โครงการพฒนาศกยภาพบคลากรดานการประเมนความจ าเปนดานสขภาพ เพอรองรบการบรหารจดการเขตสขภาพท 12

ระบาดวทยา

ดร.นพ.วรสทธ ศรศรวชย

มลนธสขภาพภาคใต

ระบาดวทยาคออะไร ?

3

ระบาดวทยา (Epidemiology)

• การศกษา การกระจาย และ ปจจย ของการเกดโรค* ในประชากรกลมหนง เพอการควบคมปองกน โรคนน

• Epidemiology is the study of the distribution and determinants of health-related states or events in specified populations, and the application of this study to control health problems.

A Dictionary of Epidemiology, 4th EditionEdited by John M. Last

4

ระบาดวทยากบการปองกนควบคมโรค

ระบาดวทยา : โรคอะไร เทาไร กระจายอยางไรการปองกนควบคมโรค :ปญหา กลมเปาหมาย

ระบาดวทยา : เกดขนไดอยางไรการปองกนควบคมโรค :ปจจยสาเหตทตองควบคม

ระบาดวทยา : มาตรการทเหมาะสมคออะไรการปองกนควบคมโรค :กจกรรมทตองด าเนนการ

ระบาดวทยา : จะด าเนนมาตรการอยางไรการปองกนควบคมโรค : ประเมนผลกจกรรม

5

สงทท าใหเกดโรค(Agent)

มนษย(Host)

สงแวดลอม(Environment)

ปจจยสามทางระบาดวทยา(Epidemiological Triad)

6

สงทท าใหเกดโรค(Agent)

มนษย(Host)

สงแวดลอม(Environment)

ปจจยหกทางระบาดวทยา(Double Epidemiological Triad)

เวลา (Time)

บคคล(Person)

สถานท (Place)

7

ประโยชนของระบาดวทยา

• ทราบขนาดของปญหา (โรคภยไขเจบ)• ทราบรปแบบการกระจายของโรค ตามปจจยดาน เวลา สถานท

บคคล• ทราบสาเหตและปจจยทมผลตอการเกดโรค• การก าหนดมาตรการควบคมปองกนโรค• การประเมนผลการด าเนนมาตรการและเฝาระวงปญหา

8

ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?

• โรคอะไร? What?• เกดมากเทาไหร? How many? • เกดกบใคร? Whom? • เกดทไหน? Where?• เกดเมอไหร? When?• ท าไมจงเกด? Why?• จะควบคมปองกนอยางไร? How?

อะไร ? What ?

10

การก าหนดนยามผปวยCase definition

• ควรระบวาผปวยเปน ใคร ทไหน และชวงเวลาใด ใหชดเจน:

• ผเสยชวตจากอบตเหตทางถนน คอ ผทเสยชวตภายใน 30 วนหลงจากเกดอบตเหตทางถนน

ประกน (E-claim)10,601

ต ารวจ (POLIS)10,272

มรณบตร(Death)14,033

ความครอบคลมของขอมลตาย 3 ฐาน พ.ศ. 2554

จ านวนผเสยชวต จากอบตเหตจราจร

รวม = 22,745

47%

62%

45%

11

12

ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?

• โรคอะไร? What?

เทาไหร ? How many?

0

5

10

15

20

25

30

35

40

เขต

1

เขต

2

เขต

3

เขต

4

เขต

5

เขต

6

เขต

7

เขต

8

เขต

9

เขต

10

เขต

11

เขต

12

กรงเท

พ

ประเท

ศ

อตราตายตอแสนประชากร

เขต

2554 2555 2556

อตราตายตามเขตบรการสขภาพจากขอมลมรณบตร

14

15

Iceberg Phenomenon

16

Tip of Icebergผปวยทตรวจพบ

ผปวยทยงไมพบ•ไปตรวจรกษาทอน•อาการนอย•ไมมอาการ

17

การวด (Measurement)

• การวดทางระบาดวทยา แบงออกไดเปน 3 ชนด คอ 1. การวดขนาดของโรค

2. การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค

3. การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรค

18

การวดขนาดของโรค

• การวดขนาดของโรค (Measurement of magnitude or frequency of disease occurrence) คอ การวดจ านวนหรอความมากนอยของการเกดโรค มหลายลกษณะขนอยกบลกษณะของขอมลและวตถประสงคของการวด การวดขนาดความชกของโรค (Prevalence)

การวดอบตการณของโรค (Incidence)

19

การวดขนาดความชกของโรค

• การวดขนาดความชกของโรค (Prevalence) คอ จ านวนของโรคทมอยในขณะทท าการศกษา แบงเปน 2 ลกษณะ Point Prevalence คอ จ านวนของโรคทมอย ณ จดเวลาใดเวลาหนง

เชน จ านวนผปวยอบตเหตทางถนนในจงหวดสงขลา ณ วนท 31ธนวาคม 2558

Period Prevalence คอ จ านวนของโรคทมอยในชวงเวลาใดเวลาหนงเชน จ านวนผปวยอบตเหตทางถนนในจงหวดสงขลาในชวง 5 ป พ.ศ.2554 ถง 2558

20

การวดอบตการณของโรค

• การวดอบตการณของโรค (Incidence) คอ การวดจ านวนการเกดขนใหมของโรค (Occurrence of disease) ม 2 ลกษณะ คอ – การวดความเสยง

– การวดอตรา

21

การวดความเสยง

• การวดความเสยง (Risk) หรอ โอกาส (Chance) ตอการเกดโรค ไดแก– Risk หรอ Cumulative incidence คอ โอกาสหรอความเสยงตอการเกด

โรคในชวงเวลาทท าการศกษา เชน ในต าบลหนงมประชากร 10,000 คน มคนบาดเจบจากอบตเหตทางถนนรายใหม 100 คนในปน ดงนนความเสยงตอการบาดเจบจากอบตเหตทางถนนในต าบลนเทากบ 100/10,000 หรอ 1% ตอป

22

การวดความเสยง (ตอ)

– Case fatality (CF) เปนการวดความรนแรงของโรคจากสดสวนการตายจากโรค เชน จากเหตการณอบตเหตทางถนนในต าบลคอหงสของปน มจ านวนผบาดเจบ 100 คน มจ านวนผเสยชวต 25 คน สามารถค านวณโดยใชสตร

CF = จ านวนผเสยชวต ÷ จ านวนผบาดเจบ ดงนน CF = 25/100 = 0.25 = 25%

23

การวดอตรา

• การวดอตรา (Rate) ของการเกดโรค หรอ Person-time incidence หรอ Incidence density เปนการวดวาการเกดโรคในกลมคนทยงไมไดมโรคนน เกดขนเรวหรอชาเพยงใด โดยใชระยะเวลาของการเสยงตอการเกดโรค (Person-time at risk: PT) ของทก ๆ คน ทอยในการศกษาเปนฐานของการค านวณ สามารถค านวณโดยใชสตร

Rate = D ÷ PT– เชน การเฝาสงเกตการเกดโรคชนดหนง ในคน 6 คน ตงแตป 2001 ถง

2008 เปนโรคไป 4 คน โดยระยะเวลาของการเสยงตอการเกดโรคของแตละคน ไดแก 1, 7, 8, 3, 5 และ 8 ป ตามล าดบ

ดงนน Rate = 4 / 32 Person-years = 12.5%

24

การวดขนาดของปญหาMeasurement of Magnitude

• อบดการณ (Incidence) = จ านวนผปวยใหมทเกดขนในชวงเวลาทก าหนด

• ความชก (Prevalence) = จ านวนผปวยเกา+ใหมทมอยในชวงเวลาทก าหนด

• ความเสยง (Risk) = จ านวนผปวยทเกดขนในชวงเวลาทก าหนด

จ านวนปชก. ทงหมดทเสยงตอการเกดโรคในชวงเวลาทก าหนด

• อตรา (Rate) = จ านวนผปวยทเกดขนในชวงเวลาทก าหนด

ระยะเวลาทเสยงตอการเกดโรคของปชก.ทงหมด

• อตราปวยตาย (Case Fatality Rate) = จ านวนผตายดวยโรคหนง

จ านวนผปวยดวยโรคนนทงหมด

25

ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?

• โรคอะไร? What?

• เกดมากเทาไหร? How many?

เกดกบใคร ? Whom?

27

ปจจยดานบคคล

• จ าแนกขอมลตามปจจยดานบคคลทเกยวของ เพอแสดงใหเหนลกษณะการกระจายของโรควาเกดในกลมเสยงกลมใดในประชากร

• อาย เชน วยรนจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผสงอาย

• เพศ เชน ผชายจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผหญง

• เชอชาต เชน คนผวด าจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาคนผวขาว

28

ปจจยดานบคคล

• การศกษา เชน ผทมการศกษาต าจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผทมการศกษาสง

• สถานภาพสมรส เชน ผหญงโสดจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผหญงทสมรสแลว

• ฐานะทางเศรษฐกจ เชน ผทมรายไดนอยจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผทมรายไดสง

• อาชพ เชน คนงานในโรงงานจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผทท างานในส านกงาน

การเสยชวตจากอบตเหตทางถนน

30

การวเคราะหการกระจายตามปจจยดานบคคล

• การแยกผปวยออกตามเพศ กลมอาย อาชพ แลวหา อตราปวยเฉพาะของตวแปรนนๆ (Specific attack rate) จะสามารถทราบถงลกษณะของกลมประชากรทเสยงตอโรคได

31

ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?

• โรคอะไร? What?

• เกดมากเทาไหร? How many?

• เกดกบใคร? Whom?

ทไหน ? Where?

33

ปจจยดานสถานท

• จ าแนกขอมลผปวยตามสถานทเพอแสดงใหเหนลกษณะของโรควาเกดและกระจายในพนทใดบาง

• แบงตามลกษณะตามธรรมชาต ภมประเทศ– คนในประเทศเขตรอนมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาเขตหนาว

• แบงตามลกษณะเขตการปกครอง พนททางสงคม เชน หมบาน จงหวด ภาค– คนภาคเหนอจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาคนภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ

34

การวเคราะหการกระจายตามปจจยดานสถานท

• การวเคราะหความสมพนธของจ านวนบาดเจบ กบ สถานทเกดเหต แลวน าเสนอขอมลในรปแผนท (spot map หรอ area map) จะชวยใหเหนลกษณะการกระจายของโรคในพนทได

35

การกระจายของโรคตามปจจยดานสถานท

36

ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?

• โรคอะไร? What?

• เกดมากเทาไหร? How many?

• เกดกบใคร? Whom?

• เกดทไหน? Where?

เมอไหร ? When?

38

ปจจยดานเวลา

• จ าแนกขอมลผยาดเจบตามเวลาเกดเหต เปนชวโมง วน เดอนฤด ป เพอใหเหนรปแบบและแนวโนมการเปลยนแปลงของการเกดอบตเหตในชวงเวลาตาง ๆ

• การเปลยนแปลงระยะยาว (Secular trends): การเปลยนแปลงในชวงเวลาทยาวนาน เชน ในชวง 10 ปทผานมาอตราตายจากอบตเหตในชวงเทศกาลสงกรานตมแนวโนมลดลง

อตราการเสยชวตจากอบตเหตทางถนน (คน / วน)

R² = 0.015

R² = 0.614

R² = 0.1085

0

5

10

15

20

25

30

2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556

อตราการเสยชวต (คน / วน)

พ.ศ.

ปใหม

สงกรานต

วนอนๆ

ตลอดป

Linear (ปใหม)

Linear (สงกรานต)

Linear (ตลอดป)

39

40

ปจจยดานเวลา

• การเปลยนแปลงเปนรอบ (Seasonal & cyclical variation): การเกดโรคทเปนวงจรตามฤดกาล เชน อบตเหตในเดกมกเกดในชวงปดเทอม

41

42

ปจจยดานเวลา

• การเปลยนแปลงระยะสน (Disease clustering in time): เปนการเกดโรคทเพมมากอยางผดปกตในชวงเวลาใดเวลาหนง อาจเปนชวโมงหรอวน เชน 7 วนอนตรายเทศกาลปใหมและสงกรานต

อตราการเสยชวตจากอบตเหตทางถนน (คน / แสนประชากร / วน)

43

0

0.02

0.04

0.06

0.08

0.1

0.12

0.14

0.16

2554 2555 2556

อตราการเสยชวต (คน / แสนประชากร / วน)

พ.ศ.

ปใหม

สงกรานต

วนอนๆ

ตลอดป

44

ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?

• โรคอะไร? What?

• เกดมากเทาไหร? How many?

• เกดกบใคร? Whom?

• เกดทไหน? Where?

• เกดเมอไหร? When?

45

ท าไม ? Why?

47

สงทท าใหเกดโรค(Agent)

มนษย(Host)

สงแวดลอม(Environment)

ปจจยหกทางระบาดวทยา(Double Epidemiological Triad)

เวลา (Time)

บคคล(Person)

สถานท (Place)

ปจจยทมผลตอการบาดเจบจากอบตเหตทางถนน

ถนน

49

รถ

50

คนคาดเขมขดดวยนะฮาฟฟฟ

51

การตอบสนองหลงเกดเหต Post-crash response

52

ระยะ/ปจจย

ดานคน ดานพาหนะและอปกรณ ดานถนนและสงแวดลอม

กอน

เกดเหต

ขอมลขาวสาร

ทศนคต

สมรรถภาพในการขบข

การบงคบใชกฎหมาย

สภาพรถและความเหมาะสมกบการใชถนน

ระบบไฟ

ระบบเบรค

ระบบควบคมความเรว

การออกแบบถนน

การจ ากดความเรว

สงอ านวยความสะดวกส าหรบคนเดนถนน

ระหวางเกดเหต

การใชหมวกและเขมขดนรภย การใชทนงส าหรบเดก

อปกรณปองกนการบาดเจบ เขมขด ถงลม

อปกรณดานความปลอดภย

การออกแบบดานความปลอดภยของรถ

อปกรณขางทางปองกนการบาดเจบ

หลงเกดเหต

ทกษะการปฐมพยาบาล

การเขาถงปฏบตการการแพทยฉกเฉน

ความสะดวกในการเคลอนยายผบาดเจบ

ความเสยงในการเกดไฟไหม

ระบบการแพทยฉกเฉน

53

Haddon Matrix

54

7.9

41.6

50.6

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

รอยละของผบาดเจบเขตกะท

92.5

7.5

ไทย ตางชาต

รอยละของผบาดเจบเขตเมอง

86.7

13.3

ไทย ตางดาว

รอยละของผบาดเจบเขตถลาง

ตางดาว1 ใน 7

นกทองเทยวครงหนง

ใคร (Person) ทไหน (Place) เมอไหร (Time) -> มาตรการชมชน

คนไทยเปนสวนใหญ

* อตราการดมฯ 43.0 % เวลา 00.00-07.59 น.

ใคร (Person) ทไหน (Place) เมอไหร (Time) -> มาตรการชมชน

* อตราการดมฯ 26.7 % เวลา 2.00-2.59 น.

* อตราการดมฯ 42.1 % เวลา 16.00-17.59 & 22.00 -01.59 น.

1

3

0

1

0 0 0

1

3

1

2 2

4

1

4

2 2

0

2

3

1

2

3

0

3

0

1

0 0 0 0 0

1

0 0 0 0

1

2 2

0

1 1

0

2 2

00

.00

…

01

.00

…

02

.00

…

03

.00

…

04

.00

…

05

.00

…

06

.00

…

08

.00

…

09

.00

…

10

.00

…

11

.00

…

12

.00

…

13

.00

…

14

.00

…

15

.00

…

16

.00

…

17

.00

…

18

.00

…

19

.00

…

20

.00

…

21

.00

…

22

.00

…

23

.00

…

เวลาเกดเหตและการดมฯ เขตเมอง

ผบาดเจบ ดม

12

3

0 0

3

0 0

2 21 1

2

0

7

1 1 1

8

0

2 2 2

4

01

3

0 01

0 01

01

01

0 01

0 0 0 0 0 01

00

.00

-…

01

.00

-…

02

.00

-…

03

.00

-…

04

.00

-…

05

.00

-…

06

.00

-…

07

.00

-…

08

.00

-…

09

.00

-…

10

.00

-…

11

.00

-…

12

.00

-…

13

.00

-…

14

.00

-…

15

.00

-…

16

.00

-…

17

.00

-…

18

.00

-…

19

.00

-…

20

.00

-…

21

.00

-…

22

.00

-…

23

.00

-…

เวลาเกดเหตและการดมฯ เขตถลาง

ผบาดเจบ ดม

5

3

2

3

1

6

2

3

2

3

1

4

2

3 3

4

3

4

7

6

2

1

6

34

22

3

1

4

2

3

0

1 1 1

0 0 0

1 1

0

1

2

1

0

3

00

.00

-…

01

.00

-…

02

.00

-…

03

.00

-…

04

.00

-…

05

.00

-…

06

.00

-…

07

.00

-…

08

.00

-…

09

.00

-…

10

.00

-…

11

.00

-…

12

.00

-…

13

.00

-…

14

.00

-…

15

.00

-…

16

.00

-…

17

.00

-…

18

.00

-…

19

.00

-…

20

.00

-…

21

.00

-…

22

.00

-…

23

.00

-…

เวลาเกดเหตและการดมฯ เขตกะท

ผบาดเจบ ดม

เยนกบดก

ดกยนสวาง

ดก

56

ระบาดวทยากบการปองกนควบคมโรค

ระบาดวทยา : โรคอะไร เทาไร กระจายอยางไรการปองกนควบคมโรค :ปญหา กลมเปาหมาย

ระบาดวทยา : เกดขนไดอยางไรการปองกนควบคมโรค :ปจจยสาเหตทตองควบคม

ระบาดวทยา : มาตรการทเหมาะสมคออะไรการปองกนควบคมโรค :กจกรรมทตองด าเนนการ

ระบาดวทยา : จะด าเนนมาตรการอยางไรการปองกนควบคมโรค : ประเมนผลกจกรรม

57

Iceberg Model

612554 2555

อตราการจบปรบ รอยละการสวมหมวก และการบาดเจบทศรษะ จ.ภเกต

รณรงคหมวกเขมขนทงจงหวด

IS

ตร.

ส ารวจ CCTV

สภาพปกต

การบาดเจบทศรษะ จ าแนกรพ. 2556

62

การส ารวจการสวมหมวกนรภย thaiROADS

สถตคดอบตเหตจราจร สตช.http://service.nso.go.th/nso/web/statseries/statseries21.html

64

65

66

ปจจยทมผลตอการเกดการบาดเจบจากอบตเหตทางถนน

• ใชการศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะหหรอเชงทดลอง

• เปนการศกษาเพอ พสจนสมมตฐานความสมพนธระหวาง ปจจยเสยง กบ การเกดการบาดเจบจากอบตเหตทางถนน

67

การวดความสมพนธระหวางปจจยเสยงกบการเกดโรคMeasure of Association

• Risk ratio• Rate ratio• Odds ratio• Prevalence ratio• Standardized morbity

ratio• Proportional morbidity

ratio

• Risk difference

• Rate difference

• Correlation coefficient

• Regression coefficient

68

การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค

• การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค(Measurement of association) มหลายลกษณะ เชน– วดในลกษณะของ Ratio scale ไดแก

• Cumulative incidence ratio หรอ Risk ratio

• Incidence density ratio หรอ Rate ratio

• Odds ratio

• Prevalence ratio

– วดในลกษณะของ Difference scale ไดแก• Cumulative incidence difference หรอ Risk difference

• Incidence density difference หรอ Rate difference

69

Retrospective Cohort Study

Not exposed Exposed

Case

Non-case

Case

Non-case

Shigellosis outbreak : สงสยวาผกดองเปนอาหารทเปนสาเหตของการปวย

ผทรบประทานผกดองมความเสยงทจะปวยเปน 6เทาของผทไมรบประทาน

ปวย ไมปวย Total

กน 9 16 25

ไมกน 7 113 120

RR = 6.2, 95% CI (2.5, 15.1)

70

การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค

• ตวอยาง การศกษาความสมพนธระหวาง การไดรบรงส และ มะเรง

การไดรบรงส

มะเรง

71

จากขอมลในตาราง จะสามารถค านวณ

– Cumulative incidence (Risk) ของ มะเรง ใน กลมทไดรบรงส

= 17 ÷ 1,722 = 9.87 ตอพน– Cumulative incidence (Risk) ของ มะเรง ใน กลมทไมไดรบรงส

= 5 ÷ 1,895 = 2.79 ตอพน

การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค

การไดรบรงส

มะเรง

72

– Cumulative incidence ratio หรอ “Risk ratio”

= 9.87 ÷ 2.79 = 3.54ซงมความหมายวา โอกาสเกด มะเรง ใน กลมทไดรบรงส เปน 3.54 “เทา” เมอเทยบกบกลมทไมไดรบรงส

– Cumulative incidence difference หรอ “Risk difference”

= (9.87 ตอพน) – (2.79 ตอพน) = 7.09 ตอพน

ซงมความหมายวา โอกาสเกด มะเรง ใน กลมทไดรบรงส “มากกวา” กลมทไมไดรบรงส 7.09 ตอพน

การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค

73

Case-control Study

ControlCase

Exposed

Non-exp.

Exposed

Non-exp.

Botulism outbreak : สงสยวาหนอไมอดปบเปนอาหารทเปนสาเหตของการปวย

ผทรบประทานหนอไมอดปบ มความเสยงทจะปวยเปน 201 เทาของผทไมไดรบประทาน

ปวย ไมปวยOR = 201, 95% CI (18, 5410)

กน 13 4

ไมกน 1 62

Total 14 66

74

การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค

• ตวอยาง การศกษาความสมพนธระหวางการใช ฮอรโมน Estrogen และการเกดมะเรง โดยใชขอมลจาก Case และ Control กลมละ 317 คน (Smith DC. N Engl J Med 1975.) ดงตารางขางลาง

การใชฮอรโมน

กลมในการศกษา

75

การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค

จากขอมลตวเลขในตาราง จะสามารถค านวณ

– Odds ของการใช ฮอรโมน ใน Case = 152 ÷ 165 = 0.92

– Odds ของการใช ฮอรโมน ใน Control = 54 ÷ 263 = 0.21

– Odds ratio = 0.92 ÷ 0.21 = 4.49ซงมความหมายวา โอกาสการเกด มะเรง ใน ผใชฮอรโมน เปน 4.49 “เทา” เมอเทยบกบ ผทไมไดใชฮอรโมน

การใชฮอรโมน

กลมในการศกษา

76

การวดผลกระทบของปจจยเสยงตอการเกดโรคMeasurement of Impact

• Attributable fraction among the exposed (AFe) = Ie – Iu / Ie

• Attributable fraction in the population (AFp) = Ip – Iu / Ip

77

การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรค

• การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรค (Measurement ofimpact) ม 2 ลกษณะ คอ– การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรคในกลมผทมปจจยนนๆ

Attributable fraction among the exposed (AFe) =

le = Incidence ในผทมปจจย

lu = Incidence ในผทไมมปจจย

– การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรคในประชากรทงหมด

Attributable fraction among in the whole population (AFp) =

lp = Incidence ทงหมด

lu = Incidence ในผทไมมปจจย

40%10%40%

lelule

25%10%25%

lplulp

78

การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรค

– AFe = = 0.75 = 75%

– AFp = = 0.60 = 60%

40%10%40%

lelule

25%10%25%

lplulp

การสบบหร

มะเรงปอด

79

ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?

• โรคอะไร? What?

• เกดมากเทาไหร? How many?

• เกดกบใคร? Whom?

• เกดทไหน? Where?

• เกดเมอไหร? When?• ท าไมจงเกด? Why?

การเฝาระวงทางระบาดวทยาคออะไร ?

81

การเฝาระวงทางระบาดวทยา

• การตดตาม สงเกต พนจพจารณา ลกษณะการเปลยนแปลงของการเกด การกระจายของโรค หรอปญหาสาธารณสข รวมทง ปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงนน ๆ อยางตอเนองดวยกระบวนการทเปนระบบ ประกอบดวย การรวบรวม เรยบเรยง วเคราะหแปลผล และกระจายขอมลขาวสารสผใชประโยชน เพอการวางแผน ก าหนดนโยบาย การปฏบตงาน และการประเมนมาตรการควบคมปองกนโรค อยางรวดเรวและมประสทธภาพ

ระบบเฝาระวง 5 มต82

Behavioral risks

จ ำนวนรถจดทะเบยนตอปจ ำนวนจดเสยงและจดอนตรำย

Determinants

Morbidity/Mortality

Event-based surveillance

Program response

กำรสวมหมวก เขมขดใชโทรศพท ขบเรว เมำ

จ ำนวนผเสยชวตจ ำนวนผบำดเจบ

อตรำกำรบำดเจบศรษะ

คณภำพกำรดแลผบำดเจบ

Response time EMS

กำรตรวจจบ 10 ขอหำหลก

จ ำนวนนโยบำยระดบประเทศ

รำยงำนเบองตนจำกสสจ/

กำรแจงจำกสพฉ โดย SMS /

ขำวหนงสอพมพ / สอบสวน

อบตเหตทางถนน ขอมล

1. Determinantsปจจยตนเหต

84

พกดจดเกดเหต จ. สงขลา

ขอมลรถจดทะเบยน กรมการขนสงทางบกhttp://apps.dlt.go.th/statistics_web/statistics.html

87

ขอมลการใชพลงงานเชอเพลง กระทรวงพลงงานhttp://show.energy.go.th/energy_data.html

88

2. Behavioral Riskพฤตกรรมเสยง

89

90

ระบบสารสนเทศการเฝาระวงการบาดเจบInjury Surveillance Information System (ISIS)

(URL: www.RSISthai.net/isis)

ดร.นพ. วรสทธ ศรศรวชยชญานษฐ เพชรรตน

มลนธสขภาพภาคใต

91

ระบบสารสนเทศการเฝาระวงการบาดเจบInjury Surveillance Information System (ISIS)

(URL: www.RSISthai.net/isis)

92

การดมแอลกอฮอล การไมสวมหมวก จ าแนกชวงอาย

92

การส ารวจการสวมหมวกนรภย ป 2556

มลนธไทยโรดส (thaiROADS)

ตรง 10%ตรง 54%

อตราการสวมหมวกนรภยรวมผขบขและผโดยสาร ป 2556

แนวโนมอตราการสวมหมวกนรภย

จงหวดตรงป 2553-2556

บาดเจบและ

มลนธไทยโรดส (thaiROADS)http://trso.thairoads.org/statistic/summary

แนวโนมสถานการณอบตเหตทางถนน ป 2554

http://trso.thairoads.org/statistic/summary

101

แนวโนมสถานการณ ความเรว เมา จ.ขอนแกน

แหลงขอมล: http://trso.thairoads.org/statistic/summary

3. Morbidity & Mortalityการปวย/การตาย

103

0

5

10

15

20

25

30

35

40

เขต

1

เขต

2

เขต

3

เขต

4

เขต

5

เขต

6

เขต

7

เขต

8

เขต

9

เขต

10

เขต

11

เขต

12

กรงเท

พ

ประเท

ศ

อตราตายตอแสนประชากร

เขต

2554 2555 2556

อตราตายตามเขตบรการสขภาพจากขอมลมรณบตร

104

ประกน (E-claim)10,601

ต ารวจ (POLIS)10,272

มรณบตร(Death)14,033

ความครอบคลมของขอมลตาย 3 ฐาน พ.ศ. 2554

จ านวนผเสยชวต จากอบตเหตจราจร

รวม = 22,745

47%

62%

45%

105

106

การเสยชวตจากอบตเหตทางถนนในชวงเทศกาล

จากฐานขอมล สธ.

ระบบเฝาระวงการบาดเจบ Injury Surveillance (IS)

พ.ศ. 2548-2554

อตราการเสยชวตจากอบตเหตทางถนน (คน / วน)

R² = 0.015

R² = 0.614

R² = 0.1085

0

5

10

15

20

25

30

2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556

อตราการเสยชวต (คน / วน)

พ.ศ.

ปใหม

สงกรานต

วนอนๆ

ตลอดป

Linear (ปใหม)

Linear (สงกรานต)

Linear (ตลอดป)

108

รอยละของผเสยชวตทดมแอลกอฮอล

1090

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556

รอยละ

พ.ศ.

ปใหม

สงกรานต

วนอนๆ

ตลอดป

Linear (สงกรานต)

การเสยชวตจากอบตเหตทางถนนในชวงเทศกาล

จากฐานขอมลการเสยชวต 3 ฐาน(มรณบตร มท.+สธ. (Dead) คด สตช. (POLIS) พรบ.บคคลท 3 บ.กลาง (eClaim)

พ.ศ. 2554-2556

อตราการเสยชวตจากอบตเหตทางถนน (คน / แสนประชากร / วน)

113

0

0.02

0.04

0.06

0.08

0.1

0.12

0.14

0.16

2554 2555 2556

อตราการเสยชวต (คน / แสนประชากร / วน)

พ.ศ.

ปใหม

สงกรานต

วนอนๆ

ตลอดป

114

ระบบวเคราะหขอมลอบตเหตทางถนนจากฐานขอมลการตาย 3 ฐาน

URL: K4DS.org/rsis/shiny/app/injury/

4. Event-based Surveillanceเหตการณผดปกตและการระบาด

115

ขาวจากสอมวลชน

116

ขาวจาก Social Media

117

5. Program Responseการตอบสนองของแผนงานควบคมโรค

118

สถตคดอบตเหตจราจรhttp://service.nso.go.th/nso/web/statseries/statseries21.html

119

ผปวยฉกเฉนเรงดวนและวกฤตทไดรบปฏบตการฉกเฉนภายใน 10 นาททไดรบแจงเหต

120

25572556

121121

การดแลขณะน าสง 2555

สวนกลาง โครงสราง: เชอมกบระบบ SRRT ระบบเฝาระวง 5 มต

122

ระบบเฝาระวง

ฐานขอมลตางๆ

ขอมลการส ารวจ

+

วเคราะหรายละเอยดเชงลกตามประเดน

สรางมาตรการจ าเพาะ

จดท ารายงาน

ตอยอดดวยงานวจย

ชเปา และปญหาเบองตน

Behavioral risks

จ ำนวนรถจดทะเบยนตอปจ ำนวนจดเสยงและจดอนตรำย

Determinants

Morbidity/Mortality

Event-based surveillance

Program response

กำรสวมหมวก เขมขดใชโทรศพท ขบเรว เมำ

จ ำนวนผเสยชวตจ ำนวนผบำดเจบ

อตรำกำรบำดเจบศรษะ

คณภำพกำรดแลผบำดเจบ

Response time EMS

กำรตรวจจบ 10 ขอหำหลก

จ ำนวนนโยบำยระดบประเทศ

รำยงำนเบองตนจำกสสจ/

กำรแจงจำกสพฉ โดย SMS /

ขำวหนงสอพมพ / สอบสวน

มลนธไทยโรดส ส ำนกระบำด ส ำนกโรคไมตดตอ

กรมกำรขนสงทำงบกกรมทำงหลวง/ทำงหลวงชนบท

ส ำนกนโยบำยและยทธศำสตร สปส ำนกระบำด ส ำนกโรคไมตดตอ

สถำบนกำรแพทยฉกเฉนแหงชำต

ส ำนกระบำดวทยำส ำนกงำนต ำรวจแหงชำต

สถำบนกำรแพทยฉกเฉนแหงชำต

ส ำนกระบำดวทยำส ำนกโรคไมตดตอ

อบตเหตทางถนน ขอมล แหลงขอมล

แหลงขอมลขอมล รวมลงค

ขอมลรถจดทะเบยน http://apps.dlt.go.th/statistics_web/statistics.html

ขอมลการใชพลงงานเชอเพลง

http://show.energy.go.th/energy_data.htmlhttp://show.energy.go.th/

ขอมลบาดเจบตายรายงาน ๑๙ สาเหต

http://bps.moph.go.th/contenthttp://www.thaincd.com/information-statistic/injured-data.phphttp://thairsc.comhttp://www.roadsafetythailand.com/main/index.phpOnline IS www.RSISthai.net/isis

Head injury Online IS www.RSISthai.net/isis

ขอมลคดอบตเหตจราจร http://service.nso.go.th/nso/web/statseries/statseries21.html

ขอมลสบสวน อบถ. ต ารวจ http://www.rstpolice.com/RoadAccidentForm/GIS/GIS_Min.aspx

ขอมล Ranking สอจร. 2555 www.RSISthai.net/download/rsis/ThaiNationalStatusReport2555.pdf