ปท 2 ฉบบท 11 กนยายน - ตลาคม 2559

DHS Southรอบรวเครอขาย

จดหมายขาวฉบบท 11บก.ชวนคย หนา2ถอยแถลงจากชายแดนใต หนา3หองเรยนอาจารยวราวธ หนา4แวดวงDHML หนา5ระบบขอมลสขภาพชมชน หนา5ปฏบตการงานวจย หนา6ประเมนเพอการพฒนา หนา6หนงอ�าเภอหนงโครงการ หนา7บทเรยนจากพนท หนา8

กรณาสง

มลนธสขภาพภาคใตชน 1 อาคารบรหารคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรอ�าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 90110 โทรศพท/โทรสาร 0 7445 1168เวบไซต : www.SHFthailand.org อเมล : shfthailand@gmail.com

...การขบเคลอนประเดนสขภาพในชมชน

จะตองอาศยการบรณาการความรวมมอ

ระหวางหนวยงานภาครฐกบภาคเครอขาย

หลายภาคสวนในชมชน...

บทเรยนจากพนทอานตอหนา 8

ปฏบตการงานวจยอานตอหนา 6

...วถการกนการอยในชวตประจ�าวน

ของชมชนบานมดตะนอย

และหลกบนได 6 ขนสความส�าเรจ

ในการควบคมน�าหนกไดตลอดชวต...

...สงแรกทอาจารยใหขอคด

คอ อนดบแรกในการท�าพนทสขภาวะ

ตองตงค�าถามวาเรารจกตวเองมากแคไหน...

หองเรยนอาจารยวราวธอานตอหนา 4

บก. ชวนคย

ปลายเดอนกนยายนทผานมา มการจดงานมหกรรมเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ DHS ขนท โรงแรมเรอรษฎา จงหวดตรง ภายในงาน เครอขาย DHS South ตางพากนมารวมแลกเปลยนเรยนร น�าเสนอผลงาน จดแสดงบธนทรรศการ และผลงานตางๆ ใหปรากฏแกสาธารณะไดเปนอยางด ซงตองขอขอบคณในความรวมมอรวมใจของเครอขาย DHS South 7 จงหวดในเขตสขภาพท 12 ทรวมกนจดงานนขนไดอยางนาประทบใจ

จดหมายขาว “รอบรวเครอขาย DHS South” ฉบบนยงมเรองราวดๆ ใหผอานไดตดตามกน 8 คอลมน อกเชนเคย คอ 1) ถอยแถลงจากชายแดนใต กบนโยบายสขภาพในรฐธรรมนญฉบบใหม 2) หองเรยนอาจารยวราวธ กบการเรมตนท�างาน DHS ของหมบานปลกเด ต.พะตง อ.หาดใหญ จ.สงขลา 3) แวดวง DHML การเตบโตจาก LT ตากใบสการเปน LCC ตากใบ 4) ระบบขอมลสขภาพชมชน สรปการน�าเสนอ 5 โครงการ DHIS ในงานมหกรรมเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ DHS 5) ปฏบตการงานวจย กบการ “เยยมเสรมพลง” บานมดตะนอย และหลกบนได 6 ขนสความส�าเรจในการควบคมน�าหนกไดตลอดชวต 6) การประเมนเพอการพฒนา การประยกตใช DE ทงกบตวบคคลและกบงานทอ�าเภอยะหรง 7) หนงอ�าเภอหนงโครงการ พฒนาการการขบเคลอนประเดนสขภาพ ODOP ในภาพรวมของจงหวดยะลา 8) บทเรยนจากพนท การเรยนรและเตบโตของเครอขาย DHS จงหวดสตล กบการท�างาน DHS

ทงน ทกคอลมนในจดหมายขาว “รอบรวเครอขาย DHS South” ฉบบท 11 ในมอทาน พรอมรบขอแนะน�า และค�าตชมจากสมาชกเครอขาย DHS และขอเชญชวนผ สนใจรวมสงงานเขยนจากพนทมาเผยแพรใน Facebook ท DHS South: โครงการสนบสนนการขบเคลอนเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ หรอสงมายงกองบรรณาธการ ท อเมล: dhssouth@gmail.com

แลวพบกนใหมอกครงในปท 2 ฉบบท 12 อก 2 เดอนขางหนา

กองบรรณาธการชญานษฐ เพชรรตน

เมษยา มะประสทธ

อสมน บอโต

ทปรกษานพ.สวฒน วรยพงษสกจ

บรรณาธการดร.นพ.วรสทธ ศรศรวชย

แกวตา สงขชาต

2 รอบรวเครอขาย

ถอยแถลงจากชายแดนใตโดย นพ.สวฒน วรยพงษสกจ

ในเดอนสงหาคมทผานมาบานเมองของเราผานกงลอประวตศาสตรการเมองการปกครองอกครง ซงเราคงทราบกน

แลวนะครบวาการลงประชามตรฐธรรมนญฉบบใหมเสยงสวนใหญ คอ การผานประชามต โดยในขนตอนตอไป

เปนการด�าเนนการปรบถอยค�าในรฐธรรมนญและรางกฎหมายส�าคญทเกยวของ คาดวาจะมก�าหนดการเลอกตง

ประมาณปลายป พ.ศ. 2560 ทใกลเขามาน

ผมขอเกรนน�าดวยเรองนเพราะเหนวาเปนเรองใกลตว สบเนองจากรฐธรรมนญ คอ กฎหมายสงสดของประเทศ

ทก�าหนดทศทางของประเทศในทกๆ ดาน หากพจารณารางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2559 สวนทเกยวของ

ดานสาธารณสขมบทบญญตใหมปรากฏอยในมาตราตางๆ เชน มาตรา 55 คอ “เสรมสรางใหประชาชนมความรพนฐาน

เกยวกบการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคและสงเสรมสนบสนนใหมการพฒนาภมปญญาดานการแพทยแผนไทย”

อกสวนทส�าคญในหมวดวาดวยการปฏรปประเทศไดก�าหนดไวในมาตรา 258 คอ “มระบบการแพทยปฐมภม

ทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชนในสดสวนทเหมาะสม” ซงทงสองมาตรานมถอยค�าทปรากฏในรฐธรรมนญ

เปนครงแรกจากการมสวนรวมของเราทกคนในการสรางสงใหมๆ เหลานนะครบ

This moment is a golden opportunity ค�านคงเหมาะกบชวงเวลานเพราะเมอหนาตางแหงโอกาส

เปดขนเราจงตองรบไขวควา ผมมองวาสงทเครอขายระบบสขภาพอ�าเภอท�าอยขณะนตอบโจทยบทบญญตในรฐธรรมนญ

จากแนวทางทเราใหความส�าคญกบพนทและถอเอาประชาชนเปนศนยกลาง น�าภมปญญาทองถนรวมถงการแพทย

แผนไทยทเปนอตลกษณของชาตมาผสมผสานในการดแลสขภาพรวมกน ส�าหรบการแพทยปฐมภมนน คอ ฟนเฟอง

ส�าคญของการหมนระบบสขภาพจากการอยใกลชดชาวบาน โดยมแพทยเวชศาสตรครอบครวและทมสหอาชพ

ทเรารจกกนกอนหนาน ในชอ “ทมหมอครอบครว” Family Care Team เปนผเดนเรองราว

ดงนนทมงานมลนธสขภาพภาคใต จงขอใชพนทตรงนสอสารถงกลยาณมตรทกเครอขายวา ในการทจะท�าให

รฐธรรมนญฉบบนเปนฉบบทกนไดและประชาชนผเปนเจาของประเทศไดรบประโยชนจากการเปลยนแปลงครงนนน

ค�าตอบสดทายจงอยทพนท อยทสองมอ หนงสมอง หนงปาก ของพวกเราทกคน ซงกอนปดทายฉบบน ผมขอนอมน�า

เอาพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของวทยาลยเทคโนโลยและอาชวศกษาเมอ 8 กรกฎาคม 2530

ความวา

“เมอมโอกาสและมงานทำาควรเตมใจทำาโดยไมจำาเปนตองตงขอแม หรอเงอนไขอนใดไวใหเปนเครองกดขวาง

คนททำางานไดจรงๆ นน ไมวาจะจบงานสงใดยอมทำาไดเสมอ ถายงมความเอาใจใสมความขยนและความซอสตยสจรต

กยงจะชวยใหประสบผลสำาเรจในงานททำาสงขน”

เชอมนและศรทธา

นพ.สวฒน วรยะพงษสกจ

ประธานมลนธสขภาพภาคใต

3รอบรวเครอขาย

โดย ขวญนภา สภาพนธ รพ.สต. เฉลมพระเกยรต 60 พรรษานวมนทราชน จ.สงขลา

หองเรยนอาจารยวราวธ

“จากวนนนถงวนน กบสงดดทเกดขนมากมายจากการขบเคลอนงาน DHS”

หมบานปลกเด หม 4 ต.พะตง อ.หาดใหญ จ.สงขลา เปนพนทชมชนเขมแขง ชาวบานในชมชนมความรก และสามคคพงพาอาศยซงกนและกน มการรวมกลมของผสงอายในชมชน มพทธศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ อกทงมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ เชน ปาเขาเหลงซงเปนเขตอนรกษ ชาวบานในพนทด�ารงชพดวยหลกการเศรษฐกจพอเพยง ทกคนมทดนท�ากนเปนของตวเอง ท�าสวนยางพารา สวนผลไม ปลกผก จากทนทางสงคมของพนทท�าให ทมสหวชาชพ รพ.สต.เฉลมพระเกยรต 60 พรรษานวมนทราชน มความคดวาพนทชมชนปลกเดนาจะเปนพนทน�ารอง เพอขบเคลอนกระบวนการ District Health System - DHS ได

ตอนเรมการด�าเนนงาน DHS ทางทมสขภาพในพนทเองยงคงมความสบสน ไมทราบวาจะเรมจากจดไหน จะท�าอยางไร ทราบแตเพยงวา DHS คอ กระบวนการทท�าใหประชาชนในพนทสามารถพงพาตนเองได จงเรมตนดวยการรวบรวมภาคเครอขายมาประชมและท�าเวทประชาคม เมอคนขอมลพบวาปญหาส�าคญในพนทปลกเด คอ ปญหาโรคเรอรงและผสงอายขาดการดแลดานสขภาพ และพบวาประเดนสขภาพยงไมถกบรรจในแผนพฒนาต�าบล โดยวธการแกไขปญหาสขภาพจะใชวธการประสานงานกบหนวยงานภายนอกเนองจากขาดบคลากรสาธารณสขและใชวธการประกาศเปนชมชนนาอยเพอกระตนการดแลบานเรอน

เมออาจารย นพ.วราวธ สรพฤกษ ลงพนทมาเยยมตดตาม สงแรกทอาจารยใหขอคด คอ “อนดบแรกในการ ท�าพนทสขภาวะตองตงค�าถามวาเรารจกตวเองมากแคไหน” จากนนอาจารยไดใหค�าแนะน�าในการท�างานแกทม DHS อยางสม�าเสมอ รวมทงลงพบปะพดคยกบผ สงอายในชมชนท�าใหเกดก�าลงใจและมแนวทางในการท�างานมากขน เชน มกจกรรมการตรวจคดกรองสขภาพตนเองโดยใชปงปองจราจรชวต 7 ส ท�าใหประชาชนไดรบรสถานะสขภาพของตนเอง และปรบเปลยนพฤตกรรมใหดขน มการจดตงชมรมเตนแอโรบค ฟ นฟชมรมผสงอาย มลานสขภาพผ สงอาย มการน�าศาสตรแพทยแผนไทยลงสชมรมผสงอาย มโครงการหมอครอบครวตวนอยเยยมผสงอายในชมชน องคการบรหาร สวนต�าบลเปนตนแบบ ในการดแลสขภาพจนท�าใหภาคประชาชนตนตวหนมากนผกและออกก�าลงกายมากขน ซงทงหมดนคอ จดเรมตนทจะน�าไปสชมชนพงพาตนเองในรปแบบ “คนปลกเดไมทอดทงกน” ตอไป

เพราะเราโตขน บทบาทจงตองเปลยนไป

4 รอบรวเครอขาย

DHIS ในงานมหกรรมเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอโดย แกวตา สงขชาต มลนธสขภาพภาคใต จ.สงขลา

ในวนท 21 กนยายน 2559 มการจดงาน มหกรรมเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ DHS ซงเปดเวทน�าเสนอผลงาน

โครงการ การพฒนาระบบขอมลสขภาพชมชน (District Health Information System - DHIS) ณ โรงแรมเรอรษฎา

อ�าเภอเมอง จงหวดตรง โดยม ดร.นพ.วรสทธ ศรศรวชย เลขาธการมลนธสขภาพภาคใต และ นพ.เดชา แซหล ผอ�านวยการ

โรงพยาบาลเทพา จ.สงขลา เปนผใหขอเสนอแนะ รวมทงสน 5 โครงการ ประกอบดวย 1) การพฒนาระบบการดแลคนพการ

อยางเปนหนสวนทางดานสขภาพ อ.นาทว จ.สงขลา 2) การพฒนาระบบขอมลสารสนเทศชมชนออนไลน อ.กะพอ จ.ปตตาน

3) การจดท�าระบบฐานขอมลสขภาพ บานสารวน ต.ไทรทอง อ.ไมแกน 4) การพฒนาขอมลสขภาพชมชนเพอการจดการสขภาพ

ต.เจะเห อ.ตากใบ จ.นราธวาส และ 5) การพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกดวยระบบขอมลการเฝาระวง

โรคเครอขายระดบต�าบล (SRRT) อ.แวง จ.นราธวาส โดยมบทสรปจากเวทวา การพฒนาระบบขอมลสขภาพชมชนเปนการพฒนา

การท�างานจากรปแบบ Work for People ส Work with People นนหมายถงการท�าใหชมชนเขามามสวนรวม

เปนทงผเกบรวบรวมและเปนผใชประโยชนขอมล โดยเนนขอมลทเปนความตองการของชมชนเพอใชแกไขปญหาและพฒนา

สขภาวะของชมชนเปนหลก ซงขอมลทดควรมความรวดเรวทนเวลา ครบถวน ถกตอง ตรวจสอบได มการบรณาการระหวาง

หลายภาคสวนเพอลดความซ�าซอนและสามารถน�ามาวเคราะหเพอน�าไปใชสนบสนนการท�างานสขภาพในระดบชมชน

ใหมความเขมแขงตอไป

ในชวงเวลา 2 ปทผานมาเครอขายสขภาพอ�าเภอตากใบเปนทมเรยนร (Learning Team - LT) ของศนยเรยนรอ�าเภอกะพอ ซงม นพ.เดชา แซหล และทมพเลยง (Preceptor - P) พรอมกบอาจารยจากสถาบนการศกษา AI (Academic Institute - AI) เชน อาจารย วรเชษฐ เขยวจนทร ซงสอนการใชเครองมอวเคราะหการท�างานแบบบรณาการท�าใหผเรยนพฒนาการด�าเนนงาน DHS ของพนท โดย LT ตากใบไดด�าเนนงาน DHS อยางตอเนองจนเกดความส�าเรจอยางเปนรปธรรมพรอมมทมเครอขายทเปนหนงเดยว ในป 2559 เครอขายสขภาพอ�าเภอตากใบไดเตบโตจากทมเรยนร สการเปนศนยเรยนร (Learning & Coordinating Center - LCC) นองใหม มทมเรยนรจาก 5 อ�าเภอ ในจงหวดนราธวาส คอ LT รอเสาะ LT ศรสาคร LT บาเจาะ LT แวง และ LT ตากใบ ม นพ.สมชาย ศรสมบณฑต ผอ�านวยการโรงพยาบาลตากใบ ท�าหนาทเปนครใหญใจด ซงมอตลกษณเฉพาะตนชดเจน เพราะเปนผอ�านวยการโรงพยาบาลชมชนจงมวสยทศนทยาวไกล พดนอย และปลอยใหทมท�างานอยางมอสระ สวนพเลยงอก 2 ทาน ทานแรก “พนช” จราวรรณ พรหมเพชร ทมบคลกทดงดดให LT สนใจตอการเรยนร อกทานคอ ดฉน ซงมการพดทเปนเอกลกษณ กระชบ ตรงจด ตรงประเดน โดยพเลยงทกคน ไดน�าเอาเทคนคทไดเรยนรจากหองเรยน DHML มาใช จนเกดบรรยากาศเรยนรทเปนกลยาณมตร ทงยงมอาจารยจากสถาบนการศกษา ใหค�าปรกษาการจดกระบวนการทกครง ท�าใหการด�าเนนงานหองเรยนใหมของ LCC ตากใบ มทงสาระความร การชนชมเปนก�าลงใจ ใหแกกนและกน และสมาชกทกคนพรอมทจะเตบโตและตอนรบสมาชกพนทอนๆ ทก�าลงจะเขามาสชนเรยน LCC ตากใบท “หองเรยนสนก สมาชกสดใส ครใหญใจด พเลยงนารก”

แวดวง DHML:โดย วาสนา กาญจนะ รพ.ตากใบ จ.นราธวาส

เพราะเราโตขน บทบาทจงตองเปลยนไป

ระบบขอมลสขภาพชมชน:

5รอบรวเครอขาย

จากทมโอกาสเขาไปเรยนร การประเมนเพอการพฒนา (Developmental Evaluation – DE) จาก รศ.ดร.ลอชย ศรเงนยวง

คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล และมลนธสขภาพภาคใต ท�าใหไดฝกการเปนผฟงทดและไดเกบเกยวจากประสบการณ

การท�างานจากพๆ นองๆ ชาวสาธารณสข เขต 12 จากกระบวนการ check in การแลกเปลยนเรยนรจากบทเรยนเรองตางๆ โดยเฉพาะ

เรอง “ความนงของแมลงปอ” ชวยท�าใหผานพนสถานการณแรงกดดนโดยสามารถควบคมสตไดอยางไมหวนไหว ทงนยงประยกต DE

เขากบการด�าเนนโครงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR) เรอง “รปแบบการบรหารจดการขยะชมชนแบบบรณาการทสอดคลองกบ

บรบทภมสงคมในชมชนต�าบลแหลมโพธ อ.ยะหรง จ.ปตตาน” ท�าใหเขาถงผน�าชมชนไดดวยการเปนผฟงทด รบฟงจนจบแลวจงคอยๆ

แลกเปลยนความคดเหนจากปรากฏการณจรงโดยไมกลาวโทษและเปยมดวยความเปนกลยาณมตรทตงใจจะชวยเหลอและพรอมเดนหนา

แกไขปญหารวมกบชมชนดวยการใชทฤษฏ Iceberg Model ท�าความเขาใจปญหาตางๆ อยางรอบดานใหลกซงกวาปรากฎการณ (Event)

ทเกดขนใหเหนแบบแผนและแนวโนม (Pattern) ของปญหา มองลกลงไปถงโครงสราง (Structure) ทรองรบปญหาอย ตลอดจนศกษา

ชดความคด (Mental model) ทเปนตวก�าหนดใหเกดโครงสรางทเปนรากฐานของปญหานน อกประเดนหนงทน�า DE มาประยกตใช คอ

การท�าประชาคมเพอคนหาปญหาพนทต�าบลยาม โดยเปดโอกาสใหทกคนรวมแสดงความคดเหนตอปญหาในพนทใชฐานขอมล รพ.ยะหรง

และขอมลจากชมชนอยางไมผกขาดการพดคยไวทเจาหนาท ไมชน�าหรอโนมนาวชมชนใหท�าในสงทเจาหนาทตองการ จนคนพบประเดน

ปญหายาเสพตดซงยงอยในระหวางการคนหาสาเหตและแนวทางแกไข แมจะเปนเรองทยากแตกท�าใหชมชนเกดการเรยนรโดยผลทเกดขน

ไมวาจะส�าเรจหรอไมส�าเรจกจะเปนบทเรยนส�าคญของพนท ในฐานะผเรยน DE คนหนงคงจะไมสามารถถายทอดความรสกผานตวหนงสอ

ไดทงหมดแตอยากเชญชวนใหทกคนมาสมผส DE ดวยตนเองดวยการเปดโอกาสและเปดใจยอมรบการประเมนเพอการพฒนา

ทจะท�าใหคนท�างานและคนประเมนไดพฒนาและมความสขไปดวยกน

กจกรรม “การเยยมเสรมพลง” โดย อ.พญ.บษกร อนชาตวรกล และมลนธสขภาพภาคใต ในพนทบานมดตะนอย จ.ตรง

ในโครงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) “การเสรมพลงการดแลตนเองของหญง อาย 35-59 ป

เพอลดภาวะอวนและอวนลงพงทเสยงตอการเกดโรคเบาหวาน โดยการสนบสนนของครอบครวและเครอขาย” มงเนนใหทมวจยเรยนรเทคนค

กระบวนการเสรมพลงและท�าใหกลมเปาหมายสามารถดแลตนเองเพอลดภาวะอวนและอวนลงพง ผานการสะทอนคดและแลกเปลยน

เรยนรวถการกนการอยในชวตประจ�าวนของชมชนบานมดตะนอย และหลก บนได 6 ขนสความส�าเรจในการควบคมน�าหนกไดตลอดชวต

คอ บนไดขนท 1: หาสาเหตทท�าใหอวน ทบทวนตนเองถงสาเหตทท�าใหอวนและอวนลงพง บนไดขนท 2: ตงเปาหมายการปรบเปลยน

การกนการอยเพอลดภาวะอวนและอวนลงพงผานการบนทกสญญาใจและคนหาเทคนควธการไปสเปาหมาย บนไดขนท 3: หาแรงสนบสนน

จากเพอน ครอบครว ชมชน บนไดขนท 4: ลงมอปฏบตอยางจรงจงตามการบนทกสญญาใจ บนไดขนท 5: ประเมนผลดวยตนเองทกวน

วเคราะหหาจดแขง จดออน บนไดขนท 6: ปรบปรง ตงใจ มงมน ท�าตอไป บนไดทง 6 ขนนเปนเครองมอสรางกระบวนการสความส�าเรจ

ดวยตนเองภายใตการสนบสนนของครอบครวและเครอขาย การตดตามเสรมพลงของทมมดตะนอยและการบนทกลงในสมดบนทกการกน

การอยของกลมเปาหมายเปนอกกลวธส�าคญในการบรรลวตถประสงคทวางไว ผลจากการทกลมเปาหมายผานกระบวนการเรยนรสวนใหญ

เกดการเปลยนแปลงโดยสามารถลดปรมาณขาวทบรโภคในแตละวนลงจากเดมบรโภคสปดาหละมากกวา 5 กก./ครอบครว

เปนสปดาห ละไม เกน 3 กก./ครอบครว และป จจบนยงมกล มอนๆ ในชมชนมาขอรวมเรยนรกระบวนการลดภาวะอวน

และอวนลงพงกบกลมเปาหมาย ซงเหตปจจยเหลานจะสงผลทดตอการปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเองและการปรบเปลยน

วถการกนการอยของชมชนเพอการมสขภาวะทดตอไป

ปฏบตการงานวจย: โดย สมโชค สกลสองบญสร รพ.สต.บานมดตะนอย จ.ตรง

ประเมนเพอการพฒนา:โดย วรรณาพร บวสวรรณ รพ.ยะหรง จ.ปตตาน

DE ใชด จงบอกเพอน

เสรมพลงชมชน ลดภาวะอวน-อวนลงพง

6 รอบรวเครอขาย

หนงอ�าเภอ หนงโครงการ: โดย รอมมอเราะ มนะ รพ.สมเดจพระยพราชยะหา จ.ยะลา

หางจากตวอ�าเภอยะหามาประมาณ 7 กโล ในปายางทตองเดนเทาจากถนนใหญเขาไปอก 500 เมตร หญงชราผหนง

นงอยบนบานไมทยกพนสงมากกวา 1 เมตร บนไดทท�าจากทอนไมตอกตะปดไมแขงแรง ท�าใหการปนขนลงเขาออกบาน

คงล�าบากไมใชนอย มหน�าซ�าแขนขาขางซายของเธอยงออนแรง ท�าใหหญงอมพาตสงอายผนไมมโอกาสออกจาก

หองสเหลยมนไดดวยตวเอง เธออยกบหลานอาย 13 ป ไมมรายไดอาศยเพยงขาวปลาอาหารทคนแถวบานหยบยนให

นเปนเพยงหนงตวอยางของผทมปญหาทางการเคลอนไหวทยงมอกหลายรายในอ�าเภอยะหาทรอคอยการชวยเหลอ

ดแลรกษา

เมอพบวาครงหนงของผทมปญหาทางการเคลอนไหวเปนผสงอาย ท�าใหผอ�านวยการโรงพยาบาลสมเดจ

พระยพราชยะหาน�าประเดนนเขาทประชมหวหนาสวนราชการทมนายอ�าเภอยะหาเปนประธาน ซงเครอขายอ�าเภอ

ยะหาเหนพองตองกนวาประเดน “การดแลผทมปญหาทางการเคลอนไหว” นตองอาศยความรวมมอเพอใหการชวยเหลอ

จนท�าใหเกดทมสหวชาชพซงม ผน�าศาสนา ผน�าชมชน อปท. มารวมกนขบเคลอนดแลแกไขปญหาน โดยแบงการท�างาน

เปน 4 ฝาย ไดแก 1) ฝายสงคมจตวทยา สรางนโยบายการแกไขปญหาผสงอายและครอบครว 2) ฝายเศรษฐกจสนบสนน

การปลกผกปลอดสารพษ 3) ฝายจตวญญาณ ใหค�าแนะน�าเรองกจการศาสนา 4) ฝายการฟนฟสขภาพ จดตงศนย

การสงเสรมสขภาพฟนฟสภาพผพการ 2 แหง ใน ม.1 และ ม.2 โดยเรมจากการส�ารวจขอมลและวางแนวทางการแกไขปญหา

ในป 2557 เรมจากผปวยระยะเรมตนแลวน�าเขาสการรกษาใหเรวทสดเพอฟนฟสภาพรางกาย ลดความพการ การสงตอ

การดแลตอเนองโดยชมชนและด�าเนนการควบคกบการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอสงเสรมสขภาพและปองกน

โรคเรอรง เชน ในรายของผปวยขางตนไดรบการชวยเหลอใหเขาถงการดแลรกษา ไดรบการฟนฟสภาพรางกาย

โดยทมสหวชาชพ มผน�าศาสนามาใหค�าแนะน�าเรองการปฏบตศาสนกจ อบต. สนบสนนงบประมาณเพอสรางบาน

หลงใหมใหเหมาะตอการเคลอนไหว ก�านนบรจาคเสาบานและหลงคา เจาหนาททหารสนบสนนแรงงานกอสรางบาน

จนแลวเสรจ ผใหญบานด�าเนนการเรองทดนให ส�านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดมาปรบสภาพแวดลอม

ทบานและมลนธโอสถสภามาสงเสรมอาชพโดยสนบสนนเมลดพนธพชผกให ชมชนเองกมจตส�านกในการรวมดแล

คนในชมชนจนเกดชมรมกลมอาสาดแลผพการและผสงอายทดอยโอกาส ต.บาโระ ในป 2557 ตอมามการรวมตวกน

ของผพการและผดแลจนเกดเปนชมรมผสงอายทเขมแขงเพอดแลผสงอายทตดบานตดเตยงขน ในป 2558 และ ในป 2559

เกดเครอขายเยาวชนดแลผสงอายใน ม.5 และจดตงมสยดสงเสรมสขภาพผสงอายใน ม.6 เพอรวมกลมฟงการบรรยายธรรม

และออกก�าลงกายเสรมสขภาพ

จะเหนวาการขบเคลอนประเดนสขภาพในชมชนจะตองอาศยการบรณาการความรวมมอระหวางหนวยงาน

ภาครฐกบภาคเครอขายหลายภาคสวนในชมชน จงจะท�าใหชมชนตระหนกถงประเดนปญหาสขภาพในพนทและหนมา

ดแลสขภาพของตนเองมากยงขน ดงค�าขวญทวา “หนงคนดแลสขภาพตนเอง หนงคนสขภาพด สบคนดแลสขภาพตนเอง

สบคนสขภาพด”

อ�าเภอยะหากบการดแลผมปญหาทางการเคลอนไหว

7รอบรวเครอขาย

บทเรยนจากพนท: โดย ปวณา เหมรา ส�านกงานสาธารณสขจงหวดสตล จ.สตล

ขาวประชาสมพนธ

“DHS กลไกระบบสขภาพอำาเภอเพอสงเสรมการมสวนรวมทกภาคสวน เอะ! งานใหมหรอเนย คออะไร ชกงง” หลายคนในแวดวง

สาธารณสขคงคดวางานใหญแบบนจะเรมตนท�าอยางไร เครอขายระบบสขภาพอ�าเภอจงหวดสตลตองใชเวลาเรยนรรวมกบอ�าเภอตนแบบ

เชน อ�าเภอนาทว จงหวดสงขลา อ�าเภอละง จงหวดสตล อยนาน ฟงการบรรยายหลายครง หลายวน และหลายเวท จนเขาใจหลกการ

ของระบบสขภาพอ�าเภอรวมถงหลกเกณฑ UCARE หลงจากนนทกอ�าเภอจงน�ากระบวนการ DHS มาขบเคลอนอยางเปนรปธรรม

โดยมมลนธสขภาพภาคใตเปนภาคสนบสนนงบประมาณและหนนเสรมศกยภาพในการท�างาน จนมอ�าเภอละงเปนอ�าเภอตนแบบภายใต

การน�าของ นพ.ปวตร วณชชานนท ผอ�านวยการโรงพยาบาลละง มการจดเวทแลกเปลยนเรยนร DHS ระดบอ�าเภอโดยมผทรงคณวฒ

คอ นพ. วราวธ สรพฤกษ มาเสรมกาวแรกของการจดเวทแลกเปลยนเรยนรในเครอขายสขภาพอ�าเภอ

จ�าไดวาในเวทแลกเปลยนเรยนรครงแรก ป 2556 นน ความเขาใจในกระบวนการ DHS ในระดบพนทยงไมชดเจนนก

เจาหนาทสาธารณสขยงเขาใจวา DHS คอ ภาระงาน ไมใชกระบวนการขบเคลอนแบบมสวนรวม จนเกดการเกยงงานกน

สวนเจาของประเดนปญหาสขภาพเองกมองวา “ไมใชเรอง ไมใชงานของฉน” ท�าใหเกดภาพความขดแยงจากมมมองทแตกตางกน

นบจากวนนนจงคอยๆ มการจดเวทแลกเปลยนเรยนรตอเนองทก 2 เดอน มการดงานสญจรในพนทจรง เชน การท�างานแบบเครอขาย

ของ “ภาคเครอขายปากน�านาอย” ทดแลทกประเดนในต�าบลปากน�า อ.ละง การใชวธ “แกหราตนเอง” (จดการตนเอง) ดวยกลวธ

“ชนชสขภาพ” ใน “กระบวนการนโยบายสาธารณสขเพอสขภาพแบบมสวนรวม” ของ อบต.นาทอน อ.ทงหวา หรอการ “พฒนาคน สงคม

สงแวดลอม” ของมสยดบานบาราย อ.ทงหวา ทใชหลกศรทธาในศาสนาเรมตนทสถาบนครอบครว บคคล และชมชน และ “ชมรม

หวานใจ” ของหม 4 ต.นคมพฒนา อ.มะนง ทมการเรยนรรวมกนในการดแลผปวยเบาหวานระหวางเจาหนาทสาธารณสข อสม. และ อปท.

จากสงทไดเรยนรทงจากในหองเรยนและในพนทและค�าชแนะจากอาจารย ท�าใหทม DHS ระดบอ�าเภอไดกลบไปทบทวน

ทดลองท�า และน�าผลมาแลกเปลยน จนเกดการมสวนรวมจากทกภาคสวน เกด “บานเลกในปาใหญ” อยางเปนรปธรรม

ในป 2559 ท�าใหระบบบรการปฐมภมเขมแขง มความพรอมในการขบเคลอนประเดนสขภาพระดบพนท เชน เกดทมเยยมบาน

ระบบเพอนชวยเพอน และไปเชอมโยงกบกระบวนการเรยนรแบบ DHML การด�าเนนงานตามนโยบายหมอครอบครว สขภาพ

ทกกลมวย และ Service plan ซงทงหมดนเปนผลทตามมาจากการรวมเรยนร รวมคด รวมสราง รวมลงมอท�าและขบเคลอนงาน

DHS “ทน ทสตล”

3 ตลาคม 2559 ประชมจดท�าแผนยทธศาสตรปฐมภม เขต 12

6-7 ตลาคม 2559 เยยมเสรมพลง PAR พนทสงหนคร

13-14 ตลาคม 2559 น�าเสนอความกาวหนาระยะท 2 PAR รนท 3

9-10 พฤศจกายน 2559 ประชมเชงปฏบตการการพฒนาขอมลระบบสขภาพปฐมภม

เขตสขภาพท 12

“DHS ทน ทสตล”