ความเปนมา

และระบบการจดการศกษาไทย

ความเปนมาและระบบการจดการศกษาไทย

การจดการศกษาของประเทศไทยมววฒนาการมาตงแตสมยโบราณเรอยมาจนถงปจจบน ดวย

ความเชอทวาการศกษาจะชวยก าหนดทศทางของชาต เพอพฒนาคนไทยใหมความพรอมทจะเปนก าลง

ส าคญส าหรบการพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนา ส าหรบความเปนมาและระบบการจดการศกษาของ

ไทยนนมประวตทนาสนใจดงน

1. การศกษาของไทยสมยโบราณ (พ.ศ.1781 - พ.ศ. 2411)

การศกษาสมยนเปนการศกษาแบบสบทอดวฒนธรรมประเพณทมมาแตเดม จ าเปนทคนไทยใน

สมยนนตองขวนขวายหาความรจากผรในชมชนตางๆ ซงการศกษาในสมยนมบานและวดเปนศนยกลาง

ของการศกษา เชน บานเปนสถานทอบรมกลอมเกลาจตใจของสมาชกภายในบาน โดยมพอและแมท า

หนาทในการถายทอดอาชพและอบรมลกๆ สวนวงเปนสถานทรวมเอานกปราชญสาขาตางๆ มาเปน

ขนนางรบใชเบองพระยคลบาท โดยเฉพาะงานชางศลปหตถกรรมเพอสรางพระราชวงและประกอบ

พระราชพธตางๆ ซงเปนสถานททถายทอดความรตาง ๆ จากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง สวนวดเปน

สถานทประกอบพธกรรมทางศาสนา สวนพระจะท าหนาทในการอบรมสงสอนธรรมะแก

พทธศาสนกชน โดยเฉพาะผชายไทยมโอกาสไดศกษาธรรมะและบวชเรยน ในสงคมไทยจงนยมใหผชาย

บวชเรยนกอนแตงงานท าใหมคณธรรมและจตใจมนคงสามารถครองเรอนไดอยางมความสข

นอกจากนผทมาบวชเรยนมาแสวงหาความรเรองธรรมะในวดแลว ยงสามารถแลกเปลยนและถายทอด

ความรในดานศลปวทยาการตาง ๆ ทเคยไดอบรมจากครอบครวมา จะเหนไดวาสถาบนทงสามนลวน

แตม บทบาทในการศกษาอบรมส าหรบคนไทยในสมยนน ในการถายทอดจากคนรนหนงไปสคนอกรน

หนง นอกจากนในชมชนตาง ๆ กมภมปญญามากมายซงมปราชญแตละสาขาวชา เชน ดานการ

กอสราง หตถกรรม ศลปกรรม ประตมากรรม และแพทยแผนโบราณเปนตน สวนพระมหากษตรย

ในสมยนมพระราชกรณยกจอนเปนประโยชนตอการจดการศกษาในสมยนนและมอทธพลตอมา

กลาวคอ พอขนรามค าแหงมหาราชและพระมหาธรรมราชาท 1 (พระเจาลไท) ซงพระราชกรณยกจท

ส าคญ เชน การประดษฐอกษรไทยขนครงแรก โดยทรงดดแปลงมาจากตวหนงสอขอมและมอญ อน

เปนรากฐานดานอกษรศาสตรจนน ามาสการพฒนาปรบปรงเปนอกษรไทยในปจจบน ศลาจารกหลกท

1 จงเปนศลาจารกทจารกเปนอกษรไทยใหความรเกยวกบประวตความเปนมาของสโขทยในดาน

ประวตศาสตรสวนการบ ารงพทธศาสนาในรชกาลพระมหาธรรมราชาท 1 ( พระเจาลไท) ท าให

พระพทธศาสนาเจรญรงเรองมากในสมยน ดวยเหตผลทวาพระองคทรงสละราชยสมบตออกบวชเปน

พระภกษชวระยะหนง นบเปนแบบอยางของการบวชเรยนในสมยตอมา การทพระองคทรงจดระเบยบ

การปกครองคณะสงฆโดยก าหนดใหการปกครองสงฆออกเปนสองคณะ กลาวคอ คณะอรญวาสและ

คณะคามวาส และการทพระองคทรงพระนพนธหนงสอไตรภมพระรวง ซงเปนหนงสอเกยวกบ

พระพทธศาสนาทมงเนนการสอนศลธรรมใหราษฎรประพฤตแตสงทดงามละเวนความชว ผประพฤตด

จะไดขนสวรรคผประพฤตชวจะตองตกนรก ซงพระองคทรงบรรยายไวอนนาสะพรงกลวนบเปน

วรรณคดรอยแกวทมความส าคญทสดในสมยสโขทย โดยกลาวถงโลกมนษย สวรรคและนรกเปน

วรรณคดทไดรบการกลาวอางถงในวรรณกรรมตางๆ และเปน วรรณคดทมความส าคญตอค าสอนใน

พทธศาสนามาจนถงปจจบนน

1.1 การศกษาในสมยสโขทย (พ.ศ. 1781 พ.ศ. 1921) มลกษณะการจดการศกษาดงน

1. รปแบบการจดการศกษา แบงออกเปน 2 ฝาย

เนองจากอาณาจกรแบงออกเปน 2 สวน ไดแก สวนทหนงเปนการจดการศกษาส าหรบผชายท

เปนทหาร เชน มวย กระบ กระบองและอาวธตางๆ ตลอดจนวธการบงคบมา ชาง ต าราพชยยทธซง

เปนวชาชนสงของผทจะเปนแมทพนายกอง ในดานของพลเรอน เปนการจดการศกษาใหแกพลเรอน

ผชายเรยนคมภรไตรเวทโหราศาสตร เวชกรรม ฯลฯ สวนพลเรอนผหญงใหเรยนวชาชางสตร การปก

การยอม การเยบ การถกทอ นอกจากนนมการอบรมบมนสย กรยามารยาท การท าอาหารการกนเพอ

เตรยมตวเปนแมบานแมเรอนทดตอไป และสวนทสองคอฝายศาสนาจกร เปนการศกษาเกยวกบ

พระพทธศาสนาการจดการศกษาในสมยสโขทย จงเปนการจดการศกษาทเนนพระพทธศาสนาและ

ศลปศาสตร สมยนพอขนรามค าแหงไดน าชางชาวจนเขามาเผยแพรการท าถวยชามสงคโลกใหแกคน

ไทย และหลงจากททรงคดประดษฐอกษรไทยแลวงานดานอกษรศาสตรเจรญขน มการสอนภาษาไทย

ในพระบรมมหาราชวง มวรรณคดทส าคญ คอ หนงสอไตรภมพระรวงและต ารบทาวศรจฬาลกษณ

2. สถานศกษา ส าหรบสถานศกษาในสมยน ประกอบดวย

- บาน เปนสถาบนสงคมพนฐานทชวยท าหนาทในการถายทอดความรดานอาชพตาม

บรรพบรษ เชน การกอสรางบานเรอน ศลปะการปองกนตวส าหรบลกผชาย และการบานการเรอน

เชน การจบพล การท าอาหารและการทอผาส าหรบลกผหญง เปนตน

- ส านกสงฆ เปนสถานศกษาทส าคญของราษฎรทวไป ท าหนาทขดเกลาจตใจ และแสวงหา

ธรรมะตางๆ

- ส านกราชบณฑต เปนบานของบคคลทประชาชนยกยองวามความรสง บางคนกเปนขนนางม

ยศถาบรรดาศกด บางคนกเคยบวชเรยนแลวจงมความร แตกฉานในแขนงตางๆ

- พระราชส านก เปนสถานศกษาของพระราชวงศและบตรหลานของขนนางในราชส านกม

พราหมณหรอราชบณฑตเปนครสอน

3. วชาทสอน ไมไดก าหนดตายตว พอแบงออกไดดงน

. - วชาความรสามญ สนนษฐานวาในชวงตนสโขทยใชภาษาบาล และสนสกฤตในการศกษา

ตอมาในสมยหลงจากทพอขนรามค าแหงไดทรงประดษฐอกษรไทยขนใชเมอ พ.ศ. 1826 จงมการเรยน

ภาษาไทยกน

- วชาชพ เรยนกนตามแบบอยางบรรพบรษ ตระกลใดมความช านาญดานใดลกหลานจะม

ความถนดและประกอบอาชพตามแบบอยางกนมา เชน ตระกลใดเปนแพทยกจะสอนบตรหลานใหเปน

แพทย

- วชาจรยศกษา สอนใหเคารพนบถอบรรพบรษ การรจกกตญญรคณการรกษา

ขนบธรรมเนยมประเพณดงเดม และการรจกท าบญใหทาน ถอศลในระหวางเขาพรรษา เปนตน

- วชาศลปะปองกนตว เปนการสอนใหรจกการใชอาวธ การบงคบสตวทใชเปนพาหนะในการ

ออกศกและต าราพชยยทธ

1.2 การศกษาในสมยอยธยา (พ.ศ. 1893 - พ.ศ. 2310)

กรงศรอยธยาซงเปนราชธานอนยาวนาน 417 ป ซงมความเจรญทงทางดานการเมอง

เศรษฐกจและสงคม การเปลยนแปลงดงกลาวนบเกดจากมชนชาตตาง ๆ ในเอเชยเขามาตดตอคาขาย

และเขามาเพอตงหลกแหลงหากนในดนแดนไทย เชน จน มอญ ญวน เขมร อนเดยและอาหรบ และ

ตงแตรชสมยพระรามาธบดท 2 ชาตตะวนตกไดเรมเขามาตดตอคาขาย เชน ชาตโปรตเกสเขามาเปน

ชาตแรก และมชนชาตอน ๆ ตดตามมา เชน ฮอลนดา ฝรงเศส องกฤษ เปนตน มผลใหการศกษาไทยม

ความเจรญขน โดยเฉพาะใน รชสมยสมเดจพระเจาปราสาททองและสมเดจพระนารายณมหาราช

ลกษณะการจดการศกษาสมยกรงศรอยธยา มดงน

. 1. รปแบบการจดการศกษา มดงน

- การศกษาวชาสามญ เนนการอาน เขยน เรยนเลข อนเปนวชาพนฐานส าหรบการ

ประกอบสมมาอาชพของคนไทย พระโหราธบดไดแตงแบบเรยนภาษาไทย ชอ จนดามณ ถวายสมเดจ

พระนารายณมหาราชซงใชเปนแบบเรยนสบมาเปนเวลานาน

- การศกษาทางดานศาสนา วดยงมบทบาทมากในสมยสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ

พระองคทรงสงเสรมพทธศาสนาโดยทรงวางกฎเกณฑไววาประชาชนคนใดไมเคยบวชเรยนเขยนอานมา

กอน จะไมทรงแตงตงใหเปนขาราชการและในสมยสมเดจพระนารายณมหาราชเปนตนมา มนกสอน

ศาสนาหรอมชชนนารไดจดตงโรงเรยนสอนหนงสอและวชาอน ๆ ขนเรยกโรงเรยนมชชนนารนวา

โรงเรยนสามเณร เพอชกจงใหชาวไทยหนไปนบถอศาสนาครสต

- การศกษาทางดานภาษาศาสตรและวรรณคด ปรากฏวามการสอนทงภาษาไทยบาล

สนสกฤต ฝรงเศส เขมร พมา มอญ และภาษาจน ในรชสมยสมเดจ พระนารายณมหาราชมวรรณคด

หลายเลม เชน เสอโคค าฉนท สมทรโฆษค าฉนท อนรทธค าฉนท และก าสรวลศรปราชญ เปนตน

- การศกษาของผหญง มการเรยนวชาชพ การเรอนการครว ทอผา ตลอดจน

กรยามารยาท เพอปองกนไมใหเขยนเพลงยาวโตตอบกบผชาย แตผหญงทอยใน ราชตระกลเรมเรยน

ภาษาไทยตลอดทงการประพนธดวย ในสมยนโปรตเกสเปนชาตแรกทน าวธการท าขนมหวานทใชไขมา

เปนสวนผสม เชน ทองหยบ ฝอยทอง มาเผยแพรจนขนมเหลานเปนเอกลกษณขนมหวานของไทยใน

ปจจบน

- การศกษาวชาการดานทหาร มการจดระเบยบการปกครองในแผนดน สมเดจพระ

บรมไตรโลกนาถทรงแยกราชการฝายทหารและฝายพลเรอนออกจากกน หวหนาฝายทหารเรยกวา

สมหกลาโหม ฝายพลเรอนเรยกวา สมหนายก ในรชสมยพระรามาธบดท 2 ทรงจดวางระเบยบ

ทางดานการทหาร มการท าบญช คอ การเกณฑคนเขารบราชการทหาร ผชายอายตงแต 13 ปขนไปถง

60 ป เรยกวาไพรหลวง เชอวาตองมการศกษาวชาการทหาร เปนการศกษาดานพลศกษาส าหรบผชาย

ฝกระเบยบวนยเพอฝกอบรมใหเปนก าลงส าคญของชาต

2. สถานศกษา ในสมยกรงศรอยธยานยงคงเหมอนกบสมยสโขทยทตางออกไป คอ ม

โรงเรยนมชชนนาร เปนโรงเรยนทชาวตะวนตกไดเขามาสรางเพอเผยแพรศาสนาและขณะเดยวกนก

สอนวชาสามญดวย

3. เนอหาวชาทสอน มสอนทงวชาชพและวชาสามญ กลาวคอ

- วชาสามญ มการเรยนวชาการอาน เขยน เลข ใชแบบเรยนภาษาไทยจนดามณ

- วชาชพเรยนรกนในวงศตระกล ส าหรบเดกผชายไดเรยนวชาวาดเขยน แกะสลก และ

ชางฝมอตาง ๆ ทพระสงฆเปนผสอนให สวนเดกผหญงเรยนรการบานการเรอนจากพอแม สมยตอมา

หลงชาตตะวนตกเขามาแลวมการเรยนวชาชพชนสงดวย เชน ดาราศาสตร การท าน าประปา การท าปน

การพาณชย แพทยศาสตร ต ารายา การกอสราง ต าราอาหาร เปนตน

- ดานอกษรศาสตร มการศกษาดานอกษรศาสตร มวรรณคดหลายเลมทเกดขน เชน

สมทรโฆษ ค าฉนท และก าสรวลศรปราชญ เปนตน อกทงมการสอนภาษาไทย บาล สนสกฤต ฝรงเศส

เขมร พมา มอญ และจน

- วชาจรยศกษา เนนการศกษาดานพระพทธศาสนามากขน เชนในสมยพระเจาอยหว

บรมโกศ ทรงกวดขนในเรองการศกษาหลกธรรมของพระพทธศาสนามาก มการก าหนดใหผชายทเขา

รบราชการทกคนจะตองเคยบวชเรยนมาแลว เกดประเพณการอปสมบทเมออายครบ 20 ป นอกจากน

ในสมยสมเดจพระนารายณทรงใหเสรภาพไมกดกนศาสนา ทรงอปถมภพวกสอนศาสนา เพราะทรง

เหนวาศาสนาทกศาสนาตางสอนใหคนเปนคนด

- วชาพลศกษายงคงเหมอนสมยสโขทย

1.3 การศกษาในสมยธนบรและรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2311 พ.ศ. 2411)

การศกษาในสมยนเชนเดยวกบสมยอยธยา บานและวดยงคงมบทบาทเหมอนเดม การจดการ

ศกษาใน ชวงน มดงน

(1) สมยพระเจากรงธนบรเปนระยะเกบรวบรวมสรรพต าราจากแหลงตาง ๆ ทรอดพน

จากการท าลายของพมา เนนการท านบ ารงต าราทางศาสนา ศลปะและวรรณคด

(2) สมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก ทรงฟนฟการศกษาดานอกษร

ศาสตร วรรณคด มการแตงรามเกยรตไดเคาโครงเรองมาจากอนเดยเรอง รามายณะ ศลปะ กฎหมาย

เชน กฎหมายตรา3ดวง และหลกธรรมทางศาสนา มการสงคายนาพระไตรปฎก

(3) สมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เรมมชาวยโรปเชน ชาตโปรตเกสเขา

มาตดตอทางการคากบไทยใหม หลงจากเลกราไปเมอประมาณปลายสมยอยธยา และชาตอน ๆ ตาม

เขามาอกมากมาย เชน องกฤษ ฝรงเศส ฮอลนดา เปนตน เนองจากยโรปมการปฏวตอตสาหกรรมท า

ใหเปลยนระบบการผลตจากการใชมอมาใชเครองจกร พลงงานจากไอน าสามารถผลตสนคาไดมากขน

จงตองหาแหลงระบายสนคา ในสมยนไดสงเสรมการศกษาทงวชาสามญ โหราศาสตร ดาราศาสตร

จรยศาสตร มการตงโรงทานหลวงขนในพระบรมมหาราชวงเปนทใหการศกษา

(4) สมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ทรงสงเสรมการศกษาดานศาสนาเปน

พเศษ มการจารกวชาความรสามญและวชาชพลงในแผนศลาประดบไวตามระเบยงวดพระเชตพนจนม

ผกลาววาเปนมหาวทยาลยแหงแรกของไทย มการใชหนงสอไทยชอ ประถม ก กา และประถมมาลา

นบเปนแบบเรยนเลมท 2 และ 3 ตอจากจนดามณของพระโหราธบด ตอมานายแพทย ด บ บรดเลยได

น ากจการแพทยสมยใหม เชน การผาตดเขามารกษาคนไขและการตงโรงพมพหนงสอไทยเปนครงแรก

ในปพ.ศ. 2379 โดยรบจางพมพเอกสารทางราชการเรองหามสบฝน จ านวน 9,000 ฉบบ เมอปพ.ศ.

2382

(5) สมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ในสมยนชาวยโรป และอเมรกนเรมเขา

มาตดตอคาขายและสอนศาสนา มการน าวทยาการสมยใหม ๆ เขามาปรบใชในเมองไทยเพมขน และ

พระองคทรงเหนความส าคญของการศกษาจงทรงจางนางแอนนา เอช เลยวโนเวนส มาสอนสมเดจ

พระเจาลกยาเธอ เมอ พ.ศ. 2405 จนรอบรภาษาองกฤษเปนอยางด ลกษณะการจดการศกษาเปน

แบบเดมทงวดและบาน ในสวนวชาชพและวชาสามญ มอกษรศาสตร ธรรมชาตวทยาหรอวทยาศาสตร

การศกษาของไทยสมยโบราณ (พ.ศ. 1780 - พ.ศ. 2411 ) ยงเนนการจดการศกษาทวดและบาน โดยม

หลกสตรเกยวกบการอานและเขยนภาษาไทยทงในดานโคลง ฉนท กาพย กลอน โหราศาสตร และไสย

ศาสตรจากอาศยคมภรทางพระพทธศาสนา มาจนกระทงในสมยพระนารายณมหาราชเรมใชหนงสอ

จนดามณเลมแรก ตอมามประถม ก กา และประถมมาลา สวนครผสอนไดแก พระภกษ นกปราชญ

ราชบณฑต พอแม ชางวชาชพตางๆ ส าหรบการวดผลไมมแบบแผนแตมกจะเนนความจ าและ

ความสามารถในการประกอบอาชพจงจะไดรบการยกยองและไดรบราชการ

2. การศกษาของไทยสมยปฏรปการศกษา (พ.ศ. 2412 พ.ศ. 2475)

มงใหคนเขารบราชการและมความรทดเทยมฝรง (แบงออกเปน 3 ชวง ดงน )

2.1 การศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

หลงจากทพระองคไดครองราชยแลว กไดทรงปรบปรงประเทศใหเจรญรงเรองในทกๆ ดาน ทง

ในดานการปกครอง การศาล การคมนาคมและสาธารณสข เปนตน โดยเฉพาะดานการศกษานน

พระองคไดทรงตระหนก เพอปรบปรงคนในประเทศใหมความรความสามารถจะชวยให ประเทศชาตม

ความเจรญกาวหนาในทกๆ ดาน ดงพระราชด ารสทวา “ วชาหนงสอเปนวชาทนานบถอและเปนทนา

สรรเสรญมาแตโบราณวา เปนวชาอยางประเสรฐซงผยงใหญนบแต พระมหากษตรยเปนตนมา

ตลอดจนราษฎรพลเมองสมควรและจ าเปนจะตองรเพราะเปนวชาทอาจท าใหการทงปวงส าเรจในทกสง

ทกอยาง” (ประไพ เอกอน. 2542 : 83 - 84) การทพระองคทรงเหนความส าคญของการศกษา จงไดม

การจดการศกษาอยางมระเบยบแบบแผน (Formal education) มโครงการศกษาชาต มโรงเรยนเกดขน

ในวงและในวด มการก าหนดวชาทเรยน มการเรยนการสอบไล และมทนเลาเรยนหลวงใหไปศกษาวชา

ณ ตางประเทศ ซงปจจยทมผลในการปฏรปการศกษาในครงนมหลายปจจย เชน

(1) แนวคดและวทยาการตางๆ ของชาตตะวนตก ซงคณะมชชนมารไดน าวทยาการเขา

มาเผยแพรในดานการแพทย การพมพหนงสอและระบบโรงเรยนของพวกสอนศาสนา ตงแตสมย

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวและพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวสบเนองมาถงในสมย

น เปนเหตใหไทยตองรบและปรบปรงแนวคดในการจดการศกษาขนเพอประโยชนในการพฒนา

ประเทศ

(2) ภยจากการคมคามของประเทศมหาอ านาจในตนครสตศตวรรษท 19หรอปลาย

พทธศตวรรษท 24 ลทธจกรพรรดนยมก าลงแผขยายมายงประเทศตางๆ ในเอเชยซงประเทศเพอนบาน

เชน พมา ญวน เขมรและมลายเปนตน ตางตกอยภายใตการปกครองของประเทศมหาอ านาจ สวน

ประเทศไทยมจดออนทงในเรองความลาหลง ระบบการปกครองและการก าหนดเขตแดนทชดเจน

พระองคจงทรงหวงใยบานเมอง จงด าเนนนโยบายตางประเทศแบบประณประนอมและเรงปรบปรง

ประเทศ โดยเนนการ ศกษาของชาต

(3) ความตองการบคคลทมความรความสามารถ เขามารบราชการเนองจากพระองค

ทรงปรบปรงและขยายงานในสวนราชการตางๆ จงจ าเปนตองจดตงโรงเรยนเพอสอนคนใหเขามารบ

ราชการ

(4) โครงสรางของสงคมไทยไดมการเปลยนแปลง โดยมการเลกทาสและมการตดตอ

กบตางประเทศมากขน วฒนธรรมแบบอยางตะวนตกไดแพรหลายจงจ าเปนตองการปรบปรงการศกษา

เพอใหประชาชนไดรบการศกษาเพมขน

(5) การทพระองคไดเสดจตางประเทศทงในเอเชยและยโรป ท าใหไดแนวความคดเพอ

น ามาปฏรปการศกษาและใชเปนแนวทางพฒนาบานเมอง

- การจดตงสถานศกษาป พ.ศ. 2414 จดตงโรงเรยนหลวงขนในพระบรมมหาราชวง

เพอฝกคนใหเขารบราชการ มพระยาศรสนทรโวหาร (นอย อาจารยางกร) ในขณะนนเปนหลวงสาร-

ประเสรฐเปนอาจารยใหญ โดยมการสอนหนงสอไทย การคดเลข และขนบธรรมเนยมราชการ

นอกจากมการจดตงโรงเรยนหลวงส าหรบสอนภาษาองกฤษในพระบรมมหาราชวง เกดจากแรงผลกดน

ทางการเมองทสงผลใหไทยตองเรยนรภาษาองกฤษ เพอจะไดเจรจากบมหาอ านาจตะวนตก และมการ

สงนกเรยนไทยไปศกษาวชาครทประเทศองกฤษป พ.ศ. 2423 จดตงโรงเรยนสนนทาลยใน

พระบรมมหาราชวงเปนโรงเรยนสตร ป พ.ศ. 2424 ปรบปรงโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบใหเปน

โรงเรยนนายทหารมหาดเลก ตอมาไดกลายเปนโรงเรยนขาราชการพลเรอนในป พ.ศ. 2453 และ

ป พ.ศ. 2459 ไดตงเปนจฬาลงกรณมหาวทยาลยป พ.ศ. 2425 จดตงโรงเรยนแผนท

และในป พ.ศ.2427 จดตงโรงเรยนหลวงส าหรบราษฎรขนตามวดในกรงเทพมหานครหลายแหง และ

แหงแรก คอ โรงเรยนมหรรณพาราม ป พ.ศ. 2432 ตงโรงเรยนแพทยขน เรยกวา โรงเรยนแพทยากร

ตงอยทรมแมน าหนาโรงพยาบาลศรราช ใชเปนทสอนวชาแพทยแผนปจจบน ป พ.ศ. 2435 จดตง

โรงเรยนมลศกษาขนในวดทวไปทงในกรงเทพมหานครและหวเมอง โดยประสงคจะขยายการศกษาเลา

เรยนหนงสอไทยใหแพรหลายเปนแบบแผนยงขน และตงโรงเรยนฝกหดครเปนแหงแรกทต าบลโรงเลยง

เดก ตอมายายไปอยทวดเทพศรนทราวาส ป พ.ศ. 2437 นกเรยนฝกหดครชดแรก 3 คนส าเรจ

การศกษาไดรบประกาศนยบตรเปนครสอนภาษาไทยและภาษาองกฤษ ป พ.ศ. 2449 ยายโรงเรยน

ฝกหดคร ซงตงอยทวดเทพศรทราวาส ไป รวมกบโรงเรยนฝกหดครฝงตะวนตก (บานสมเดจ

เจาพระยา) ปรบปรงหลกสตรใหสงขนเปน โรงเรยนฝกหดอาจารยสอนหลกสตร 2 ป รบนกเรยนท

ส าเรจมธยมศกษา ป พ.ศ. 2456 ตงโรงเรยนฝกหดครหญงขนเปนครงแรกทโรงเรยนเบญจมราชาลย

- การบรหารการศกษาเมอจ านวนโรงเรยนเพมมากขนจงจ าเปนตองมหนวยงาน

รบผดชอบการศกษาเปนสวนหนงตางหาก เชน ป พ.ศ. 2430 ทรงโปรดเกลา ฯ ใหตงกรมศกษาธการ

โดนโอนโรงเรยนทสงกดกรมทหารมหาดเลกมาทงหมด ใหกรมหมนด ารงราชานภาพเปนผบญชาการ

อกต าแหนงหนง ป พ.ศ. 2432 รวมกรมศกษาธการเขาไปอยในบงคบบญชาของกรมธรรมการ และ ป

พ.ศ. 2435 ประกาศตงกระทรวงธรรมการ มเจาพระยาภาสกรวงศ (พร บนนาค) เปนเสนาบด มหนาท

ในการจดการศกษา การพยาบาล พพธภณฑและศาสนา

- การจดแบบเรยนหลกสตรและการสอบไลป พ.ศ. 2414 ทรงพระกรณาโปรดเกลา

ฯ ใหพระยาศรสนทรโวหาร(นอย อาจารยางกร) เรยบเรยงแบบเรยนหลวงขน 1 เลม ชดมลบรรพกจ

เพอใชเปนบทหลกสตรวชาชนตนป พ.ศ. 2427 ก าหนดหลกสตรชนประโยคหนง โดยอนโลมตาม

แบบเรยนหลวงหกเลม นบเปนปแรกทจดใหมการสอบไลวชาสามญ และมการก าหนดหลกสตรชน

ประโยคสอง ซงเปนหลกสตรทเกยวกบวชาสามญศกษา หมายถง ความรตาง ๆ ทตองการใชส าหรบ

เสมยนในราชการพลเรอนตามกระทรวงตาง ๆป พ.ศ. 2431 กรมศกษาธการ จดท าแบบเรยนเรวใชแทน

แบบเรยนหลวงชดเดม ผแตงคอ พระองคเจาดศวรกมาร (กรมพระยาด ารงราชานภาพ) 1 ชด ม 3 เลม

ป พ.ศ. 2433 ประกาศใชพระราชบญญตวชา พ.ศ. 2433 มผลท าใหหลกสตรภาษาไทยแบงออกเปน 3

ประโยค หลกสตรภาษาองกฤษแบงออกเปน 6 ชน ป พ.ศ. 2434 ไดแกไขการสอบไลจากเดมปละครง

เปนปละ 2 ครงเพอไมใหนกเรยนเสยเวลานานเกนไป

..

2.2 การศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

1. ปจจยทมอทธพลตอการจดการศกษา มดงน

- พระบรมราชโชบายในการปกครองประเทศ เพอใหประเทศมความเจรญกาวหนาทดเทยม

กบนานาประเทศ โดยการสงทหารไปรวมกบฝายสมพนธมตรในสงครามโลกครงท 1 นอกจากน

พระองคทรงสรางความรสกชาตนยมในหมประชาชนชาวไทยโดยมสาระส าคญของอดมการณชาตนยม

คอ ความรกชาต ความจงรกภกดตอพระมหากษตรยและความยดมนในพทธศาสนา

- พระองคทรงศกษาวชาการจากตางประเทศ และเมอเสดจกลบมาแลวพระองคไดทรงน าเอา

แบบอยางและวธการทเปนประโยชนมาใชเปนหลกในการปรบปรงการศกษา เชน ทรงน าเอาแบบอยาง

และวธการทเปนประโยชนมาใชเปนหลกในการปรบปรงการศกษา เชน ทรงน าเอาวชาลกเสอจาก

ประเทศองกฤษเขามาจดตงกองเสอปา พระองคทรงเปนนกปราชญโดย ทรงแปลวรรณคดตางประเทศ

เปนภาษาไทยและทรงนพนธวรรณคดไวหลายเรอง

- ผลอนเนองจากการจดการศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เมอ

คนสวนมากทไดรบการศกษา มความรและแนวคดเกยวกบการปกครองประเทศในระบอบรฐธรรมนญ

ในระบบรฐสภา จงมความปรารถนาจะเปลยนแปลงการปกครองไปเปนระบอบประชาธปไตย และ

ปญหาอนเกดจากคนลนงานและคนละทงอาชพและถนฐานเดม มงทจะหนเขาสอาชพราชการมาก

เกนไป

2. ววฒนาการในการจดการศกษา มดงน

ป พ.ศ. 2453 ประกาศตงโรงเรยนขาราชการพลเรอนเพอฝกคนเขารบราชการตามกระทรวง

ทบวง กรมตาง ๆ และตอมาป พ.ศ. 2459 ไดประกาศยกฐานะโรงเรยนขาราชการพลเรอนน ขนเปน

จฬาลงกรณมหาวทยาลย นบเปนมหาวทยาลยแหงแรกของประเทศไทยป พ.ศ. 2454 ตงกองลกเสอ

หรอเสอปาขนเปนครงแรกโครงการศกษา พ.ศ. 2456 และฉบบแกไข พ.ศ. 2458 โดยมงใหประชาชนม

ความรทางดานการท ามาหาเลยงชพตามอตภาพของตน พยายามทจะเปลยนคานยมของประชาชน

ไมใหมงทจะเขารบราชการอยางเดยว ป พ.ศ. 2459 จดตงกองลกเสอหญงและอนกาชาดโรงเรยน

กลสตรวงหลงและไดจดตงกองลกเสอหญงขน เรยกวา เนตรนาร ป พ.ศ. 2461 มการปรบปรงและ

ขยายฝกหดครขนโดยโอนกลบมาขนกบกระทรวงศกษาธการ ซงเดมเปนแผนกหนงของโรงเรยน

ขาราชการพลเรอน ป พ.ศ. 2461 ประกาศใชพระราชบญญตโรงเรยนราษฎร และ ป พ.ศ. 2464

ปรบปรงโครงการศกษาชาต โดยวางโครงการศกษาขนใหมเพอสงเสรมใหท ามาหาเลยงชพ

นอกเหนอจากท าราชการ ป พ.ศ. 2464 ใชพระราชบญญตประถมศกษาบงคบใหเดกทกคนทมอาย 7

ป บรบรณหรอยางเขาปท 8 ใหเรยนอยในโรงเรยนจนถงอาย 14 ปบรบรณหรอยางเขาปท 15 โดยไม

ตองเสยคาเลาเรยน และมการเรยกเกบเงนศกษาพลจากประชาชนคนละ 1- 3 บาทเพอน าไปใชจายใน

การจดด าเนนการประถมศกษา

2.3 การจดการศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

1. ปจจยทมอทธพลตอการจดการศกษาในสมยนมดงน

- ปญหาสบเนองจากการประกาศใชกฎหมายการศกษา คอพระราชบญญตประถมศกษา ท า

ใหการศกษาแพรหลายออกไป แตขาดความพรอมทางดานงบประมาณการศกษา

- ปญหาการเมองทเกดขนภายในประเทศ มกลมผตนตวทางการเมองในกรงเทพมหานคร

เรยกรองใหมการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง มการวพากษวจารณระบอบ

สมบรณาญาสทธราช

- ปญหาสบเนองจากอทธพลจกรวรรดนยมตะวนตก ซงตกคางมาตงแตรชกาลกอน ๆ

- ปญหาสบเนองจากภาวะเศรษฐกจตกต า ในระหวาง พ.ศ.2463 - พ.ศ. 2474 เศรษฐกจของ

ประเทศตกต า จนเปนเหตใหรฐบาลตองตดทอนรายจายลง มการยบหนวยงานและปลดขาราชการออก

สรางความไมพอใจใหกบรฐบาลระบอบสมบรณาญาสทธราชย

2. ววฒนาการการจดการศกษาในสมยน มดงน

- ป พ.ศ. 2469 เปลยนชอกระทรวงธรรมการอยางเดม

- ป พ.ศ. 2473 ยกเลกการเกบเงนศกษาพลคนละ 1 - 3บาท จากผชายทกคนทมอายระหวาง

16 - 60 ป โดยใชเงนจากกระทรวงพระคลงมหาสมบตอดหนนการศกษาแทน

- ป พ.ศ. 2474 ปรบปรงกระทรวงธรรมการเพอใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจตกต าของ

ประเทศ โดยยบกรมสามญศกษาในตอนนน กระทรวงธรรมการจงมหนวยงานเพยง 3 หนวยคอ

กองบญชาการ กองตรวจการศกษากรงเทพ ฯ และกองสขาภบาลโรงเรยน

- ยกเลกระเบยบวาดวยการควบคมแบบเรยน

3. การศกษาสมยการปกครองระบอบรฐธรรมนญ (พ.ศ. 2475 ปจจบน)

1. ปจจย ของไทยทมอทธพลตอการจดการศกษา

(1) นโยบายการจดการศกษาของคณะราษฎร ประเทศไทยไดเปลยนแปลงการปกครอง

จากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตยเมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 คณะ

ราษฎรซงเปนกลมบคคลทรวมตวกนเปลยนแปลงการปกครอง ไดวางเปาหมายส าคญหรออดมการณ

ของคณะราษฎร มปรากฏอยในหลก 6 ประการ ขอท 6 จะตองใหการศกษาอยางเตมทแกราษฎร

เพราะคณะราษฎรมความเหนวาการทจะใหประชาชนมความรความเขาใจเรองการปกครองระบอบ

ประชาธปไตย จ าเปนตองจดการศกษาใหกบประชาชนอยางทวถง เมอประชาชนมการศกษาดยอมจะ

ท าใหประเทศชาตเจรญขนดวย ดงจะเหนไดจากค าแถลงนโยบายของรฐบาลพระยามโนปกรณนตธาดา

พ.ศ. 2475 กลาวไววา การจดการศกษาเพอจะใหพลเมองไดมการศกษาโดยแพรหลาย กจะตอง

อนโลมตามระเบยบการปกครองทใหเขาลกษณะเกยวกบแผนเศรษฐกจแหงชาต หลกสตรของโรงเรยน

และมหาวทยาลยจะตองขยายใหสงขนเทาเทยมอารยประเทศ ในการนจะตองเทยบหลกสตรของนานา

ประเทศ หลกสตรใดสงถอตามหลกสตรนน” รฐบาลชดตอๆ มากไดพยายามทจะไดจดการศกษาให

ทวถงในหมประชาชนทวไป ถาวเคราะหดจากค าแถลงนโยบายของรฐบาลพบวา ไดตงความหวงเรอง

การศกษาไวสงเกนไปจะใหเทาเทยมอารยประเทศ ซงสภาวการณในประเทศขณะนนยงไมมความพรอม

โดยเฉพาะดานเศรษฐกจซงเปนปญหาใหญของประเทศในขณะนน เปนผลใหเกดปญหาในการจด

การศกษานบแตนนเปนตนมา

(2) การเกดสงครามโลกครงทสอง พ.ศ. 2484 - พ.ศ. 2488 ประเทศไทยตกอยใน

ภาวะสงครามโลกครงทสอง ซงมผลกระทบกระเทอนตอประเทศไทยอยางรนแรงทงดานเศรษฐกจ

สงคมและการศกษา หลงสงครามโลกครงทสอง ประเทศไทยไดรบความเสยหาย อนสบเนองมาจาก

สงครามโลกครงทสอง จงจ าเปนตองกเงนจากธนาคารโลกเพอน ามาใชในการพฒนาประเทศและ

ประเทศไทยสมครเปนสมาชกองคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต ท าให

ประเทศไทยไดรบความชวยเหลอในดานตางๆ ตลอดจนแนวคดใหม ๆมาใชในการพฒนาประเทศ ท าให

แนวคดทางการศกษาของไทยเรมเปลยนแปลงจากเดมเปนอยางมาก

2. ววฒนาการการจดการศกษา มดงน

(1) มการประกาศใชแผนการศกษาชาต หลงเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบ

ประชาธปไตยแลว โดยจดตงคณะกรรมการการศกษาและทรงพระกรณาโปรดเกลา ๆ ใหตงสภา

การศกษา พ.ศ. 2475 ประกาศใชแผนการศกษาชาต ตอมามการปรบปรงการจดการศกษาภาคบงคบ

จาก 6 ป เหลอ 4 ป และประกาศใชแผนการศกษาชาต พ.ศ. 2479

(2) การมอบใหทองถนจดการศกษา พ.ศ. 2476 และยกฐานะทองถนขนเปนเทศบาล

ตราพระราชบญญตเทศบาลขน และเทศบาลไดจดการศกษาอยางแทจรงใน พ .ศ. 2478

(3) การปรบปรงหนวยงานทมสวนรบผดชอบในการจดการศกษาและเหตการณส าคญ

ทางการศกษา ดงเชน ป พ.ศ. 2476 มการปรบปรงสวนราชการในกระทรวงธรรมการและประกาศตง

มหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมอง ป พ.ศ. 2477 โอนคณะนตศาสตรในจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ไปสมทบกบมหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมอง ป พ.ศ. 2478 ประกาศใชพระราชบญญต

ประถมศกษาทวประเทศ ป พ.ศ. 2488 ประกาศใชพระราชบญญตครพทธศกราช 2488 ป พ.ศ. 2494

มการประกาศใชแผนการศกษาแหงชาต ฉบบท 1 ปพ.ศ.2503 ประกาศใชแผนการศกษาแหงชาต ฉบบ

ท2 ปพ.ศ.2520 ประกาศใชแผนการศกษาแหงชาต ฉบบท3 และปจจบนก าลงใชแผนการศกษา

แหงชาต พ.ศ. 2535 ฉบบท 4 และ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 การปฏวตเมอเดอน

ตลาคม 2501 ไดมการจดท าและน าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมมาใช ซงตอมาไดยบเลกและจดตง

สภาการศกษาขนมาแทน สภานไดพจารณาเสนอแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2503 ขนมา เปนผลให

การศกษาในระยะหลงไดเปลยนไปอยางมาก การศกษาไดขยายตวขนทกระดบ เพราะประเทศก าลงอย

ในระหวางการพฒนา จงจ าเปนจะตองสงเสรมใหพลเมองไดรบการศกษาทดขน เพอจะไดเปนพลเมอง

ทมคณภาพสามารถเพมรายไดของตน และชวยยกฐานะทางเศรษฐกจของประเทศใหสงขน ดวยเหตน

รฐบาลจงไดใหสภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตขน

ฉบบท 1 (พ.ศ. 2504 - พ.ศ. 2509) ฉบบท 6 (พ.ศ. 2530 - พ.ศ. 2534)

ฉบบท 2 (พ.ศ. 2510 - พ.ศ. 2514) ฉบบท 7 (พ.ศ. 2535 - พ.ศ. 2539)

ฉบบท 3 (พ.ศ. 2515 - พ.ศ. 2519) ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540 - พ.ศ. 2544)

ฉบบท 4 (พ.ศ. 2520 - พ.ศ. 2524) ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545 – พ.ศ. 2549)

ฉบบท 5 (พ.ศ. 2525 - พ.ศ. 2529)

ซงการจดการศกษาในปจจบนไดมงยดแนวนโยบายทสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตฉบบท 9 (พ.ศ.2545- พ.ศ. 2549) ไดจดแผนการศกษาระยะ เวลา 15 ปเพอวางแนวทาง

ในการพฒนาการอยางบรณาการคณภาพชวตในทก ๆ ดานและสอดรบกบวสยทศน แนวนโยบาย

มาตรการและกฎหมายอน ๆ ทเกยวของกบการพฒนาสงคมไทย สวนการจดการศกษาของประเทศ

ไทยในสมยการปกครองระบอบรฐธรรมนญมการขยายสถานศกษาทงในสวนกลางและสวนภมภาค

โดยเฉพาะในสวน ภมภาค เชน ป พ.ศ. 2503 เรมกอสรางและจดตงมหาวทยาลยเชยงใหม และรบนสต

ในป พ.ศ. 2507 ป พ.ศ. 2509 เรมกอสรางมหาวทยาลยสงขลานครนทรในภาคใต เปนตน เนองจากม

ผสนใจศกษาในระดบอดมศกษามากขนในป พ.ศ. 2514 มการจดตงมหาวทยาลยรามค าแหงเปน

มหาวทยาลยเปดแหงแรกและป พ.ศ. 2521 ตงมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชเปนมหาวทยาลยเปด

แหงทสอง ความเคลอนไหวในทางการศกษาไดน าไปสแนวคดการพฒนาระบบการบรหารและการจด

การศกษาใหสามารถพฒนาทรพยากรบคคลในชาตตามแนวทางพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พ.ศ. 2542 มผลท าใหโครงสรางการบรหารงานและการจดการศกษาไดปรบเปลยน ทงการจดการ

เรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญการเปดสอน ในสาขาวชาการและวชาชพมงพฒนาใหผรอบรเปน

คนเกง คนดและใชชวตในสงคมอยางมความสข การปรบโครงสรางการบรหารการศกษาของ

กระทรวงศกษาธการใหมแบงออกเปน 4 สวน คอ สภาการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาและส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา

เมอกลาวถงการศกษา คงไมสามารถทจะพดถงเฉพาะเรองของการศกษาเทานน เพราะ

ประชากร สงคม เศรษฐกจ การเมองและวฒนธรรม มความสมพนธเกยวของอยกบการศกษาอยาง

แยกไมออก ดงเชนเมอพจารณาระบบการจดการศกษาของประเทศไทยบางยคบางสมย การศกษาเปน

ผลมาจากทางดานการเมองการปกครองบางสมย การจดการศกษากเพอสงผลไปสดานเศรษฐกจหรอ

สงคม เพอท าความเขาใจในเรองการศกษาไทยมากยงขน ควรไดทราบถงประวตความเปนมาตลอดถง

การเปลยนแปลงทมขนจากอดตจวบจนปจจบน

ไทยเรามประวตการศกษาควบคกบประวตศาสตร เชน ชาตอน ๆ คอ ตงแตสมยลานนา

นโยบายการจดการศกษาตองการใหคนไทยรจกตวหนงสอใหสามารถอานเขยนหนงสอได เพอเปน

พนฐานในการศกษาพระไตรปฏก นอกจากนยงมความรเกยวกบการประกอบอาชพ การตอสปองกนตว

การเรยนการสอนใชวดเปนสวนใหญ (วณช บรรจง. 2517 : 2) ตวอกษรทใชในสมยนนเปนตวอกษรไทย

พวน หนงสอขอมและหนงสอฝกขาม เขาสยคไทยมอกษรใชคอสมยสโขทย จดมงหมายของการศกษาก

เพอทจะศกษาพระไตรปฏก เพราะเชอกนวาพระไตรปฏกคอประมวลวชาการทไมไดมความรอยางเดยว

แตยงสรางวทยาคณแกผเรยนและผปฏบตตามดวย ผศกษาจบพระไตรปฏก จะไดรบการยกยองนบถอ

เหมอนผศกษาจบไตรเวทศาสนาพราหมณ และถอเปนผบรสทธเปนมงคลบคคล

เมอถงสมยอยธยา ลกษณะการปกครองของไทย ไดเปลยนแปลงไปจากพอปกครองลกเขาส

ระบบศกดนา การศกษาจงถกจดใหเปนเครองมอในการสรางฐานอ านาจ หรอรกษาอ านาจของตน ดง

จะเหนไดจากวรรณคดทแตงในยคนจะเทดทนฐานนดรศกด และความมอ านาจเหนอมนษยของตวพระ

ตวนางในบทวรรณกรรม และใชสาระทางบาปบญ นรก สวรรค เปนแนวทางการ สงสอนใหมนษยเกรง

กลวตอบาป ไมละเมดระบบศกดนาของชนชนดงเชนเรอง สมทโฆษค าฉนท นนโทปนนทสตร เปนตน

(เจรญ ไวรวจนกล 2522 : 18) ตอมากรงศรอยธยาไดมการตดตอกบชาวตางประเทศ จงไดรบ

วทยาการใหม ๆ ของชาวตะวนตกเพอการพฒนาประเทศ มการเปดส านกสอนวชาเฉพาะขนอยาง

กวางขวาง ก าหนดคณสมบตของผจะเขารบราชการ น าการสอนแบบ 3RS มาใชในไทย โดยเฉพาะสมย

แผนดนพระนารายณมหาราช นบเปนยคทองของไทยไดเปดโรงเรยนสามเณร ซงเปนโรงเรยนท

บาทหลวงฝรงเศสตงขนเรมการสอนภาษาตางประเทศจนเกดการเกรงกลวตอวฒนธรรมตะวนตก

นกปราชญของไทยจงไดแตงแบบเรยนภาษาไทยเลมแรกชอวา จนดามณขนมา (สภางค จนทวานช

2529 : 3) เขาสสมยรตนโกสนทรยคตน การศกษามไดแตกตางไปจากยคกอนมากนกมการจดตง

โรงทานในรชกาลท 2 เพอเลยงอาหารและสอนวชาการ

สมยรชกาลท 5 แหงกรงรตนโกสนทร ไดมการปฏวตเปลยนแปลงระบบการศกษาอยาง

มากมาย เนองจากเหตผลทางการเมองเหนไดจากนโยบายการจดการศกษาของพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว มวา

1. จดการศกษาเพอผลตคนเขารบราชการ

2. จดการศกษาเพอผลตคนใหมความรความสามารถแบบตะวนตก

3. เพอเปลยนแปลงฐานของคนไทย (สมย ชนสข. 2520 : 91-92)

การทพระองคทรงมนโยบายจดการศกษา พฒนาคนไทยใหมความรแบบคนตะวนตก เพอเขา

รบราชการ กเพอไมใหชาวตะวนตกดแคลนคนไทยและประเทศไทย อกทงสะดวกในการตดตอกบ

ชาวตะวนตก สามารถทจะรความคดความอาน และรเทาทนชาวตะวนตก เพอความอยรอดปลอดภย

ของไทยโดยสวนรวม มใหเหมอนกบนานาประเทศเพอนบานทตองเปนเมองขนของประเทศตะวนตก

สมยนมการจดการศกษาในระบบโรงเรยนอยางจรงจงไดตงกระทรวงธรรมการเพอท าหนาทรบผดชอบ

ดานการศกษามการประกาศใชแผนการศกษาแหงชาตในรปแบบโครงการการศกษาป พ.ศ. 2441,

2445, และ 2456

หลงการเปลยนแปลงการปกครองไดมแผนการศกษาชาต พ.ศ. 2475 แผนการศกษาชาต พ.ศ.

2479 แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2494 และแผนการศกษาชาต พ.ศ. 2503 ซงแผนการศกษาดงกลาว

ระบแนวทางการจดการศกษา ปรชญาและจดมงหมายของการศกษาแตละระดบโดยสวนรวม ก าหนด

โครงสรางของการศกษา คอ ก าหนดระดบการศกษา ก าหนดรายอายผทจะเขาเรยนในระดบตางๆ

ก าหนดชนเรยนและก าหนดความเกยวเนองระหวางระดบการศกษา (เจอจนทร จงสถตอย. 2529 : 49)

โดยทวๆ ไปมระดบการศกษาภาคบงคบหรอระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษา หรอทเรยกวาระดบ

2 และระดบอดมศกษาเปนการศกษาระดบท 3 หลกสตรการจดการเรยนการสอน ทฤษฎทใชในการ

เรยนการสอนของไทยยงน าเอาความรวชาการ การจดการเรยนการสอนตลอดถงรปแบบของการจด

การศกษามาจากประเทศตะวนตกจวบจนถงปจจบน แมจะมการปรบปรงหลกสตรกครงกตาม

สภาพการศกษาไทย

สภาพการจดการศกษาไทย มระบบการบรหารเปนระบบราชการทเปนสวนหนงของระบบ

บรหารราชการแผนดน แบงออกเปนการบรหารสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน โดยม

หนวยงานตาง ๆ ทรบผดชอบ

1. การบรหารสวนกลาง หนวยงานทรบผดชอบ ไดแก

1.1 ส านกนายกรฐมนตร มส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาตเปนหนวยงานท

รบผดชอบ

1.2 ทบวงมหาวทยาลย ก าลบดแลการจดการศกษาของมหาวทยาลยทงของรฐและของเอกชน

1.3 กระทรวงศกษาธการ รบผดชอบการจดการศกษาระดบกอนวยเรยน ประถมศกษา

มธยมศกษา อาชวศกษา การศกษานอกโรงเรยน การฝกหดคร นอกจากนนยงรบผดชอบงานดานพล

ศกษา ศาสนา ศลปวฒนธรรม ซงมหนวยงานระดบกรม 14 หนวยงาน และมเขตการศกษา 12 เขต

1.4 กระทรวงมหาไทย มองคกรทองถนรบผดชอบในการจดการศกษา ไดแก เทศบาลเมอง

พทยา และกรงเทพมหานคร

1.5 กระทรวงอน ๆ จดการศกษาทงในระบบและนอกระบบ โดยจดการศกษาใน 2 รปแบบ

ดงน

- จดการศกษาเฉพาะกจเพอเตรยมบคคลเขารบราชการในหนวยงานของตน เชน

กระทรวงกลาโหม มโรงเรยนนายทหารทกเหลาทพ วทยาลยพยาบาล วทยาลยแพทยศาสตร โรงเรยน

ดรยางค โรงเรยนชางฝมอ โรงเรยนนายสบ เปนตน กระทรวงสาธารณสข มวทยาลยพยาบาล โรงเรยน

อนามย กระทรวงคมนาคม มโรงเรยนวศวกรรมรถไฟ โรงเรยนไปรษณยโทรเลข เปนตน

- การจดการศกษาเพอสนองภารกจของหนวยงานของตน เชน กรมพฒนาชมชน กรมอนามย

กรมการแพทย กรมแรงงาน กองบญชาการต ารวจตระเวนชายแดน กรมการปกครอง นอกจากนยงม

หนวยงานอสระอน ๆ เชน สภาการชาดไทย เปนตน

2. การบรหารสวนภมภาค มเขตจงหวดเปนเขตจดการศกษา หนวยงานการศกษาในเขต

จงหวด แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

2.1 หนวยงานสวนจงหวด ไดแก ส านกงานศกษาธการจงหวด ส านกงานศกษาธการอ าเภอ

และหนวยงานทเจาสงกดในสวนกลางมอบอ านาจใหผวาราชการจดหวดดแลรบผดชอบ

2.2 หนวยงานสวนกลาง เปนหนวยงานสวนงานทตงอยในเขตจงหวดแตขนตรงกบสวนกลาง

เชน ส านกงานศกษาธการเขต มหาวทยา วทยาลยนาฏศลป วทยาลยพลศกษา วทยาเขตตาง ๆ ของ

สถาบนเทคโนโลยราชมงคล

3 การบรหารสวนทองถน หนวยงานทรบผดชอบ ไดแก

3.1 ส านกงานการศกษาทองถน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยรบผดชอบการศกษา

2 หนวย ดงน

-เทศบาลจดการศกษาระดบประถมศกษาในเขตเทศบาล

-เมองพทยาจดการศกษาในระดบประถมศกษาในเขตเมองพทยา

3.2 ส านกงานการศกษากรงเทพมหานคร รบผดชอบในการจดการศกษาในเขต

กรงเทพมหานคร

การศกษาไทยในปจจบน

ระบบการศกษาไทยปจจบนตามทก าหนดไวในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542

แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) 2545 มการจดระบบการศกษาขนประถมศกษา 6 ป (6 ระดบชน) การศกษา

ขนมธยมศกษาตอนตน 3 ป (3 ระดบชน) และการศกษาขนมธยมศกษาตอนปลาย 3 ป (3 ระดบชน)

หรอระบบ6-3-3

นอกจากนนระบบการศกษาไทยยงจดเปนระบบการศกษาในระบบโรงเรยน การศกษานอก

ระบบโรงเรยน และการศกษาตามอธยาศย ในการจดระบบการศกษาตามแนวพระราชบญญตฉบบน

จะไมพจารณาแบงแยกการศกษาในระบบโรงเรยนออกจากการศกษานอกระบบโรงเรยน แตจะถอวา

การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยเปนเพยงวธการเรยนการสอน

หรอรปแบบของการเรยนการสอนทภาษาองกฤษใชค าวา "Modes of learning" ฉะนน แนวทางใหมคอ

สถานศกษาสามารถจดไดทง 3 รปแบบ และใหมระบบเทยบโอนการเรยนรทง 3 รปแบบ โดย

พระราชบญญตการศกษาฯ มาตรา 15 กลาววาการจดการศกษามสามรปแบบ คอ การศกษาใน

ระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยคอ

(1) การศกษาในระบบ เปนการศกษาทก าหนดจดมงหมาย วธการศกษา

หลกสตร ระยะเวลาของการศกษา การวดและการประเมนผล ซงเปนเงอนไขของการส าเรจการศกษา

ทแนนอน

(2) การศกษานอกระบบ เปนการศกษาทมความยดหยนในการก าหนดจดมงหมาย รปแบบ

วธการจดการศกษา ระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเปนเงอนไขส าคญของการ

ส าเรจการศกษา โดยเนอหาและหลกสตรจะตองมความเหมาะสมสอดคลองกบสภาพปญหาและ

ความตองการของบคคลแตละกลม

(3) การศกษาตามอธยาศย เปนการศกษาทใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเองตามความสนใจ

ศกยภาพ ความพรอมและโอกาส โดยศกษาจากบคคล ประสบการณ สงคม สภาพแวดลอม หรอ

แหลงความรอนๆ สถานศกษาอาจจดการศกษาในรปใดรปแบบหนงหรอทงสามรปแบบกไดใหมการ

เทยบโอนผลการเรยนทผเรยนสะสมไวในระหวางรปแบบเดยวกนหรอตางรปแบบไดไมวาจะเปนผลการ

เรยนจากสถานศกษาเดยวกนหรอไมกตาม รวมทงจากการเรยนรนอกระบบตามอธยาศย การฝก

อาชพ หรอจากประสบการณการท างานการสอนและจะสงเสรมใหสถานศกษาจดไดทง3รปแบบ

การศกษาในระบบ ม 2 ระดบ คอ การศกษาขนพนฐานและการศกษาระดบอดมศกษา

1. การศกษาขนพนฐานประกอบดวย การศกษาซงจดไมนอยกวาสบสองปกอน

ระดบอดมศกษา การแบงระดบและประเภทของการศกษาขนพนฐาน ใหเปนไปตามทก าหนดใน

กฎกระทรวง การแบงระดบหรอการเทยบระดบการศกษานอกระบบหรอการศกษาตามอธยาศยให

เปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง

การศกษาในระบบทเปนการศกษาขนพนฐานแบงเปนสามระดบ

1.1 การศกษากอนระดบประถมศกษา เปนการจดการศกษาใหแกเดกทมอาย 3 – 6 ป

1.2 การศกษาระดบประถมศกษา โดยปกตใชเวลาเรยน 6 ป

1.3 การศกษาระดบมธยมศกษา แบงเปนสองระดบ ดงน

- การศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน โดยปกตใชเวลาเรยน 3 ป

- การศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย โดยปกตใชเวลาเรยน 3 ป แบงเปนสองประเภท ดงน

1) ประเภทสามญศกษา เปนการจดการศกษาเพอเปนพนฐานในการศกษาตอใน

ระดบอดมศกษา

2) ประเภทอาชวศกษา เปนการจดการศกษาเพอพฒนาความรและทกษะในการประกอบอาชพ

หรอ ศกษาตอในระดบอาชพชนสงตอไป

2. การศกษาระดบอดมศกษาแบงเปนสองระดบ คอ ระดบต ากวาปรญญาและระดบ

ปรญญา การใชค าวา "อดมศกษา" แทนค าวา "การศกษาระดบมหาวทยาลย" กเพอจะใหครอบคลม

การศกษาในระดบประกาศนยบตรหรออนปรญญา ทเรยนภายหลงทจบการศกษาขนพนฐานแลว

ทงนการศกษาภาคบงคบจ านวนเกาปโดยใหเดกซงมอายยางเขาปทเจดเขาเรยนใน

สถานศกษาขนพนฐานจนอายยางเขาปทสบหก เวนแตสอบไดชนปทเกาของการศกษาภาคบงคบ

หลกเกณฑและวธการนบอายใหเปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง

การศกษาภาคบงคบนนตางจากการศกษาขนพนฐานซงการศกษาขนพนฐานไมบงคบให

ประชาชนตองเขาเรยนแตเปนสทธของคนไทย สวนการศกษาภาคบงคบเปนการบงคบใหเขาเรยนถอ

เปนหนาทของพลเมองตามมาตรา 69 ของรฐธรรมนญ

บทสรป

การศกษาเปนกระบวนการเรยนรเพอพฒนาและสรางทกษะของบคคลใหรจกด าเนนชวตอยาง

สนตสข มพฤตกรรมใฝรทจะเปนพลงปญญาเพอรางคณภาพชวตทด และชวยขดเกลาใหคนละอายตอ

บาป มทกษะในการประกอบอาชพ เคารพกฎหมาย รคณคาของศลปวฒนธรรม ตลอดจนสามารถ

ด าเนนชวตอยางมความสขและพรอมทจะเผชญกบปญหาตาง ๆ อกทงสามารถชวยสรางสรรคสงคม

และพฒนาประเทศชาต ในการจดการศกษาใหบรรลเปาหมาย ซงมปรชญาทนยมน ามาจดการศกษา

ไดแก ลทธนรนตรนยม (Perennialism) สารตถนยม (Essentialism) พฒนาการนยม (Pregressivism)

บรณาการนยม (Reconstructionism) และอตภาวะนยม (Existentialism)

ส าหรบปรชญาการศกษาไทยเปนแบบผสมผสานระหวางแนวคดของชาตตะวนตกและ

องพทธศาสนาประเทศไทยมประวตความเปนมากบการศกษาเปนเวลาอนยาวนาน การจดการศกษาได

แบงออกเปนยคตางๆดงน

การศกษาไทยในสมยโบราณ (พ.ศ. 1781 – พ.ศ. 2411) ยงไมมโรงเรยนแกเดกไทยในสมยนน

สามารถหาความรไดจากทบาน ส านกสงฆ วชาทสอนไมไดตายตว มความรสามญเพออานออกเขยนได

วชาชพ วชา จรยศกษา และศลปะปองกนตว

การศกษาในสมยปฏรปการศกษา (พ.ศ.2412 – พ.ศ. 2475) ผลจากการเขามาของ

ชาวตะวนตกและการเปดประเทศคาขายกบตะวนตกนน ท าใหมการเปลยนแปลงในดานการเมองการ

ปกครอง และการศกษาจงไดมความส าคญขนเพอพฒนาคนเขามารบราชการน าไปสการเปดโรงเรยน

และมหาวทยาลย จงท าใหมการจดท าแผนแมบทในการศกษาเรยกวาโครงการศกษาฉบบแรกพ.ศ.

2441

การศกษาสมยปกครองตามระบอบ รฐธรรมนญ (พ.ศ. 2475 - ปจจบน) การศกษาม

ความส าคญมากขน เนองจากตองการพฒนาคนใหเขาใจระบบการปกครองแบบประชาธปไตย อกทง

เปนเรองของสทธของประชาชนในการเขารบการศกษาเพอพฒนาประเทศ

การศกษาจงเปนเครองมอส าคญของฝายปกครอง โครงการศกษาไดถกเปลยนชอมาเปน

แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2475 ตอมาในป พ.ศ. 2503 ไดเปลยนชอแผนการศกษาชาตมาเปนแผนการ

ศกษาแหงชาต พ.ศ. 2503 และมพระราชบญญตศกษา แหงชาต พ.ศ. 2542 เพอมงหวงวาคนไทย

สามารถปรบตวไดเหมาะสมกบสถานการณโลก สงคมทเปลยนแปลงและเพอน าไปสการพฒนา

การศกษาใหมคณภาพจงไดจดท าแผนการศกษาระยะยาว 15 ป เรยกวา แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ.

2545-2559

อางอง : http://www.kroobannok.com

http://www.baanjomyut.com

http://www.bic.moe.go.th