา “โดยไมผดตอพระพทธพจนนน”.

ในนปงสกลงค ก ส. เมอลบ ส แลว เพราะวธการลบควรทำกอน จงไมมการอาเทศ ก เปน ก เพราะไมมวภตตอยขางหลง หรอเพราะมคำกำหนดไววา “โดยไมใหผดไปจากพระพทธพจนนน”.

ก เอต นนอะไร กาน

ทตเยกวจเน ในทตยาวภตตฝายเอกพจน กวจ โลปนต นคคหตโลเป เมอการลบนคหตดวยสตรวา “กวจ โลป” กเต อนนกศกษากระทำแลว นคคหต การอาเทศเปนนคหต (อวจนสส) แหง อ วภตต (โหต) ยอมม อโม นคคหต ฌลเปหต ดวยสตรวา “อโม นคคหต ฌลเปห”.

ในทตยาวภตตฝายเอกพจน เมอลบนคหตดวยสตรวา “กวจ โลป” แลว มการอาเทศ อ เปนนคหต ดวยสตรวา “อโม นคคหต ฌลเปห”

ก กาน อจจาท ดงนเปนตน. (เสส) รปทเหลอ ปลลงคสม เหมอนกนในปงลงค.

เอกสทโท เอก ศพท สงขยาตลยาสหายญญวจโน กลาวอรรถวา นบจำนวน ไมมสง เสมอเหมอน และ อยางอน. ยทา ในกาลใด สงขยาวจโน กลาวอรรถวา นบ, ตทา ในกาลนน เอกวจนนโตว จะมเอกพจนเปนทสดเทานน สพพตถ ในลงคทงปวง. อญญตถ ในอรรถทงหลาย เหลาอน พหวจนนโตป จะมพหพจนเปนทสดบาง.



เอก ศพท แปลวา หนง ไมมสงเสมอเหมอน และ อยางอน. เมอใด แปลวา หนง เมอนน จะเปนเอกพจนเทานน ในลงคทงปวง, ในอรรถเหลาอน จะเปนพหพจนบาง

เอโก เอกา เอก อจจาท. สพพสททสม เหมอน สพพ ศพท สพพตถ ในลงคทงปวง. วเสโส ความแตกตาง (โหต) มอย สสาเสวว เพราะ ส และ สา ทงหลายเทานน.

อภสทโท อภ ศพท ทวสททปรยาโย เปนปรยายของ ทว ศพท. พหวจนนโตว จะมพหพจนเปนทสดเทานน สทา ในกาลทกเมอ.

อภ ศพท แปลเหมอนกบ ทว ศพท, จะเปนพหพจนอยางเดยวทกครง

อภ โย อตธ ในรปนวา “อภ โย”. โอกาโร การอาเทศเปน โอ โยน แหง โย ทงหลาย (โหต) ยอมม กวจ บาง ตคคหเณน ดวย ต ศพท ตโต โยนโม ตต เอตถ ในสตรนวา “ตโต โยนโม ต”.

ในรปนวา “อภ โย” มการอาเทศ โย เปน โอ ดวย ต ศพท ในสตรนวา “ตโต โยนโม ต”

อโภ ปรสา บรษทงหลายสองคน อเภ วา, อโภ ปรเส ซงบรษทงหลายสองคน, อเภ.

สหส ใน ส และ ห วภตตทงหลาย โอกาโร การอาเทศเปน โอ อกษร เอการสส แหง เอ อกษร (โหต) ยอมม กวจ บาง เตส วทธตอาทนา ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน.

ใน ส และ ห วภตต มการอาเทศ เอ เปน โอ บาง ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน

อโภห อโภภ อเภห อเภภ

๒๒๗. อภาทโต นมนน. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อนน การอาเทศเปน อนน น แหง น วภตต อภาทโต อนอยหลงจาก อภ

ศพทเปนตน (โหต) ยอมม.

หลงจาก อภ ศพทเปนตน อาเทศ น เปน อนน

อนน การอาเทศเปน อนน นวจนสส แหง น วภตต อภอต เอว อาทโต อนอยหลงจากศพทวา อภ ดงนเปนตน โหต ยอมม.

หลงจาก อภ ศพทเปนตน อาเทศ น เปน อนน

อภนน, อโภห อโภภ อเภห อเภภ, อภนน, อโภส อเภส.

ทวอาทโย สพพนามทงหลายม ทว เปนตน สงขยาสงขเยยยวจนา กลาวอรรถวา การนบ และ ถกนบ, พหวจนนตาว มพหพจนเปนทสดเทานน สทา ในกาลทงปวง พหน วาจตตตา เพราะสงของมากถก ทว ศพทเปนตนกลาวแลว. ทว โย อตธ ในรปนวา “ทว โย”.

ทว สพพนามเปนตน กลาวอรรถวา การนบ และ ถกนบ, เปนพหพจนอยางเดยว ทกเมอ เพราะกลาวถงของหลายสง, ในรปนวา “ทว โย”

สวภตตสส อตถปมนปสกสงขยนต จ บทวา “สวภตตสส” และ “อตถปมนปสกสงขย”



อธกาโร ตามไปไกล.

๒๒๘. โยส ทวนน เทว จ. (๔ บท, อาเทสวธสตร) โยส เพราะ โย ทงหลาย เทว การอาเทศเปน เทว ทวนน แหง ทว อตถปม-

นปสกสงขย อนเปนสงขยาในอตถลงค ปงลงค และนปสกลงค สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม.

เพราะ โย อาเทศ ทว สงขยา กบวภตต ในปงลงค อตถลงค และนปงสกลงค เปน เทว

โยส ปเรส เพราะ โย ทงหลายขางหลง เทวอต อาเทโส รปอาเทศคอ เทว ทวอต เอตสส สงขยาสททสส แหงสงขยาศทพนคอ ทว วตตมานสส อนเปนไปอย อตถปมนปสเก ในอตถลงค ปงลงค และนปสกลงค สวภตตสส พรอมกบวภตต โหต ยอมม.

เพราะ โย ขางหลง อาเทศ ทว สงขยา อนเปนไปในปงลงค อตถลงค และนปงสกลงค พรอมกบวภตต เปน เทว

ทเว จ การอาเทศเปน ทเว ดวย ทว การอาเทศเปน ทว นมห จ เพราะ น วภตตดวย (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท. พหวจนจจารณ การสวดดวยพหพจน ญาปนตถ เพอใหร ทวสททโต พหวจนเมว โหตต วา “พหพจนเทานน ยอมลง หลงจาก ทว ศพท”.

มการอาเทศเปน ทเว เพราะ โย และอาเทศเปน ทว เพราะ น ดวย จ ศพท. การสวดดวยพหพจนวา ทวนน เพอใหรวา “หลงจาก ทว ศพท ลงวภตตฝายพหพจนเทานน”

เทว ธมมา ธรรมทงหลาย ๒ อยาง, เทว อตถโย หญงทงหลาย ๒ คน, เทว รปาน รปทงหลาย ๒ รป, ทเว วา เปน ทเว บาง, ทตยายมป แมในทตยา เอว กเหมอนอยางนน. ทวห ทวภ.

นมห ใน น วภตต ทเฆ เมอการทำทฆะ สมปตเต จะมาถง,

๒๒๙. โน จ ทวาทโต นมห. (๔ บท, อาเทสวธสตร) นมห เพราะ น โน น อาคม (โหต) ยอมลง ทวาทโต หลงจาก ทว

เปนตน.

เพราะ น ลง น อาคม หลงจาก ทว เปนตน

นมห วภตตมห เพราะ น วภตต นการาคโม น อกษรอาคม โหต ยอมลง ทวอต เอว อาทโต สงขยาโต หลงจากสงขยาเปนตนอยางนคอ ทว.

เพราะ น วภตต ลง น อกษรอาคม หลงจาก ทว สงขยาเปนตน

นมห วภตตมห เพราะ น วภตต สส จ อาคโม สส อาคมดวย (โหต) ยอมลง ตจตสททโต หลงจาก ต และ จต อตถย ในอตถลงค จสททคคหเณน ดวยการถอเอาซง



จ ศพท.

เพราะ น วภตต ลง สส อาคม หลงจาก ต และ จต ดวย จ ศพท

ทวนน ทวนน วา, ทวห ทวภ, ทวนน ทวนน, ทวส.

เภโท ความแตกตาง ตสททสส ของ ต ศพท (โหต) ยอมม. ตโย อตธ ในรปนวา “ต โย” ยโลเป เมอการลบ โย สมปตเต จะมาถง, โยสต บทวา “โยส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๓๐. ตจตนน ตสโสจตสโสตโยจตตาโรตณจตตาร. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

โยส เพราะ โย ทงหลาย ตสโสจตสโสตโยจตตาโรตณจตตาร การอาเทศเปน ตสโส จตสโส ตโย จตตาโร ตณ และ จตตาร ทงหลาย ตจตนน แหง ต และ จต ทงหลาย สวภตตน พรอมกบวภตต อตถปมนปสเก ในอตถลงค ปงลงค และนปงสกลงค (โหนต) ยอมม.

เพราะ โย ในลงคทง ๓ อาเทศ ต กบ โย เปน ตสโส ตโย ตณ และอาเทศ จต กบ โย เปน จตสโส จตตาโร จตตาร

โยส ปเรส เพราะ โย ทงหลายขางหลง ตสโสจตสโสตโยจตตาโรตณจตตาร อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ตสโส จตสโส ตโย จตตาโร ตณ และ จตตาร ตจตนน สงขยาน แหง ต และ จต สงขยาทงหลาย วตตมานาน อนเปนไปอย อตถปมนปสเก ในอตถลงค ปงลงค และนปงสกลงค สวภตตน พรอมกบวภตต โหนต ยอมม ยถากกม ตามลำดบ.

เพราะ โย ขางหลง ในลงคทง ๓ อาเทศ ต กบ โย เปน ตสโส ตโย ตณ และอาเทศ จต กบ โย เปน จตสโส จตตาโร จตตาร ตามลำดบ

ตโย ปรสา บรษทงหลาย ๓ คน, ตโย ปรเส ปสส จงดซงบรษทงหลาย ๓ คน. ตห ตภ.

นมต บทวา “น” วตตเต ยอมตามไป.

๒๓๑. อณณมณณนน ตห สงขยาห. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อณณมณณนน การอาเทศเปน อณณ และ อณณนน ทงหลาย น แหง น วภตต

ตห สงขยาห อนอยหลงจาก ต สงขยา (โหนต) ยอมม.

หลงจาก ต สงขยา อาเทศ น เปน อณณ และ อณณนน

อณณอณณนน อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ อณณ และ อณณนน ปรสส นวจนสส แหง น วภตตอนอยขางหลง ตอค เอตสมา สงขยาสททา จากสงขยานคอ ต โหนต ยอมม. สรโลปาท การลบสระเปนตน (โหต) ยอมม.



หลงจาก ต สงขยา อาเทศ น วภตต เปน อณณ และ อณณนน

ตณณ ตณณนน, ตห ตภ, ตณณ ตณณนน, ตส.

อตถย ในอตถลงค ตสโส อตถโย หญงทงหลาย ๓ คน, ตสโส, ตห ตภ,

นมห ใน น วภตต สส จ อาคโม สส อาคม (โหต) ยอมลง. อณณาภาโว การไมอาเทศเปน อณณ (โหต) ยอมม สสพยวธานโต เพราะการกนอยแหง สส อาคม. เสส รปทเหลอ สม เหมอนเดม.

ใน น วภตต ลง สส อาคม, เพราะม สส กนอย จงไมอาเทศ น เปน อณณ, รปทเหลอเหมอนเดม

ตสสนน (อตถน) แกหญงทงหลาย ๓ คน

นปสเก ในนปงสกลงค ตณ ตณ. เสส รปทเหลอ ปลลงคสม เหมอนในปงลงค.

โยส เพราะ โย ทงหลาย ยถาวตตาเทโส การอาเทศตามทกลาวแลว จตสททสสป แมแหง จต สงขยา (โหต) ยอมม ตถา เหมอนอยางนน. โอกาโร จ การอาเทศเปน โอ ดวย (โหต) ยอมม กวจ บาง ตสทเทน ดวย ต ศพท ตโต โยนโม ตต เอตถ ในสตรนวา “ตโต โยนโม ต”.

เพราะ โย มการอาเทศ จต สงขยา ตามทกลาวแลวนน, และอาเทศ โย เปน โอ บาง ดวย ต ศพท ในสตรวา “ตโต โยนโม ต”

จตตาโร จตโร วา, จตตาโร จตโร, จตห จตภ จตพภ, จตนน. นการาคโม ลง น อาคม. จตห จตภ จตพภ, จตนน, จตส.

อตถย ในอตถลงค จตสโส จตสโส.

นมห ใน น วภตต สส จ อาคโม การลง สส อาคม (โหต) ยอมม. อกาโร การอาเทศเปน อ จตรการสส แหงสระ อ ของ จต (โหต) ยอมม เตส วทธตอาทนา ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน.

ใน น วภตต ลง สส อาคม, อาเทศ อ ของ จต เปน อ ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน

จตสสนน. เสส รปทเหลอ สม เหมอนเดม.

นปสเก ในนปงสกลงค จตตาร จตตาร. เสส รปทเหลอ ปลลงคสม เหมอนในปงลงค.

ตถา เหมอนกนนน

คำทเหมอนกบสพพนามคอ

นลาท คณนาม จ คณนามม นล เปนตนดวย พหพพห จ



พหพพหสมาสดวย สามญญวตต ตทธต สามญญวตตตทธตดวย อตตาทกตนต จ กตอนมอตตปจจยเปนทสดดวย วาจจลงคก เปนบททมลงคตามสทธนามทกลาวลงค.

คำคณนามม นล เปนตน พหพพหสมาส สามญญวตตตทธต และกตทมอตตปจจยเปนทสด จดเปนวเสสนะ มลงคตามวเสสยะ

เอตถ ในเรองลงคน อท สงคหวจน คำโดยยอน (มยา) อนขาพเจา วจจเต จะกลาว.

ขาพเจาจะกลาวเรองลงคโดยยอวา

ปสทธ ความปรากฏ เยส อตเถส ในเนอความทงหลาย เหลาใด (อตถ) มอย โลกสส แกชาวโลก เอสา เอโส เอต อต จ วา “เอสา” “เอโส” และ “เอต”, ตาน นามาน นามทงหลายเหลานน (โลเกน) อนชาวโลก วจจนเต ยอมเรยก ถปนนปสกาน อต วา “อตถลงค” “ปงลงค” และ “นปงสกลงค” (เตส อตเถส) ในเนอความทงหลายเหลานน.

เนอความเหลาใด ปรากฏแกชาวโลกวา “เอสา” “เอโส” และ “เอต”, ชาวโลกยอมเรยกนามในเนอความเหลานนวา “อตถลงค” “ปงลงค” และ “นปงสกลงค”

ตลงค สพพนามทเปนไดทง ๓ ลงค นฏ€ต จบแลว.

จบ สพพนามทเปนไดทง ๓ ลงค

อลงคสพพนามสพพนามและสงขยาทมรปไมตางกนในลงคทง ๓

อถ ตอไป ตมหมหสททา ตมห ศพท และ อมห ศพททงหลาย อลงเคส นาเมส ใน อลงคนามทงหลาย (มยา) อนขาพเจา วจจเต จะกลาว.

ตอไปขาพเจาจะกลาว ตมห และ อมห ศพท ในหมวดนามทเปนอลงค

ปน ก สมานรป รปสำเรจทเหมอนกน เตส ของศพททงหลายเหลานน (โหต) มอย ตส ลงเคส ในลงคทงหลายทง ๓ อลงคตตา เพราะเปนอลงค

เพราะจดเปนอลงค ศพทเหลานนจงมรปสำเรจเหมอนกน ในลงคทง ๓

ตมหมห อต (รเป) เมอรปวา “ตมห อมห” €เต อนนกศกษาตงไวแลว สยาทยปปตต การลง ส วภตตเปนตน (โหต) ยอมม.



เมอตงรปวา “ตมห อมห” ไวแลว มการลง ส วภตตเปนตน

สวภตตน ตมหมหากนต จ บทวา “สวภตตน” และ “ตมหมหาก” อธกาโร ตามไปไกล.

บทวา “สวภตตน” และ “ตมหมหาก” ตามไปไกล

๒๓๒. ตวมห สมห จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร)

สมห เพราะ ส ตวมห การอาเทศเปน ตว และ อห ทงหลาย ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ ส อาเทศ ตมห กบ ส เปน ตว อมห กบ ส เปน อห

สมห วภตตมห เพราะ ส วภตต ตวอหอต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ตว และ อห ตมหอมหสททาน แหง ตมห และ อมห ศพททงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม ยถากกม ตามลำดบ.

เพราะ ส วภตต อาเทศ ตมห ศพททงตว กบ ส เปน ตว อมห ศพททงตว กบ ส เปน อห

ตว จ การอาเทศเปน ตว ตมหสส แหง ตมห โหต ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท.

อาเทศ ตมห กบ ส เปน ตว ดวย จ ศพทในสตรน

ตว ปมา ทานเปนชาย, ตว อตถ ทานเปนหญง, ตว นปสก ทานเปนกระเทย, ตว สตถา วา ทานเปนพระศาสดา กม. อห ปมา ขาพเจาเปนชาย, อห อตถ ขาพเจาเปนหญง, อห นปสก ขาพเจาเปนกระเทย.

พหวจเน ในฝายพหพจน เอกาโร การอาเทศเปน เอ (โหต) ยอมม สพพนามการเต ป€โมต ดวยสตรวา “สพพนามการเต ป€โม”.

ฝายพหพจน อาเทศ โย เปน เอ ดวยสตร “สพพนามการเต ป€โม”

ตมเห ตฏ€ถ ทานทงหลายโปรดยนขน, ภยโย อมเห มเหม เส เราทงหลายกจงบชาใหยงขน.

อมหสสาต บทวา “อมหสส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๓๓. มย โยมห ป€เม. (๓ บท, อาเทสวธสตร) ป€เม โยมห เพราะ โย ปฐมา มย การอาเทศเปน มย อมหสส แหง อมห

สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม.

เพราะ โย ปฐมา อาเทศ อมห กบ โย เปน มย



ป€เม โยมห เพราะ โย ปฐมา มยอาเทโส การอาเทศเปน มย สพพสส อมหสททสส แหง อมห ศพททงตว สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหต ยอมม.

เพราะ โย ปฐมา อาเทศ อมห ศพททงตว กบ โย เปน มย

มย คจฉาม เราทงหลายกำลงไป.

จ ก เอตถ ในสตรน พหวจน รปพหพจน เอกสมมป แมในบคคลผเดยว โหต ยอมม พหตตสมาโรปา เพราะการยกขนอยความมมาก คารวพหมาเนน โดยความ เคารพและนบถออยางมาก.

กในสตรน แมบคคลผเดยวกใชเปนพหพจนได เพราะมความเคารพยกยองมาก

อมหต บทวา “อมห” วตตเต ยอมตามไป.

๒๓๔. ตวมมญจ นวา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อมห เพราะ อ ตวมม จ การอาเทศเปน ตว และ มม ทงหลายดวย ตมหมหาก

แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม นวา บาง.

เพราะ อ อาเทศ ตมห กบ อ เปน ตว อมห กบ อ เปน มม

อมห วภตตมห เพราะ อ วภตต ตวมม อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ตว และ มม ตมหอมหสททาน แหง ตมห และ อมห ศพททงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม นวา บาง ยถากกม ตามลำดบ.

เพราะ อ วภตต อาเทศ ตมห ศพททงตว กบ อ เปน ตว อมห ศพททงตว กบ อ เปน มม

ตว (ปสส) จงดซงทาน, มม ปสส จงดซงขาพเจา.

๒๓๕. ตมมมห. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อมห เพราะ อ ตม การอาเทศเปน ต และ ม ทงหลาย ตมหมหาก แหง

ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ อ อาเทศ ตมห กบ อ เปน ต อมห กบ อ เปน ม

อมห วภตตมห เพราะ อ วภตต ตม อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ต และ ม ตมหอมหสททาน แหง ตมห และ อมห ศพททงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม ยถากกม ตามลำดบ.

เพราะ อ วภตต อาเทศ ตมห ศพททงตว กบ อ เปน ต อมห ศพททงตว กบ อ เปน ม

ต ซงทาน, ม ซงขาพเจา



๒๓๖. ตมหสส ตวตวมมห. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อมห เพราะ อ ตวตว การอาเทศเปน ตว และ ตว ทงหลาย ตมหสส แหง

ตมห สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ อ อาเทศ ตมห กบ อ เปน ตว และ ตว

อมห วภตตมห เพราะ อ วภตต ตวตว อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ตว และ ตว ตมสททสส แหง ตมห ศพท สพพสส ทงตว สวภตตสส พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม.

เพราะ อ วภตต อาเทศ ตมห ศพททงตว กบ อ เปน ตว และ ตว

ตว ตว ซงทาน

พหวจเน ในฝายพหพจน ตมหมเหห อากนต จ บทวา “ตมหมเหห” และ “อาก” วตตเต ยอมตามไป.

๒๓๗. วา ยวปป€โม. (๓ บท, อาเทสวธสตร)

อปป€โม โย โย อนไมใชปฐมา (ปโร) อนอยขางหลง ตมหมเหห จาก ตมห และ อมห ทงหลาย อาก (โหต) เปน อาก วา บาง.

หลงจาก ตมห และ อมห อาเทศ โย ทไมใชปฐมา เปน อาก บาง

อปป€โม โย โย อนไมใชปฐมา ปโร อนอยขางหลง ตมหมเหห จาก ตมห และ อมห ศพททงหลาย อาก โหต เปน อาก วา บาง.

หลงจาก ตมห และ อมห ศพท อาเทศ โย ทไมใชปฐมา เปน อาก บาง

ตมหาก ปสสาม เหนซงทานทงหลาย ตมเห ปสสาม เหนซงทานทงหลาย, อมหาก ปสสส เหนซงเราทงหลาย อมเห ปสสส เหนซงเราทงหลาย.

๒๓๘. นามห ตยามยา. (๒ บท, อาเทสวธสตร) นามห เพราะ นา ตยามยา การอาเทศเปน ตยา และ มยา ทงหลาย

ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ นา อาเทศ ตมห กบ นา เปน ตยา อมห กบ นา เปน มยา

นามห วภตตมห เพราะ นา วภตต ตยามยา อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ตยา และ มยา ตมหอมหสททาน แหง ตมห และ อมห ศพททงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม ยถากกม ตามลำดบ.

เพราะ นา วภตต อาเทศ ตมห ศพททงตว กบ นา เปน ตยา อมห ศพททงตว กบ นา เปน มยา



๒๓๙. ตยาตยน ตกาโร ตวตต วา. (๔ บท, อาเทสวธสตร) ตกาโร ต อกษร ตยาตยน ของ ตยา และ ตย ทงหลาย อาปชชเต ยอมถง

ตวตต ซงความเปน ตว วา บาง.

อาเทศ ต ของ ตยา และ ตย เปน ตว บาง

ตกาโร ต อกษร ตยาตย อต เอเตส ของศพททงหลายเหลานคอ ตยา และ ตย อาปชชเต ยอมถง ตวตต ซงความเปน ตว วา บาง.

อาเทศ ต อกษร ของ ตยา และ ตย เปน ตว บาง

ตวยา ตยา มยา, ตมเหห ตมเหภ อมเหห อมเหภ.

สสม ใน ส วภตต วาต บทวา “วา” วตตเต ยอมตามไป.

๒๔๐. สสส. (๒ บท, อาเทสวธสตร) อ การอาเทศเปน อ สสส แหง ส ตมหมเหห หลงจาก ตมห และ อมห

ทงหลาย (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ตมห และ อมห อาเทศ ส เปน อ บาง

ออาเทโส การอาเทศเปน อ สสส วภตตสส แหง ส วภตต ตมหมเหห หลงจาก ตมห และ อมห ทงหลาย โหต ยอมม วา บาง.

หลงจาก ตมห และ อมห อาเทศ ส วภตต เปน อ บาง

ตมห อมห ทยเต อนเขาใหแกทาน แกขาพเจา.

๒๔๑. ตวมม เส. (๒ บท, อาเทสวธสตร) เส เพราะ ส ตวมม การอาเทศเปน ตว และ มม ทงหลาย ตมหมหาก แหง

ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ ส อาเทศ ตมห กบ ส เปน ตว อมห กบ ส เปน มม

เส วภตตมห เพราะ เส วภตต ตวมม อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ตว และ มม ตมหอมหสททาน แหง ตมห และ อมห ศพททงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม ยถากกม ตามลำดบ.

เพราะ ส วภตต อาเทศ ตมห ศพททงตว กบ ส เปน ตว อมห ศพททงตว กบ ส เปน มม

อย สตรน (โหต) ยอมม วกปเปน โดยไมแนนอน วชฌนตรสส วชชมานตตา เพราะความมอยแหงวธอน.

เสต บทวา “เส” วตตเต ยอมตามไป.



๒๔๒. ตยหมยหญจ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) เส เพราะ ส ตยหมยห จ การอาเทศเปน ตยห และ มยห ทงหลายดวย

ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ ส อาเทศ ตมห กบ ส เปน ตยห อมห กบ ส เปน มยห

เส วภตตมห เพราะ เส วภตต ตยหมยห อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ตยห และ มยห ตมหอมหสททาน แหง ตมห และ อมห ศพททงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม ยถากกม ตามลำดบ.

เพราะ ส วภตต อาเทศ ตมห ศพททงตว กบ ส เปน ตว อมห ศพททงตว กบ ส เปน มม

ตว มม, ตยห มยห วา ทยเต อนเขาใหแกทาน แกเรา

๒๔๓. อมหสส มม สวภตตสส เส. (๔ บท, อาเทสวธสตร) เส เพราะ ส มม การอาเทศเปน มม อมหสส แหง อมห สวภตตสส

พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม.

เพราะ ส อาเทศ อมห กบ ส เปน มม

มม ทยเต อนเขาใหแกขาพเจา.

อมต บทวา “อ” สสสนต อโต จากสตรนวา “สสส” วตตเต ยอมตามไป สหคตยา โดยวธเหมอนการไปของราชสห.

๒๔๔. ตมหมเหห นมาก. (๓ บท, อาเทสวธสตร) อาก อ จ การอาเทศเปน อาก และ อ น แหง น ตมหมเหห หลงจาก

ตมห และ อมห ทงหลาย (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก ตมห และ อมห อาเทศ น เปน อาก และ อ

อาก อต อาเทโส รปอาเทศคอ อาก อ จ และการอาเทศเปน อ นวจนสส แหง น วภตต ปรสส อนอยขางหลง ตมหมเหห หลงจาก ตมห และ อมห ทงหลาย (โหต) ยอมม.

หลงจาก ตมห และ อมห อาเทศ น วภตต เปน อาก และ อ

อสมาเทโส การอาเทศเปน อสม อมหสส แหง อมห (โหต) ยอมม กวจ บาง เตส วทธตอาทนา ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน.

มการอาเทศ อมห เปน อสม บาง ดวยสตร “เตส วทธ” เปนตน

ตมห ตมหาก, อมห อมหาก อสมาก วา.

ปญจมย ในปญจมวภตต นาภาวาตเทโส การแสดงซงความเปน นา สมาวจนสส



แหง สมา วภตต (โหต) ยอมม อมหตมหนตราชอจจาทนา ดวยสตรวา “อมหตมหนตราช” เปนตน.

ในปญจมวภตต มการแสดง สมา เปน นา ดวยสตรวา “อมหตมหนตราช” เปนตน

ตยา มยา อเปต ยอมหลกไปจากทาน - จากขาพเจา, ตมเหห อมเหห ตมเหภ อมเหภ จากทานทงหลาย - จากขาพเจาทงหลาย, ตมห อมห ตว มม ตยห มยห มม ปรคคโห ทรพยของทาน-ของขาพเจา, ตมห ตมหาก อมห อมหาก อสมาก ธมมตา เปนธรรมดาของทานทงหลาย - ของเราทงหลาย.

สมมหต บทวา “สมมห” วตตเต ยอมตามไป.

๒๔๕. ตมหมหาก ตยมย. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สมมห เพราะ สม ตยมย การอาเทศเปน ตย และ มย ทงหลาย ตมหมหาก

แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม.

เพราะ สม อาเทศ ตมห กบ สม เปน ตย อมห กบ สม เปน มย

สมมห วภตตมห เพราะ สม วภตต ตยมย อต เอเต อาเทสา รปอาเทศทงหลายเหลานคอ ตย และ มย ตมหอมหสททาน แหง ตมห และ อมห ศพททงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม ยถากกม ตามลำดบ. ตวตต การอาเทศเปน ตว ตการสส แหง ต อกษร (โหต) ยอมม.

เพราะ สม วภตต อาเทศ ตมห ศพททงตว กบ สม เปน ตย และอาเทศ อมห ศพททงตว กบ สม เปน มย, อาเทศ ต เปน ตว

ตวย ตย มย, ตมเหส อมเหส.

รปเภโท ความแตกตางแหงรปสำเรจ อาเทสนตรวธาเน ในวธแหงการอาเทศอยางอน เตส เอว ตมหอมหสททาน แหง ตมห และ อมห ศพททงหลายเหลานนนนเทยว ปเรส อนอยขางหลง ปทโต จากบท (โหต) ยอมม กวจ บาง.

หลงจากบท มการอาเทศ ตมห และ อมห ศพท เปนรปอยางอนบาง

นวาต บทวา “นวา” อธกาโร ตามไปไกล.

๒๔๖. ปทโต ทตยาจตตถฉฏ€ส โวโน. (๓ บท, อาเทสวธสตร) ทตยาจตตถฉฏ€ส เพราะ ทตยา จตตถ และฉฏฐวภตตทงหลาย (พหวจเนส)

ฝายพหพจน โวโน การอาเทศเปน โว และ โน ทงหลาย ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (ปเรส) อนอยขางหลง ปทโต จากบท (โหนต) ยอมม นวา บาง.

เพราะ ทตยา จตตถ และฉฏฐวภตต ฝายพหพจน อาเทศ ตมห กบวภตต



ทอยหลงจากบท เปน โว และอาเทศ อมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน โน บาง

พหวจเนส ทตยาจตตถฉฏ€ส เพราะ ทตยา จตตถ และฉฏฐวภตตทงหลาย ฝายพหพจน โวโนอาเทสา การอาเทศเปน โว และ โน ทงหลาย ตมหมหสททาน แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สพเพส ทงตว ปเรส อนอยขางหลง ปทสมา จากบท สวภตตน พรอมดวยวภตต (โหนต) ยอมม นวา บาง ยถากกม ตามลำดบ.

เพราะ ทตยา จตตถ และฉฏฐวภตต ฝายพหพจน อาเทศ ตมห ศพททงตว กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน โว และอาเทศ อมห ศพททงตว กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน โน บาง

จ สำหรบ เอตถ ในสตรน พหวจเนสต บทวา “พหวจเนส” ลทธ อนอาจารยไดแลว เอกวจเนสต วกขมานตตา เพราะบทวา “เอกวจเนส” จะถกกลาว (ขางหนา)

สำหรบสตรน หมายเอาพหพจนกอน เพราะเอกพจน ทานจะกลาวขางหนา

ปหาย โว คมสสาม จกละพวกทานไป, มา โน อชช วกนตส อยาตดขากพวกเราในวนนเลย, ธมม โว ภกขเว เทสสสาม ภกษทงหลาย เราจกแสดงธรรมแกพวกเธอ, สวภเชถ โน รชเชน ควรแบงราชสมบตใหแกพวกเรา, ตฏโ€สม โว ปกตยา เราเปนผยนดตอพวกทานโดยปกต, สตถา โน ภควา อนปปตโต พระผมพระภาคผทรงเปนพระศาสดาของพวกเรา เสดจอบตขนแลว.

นวาต บทวา “นวา” ก มประโยชนอะไร. (โวโนอาเทสนเสธนตถ มประโยชนตอการหามซงการอาเทศเปน โว และ โน บาง)

ภย ตมหาก โน สยา ภยอยาไดมแกพวกทานเลย, เอโส อมหาก สตถา ผนเปนพระ ศาสดาของเราทงหลาย.

ปทโต จตตถฉฏ€สต บทวา “ปทโต” และ “จตตถฉฏ€ส” วตตเต ยอมตาามไป.

๒๔๗. เตเมกวจเนส จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) เอกวจเนส จตตถฉฏ€ส เพราะ จตตถ และฉฏฐวภตตทงหลายฝายเอกพจน

เตเม การอาเทศเปน เต และ เม ทงหลาย ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (ปเรส) อนอยขางหลง ปทโต จากบท (โหนต) ยอมม นวา บาง.

เพราะ จตตถ และฉฏฐวภตต ฝายเอกพจน อาเทศ ตมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เต และอาเทศ อมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เม บาง

เอกวจเนส จตตถฉฏ€ส เพราะ จตตถ และฉฏฐวภตตทงหลาย ฝายเอกพจน เตเมอาเทสา การอาเทศเปน เต และ เม ทงหลาย ตมหมหสททาน แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สพเพส ทงตว ปเรส อนอยขางหลง ปทสมา จากบท สวภตตน พรอมดวยวภตต โหนต ยอมม นวา บาง ยถากกม ตามลำดบ.



เพราะ จตตถ และฉฏฐวภตต ฝายเอกพจน อาเทศ ตมห ศพททงตว กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เต และอาเทศ อมห ศพททงตว กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เม บาง

ททาม เต คามวราน ปญจ เราจะใหหมบานสวย ๕ หมบาน แกทาน, ททาห เม คามวร ทานจงใหหมบานสวย แกขาพเจา, อท เต รฏ€ นเปนแวนแควนของทาน, อย เม ปตโต นคอบตรของเรา.

นวาต บทวา “นวา” ก มประโยชนอะไร. (เตเมอาเทสนเสธนตถ มประโยชนตอการหามซงการอาเทศเปน เต และ เม บาง)

อท จวร ตยห วกปปนตถาย ทมม กระผมใหจวรผนนแกทานเพราะการวกป, สณาถ วจน มม จงฟงซงคำของเรา.

จ ก เอตถ ในสตรทงหลายเหลาน โวโนเตเมต เย อเม รปอาเทศทงหลายเหลาใดคอ โว โน เต เม เต รปอาเทศทงหลายเหลาน น โหนต ยอมไมม ปาทาโท จ ในเบองตนแหงบาทคาถาดวย จวาเอวาท-โยเค จ ในทประกอบดวย จ วา และ เอว นบาตเปนตนดวย นวาธการโต เพราะการตามมาของ นวา ศพท.

การอาเทศเปน โว โน เต เม ในสตรทง ๒ น จะไมมในตนบาทคาถา และในทม จ วา เอว นบาตเปนตนประกอบอย เพราะ นวา ศพททตามมากำหนดไว

ยถา อทาหรณ อต คอ

มาณว ดกอนมานพ (อห) เรา สตวาน ฟงแลว ตว (วจน) ซงคำของทาน น โสจาม ยอมไมเศราโศก น โรทาม ยอมไมรองไห, รฏ€วฑฒน มหาราช ขอเดชะมหาราชผพฒนาแวนแควน (ภย) ภย (น ภวสสต) จกไมม ตยหญจาป แมแกพระองค มยหญจ และแกขาพระองค.

ดกอนมานพ เราฟงคำของทานแลว ยอมไมเศราโศก ไมรองไห, ขอเดชะมหาราชผพฒนาแวนแควน (อนตรายจกไมม) ทงแกพระองคและขาพระองค

เอวมท ทฆมทธาน สนธาวต สสรต มมญเจว ตมหากญจ หนทาง (คอสงสารวฏ) อนยาวไกลน ทงเราและทาน ทองเทยวไปแลว.

ปทโตต บทวา “ปทโต” ก มประโยชนอะไร. (โวโนเตเมอาเทสนเสธนตถ มประโยชนตอการหามซงการอาเทศเปน โว โน เต เม วากยาทมห ในเบองตนแหงวากยะ ยถา เชน) ตว ญาต ญาตของทาน, มม ญาต ญาตของขาพเจา.

เตเมต บทวา “เตเม” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “เตเม” ตามไป



๒๔๘. น อมห. (๒ บท, นเสธวธสตร) อมห เพราะ อ เตเม การอาเทศเปน เต และ เม ทงหลาย ตมหมหาก

แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (ปเรส) อนอยขางหลง ปทโต จากบท น (โหนต) ยอมไมม.

เพราะ อ หามอาเทศ ตมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เต และหามอาเทศ อมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เม

อมห วภตตมห เพราะ อ วภตต เตเมอาเทสา การอาเทศเปน เต และ เม ทงหลาย ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต ปเรส อนอยขางหลง ปทสมา จากบท น โหนต ยอมไมม.

เพราะ อ วภตต จะไมมการอาเทศ ตมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เต และจะไมมการอาเทศ อมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เม

ปสเสยย ต วสสสต อโรค พงเหนพระองคเปนผไมมโรคตลอด ๑๐๐ ป, โส มมพรว เขาไดกลาวกะเรา อต ดงนเปนตน.

เตเมกวจเนต บทวา “เตเมกวจเน” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “เตเมกวจเน” ตามไป

๒๔๙. วา ตตเย จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) ตตเยกวจเน เพราะตตยาวภตตฝายเอกพจน เตเม การอาเทศเปน เต และ เม

ทงหลาย ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (ปเรส) อนอยขางหลง ปทโต จากบท (โหนต) ยอมม วา บาง.

เพราะตตยาวภตตฝายเอกพจน อาเทศ ตมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เต และอาเทศ อมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เม บาง

ตตเยกวจเน ปเร เพราะตตยาวภตตฝายเอกพจนขางหลง เตเมอาเทสา การอาเทศเปน เต และ เม ทงหลาย ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต ปเรส อนอยขางหลง ปทสมา จากบท โหนต ยอมม วา บาง ยถากกม ตามลำดบ.

เพราะตตยาวภตตฝายเอกพจนขางหลง อาเทศ ตมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เต และอาเทศ อมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน เม บาง

กต เต ปาป, กต ตยา ปาป บาปอนทานกระทำแลว, กต เม ปญญ, กต มยา ปญญ บญอนทานกระทำแลว.

วา ตตเยต จ บทวา “วา” และ “ตตเย” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “วา” และ “ตตเย” ตามไป



๒๕๐. พหวจเนส โวโน. (๒ บท, อาเทสวธสตร) ตตเย พหวจเนส เพราะตตยาวภตตฝายพหพจน โวโน การอาเทศเปน โว

และ โน ทงหลาย ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สวภตตน พรอมดวยวภตต (ปเรส) อนอยขางหลง ปทโต จากบท (โหนต) ยอมม วา บาง.

เพราะตตยาวภตตฝายพหพจน อาเทศ ตมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน โว และอาเทศ อมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน โน บาง

ตตยาพหวจเน ปเร เพราะตตยาวภตตฝายพหพจนขางหลง โวโน การอาเทศเปน โว และ โน ทงหลาย ตมหมหาก แหง ตมห และ อมห ทงหลาย สพเพส ทงตว สวภตตน พรอมดวยวภตต ปเรส อนอยขางหลง ปทสมา จากบท โหนต ยอมม วา บาง.

เพราะตตยาวภตตฝายพหพจน อาเทศ ตมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน โว และอาเทศ อมห กบวภตต ทอยหลงจากบท เปน โน บาง

กต โว กมม กรรมอนทานทงหลายทำแลว, กต โน กมม กรรมอนเราทงหลาย ทำแลว.

โยมห ป€เม จ เพราะ โย ปฐมาดวย โวโน การอาเทศเปน โว และ โน ทงหลาย โหนต ยอมม กวจ บาง พหวจนนทเทเสน โดยการแสดงดวยพหพจน.

คาม โว คจเฉยยาถ ทานทงหลายควรไปสหมบาน, คาม โน คจเฉยยาม เราทงหลายควรไปสหมบาน.

ตถา เหมอนอยางนน สมานรป รปสำเรจทเหมอนกน ตลงเคป แมในลงคทง ๓ ปญจาทน อฏ€ารสนตาน (สททาน) แหงศพททงหลาย ตงแต ปญจ ถง อฏ€ารส กตสททสส จ และแหง กต ศพท (โหต) ยอมม อลงคตตา เพราะเปนอลงค. อตถปปจจยาภาโว ความไมมแหงอตถปจจย ปญจาทโต หลงจาก ปญจ ศพท (โหต) ยอมม อลงคตตา เอว เพราะเปนอลงคเชนเดยวกน.

ตงแต ปญจ ถง อฏ€ารส ศพท และ กต ศพท จะมรปเหมอนกนทง ๓ ลงค เพราะเปนอลงคศพท หลงจาก ปญจ ศพทเปนตน จะไมมการลง อา อตถปจจย เพราะเปนอลงคศพทนนแล

ปญจ โย อตธ ในรปนวา “ปญจ โย”. โยสต บทวา “โยส” โยส ทวนน เทว จาต อโต จากสตรนวา “โยส ทวทนน เทว จ” อตถปมปสกสงขยนต จ และบทวา “อตถปมนปสกสงขย” วตตเต ยอมตามไป.

ในรปนวา “ปญจ โย”. บทวา “โยส” จากสตรนวา “โยส ทวทนน เทว จ” และบทวา “อตถปมนปสกสงขย” ตามไป

๒๕๑. ปญจาทนมกาโร. (๒ บท, อาเทสวธสตร) โยส เพราะ โย ทงหลาย อกาโร การอาเทศเปน อ (อนตสส) แหงสระอนเปนทสด



ปญจาทน ของสงขยาทงหลายม ปญจ เปนตน สวภตตสส พรอมดวยวภตต (วตตมานสส) อนเปนไปอย อตถปมนปสเก ในอตถลงค ปงลงค และนปงสกลงค (โหต) ยอมม.

เพราะ โย อาเทศสระทสดของ ปญจ สงขยาเปนตน กบวภตตในลงคทง ๓ เปน อ

อย ฉฏ€ ฉฏฐวภตตน อนตาเปกขา มองหาซงสระทสดศพท. โยส ปเรส เพราะ โย วภตตทงหลายขางหลง อกาโร การอาเทศเปน อ อนตสส แหงสระอนเปนทสด ปญจาทน อฏ€ารสนตาน สงขยาน ของสงขยาทงหลาย ตงแต ปญจ ถง อฏ€ารส วตตมานาน อนเปนไปอย อตถปมนปสเก ในอตถลงค ปงลงค และนปงสกลงค สวภตตสส พรอมดวยวภตต (โหต) ยอมม.

ฉฏฐวภตตในสตรน หมายเอาสระทสดศพท, เพราะ โย วภตตขางหลง อาเทศสระทสด ของสงขยาตงแต ปญจ ถง อฏ€ารส ในลงคทง ๓ กบวภตต เปน อ

อย สตรน อาเออาเทสาปวาโท เปนสตรหามซงการอาเทศเปน อา และ เอ.

ปญจกขนธา ขนธทงหลาย ๕, ปญจ คตโย คตทงหลาย ๕, ปญจ อนทรยาน อนทรยทงหลาย ๕. ทตยาย จ และในทตยาวภตต เอว กเหมอนอยางนน.

สนหสต บทวา “สนหส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๕๒. ปญจาทนมตต. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สนหส เพราะ ส น และ ห ทงหลาย (อนโต) สระอนเปนทสด ปญจาทน

ของศพททงหลายม ปญจ เปนตน (อาปชชเต) ยอมถง อตต ซงความเปน อ.

เพราะ ส น ห อาเทศสระทสดของ ปญจ สงขยาเปนตน เปน อ

สนห อต เอเตส ปเรส เพราะวภตตทงหลายเหลานคอ ส น และ ห ขางหลง อนโต สระอนเปนทสด ปญจาทน อฏ€ารสนตาน สงขยาน ของสงขยาทงหลาย ตงแต ปญจ ถง อฏ€ารส อาปชชเต ยอมถง อตต ซงความเปน อ.

เพราะ ส น ห วภตตขางหลง อาเทศสระทสดของสงขยาตงแต ปญจ ถง อฏ€ารส เปน อ

อย สตรน เอตตทฆาปวาโท หามการอาเทศเปน เอ และการทฆะ. ญจห ปญจภ, ปญจนน, ปญจห ปญจภ, ปญจนน, ปญจส.

ฉสตตอฏ€นวทสสททา ฉ สตต อฏ€ นว และ ทส สงขยาทงหลาย เอว กเหมอนอยางนน.

ทวนทสมาเส เมอทวนทสมาส เอกญจ ทส จาต อตเถ ในอรรถวา “๑ และ ๑๐” ตปปรเส วา หรอเมอตปปรสสมาส เอเกน อธกา ทสาต อตเถ ในอรรถวา “๑๐ อนยงดวย ๑” กเต อนนกศกษากระทำแลว.

สงขยาเนต บทวา “สงขยาเน” วตตเต ยอมตามไป.



๒๕๓. เทวกฏ€านมากาโร วา. (๓ บท, อาเทสวธสตร) สงขยาเน เพราะสงขยาบทหลง (อนโต) สระอนเปนทสด เทวกฏ€าน ของ

ทว เอก และ อฏ€ สงขยาทงหลาย อากาโร (โหต) เปน อา วา บาง.

เพราะสงขยาบทหลง อาเทศสระทสดของ ทว เอก และ อฏ€ เปน อา บาง

สงขยาเน อตตรปเท ปเร เพราะสงขยาบทหลงขางหลง อนโต สระอนเปนทสด ทวเอกอฏ€อต เอเตส ของสงขยาทงหลายเหลานคอ ทว เอก และ อฏ€ อากาโร (โหต) เปน อา วา บาง.

เพราะสงขยาบทหลง อาเทศสระทสดของสงขยาเหลานคอ ทว เอก และ อฏ€ เปน อา บาง

อย วาศพทน ววตถตวภาสา เปนคำกลาวกำหนด.

เอกาทส ๑๑, ทวาทส ๑๒, อฏ€ารส ๑๘

สงขยาเนต บทวา “สงขยาเน” กมตถ มประโยชนอะไร. (อาการนเสธนตถ มประโยชนตอการหามซงการอาเทศเปน อา อสงขยาเน เพราะบททไมใชสงขยา ยถา เชน) เอกทนโต (หตถ) ชางตวมงาขางเดยว, ทวทนโต มงา ๒ ขาง, อฏ€ตถมโภ มเสา ๘ ตน.


๒๕๔. เอกาทโต ทส ร สงขยาเน. (๔ บท, อาเทสวธสตร)

สงขยาเน เพราะสงขยาบทหลง ร การอาเทศเปน ร ทส แหง ท ของ ทส (ปรสส) อนอยขางหลง เอกาทโต จาก เอก เปนตน (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะสงขยาบทหลง อาเทศ ท ของ ทส ทอยหลงจาก เอก เปนตน เปน ร บาง

สงขยาเน เพราะสงขยาบทหลง รกาโร การอาเทศเปน ร อกษร ทสส แหง ท อาทสส อนเปนตวตน ทสสส ของ ทส (ปรสส) อนอยขางหลง เอกาทโต สงขยาโต จาก เอก สงขยาเปนตน (โหต) ยอมม วา บาง. เสส วธทเหลอ สม เหมอนกน.

เพราะสงขยาบทหลง อาเทศ ท ตวตนของ ทส ทอยหลงจาก เอก สงขยาเปนตน เปน ร บาง, วธทเหลอทำเหมอนเดม

เอการส เอกาทส ๑๑

ทวทส อตธ ในรปนวา “ทวทส” เทว จ ทส จ, ทวห วา อธกา ทสาต ในอรรถวา “๒ และ ๑๐, หรอ ๑๐ ยงดวย ๒”. วาต บทวา “วา” วตตเต ยอมตามไป.

๒๕๕. วสตทเสส พา ทวสส ต. (๔ บท, อาเทสวธสตร)

วสตทเสส เพราะ วสต และ ทส ทงหลาย พา การอาเทศเปน พา ทวสส แหง ทว (โหต) ยอมม วา บาง.



เพราะ วสต และ ทส อาเทศ ทว เปน พา บาง

วสตทสอต เอเตส ปเรส เพราะสงขยาทงหลายเหลานคอ วสต และ ทส พา การอาเทศเปน พา ทวสททสส แหง ทว ศพท โหต ยอมม วา บาง.

เพราะสงขยาเหลานคอ วสต และ ทส อาเทศ ทว ศพท เปน พา บาง

ตสายมป แมเพราะ ตส สงขยา (พา การอาเทศเปน พา ทวสททสส แหง ทว ศพท โหต ยอมม) ตสทเทน ดวย ต ศพท. รกาโร การอาเทศเปน ร อาตตญจ และการอาเทศเปน อา (โหต) ยอมม.

แมเพราะ ตส ขางหลง อาเทศ ทว เปน พา ดวย ต ศพท, อาเทศ ท เปน ร และอาเทศสระทสด ทว เปน อา

พารส ทวาทส ๑๒

ตโย จ ทส จ, ตห วา อธกา ทสาต ในอรรถวา “๓ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๓” เตรส ชอวา ๑๓. เอตถ ในรปน เตอาเทโส การอาเทศเปน เต ตสททสส แหง ต ศพท อานวตยา จนถง ๙๐ (โหต) ยอมม เตส วทธตอาทนา ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน

ในอรรถวา “๓ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๓” ชอวา เตรส ๑๓, ในรปวา เตรส น อาเทศ ต เปน เต ตง แต ๑๓ จนถง ๙๓ ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน

จตตาโร จ ทส จ, จตห วา อธกา ทสาต ในอรรถวา “๔ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๔” จตททส อต อตร ในรปทตงไวนวา “จตททส”. คณเน ทสสสาต จ บทวา “คณเน” และ “ทสสส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๕๖. จตปปทสส โลโป ตตตรปทาทจสส จโจป นวา. (๔ บท, อาเทสวธ)

คณเน ในสงขยา ต โลโป การลบ ต จตปปทสส แหงอปบทของ จต ทสสส (อาทมห) ในเบองตนแหง ทส (โหต) ยอมม, จโจป การอาเทศเปน จ และ โจ ทงหลายดวย อตตรปทาทจสส แหง จ ในเบองตนของบทหลง (โหนต) ยอมม นวา บาง.

ในสงขยา ลบ ต อนเปนอปบทของ จต และอาเทศ จ ทอยหนาบทหลง เปน จ และ โจ บาง

คณเน ในสงขยา ตสทโท โลโป การลบ ต ศพท อปปทสส แหงอปบท จตอต เอตสส ของสงขยานคอ จต €ตสส อนตงอย ทสสส อาทมห ในเบองตนแหง ทส โหต ยอมม, จโจอาเทสา การอาเทศเปน จ และ โจ ทงหลาย จการสส แหง จ อกษร จตปปทสส อนเปนอปบทของ จต €ตสส อนตงอย อตตรปทาทมห ในเบองตนแหงบทหลง โหนต ยอมม นวา บาง.

ในสงขยา ลบ ต อนเปนอปบทของ จต ทตงอยขางหนา ทส และอาเทศ จ อนเปนอปบทของ จต ทตงอยขางหนาบทหลง เปน จ และ โจ บาง



จททส โจททส จตททส ๑๔

โลโป การลบไป ปทาทจการสส แหง จ อกษรอนอยตนบท อนปปทสสาป แมไมใชอปบท คณเน ในสงขยา (โหต) ยอมม, จโจ และการอาเทศเปน จ และ โจ ทงหลาย โหนต ยอมม นวา บาง อปคคหเณน ดวย อป ศพท.

ลบ จ อกษรตนบท แมไมใชอปบทในสงขยา, และอาเทศ จ เปน จ และ โจ บาง ดวย อป ศพท

ยถา เชน ตาลส จตตาลส โจตตาลส จตตาลส ๔๐

ปญจ จ ทส จ, ปญจห วา อธกา ทสาต อตเถ ในอรรถวา “๕ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๕” ปญจทส ชอวา ๑๕. ทสวสตส เพราะ ทส และ วสต ทงหลาย ปนนปณณอาเทสา การอาเทศเปน ปนน และ ปณณ ทงหลาย ปญจสททสส แหง ปญจ ศพท (โหนต) ยอมม กวจ บาง เตส วทธตอาทนา ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน

ในอรรถวา “๕ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๕” ชอวา ปญจส ๑๕, เพราะ ทส และ วสต อาเทศ ปญจ เปน ปนน และ ปณณ บาง ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน

ปนนรส ปณณรส ๑๕

ฉ จ ทส จ, ฉห วา อธกา ทสาต อตเถ ในอรรถวา “๖ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๖” ฉทส อตธ ในรปนวา “ฉทส” ฉสสาต บทวา “ฉสส” วตตเต ยอมตามไป

ในอรรถวา “๖ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๖” ในรปนไววา “ฉทส” บทวา “ฉสส” ตามไป

๒๕๗. ทเส โส นจจญจ. (๔ บท, อาเทสวธสตร) ทเส เพราะ ทส โส การอาเทศเปน โส ฉสส แหง ฉ (โหต) ยอมม นจจ

แนนอน.

เพราะ ทส อาเทศ ฉ เปน โส แนนอน

ทเส ปเร เพราะ ทส ขางหลง โส การอาเทศเปน โส ฉอต เอตสส สงขยาสททสส แหงสงขยานคอ ฉ โหต ยอมม นจจ แนนอน.

เพราะ ทส ขางหลง อาเทศ ฉ สงขยาตวน เปน โส แนนอน

สงขยาน วาต จ บทวา “สงขยาน” และ “วา” วตตเต ยอมตามไป.

๒๕๘. ล ทราน. (๒ บท, อาเทสวธสตร) ล การอาเทศเปน ล ทราน แหง ท และ ร ทงหลาย สงขยาน ของสงขยาทงหลาย

(โหต) ยอมม วา บาง.

อาเทศ ท และ ร ของสงขยา เปน ล บาง



ลการาเทโส การอาเทศเปน ล อกษร ทการรการาน แหง ท อกษร และ ร อกษรทงหลาย สงขยาน ของสงขยาทงหลาย โหต ยอมม วา บาง.

อาเทศ ท และ ร อกษร ของสงขยา เปน ล บาง

อวเสโส ความไมแตกตางกน ลฬาน แหง ล และ ฬ ทงหลาย (โหต) ยอมม. อย วาสทโท วาศพทน ววตถตวภาสตโถ มอรรถกลาวกำหนด, เตน เพราะเหตนน โสฬสอต รปวา “โสฬส” (โหต) ยอมม นจจ แนนอน. เตฬส เตรส จตตาลส จตตารสมต รปวา “เตฬส เตรส จตตาลส จตตารส” (โหต) ยอมม วภาสา ไมแนนอน, ทสปนนรสาทส จ และในรปวา “ทส ปนนรส” น โหต ยอมไมม.

ระหวาง ล กบ ฬ ไมแตกตางกน, วาศพทน มอรรถกลาวกำหนด เพราะฉะนน รปวา “โสฬส” เปนนจจวธ, รปวา “เตฬส เตรส จตตาลส จตตารส” เปนอนจจวธ, รปวา “ทส ปนนรส” เปนอสนตวธ

สตต จ ทส จ, สตตห วา อธกา ทสาต อตเถ ในอรรถวา “๗ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๗” สตตรส สตตทส ชอวา ๑๗.

ในอรรถวา “๗ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๗” เปน สตตรส สตตทส ๑๗

อฏ€ จ ทส จ, อฏ€ห วา อธกา ทสาต อตเถ ในอรรถวา “๘ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๘” อฏ€ทส อตธ ในรปวา “อฏ€ทส” อาตเต เมอการอาเทศเปน อา กเต อนนกศกษากระทำแลว, วา ทส ร สงขยาเนต จ บทวา “วา” “ทส” “ร” และ “สงขยาเน” วตตเต ยอมตามไป.

ในอรรถวา “๘ และ ๑๐, หรอ สบยงดวย ๘” ในรปนวา “อฏ€ทส” เมออาเทศ อ เปน อา แลว บทวา “วา” “ทส” “ร” และ “สงขยาเน” วตตเต ยอมตามไป

๒๕๙. อฏ€าทโต จ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) สงขยาเน เพราะสงขยา ร การอาเทศเปน ร ทส แหง ท ของ ทส อฏ€าทโต

หลงจาก อฏ€ เปนตน (โหต) ยอมม วา บาง.

หลงจาก อฏ€ เปนตน อาเทศ ท ของ ทส เปน ร บาง

สงขยาเน เพราะสงขยา รกาโร การอาเทศเปน ร อกษร ทการสส แหง ท อกษร ทสสททสสของ ทส ศพท อฏ€าทโต หลงจาก อฏ€ เปนตน โหต ยอมม วา บาง.

หลงจาก อฏ€ เปนตน อาเทศ ท อกษร ของ ทส ศพท เปน ร บาง

อฏ€ารส อฏ€าทส ๑๘

อฏ€าทโตต บทวา “อฏ€าทโต” ก มประโยชนอะไร. (รอาเทสนเสธนตถ มประโยชนตอการหามซงการอาเทศเปน ร ทสส แหง ท อนฏ€าทโต หลงจากศพทอนไมใช อฏ€ เปนตน).



บทวา “อฏ€าทโต” มประโยชนอะไร. (มประโยชนตอการหามซงการอาเทศ ท เปน ร หลงจากศพททไมใช อฏ€ เปนตน) เชน จตททส ๑๔

กตสทโท กต ศพท พหวจนนโตว มพหวจนะเปนทสดเทานน.

กต ศพท เปนพหพจนอยางเดยว

กต โย อตธ ในรปนวา “กต โย” โยโลปาท การลบ โย เปนตน (โหต) ยอมม นจจ แนนอน, รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม.

กต ตฏ€นต ยนอยเทาไร, กต ปสสส เหนเทาไร, กตห กตภ, กตน, กตห กตภ, กตน, กตส.

อลงคนาม อลงคนาม นฏ€ต จบแลว.

จบ อลงคนาม

๒.๕. วภตตปปจจยวธานวธการใชปจจยแทนวภตตนาม

อถ ตอไป วภตตปปจจยนตา (สททา) ศพททงหลายอนมปจจยแทนวภตตเปนทสด วจจนเต จะกลาว.

ตอไป ขาพเจาจะกลาวศพททลงทายดวยปจจยแทนวภตต

ปน ก สมาน รป รปเหมอนกน ตลงเค ในลงคทง ๓ วจนทวเย จ และในวจนะทง ๒ เตส ของศพททงหลายเหลานน (โหต) ยอมม อลงคตตา เพราะเปนอลงค นปาตตตา จ และเพราะเปนนบาต.

ก ศพทเหลานน จะมรปเหมอนกน ทง ๓ ลงค ทง ๒ วจนะ เพราะเปนอลงคและนบาต

ปรสสมา ปรเสห วาต อตเถ ในอรรถวา “จากบรษ หรอ จากบรษทงหลาย”

๒๖๐. กวจ โต ปญจมยตเถ. (๓ บท, ปจจยวธสตร) โต โตปจจย (โหต) ยอมลง ปญจมยตเถ ในอรรถปญจม กวจ บาง.

ลง โต ปจจย ในอรรถปญจม บาง

โตปจจโย โตปจจย โหต ยอมลง ลงคมหา หลงจากลงค สทธนามโต อนเปนสทธนาม สพพนามโต จ และอนเปนสพพนาม สพพสมา ทงปวง ปญจมยตเถ ในอรรถปญจม กวจ บาง.

ลง โต ปจจย หลงจากลงคทงสทธนามและสพพนามทงปวง ในอรรถปญจม บาง



๒๖๑. ตวาทโย วภตตสญญาโย. (๒ บท, สญญาสตร)

ตวาทโย (ปจจยา) ปจจยทงหลาย ม โต เปนตน วภตตสญญาโย (โหนต) มชอวาวภตต.

โต ปจจยเปนตน ชอวาวภตต

โตอาท โตเปนตน เยส ทานปรยนตาน ปจจยาน ของปจจยทงหลาย อนม ทาน เปนทสดเหลาใด (อตถ) มอย, เต ปจจยา ปจจยทงหลายเหลานน ตวาทโย โหนต มชอวา โต ปจจยเปนตน. เต ปจจยา ปจจยทงหลายเหลานน วภตตสญญา โหนต มชอวา วภตต. เตน เพราะเหตนน วภตยนตปทตต ความเปนบทอนมวภตตเปนทสด ตทนตานมป แมของบททงหลายอนมปจจยเหลานนเปนทสด สทธ โหต ยอมสำเรจได.

ปจจยเหลาใด ม โต เปนตน ม ทาน เปนทสด ปจจยเหลานน ชอวา ตวาท และชอวา วภตต. เพราะฉะนน แมบททมปจจยเปนทสด กสำเรจเปนบททมวภตตเปนทสดได

ปรสโต จากบรษ หรอจากบรษทงหลาย. เอว เหมอนกน ราชโต วา โจรโต วา จากพระราชาหรอจากโจร, อคคโต วา คหปตโต วา จากไฟหรอจากคหบด, หตถโต จากชาง, เหตโต จากเหต, สพพญญโต จากพระพทธเจา, กญญโต จากเดกหญง, ยตตโต จากความสมควร, อตถโต จากหญง, ภกขนโต จากภกษณ, จ สำหรบ เอตถ ในอทาหรณทงหลายเหลาน โตปจจเย เพราะ โต ปจจย รสสตต ความเปนรสสะ (โหต) ยอมม กวจาทมชฌตตราน ทฆรสสา ปจจเยส จาต ดวยสตรวา “กวจาทมชฌตตราน ทฆรสสา ปจจเยส จ”, ยาคโต จากขาวยาค, ชมพโต จากตนหวา, จตตโต จากจต, อายโต จากอาย อจจาท ดงนเปนตน.

สพพนามโต หลงจากสพพนาม. สพพสมา สพเพหต วา อตเถ ในอรรถวา “จาก...ทงปวง หรอจาก...ทงหลายทงปวง”. เอว เหมอนกน ยโต จาก...ใด, ตโต จาก...นน, กตรโต กตมโต จาก...ไหน, อตรโต จาก...นอกน, อญญโต จาก...อน, เอกโต จาก...เดยว, อภยโต จาก...ทง ๒, ปพพโต จาก...กอน, ปรโต จาก...หลง, อปรโต จาก...อนอก, ทกขณโต จาก...ขางซาย, อตตรโต จาก...เบองบน, อมโต จาก...โนน.

กสส กอต จ บทวา “กสส” และ “ก” วตตเต ยอมตามไป.

๒๖๒. ตรโตเถส จ. (๒ บท, อาเทสวธสตร) ตรโตเถส เพราะ ตร โต และ ถ ปจจยทงหลาย ก การอาเทศเปน ก กสส

แหง ก (โหต) ยอมม.

เพราะ ตร โต ถ ปจจย อาเทศ ก เปน ก

ตรโตถอต เอเตส เพราะปจจยทงหลายเหลานคอ ตร โต และ ถ ก การอาเทศเปน ก กอต เอตสส แหงสพพนามนคอ ก โหต ยอมม.

เพราะ ตร โต ถ ปจจย อาเทศ ก ศพท เปน ก



กสมา เกหต วา ในอรรถวา “จาก...ไหน หรอจาก...เหลาไหน” กโต จาก...ไหน.

โตเถสต บทวา “โตเถส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๖๓. สพพสเสตสสากาโร วา. (๔ บท, อาเทสวธสตร)

โตเถส เพราะ โต และ ถ ปจจยทงหลาย อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร สพพสส เอตสส แหง เอต ทงตว (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ โต ถ ปจจย อาเทศ เอต ทงตว เปน อ บาง

โตถอต เอเตส เพราะปจจยทงหลายเหลานคอ โต และ ถ อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร สพพสส เอตสททสส แหง เอต ศพททงตว โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ โต ถ ปจจย อาเทศ เอต ศพททงตว เปน อ บาง

เอตสมา เอเตหต วา ในอรรถวา “จาก...น หรอจาก...เหลาน” อโต จาก...น.

สพพสเสตสสาต จ บทวา“สพพสส” และ “เอตสส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๖๔. เอ โตเถส จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) โตเถส เพราะ โต และ ถ ปจจยทงหลาย เอ การอาเทศเปน เอ สพพสส

เอตสส แหง เอต ทงตว (โหต) ยอมม วา บาง.

เพราะ โต ถ ปจจย อาเทศ เอต ทงตว เปน เอ บาง

โตถอต เอเตส เพราะปจจยทงหลายเหลานคอ โต และ ถ เอกาโร การอาเทศเปน เอ อกษร สพพสส เอตสททสส แหง เอต ศพททงตว โหต ยอมม วา บาง. ทวตต การซอน ๒ (โหต) ยอมม.

เพราะปจจยเหลานคอ โต ถ อาเทศ เอต ศพททงตว เปน เอ บาง, ซอน ต

เอตโต จาก...น

สพพสสาต บทวา “สพพสส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๖๕. อมสส ถทานหโตเธส จ. (๔ บท, อาเทสวธสตร)

ถทานหโตเธส จ เพราะ ถ ทาน ห โต และ ธ ปจจยทงหลายดวย อ การอาเทศเปน อ สพพสส อมสส แหง อม ทงตว (โหต) ยอมม.

เพราะ ถ ทาน ห โต ธ ปจจย อาเทศ อม ทงตว เปน อ

ถทานหโตธอต เอเตส จ เพราะปจจยทงหลายเหลานคอ ถ ทาน ห โต และ ธ ดวย อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร สพพสเสว อมสททสส แหง อม ศพททงตวนนเทยว โหต ยอมม.



เพราะปจจยเหลานคอ ถ ทาน ห โต ธ อาเทศ อม ศพททงตว เปน อ

อมสมาต ในอรรถวา “จาก...น” อโต จาก...น.

โต โตปจจย (โหต) ยอมลง อาทปปภตห (สทเทห) หลงจากศพททงหลาย ม อาท เปนตน สตตมยตเถ ในอรรถสตตม จ และ อนจจาทห (สทเทห) หลงจากศพททงหลาย ม อนจจ เปนตน ตตยตเถ ในอรรถตตยา กวจ โตต โยควภาเคน ดวยการแบงสตรวา “กวจ โต”.

ลง โต ปจจย หลงจาก อาท ศพทเปนตน ในอรรถสตตม และลง โต ปจจย หลงจาก อนจจ ศพทเปนตน ในอรรถตตยา ดวย กวจ โต โยควภาค

ยถา อทาหรณ อาทมหต อตเถ ในอรรถวา “ในเบองตน” อาทโต ในเบองตน. เอว เหมอนกน มชฌโต ในทามกลาง, เอกโต ใน...เดยว, ปรโต ในเบองหนา, ปจฉโต ในภายหลง, ปสสโต ในดานขาง, ปฏ€โต ในขางหลง, ปาทโต ทเทา, สสโต บนศรษะ, อคคโต บนยอด, มลโต ทโคน, ปรโต ในทอน อจจาทโย ดงนเปนตน.

ตตยตเถ ในอรรถตตยา. อนจเจนาต ในอรรถวา “โดยความไมเทยง” อนจจโต โดยความไมแนนอน, อนจจโต สมมสต ยอมพจารณาเหนโดยความไมเทยง. เอว เหมอนกน ทกขโต โดยความเปนทกข, โรคโต โดยความเปนดงโรค, คณฑโต โดยความเปนดงหวฝ อจจาทโย ดงนเปนตน.

อตเถ กวจต จ บทวา “อตเถ” และ “กวจ” วตตเต ยอมตามไป.

๒๖๖. ตรถ สตตมยา สพพนาเมห. (๓ บท, ปจจยวธสตร) ตรถ ตร และ ถ ปจจยทงหลาย (โหนต) ยอมลง สพพนาเมห หลงจาก

สพพนามทงหลาย อตเถ ในอรรถ สตตมยา แหงสตตม กวจ บาง.

หลงจากสพพนาม ลง ตร และ ถ ปจจย ในอรรถสตตม บาง

ตรถอต เอเต ปจจยา ปจจยทงหลายเหลานคอ ตร และ ถ โหนต ยอมลง ปรา ขางหลง สพพนาเมห หลงจากสพพนามทงหลาย สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจากสพพนาม ลงปจจยเหลานคอ ตร และ ถ ปจจย ในอรรถสตตม บาง

สพพสม สพเพส จาต ในอรรถวา “ใน...ทงปวง” สพพตร สพพตถ ใน...ทงปวง, เอว เหมอนกน ยตร ยตถ ใน...ใด, ตตร ตตถ ใน...นน, อตรตร อตรตถ ใน...นอนกน, อญญตร อญญตถ ใน...อน, อภยตร อภยตถ ใน...ทง ๒, ปรตร ปรตถ ใน...อน, กตร กตถ ใน...ไหน, กตต การอาเทศเปน ก (โหต) ยอมม ตรโตเถส จาต ดวยสตรวา “ตรโตเถส จ”, กาเทโส การอาเทศเปน ก (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท กสส ก เว จาต สตเต ในสตรวา “กสส ก เว จ”. กตถ ใน...ไหน, อมตร อมตถ ใน...โนน.

สพพสเสตสสากาโรต บทวา “สพพสส” “เอตสส” และ “อกาโร” วตตเต



ยอมตามไป.

บทวา “สพพสส” “เอตสส” และ “อกาโร” ตามไป

๒๖๗. เตร นจจ. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

เตร เพราะ ตร อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร สพพสส เอตสส แหง เอต ทงตว (โหต) ยอมม นจจ แนนอน.

เพราะ ตร อาเทศ เอต ทงตว เปน อ แนนอน

เตร ปเร เพราะ ตร ขางหลง อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร สพพสเสว เอตสททสส แหง เอต ศพททงตว โหต ยอมม นจจ แนนอน.

เพราะ ตร ขางหลง อาเทศ เอต ศพททงตว เปน อ แนนอน

อตร ใน...นน.

อตต การอาเทศเปน อ (โหต) ยอมม สพพสเสตสสากาโร วาต ดวยสตรวา “สพพสเส-ตสสากาโร วา”, เอกาโร การอาเทศเปน เอ อกษร (โหต) ยอมม เอ โตเถส จาต ดวยสตรวา “เอ โตเถส จ”.

อตถ เอตถ ใน...นน.

กวจ อตเถ สตตมยาต จ บทวา “กวจ” “อตเถ” และ “สตตมยา” อธกาโร ตามไปไกล.

สพพสมนต อตเถ ในอรรถวา “ใน...ทงปวง”

๒๖๘. สพพโต ธ. (๒ บท, ปจจยวธสตร) ธ ธปจจย (โหต) ยอมลง สพพโต หลงจาก สพพ ศพท อตเถ ในอรรถ

สตตมยา แหงสตตม กวจ บาง.

หลงจาก สพพ ศพท ลง ธ ปจจย ในอรรถสตตม บาง

ธปจจโย ธปจจย โหต ยอมลง สพพอต เอตสมา หลงจากศพทนคอ สพพ สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจากศพทนคอ สพพ ลง ธ ปจจย ในอรรถสตตม บาง

สพพธ ใน...ทงปวง

๒๖๙. กสมา โว. (๒ บท, ปจจยวธสตร) โว ว ปจจย (โหต) ยอมลง กสมา หลงจาก ก ศพท อตเถ ในอรรถ

สตตมยา แหงสตตม กวจ บาง.



หลงจาก ก ศพท ลง ว ปจจย ในอรรถสตตม บาง

วปปจจโย ธปจจย โหต ยอมลง กอต เอตสมา หลงจากศพทนคอ ก สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจากศพทนคอ ก ลง ว ปจจย ในอรรถสตตม บาง

๒๗๐. กสส ก เว จ. (๔ บท, อาเทสวธสตร) เว เพราะ ว ก การอาเทศเปน ก กสส แหง ก (โหต) ยอมม.

เพราะ ว อาเทศ ก เปน ก

วปปจจเย ปเร เพราะ ว ปจจยขางหลง กสทโท อาเทโส การอาเทศเปน ก ศพท กอต เอตสส แหงศพทนคอ ก โหต ยอมม.

เพราะ ว ปจจยขางหลง อาเทศ ก ศพท เปน ก ศพท

ถหมาทอวปปจจเยป แมเพราะปจจยทไมใช ว ม ถ และ ห เปนตน (ก การอาเทศเปน ก กสส แหง ก โหต ยอมม) จคคหเณน ดวย จ ศพท. กกาเร เมอการอาเทศเปน ก อกษร (กเต) อนนกศกษากระทำแลว วมห เพราะ ว โลโป การลบไป อการสส แหง อ อกษร จ ดวย (โหต) ยอมม เตส วทธตอาทนา ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน.

แมเพราะปจจยทไมใช ว ม ถ และ ห เปนตน อาเทศ ก เปน ก ดวย จ ศพท, เมออาเทศ ก เปน ก แลว เพราะ ว ลบ อ ดวยสตรวา “เตส วทธ” เปนตน

กว คโตส ตว ทานจะไปในทไหน

กสมาต บทวา “กสมา” วตตเต ยอมตามไป.

๒๗๑. หหหญจน. (๑ บท, ปจจยวธสตร) หหหญจน ห ห และ หญจน ปจจยทงหลาย (โหนต) ยอมลง กสมา หลงจาก

ก ศพท สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจาก ก ศพท ลง ห ห และ หญจน ปจจย ในอรรถสตตม บาง

หหหญจน อต เอเต ปจจยา ปจจยทงหลายเหลานคอ ห ห และ หญจน โหนต ยอมลง กอต เอตสมา หลงจากศพทนคอ ก สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจากศพทนคอ ก ลงปจจยเหลานคอ ห ห และ หญจน ในอรรถสตตม บาง

กสสาต บทวา “กสส” วตตเต ยอมตามไป.

๒๗๒. ก หหส จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) หหส เพราะ ห และ ห ทงหลาย ก การอาเทศเปน ก กสส แหง ก (โหต)

ยอมม.



เพราะ ห ห อาเทศ ก เปน ก

หห อต เอเตส เพราะปจจยทงหลายเหลานคอ ห และ ห ก การอาเทศเปน ก กอต เอตสส แหงศพทนคอ ก โหต ยอมม.

เพราะปจจยเหลานคอ ห ห อาเทศ ก ศพท เปน ก

หญจนทาจนอจจาทสป แมเพราะปจจยทงหลาย ม หญจน ทาจน เปนตน (ก การอาเทศเปน ก กสส แหง ก โหต ยอมม) จคคหเณน ดวย จ ศพท.

กสมนต ในอรรถวา “ใน...ไหน” กห กห กหญจน กห ใน...ไหน, กาเทโส อาเทศเปน ก.

หหนต บทวา “หห” วตตเต ยอมตามไป.

๒๗๓. ตมหา จ. (๒ บท, ปจจยวธสตร) หห ห และ ห ปจจยทงหลาย (โหนต) ยอมลง ตมหา หลงจาก ต ศพท

สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจาก ต ศพท ลง ห และ ห ปจจย ในอรรถสตตม บาง

หหปจจยา ห และ ห ปจจยทงหลาย โหนต ยอมลง ตอต เอตสมา จ สพพนามโต หลงจากสพพนามนคอ ต ดวย สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจากสพพนามนคอ ต ลง ห และ ห ปจจย ในอรรถสตตม บาง

ตสมนต ในอรรถวา “ใน...นน” ตห ตห ใน...นน.

๒๗๔. อมสมา หธา จ. (๓ บท, ปจจยวธสตร)

หธา ห และ ธ ปจจยทงหลาย (โหนต) ยอมลง อมสมา หลงจาก อม ศพท สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจาก อม ลง ห และ ธ ปจจย ในอรรถสตตม บาง

หธปปจจยา ห และ ธ ปจจยทงหลาย โหนต ยอมลง อมสททโต หลงจาก อม ศพท สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจาก อม ศพท ลง ห และ ธ ปจจย ในอรรถสตตม บาง

อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร (โหต) ยอมม อมสส ถนตอาทนา ดวยสตรวา “อมสส ถ” เปนตน.

อาเทศ อม เปน อ ดวยสตร “อมสส ถทานหโตเธส จ”

อมสมนต ในอรรถวา “ใน...น” อห อธ ใน...น.



๒๗๕. ยโต ห. (๒ บท, ปจจยวธสตร)

ห ห ปจจย (โหต) ยอมลง ยโต หลงจาก ย ศพท สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจาก ย ลง ห ปจจย ในอรรถสตตม บาง

หปจจโย ห ปจจย โหต ยอมลง ยอต เอตสมา สพพนามโต หลงจากสพพนามน คอ ย สตตมยตเถ ในอรรถสตตม กวจ บาง.

หลงจากสพพนามนคอ ย ลง ห ปจจย ในอรรถสตตม บาง

ยสมนต ในอรรถวา “ใน...ใด” ยห ใน...ใด.

กาเลต อย สตรนวา “กาเล” อธกาโร ตามไปไกล.

กสม กาเลต อตเถ ในอรรถวา “ในกาลไหน”

๒๗๖. กสพพญเญกยกห ทาทาจน. (๒ บท, ปจจยวธสตร) ทาทาจน ทา และ ทาจน ปจจยทงหลาย (โหนต) ยอมลง กสพพญเญกยกห

หลงจาก ก สพพ อญญ เอก ย และ ก ศพททงหลาย กาเล สตตมยตเถ ในอรรถกาลสตตม กวจ บาง.

หลงจาก ก สพพ อญญ เอก ย และ ก ศพท ลง ทา และ ทาจน ปจจย ในอรรถกาลสตตม บาง

ทาปจจโย ทา ปจจย (โหต) ยอมลง กสพพญเญกยอต เอเตห สพพนาเมห หลงจากสพพนามทงหลายเหลานคอ ก สพพ อญญ เอก และ ย ทาจน จ และ ทาจน ปจจย (โหต) ยอมลง กอต เอตสมา หลงจากศพทนคอ ก กาเล สตตมยตเถ ในอรรถกาลสตตม กวจ บาง.

หลงจากสพพนามเหลานคอ ก สพพ อญญ เอก และ ย ลง ทา ปจจย และหลงจาก ก ลง ทาจน ปจจย ในอรรถกาลสตตม บาง

กาเทโส การอาเทศเปน ก (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท กสส ก เว จาต สตเต ในสตรวา “กสส ก เว จ”.

อาเทศ ก เปน ก ดวย จ ศพท ในสตร “กสส ก เว จ”

กทา ในกาลไหน

๒๗๗. สพพสส โส ทามห วา. (๔ บท, อาเทสวธสตร)

ทามห เพราะ ทา ปจจย โส การอาเทศเปน ส สพพสส แหง สพพ (โหต) ยอมม วา บาง.



เพราะ ทา อาเทศ สพพ เปน ส บาง

ทาปจจเย ปเร เพราะ ทา ปจจยขางหลง สสททาเทโส การอาเทศเปน ส ศพท สพพอต เอตสส สททสส แหงศพทนคอ สพพ โหต ยอมม วา บาง.

เพราะ ทา ปจจยขางหลง อาเทศ สพพ ศพท เปน ส บาง

สพพสม กาเลต ในอรรถวา “ในกาลทงปวง” สทา สพพทา ในกาลทงปวง.

เอว เหมอนกน อญญทา ในกาลอน, เอกทา ในกาลเดยว, ยทา ในกาลใด.

กสม กาเลต ในอรรถวา “ในกาลไหน” กทาจน ในกาลไหน,

กตต การอาเทศเปน ก (โหต) ยอมม จสทเทน ดวย จ ศพท ก หหส จาต สตเต ในสตรวา “ก หหส จ” กอต นปาตเนน วา หรอดวยนปาตนะวา “ก”

การอาเทศ ก เปน ก ดวย จ ศพท ในสตรวา “ก หหส จ” หรอดวย กนปาตนะ

ทาต บทวา “ทา” วตตเต ยอมตามไป.

๒๗๘. ตมหา ทาน จ. (๓ บท, ปจจยวธสตร) ทาน ทา จ ทาน และ ทา ปจจย (โหต) ยอมลง ตมหา หลงจาก ต ศพท

กาเล สตตมยตเถ ในอรรถกาลสตตม กวจ บาง.

หลงจาก ต ลง ทาน และ ทา ปจจย ในอรรถกาลสตตม บาง

ทานทาปจจยา ทาน และ ทา ปจจยทงหลาย โหนต ยอมลง ตอต เอตสมา สพพนามโต หลงจากสพพนามนคอ ต กาเล สตตมยตเถ ในอรรถกาลสตตม กวจ บาง.

หลงจากสพพนามนคอ ต ลง ทาน และ ทา ปจจย ในอรรถกาลสตตม บาง

ตสม กาเลต ในอรรถวา “ในกาลนน” ตทา ในกาลนน.

๒๗๙. อมสมา รหธนา จ. (๓ บท, ปจจยวธสตร) รหธนา ทาน จ รห ธนา และ ทาน ปจจยทงหลาย (โหนต) ยอมลง อมสมา

หลงจาก อม ศพท กาเล สตตมยตเถ ในอรรถกาลสตตม กวจ บาง.

หลงจาก อม ลง รห ธนา และ ทาน ปจจย ในอรรถกาลสตตม บาง

รหธนาทานอต เอเต ปจจยา ปจจยทงหลายเหลานคอ รห ธนา และ ทาน โหนต ยอมลง อมสททโต หลงจาก อม ศพท กาเล สตตมยตเถ ในอรรถกาลสตตม กวจ บาง.

หลงจาก อม ศพท ลงปจจยเหลานคอ รห ธนา และ ทาน ในอรรถกาลสตตม บาง

สพพสส อมสสาต จ บทวา “สพพสส” และ “อมสส” วตตเต ยอมตามไป.

บทวา “สพพสส” และ “อมสส” ตามไป



๒๘๐. เอต รหมห. (๒ บท, อาเทสวธสตร)

รหมห เพราะ รห ปจจย เอต การอาเทศเปน เอต สพพสส อมสส แหง อม ทงตว (โหต) ยอมม.

เพราะ รห อาเทศ อม ทงตว เปน เอต

รหมห ปจจเย ปเร เพราะ รห ปจจยขางหลง เอตาเทโส การอาเทศเปน เอต สพพสส อมสททสส แหง อม ศพททงตว (โหต) ยอมม.

เพราะ รห ปจจยขางหลง อาเทศ อม ศพททงตว เปน เอต

อมสม กาเลต ในอรรถวา “ในกาลน” เอตรห ในกาลน.

๒๘๑. อ ธนามห จ. (๓ บท, อาเทสวธสตร) ธนามห เพราะ ธนา ปจจย อ การอาเทศเปน อ สพพสส อมสส แหง อม

ทงตว (โหต) ยอมม.

เพราะ ธนา อาเทศ อม ทงตว เปน อ

ธนาปจจเย ปเร เพราะ ธนา ปจจยขางหลง อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร สพพสเสว อมสททสส แหง อม ทงตว (โหต) ยอมม.

เพราะ ธนา ปจจยขางหลง อาเทศ อม ศพททงตว เปน อ อกษร

อธนา ในกาลน

อกาโร การอาเทศเปน อ อกษร อมสททสส แหง อม ศพท (โหต) ยอมม.

อาเทศ อม เปน อ ดวย “อมสส ถทานหโตเธส จ”

อทาน ในกาลน

วภตตปปจจยวธาน วธการใชปจจยแทนวภตต นฏ€ต จบแลว.

จบ วธการใชปจจยแทนวภตต



๒.๖. โอปสคคกปทวาดวยบทอปสคทเขาไปปรงแตงอรรถของลงคและธาต

อถ ตอไป โอปสคคกนปาตา อปสคและนบาตทงหลาย อลงคสงขยาวภตตเภทา อนไมตางกนโดยลงค สงขยา และวภตต วจจนเต อนขาพเจาจะกลาว.

ตอไป จะกลาวอปสคและนบาต อนไมตางกนโดยลงค สงขยา และวภตต

อปสคคา อปสคทงหลาย วสต ม ๒๐ ตว ป ปรา น น อ ท ส ว อว อน ปร อธ อภ ปต ส อา อต อป อป อป อต คอ ป ปรา ... อป อป

ตตถ (อปสคเคส) ในบรรดาอปสคทงหลายเหลานน ปสทโท ป ศพท (วตตต) ยอมเปนไป ปการาทกมมปธานสสรยนโตภาววโยคตปปรภสตถสมภวตตตอนาวลปตถนาทส (อตเถส) ในอรรถทงหลาย ม ปการะ อาทกมมะ ปธานะ อสสรยะ อนโตภาวะ วโยคะ ตปประ ภสตถะ สมภวะ ตตต อนาวละ และ ปตถนะ เปนตน. อย อปสคโค อปสคตวน ปอต คอ ป วตตต ยอมเปนไป เอเตส ปการาทส อตเถส ในอรรถทงหลาย ม ปการะ เปนตนเหลาน. ยถา อทาหรณ. ปกาเร ในอรรถปการะ (ทวไป) ปญญา ปญญา ความรทวไป, อาทกมเม ในอรรถอาทกมมะ (เรมทำ) วปปกต ลงมอทำแลว ทำคางไว, ปธาเน ในอรรถปธานะ (ตงไวสง) ปณต สงสด ประณต ปธาน ปธานตต ความเปนประธาน, อสสรเย ในอรรถอสสรยะ (ความเปนใหญ) ปภ อย เทสสส ผนเปนใหญในประเทศ, อนโตภาเว ในอรรถอนโตภาวะ (ทำใหมอยขางใน) ปกขตต ใสไว ยดเขา ปก เสยบ สอด, วโยเค ในอรรถวโยคะ (แยกออก) ปวาส แยกกนอย, ตปปเร ในอรรถตปประ (อนจากนน) ปาจรโย ปาจารย อาจารยของอาจารย, ภสตเถ ในอรรถภสตถะ (ยงใหญ) ปวทธกาโย ผมกายใหญ (ชาง เปนตน), สมภเว ในอรรถสมภวะ (เกด) หมวตา คงคา ปภวต แมนำคงคาเกดจากภเขาหมาลย, ตตตย ในอรรถตตต (อม) ปหตมนน ขาวมมาก, อนาวเล ในอรรถ อนาวละ (ใสสะอาด) ปสนนมทก นำใสสะอาด, ปตถเน ในอรรถปตถนะ (ปรารถนา) ปณหต ตงความปรารถนาแลว. (๑๒)

ปราอต อปสคคอ ปรา (วตตต) ยอมเปนไป ปรหานปราชยคตวกกมามสนาทส ในอรรถทงหลายม ปรหาน ปราชยะ คต วกกมะ และ อามสนะ เปนตน. ยถา อทาหรณ. ปรหานย ในอรรถปรหาน (เสอม) ปราภโว ความเสอม, ปราชเย ในอรรถปราชยะ (แพ) ปราชโต พายแพ ปราชย, คตย ในอรรถคต (ไป) ปรายน การไป, วกกเม ในอรรถวกกมะ (พยายาม) ปรกกมต ยอมพยายาม, อามสเน ในอรรถอามสนะ (ลบคลำ) องคสส ปรามสน การลบคลำอวยวะ. (๕)

นอต อปสคคอ น (วตตต) ยอมเปนไป นสเสสนคคตนหรณนโตปเวสนาภาวนเสธนกขนต-ปาตภาวาวธารณวภชนอปมปธารณาวสานเฉกาทส ในอรรถทงหลายม นสเสสะ นคคตะ นหรณะ อนโตปเวสนะ อภาวะ นเสธะ นกขนตะ ปาตภาวะ อวธารณะ วภชนะ อปมา อปธารณะ อวสานะ เฉกะ เปนตน. (ยถา อทาหรณ) นสเสเส ในอรรถนสเสสะ (ไมเหลอ) นรตต คำทกลาวโดยไมเหลอ นรตตภาษา นรวเสส เทต ใหทงหมด, นคคเต ในอรรถนคคตะ (ปราศจาก ออก) นกกเลโส



ผปราศจากกเลส นยยาต ออกไป, นหรเณ ในอรรถนหรณะ (นำออก) นทธารณ ถอนออก รอ, อนโตปเวสเน ในอรรถอนโตปเวสนะ (เขาไปอยขางใน) นขาโต ขด ฝง, อภาเว ในอรรถอภาวะ (ไมม) นมมกขก ไมมตวออน, นเสเธ ในอรรถนเสธะ (หาม) นวาเรต ยอมหาม, นกขนเต ในอรรถนกขนตะ (ออก) นพพโน การออกไป นพพาน ธรรมทออกจากตณหา, ปาตภาเว ในอรรถปาตภาวะ (ปรากฏขน) นมมต เนรมตแลว, อวธารเณ ในอรรถอวธารณะ (ตดสน) นจฉโย การตดสน, วภชเน ในอรรถวภชนะ (ชแจง) นทเทโส การแสดง การชแจง, อปมาย ในอรรถอปมา (เปรยบเทยบ) นทสสน ตวอยาง การเปรยบเทยบ, อปธารเณ ในอรรถอปธารณะ (ใครครวญ) นสามน การใครครวญ ไตรตรอง, อวสาเน ในอรรถอวสานะ (จบ) นฏ€ต จบแลว, เฉเก ในอรรถเฉกะ (ฉลาด) นปโณ ผฉลาด สขม มปฏภาณ. (๑๔)

นอต อปสคคอ น (วตตต) ยอมเปนไป นหรณาวรณาทส ในอรรถทงหลายม นหรณะ และ อาวรณะ เปนตน. นหรเณ ในอรรถนหรณะ (นำออก) นหรต ยอมนำออกไป, อาวรเณ ในอรรถอาวรณะ (ปดกน) นวรณ นวรณ การปดกน ขดขวาง.

ออต อปสคคอ อ (วตตต) ยอมเปนไป อคคตทธกมมปธานวโยคสมภวอตถลาภสตต- สรปกถนาทส ในอรรถทงหลายม อคคตะ อทธกมมะ ปธานะ วโยคะ สมภวะ อตถลาภะ สตต และ สรปกถนะ เปนตน. อคคเต ในอรรถอคคตะ (ขนไป) อคคจฉต ยอมขนไป, อทธกมเม ในอรรถ อทธกมมะ (ทำใหอยขางบน) อาสนา อฏ€โต ลกขนจากอาสนะ อกเขโป ยกขน, ปธาเน ในอรรถปธานะ (สงสด) อตตโม สงสด โลกตตโร เหนอโลก โลกตตรธรรม, วโยเค ในอรรถวโยคะ (แยก) อพพาสโต แยกกนอย, สมภเว ในอรรถสมภวะ (เกด) อพภโต เกดขน, อตถลาเภ ในอรรถอตถลาภะ (ไดรบประโยชน) อปปนน ญาณ ปญญาญาณเกดขนแลว, สตตย ในอรรถสตต (สามารถ) อสสหต คนต สามารถไปได, สรปกถเน ในอรรถสรปกถนะ (กลาวตามสมควร) อททสต สตต ยอมสวดซงพระสตร. (๘)

ทอต อปสคคอ ท (วตตต) ยอมเปนไป อโสภนาภาวกจฉตาสมทธกจฉวรปตาทส ในอรรถทงหลายม อโสภณะ อภาวะ กจฉตะ อสมทธ กจฉะ และ วรปตา เปนตน. อโสภเน ในอรรถอโสภนะ (ไมด) ทคคนโธ กลนไมด กลนเหมน, อภาเว ในอรรถอภาวะ (ไมม) ทพภกข อาหารไมม ขาวยากหมากแพง อดอยาก, กจฉเต ในอรรถกจฉตะ (นารงเกยจ) ทกกฏ ทำสงนารงเกยจ ทำไมเหมาะ, อสมทธย ในอรรถอสมทธ (ไมสมบรณ) ทสสสส ขาวกลาไมสมบรณ, กจเฉ ในอรรถกจฉะ (ยาก) ทกกร กระทำไดยาก. วรปตาย ในอรรถวรปตา (มรปไมงาม) ทพพณโณ ผวพรรณไมงาม ทมมโข หนาไมงาม.

สอต อปสคคอ ส (วตตต) ยอมเปนไป สโมธานสมมาสมสมนตภาวสงคตสงเขปภสตถ- สหตถอปปตถปภวาภมขภาวสงคหปธานปนปปกรณสมทธาทส ในอรรถทงหลายม สโมธานะ สมมา สมะ สมนตภาวะ สงคตะ สงเขปะ ภสตถะ สหตถะ อปปตถะ ปภาวะ อภมขภาวะ สงคหะ ปธานะ ปนปปนกรณะ และ สมทธ เปนตน. สโมธาเน ในอรรถสโมธานะ (รวมเขา) สนธ การตอ การรวมเขากน, สมมาสเมส ในอรรถสมมา (สมควร) และสมะ (เสมอ) สมาธ



ตงไวสมควร สมปยตโต ประกอบอยเสมอ, สมนตภาเว ในอรรถสมนตภาวะ (มอยทวไป) สกณณา กระจดกระจาย เกลอนกลน สมลลปนา คำชม, สงคเต ในอรรถสงคตะ (ไปรวมกน) สงคโม สงคม ไปรวมกน, สงเขเป ในอรรถสงเขปะ (ยอ) สมาโส การยอคำ สมาส, ภสตเถ ในอรรถภสตถะ (มาก) สารตโต กำหนดจด, สหตเถ ในอรรถสหตถะ (รวมกน) สวาโส การอยรวมกน, อปปตเถ ในอรรถอปปะ (นอย) สมคโฆ คานอย ราคาถก. ปภเว ในอรรถปภวะ (เกด) สมภโว การเกด สมภพ, อภมขภาเว ในอรรถอภมขภาวะ (มอยตอหนา) สมมข ตอหนา เฉพาะหนา, สงคเห ในอรรถสงคหะ (รวบรวม สงเคราะห) สงคณหาต ยอมรวบรวม, ปธาเน ในอรรถปธานะ (ปด) สวต ปดกนแลว สำรวมแลว, ปนปปนกรเณ ในอรรถปนปปนกรณะ (กระทำซำแลวซำอก) สนธาวต ทองเทยวไป แลนไปในภพแลวภพเลา, สมทธย ในอรรถสมทธ (สมบรณ) สมปนโน สมบรณ เพยบพรอม.

วอต อปสคคอ ว (วตตต) ยอมเปนไป วเสสววธวรทธวคตวโยควรปตาทส ในอรรถ ทงหลายม วเสสะ ววธะ วรทธะ วคตะ วโยคะ และ วรปตา เปนตน. วเสเส ในอรรถวเสสะ (พเศษ) วมตต ความพนโดยพเศษ ความหลดพน วสฏโ€ ความประเสรฐ, ววเธ ในอรรถววธะ (หลายอยาง) วมต ความเหนหลายอยาง ความสงสย วจตร ความวจตร ความหลากหลาย, วรทเธ ในอรรถวรทธะ (ขดแยง ตรงขาม) ววาโท การทะเลาะววาท, วคเต ในอรรถวคตะ (ปราศจาก) วมล ปราศจากมลทน, วโยเค ในอรรถวโยคะ (แยก) วปปยตโต การแยก การไมประกอบ, วรปตาย ในอรรถวรปตา (ไมงาม) วรโป รปไมงาม ขเหร.

อวอต อปสคคอ อว (วตตต) ยอมเปนไป อโธภาควโยคปรภวชานนสทธนจฉย-เทสเถยยาทส ในอรรถทงหลายม อโธภาคะ วโยคะ ปรภว ชานนะ สทธ นจฉยะ เทสะ และ เถยยะ เปนตน. อโธภาเค ในอรรถอโธภาคะ (ขางลาง) อวกขตตจกข ทอดสายตาลงตำ, วโยเค ในอรรถวโยคะ (แยก) โอมกกอปาหโน ถอดรองเทา อวโกกล วน ปาทนกดเหวาผละหน, ปรภเว ในอรรถปรภวะ (เหยยดหยาม) อวชานน การดหมน อวมญญต ดถก, ชานเน ในอรรถชานนะ (ร) อวคจฉต บรรล ร, สทธย ในอรรถสทธ (หมดจด) โวทาน บรสทธ, นจฉเย ในอรรถนจฉยะ (ตดสน) อวธารณ การตดสน, เทเส ในอรรถเทสะ (สถานท) อวกาโส ทโลงแจง, เถยเย ในอรรถเถยยะ (ลกขโมย) อวหาโร ลกขโมย.

อนอต อปสคคอ อน (วตตต) ยอมเปนไป อนคตานปจฉนนปจฉตถภสตถสาทสส- หนตตยตถลกขณตถมภตกขานภาควจฉาทส ในอรรถทงหลายม อนคตะ อนปจฉนนะ ปจฉตถะ ภสตถะ สาทสสะ หนะ ตตยตถะ ลกขณะ อตถมภตกขานะ ภาคะ และ วจฉา เปนตน. อนคเต ในอรรถอนคตะ (ตดตาม) อเนวต ตดตามไป, อนปจฉนเน ในอรรถอนปจฉนนะ (ไมขาด) อนสโย อนสย กเลสทนอนเนองอยในสนดาน, ปจฉาสททตเถ ในอรรถปจฉาศพท (ตามหลง) อนรถ ฝนทลอยตามหลงรถ, ภสตเถ ในอรรถภสะ (ยง) อนรตโต กำหนดยง ชอบมาก, สาทสเส ในอรรถสาทสสะ (เหมอน) อนรป เหมอนกน, หเน ในอรรถหนะ (ดอย) อน สารปตต ปญญวนโต ผมปญญาดอยกวาพระสารบตร. ตตยตเถ ในอรรถตตยา (ตาม) นทมนววสตา เสนา กองทพตงอยตามแมนำ, ลกขเณ ในอรรถลกขณะ (ท) รกข อน วชโชตเต



วชช สายฟาแลบสวางทตนไม, อตถมภตกขาเน ในอรรถอตถมภตกขานะ (กลาวตามความจรง) สาธ เทวทตโต มาตร อน นายเทวทตดเฉพาะกบแม, ภาเค ในอรรถภาคะ (สวน) ยเทตถ ม อน สยา ต ทยต สงใดเปนสวนของขาพเจา จงใหสวนนน, วจฉาย ในอรรถวจฉา (คำซำ) รกข รกข อน วชโชตเต จนโท ดวงจนทรสองสวางทตนไมทกๆตน.

ปรอต อปสคคอ ปร (วตตต) ยอมเปนไป สมนตโตภาวปรจเฉทวชชนาลงคนนวาสน- ปชาโภชนาวชานนโทสกขานลกขณาทส ในอรรถทงหลายม สมนตโตภาวะ ปรจเฉทะ วชชนะ อาลงคนะ นวาสะ ปชา โภชนะ อวชานนะ โทสกขานะ และ ลกขณะ เปนตน. สมนตโตภาเว ในอรรถสมนตโตภาวะ (มอยโดยรอบ) ปรวโต แวดลอม. ปรจเฉเท ในอรรถปรจเฉทะ (กำหนด) ปรญเญยย ควรกำหนดร, วชชเน ในอรรถวชชนะ (เวน) ปรหรต หลกเลยง, อาลงคเน ในอรรถอาลงคนะ (กอด) ปรสสชต สวมกอด, นวาสเน ในอรรถนวาสนะ (นงหม) วตถ ปรธสสต นงหมเสอผา, ปชาย ในอรรถปชา (เคารพบชา) ปารจรยา การปฏบตดวยความเคารพ, โภชเน ในอรรถโภชนะ (บำรงเลยง) ภกข ปรวสต องคาสพระภกษ, อวชานเน ในอรรถอวชานนะ (ดหมน) ปรภวต ดหมน, โทสกขาเน ในอรรถโทสกขานะ (ตำหน) ปรภาสต ตำหนด ตอวา, ลกขณาทส ในอรรถลกขณะ (ลกษณะ) เปนตน รกข ปร วชโชตเต วชช สายฟาสองสวางทวตนไม อจจาท ดงนเปนตน.

อธอต อปสคคอ อธ (วตตต) ยอมเปนไป อธกสสรปรภาวาธภวนชฌายนาธฏ€าน- นจฉยปาปณนาทส ในอรรถอธกะ อสสระ ปรภาวะ อธภวน อชฌายนะ อธฏฐานะ นจฉยะ และ ปาปณนะ เปนตน. อธเก ในอรรถอธกะ (ยง) อธสล ศลอนยง, อสสเร ในอรรถอสสระ (เปนใหญ) อธปต ผเปนใหญ อธ พรหมทตเต ปญจาลา ชาวเมองปญจาละมพระเจาพรหมทตเปนใหญ, อปรภาเว ในอรรถอปรภาวะ (ทำใหมอยขางบน) อธโรหต ขนไป ปถว อธเสสสต จกทบถมแผนดน, อธภวเน ในอรรถอธภวนะ (ปกครอง) อธภวต ปกครอง, อชฌายเน ในอรรถอชฌายนะ (สวดสาธยาย) พยากรณมธเต สวดคมภรไวยากรณ, อธฏ€าเน ในอรรถอธฏฐานะ (อธษฐาน) ภมกมปาท อธฏ€าต อธษฐานใหแผนดนไหวเปนตน, นจฉเย ในอรรถนจฉยะ (ตดสน) อธโมกโข การตดสน, ปาปณเน ในอรรถปาปณนะ (บรรล ไดรบ) โภคกขนธ อธคจฉต ไดรบกองโภคทรพย.

อภอต อปสคคอ อภ (วตตต) ยอมเปนไป อภมขภาววสฏ€าธกทธกมมกลสารปป- วนทนลกขณตถมภตกขานวจฉาทส ในอรรถทงหลายม อภมขภาวะ วสฏฐะ อธกะ อทธกมมะ กละ สารปปะ วนทนะ และ ลกขณะ เปนตน. อภมขภาเว ในอรรถอภมขภาวะ (มอยตอหนา) อภมโข เฉพาะหนา ตอหนา อภกกมต มงหนา กาวไปขางหนา, วสฏเ€ ในอรรถวสฏฐะ (พเศษยง) อภธมโม ธรรมทพเศษยง(กวาพระสตร), อธเก ในอรรถอธกะ (ยง มาก) อภวสสต (ฝน)ตกหนก, อทธกมเม ในอรรถอทธกมมะ (ทำใหอยขางบน) อภรหต ขน งอกขน, กเล ในอรรถกละ (ตระกลด) อภชาโต เกดในตระกลด, สารปเป ในอรรถสารปปะ (งาม สมควร) อภรโป ผมรปงาม, วนทเน ในอรรถวนทนะ (กราบ ไหว) อภวาเทต อภวาท กราบ ไหว, ลกขณาทส ในอรรถลกขณะเปนตน ปรมสม กเหมอนเดม.



ปตอต อปสคคอ ปต (วตตต) ยอมเปนไป ปตคตปฏโลมปตนธปตทานนเสธนวตตน- สาทสสปตกรณาทานปตโพธปฏจจลกขณตถมภตกขานภาควจฉาทส ในอรรถทงหลายม ปตคตะ ปฏโลมะ ปตนธ ปตทานะ นเสธะ นวตตนะ สาทสสะ ปตกรณะ อาทานะ ปตโพธะ ปฏจจะ ลกขณะ อตถมภตกขานะ ภาคะ และ วจฉา เปนตน. ปตคเต ในอรรถปตคตะ (ปรากฏชด) ปจจกข ประจกษ ชดแจง, ปฏโลเม ในอรรถปฏโลมะ (ทวนกลบ) ปตโสต ทวนกระแส, ปตนธมห ในอรรถปตนธ (ตวแทน) อาจรยโต ปต สสโส ศษยเปนตวแทนจากอาจารย, ปตทาเน ในอรรถปตทานะ (ใหแทน) เตลตถกสส ฆต ปตททาต ใหเปรยงแทนแกผตองการนำมนงา, นเสเธ ในอรรถนเสธะ (ปฏเสธ หาม) ปฏเสธน การปฏเสธ การหาม, นวตตเน ในอรรถนวตตนะ (กลบ) ปฏกกมต เดนทางกลบ, สาทสเส ในอรรถสาทสสะ (เหมอน) ปตรปก รปเหมอน หน, ปตกรเณ ในอรรถปตกรณะ (กระทำคน เยยวยา) ปตกาโร ตอบแทน, อาทาเน ในอรรถอาทานะ (ถอเอา) ปตคคณหาต รบเอา ถอเอา, ปตโพเธ ในอรรถปตโพธะ (รแจง) ปฏเวโธ รแจง แทงตลอด, ปฏจเจ ในอรรถปฏจจะ (อาศย) ปจจโย ปจจย เหต อาศย...เกดขน, ลกขณาทส ในอรรถลกขณะเปนตน ปรมสม กเหมอนเดม.

สอต อปสคคอ ส (วตตต) ยอมเปนไป โสภนสฏ€สมมาสมทธสขตถาทส ในอรรถทงหลายม โสภณะ สฏ€ สมมา สมทธ สขตถะ เปนตน. โสภเน ในอรรถโสภณะ (ด งาม) สคนโธ กลนด หอม, สฏ€สมมาทตเถส ในอรรถสฏ€ (ด) และสมมา (สมควร) ทงหลาย สฏ€ คโต สคโต ผเสดจไปด สมมา คโตตป สคโต แมผเสดจไปสมควร กชอวาสคต, สมทธย ในอรรถสมทธ (สมบรณ) สภกข ขาวปลาอดมสมบรณ, สขตเถ ในอรรถสขะ (งาย) สกโร กระทำไดงาย.

อาอต อปสคคอ อา (วตตต) ยอมเปนไป อภมขภาวทธกมมมรยาทาภวธปตตจฉา- ปรสสชนอาทกมมคคหณนวาสสมปวหานาทส ในอรรถทงหลายม อภมขภาวะ อทธกมมะ มรยาทะ อภวธ ปตต อจฉา ปรสสชนะ อาทกมมะ คหณะ นวาสะ สมปะ และ อวหานะ เปนตน. อภมขภาเว ในอรรถอภมขภาวะ (อยตอหนา) อาคจฉต มา, อทธกมเม ในอรรถอทธกมมะ (ทำใหอยขางบน) อาโรหต ขน, มรยาทาย ในอรรถมรยาทา (ขอบเขต) อาปพพตา เขตต นาถงเขตภเขา, อภวธมห ในอรรถอภวธ (แผไป) อากมาร ยโส กจจายนสส ชอเสยงของพระกจจายนะแผไปถงเดก, ปตตย ในนอรรถปตต (ถง ตอง) อาปตตมาปนโน ตองอาบต, อจฉาย ในอรรถอจฉา (หวง ตองการ) อากงขา ความหวง, ปรสสชเน ในอรรถปรสสชนะ (กอด) อาลงคน กอด รด, อาทกมเม ในอรรถอาทกมมะ (ทำกอน) อารมโภ การเรมตน ปรารภ, คหเณ ในอรรถคหณะ (ถอเอา) อาทยต ถกถอเอา อาลมพต แขวน หอย เกยว ยด, นวาเส ในอรรถนวาสะ (อย) อาวสโถ ทอยอาศย, สมเป ในอรรถอาสนนะ (ใกล) อาสนน ใกล, อวหาเน ในอรรถอวหานะ (เรยก) อามนเตส เรยกแลว รบสงแลว.

อตอต อปสคคอ อต (วตตต) ยอมเปนไป อตกกมนาตกกนตาตสยภสตถาทส



ในอรรถทงหลายม อตกกมนะ อตกกนตะ อตสยะ และ ภสตถะ เปนตน. อตกกมเน ในอรรถอตกกมนะ (ยงกวา เกน ลวง) อตโรจต อมเหห รงเรองยงกวาเราทงหลาย อตโต ลวงไปแลว, อตกกนเต ในอรรถอตกกนตะ (ลวงเลย เกนเลย) อจจนต เกนไป เลยไป, อตสเย ในอรรถอตสยะ (มาก) อตกสโล ฉลาดมาก, ภสตเถ ในอรรถภสะ (ยง มาก จด) อตกโกโธ โกรธจด อตวทธ เจรญยง.

อปอต อปสคคอ อป (วตตต) ยอมเปนไป สมภาวนาเปกขาสมจจยครหปญหาทส ในอรรถทงหลายม สมภาวนา อเปกขา สมจจยะ ครหะ และ ปญหะ เปนตน. สมภาวนาย ในอรรถสมภาวนา (ยกยอง) อป ทพเพส กาเมส แมในกามอนเปนทพย เมรมป วนวชฌตวา คจเฉยย สามารถเจาะแมภเขาพระสเมรไป, อเปกขาย ในอรรถอเปกขา (มองหา) อยมป ธมโม อนยโต แมอาบตนกชออนยต, สมจจเย ในอรรถสมจจยะ (รวบรวม) อตป อรห เพราะเหตนดวย จงชอวาอรหนต อนตมป อนตคณมป อาทาย กำหนดเอาไสใหญและไสนอย, ครเห ในอรรถครหะ (ตำหน) อป อมหาก ปณฑตก นเจาผมปญญานอยกวาพวกเรา, ปญเห ในอรรถปญหะ (ถาม) อป ภนเต ภกข ลภตถ ผเจรญ ทานไดภกษาบางหรอไม.

อปอต อปสคคอ อป (วตตต) ยอมเปนไป อปคตครหวชชนปชาปทสสนาทส ในอรรถทงหลายม อปคตะ ครหะ วชชนะ ปชา และ ปทสสนะ เปนตน. อปคเต ในอรรถอปคตะ (ปราศจาก หลกไป) อปมาโน ผปราศจากมานะ อเปโต หลกไปแลว, ครเห ในอรรถครหะ (ตเตยน) อปคพโภ ผมครรภเลว ผไมมครรภ, วชชเน ในอรรถวชชนะ (หลก เวน) อปสาลาย อายนต วานชา พอคาทงหลายมาโดยเวนจากศาลา, ปชาย ในอรรถปชา (บชา นอบนอม) วทธาปจาย ผมปรกตนอบนอมตอผเจรญ, ปทสสเน ในอรรถปทสสนะ (ประทษราย) อปรชฌต ยอมประทษราย.

อปอต อปสคคอ อป (วตตต) ยอมเปนไป อปคมนสมปปปตตสาทสสาธกปรภาวานสน-โทสกขานสญญาปพพกมมปชาคยหาการภสตถาทส ในอรรถทงหลายม อปคมนะ สมปะ อปปตต สาทสสะ อธกะ อปรภาวะ อนสนะ โทสกขานะ สญญา ปพพกมมะ ปชา คยหการะ และ ภสตถะ เปนตน. อปคมเน ในอรรถอปคมนะ (เขาใกล) นสนน วา อปนสเทยย หรอเขาไปใกลผนงแลว, สมเป ในอรรถสมปะ (ใกล) อปนคร ใกลนคร, อปปตตย ในอรรถอปปตต (เขาถง สมควร) สคค โลก อปปชชต ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค, อถ วา อกอยางหนง อปปตต ยตต อปปตต แปลวา สมควร, ยถา เชน อปปตตโต อกขตต อเปกขา เฝาดอยตามสมควร ชอวาอเบกขา, สาทสเส ในอรรถสาทสสะ (เหมอนกน) อปมาน อปมา การเปรยบเทยบ อปมา, อธเก ในอรรถอธกะ (มากกวา) อป ขารย โทโณ จำนวนทะนานมากกวาขาร (๑๖ ทะนาน = ๑ ขาร หรอ ๑ ขารกบอก ๑ ทะนาน), อปรภาเว ในอรรถอปรภาวะ (สงขน) อปสมปนโน ผอปสมบทแลว, อนสเน ในอรรถอนสนะ (ไมกน ถอศลอด) อปวาโส เขาอย เขาจำศล, โทสกขาเน ในอรรถโทสกขานะ (ใสราย) ปร อปวทต ยอมใสรายซงบคคลอน, สญญาย ในอรรถสญญา (ชอ) อปธา ชอในคมภรไวยากรณ อปสคโค ชออปสค, ปพพกมเม ในอรรถปพพกมมะ (ทำกอน ขางหนา) อปกกโม ขยน ไปกอน กาวไปขางหนา อปกาโร กระทำกอน, ปชาย ในอรรถปชา (ทำการบชาคณ)



พทธปฏ€าโก ผบชาพระพทธเจา พทธอปฏฐาก มาตปฏ€าน การบชามารดา การเลยงดมารดาดวยความเคารพบชา, คยหากาเร ในอรรถคยหการะ (กำหนดเอา) โสเจยยปจจปฏ€าน กำหนดเอาความหมดจด(ของจต), ภสตเถ ในอรรถภสะ (ยง) อปาทาน ความยดถอ ยดมน อปายาโส ความเศราโศกยง อปนสสโย ยดถอเอาไว อต จบแลว.

ห จรงอย อปสคคา อปสคทงหลาย อเนกตถา มอรรถ อต ดวยประการฉะน.

จ อนง (วจน) คำ (เตน) อนทาน วตต กลาวไวแลว อต วา

เนรตตกา อาจารยไวยากรณทงหลาย อพรว ไดกลาว ไวแลว อต วา อปสคคา จ อปสคทงหลายดวย นปาตา จ นบาตทงหลายดวย ปจจยา จ ปจจยทงหลายดวย อเม ตโย ทง ๓ เหลาน เนเกเนกตถวสยา เปนทตงแหงอรรถมากมาย หลายอยาง.

นกไวยากรณทงหลายกลาววา อปสค นบาต และปจจย เปนไปในอรรถหลากหลาย

ตตถ (ทวส อปสคคนปาเตส) ในอปสคและนบาตทงหลาย ๒ อยางเหลานน ลงคสญญาย เมอการตงชอวาลงค (กตาย) อนนกศกษากระทำแลว อปสคคาน นามาขยาตวเสสกตตา เพราะอปสคทงหลายเปนศพททำใหนามและอาขยาตมความพเศษขน สยาทมห เมอการลง ส วภตตเปนตน สมปตเต จะมาถง อนยเมน โดยไมแนนอน ป€เมกวจนเมว ปฐมาวภตตฝายเอกพจนเทานน ภวต ยอมลง เตห (อปสคคนปาเตห) หลงจากอปสคและนบาตทงหลา เหลานน สงขยากมมาทเภทาภาวา เพราะไมมความแตกตางกนโดยจำนวนและกรรมเปนตน เตส แหงอปสคและนบาตทงหลายเหลานน.

เพราะอปสคเหลานนเปนศพททำใหนามและอาขยาตมความพเศษขน เมอตงชอวาลงคแลว เมอ ส วภตตเปนตน จะลงไมแนนอน ใหลงปฐมาวภตตฝายเอกพจนเทานน หลงจากอปสค และนบาตทงหลาเหลานน เพราะอปสคและนบาตทงหลายเหลานนไมแตกตางกนโดยจำนวนและ กรรมเปนตน

โลปนต (ปเท) เมอบทวา “โลป” วตตมาเน ตามไปอย

๒๘๒. สพพาสมาวโสปสคคนปาตาทห จ. (๓ บท, โลปวธสตร) โลโป การลบ สพพาส (วภตตน) แหงวภตตทงหลายทงปวง (ปราส)

อนอยขางหลง อาวโสปสคคนปาตาทห จากศพททงหลายม อาวโส อปสค และนบาต เปนตน (โหต) ยอมม.

หลงจาก อาวโส ศพท อปสค และนบาต เปนตน ลบวภตตทงปวง

โลโป การลบ สพพาส (วภตตน) แหงวภตตทงหลายทงปวง (ปราส) อนอยขางหลง อาวโสสททโต จาก อาวโส ศพท อปสคคนปาห จ และจากอปสคและนบาตเปนตน (โหต) ยอมม.



โลโป การลบ สพพาส (วภตตน) แหงวภตตทงหลายทงปวง (ปราส) อนอยขางหลง สตตปทาทห จ จากศพททงหลายม สตต และ ปท เปนตน (โหต) ยอมม กวจ บาง อาทสทเทน ดวยอาทศพท. จ สำหรบ เอตถ ในสตรน คหณ การจดไว วส แผนกหนง อาวโสต อมสส แหงศพทนคอ อาวโส ทฏ€พพ พงทราบ สสงขยตตทปนตถนต วา “มประโยชนตอการแสดงซงความเปนไปพรอมดวยการนบ(เปนเอกพจนและพหพจน)”

หลงจาก อาวโส ศพท อปสค และนบาต เปนตน ลบวภตตทงปวง, หลงจาก สตต และ ปท ศพทเปนตน ลบวภตตทงปวงบาง ดวยอาทศพท, ในสตรน ทานแยก อาวโส ศพทไวตางหาก เพอใหรวา มวจนะ

ปาทโย (สททา) ศพททงหลายม ป เปนตน อเปจจ เขาไปใกลแลว สชเชนต ยอมปรงแตง อตถ ซงเนอความ (ของลงคและธาต) อต เพราะเหตนน อปสคคา ชอวาอปสค, จาท (สททา) ศพททงหลายม จ เปนตน นปตนต ยอมตกลง ปทาทมชฌนเต ในเบองตน ทามกลาง และทสดของบท อต เพราะเหตนน นปาตา ชอวานบาต.

ป ศพทเปนตน ทเขาไปใกลลงคและธาตแลว ปรงแตงเนอความ ชอวาอปสค, จ ศพทเปนตน ทตกลง ในเบองตน ทามกลาง และทสดของบท ชอวานบาต

อทาหรณ อทาหรณ ปหรณ ปหาโร ... อทธรต อตอาท วา “ปหรณ ปหาโร อทธรต” เปนตน โยเชตพพ อนนกศกษาพงประกอบใช

ปหรณ ปหาโร การประหาร ตบต ชอวา ปหาระ. เอว เหมอนกน ปราภโว ความเสอม, นวาโส การอยหรอทอย, หหาโร การนำออก, อหาโร การถอนขน, ทหาโร การนำไปไมด, สหาโร การรวบรวม การยอ, วหาโร ทอยหรอธรรมเปนเครองอย, อวหาโร การลกขโมย, อนหาโร การนำไปตามสมควร, ปรหาโร การแกไข การรกษร การบรหาร การหลกเลยง, อธหาโร การนำไปใหยงขน, อภหาโร การนำไปขางหนา, ปตหาโร การนำกลบไป, สหาโร การนำไปด, อาหาโร การนำมาซงกำลง, อตหาโร การนำไปเกนกำลง, อปหาโร การนำไปปดไว, อปหาโร การนำออกไป, อปหาโร การนำเขาไป. ปหรต ยอมประหาร ตบต, ปราภวต ยอมเสอม, นวสต ยอมอย, นหรต ยอมนำออกไป, อทธรต ยอมยกขน ถอนขน.

อปสคคคต ความเปนไปของอปสค ตธา ม ๓ อยาง (อต) คอ โกจ (อปสคโค) อปสคบางตว พาธเต ยอมเบยดเบยน ธาตวตถ ซงอรรถของธาต โกจ (อปสคโค) อปสคบางตว อนวตตเต ยอมคลอยตาม ต ซงอรรถของธาตนน อญโญ (อปสคโค) อปสคตวอน วเสเสต ยอมทำความพเศษ ต เอว ซงอรรถของธาตนนนนเทยว.



อปสคมความเปนไป ๓ อยาง คอ บางตวเบยดเบยน อรรถของธาต บางตวคลอยตามอรรถของธาต บางตวทำอรรถ ของธาตใหพเศษขน

โอปสคคกปท อปสคบท นฏ€ต จบแลว.

จบ อปสค

๒.๗. เนปาตกปทวาดวยบทนบาตทตกลงในเบองตน ทามกลาง และทสดของบท

ปท บท สมจจยวกปปนปฏเสธปรณาทอตถ อนมอรรถสมจจยะ (รวบรวม) วกปปนะ (ไมแนนอน) ปฏเสธ (หาม) และปรณะ (เตม) เปนตน อสตววาจก ไมไดกลาวถงสงของ เนปาตก ชอวาเนปาตกะ.

บททมอรรถวา รวบรวม ไมแนนอน หาม และ ทำบทใหเตม เปนตน ไมไดกลาวถงสงของอยางใด ชอวาเนปาตกะ

ตตร (เนปาตเกส) ในบรรดานบาตทงหลายเหลานน จอต นบาตคอ จ (วตตต) ยอมเปนไป สมจจยานวาจเยตรตรโยคสมาหาราวธารณาทส ในอรรถทงหลายม สมจจยะ (รวบรวม) อนวาจยะ (รวบรวมเพมเตม) อตรตรโยคะ (รวบรวมโดยแยกสวนกน) สมาหาระ (รวบรวมเขาดวยกน) และอวธารณะ (ตดสน) เปนตน.

วาอต นบาตคอ วา (วตตต) ยอมเปนไป วกปปนปมานสมจจยววตถตวภาสาส ในอรรถ วกปปนะ (หลายอยาง ตางๆ) อปมานะ (เปรยบเทยบ) สมจจยะ (รวบรวม) และววตถตวภาสา (กลาวอทาหรณตามกำหนด) ทงหลาย.

น โน มา อ อล หล อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ น โน มา อ อล และ หล (วตตนต) ยอมเปนไป ปฏเสธนตเถ ในอรรถปฏเสธนะ (ปฏเสธ หาม).

อล นบาตคอ อล (วตตต) ยอมเปนไป ปรยตตภสเนส จ ในอรรถปรยตต (สามารถ สมควร) และภสนะ (ประดบ) ทงหลาย.

(ปรณนบาต ๒ อยาง)ปรณตถ นบาตทมอรรถปรณะ (เตม) ทวธ ม ๒ อยางคอ อตถปรณ ปทปรณญจ

อตถปรณะ (ทำอรรถใหเตม) และปทปรณะ (ทำบทใหเตม).



(๑. ปทปรณนบาต ๒๘ ตว เปนตน)

ตตถ ในบรรดานบาตทมอรรถเตมทงหลายเหลานน อถ ขล วต วถ อโถ อสส ยคเฆ ห จรห น ต วา จ ต ว โว ปน หเว กว ห ตโต ยถา สท โข เว ห เอน เสยยถท อจเจวมาทน นบาตทงหลายเปนตนอยางนวา “อถ ขล ...เสยยถท” ปทปรณาน เปนปทปรณะ

ตตถ ในบรรดานบาตเหลานน อถ อต นบาตคอ อถ (วตตต) ยอมเปนไป ปญหานนตรยา-ธการาทส จ ในอรรถทงหลายม ปญหา (ถาม) อนนตรยะ (ไมมระหวางคน ตอเนอง) และอธการะ (ในสถานทและกาลสมย).

ขล อต นบาตคอ ขล (วตตต) ยอมเปนไป ปฏเสธาวธารณปสทธส จ ในอรรถปฏเสธะ (ปฏเสธ หาม) อวธารณะ (ตดสน) และปสทธ (สำเรจ) ทงหลาย.

วต อต นบาตคอ วต (วตตต) ยอมเปนไป เอกสเขทานกมปสงกปเปส จ ในอรรถเอกงสะ (แนนอน) เขทะ (เหนอย) อนกมปะ (สงสาร) และสงกปปะ (ดำร) ทงหลาย.

อโถ อต นบาตคอ อโถ (วตตต) ยอมเปนไป อนวาเทเส จ ในอรรถอนวาเทสะ (คลอยตามหลง).

ห อต นบาตคอ ห (วตตต) ยอมเปนไป เหตอวธารเณส จ ในอรรถเหต (เพราะ) และ อวธารณะ (ตดสน).

ต อต นบาตคอ ตต (วตตต) ยอมเปนไป วเสสเหตนวตตนาทส จ ในอรรถทงหลายม วเสสะ (แสดงความพเศษ) และเหตนวตตนะ (ปฏเสธเหต) เปนตน.

ปน อต นบาตคอ ปน (วตตต) ยอมเปนไป วเสเสป ในอรรถวเสสะ (แสดงความพเศษ).

หเว เว อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ หเว เว (วตตนต) ยอมเปนไป เอกสตเถป ในอรรถเอกงสะ (แนนอน).

ห อต นบาตคอ ห (วตตต) ยอมเปนไป วสาทสมภเมสป ในอรรถวสาทะ (เหนอยลา) และสมภมะ (หวาดหวน) ทงหลาย.

เสยยถทนต นบาตคอ เสยยถท (วตตต) ยอมเปนไป ต กตมนต อตเถป ในอรรถวา “สงนนคออะไร”.

(๒. อตถปรณนบาต ๒ อยาง)

อตถปรณ นบาตททำอรรถใหเตม ทวธ ม ๒ อยางคอ วภตตยตต อวภตตยตตญจ วภตตยตตะ (ทประกอบดวยอรรถของวภตต) และอวภตตยตตะ (นบาตทไมประกอบดวยอรรถของวภตต).



(๒.๑. วภตตยตตะ ประกอบดวยอรรถของวภตต)

อตถ สกกา ลพภา อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ อตถ สกกา ลพภา (วตตนต) ยอมเปนไป ป€มาย ในอรรถปฐมาวภตต.

อาวโส อมโภ หมโภ เร อเร หเร เช อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ อาวโส อมโภ หมโภ เร อเร หเร เช (วตตนต) ยอมเปนไป อามนตเน ในอรรถอาลปนะ.

ทวา ภยโย นโม อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ ทวา ภยโย นโม (วตตนต) ยอมเปนไป ป€มาย ทตยายญจ ในอรรถปฐมาวภตตและทตยาวภตต.

สย สาม ส สมมา กนต อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ สย สาม ส สมมา กนต (วตตนต) ยอมเปนไป ตตยตเถ ในอรรถตตยาวภตต. โสโตธาปจจยนตา จ บททม โส โต ธา ปจจยเปนทสดทงหลายดวย (ยถา เชน) สตตโส ปทโส, อนจจโต ทกขโต, เอกธา ทวธา อจจาท ดงนเปนตน.

ตเวตปจจยนตา บททม ตเว ต ปจจยเปนทสดทงหลาย (วตตนต) ยอมเปนไป จตตถยา ในอรรถจตตถวภตต (ยถา เชน) กาตเว ทาตเว กาต กาเรต ทาต ทาเปต อจจาท ดงนเปนตน.

โสโตปจจยนตา บททม โส โต ปจจยเปนทสดทงหลาย (วตตนต) ยอมเปนไป ปญจมยตเถ ในอรรถปญจมวภตต. (ยถา เชน) ทฆโส โอรโส, ราชโต วา โจรโต วา อจจาท ดงนเปนตน.

โต ปจจยคอ โต ตรถาทปจจยนตา จ และบททม ตร ถ ปจจยเปนตนเปนทสด (วตตนต) ยอมเปนไป สตตมยตเถป ในอรรถสตตมวภตตกม (ยถา เชน) เอกโต ปรโต ปจฉโต ปสสโต ปฏ€โต ปาทโต สสโต อคคโต มลโต ยตร ยตถ ยห ตตร ตตถ ตห ตห อจจาท ดงนเปนตน.

สมนตา สามนตา ปรโต อภโต สมนตโต เอกชฌ เอกมนต เหฏ€า อปร อทธ อโธ ตรย สมมขา ปรมมขา อาว รโห ตโร อจจ นจ อนโต อนตรา อชฌตต พหทธา พาหรา พาหร พห โอร ปาร อารา อารกา ปจฉา ปเร หร เปจจ อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ สมนตา ... เปจจ (วตตนต) ยอมเปนไป สตตมยา ในอรรถสตตมวภตต.

สมปต อายต อชช อปรชช สเว เสว ปรสเว หยโย ปเร สชช สาย ปาโต กาล กลล ทวา นตต นจจ สตต อภณห อภกขณ มห มหตต ภตปพพ ปรา ยทา ตทา กทา อจจาทโย นบาตทงหลายเปนตนวา สมปต ... กทา (วตตนต) ยอมเปนไป กาลสตตมยา ในอรรถกาลสตตม. วภตตยตตาน นบาตทงหลายทประกอบดวยอรรถของวภตต (โหนต) ยอมม อต เทาน.

(๒.๒. อวภตตยตตะ ไมประกอบดวยอรรถของวภตต)

อวภตตยตเตส จ และในบรรดาอวภตตยตตนบาตทงหลาย



อปเปว อปเปวนาม น อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ อปเปว อปเปวนาม น (วตตนต) ยอมเปนไป สสยตเถ ในอรรถสงสยะ (สงสย).

อทธา อญญทตถ ตคฆ ชาต กาม สสกก อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ อทธา อญญทตถ ตคฆ ชาต กาม สสกก (วตตนต) ยอมเปนไป เอกสตเถ ในอรรถเอกงสะ (แนนอน).

เอว อต นบาตคอ เอว (วตตต) ยอมเปนไป อวธารเณ ในอรรถอวธารณะ (ตดสน).

กจจ น กนน นน กถ กส ก อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ กจจ น กนน นน กถ กส ก (วตตนต) ยอมเปนไป ปจฉนตเถ ในอรรถปจฉนะ (ถาม).

เอว อต อตถ อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ เอว อต อตถ (วตตนต) ยอมเปนไป นทสสเน ในอรรถนทสสนะ (แสดง ชแจง).

อต นบาตคอ อต (วตตต) ยอมเปนไป เหตวากยปรสมตตส จ ในอรรถเหต (เพราะฉะนน) และวากยปรสมตต (จบประโยค ดงนแล).

ยาว ตาว ยาวตา ตาวตา กตตาวตา เอตตาวตา กว อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ ยาว ตาว ยาวตา ตาวตา กตตาวตา เอตตาวตา กว (วตตนต) ยอมเปนไป ปรจเฉทนตเถ ในอรรถปรจเฉทนะ (กำหนด).

เอว สาห ลห โอปายก ปตรป อาม สาธ อต นบาตทงหลายเหลานคอ เอว สาห ลห โอปายก ปตรป อาม สาธ (วตตนต) ยอมเปนไป สมปฏจฉนตเถ ในอรรถสมปฏจฉนะ (รบคำ).

ยถา ตถา ยเถว ตเถว เอว เอวเมว เอวเมว เอวมป ยถาป เสยยถาป เสยยถาปนาม วย อว ยถรว ตถรว ยถานาม ตถานาม ยถาห ตถาห ยถาจ ตถาจ อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ ยถา ตถา ยเถว ตเถว เอว เอวเมว เอวเมว เอวมป ยถาป เสยยถาป เสยยถาปนาม วย อว ยถรว ตถรว ยถานาม ตถานาม ยถาห ตถาห ยถาจ ตถาจ (วตตนต) ยอมเปนไป ปฏภาคตเถ ในอรรถปฏภาคะ (อปมา เปรยบเทยบ).

ยถา อต นบาตคอ ยถา (วตตต) ยอมเปนไป โยคคตาวจฉาปทตถานตวตตนทสสเนส จ ในอรรถโยคคตา (สมควร) วจฉา (คำซำ) ปทตถานตวตตะ (ตามลำดบเนอความของบท) และ นทสสนะ (แสดง ชแจง) ทงหลาย.

เอว อต นบาตคอ เอว (วตตต) ยอมเปนไป อปเทสปญหาทส จ ในอรรถทงหลายม อปเทสะ (ชแจง) และปญหา (ถาม) เปนตน.

กญจาป อต นบาตคอ กญจาป (วตตต) ยอมเปนไป อนคคหหตเถ ในอรรถอนคคหะ (ชมเชย).

อโห อต นบาตคอ อโห (วตตต) ยอมเปนไป ครหปสสนปตถเนส จ ในอรรถครหะ (ตเตยน) ปสงสนะ (สรรเสรญ) และปตถนะ (ปรารถนา) ทงหลาย.



นาม อต นบาตคอ นาม (วตตต) ยอมเปนไป ครหปสสนสญญาปญเหส จ ในอรรถครหะ (ตเตยน) ปสงสนะ (สรรเสรญ) สญญา (ชอ) และปญหะ (ถาม) ทงหลาย.

สาธ อต นบาตคอ สาธ (วตตต) ยอมเปนไป ปสสนยาจเนส จ ในอรรถปสงสนะ (สรรเสรญ) และยาจนะ (ขอ) ทงหลาย.

องฆ หนท อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ องฆ หนท (วตตนต) ยอมเปนไป โจทนตเถ ในอรรถโจทนะ (ชกชวน).

สาธ สฏ€ เอวเมตนต นบาตทงหลายเหลานคอ สาธ สฏ€ เอวเมต (วตตนต) ยอมเปนไป อนโมทเน ในอรรถอนโมทนะ (ยนด).

กร อต นบาตคอ กร (วตตต) ยอมเปนไป อนสสวนอสสทเธยเยส ในอรรถอนสสวนะ (ไดยนมา) และอสสทเธยยะ (ไมเชอถอ) ทงหลาย.

นน อต นบาตคอ นน (วตตต) ยอมเปนไป อนมานานสสรณปรวตกกเนส ในอรรถ อนมานะ (คาดคะเน) อนสสรณะ (ระลกถง) และปรวตกกนะ (ปรวตก) ทงหลาย.

กสมา อต นบาตคอ นาม (วตตต) ยอมเปนไป การณปจฉเน ในอรรถการณปจฉนะ (ถามถงสาเหต).

ยสมา ตสมา ตถาห เตน อจเจเต นบาตทงหลายเหลานคอ ยสมา ตสมา ตถาห เตน (วตตนต) ยอมเปนไป การณจเฉทนตเถ ในอรรถการณจเฉทนะ (กำหนดเหต).

สห สทธ สม อมา อต นบาตทงหลายเหลานคอ สห สทธ สม อมา (วตตนต) ยอมเปนไป สมกรยาย ในอรรถสมกรยา (กระทำพรอมกน).

วนา รเต อต นบาตทงหลายเหลานคอ วนา รเต (วตตนต) ยอมเปนไป วปปโยเค ใน อรรถวปปโยคะ (แยก เวน ปราศจาก).

นานา ปถ นบาตทงหลายเหลานคอ นานา ปถ (วตตนต) ยอมเปนไป พหปปกาเร ใน อรรถพหปปการะ (หลายอยาง).

ปถ วส นบาตทงหลายเหลานคอ ปถ วส (วตตนต) ยอมเปนไป อสงฆาเต จ ในอรรถอสงฆาตะดวย (ไมรวมกน แยกไวตางหาก).

ทฏ€ ก นบาตทงหลายเหลานคอ ทฏ€ ก (วตตนต) ยอมเปนไป ชคจฉาย ในอรรถชคจฉา (นารงเกยจ นาชง).

ปน นบาตคอ ปน (วตตต) ยอมเปนไป อปป€เม ในอรรถอปปฐมะ (ไมใชครงแรก อก).

กถญจ นบาตคอ กถญจ (วตตต) ยอมเปนไป กจฉตเถ จ ในอรรถกจฉะ (ลำบาก ยาก).

ธา กขตต สกญจ นบาตทงหลายเหลานคอ ธา กขตต และ สก (วตตนต) ยอมเปนไป



สงขยาวภาเค ในอรรถสงขยาวภาคะ (แบงนบ).

อสก นบาตคอ อสก (วตตต) ยอมเปนไป อปปตเถ ในอรรถอสกะ (เลกนอย นดหนอย).

สณก นบาตคอ สณก (วตตต) ยอมเปนไป มนทตเถ ในอรรถมนทะ (คอย เบา).

ขปป อร ลห อาส ตณณ อจร นบาตทงหลายเหลานคอ ขปป อร ลห อาส ตณณ อจร (วตตนต) ยอมเปนไป สฆตเถ ในอรรถสฆะ (เรว ดวน พลน เรงรบ).

จร จรสส นบาตทงหลายเหลานคอ จร จรสส (วตตนต) ยอมเปนไป ทฆกาเล ในอรรถทฆกาละ (ตลอดกาลนาน).

เจ ยท นบาตทงหลายเหลานคอ เจ ยท (วตตนต) ยอมเปนไป สงกาวฏ€าเน ในอรรถสงกาวฏฐานะ (ตงอยในความสงสย ยงสงสย).

ธว นบาตคอ ธว (วตตต) ยอมเปนไป ถราวธารเณส ในอรรถถระ (มนคง) และอวธารณะ (ตดสน) ทงหลาย.

หา นบาตคอ หา (วตตต) ยอมเปนไป วสาเท ในอรรถวสาทะ (เหนดเหนอย).

ตณห นบาตคอ ตณห (วตตต) ยอมเปนไป อภาสเน ใสอรรถอภาสนะ (ไมพดจา นง).

สจฉ นบาตคอ สจฉ (วตตต) ยอมเปนไป ปจจกเข ในอรรถปจจกขะ (ประจกษ แจง).

มสา มจฉา อลก นบาตทงหลายเหลานคอ มสา มจฉา อลก (วตตนต) ยอมเปนไป อสจเจ ในอรรถอสจจะ (ไมจรง เทจ).

สวตถ นบาตคอ สวตถ (วตตต) ยอมเปนไป อาสสตเถ ในอรรถอาสสะ (ปรารถนาด) อจจาท ดงนเปนตน.

ตนตวานตวาปจจยนตา บทอนม ตน ตวา และ ตวาน ปจจยเปนทสดทงหลาย ภวนต ยอมเปนไป อสสกกนตเถ ในอรรถอสสกกนะ (พยายามอย ยงไมสำเรจประโยค ยงมกรยาหลง). ยถา เชน ปสสตน ปสสย ปสสตวาน ปสสตวา ทสวา ทสวาน ทสเสตวา ทาตน ทตวาน ทตวา อปาทาย ทาเปตวา วญญาเปตวา วเจยย วเนยย นหจจ สเมจจ อเปจจ อเปจจ อารพภ อาคมม อจจาท ดงนเปนตน.

ย บทใด นามาขยาโตปสคควนมตต อนพนแลวจากนาม อาขยาต และอปสค อพยยลกขณ มลกษณะไมถกจำแนกรป, ต สพพ บทนนทงปวง เวทตพพ อนนกศกษาพงทราบ นปาตปทนต วา “นบาตบท”.

บททไมใช นาม อาขยาต และอปสค มลกษณะคงทไมถกจำแนกรป ทานเรยกวา “นบาตบท”



จ จรง วตต (วจน) มคำททานกลาวไวแลว อต วา

ย บทใด มตต พนแลว ตสมา ปทตตยา จากบททง ๓ นน อพยยสลกขณ มลกษณะของตนไมเปลยนแปลงรป นปตต ยอมตกลง อนตรนตรา ในระหวางๆ, ต บทนน วตต ทานเรยก เนปาตกนต วา“นบาต”.

บทใด พนจากบททง ๓ นน เอกลกษณของตนไมเปลยนแปลงรป ตกลงในระหวางๆ นามและอาขยาต บทนน ทานเรยกวา “นบาต”

เนปาตกปท เนปาตกบท นฏ€ต จบแลว.

จบ นบาต

นามก นาม €ต อนทานจดวางไวแลว ปญจธา ๕ อยาง (อต) คอ ปลลงค ปลลงคนามดวย อตถลงค จ อตถลงคนามดวย นปสก นปงสกลงคนามดวย อถ นอกจากน อปร ตลงค จ ตลงคนามอนดวย อลงค จ อลงคนามดวย.

นาม ม ๕ อยาง คอ ปงลงค อตถลงค นปงสกลงค ตลงค และ อลงค

ทตโย นามกณโฑ นามกณฑท ๒ ปทรปสทธย ในคมภรปทรปสทธ

อต จบบรบรณ.

จบ นามกณฑท ๒ ในคมภรปทรปสทธ





ปทรปสทธแปลสททตถนยและโวหารตถนย

๒. นามกณฑ

ªÁÃÁ¹ÔÃØµµÔÈÖ¡ÉÒ ÇÑ ÁËÒ¸ÒµØ ¤³

Ð òõ

¾ÃÐÇÔ¹ÑÂ»�¯¡¾ÃÐÊØµµÑ¹µ»�®¡¾ÃÐÍÀÔ¸ÑÁÁ»�®¡

พระมหาสมปอง มทโตชมรมนรตตศกษา วดมหาธาต คณะ ๒๕ กรงเทพมหานคร

Documents

เนปาติกปทะ ๒. นามกัณฑ์€¦ · การจำแนกนามศัพท์รู้ง่าย (๑. ปุริสาทิคณะ)