1

คำ�ตอบของคำ�ถ�ม “แสงสว�งท�งปญญ�คออะไร?”

และ“แนวคดประวตศ�สตรส�กลต�มแนวคด

ของสงคมโลก”ของ

อมม�นเอล ค�นท

แปลและเขยนบทนำ�โดยโสรจจ หงศลด�รมภ

ศนยจรยธรรมวทย�ศ�สตรและเทคโนโลย คณะอกษรศ�สตรจฬ�ลงกรณมห�วทย�ลย

2561

2

3

คำ�นำ�

ง�นชนนผมเขยนและแปลไวน�นแลว โดยคณพพฒน พสธ�รช�ตไดม�ตดตอใหแปลง�นเรอง Universal History ของค�นทเพมเตมจ�กเรอง What is Enlightenment? ทเคยแปลไวกอนแลว จดมงหม�ยคอตพมพเปนเลมหนงสอ ผมกไดแปลและเขยนบทวเคร�ะหเอ�ไวดวย แตเนองจ�กเกดก�รเปลยนแปลงบ�งอย�งผมเลยเอ�ม�ลงเผยแพรทนเลย ทกท�นโหลดไดฟรครบ แตเวล�อ�งองกรณ�อ�งองว�ม�จ�กหนงสอเลมนและโหลดม�จ�กเวบของจฬ�นนะครบ ขอบคณม�กครบ

โสรจจ หงศลด�รมภสงห�คม 2562

4

บทนำ�

หนงสอเลมนเสนอง�นแปลบทคว�มขน�ดไมย�วนกของค�นทสองบท ไดแก “คำ�ตอบของคำ�ถ�ม – แสงสว�งปญญ�คออะไร?” กบ “แนวคดประวตศ�สตรส�กลในมมมองของสงคมโลก” ซงทงสองบทนค�นทแตงขนในป ค.ศ. 1784 บทคว�มทงสองบทนมคว�มสำ�คญในฐ�นะทเปนบทคว�มทเสนอคว�มคดของค�นทเกยวกบยค “แสงสว�งท�งปญญ�” หรอ The Age of Enlightenment ในยโรป ลกษณะสำ�คญของยคสมยนไดแกก�รทมนษยห�ทม�ของระบบคณค�รวมไปถงคว�มรและคว�มจรงผ�นท�งคว�มส�ม�รถของตวมนษยเอง ซงมนษยทกคนมเหมอนกน ไดแกเหตผลและประสบก�รณ ลกษณะเชนนทำ�ใหยคสมยนแตกต�งอย�งสนเชงกบยคสมยกอนหน�ทเชอว� ทม�ของคว�มถกตองม�จ�กคำ�สอนของศ�สน�หรอโองก�รของพระเจ� และทม�ของคว�มรทไมไดม�จ�กโองก�รของพระเจ� กม�จ�กก�รเปดเผยของพระเจ�หรอปรชญ�โบร�ณเชนของอ�รสโตเตลเปนหลก กล�วยอๆกคอว� เกดก�รเปลยนแปลงอย�งใหญหลวงในคว�มคดของมนษย จ�กก�รเชอมนในประเพณหรอคำ�สอนทรบสบๆกนม� ม�เปนคว�มเชอมนในคว�มส�ม�รถทมนษยทกคนมอยแลว และก�รประจกษแจงซงคว�มจรงทมนษยส�ม�รถเข�ถงและรบรไดโดยตรง กระบวนก�รเปลยนแปลงนเกดขนอย�งรนแรงในยโรปเรมตงแตชวงตนของครสตศตวรรษทสบเจดเปนตนม� และถอกนว�กระบวนนจบสน (หม�ยคว�มว�อำ�น�จของประเพณและศ�สนจกรถกบดบงอย�งสนเชง) ในชวงปล�ยของครสตศตวรรษทสบแปด ดงนนกระบวนก�รทสรปออกม�ง�ยๆสนๆ แทจรงแลวกนเวล�ถงสองรอยกว�ป และในเวล�สองรอยกว�ปน ทวปยโรปประสบกบก�รเปลยนแปลงท�งเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและก�รเมองอย�งรนแรงยง ก�รปฏวตใหญๆทเร�รจกกน เรมจ�กก�รปฏวตองกฤษ (หรอทบ�งคนเรยกว� “สงคร�มกล�งเมององกฤษ”)

สงคร�มเพออสรภ�พของสหรฐฯ (ซงถอไดว�เปนก�รปฏวตครงหนง) และก�รปฏวตฝรงเศส ต�งกเกดขนในชวงเวล�น นอกจ�กนกยงมสงคร�มใหญๆอกหล�ยครง นบตงแตสงคร�มส�มสบป ซงคร�ชวตคนในยโรปไปมห�ศ�ล สงคร�มเจดประหว�งฝรงเศสกบองกฤษ (สงคร�มประก�ศอสรภ�พของสหรฐกถอไดว�เปนสวนหนงของสงคร�มครงน) สงคร�มระหว�งฝรงเศสกบช�ตต�งๆทมงทำ�ล�ยก�รปฏวต ต�งกเกดขนในชวงเวล�น และเร�กมองไดว�ส�เหตหลกของสงคร�มเหล�นทงหมดกมทม�จ�กก�รเปลยนแปลงอย�งใหญหลวงในยโรปอนเปนทม�ของยคแสงสว�งท�งปญญ�นเอง เร�คงไมอ�จพดถงก�รเปลยนแปลงต�งๆเหล�นอย�งละเอยดไดในบทนำ�ของหนงสอเลมน ดงนนจงทำ�ไดแตเพยงใหภ�พกว�งๆของก�รเปลยนแปลงนเท�นน โดยจะแยกเปนด�นต�งๆเรมจ�กวทย�ศ�สตร แลวกด�นปรชญ� ก�รมองภ�พกว�งๆของก�รเปลยนแปลงเหล�นจะชวยใหเร�เข�ใจคว�มหม�ยในบทคว�มทงสองของค�นทดยงขน

ปร�กฏก�รณทสำ�คญทสดอย�งหนงของก�รเปลยนแปลงในยโรปในชวงนไดแกก�รกอตวขนของวทย�ศ�สตรสมยใหม ในศตวรรษทสบหกนกด�ร�ศ�สตรช�วโปลนโคลส โคเปอรนคสไดเสนอคว�ม

5

คดว� แทนทจะถอว�ดวงอ�ทตยหมนรอบโลกต�มทปร�กฏในคมภรของกรกโบร�ณของโทเลม ก�รเปลยนมมมองเปนใหโลกหมนรอบดวงอ�ทตยจะทำ�ใหก�รคำ�นวณตำ�แหนงของด�วเคร�ะหต�งๆง�ยขนม�ก ในเวล�หล�ยรอยปทผ�นม�ช�วยโรปถอว�โลกเปนศนยกล�งของจกรว�ลทอยนงและดวงด�วต�งๆหมนรอบโลกเปนวงกลม ก�รคดเชนนมหลกฐ�นสนบสนนจ�กส�มญสำ�นกของคนทวไปทเหนอยตลอดเวล�โลกหรอพนดน ไมไดเคลอนทไปไหน แตเปนดวงด�วต�งๆรวมทงดวงจนทรและดวงอ�ทตยต�งๆทหมนรอบโลก นกด�ร�ศ�สตรช�วกรกในยคโบร�ณคอโทเลมไดเขยนตำ�ร�เกยวกบก�รโคจรของดวงด�วต�งๆ ซงไดกล�ยเปนแหลงคว�มรทศ�สนจกรค�ทอลครบรอง และเปนตำ�ร�ทใชประโยชนในก�รคำ�นวณตำ�แหนงต�งๆของดวงด�วม�เปนเวล�พนกว�ป อย�งไรกต�มก�รคำ�นวณตำ�แหนงของดวงด�วต�มตำ�ร�ของโทเลมมปญห�คว�มยงย�กม�ก เพร�ะในคว�มเปนจรงนอกจ�กดวงอ�ทตยจะเปนศนยกล�งใหดวงด�วต�งๆหมนรอบแลว ด�วเคร�ะหต�งๆยงโคจรรอบดวงอ�ทตยเปนวงร แตตำ�ร�บอกว�เปนวงกลม ลกษณะเชนนทำ�ใหก�รคำ�นวณตำ�แหนงของดวงด�วไมตรงกบคว�มเปนจรง ทำ�ใหตองมก�รเพมวงกลมเลกๆบนเสนท�งของวงโคจรของดวงด�วต�งๆ เพอใหก�รคำ�นวณตรงกบคว�มเปนจรง ซงยงย�กม�ก โคเปอรนคสจงเสนอว�ก�รคำ�นวณตำ�แหนงดวงด�วน�จะทำ�ใหง�ยขนห�กสมมตใหดวงอ�ทตยเปนศนยกล�งแทนทจะเปนโลก แตโคเปอรนคสกเพยงแตเสนอเรองนเปนสมมตฐ�นเท�นน ตอจ�กนนอกหล�ยสบป ก�ลเลโอ ก�ลเลอ นกวทย�ศ�สตรช�วอต�ล กไดเสนอว�ก�รทโลกกบด�วเคร�ะหอนๆหมนรอบดวงอ�ทตย ไมไดเปนเพยงสมมตฐ�นเท�นน แตเปนคว�มจรงของธรรมช�ตดวย ส�เหตทก�ลเลโอคดเชนนกเพร�ะว� เข�ไดใชสงประดษฐใหมทเพงคดคนไดในสมยของเข� ไดแกกลองโทรทรรศน สองดดวงด�วต�งๆ และกพบว�ดวงจนทรมหลมบอ ด�วพฤหสทด�วเคร�ะหของตนเองหมนรอบ ซงก�รคนพบเหล�นขดแยงกบคำ�สอนดงเดมของด�ร�ศ�สตรกรกทช�วยโรปรบม�เปนเวล�กว�พนป นอกจ�กนก�ลเลโอยงเสนอว� พระเจ�สร�งโลกขนม�ดวยภ�ษ�คณตศ�สตร ดงนนจงเปนหน�ทของ “นกปรชญ�ธรรมช�ต” (ชอเรยกของนกวช�ก�รทศกษ�ปร�กฏก�รณธรรมช�ต กอนจะมบญญตคำ�ว� “นกวทย�ศ�สตร” ในเวล�ตอม�) จะศกษ�ปร�กฏก�รณเหล�นดวยเครองมอคอคณตศ�สตร ก�รศกษ�ธรรมช�ตดวยภ�ษ�คณตศ�สตรเปนปร�กฏก�รณใหมในวงก�รวช�ก�รทไมเคยมม�กอนในประวตศ�สตร แมแตวทย�ศ�สตรในง�นของอ�รสโตเตล ซงหล�ยทมคว�มสลบซบซอน กยงไมมก�รใชวธก�รท�งคณตศ�สตรเข�ไปบรรย�ยกฎเกณฑของธรรมช�ตเชนน นอกจ�กก�ลเลโอจะเปลยนวธก�รศกษ�ธรรมช�ตม�เปนก�รใชคณตศ�สตรเปนเครองมอแลว เข�กยงเปนคนแรกทใชวธก�รทดลองในสถ�นก�รณควบคม เพอทดสอบสมมตฐ�นและแสดงใหเหนถงคว�มสอดคลองกนระหว�งปร�กฏก�รณทสงเกตเหนไดกบสมก�รท�งคณตศ�สตร ก�รทดลองอย�งหนงของก�ลเลโอทมชอเสยงไดแกก�รทดลองปลอยลกเหลกลงม�ต�มท�งล�ด แลววดระยะท�งกบชวงเวล�ของก�รเลอนตกลงม�ของลกเหลก ซงก�ลเลโอพบว�ลกเหลกเลอนลงม�เปนอตร�เรง คอในชวงเวล�ทเท�กนลกเหลกจะเลอนลงม�เปนคว�มเรวทเพมขนเมอเทยบกบชวงเวล�กอนหน� ก�ลเลโอสรปคว�มสมพนธระหว�งคว�มเรง

6

ของลกเหลกกบระยะท�งและเวล�ออกม�เปนสมก�รทมชอเสยง ซงเปนฐ�นใหแกก�รพฒน�ออกม�เปนวช�แคลคลสในคณตศ�สตรและวช�ฟสกสด�ร�ศ�สตรทพฒน�จนถงจดสงสด (ภ�ยใตกรอบคดหนง)

โดยไอแซค นวตน เปนทน�สงเกตว�ตงแตก�รทดลองของก�ลเลโอจนถงหนงสอเลมสำ�คญของนวตนทอธบ�ยหลกก�รของแรงโนมถวง ต�งกอยภ�ยในเวล�สองรอยปของก�รเปลยนแปลงขน�นใหญของยโรปนทงสน

คว�มสำ�คญของก�รคนพบของก�ลเลโอ รวมทงผลง�นของนกวทย�ศ�สตรในสมยตอม�ทรวมกนสร�งวช�วทย�ศ�สตรสมยใหมขนม� ไดแกก�รเปลยนวธคดในก�รห�คว�มร จ�กก�รพงพ�คำ�สอนทรบม�จ�กโบร�ณ ม�เปนก�รคนคว�ทดลองดวยตนเอง เพอใหประจกษแกส�ยต�ของตนเอง ก�รเปลยนแปลงนถอไดว�เปนก�รเปลยนแปลงทเปนจดตงตนของยคแสงสว�งท�งปญญ�ทพงขนสจดสงสดในง�นของนวตน เดวด ฮวมและอมม�นเอล ค�นทในชวงหลงของศตวรรษทสบแปด ก�รเชอมนในก�รประจกษแกส�ยต�และประส�ทสมผสของตนเอง เปนก�รประก�ศว�มนษยแตละคนมฐ�นะทเท�เทยมกน เนองจ�กแตละคนกมประส�ทสมผสเท�ๆกนหรอเหมอนๆกนทงสน ทงนเนองจ�กว�ก�รเชอว�คว�มรทถกตองม�จ�กตำ�ร�โบร�ณเท�นน ทำ�ใหมนษยข�ดคว�มเชอมนในพลงคว�มส�ม�รถของตนเองทจะแสวงห�คว�มร เชอแตเพยงว�ตองเปนคนโบร�ณเท�นนถงจะเข�ถงคว�มรได ก�รเปลยนมมมองทสรปออกม�ง�ยๆเชนนทำ�ใหยโรปตองมก�รปฏวตใหญหล�ยตอหล�ยครง มสงคร�มทผคนต�ยไปเปนจำ�นวนม�ก และกนเวล�อย�งนอยกสองรอยกว�ป

ก�รเปลยนแปลงวธห�คว�มรไมไดมแตเพยงในวทย�ศ�สตรธรรมช�ตเท�นน วช�ปรชญ�เองกมก�รเปลยนแปลงอย�งขน�นใหญในชวงเวล�เดยวกน จดเปลยนทสำ�คญทสดของปรชญ�อยทง�นของเรอเน เดสก�รตส นกปรชญ�ช�วฝรงเศส ซงอยรวมสมยกบก�ลเลโอ ซงเสนอคว�มคดว�ฐ�นทม�ของคว�มรทถกตองนน ไมไดม�จ�กตำ�ร�โบร�ณหรอคำ�สอนทรบสบทอดกนม� ห�กม�จ�กก�รใชคว�มคดของคนแตละคนเอง เดสก�รตสรสกไมพอใจกบก�รถกเถยงไมจบสนของนกปรชญ�ในสมยกอนหน�ของเข�และพย�ย�มห�วธก�รทไมอ�จมใครสงสยไดเลยว�จะเปนคว�มรทแทจรงไดหรอไม และเข�พบว�ขอคว�ม “ฉนคด ฉนมอย” เปนขอคว�มทไมอ�จจะมใครสงสยไดเลย แมว�อ�จจะตกอยในคว�มฝนหรอมปศ�จผทรงพลงม�หลอกลวงอยกต�ม ทงนกเพร�ะว� ถงแมว�เร�จะตกอยในคว�มฝนหรอไมมท�งแยกแยะว�ขณะนจะฝนอยหรอไมไดฝนอยกต�ม แตคว�มคดของเร�ทปร�กฏแกจตสำ�นกของเร� กประจกษชดแกเร�เองในรปแบบเดยวกนไมว�จะฝนอยหรอไมกต�ม ถงแมว�เร�อ�จจะกำ�ลงฝนอย แตห�กในคว�มฝนนนเร�มคว�มรสกตว เชนพดกบตวเองในฝนว� “ฉนกำ�ลงคดอย” คว�มเปนจรงนกเพยงพอแลวทจะยนยนแกตวเร�เองว� ตวเร�เองกำ�ลงรสกตวและมคว�มคดอย เพร�ะห�กไมเปนเชนนนกจะไมมกระแสคว�มคดเลย เหมอนกบเร�กำ�ลงหลบหรอสลบอย แตไมเปนเชนนนเพร�ะเร�รตวเองว�กำ�ลงมคว�มคดอย ดวยเหตนจงเปนไปไมไดว� ถงแมว�เร�จะฝนอยเร�จะไมมคว�มรอะไรเกยวกบกระแสสำ�นกของเร�เอง ในทำ�นองเดยวกนเดสก�รตสกเสนอว� ในกรณของคว�มรท�งคณตศ�สตร เชน “2+2 =

7

4” อ�จจะมปศ�จททรงพลงอำ�น�จม�หลอกเร� โดยใหเร�หลงเชอไปว�สองบวกสองเท�กบส ทงๆทจรงอ�จไมเปนเชนนน ในกรณนเดสก�รตสยอมรบว�อ�จมปศ�จดงกล�วได และคว�มรท�งคณตศ�สตรทดเหมอนแตแรกว�จะมคว�มมนคงแนนอนอย�งทสด กอ�จไมเปนคว�มจรงไดเพร�ะอ�จมปศ�จไดอย�งทกล�ว ยงไปกว�นนคว�มเชอมนในหลกก�รของตรรกวทย� เชนหลกว�ถ� p เปนจรงแลว q จะเปนจรง และ p เปนจรง ดงนน q จะเปนจรง กอ�จไมเปนจรงต�มทเคยเชอมนกคอ เพร�ะปศ�จอ�จทำ�ใหเดสก�รตสคดไปว�หลกก�รนเปนจรง แตจรงๆอ�จไมเปนจรงกได ดงนนปศ�จไดทำ�ล�ยคว�มเชอมนในคณตศ�สตรและตรรกวทย�ไปซงถอกนม�ตลอดว�เปนเครองมอในก�รสร�งคว�มเชอมนทดทสดทมนษยเคยมกนม� แตอย�งไรกต�มเดสก�รตสกยงมนใจว�แมว�จะมปศ�จดงกล�ว แตปศ�จนนเองกไมส�ม�รถทำ�ใหเข�คล�ยคว�มมนใจตอประโยค “ฉนคด ฉนมอย” ไปไดเนองจ�กเปนกระแสสำ�นกของจตใจของเข�เองทเข�รตวอยว�มคว�มคดอยตร�บใดทเข�ยงใชคว�มคดอย

คว�มสำ�คญของปรชญ�ของเดสก�รตสกคอว� นอกจ�กจะเปนก�รเปดศกร�ชใหมใหแกปรชญ�สมยใหมทมงตงตนท “กระแสสำ�นก” สวนตวของแตละคนเองแลว ยงเปนก�รเปลยนแปลงมมมองและวธคดจ�กปรชญ�สมยกอนหน�ไปอย�งสนเชง ลกษณะสำ�คญของปรชญ�ยคโบร�ณกอนเดสก�รตสกคอว� ก�รเข�ถงคว�มจรงเปนเรองของก�รใชเหตผลทเปนส�กลโดยไมอ�งองถงมมมองสวนตวของผคดหรอผใชเหตผลนน ตวอย�งเชนปรชญ�ของเพลโตทเสนอเรองโลกของแบบ เพลโตกใชวธก�รอ�งเหตผลต�มหลกตรรกวทย�ต�มปกต เพอใหไดขอสรปม�ว�มโลกของแบบ มมมองสวนตวของเพลโตไมมบทบ�ทอะไรในก�รเสนอเหตผลน เพลโตไมไดคดว�อ�จมปศ�จทม�คอยหลอกว�หลกตรรกวทย�ทเข�ใชอ�จไมเปนจรงกได เปนไปไดม�กว�ห�กเพลโตหรอนกปรชญ�โบร�ณคนอนๆไดยนเหตผลของเดสก�รตสอ�จคดไปว�เดสก�รตสเสยสตไปแลว เพร�ะเปนไปไมไดทจะมปศ�ลดงกล�ว แตเดสก�รตสยนยนว�ก�รห�คว�มจรงทแท จะตองเปนกระบวนก�รทไมอ�จสงสยไดเลยแมแตนอย ดงนนแมว�อ�จมคว�มเปนไปไดทนอยม�กๆ (ซงนกปรชญ�โบร�ณบอกว�เปนไปไมไดเลย) ทจะมปศ�จดงกล�ว กตองยอมรบในคว�มเปนไปไดทนอยม�กน และยอมรบว�อ�จเปนไปไดทหลกตรรกวทย�และหลกคณตศ�สตรอ�จไมเปนจรงกได ดงนนจดต�งระหว�งปรชญ�สมยใหมหลงจ�กเดสก�รตสกบปรชญ�ยคกอนหน�กคอว� ปรชญ�สมยใหมยอมรบในคว�มสำ�คญของมมมองสวนตวของผคด และจดนเองทอธบ�ยก�รเปลยนแปลงต�งๆทเกดขนในยคแสงสว�งท�งปญญ� และก�รเกดขนของโลกสมยใหมไดเปนอย�งด แทนทหลกก�รเข�ถงคว�มจรงจะอ�งองไปทหลกทเปนส�กลทเชอกนว�มอยแลว และมมมองสวนตวของแตละคนเปนเพยงเรองเลกนอยไมมคว�มสำ�คญ กล�ยเปนว�หลกก�รเข�ถงคว�มจรงทแทจรง จะตองผ�นมมมองสวนตว หรอทเรยกว� “มมมองอตวสย” ของผคดเสมอ และมมมองอตวสยนเองทเปนจดเรมตนของคว�มเชอทว� คนทกคนมฐ�นะเท�เทยมกนเพร�ะเข�ถงคว�มจรงทสงสยไมไดดวยตวเองไดทงสน และวธก�รเข�ถงกไมตองอ�ศยก�รเรยนรหรอก�รศกษ�อะไร เพร�ะเปนเพยงก�รยอนไปสงเกตคว�มคดของตนเองเท�นน

8

ก�รเปลยนแปลงฐ�นทม�ของคว�มเทยงแทแนนอนของคว�มรดงทกล�วไวในยอหน�ข�งตน กเปนฐ�นคดใหแกก�รห�แหลงทม�ของคว�มถกตองในเชงปทสฐ�นดวย หม�ยถงก�รห�แหลงทม�ของกรอบทกำ�หนดคว�มถกตองของก�รตดสนใจหรอก�รกระทำ� ในปรชญ�โบร�ณแหลงทม�ของคว�มถกตองของปทสฐ�น หรอคว�มถกตองเชงจรยะ ม�จ�กคว�มสอดคลองกนของปทสฐ�นกบสภ�วะทถอว�เกดขนอยในเชงอภปรชญ� ในปรชญ�ของเพลโตกรอบปทสฐ�นสงสดไดแกแบบของคว�มด ซงกเปนแบบสงสดหรอแบบทมคว�มเปนจรงสงสดในบรรด�แบบต�งๆในโลกของแบบอกดวย สงทเหนไดชดไดแกก�รเปนหนงเดยวกนของจรยศ�สตรกบอภปรชญ� ก�รกระทำ�ใดๆทสอดคลองกบแบบคว�มด กคอก�รกระทำ�ทสอดคลองกบคว�มเปนจรงสงสดของธรรมช�ต ลกษณะเชนนเปนลกษณะสำ�คญของจรยศ�สตรโบร�ณ ในปรชญ�ของอ�รสโตเตลคว�มสอดคลองเชนนกเปนแหลงทม�ของก�รกำ�หนดว�ก�รกระทำ�ใดเปนก�รกระทำ�ดสงสดเชนเดยวกนดวย อ�รสโตเตลถอว�ก�รกระทำ�ทดสงสดไดแกก�รกระทำ�ทสอดคลองกบสภ�วะคว�มเปนจรงของมนษยผตดสนใจหรอทำ�ก�รกระทำ�นน หรอพดอกอย�งไดแกก�รกระทำ�ททำ�ใหศกยภ�พของมนษยบรรลคว�มเปนจรงไดม�กทสด ก�รคดเชนนกคอก�รทำ�ใหจรยศ�สตรกบอภปรชญ�เปนหนงเดยวกนเชนเดยวกน เพยงแตอ�รสโตเตลเปลยนหลกของคว�มเปนจรงของธรรมช�ต จ�กแบบของคว�มดของเพลโต ม�เปนคว�มเปนจรงสงสดของปจเจกชนหรอมนษยแตละคนในฐ�นะทเปนสม�ชกของมนษยช�ต แตในปรชญ�สมยใหม จะมก�รแยกกนระหว�งอภปรชญ�กบจรยศ�สตร คว�มหม�ยกคอว� แทนทแหลงทม�ของคว�มถกตองของก�รกระทำ�จะเปนก�รสอดคลองกนของก�รกระทำ�นนกบสภ�วะธรรมช�ต ก�รกระทำ�ทถอว�ถกตองจะม�จ�กก�รทก�รกระทำ�นนเปนไปต�มหลกก�รททำ�ใหคนแตละคนเท�เทยมกน กล�วคอก�รกระทำ�ใดๆจะไมถกตองห�กก�รกระทำ�นนแทนทจะนำ�ไปสก�รยนยนคว�มเท�เทยมกนของแตละคน แตกลบเปนก�รทำ�ใหเกดชองว�งระหว�งแตละคนหรออกนยหนงคอเกดคว�มไมเท�เทยมกนม�กขน หลกก�รท�งจรยธรรมในปรชญ�สมยใหมทสำ�คญทสดไดแกจรยศ�สตรของค�นท หลกก�รนถอว� ก�รกระทำ�ทเหตผลทอธบ�ยก�รกระทำ�นนส�ม�รถเปนกฎเกณฑทใชกบทกคนไดเสมอเหมอนกน จะเปนก�รกระทำ�ทถกตอง จะเหนไดว�หลกจรยศ�สตรของค�นทไมไดอ�งถงสภ�วะธรรมช�ตทสอดคลองกบก�รกระทำ�แตประก�รใดเลยและประเดนนกเปนประเดนหลกในหลกจรยศ�สตรของค�นท หลกก�รทเปนตวตดสนคว�มถกตองของก�รกระทำ�ในปรชญ�ของค�นทไมใชคว�มเปนจรงหรอธรรมช�ตทเข�ถงไดในก�รคนคว�ท�งอภปรชญ�แตเปนก�รทหลกก�รทอธบ�ยว�ก�ระกระทำ�นนทำ�ไปทำ�ไม เปนหลกก�รทใชไดแกทกคน นนคอเปนคว�มเท�เทยมกนของปจเจกชนแตละคน ไมมใครไดเปรยบหรอเสยเปรยบใครในเรองของจรยศ�สตร ขอไดเปรยบของจรยศ�สตรของค�นทกคอว� ไมว�คว�มเปนจรงหรอธรรมช�ตจะเปนเชนไร ไมว�จะมพระเจ�หรอไมม หรอธรรมช�ตของมนษยเปนแบบทอ�รสโตเตลบอกหรอไมเปนกต�ม แตหลกก�รนจะยงเปนจรงอยเสมอเพร�ะไมขนกบหลกก�รท�งอภปรชญ�เหล�นเลย ประเดนนเองทเปนหวใจสำ�คญ

9

ของหลกก�รตดสนคว�มถกตองของก�รกระทำ�ในปรชญ�สมยใหม และเปนหวใจสำ�คญของแนวคดแบบแสงสว�งท�งปญญ�อกดวย

หลกจรยศ�สตรของค�นทเปนฐ�นใหแกก�รคดเกยวกบปรชญ�ก�รเมองของยคแสงสว�งท�งปญญ� ซงเปนเหตสำ�คญประก�รหนงของก�รปฏวตท�งก�รเมองทเกดขนตอเนองตลอดเวล�สองรอยปในครสตศตวรรษทสบเจดและสบแปด ก�รปฏวตองกฤษในชวงกล�งศตวรรษทสบเจด ก�รปฏวตของสหรฐและก�รปฏวตใหญในฝรงเศสชวงปล�ยของศตวรรษทสบแปดต�งกเปนก�รแสดงตวออกอย�งเปนรปธรรมของแนวคดท�งปรชญ�ทเนนเรองสทธและเสรภ�พของปจเจกชนทจะแสวงห�แนวท�งก�รดำ�รงชวตของตนเองโดยไมขนอยกบพนธน�ก�รของศ�สนจกรและประเพณ ก�รปฏวตองกฤษ หรอทบ�งคนเรยกว�สงคร�มกล�งเมององกฤษ โดยพนฐ�นแลวเปนก�รตอสกนระหว�งพลงของประเพณดงเดมและพลงของชนชนกล�งทมงแสวงห�คว�มก�วหน�ใหแกตนเองต�มทตนเองเชอถอโดยไมไดทำ�ใหคนอนๆเดอดรอน พระเจ�ช�รลทหนงอ�งว�ทตนเองไดรบ “เทวสทธ” หรอสทธในก�รปกครองในฐ�นะกษตรยม�จ�กพระเจ� ดงนนจงมคว�มชอบธรรมทจะขนภ�ษอย�งไรกได แตรฐสภ�ซงเปนผรบผดชอบเรองก�รเงนของแผนดนไมเหนดวย และบอกว�กษตรยจะมอำ�น�จไดกตอเมอไดรบก�รยนยอมจ�กผอยใตปกครองเท�นน สงคร�มทเกดขนจงเปนภ�พสะทอนคว�มขดแยงกนทเร�ไดพดกนม�ตงแตตนเปนอย�งด นอกจ�กนในภ�พรวมก�รปฏวตอเมรกนและก�รปฏวตฝรงเศสกเปนเรองของคว�มขดแยงระหว�งพลงของประเพณและพลงของปจเจกชนทตองก�รแสวงห�แนวท�งก�รดำ�รงชวตของตนเองโดยไมขนกบประเพณ ก�รปฏวตอเมรกนเปนคว�มขดแยงระหว�งคนอเมรกน (ซงในขณะนนยงมองตนเองว�เปนคนองกฤษและเปนพสกนกรของกษตรยองกฤษ) กบรฐบ�ลองกฤษทลอนดอน โดยตนเค�ม�จ�กก�รทรฐบ�ลกล�งเกบภ�ษใบช�ทผกข�ดโดยบรษทอสตอนเดย โดยบรษทนำ�ใบช�จ�กอนเดยม�ข�ยทอ�ณ�นคมอเมรกนในร�ค�ทรวมภ�ษเข�ไปดวย ทงนเปนไปต�มนโยบ�ยของรฐบ�ลลอนดอนทจะชวยใหบรษทอสตอนเดยหลดพนจ�กภ�วะหนสน อย�งไรกต�มช�วอ�ณ�นคมไมเหนดวยกบนโยบ�ยเชนนม�ก เพร�ะเปนก�รเลอกปฏบตโดยเฉพ�ะอย�งยงเมอคนองกฤษในเก�ะบรเตนมสทธเลอกผแทนของตนไปนงในสภ�และมสทธในก�รออกกฎหม�ยเกบภ�ษ ในขณะทช�วอ�ณ�นคม ซงกเปนพสกนกรของกษตรยเหมอนกน แตกลบไมมสทธดงกล�ว คว�มขดแยงจงเปนเรองของก�รมเสรภ�พในก�รจดก�รชวตของตนเองกบก�รใชอำ�น�จต�มอำ�เภอใจทจะเอ�รดเอ�เปรยบอย�งไรกได แมว�องกฤษจะตอสเพอใหตนเองหลดจ�กอำ�น�จของกษตรยม�กอนหน�แลวกต�ม แตกไมไดหม�ยคว�มว�รฐสภ�ขององกฤษจะมอำ�น�จต�มอำ�เภอใจทจะเกบภ�ษช�วอ�ณ�นคมอย�งไมยตธรรมได ก�รเกบภ�ษโดยทผถกเกบภ�ษไมมสทธเสยงในก�รเสนอคว�มคดเหนของตนในรฐสภ� กเท�กบว�ช�วอ�ณ�นคมเปนเพยงข�รบใชของช�วองกฤษเท�นน ซงช�วอ�ณ�นคมอเมรกนยอมรบไมได ภ�พสะทอนสแนวคดเรองแสงสว�งท�งปญญ�ทเร�สนใจกนอยกคอว� ก�รปฏวตเพออสรภ�พท�งก�รเมองของช�วอ�ณ�นคมอเมรกน จงเปนก�รตอสเพอยนยนสทธทปจเจกชนแตละคนมอยแลวอย�งชอบธรรม กบอำ�น�จทไมส�ม�รถอธบ�ยต�มหลกของ

10

เหตผลได ทม�ของอำ�น�จท�งก�รเมองเปลยนไปจ�กก�รถออำ�น�จดบๆและใชอำ�น�จนนไดต�มอำ�เภอใจ ม�เปนก�รทผใชอำ�น�จตองอ�งองหลกก�รทเปนทยอมรบกนลวงหน� เหตผลทสนบสนนก�รเปลยนแปลงนเปนส�ระสำ�คญของหลกปรชญ�ก�รเมองของยคแสงสว�งท�งปญญ� และกเปนส�ระสำ�คญของบทคว�มของค�นททเร�จะอ�นกนในหนงสอเลมนดวย

ก�รปฏวตอเมรกนถอว�เปนแรงผลกดนทสำ�คญตอก�รปฏวตฝรงเศส ซงเปนก�รปฏวตทรนแรงม�กทสดในบรรด�ก�รปฏวตใหญทงส�มในรอบสองรอยปของก�รกอตวของโลกสมยใหม ก�รปฏวตองกฤษแมว�จะกนเวล�ย�วน�นหล�ยสบปและยงผลใหผคนลมต�ยลงเปนจำ�นวนม�ก แตก�รปฏวตฝรงเศสกมคว�มรนแรงอย�งม�กม�ยซงเกดในเวล�สนๆเพยงไมกป ผดกบก�รปฏวตองกฤษทกนเวล�ย�วน�นหล�ยสบป นอกจ�กนก�รปฏวตอเมรกนยงมลกษณะเปนสงคร�มระหว�งสองช�ต ในขณะทก�รปฏวตฝรงเศสเปนก�รตอสระหว�งชนชนโดยตรง ซงทำ�ใหก�รปฏวตฝรงเศสไดกล�ยเปนแบบอย�งใหแกก�รปฏวตอนๆทจะเกดต�มม�ในศตวรรษทสบเก�และยสบ ก�รตอสระหว�งชนชนนทำ�ใหก�รปฏวตฝรงเศสมลกษณะทกอใหเกดคว�มตนเตนเร�ใจม�กกว�ก�รปฏวตกอนหน�ทงสองครง แตไมว�จะอย�งไร กตองถอว�ก�รปฏวตฝรงเศสเปนผลตผลท�งปญญ�ของก�รปฏวตอเมรกนและองกฤษ กอนหน�จะเกดก�รปฏวตฝรงเศสในป ค.ศ. 1789 ฝรงเศสเปนแหลงกอกำ�เนดนกคดคนสำ�คญๆทเปนร�กฐ�นของก�รเปลยนแปลงท�งปญญ�อย�งขน�นใหญ เร�ไดเหนกนไปแลวว�ในวงก�รวทย�ศ�สตรธรรมช�ตมก�รเปลยนแปลงมมมองทมตอธรรมช�ตอย�งหน�มอเปนหลงมอ ตวละครคนสำ�คญๆของก�รเปลยนแปลงน ซงเรยกว� “ก�รปฏวตวทย�ศ�สตร” กมก�ลเลโอ ไทโค บร�ฮ โยฮนเนส เคปเลอร และเซอรไอแซค นวตน ในชวงระยะเวล�ยสบถงส�มสบปหลงจ�กนวตน กมก�รเปลยนแปลงท�งปญญ�ในด�นสงคมและวฒนธรรม ซงกอใหเกดก�รเปลยนแปลงอย�งขน�นใหญท�งก�รเมองต�มม� ตวละครคนสำ�คญของก�รปฏวตท�งปญญ�ในฝรงเศสกม ฌองฌ�ค รสโซ เดอนส ดเดโรต โวลแตร และคนอนๆนกคดเหล�นเหนพองกนว�ก�รปกครองแบบเดมๆทมม�ในฝรงเศสไมส�ม�รถดำ�รงอยตอไปได และเหตผลเปนแหลงทม�ของคว�มถกตองทงท�งญ�ณวทย� (คว�มร) และจรยศ�สตร (คว�มด) รสโซเปนทรจกเกยวกบแนวคดของเข�ว�ดวยสญญ�ประช�คมและเจตจำ�นงทวไป มนษยในสภ�พธรรมช�ตไมมกฎหม�ยและก�รปกปองจ�กภยธรรมช�ตและภยจ�กมนษยดวยกน มนษยจงตองม�อยรวมกน แตก�รอยรวมกนนกเปนทม�ของก�รถกกดขจ�กมนษยดวยกนอกดวย มนษยแกปญห�นโดยออกแบบสญญ�ประช�คมเพอใหมกฎเกณฑในก�รอยรวมกนและปร�ศจ�กก�รถกเอ�รดเอ�เปรยบจ�กมนษยดวยกน นอกจ�กนสญญ�ประช�คมยงยอมรบว�มนษยทม�อยรวมกน อยภ�ยใตเจตจำ�นงรวมของสงคม ซงเกดขนจ�กคว�มปร�รถน�รวมกนและคว�มตองก�รรวมกนของคนในสงคมซงกอรปเปนสงคมทเปนหนวยอสระขนม�โดยมคนแตละคนเปนสวนประกอบ ขอดของก�รมเจตจำ�นงรวมกคอว� คนแตละคนจะมองว�ตนเองเปนสวนหนงของเจตจำ�นงน ดงนนจงเปนทงผทรงอำ�น�จสงสดและผทตองปฏบตต�มคำ�สงของผมอำ�น�จสงสดไปในขณะเดยวกน ดงนนทม�ของอำ�น�จสงสดท�งก�รเมองจงม�จ�กเจตจำ�นงรวม และ

11

เจตจำ�นงรวมกม�จ�กก�รอยรวมกนโดยมกฎเกณฑหรอสญญ�ประช�คมอกทอดหนง ไมไดม�จ�กโองก�รของพระเจ�หรอประเพณทรบสบม�จ�กอดตแตประก�รใด อย�งไรกต�มทฤษฎเจตจำ�นงรวมและสญญ�ประช�คมของรสโซกถกวจ�รณว�เปนอดมคตม�กเกนไป และไมมหลกฐ�นเชงประจกษรองรบ และกเปนไปไดว�เจตจำ�นงรวมแทนทจะเปนสงทใหหลกประกนสทธเสรภ�พแกประช�ชน กอ�จจะเปนเครองมอในก�รกดขขมเหงประช�ชนไปเสยเอง

ทรรศนะของรสโซเปนตวอย�งหนงของคว�มคดเกยวกบทฤษฎก�รเมองในยคแสงสว�งท�งปญญ� ในสมยกอนหน�รสโซกมนกคดช�วองกฤษทคดเกยวกบเรองนเอ�ไว เชนจอหน ลอคกบโทมส ฮอบส นกคดเหล�นมโจทยตรงกนว� เร�จะห�แหลงทม�ของคว�มถกตองชอบธรรมของก�รใชอำ�น�จท�งก�รเมองไดอย�งไรโดยตองอ�งองพระเจ�หรอประเพณ หรอหลกก�รท�งอภปรชญ�ทเข�ถงไมไดดวยประส�ทสมผส ซงห�กเร�เข�ใจคว�มคดของทงลอคและฮอบสภ�ยใตบรบทของก�รตอสท�งก�รเมองอย�งเขมขนในสงคร�มกล�งเมององกฤษ เร�กจะเข�ใจทม�ทไปของคว�มคดเหล�นไดชดเจนขน ลอคเสนอว� ภ�ยใตสถ�นก�รณธรรมช�ตทมนษยยงไมไดรวมตวกนเปนรฐ มนษยจะมเสรภ�พเตมท แตมนษยยนดและยนยอมทจะม�รวมตวกนเปนรฐเพอประโยชนในก�รปองกนตนเองและสร�งผลประโยชนรวมกนในด�นต�งๆ รวมไปถงก�รออกกฎหม�ยม�บงคบกนและกนเพอจดระเบยบของก�รอยรวมกน เร�อ�จเข�ใจภ�พของลอคตรงนไดว� ก�รเกดขนของรฐเหมอนกบก�รรวมตวกนเปนสม�คมของคนกลมหนง คนกลมหนงมก�รตกลงรวมกนว� จะรวมตวกนเปนสม�คม ยนดทจะสละเสรภ�พสวนตวบ�งอย�ง เพอแลกกบประโยชนทไดจ�กก�รเปนสม�ชกสม�คม เชนชวยเหลอเกอกลกน ลอคเนนหนกทคว�มยนยอมม�ก และบอกไวว�ปจเจกชนจะเปนสม�ชกของรฐทสมบรณไดกตอเมอไดใหคว�มยนยอมอย�งชดแจง1 ทรรศนะของลอคกอใหเกดก�รถกเถยงว� ตองเปนแบบใดถงจะเรยกไดว� “ยนยอมอย�งชดแจง” แตสวนใหญถอกนว� ถ�สม�ชกของสงคมยอมทำ�ต�มกฎหม�ยและไมแสดงปฏกรย�ทตอต�นก�รปกครองของผใชอำ�น�จ กน�จะเรยกไดว�ใหคว�มยนยอม แตไมว�จะอย�งไร หลกก�รของลอคกคอว� อำ�น�จในก�รปกครองไมไดม�จ�กประเพณหรอม�จ�กคำ�สอนของศ�สน� ซงเปนทรรศนะทแตกต�งจ�กคว�มคดแบบดงเดมทถอว� ตองเปนกษตรยเท�นนทมสทธในก�รปกครอง และสทธดงกล�วนนม�จ�กก�รทพระเจ�มอบอำ�น�จนนใหแกกษตรย ปญห�ของคว�มคดแบบนทเหนไดชดกคอว� เร�จะรไดอย�งไรว�พระเจ�ไดมอบสทธใหแกใคร ห�กมผอ�งสทธในก�รเปนกษตรยสองคน ต�งฝ�ยกอ�งว�ไดรบสทธจ�กพระเจ�ทงค แลวจะทำ�อย�งไร ในคว�มคดของลอค เมอปจเจกชนม�รวมตวกนเปนรฐและสร�งรฐธรรมนญขนเพอม�ปกครองตนเอง ทม�ของอำ�น�จกไมไดม�จ�กแหลงทม�ทสบม�จ�กคว�มเปนจรงอนใดนอกจ�กคว�มเปนจรงทประจกษชดอยอนไดแกก�รทประช�ชนม�รวมตวกน คว�มคดนกเปนแบบ

1 Tuckness, Alex, "Locke's Political Philosophy", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/locke-political/>.

12

เดยวกนกบคว�มคดของนกปรชญ�คนอนๆในสมยเดยวกนดวย เชนฮอบส สปโนซ� และรวมไปถงคว�มคดของนกคดช�วฝรงเศสในสมยตอม� เชนรสโซ โวลแตร ดเดโรต ดงไดกล�วม�แลว

นกคดของฝรงเศสเหล�น ถอเปนตวละครเอกแหงยคแสงสว�งท�งปญญ� และก�รปฏวตฝรงเศสทเรมในป ค.ศ. 1789 กมองไดว�เปนก�รแสดงตวออกอย�งเปนรปธรรมของคว�มคดทเสนอโดยนกคดเหล�น ก�รปฏวตฝรงเศสโดยเนอแทแลวเปนก�ตอสระหว�งพลงของฝ�ยประเพณและคว�มเชอดงเดมกบพลงของคว�มเปนเหตเปนผล ซงก�รขดแยงนทำ�ใหก�รปฏวตฝรงเศสเปนตวแทนทเหนไดชดทสดของยคแสงสว�งท�งปญญ� พลงของคว�มเปนเหตเปนผลนแสดงตวออกม�ในรปของก�รยอมรบหลกก�รพนฐ�นของก�รปฏวตอเมรกนเมอสบกว�ปกอนหน� โดยเฉพ�ะอย�งยงหลกก�รว�อำ�น�จจะตองม�จ�กก�รรวมตวกนและตกลงยนยอมพรอมใจกนของประช�ชน และแนวคดเกยวกบสทธซงไมอ�จพร�กออกจ�กประช�ชนแตละคนไปได แนวคดเกยวกบสทธกเรมพฒน�ม�จ�กคว�มคดของลอค โดยเฉพ�ะทถอว�แตละคนมสทธในร�งก�ยและในทรพยสนของตนเอง ซงตนเองแสวงห�ม�ไดดวยแรงง�นและคว�มส�ม�รถของตนเอง ดงนนจงเปนของตนเองอย�งชอบธรรม แนวคดนขดแยงกบแนวคดแบบโบร�ณทถอว�มนษยทเปน “พสกนกร” ของกษตรยไมมสทธใดๆนอกจ�กสทธทกษตรยมอบใหเท�นนอย�งรนแรงจนกอใหเกดก�รนองเลอดอย�งมห�ศ�ลและมผลกระทบสบเนองตอออกไปอกหล�ยสบป และอ�จกล�วไดว�ผลกระทบของก�รปฏวตฝรงเศสยงคงมอยใหรสกไดแมในปจจบน

ค�นทคอใคร? ค�นทกบยคแสงสว�งท�งปญญ�อมม�นเอล ค�นทเกดเมอวนท 22 เมษ�ยน ค.ศ. 1724 ทเมองเคอนกสแบรก (Koenigsberg) ร�ช

อ�ณ�จกรปรสเซย เมองเคอนกสแบรกปจจบนเรยกว�ค�ลนนกร�ด (Kaliningrad) ในเขตก�รปกครองของประเทศรสเซย เมองนปจจบนอยใกลเขตแดนของประเทศลธวเนยและโปแลนด หลงสงคร�มโลกครงทสอง รสเซยผนวกเอ�ดนแดนตรงนเปนของตนเอง ทำ�ใหเกดเปนดนแดนของประเทศรสเซยทไมมพรมแดนตดตอกบประเทศแมเลยเนองจ�กดนแดนรอบๆเมองค�ลนนกร�ดด�นเหนอเปนประเทศลธวเนยและด�นใตเปนประเทศโปแลนดทงหมด แตในสมยของค�นท เมองเคอนกสแบรกเปนเมองสำ�คญของปรสเซย เรยกไดว�เปนเมองหลวงด�นวฒนธรรมและด�นคว�มรของปรสเซยกได เนองจ�กเปนทตงของมห�วทย�ลยเคอนกสแบรก ซงจะเปนมห�วทย�ลยทค�นทจบก�รศกษ� และทำ�ง�นทนตลอดอ�ยก�รทำ�ง�น บด�ของค�นทชอโยฮนน เกออรก ค�นท (Johann Georg Kant) มอ�ชพเปนช�งทำ�อ�นม� และม�รด�ชออนน� เรกน� รอยเตอร (Anna Regina Reuter) เปนบตรคนทสในจำ�นวนเก�คน

ก�รศกษ�ในวยเดกของค�นทเปนไปแบบเขมงวด พอแมของค�นทนบถอศ�สน�ครสตโปรเทสแตนท ส�ยทเรยกกนว� pietism ซงเปนสวนหนงของนก�ยลเธอรน นก�ยนเนนทก�รมศรทธ�รวมทงก�รพงพ�อ�ศยพระสรของพระผเปนเจ� ก�รศกษ�พระคมภรและก�รมศรทธ�สวนตว ค�นทเข�เรยนทโรงเรยนของกลม Pietist มชอว� Collegium Fredericanum ตงแตอ�ยแปดขวบจนถงสบห� ค�นทไมคอยชอบ

13

ระบบก�รเรยนของโรงเรยนน ซงเนนหนกทก�รศกษ�คมภรและสร�งศรทธ�อย�งเขมงวดต�มแบบของโปรเทสแตนท เข�จงห�ท�งออกดวยก�รอ�นง�นภ�ษ�ละตนของโรมนโบร�ณ ซงอยในหลกสตรของโรงเรยนดวย ก�รทค�นทเมอเตบโตเปนผใหญ ใหคว�มสำ�คญแกเหตผลและคว�มเปนอสระ (ดงทเร�จะไดเหนตอไปในบทวเคร�ะหง�นแปลสองเรองน) แทนทจะเปนก�รมคว�มศรทธ�อย�งไมสงสยในทงอำ�น�จของกษตรยและพระสรของพระเจ� กม�จ�กก�รทค�นทรสกตอต�นก�รสอนแบบโปรเทสสแตนทและ Pietism นเอง แตม�นเฟรด คหน ผขยนหนงสอชวประวตของค�นททมชอเสยง กล�วไวว�ถงแมว�ค�นทจะไดรบอทธพลจ�กก�รเรยนในโรงเรยนโปรเทสแตนทไมม�ก แตเข�กยอมรบว�เข�ไดรบอทธพลอย�งม�กจ�กพอแมของเข�เอง ผ�นท�งก�รเปนคนขยน อดทนทำ�ง�นหนก ประหยดอดออม รกคว�มสะอ�ดและคว�มเปนอสระไมคดจะพงพ�ผใดซงคณลกษณะเหล�นปร�กฏในนสยสวนตวของค�นท และกปร�กฏในระบบจรยศ�สตรของค�นทเองดวย2

ค�นทเข�เรยนระดบมห�วทย�ลยทมห�วทย�ลยเคอนกสแบรก ซงกเปนมห�วทย�ลยทเข�ทำ�ง�นเปนอ�จ�รยอยตลอดชวต ในปแรกของก�รศกษ�เข�ไดเรยนวช�ปรชญ�ซงทำ�ใหเข�เกดคว�มสนใจวช�นเปนอย�งม�ก ซงกเข�ม�แทนทคว�มสนใจอ�นง�นภ�ษ�ละตนโบร�ณทเข�เคยสนใจม�ในโรงเรยน อ�จ�รยของเข�สอนค�นทเกยวกบปรชญ�ทเปนทสนใจกนในวงก�รวช�ก�รในเวล�นน โดยเฉพ�ะง�นของครสเตยน โวลฟ (Christian Wolff) นกปรชญ�ส�ยเหตผลนยมทเดนต�มหลกก�รของไลบนซ ปรชญ�ของโวลฟมอทธพลตอคว�มคดของค�นทเปนอย�งม�ก และในบทนำ�ของ ก�รวพ�กษเหตผลบรสทธ (Critique of Pure Reason) ซงเปนง�นชนสำ�คญทสดของค�นท เข�กพดโวลฟในฐ�นะทเปนตวแทนของเหตผลนยมสดโตง ซงเปนทรรศนะทถอว�เหตผลส�ม�รถเข�ถงคว�มรเนอห�ของธรรมช�ตได ซงค�นทไมเหนดวย อย�งไรกต�มโวลฟเปนคนแรกๆทเขยนง�นปรชญ�เปนภ�ษ�เยอรมน และในชวงกล�งศตวรรษทสบแปด ง�นของเข�กกล�ยเปนตำ�ร�หลกของหลกสตรปรชญ�ในมห�วทย�ลยต�งๆในเยอรมน รวมทงเคอนกสแบรกของค�นทดวย ในก�รเรยนทเคอนกสแบรกอ�จ�รยของค�นทกไดแนะนำ�ค�นทใหรจกกบง�นของนกปรชญ�และนกวทย�ศ�สตรขององกฤษดวยเชนจอหน ลอคและไอแซค นวตน ง�นตพมพชนแรกของค�นทไดแก “คว�มคดเกยวกบก�รประเมนปรม�ณทถกตองของพลงชวต” (Thoughts on the True Estimation of Living Forces) ซงตพมพในป ค.ศ. 1747 กมปร�กฏถงอทธพลท�งคว�มคดของอ�จ�รยปรชญ�ของค�นท ไดแกม�รตน คนทเซน (Martin Knutzen) ซงเปนผแนะนำ�ค�นทใหรจกทงโวลฟซงเปนเหตผลนยม และลอคกบนวตนซงเปนประสบก�รณนยม

หลงจ�กทค�นทจบก�รศกษ�ในมห�วทย�ลยเข�กทำ�ง�นเปนครสอนนกเรยนชนประถมอยระยะหนงนอกเมองเคอนกสแบรก ชวงนพอแมของค�นทเสยชวตลง ค�นทกลบม�ทเมองเกดของเข�ในป ค.ศ. 1754 และเรมง�นสอนทมห�วทย�ลยเคอนกสแบรกอกหนงปถดม� จ�กนนเปนเวล�สสบกว�ปเข�

2 Rohlf, Michael, "Immanuel Kant", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition),Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/kant/>.

14

กทำ�ง�นทมห�วทย�ลยนโดยไมย�ยไปไหนเลย ค�นทสอนอยทนจนเกษยนอ�ยในป ค.ศ. 1796 เมออ�ยได72 ป เมอค�นทม�เรมง�นเปนอ�จ�รยมห�วทย�ลยในระยะแรก เข�ไมไดรบเงนเดอนจ�กมห�วทย�ลย แตไดรบค�สอนจ�กนกศกษ�ทม�ฟงเข�บรรย�ยโดยตรง ค�นทเปนอ�จ�รยทนกศกษ�ชอบม�ฟง แตกทำ�ใหเข�ตองสอนเปนเวล�ถงยสบชวโมงตอสปด�ห วช�ทสอนกมตรรกวทย� อภปรชญ� จรยศ�สตร รวมไปถงฟสกส คณตศ�สตร และภมศ�สตร เวล�สอนค�นทมกจะใชตำ�ร�ของนกวช�ก�รเชนอเลกซ�นเดอร เบ�มก�รเทน ซงขย�ยคว�มและอธบ�ยปรชญ�ของโวลฟ แตเวล�ค�นทสอนโดยใชตำ�ร�เหล�น ค�นทเพยงแตเดนต�มตำ�ร�เพยงหลวมๆเท�นน เข�มกจะใชเนอห�ในตำ�ร�เปนจดตงตนในก�รอภปร�ยทเข�เสนอคว�มคดของเข�เอง ซงหล�ยกรณกม�จ�กก�รถกเถยงท�งวช�ก�รทกำ�ลงเปนประเดนสนใจของนกวช�ก�รในยโรปในสมยของเข�เอง ค�นทไดอ�นง�นของเดวด ฮวมและของรสโซ ค�นทเปนอ�จ�รยทสอนเกงและมนกศกษ�ใหคว�มสนใจตดต�มฟงบรรย�ยม�ก และกเปนนกวช�ก�รทมชอเสยงเปนทรจกกนดในสงคมของเมองเคอนกสแบรก

ในชวงทเรมทำ�ง�นในมห�วทย�ลยน ค�นทกไดผลตผลง�นตพมพเปนจำ�นวนม�ก ซงหล�ยชนมเนอห�ไปในวช�วทย�ศ�สตร เข�ไดชอว�เปนผเสนอทฤษฎเกยวกบเนบล�และก�รกอตวของระบบสรยะ ง�นชนนไดแก “ประวตศ�สตรธรรมช�ตส�กลและทฤษฎของทองฟ�” (Universal Natural History and

Theory of the Heavens) ตพมพในป ค.ศ. 1755 นอกจ�กนค�นทกเขยนง�นเปนภ�ษ�ละตนอกสองชนเพอขอตำ�แหนงในมห�วทย�ลยอย�งเปนท�งก�ร ภ�ษ�ละตนเปนภ�ษ�วช�ก�รส�กลของทวปยโรปในสมยนน ง�นภ�ษ�ละตนของค�นทชนแรกไดแก “เค�โครงสงเขปของก�รคดคนเกยวกบไฟ (Concise Outline of

Some Reflections on Fire) ตพมพในป 1755 เชนเดยวกน ง�นชนนทำ�ใหค�นทไดรบปรญญ�โท และอกชนไดแก “คำ�อธบ�ยใหมตอหลกก�รแรกของก�รรบรท�งอภปรชญ�” (New Elucidation of the First Principles of

Metaphysical Cognition) ซงตพมพในป 1755 เชนเดยวกน ซงทำ�ใหเข�ไดตำ�แหนงง�นสอนในมห�วทย�ลยแบบไมไดเงนเดอน ง�นเรอง “คำ�อธบ�ยหลกก�รแรก” เปนง�นท�งปรชญ�โดยตรงทมก�รตพมพชนแรกของค�นท ในง�นชนนค�นทเสนอแนวท�งปรชญ�ทแตกออกจ�กคว�มคดของโวลฟและไลบนซ แตกไมม�กนก ในปตอม� ค�นทตพมพง�นเปนภ�ษ�ละตนอกชนหนงไดแก “ก�รใชง�นอภปรชญ�รวมกบเรข�คณตในปรชญ�ธรรมช�ต ดงตวอย�งทปร�กฏในโมน�โดโลยก�ยภ�พ” (The Employment in Natural

Philosophy of Metaphysics Combined with Geometry, of Which Sample I Contains the Physical Monadology) เพอขอตำ�แหนงง�นสอนถ�วรแทนตำ�แหนงของม�รตน คนทเซน แตกไมประสบคว�มสำ�เรจ

หลงจ�กนนหล�ยป ค�นทกไมไดตพมพผลง�นอะไรอก จนม�ถงป 1764 กมง�นตพมพออกม�อกหล�ยชนในระยะเวล�สองส�มป ชนแรกไดแก “คว�มลมลกทผดพล�ดของรปแบบซลโลจสมสรปแบบ” (The False Subtlety of the Four Syllogistic Figure)s ตพมพในป ค.ศ. 1762 ง�นชนนเปนก�รนำ�เสนอก�รวพ�กษระบบตรรกวทย�ของอ�รสโตเตลทนกปรชญ�เยอรมนคนอนๆกพดถงเชนเดยวกน ตอม�ค�นทกตพมพผลง�น “ก�รอ�งเหตผลหนงเดยวทเปนไปไดเพอสนบสนนก�รพสจนคว�มมอยของพระเจ�” (The

15

Only Possible Argument in Support of a Demonstration of the Existence of God) ตพมพในป 1762-63 ง�นชนนเปนชนสำ�คญทค�นทใชประโยชนจ�กง�นกอนหน�ไดแก ประวตศาสตรสากล และ คำาอธบายใหม เพอพฒน�แนวก�รอ�งเหตผลแบบใหมทสนบสนนก�รมอยของพระเจ� ในฐ�นะทเปนเงอนไขของคว�มเปนไปไดภ�ยในของสงทงปวง และเพอวพ�กษวจ�รณก�รอ�งเหตผลอนๆทสนบสนนคว�มมอยของพระเจ�ทเหลอทงหมดดวย หนงสอเลมนกอใหเกดกระแสตอบรบอย�งกว�งขว�ง ทงในแงบวกและแงลบ นอกจ�กนในปเดยวกนค�นทกสงบทคว�มเข�รวมประกวดชงร�งวลต�มคำ�เชญของร�ชวทย�ลยของปรเซย บทคว�มมชอว� “ก�รคนคว�เกยวกบคว�มแตกต�งระหว�งหลกก�รของเทววทย�ธรรมช�ตกบจรยธรรม ( Inquiry Concerning the Distinctness of the Principles of Natural Theology and Morality) ปร�กฎว�บทคว�มของค�นทไดทสอง โดยทหนงไดแกบทคว�มของโมเสส เมนเดลโซน นกปรชญ�เยอรมนเชอส�ยยว ในบทคว�มนค�นทเสนอคว�มคดทแตกต�งจ�กหลกก�รของไลบนซกบโวลฟออกม�ม�ก และกเปนง�นชนแรกของค�นททเข�นำ�เสนอคว�มคดทจะพฒน�ม�เปนระบบจรยศ�สตรของเข�ตอไป บทคว�มรบร�งวลของค�นทอ�งองถงแนวคดของนกคดช�วองกฤษเพอวพ�กษวจ�รณเหตผลนยมของเยอรมนเปนสองด�น ด�นแรกรบอทธพลม�จ�กนวตน ค�นทแยกแยะระหว�งวธก�รของคณตศ�สตรกบปรชญ�และอกด�นหนงค�นทรบแนวคดม�จ�กฟร�นซส ฮทชสน และอ�งว�มคว�มรสกทไมส�ม�รถวเคร�ะหออกม�ไดเกยวกบคว�มด ทเปนตวใหเนอห�แกก�รมพนธะท�งศลธรรม โดยทคว�มรสกดงกล�วนไมส�ม�รถพสจนใหเหนไดต�มหลกของเหตผลเท�นน แนวคดนยงไดปร�กฎในง�นอกชนทค�นทตพมพในป 1763 ไดแก “มโนทศนเกยวกบปรม�ณเชงลบในปรชญ�” (Concept of Negative Magnitudes into Philosophy)

ขอเสนอหลกของง�นชนนมอยว�คว�ขดแยงระหว�งแรงสองแรง อย�งเชนในเรองของคว�มสมพนธกนระหว�งส�เหตกบผล ไมส�ม�รถลดทอนลงเปนคว�มสมพนธเชงตรรกะว�ดวยประพจนทขดกน แบบทนกปรชญ�ฝ�ยไลบนซเสนอได นอกจ�กนค�นทยงเสนอเหตผลว�จรยธรรมของก�รกระทำ�มคว�มสมพนธโดยตรงกบแรงภ�ยในทเหตจงใจใหบคคลตดสนใจกระทำ�ก�รใดๆออกม� และในป 1764 ค�นทกตพมพง�นชอ “ขอสงเกตต�งๆเกยวกบสงง�มและสงสงสง” (Observations on the Feeling of the Beautiful

and the Sublime) ซงมเนอห�เกยวกบคว�มแตกกต�งทผคนมกเชอกนระหว�งรสนยมของหญงและช�ย และระหว�งผคนทแตกต�งวฒนธรรมกน หลงจ�กทง�นชนนตพมพออกกม� ฉบบของหนงสอเลมนทเปนของค�นทกเตมไปดวยขอคว�มทค�นทจดเอ�ไวข�งๆซงแสดงถงอทธพลของรสโซทมตอคว�มคดของเข�เกยวกบจรยศ�สตร ง�นเหล�นทำ�ใหค�นทมชอเสยงม�กไปทวประเทศเยอรมน แตง�นเหล�นกยงไมใชง�นทค�นทเสนอคว�มคดทเปนตวของตวเองจรงๆ ในชวงป ค.ศ. 1760 ถง 1770 คว�มคดอนเปนปรชญ�หลกของค�นทยงอยในระยะกอสร�งตว

ในป 1766 ค�นทตพมพง�นชนแรกทพดถงคว�มเปนไปไดของอภปรชญ� ซงตอม�เปนหวขอสำ�คญของง�นปรชญ�หลกของเข� ค�นทตพมพง�นทน�สนใจชอว� “คว�มฝนของผทมองเหนวญญ�ณ อธบ�ยดวยคว�มฝนของอภปรชญ�” ในป 1766 หลงจ�กทไดตพมพบทคว�มขน�ดสนเรอง “คว�มเจบ

16

ปวยต�งๆของจต” (Maladies of the Mind) ง�นเรองคว�มฝนของผทมองเหนวญญ�ณ ค�นทเขยนขนเพอแสดงคว�มสนใจในผลง�นของนกคนคว�ท�งจตวญญ�ณช�วสวเดน เอมม�นเอล สวเดนบอรก (1688-

1772) ซงอ�งว�ส�ม�รถมองเหนโลกของจตวญญ�ณซงทำ�ใหเข�ส�ม�รถทำ�น�ยเหตก�รณต�งๆในอน�คตไดอย�งน�มหศจรรย (Dreams of a Spirit-Seer Elucidated by Dreams of Metaphysics) ในง�นชนนค�นทเสยดสคำ�กล�วอ�งของสวเดนบอรก และไดเปรยบเทยบคำ�กล�วอ�งนกบคำ�กล�วอ�งของนกอภปรชญ�เหตผลนยมทอ�งว�มนษยส�ม�รถเข�ใจและมองเหนวญญ�ณทออกจ�กร�งหลงจ�กร�งก�ยต�ยไปแลวได ค�นทสรปว�คว�มรท�งปรชญ�เกยวกบเรองเหล�นไมอ�จเปนไปได ทงนเพร�ะว�เหตผลของมนษยจำ�กดอยทประสบก�รณเท�นน อย�งไรกต�มค�นทกยงเสนอว�ศรทธ�ท�งศลธรรมเปนสงทสนบสนนคว�มเชอเกยวกบวญญ�ณทไมมรปร�งและเปนอมตะ แมว�ก�รยนยนคว�มรท�งอภปรชญ�เกยวกบวญญ�ณจะทำ�ไมไดภ�ยในขอบเขตของคว�มรกต�ม

ในป ค.ศ. 1770 ค�นทไดรบก�รเลอนตำ�แหนงเปนศ�สตร�จ�รย และในทสดกไดรบเงนเดอนจ�กมห�วทย�ลย ไมตองสอนเพอรบเงนค�สอนโดยตรงจ�กนกศกษ�อกตอไป (ในป 1766 ค�นทรบง�นเพมเตมเปนบรรณ�รกษหองสมดแหงหนงอกดวย) กอนหน�นในป 1758 ค�นทถกปฏเสธตำ�แหนงนม�แลวครงหนง เข�เองกปฏเสธขอเสนอตำ�แหนงศ�สตร�จ�รยในมห�วทย�ลยแอรลงเงนในป 1769 และมห�วทย�ลยเยน�ในป 1770 เพอรอตำ�แหนงทมห�วทย�ลยเคอนกสแบรกแหงน เมอรบตำ�แหนงศ�สตร�จ�รยแลวค�นทกสอนวช�เพมเตมขนอก โดยเพมวช�ม�นษยวทย� ซงค�นทสอนวช�เปนคนแรกในเยอรมน รวมทงเทววทย�เหตผลนยม ก�รศกษ� สทธธรรมช�ต และแมกระทงวช�โลหวททย�และก�รสร�งปอมปร�ก�รของทห�ร ค�นทตองเขยนง�นอกหนงชนเพอเฉลมฉลองตำ�แหนงน และง�นชนนกไดแก “รปแบบและหลกก�รของโลกทรบรไดดวยประส�ทสมผสและทเข�ถงไดดวยเหตผล” (Concerning the Form and Principles of the Sensible and Intelligible World) ซงตพมพในป ค.ศ. 1770

ง�นชนน ซงเปนทรจกกนทวไปในภ�ษ�องกฤษว� Inaugural Dissertation เปนง�นทแยกท�งกบแนวท�งปรชญ�เหตผลนยมแบบของโวลฟและไลบนซเปนอย�งม�ก ในง�นชนนค�นทเสนอว�ทม�ของคว�มรม�จ�กสองท�งทแยกออกจ�กกน ไดแกประส�ทสมผสและเหตผล ในขณะทไลบนซและโวลฟถอว�เหตผลเท�นนทเปนทม�ของคว�มรทแทจรง และประส�ทสมผสเปนเพยงก�รคดทสบสนเท�นน นอกจ�กนค�นทยงเสนอว� เวล�กบพนทเปนรปแบบทเปนอตวสย ซงค�นทไดพฒน�ทรรศนะนในก�รวจ�รณทรรศนะเกยวกบเวล�และพนทของไลบนซ นอกจ�กนชอของง�นชนนยงบงบอกว� ค�นทเสนอคว�มคดว�ก�รรบรดวยประส�ทสมผสกบคว�มเข�ใจดวยเหตผลเข�ถงโลกสองโลกทแตกต�งกน คอก�รรบรทำ�ใหเร�เข�ถงโลกทรบรไดดวยประส�ทสมผส สวนคว�มเข�ใจทำ�ใหเร�เข�ถงโลกทรบรไดดวยปญญ� โลกทงสองนเกยวเนองกนตรงทว�สงทคว�มเข�ใจเข�ถงในโลกทรบรไดดวยปญญ�นน ค�นทเรยกว�คว�มสมบรณแบบของโลกแหงคว�มเปนจรง ซงคว�มเปนจรงสงสดนไดแกพระเจ� สวนโลกทรบรไดดวยประส�ทสมผสเปนคว�มสมบรณแบบท�งจรยธรรมทเปนเรองของปร�กฏก�รณทรบรไดบนโลก

17

ใบน คว�มสมพนธกคอว� คว�มสมบรณแบบของพระเจ�แสดงตวออกใหรบรไดดวยประส�ทสมผสในรปของคว�มดง�มทพบเหนไดบนโลกใบน ดงนนทรรศนะทปร�กฎในง�นเฉลมฉลองตำ�แหนงของค�นท จงอยในรปของเพลโตนยม (Platonism) เนองจ�กถอว�มคว�มเปนจรงทดำ�รงอยเปนอสระจ�กจต อย�งไรกต�มค�นทจะละทงทรรศนะแบบเพลโตนยมน เมอเข�พฒน�คว�มคดจนสจดสงสดในง�นทมชอเสยงทสดของเข�

หลงจ�กป 1770 ค�นทกไมไดตพมพง�นสำ�คญอะไรอกเปนเวล�ถงสบเอดป ชวงเวล�นเปนชวงเวล�ทค�นทพฒน�คว�มคดทจะกล�ยม�เปนผลง�นทสำ�คญทสดในชวตก�รทำ�ง�น ไดแก วพากษเหตผลบรสทธ (Critique of Pure Reason) ซงตพมพครงแรกในป 1781 ในระหว�งชวงเวล�นค�นทไดละทงแนวคดแบบเพลโตนยมทเข�ไดเสนอไวในง�นเฉลมฉลองตำ�แหนง และตกผลกกบคว�มคดทว�แหลงทม�ของคว�มรมสองแหลงไดแกประส�ทสมผสและเหตผล โดยททงสองแหลงนไมอ�จข�ดแหลงใดแหลงหนงได ซงจดนเปนจดแตกต�งสำ�คญระหว�งคว�มคดของค�นทกบคว�มคดของช�วเหตผลนยมอย�งโวลฟกบไลบนซ นอกจ�กนคว�มคดทตกผลกกมคว�มคดทว�พนทและเวล�เปนรปแบบทเปนอตวสยของก�รรบร และก�รตดสนใจท�งจรยธรรมเปนเรองของเหตผลลวนๆ ในง�นเรอง วพากษเหตผลบรสทธ ค�นทเล�ว�เข�ไดศกษ�ง�นประสบก�รณนยมของเดวด ฮวม และเชอมนว�แนวคดของฮวมตองไดรบก�รตอบโตและวพ�กษวจ�รณ แตก�รทำ�เชนนกลบตองกนเวล�ถงสบกว�ปโดยค�นทไมไดตพมพผลง�นอะไรเปนชนเปนอนในชวงนเลย ใน วพากษเหตผลบรสทธ ค�นทบอกว�ฮวมได “ปลกเข�ใหตนขนม�จ�กก�รหลบไหลอยในก�รยดมนในทรรศนะอย�งไมยอมเปลยนแปลง” (dogmatic slumber) และผลง�นของก�รตอบโตคว�มคดของฮวมกปร�กฏในง�นชนสำ�คญทสดชนน ส�ระสำ�คญของ วพากษเหตผลบรสทธ อยทว�คว�มรทแทจรงนนตองม�จ�กทงประสบก�รณและเหตผล โดยประสบก�รณเปนฝ�ยใหเนอห�ของคว�มรสวนเหตผลเปนฝ�ยกำ�หนดกรอบหรอรปแบบของคว�มร สองอย�งตองอ�ศยกนและกนมฉะนนแลวคว�มรจะเปนไปไมได ก�รทเหตผลเปนตวกำ�หนดกรอบหรอรปแบบของคว�มรนทำ�ใหก�รมคว�มรทปร�ศจ�กกรอบดงกล�วไมส�ม�รถเปนไปได พดอกอย�งหนงกคอว�มนษยไมส�ม�รถรอะไรทไมผ�นกรอบของก�รรบร หรอรบรอะไร “ในตวเอง” ได ขอเสนอของฮวมทค�นทรบไมไดกคอว� ฮวมเสนอทรรศนะทเปนวมตนยม คอเสนอว�คว�มรเกยวกบคว�มจำ�เปนของคว�มสมพนธกนระหว�งส�เหตกบผล เปนสงทเปนไปไมไดในแงของภววสย สำ�หรบค�นทแลวก�รยอมรบขอเสนอนกเท�กบทำ�ล�ยคว�มเปนไปไดของคว�มรทงหมด เป�หม�ยหลกของ วพากษเหตผลบรสทธ กคอคดค�นขอเสนอนของฮวม โดยเสนอว�ก�รทมนษยตองรบรคว�มเปนจรงผ�นกรอบของกลไกคว�มเข�ใจ ทำ�ใหเปนไปไดว�คว�มสมพนธระหว�งส�เหตกบผลตองเปนคว�มสมพนธกนโดยจำ�เปน เพร�ะมฉะนนแลวก�รทำ�คว�มเข�ใจหรอก�รมคว�มรใดๆทงสนจะเปนไปไมได เนองจ�กก�รเข�ใจแมในระดบพนฐ�นทสดกตองมเงอนไขของคว�มเปนไปไดของคว�มเข�ใจนน ซงเงอนไขดงกล�วกตองประกอบดวยก�รยอมรบตงแตตนว�มคว�มสมพนธกนโดยจำ�เปนของส�เหตกบผลของส�เหตนน เร�ไมจำ�เปนตองลงไปในร�ย

18

ละเอยดม�กเกนไปของก�รอ�งเหตผลทซบซอนของค�นทในตรงน ในบรบทของยคแสงสว�งท�งปญญ�คว�มพย�ย�มของค�นทเปนตวอย�งของคว�มพย�ย�มทจะประนประนอมท�ทของฝ�ยประสบก�รณนยมอย�งฮวม ลอคและจอรจ บ�รคเลย (George Berkeley) ใหเข�กนไดกบฝ�ยเหตผลนยมของสปโนซ�และไลบนซ แตไมว�จะเปนฝ�ยใด ทงสองฝ�ยต�งกไมยอมรบทรรศนะเกยวกบคว�มรของปรชญ�ยคกอนหน� ทบอกว�คว�มรทแทจรงม�จ�กก�รเปดเผยคว�มจรงโดยพระผเปนเจ� หรอม�จ�กประเพณทเชอสบๆกนม�เปนเวล�น�น หนงสอ วพากษเหตผลบรสทธ ไดรบคำ�วจ�รณเปนอย�งม�กจ�กวงก�รปรชญ�ในยโรป แตคำ�วจ�รณสวนใหญม�จ�กก�รเข�ใจเนอห�ในง�นผดๆ ค�นทจงตพมพฉบบปรบปรงแกไขของหนงสอเลมนในป ค.ศ. 1787 นอกจ�กนค�นทยงไดตพมพง�นเรอง บทนำาสอภปรชญาใดๆในอนาคตทจะสามารถกาวออกมาเปนศาสตร (Prolegomena to Any Future Metaphysics That Will Be Able

to Come Forward as a Science) ในป 1783 ง�นชนนเปนง�นทค�นทพย�ย�มนำ�เสนอเนอห�ของ วจ�รณเหตผลบรสทธ อย�งยอๆเนองจ�กหนงสอเลมนมเนอห�ย�วและซบซอนทำ�ใหมผอ�นไมเข�ใจเปนจำ�นวนม�ก นอกจ�กนค�นทยงตพมพง�นทสำ�คญม�กอกชนไดแก พนฐานของอภปรชญาแหงศลธรรม (Groundwork for the Metaphysics of Morals) ในป 1785 ซงเปนง�นทค�นทเสนอทฤษฎจรยศ�สตรของเข� และเปนจดตงตนของวช�จรยศ�สตรสมยใหมททรงอทธพลม�กม�จนถงปจจบน ในป ค.ศ. 1788 ค�นทตพมพง�น วพากษเหตผลปฏบต (Critique of Practical Reason) ซงเปนง�นท�งจรยศ�สตรทตอเนองม�จ�ก พนฐานของอภปรชญาแหงศลธรรม และในป 1790 ค�นทกตพมพ วพากษพลงของการตดสน (Critique of

the Power of Judgment) ซงมเนอห�เกยวกบอนตวทย�และสนทรยศ�สตรเร�อ�จกล�วไดว� ง�น วพากษ ทงส�มชนของค�นท เปนคำ�ตอบของค�นทตอวกฤตก�รณ

ของยคแสงสว�งท�งปญญ�ทไดเกดขนตงแตร�วป ค.ศ. 1780 ชวงระยะเวล�นเปนชวงเวล�ทเกดก�รเปลยนแปลงอย�งใหญหลวงไมเพยงแตในท�งวช�ก�รเท�นน แตยงเปนชวงเวล�ของก�รปฏวตท�งก�รเมองอย�งรนแรง โดยเรมตงแตก�รปฏวตอเมรกนซงเรมในป 1776 จนถงก�รปฏวตฝรงเศสทเรมขนในป 1789 วกฤตก�รณของยคแสงสว�งท�งปญญ�เกดขนเมอผคนเกดคว�มสงสยในพลงอำ�น�จของเหตผลว�จะใหคว�มจรงแกเร�ไดหรอไมหรอว�พลงของเหตผลจะนำ�ม�ซงสงดๆเชนคว�มเท�เทยมกน ประช�ธปไตยหรอคว�มดง�มในด�นจรยธรรมอนๆ หรอว�เหตผลจะม�ซงคว�มเลวร�ย เชนก�รกดขขมเหง ก�รใชอำ�น�จเผดจก�รเบดเสรจหรอคว�มเลวร�ยอนๆ ในมมมอง ในระยะเรมแรกของยคน ผคนเกดคว�มเชอมนในพลงอำ�น�จของเหตผลว�จะส�ม�รถทำ�ใหมนษยหลดออกจ�กพนธน�ก�รของศ�สน�และพลงของประเพณได แตคว�มรนแรงต�งๆและก�รเปลยนแปลงอย�งขน�นใหญในชวงทศวรรษ 1780

ทำ�ใหหล�ยคนเรมสงสยว�เหตผลเปนสงทดจรงหรอไม หรอเปนเพยงฉ�กบงหน�ทแฝงเอ�คว�มเลวร�ยต�งๆเอ�ไว ท�มกล�งคว�มสงสยเกยวกบพลงและคว�มดของเหตผล ค�นทไดสร�งง�น วพ�กษ ทงส�มขนเพอยนยนว�เหตผลส�ม�รถใหคว�มรทแทจรงและเปนกญแจทนำ�เร�ไปสคว�มถกตองดง�มได พดอกอย�งหนงกคอว� ง�น วพากษ ทงส�มเปนก�รตกรอบพลงอำ�น�จของเหตผลเพอใหส�ม�รถยนยนได

19

ว� เหตผลยงส�ม�รถชท�งใหแกมนษยในเรองเกยวกบคว�มจรง คว�มดและคว�มง�มได โดยมขอแลกเปลยนคอกรอบซงกำ�หนดก�รทำ�ง�นไดของเหตผล ซงเหตผลไมส�ม�รถก�วข�มกรอบนไปไมทำ�ใหเหตผลเสยคว�มส�ม�รถในก�รชท�งแกเร�ไปได

ง�นทงส�มนถอเปนง�นทสำ�คญทสดของค�นท และชวงเวล�ทเรมตงแตก�รตพมพฉบบแรกของ วพากษเหตผลบรสทธ ถอเปนชวงเวล�ทเรยกว� “ชวงวพ�กษ” ของค�นท แยกออกจ�กชวงเวล�กอนหน�ทเรยกกนว� “ชวงกอนวพ�กษ” ทงนเนองจ�กคว�มคดของค�นทเปลยนแปลงไปอย�งมส�ระสำ�คญม�กเมอเข�ตพมพ วพ�กษเหตผลบรสทธ ง�น วพากษ ทงส�มเลมถอไดว�เปนง�นทเกยวเนองกนเหมอนกบส�มภ�คของโครงก�รเดยวกน โดยค�นทพดถงคว�มรกบขอบเขตของคว�มรใน วพ�กษ เลมแรก พดถงจรยศ�สตรและคว�มดกบก�รกระทำ�และเหตผลของก�รกระทำ�ใน วพากษ เลมทสอง และพดถงเป�หม�ยของก�รกระทำ�และก�รตดสนใจตลอดจนคว�มง�มใน วพากษ เลมทส�ม ค�นทไดกล�วไวใน วพากษ ฉบบแรกว� คำ�ถ�มสำ�คญทสดทเร�ส�ม�รถถ�มไดและพย�ย�มห�คำ�ตอบไดมอยส�มคำ�ถ�ม ไดแก เร�รอะไรไดอย�งไร? เร�ควรจะทำ�อะไร? และ เร�ส�ม�รถหวงอะไรไดบ�ง? โดยททงส�มคำ�ถ�มนเปนเนอห�ของ วพากษ ฉบบแรก เลมทสองและทส�มต�มลำ�ดบ แลวกในชวงนเองทค�นทตพมพง�นขน�ดสนสองชนทนำ�ม�นำ�เสนอในหนงสอเลมน ในป ค.ศ. 1784 ค�นทตพมพง�น “แนวคดประวตศ�สตรส�กลในมมมองของสงคมโลก” (Idea for a Universal History With a Cosmopolitan Aim) และ “คำ�ตอบของคำ�ถ�ม – แสงสว�งท�งปญญ�คออะไร?” (An Answer to the Question – What Is Enlightenment?)

ซงร�ยละเอยดของง�นสองชนนจะพดถงอย�งละเอยดในหวขอถดไปค�นทเกษยนตวเองจ�กภ�ระง�นสอนในป ค.ศ. 1796 ในเวล�เกอบยสบปทผ�นม�เข�ไดใชชวต

อย�งมระเบยบเขมงวดและมงมนทจะทำ�ใหระบบปรชญ�ของเข�สมบรณในทกด�น ซงคว�มคดท�งปรชญ�ของเข�กอรปม�เปนระบบสมบรณสงสดเมอค�นทเข�สวยกล�งคนแลว หลงจ�กทค�นทเกษยนอ�ยแลวเข�กเหนว�ระบบของเข�ยงมชองโหวบ�งประก�รอยโดยเฉพ�ะทเกยวกบพนฐ�นท�งอภปรชญ�ของวทย�ศ�สตรธรรมช�ต ค�นทไดพย�ย�มเขยนง�นเลกๆนอยๆเพอแกไขชองโหวเหล�น ซงภ�ยหลงไดรวบรวมตพมพในชอ “ง�นหลงจ�กเสยชวตไปแลว” หรอ Opus Postumum ในภ�ษ�ละตน แตอย�งไรกต�มเนอห�ของง�นเหล�นนกวช�ก�รสมยหลงกยงถกเถยงกนว�เกยวเนองม�กนอยเพยงใดกบง�นกอนหน�ของค�นท นอกจ�กนยงเหนกนว� ง�นเหล�นไมไดแสดงคว�มคดใหมๆทจะส�ม�รถเตมระบบของเข�ใหเตมไดเท�ใดนก ตงแตป ค.ศ. 1800 ค�นทกออนแอลงอย�งม�กและเสยชวตลงในวนท 12

กมภ�พนธ ค.ศ. 1804 เพยงไมกวนกอนวนเกดครบรอบอ�ยแปดสบปของเข�3

“คำ�ตอบของคำ�ถ�ม – แสงสว�งท�งปญญ�คออะไร?”: บทนำ�และบทวเคร�ะห

3 Rohlf, Michael, "Immanuel Kant".

20

บทคว�มเรอง “คำ�ตอบของคำ�ถ�ม – แสงสว�งท�งปญญ�คออะไร?” เปนบทคว�มสนๆทค�นทเขยนขนในป ค.ศ. 1784 เพอเข�รวมในก�รถกเถยงทมม�กอนหน�หล�ยปในปรสเซย หวขอของก�รถกเถยงไดแก “มประโยชนหรอไมทจะหลอกลวงประช�ชน?”4 ซงหวขอนไดเสนอขนม�ตงแตป ค.ศ. 1778

ปรสเซยในสมยนนปกครองโดยพระเจ�เฟรเดอรคมห�ร�ช และในชวงระยะเวล�สบกว�ปกอนหน� เฟรเดอรคกไดใหเสรภ�พในด�นต�งๆแกประช�ชนเพอเปนก�รเปดพนทก�รใชคว�มคดและเหตผลภ�ยใตกรอบของยคแสงสว�งท�งปญญ� ก�รเปดพนทของพระเจ�เฟรเดอรคนทำ�ใหเกดกระแสอนรกษนยมทม�ตอต�น บทคว�มนของค�นทกนำ�เสนอขนม�ภ�ยในบรรย�ก�ศน ซงค�นทมองว�เปนก�รขดแยงกนระหว�งแรงของคว�มก�วหน�ของวทย�ก�รและเหตผล กบแรงอนรกษนยมทยดมนกบพลงของประเพณและอำ�น�จของคำ�สอนของครสตจกร5 ภ�ยใตบรรย�ก�ศก�รถกเถยงท�งวช�ก�รเกยวกบลกษณะและธรรมช�ตของ “แสงสว�งท�งปญญ�” น บทคว�มเรอง “แสงสว�งท�งปญญ�คออะไร?” ตพมพในเดอนธนว�คม ค.ศ. 1784 โดยนตยส�ร Berliner Monatsschrift ซงไดเปดรบขอเขยนจ�กนกวช�ก�รในปรสเซยทรวมกนคดเกยวกบปญห�น ในเดอนธนว�คมปกอนหน�คอป ค.ศ. 1783 นตยส�ร Berliner

Monatsschrift ไดตพมพบทคว�มของนกสอนศ�สน�ช�วปรสเซยชอว�ฟรดรค เซอลเนอร ซงเขยนบทคว�มชอ “ก�รทใหคแตงง�นไดแตงง�นกนโดยไมผ�นก�รประกอบพธโดยศ�สน� เปนสงทควรแนะนำ�หรอไม?” (Ist es rathsam, das Ehebündniß nicht ferner durch die Religion zu sanciren?) ซงในบทคว�มนเซอลเนอรไดเขยนไวในเชงอรรถว� แมว�มก�รพดกนม�เกยวกบ “แสงสว�งท�งปญญ�” แตกยงไมมก�รใหคำ�จำ�กดคว�มทชดเจนเลยว�แสงสว�งท�งปญญ�หม�ยคว�มว�อย�งไรกนแน คำ�ถ�มนซงแอบอยในเชงอรรถในบทคว�มในเดอนธนว�คม 1783 เปนก�รผลตซำ�คำ�ถ�มเดยวกนซงมผถ�มไวกอนหน�แลวในเดอนกนย�ยน 1783 โดยผถ�มไดแกนกวช�ก�รช�วปรสเซยอกคนไดแกโยฮน เอรค บสเตอร โดยบสเตอรไมไดถ�มตรงๆแตไดยกเอ�คำ�ถ�มนม�กล�วถงและบอกว�เปนคำ�ถ�มของนกวช�ก�รนรน�มท�นหนง อย�งไรกต�ม บทคว�มของเซอลเนอรและคำ�ถ�มในเชงอรรถของเข�กกอใหเกดกระแสคว�มสนใจทจะพดถงลกษณะธรรมช�ตของ “แสงสว�งท�งปญญ�” กนโดยทวไป นตยส�ร Berliner Monatsschrift ฉบบเดอนกนย�ยน ค.ศ. 1784 กไดตพมพบทคว�มของนกปรชญ�โมเสส เมนเดลโซนทเสนอคำ�ตอบของคำ�ถ�มน ตอจ�กนนค�นทกสงบทคว�มของตนเองเข�ม�รวมตพมพในฉบบเดอนธนว�คมของปเดยวกน ซงบทคว�มของค�นทถอเปนบทคว�มทมชอเสยงทสดทสงเข�ม�6

4 Michael Clarke, “Kant’s Rhetoric of Enlightenment,” The Review of Politics 59.1(Winter 199): 53-73,p. 57.5 Michael Clarke, “Kant’s Rhetoric of Enlightenment,” p. 57.6 “Beantwortung der Frage: Was ist Aufklaerung?”. Available at https://de.wikipedia.org/wiki/Beantwortung_der_Frage:_Was_ist_Aufklärung%3F

21

ทม�ทไปของคำ�ถ�มดงกล�วอยทว� ก�รหลอกลวงประช�ชนหรอก�รใหประช�ชนตกอยภ�ยใตคว�มเชอทถกปอนโดยผมอำ�น�จโดยไมไดรบก�รสนบสนนใหแสวงห�คว�มรคว�มจรงดวยตนเอง จะมประโยชนหรอไมอย�งไร ในบทคว�มสนๆนค�นทกไดใหคำ�ตอบว� ก�รใชเหตผลอย�งเปนส�ธ�รณะ หรอก�รทใครคนหนงเสนอคว�มคดของตนเองใหส�ธ�รณชนรบร และพรอมทจะใชเหตผลสนบสนนคว�มคดของตนเอง เปนเครองหม�ยของคว�ม “เปนผใหญ” ท�งคว�มคด พนไปจ�กสภ�พ “คว�มเปนเดก” ซงหม�ยถงก�รทคนๆนนตองถกคนอนชกนำ�อยตลอดเวล� เหมอนกบเดกทตององอ�ศยผใหญคอยชนำ�อยตลอด ค�นทไดใหคำ�ตอบของคำ�ถ�มทเปนชอบทคว�มไวในประโยคแรกของบทคว�ม: “แสงสว�งท�งปญญ�ไดแกก�รทมนษยหลดออกจ�กคว�มออนเย�วไรเดยงส�ทตนเองเปนผกอขนม�” “คว�มออนเย�วไรเดยงส�” ในทนแปลม�จ�กคำ�เยอรมนว� “Unmuendigkeit” คำ�ว� ‘muendig’ เปนคำ�คณศพทหม�ยถง “อ�ยถง” หรอ “โตแลว” ดงนน Unmuendigkeit จงมคว�มหม�ยไปในท�งว�อ�ยไมถงหรอยงเดกเกนไป ซงในกรณนหม�ยถงคนทยงไมมคว�มคดเปนตวของตวเอง คดต�มคนอนอยตลอดเหมอนกบเปนเดกนนเอง คว�มออนเย�วหรอคว�มเปนเดกนเปนอะไรทตวเองกอใหเกดขนแกตวเองเนองจ�กไมไดหม�ยถงคว�มเปนเดกจรงๆ แตเปนคำ�เปรยบเทยบถงคนททำ�ตวเปนเดกตรงทไมรจกคดดวยตนเอง สำ�หรบค�นทแลว ก�รบรรลถงแสงสว�งท�งปญญ�ประกอบไปดวยก�รพนจ�กสภ�พคว�มเปนเดกในแงน และเข�สสภ�พของก�รมคว�มกล�ห�ญทจะคดดวยตนเองและกล�ทจะแสดงคว�มคดนนและห�เหตผลม�สนบสนนคว�มคดดงกล�วตอส�ธ�รณชน ค�นทเสนอว�แหลงทม�ของคว�มเชอทไมตรวจสอบของประช�ชนทวไป ซงทำ�ใหพวกเข�ยงเปนเดกอย กคอกษตรยกบศ�สน� กษตรยจะใชอำ�น�จของตนผ�นท�งระบบก�รปกครองและกฎหม�ย ซงมผลประโยชนในก�รทำ�ใหประช�ชนไมรจกก�รคดดวยตนเอง เพร�ะอำ�น�จก�รปกครองจะใชไดง�ยขนห�กประช�ชนเค�รพเชอฟงอำ�น�จนนโดยไมรจกโตแยงหรอสงสยและตงคำ�ถ�ม ศ�สน�กเปนเชนเดยวกนคออำ�น�จของศ�สน�จะมพลงม�กห�กประช�ชนเค�รพเชอฟงศ�สน�รวมทงมศรทธ�ตอคำ�สอนของศ�สน�โดยไมรจกโตแยงหรอห�เหตผลม�อธบ�ย สำ�หรบค�นทแลวแสงสว�งท�งปญญ�จะเกดขนไมไดเลยห�กประช�ชนยงไมรจกทำ�ตนเองใหหลดออกจ�กพนธน�ก�รตรงน ซงหวใจอยทก�รรจกคดและใชเหตผลของตนเองโดยไมยอมใหใครคนอนม�คดแทนตนเอง สำ�หรบค�นทแลว “ ‘จงกล�คด! (Sapere aude)’ ‘จงกล�ทจะใชคว�มคดของตนเอง’ เปนคำ�ขวญของยคแสงสว�งท�งปญญ�”

จะเหนไดว�ค�นทไมไดเสนอว�ใหลมล�งทม�ของอำ�น�จทอยกบกษตรยและศ�สน� ค�นทไมใชนกปฏวตทมงลมล�งร�กฐ�นของอำ�น�จเหล�น ซงกไดอยเปนสวนหนงของประเพณก�รปกครองม�ย�วน�น ในท�งตรงข�มค�นทมงรกษ�สถ�บนเหล�นโดยใหสถ�บนเหล�นส�ม�รถยนหยดอยไดโดยมเหตผลม�รองรบ แทนทจะเปนก�รใชอำ�น�จต�มอำ�เภอใจโดยมทม�จ�กคว�มเชอทปร�ศจ�กก�รตรวจสอบแบบในอดต ในกรณของอำ�น�จของผปกครองท�งก�รเมองและกฎหม�ย ขอเสนอของค�นทหม�ยถงว�ก�รใชอำ�น�จก�รปกครองใดๆ จำ�เปนจะตองอธบ�ยไดถงเหตผลและทม�ทไปของอำ�น�จดงกล�ว

22

โดยหลกก�รอยทว�ผไดรบประโยชนจ�กก�รใชอำ�น�จนนจะตองเปนคนทกคนแทนทจะเปนคนกลมนอยทยดกมอำ�น�จท�งก�รเมองแบบในอดต คนทกคนซงต�งกมสวนรวมในก�รเมองก�รปกครองม�รวมตวกนและใชเหตผลอภปร�ยกนเพอใหไดขอสรปททกฝ�ยยอมรบ ค�นทกล�วไวว�

ในบ�งกรณทเกยวของกบประโยชนของชมชน กลไกบ�งอย�งของรฐอ�จจำ�เปนซงทำ�ใหสม�ชกของชมชนอยเฉยๆนงๆ ก�รทำ�เชนนเปนก�รสร�งคว�มเปนเอกฉนทเทยมๆขนม�เพอก�รบรรลเป�หม�ยของส�ธ�รณะ หรออย�งนอยกปองกนไมใหเป�หม�ยนนถกทำ�ล�ยไป ในทนก�รถกเถยงไมไดรบอนญ�ต เร�ตองเชอฟง แตในกรณทสม�ชกผนมองตนเองในขณะเดยวกนว�เปนสม�ชกของชมชนโลกดวย อนเปนชมชนของพลเมองทงหมดของโลก (เร�ลองคดว�เข�มองตนเองว�เปนนกวช�ก�รทเสนอคว�มคดแกส�ธ�รณะผ�นท�งก�รเขยน) เข�จำ�เปนตองถกเถยง และเรองทเข�มสวนรวมอยดวยในฐ�นะทเปนสม�ชกทอยเฉยๆกจะไมไดรบผลกระทบ

ในบ�งกรณเชนเมอเกดคว�มจำ�เปนเรงดวนทจะตองใชก�รตดสนใจอย�งเฉยบข�ด ค�นทกล�วว�ก�รถกเถยงควรจะหยดลง แตกไมไดแปลว�ก�รถกเถยงจะหยดลงไปอย�งถ�วรได เพร�ะนนจะเปนก�รมอบอำ�น�จถ�วรใหแกผปกครอง ซงขดกบหลกก�รทก�รใชอำ�น�จจะตองอธบ�ยไดดวยเหตผลต�มทค�นทเสนอ แตในฐ�นะนกคดนกเขยนค�นทเสนอว� จำ�เปนจะตองมก�รใชเสรภ�พนได เพร�ะเปนเรองของก�รใชคว�มคดและเหตผลลวนๆโดยทประเดนทไดตดสนใจไปแลวไมไดรบผลกระทบจ�กก�รใชเสรภ�พนน ตวอย�งเชนห�กสงคมกำ�ลงถกเถยงกนเกยวกบคว�มถกตองของโทษประห�รชวต และเกดมคว�มจำ�เปนบ�งประก�รทตองตดสนใจ คว�มคดเหนของค�นทในทนกคอว� เมอมมตไปแลวหรอเมอผใชอำ�น�จปกครองไดตดสนใจไปแลว เชนตดสนใจไปว�ควรยงคงโทษประห�รไว ประช�ชนกควรจะตองเชอฟงและก�รถกเถยงเกยวกบจะทำ�หรอจะไมทำ�ยตลง (เฉพ�ะในครงน) แตนนไมไดหม�ยคว�มว�ประช�ชนจะสญเสยเสรภ�พในก�รแสดงคว�มคดเหนเกยวกบโทษประห�ร นกวช�ก�รโดยเฉพ�ะไมควรจะตองเสยเสรภ�พในก�รแสดงคว�มคดเหนเพอวพ�กษวจ�รณก�รตดสนใจของผใชอำ�น�จท�งก�รเมอง หรอพย�ย�มโนมน�วใจประช�ชนใหยอนกลบม�คดทบทวนเกยวกบก�รตดสนใจทไดทำ�ไปแลว สำ�หรบค�นทแลวก�รใชเสรภ�พมพนทอยสองพนท พนทแรกคอพนทของก�รตดสนใจมมตทำ�ก�รหรอไมทำ�ก�ร ซงเมอมมตไปแลว ประช�ชนตองปฏบตต�ม สวนพนททสองคอพนทของคว�มคดลวนๆ ซงในกรณนค�นทเสนออย�งชดเจนว� พลเมองแตละคนมสทธและมหน�ททจะใชคว�มคดของตนเองโดยไมผลกภ�ระหน�ทในก�รคดนไปใหคนอนคดแทนให ตรงนเองทเปนแนวคดททำ�ใหค�นทไมใชนกปรชญ�แนวหวรนแรงทมงลมล�งสถ�บนต�งๆทมม�แตอดตเพยงอย�งเดยว

ค�นทแยกคว�มแตกต�งระหว�งก�รใชเหตผลในระดบของปจเจกชนหรอระดบสวนตวกบในระดบของส�ธ�รณะ ก�รใชเหตผลในระดบของปจเจกชนไดแกก�รคดของปจเจกชนเกยวกบปญห�สวน

23

ตวของตนเอง เชนคดแกปญห�ทเกดขนในก�รง�นอ�ชพของตนเอง แตก�รใชเหตผลในระดบของส�ธ�รณะเปนสงทค�นทใหคว�มสำ�คญม�กกว� ซงไดแกก�รทมก�รคดเกดขนและเผยแพรคว�มคดนนออกสส�ธ�รณะเพอใหเกดก�รถกเถยงและก�รพย�ย�มโนมน�วเปลยนคว�มคดซงกนและกน ซงค�นทเสนอว�เปนเงอนไขทจำ�เปนตอก�รเกดแสงสว�งท�งปญญ� สำ�หรบค�นทแลวก�รทคนๆหนงจะเกดแสงสว�งท�งปญญ�ขนเองเปนสงทเปนไปไดย�กม�ก ดงนนในบรรย�ก�ศทมก�รปดกนเสรภ�พท�งคว�มคดและห�มก�รแสดงคว�มคดออกสส�ธ�รณะ ก�รทคนแตละคนจะเกดแสงสว�งท�งปญญ�แทบจะเปนไปไมไดเลย แสงสว�งดงกล�วจะเกดขนไดกตอเมอมก�รแลกเปลยนทรรศนะคว�มคดเหนซงกนและกน พดอกอย�งกคอว� เมอประช�ชน “ใหก�รศกษ�” ซงกนและกนผ�นท�งก�รใชพนทส�ธ�รณะ ซงในสมยค�นทประกอบดวยก�รเขยนบทคว�มลงหนงสอพมพหรอนตยส�รอย�ง Berliner Monatsschrift เปนหลก ผปกครองหรอกษตรยอ�จมคว�มชอบธรรมในก�รบญช�ใหประช�ชนเชอฟงคำ�สงและกฎหม�ยของตน แตจะไมมสทธใดๆทจะห�มไมใหประช�ชนใชเสรภ�พในก�รแสดงออกซงคว�มคดของตนเอง เพอเผยแพรคว�มคดนนดวยจดประสงคทจะกอใหเกดก�รถกเถยงและก�รโนมน�วคว�มเชอของส�ธ�รณชนดวยเหตดวยผล

ในกรณของศ�สน�กเปนเชนเดยวกน เป�หม�ยหลกของศ�สน�คอเปนแหลงทม�ของคำ�สอนเกยวกบก�รประพฤตปฏบตและคว�มดคว�มไมดของก�รกระทำ� สำ�หรบค�นทแลวทม�ของคว�มดคว�มชวไมไดม�จ�กคำ�สงของพระเจ�หรอศ�สนจกร แตม�จ�กเหตผลของแตละคนเอง ซงก�รทจรยธรรมมทม�จ�กเหตผลสวนตวไมไดหม�ยคว�มว�จรยธรรมของแตละคนจะแตกต�งกน แตเนองจ�กทกคนมเหตผลเดยวกนททำ�ใหแตละคนส�ม�รถสอส�รกนเข�ใจไดและใชชวตรวมกนได (เชนทอนเงนแลวตกลงเหนพองกนว�เงนทอนถกตอง) เหตผลทแตละคนคดเองภ�ยใตมโนสำ�นกของตนเองจงออกม�ตรงกนในคนแตละคนกล�ยเปนระบบศลธรรมจรยธรรมทไมองศ�สน�ใดๆ ดงนน “แสงสว�งท�งปญญ�” ในกรณของศ�สน�และจรยธรรมกคอก�รทแตละคนเชอมนในพลงของเหตผลของตนเอง และไมกล�ยเปนเดกดวยก�รเชอฟงคำ�สงสอนทตนเองไดรบม�ตงแตยงเปนเดกๆโดยไมคดอกตอไป ในกรณนก�รใหเหตผลระดบส�ธ�รณะกยงมคว�มสำ�คญเพร�ะเปนก�รแสดงคว�มคดเหนเพอโนมน�วใจซงกนและกนในเรองของจรยธรรม หรอก�รตดสนใจกระทำ�ก�รใดก�รหนงว�ถกตองหรอไม

ชวงท�ยของบทคว�มเปนชวงทค�นทยกยองบทบ�ทของกษตรยเฟรเดอรคมห�ร�ชของปรสเซยว�เปนกษตรยผทรงคณธรรมผผดงแนวคดแบบแสงสว�งท�งปญญ� และเปนผนำ�เอ�แนวคดนม�ใหแกประช�ชนช�วปรสเซย ค�นทยกยองพระเจ�เฟรเดอรคว�เปนผใหเสรภ�พท�งคว�มคดรวมถงก�รใชเหตผลระดบส�ธ�รณะแกประช�ชน หลกก�รของพระเจ�เฟรเดอรคในส�ยต�ของค�นทคอ “เถยงใหม�กทสดเท�ทตองก�ร เถยงเรองอะไรกไดต�มตองก�ร แตตองเชอฟง!” คว�มหม�ยกคอว�ประช�ชนมสทธและเสรภ�พในก�รพดและก�รถกเถยงอย�งไมจำ�กด แตในท�ยทสดกตองเชอฟงโองก�รของกษตรยซงกไดแกกฎหม�ย ทเปนเชนนกเพร�ะว�เนองจ�กเฟรเดอรคเปนกษตรยททรงคณธรรม ดงนนโองก�ร

24

ของพระองคจงเปนโองก�รทมงผดงสทธเสรภ�พและสร�งระบบกฎหม�ยทเปนธรรมส�ม�รถคมครองประช�ชนช�วปรสเซยใหดำ�รงชวตอยอย�งร�บรนกอปรไปดวยคว�มยตธรรม ดงนนก�รเชอฟงคำ�สงของกษตรยจงเปนสงดแกประช�ชนเอง ก�รมเสรภ�พม�กเกนไปจะเปนก�รบอนทำ�ล�ยเสรภ�พนนเสยเองเนองจ�กจะเปนก�รทำ�ล�ยระบบกฎหม�ยและกฎกตก�ต�งๆททำ�ใหสงคมเปนระเบยบ ลกษณะเชนนสะทอนคว�มคดแบบของค�นทไดเปนอย�งด คอท�งหนงค�นทเหนดวยกบก�รมเสรภ�พท�งคว�มคดอย�งไมจำ�กด เพอเกดก�รโนมน�วใจและอภปร�ยในระดบส�ธ�รณะดงทไดเหนกนไปแลว แตอกท�งหนงค�นทกกลวว�ห�กมเสรภ�พม�กเกนไปโดยเฉพ�ะเสรภ�พทจะไมเชอฟงคำ�สงบ�นเมอง กจะเกดคว�มวนว�ยม�กเสยจนเปนก�รปดโอก�สในก�รใชเสรภ�พทจะแสดงคว�มคดนนไปเสยเอง

“แนวคดประวตศ�สตรส�กลต�มแผนก�รของสงคมโลก”: บทนำ�และบทวเคร�ะห

“แนวคดประวตศ�สตรส�กลต�มแผนก�รของสงคมโลก” เปนบทคว�มสนๆเชนเดยวกบ “แสงสว�งท�งปญญ�” ทตพมพในนตยส�ร Berliner Monatsschrift (เลมเดยวกบทตพมพ “แสงสว�งท�งปญญ�”) ฉบบเดอนพฤศจก�ยน ค.ศ. 1784 อนทจรงค�นทไดตพมพบทคว�มหล�ยบทในนตยส�รน ตงแตตพมพบทคว�มเรอง “แนวคดประวตศ�สตร” และ “แสงสว�งท�งปญญ�” ในป 1784 ค�นทกมบทคว�มทมชอเสยงอกหล�ยบททตพมพในนตยส�รนในชวงสบกว�ปตอม� บทคว�มเหล�นกมเชน “What is Orientation in Thinking?” (ตล�คม 1786) ซงเปนก�รรวมก�รถกเถยงในประเดนขดแยงเกยวกบสรรพเทวนยม (Pantheism Controversy) ซงมนกวช�ก�รชนนำ�ของยโรปจำ�นวนม�กม�รวมกนถกเถยงในเรองน นอกจ�กนกมบทแรกของหนงสอเรอง ศาสนาในขอบเขตของเหตผลเทานน (Religion within the

Limits of Reason Alone) ซงตพมพในป ค.ศ. 1792 นอกจ�กนกมบทคว�มทวเคร�ะหคว�มสมพนธระหว�งทฤษฎกบก�รปฏบต (1793) และบทคว�มเกยวกบภเข�ไฟบนดวงจนทรและอทธพลของดวงจนทรตอภมอ�ก�ศบนโลก บทคว�มวพ�กษวจ�รณแนวคด “เทวยตธรรม” (theodicy) ของไลบนซ และกยงมบทคว�เกยวกบช�ตพนธ และอกบทคว�มเกยวกบก�รละเมดลขสทธหนงสอ7 นตยส�ร Berliner Monasschrift ตพมพฉบบแรกในเดอนธนว�คม ค.ศ. 1783 โดยมจดประสงคเพอสงเสรม “คว�มกระห�ยใครรคว�มจรง คว�มรกก�รเผยแพรแนวคดแสงสว�งท�งปญญ�ทใชง�นได และเพอขบไลคว�มหลงผดทเปนอนตร�ยและเลวร�ย”8 บทคว�มบทนของค�นทเปนบทคว�มนำ�ในว�รส�รฉบบเดอนพฤศจก�ยน และบทคว�มอนๆในว�รส�รฉบบเดยวกนกมเรองทน�สนใจม�กๆ เชนก�รรวบรวมเรองร�วของช�วเบอรลน ทยงบ�คลงในศ�สน� เสนอวธก�รรกษ�โรคแบบแปลกๆไมไดรบก�รรบรอง รวมทงคว�มหลงผดต�งๆทช�วเบอรลนประสบอย ซงบรรณ�ธก�รของว�รส�รเปนผรวบรวม นอกจ�กนกมร�ยง�นของ “ช�วต�งประเทศ” เกยวกบอปนสยและคว�มประพฤตของช�วเบอรลนทยงงมง�ยอยกบไสยศ�สตรต�งๆ ซง7 Rorty and Schimidt, Kant’s Idea of Universal History, p. 48 Rorty and Schmidt, Kant’s Idea of Universal History, p. 3.

25

แทจรงแลวกเปนบรรณ�ธก�รของว�รส�ร ไดแกโยฮนน บสเตอรกบฟรดรค เกดเค บสเตอรเปนบรรณ�รกษหองสมดร�ชสำ�นกของเบอรลน และเปนเลข�นก�รของบ�รอนค�รล อบร�ม ฟอนเซตลตส ซงเปนเสน�บดด�นง�นก�รศกษ�และศ�สน�ของพระเจ�ฟรดรคทสองของปรสเซย ฟอนเชตลตสเปนผทใหก�รสนบสนนง�นของค�นทเปนอย�งม�ก และเกดเคเปนนกปฏรปก�รศกษ�คนสำ�คญของปรสเซยในสมยนน นอกจ�กนยงมอกบทคว�มหนงในว�รส�รฉบบนทเปนก�รตพมพซำ�บทวพ�กษวจ�รณคว�มประพฤตของนกบวชผหนงในศตวรรษกอนหน� (ศตวรรษทสบเจด) ทอ�งว�ส�ม�รถทำ�น�ยคว�มประสงคของพระผเปนเจ�จ�กลกหมจำ�นวนหนงทเกดม�พกลพก�ร ผรวบรวมบทคว�มนในว�รส�รเขยนในคำ�นำ�ว� อย�งนอยช�วเบอรลนกมคว�มก�วหน�ในด�นแสงสว�งท�งปญญ�ในระดบหนง ทมก�รวพ�กษวจ�รณคว�มเชอและก�รปฏบตเชนนตงแตในศตวรรษทแลว

บทคว�มเรอง “แนวคดประวตศ�สตรส�กล” เปนบทคว�มแรกของค�นททตพมพในว�รส�รฉบบน ซงค�นทเขยนลงตพมพกว�สบเรองในระยะเวล�กว�สบป ค�นทเขยนบทคว�มนม�เพอขย�ยคว�มก�รสรปคว�มคดของเข�โดยนกวช�ก�รชอโยฮนน ชลซ (Johann Schulz) ในป 1784 ซงบอกว� “คว�มคดทเปนทชนชอบอย�งหนงของศ�สตร�จ�รยค�นท ไดแกคว�มคดว�จดหม�ยสดท�ยของมนษยช�ตไดแกก�รเข�ถงรปแบบท�งก�รเมองทสมบรณสงสด ค�นทอย�กใหนกเขยนประวตศ�สตรเชงปรชญ�มอบประวตของมนษยช�ตใหแกเร�ในแงน และแสดงใหเร�เหนว�มนษยช�ตก�วหน�ไปเพยงใดไปสจดหม�ยสดท�ยนในยคสมยต�งๆของประวตศ�สตร หรอไมกแสดงว�มนษยช�ตยงอยห�งจ�กจดหม�ยนม�กนอยเพยงใด และเร�ตองทำ�อะไรบ�งเพอใหเข�ถงจดหม�ยน”9 ค�นทเขยนบทคว�มนขนม�เพออธบ�ยและขย�ยคว�มก�รสรปของชลซตรงน ค�นทเชอว�ห�กไมเขยนบทคว�มดงกล�วขนม� บทสรปของชลชจะไมมคว�มหม�ย10

ค�นทเขยนบทคว�มชนนออกม�เปน “ขอเสนอ” สนๆเก�ขอเสนอต�มดวยบทอธบ�ยแตละขอเสนอนน บทคว�มสนๆนในเก�ขอเสนอเปนจดรวมแนวคดของค�นททงหมดเกยวกบปรชญ�ประวตศ�สตร และเสนอว�ประวตศ�สตรมแนวท�งเฉพ�ะของตนเองซงมงไปสเป�หม�ยเฉพ�ะบ�งประก�ร เหตผลและสตปญญ�ของมนษยจะนำ�พ�มนษยไปสเป�หม�ยดงกล�ว เป�หม�ยนนไดแกก�รปกครองต�มหลกก�รของกฎหม�ย ก�รยดมนในหลกก�รของเหตผล และก�รมกฎรวมกนทแตละประเทศปฏบตต�มในฐ�นะทเปนสม�ชกของสงคมโลก ขอเสนอแรกของค�นทบอกว�คว�มส�ม�รถต�มธรรมช�ตของสตวโลกทงหล�ย ลวนมงไปสเป�หม�ยอนเปนธรรมช�ตของสตวโลกนนๆ ตวอย�งเชนนกมปก กใชปกนนสำ�หรบบนห�อ�ห�รและหนศตร ค�นทยดถอในทฤษฎว�ธรรมช�ตมงไปสเป�หม�ยทเฉพ�ะบ�งประก�ร นกมปกไวเพอบนและกเปนเป�หม�ยของก�รเปนนกเพอมปกและเกดม�บน เปนตนดงนนก�รมอวยวะทไมมประโยชนอะไรจงเปนก�รขดกนในตวเองของธรรมช�ต กล�วอกนยหนงคอ

9 Rorty and Schmidt, Kant’s Idea of Universal History, p. 9.10 Rorty and Schmidt, Kant’s Idea of Universal History, p. 3.

26

ธรรมช�ตดำ�เนนไปต�มหลกก�รของเหตผลและมแนวท�งเฉพ�ะของตนเองทตนเองจะบรรลเป�หม�ยทส�ม�รถลวงรไดกอนลวงหน�เนองจ�กเหตผลบงบอกไวเชนนน สวนขอเสนอทสองบอกว� คว�มส�ม�รถต�มธรรมช�ตนในมนษยไดแกคว�มส�ม�รถในก�รใชเหตผล ซงจะพฒน�ถงจดสงสดในเผ�พนธมนษยเท�นน ไมใชในมนษยแตละคน ตรงนค�นทหม�ยคว�มว�คว�มส�ม�รถในก�รใชเหตผลเปนเรองของมนษยในฐ�นะทเปน “มนษยช�ต” หรอเผ�พนธทงเผ�พนธ ไมใชเรองของมนษยแตละคนทอ�จจะพดกนว�คนๆหนงมเหตมผลม�กกว�อกคน หรอเรยนรไดเกงกว�อกคน ตรงนนไมใชประเดนของค�นทในขอเสนอทสองน ค�นทกำ�ลงพดถงมนษยโดยรวม มนษยโดยรวมมคว�มส�ม�รถในก�รใชเหตผล ดงนนแมว�มนษยบ�งคน เชนคนทเกดม�พก�รท�งสมอง หรอคนทปวยเปนโรคท�งสมอง กไมไดแปลว�คนเหล�นนไมใขมนษยอกตอไป แตในฐ�นะทเข�เปนสม�ชกของเผ�พนธมนษย เข�มศกยภ�พในก�รเปนผมเหตผลแมว�ขณะนจะสญเสยคว�มส�ม�รถดงกล�วไปกต�ม

ขอเสนอทส�มบอกว�มนษยไดรบคว�มส�ม�รถจ�กธรรมช�ตม�เพอสร�งสรรคสงต�งๆททำ�ใหมนษยแตกต�งจ�กสตวอนๆซงไมมคว�มส�ม�รถน และค�นทยงบอกอกว�มนษยควรจะมคว�มสขเฉพ�ะทเกดจ�กก�รใชคว�มส�ม�รถทมอยเฉพ�ะในมนษยเท�นน ซงทำ�ใหมนษยสร�งคว�มสขหรอเป�หม�ยในก�รดำ�รงชวตทเหนอกว�สงทธรรมช�ตมอบใหเฉยๆเท�นน ตรงนคว�มหม�ยของค�นทกคอว� มนษยมหน�ททจะตองใชคว�มส�ม�รถทไดม�จ�กธรรมช�ต เพอแยกตวเองออกจ�กธรรมช�ต เนองจ�กว�เปน “จดประสงค” ของธรรมช�ตเองทจะใหมนษยเปนเชนน อ�รยธรรมต�งๆของมนษยกเปนตวอย�งแสดงว�มนษยไดใชคว�มส�ม�รถนไดอย�งถกตอง เพร�ะอ�รยธรรมเปนสญญ�ณแสดงว�มนษยแยกตวเองออกจ�กธรรมช�ตและไมไดใชชวตต�มครรลองของธรรมช�ตลวนๆเท�นน นยยะของค�นทซงเข�จะพฒน�ตอไปในบทคว�มกอยทว� เป�หม�ยสงสดของก�รดำ�รงอยเปนมนษย อยทก�รใชคว�มส�ม�รถทมแตมนษยเท�นนสร�งสรรคสงทเปนผลลพธโดยตรงของคว�มส�ม�รถน ซงกไดแกก�รเปนผมเหตผล ไมใชดำ�รงอยต�มธรรมช�ตไปเฉยๆโดยไมไปเปลยนแปลงหรอไปปรบปรงธรรมช�ตใหดขน (หรอเข�กบก�รพฒน�ตนเองของมนษยไดดขน)

ขอเสนอทสเปนจดสำ�คญม�กจดหนงททำ�ใหง�นของค�นทขนนเปนทรจกและกล�วขวญถงเปนอย�งม�กในวงก�รวช�ก�ร ค�นทเสนอว�แนวท�งของธรรมช�ตในก�รทำ�ใหมนษยข�ตสร�งคว�มก�วหน�ขนม�ได หรอพฒน�คว�มส�ม�รถทธรรมช�ตไดมอบม�ใหแกมนษย คอก�รทำ�ใหมนษยขดแยงกนเอง และคว�มขดแยงดงกล�วนกเปนทม�ของก�รปกครองต�มกฎหม�ยรวมไปถงระเบยบสงคมต�งๆทมนษยใชในก�รอยรวมกนดวย ลกษณะของคว�มขดแยงทนำ�ม�สคว�มเปนระเบยบนเรยกเปนภ�ษ�องกฤษว� unsocial socialability หม�ยถงสภ�วะทมนษยอยรวมกนเปนสงคมแตก�รอยรวมกนนนเกดขนภ�ยใตก�รขดแยงแขงขนกนเอง ก�รทแตละคนม�อยรวมกนเปนสงคมนนม�จ�กว�แตละคนมคว�มตองก�รสวนตวของตวเอง และคว�มตองก�รดงกล�วนไมส�ม�รถเกดขนไดห�กมนษยแยกกนอยโดดไมรวมกนเปนสงคม แตในขณะเดยวกนค�นทกกล�วว�มนษยแตละคนมแนวโนมทจะเหนแกตว และอย�ก

27

เอ�ชนะผอน คว�มกระห�ยทจะแขงขนกบผอนนเองททำ�ใหมนษยเอ�ชนะคว�มเกยจคร�นของตนเอง และพย�ย�มทจะแขงขนกบผอนเพอแสวงห�สงทตนเองปร�รถน� ก�รแขงขนนเองทค�นทบอกว�เปนทม�ของวฒนธรรม และเปนก�รยกระดบอ�รยธรรมของมนษยขนม�จ�กสงคมบพก�ลหรอสภ�วะททกคนอยเองต�มธรรมช�ต ค�นทกล�วว�แนวโนมทมนษยจะขดแยงและแขงขนกนนเปนแผนก�รของธรรมช�ตทจะใหมนษยในด�นหนงรว�ตองอยรวมกน แตในขณะเดยวกนกมก�รแขงขนซงกนและกนทจะทำ�ใหชวยกนผลกดนใหทงหมดก�วขนไปสระดบของอ�รยธรรมทสงขน คว�มน�สนใจของแนวคดนของค�นทอยทว� ค�นทเสนอว�คว�มเลวร�ยด�นหนงของมนษย ไดแกก�รตอสขดแยงกนหรอคว�มเหนแกตว แทจรงแลวเปนตวขบเคลอนเพยงหนงเดยวของคว�มดง�ม วฒนธรรม และคว�มก�วหน�ด�นต�งๆของอ�รยธรรมของมนษย เร�อ�จมองเรองนไดว�ค�นทกำ�ลงเสนอว� แรงผลกดนไปสคว�มดง�ม หนไมพนคว�มขดแยงและก�รแขงขนกน เหมอนกบส�ยไวโอลนทจะไมส�ม�รถสใหเกดเสยงไพเร�ะไดห�กไมขงใหตง แตค�นทกยอมรบโดยนยโดยไมจำ�เปนตองกล�วออกม�ว� ห�กคว�มขดแยงนมม�กเกนไป กจะทำ�ใหสงคมอยรวมกนไมไดเชนเดยวกน ประเดนคอก�รห�คว�มพอดระหว�งก�รอยรวมกนกบก�รขดแยงกน ซงห�กเร�อ�นค�นทใหละเอยดกจะพบว� ธรรมช�ตไดมองคณสมบตเชนนใหแกมนษยอยแลว ดงจะเหนไดจ�กสภ�วะคว�มเปนจรงทเกดขนทมนษยส�ม�รถก�วขนม�จ�กสภ�วะดงเดมจนม�ถงก�รมอ�รยธรรมระดบสงดงทปร�กฏในยคสมยของค�นทเอง

ขอเสนอทห�ของค�นทบอกว� ปญห�ทยงใหญทสดของมนษยไดแกก�รสร�ง “สงคมพลเมองส�กลทบรห�รจดก�รกฎหม�ยในหมมนษย” “สงคมพลเมอง” ไดแกสงคมทมนษยม�อยรวมกนในฐ�นะทไมมใครสงสงหรอมอำ�น�จเหนอกว�ใครม�แตเดม ดงนนจงตองม�ประชมห�รอกนเพอสร�งระบบกฎหม�ยทใชสำ�หรบปกครองอยรวมกน และ “สงคมพลเมองส�กล” กไดแกสงคมพลเมองทไมแบงแยกระหว�งชนช�ตต�งๆ ทงนกม�จ�กก�รทค�นทถอว� เป�หม�ยสงสดทธรรมช�ตไดออกแบบม�ใหแกมนษย ไดแกก�รทมนษยอยรวมกนเปนสงคมพลเมองส�กลดงกล�วน ภ�ยใตกฎเกณฑหรอรฐธรรมนญทมนษยชวยกนสร�งขนดวยเหตผลทมนษยแตละคนไดรบมอบม�จ�กธรรมช�ตดวยกน กล�วอกนยหนงกคอว� ก�รอยรวมกนเชนนเปนแนวท�งทธรรมช�ตไดกำ�หนดไวใหแกมนษย ธรรมช�ตไดมอบเหตผลไวใหแกมนษย เพอใหใชสร�งสรรคสงต�งๆทเปนประโยชนเฉพ�ะแกมนษยเอง และธรรมช�ตกกำ�หนดไวว�สงต�งๆทมนษยตองก�รและจะเปนประโยชนสงสดแกมนษยในด�นต�งๆนน ไมส�ม�รถเกดขนไดห�กมนษยไมอยรวมกนเปนสงคม แตก�รอยรวมกนเปนสงคมนนมนษยจะแขงขนซงกนและกน ซงเปนแรงผลกดนใหมนษยบรรลสสภ�วะสงสดดงกล�วน เมอเปนเชนนโจทยขอใหญทสดของมนษยช�ตในส�ยต�ของค�นท จงไดแกก�รห�ท�งสร�งสงคมพลเมองส�กลนขนม� ซงทำ�ใหก�รแขงขนระหว�งกนของมนษยเกดขนไดอย�งอสระ แตในขณะเดยวกนกปองกนไมใหเกดก�รเอ�รดเอ�เปรยบหรอก�รแขงขนอย�งไมเปนธรรมดวย ดงนนก�รปกครองต�มหลกของกฎหม�ยจงเปนจำ�เปนอย�งยง และเปนสงทธรรมช�ตมอบหม�ยใหมนษยห�ท�งสร�งขนม�ใหได

28

ขอเสนอทหกของค�นทบอกว�ปญห�เรองก�รสร�งรฐธรรมนญและก�รมหลกกฎหม�ยทกำ�หนดก�รอยรวมกนของรฐต�งๆนเปนโจทยทย�กทสด และเปนภ�รกจสดท�ยของมนษยช�ต ค�นทเนนว�มนษยยงเปนสตวโลกต�มธรรมช�ตทมคว�มเหนแกตวและคว�มปร�รถน�จะครอบงำ�ผอน ดงนนมนษยจงจำ�ตองมเจ�น�ยทจะคอยกำ�ร�บมนษยและบงคบมนษยใหดำ�รงอยในครรลองของเหตผลและคว�มถกตอง ซงก�รอยภ�ยใตเหตผลและคว�มถกตองนเท�นน ทจะทำ�ใหมนษยมเสรภ�พขนม�ได ทงนกเนองจ�กว�ห�กไมมเหตผลและคว�มถกตองมนษยแตละคนจะไมมกฎเกณฑม�กำ�กบคว�มประพฤตของตนเอง และจะดงลงไปสคว�มป�เถอนอย�งถงทสดเพร�ะมนษยจะตอบสนองคว�มตองก�รฝ�ยตำ�ของตนเองและยอมเอ�ตนลงเปนท�สของคว�มตองก�รฝ�ยตำ�หรอคว�มตองก�รตอบสนองคว�มพย�ย�มจะเปนน�ยเหนอผอนดวยอำ�น�จคว�มรนแรงเท�นน เจ�น�ยดงกล�วนค�นทบอกว�ไมส�ม�รถม�จ�กทอนใดได นอกจ�กม�จ�กเผ�พนธมนษยดวยกนเอง ซงเจ�น�ยนอ�จเปนบคคลคนเดยวเชนในระบอบสมบรณ�ญ�สทธร�ชย หรอคนหล�ยคนทไดรบเลอกตงเข�ม�แบบในระบบประช�ธปไตยแบบตวแทน แตไมว�จะเปนอย�งไรค�นทเสนอว� เจ�น�ยของมนษย ซงม�จ�กเผ�พนธมนษยเองนน จะตองมเจ�น�ยม�กำ�กบคว�มประพฤตของตนเองอกทอดหนงดวย เพร�ะเร�จะแนใจไดอย�งไรว�เจ�น�ยในชนแรก ไมว�จะเปนคนๆเดยวแบบกษตรยหรอหล�ยคนพรอมกบแบบรฐสภ� จะประพฤตตนเดอยในครรลองของเหตผลและคว�มถกตอง ค�นทบอกว�ก�รห�ผปกครองทเปนมนษยดวยแตไมยอมใหตนเองตกอยภ�ยใตแรงกดดนจ�กอำ�น�จภ�ยนอก ค�นทบอกว�ตรงนทเปนปญห�ทย�กทสด เพร�ะจะห�เจ�น�ยทม�ดแลก�รทำ�ต�มกฎเกณฑต�งๆของมนษย โดยทเจ�น�ยนนกทำ�ต�มกฎเกณฑทใชบงคบแกคนอนๆดวยไดอย�งไร คว�มย�กของปญห�นอยทค�นทเชอว�มนษยทกคนมคว�มเลวอยโดยธรรมช�ต ดงนนจงเปนไปไมไดทจะห�มนษยคนใดทจะสมบรณแบบเพยบพรอมม�กเสยจนไมตองใหมเจ�น�ยทเหนอกว�อกทอดหนงม�กำ�กบดแล

ขอเสนอทเจดของค�นทบอกว�รฐธรรมนญทสมบรณแบบของรฐใดรฐหนงจะมไดกตองขนอยกบก�รทแตละรฐมคว�มสมพนธตอกนทเปนไปต�มกฎเกณฑทถกตอง ทงนกเนองจ�กว�เมอคนแตละคนมคว�มขดแยงกน และจะก�วไปสจดทสงสดของแตละคนไดกตอเมอคว�มขดแยงกนนนเกดขนภ�ยใตกฎเกณฑทถกตอง คว�มสมพนธของรฐต�งๆกยอมเปนไปในทำ�นองเดยวกนดวย กล�วคอห�กปร�ศจ�กกฎระเบยบทกำ�กบดแลคว�มสมพนธกน รฐแตละรฐกจะตกลงไปสสภ�พทคว�มขดแยงกนเปนคว�มขดแยงแบบป�เถอนทมงไปสก�รเอ�ชนะรฐอนๆและคว�มพย�ย�มทจะทำ�ใหตนเองเอ�ชนะรฐอนๆแตเพยงอย�งเดยว ดงนนเพอใหก�รอยรวมกนระหว�งรฐต�งๆเปนไปเพอบรรลถงจดหม�ยสงสดของมนษยเอง จงจำ�เปนตองมกฎเกณฑทม�กำ�กบคว�มสมพนธระหว�งรฐต�งๆใหเปนไปในท�งทถกตอง ตอม�ในขอเสนอทแปด ค�นทบอกว�ประวตศ�สตรของมนษยช�ตเปนก�รเปดเผยตวเองของธรรมช�ตเพอทจะนำ�ม�ซงก�รปกครองต�มกฎม�ยทสมบรณแบบ อนเปนเงอนไขประก�รเดยวทมนษยจะบรรลเป�หม�ยสงสดของตนเองได รวมไปถงคว�มสมพนธต�มกฎหม�ยระหว�งรฐต�งๆดวย ขอเสนอ

29

ทแปดกเปนผลพวงของขอเสนอกอนๆของค�นท กล�วคอเมอธรรมช�ตไดมอบใหมนษยมคว�มส�ม�รถพเศษไดแกเหตผล ก�รใชเหตผลของมนษยเปนไปเพอใหบรรลเป�หม�ยสงสดของชวตมนษยแตละคน และเนองจ�กมนษยจำ�เปนตองอยรวมกนเปนสงคมแตมลกษณะททำ�ใหตองตอสขดแยงกนเองโดยธรรมช�ต ก�รตอสขดแยงนจงนำ�ไปสก�รมระเบยบกฎเกณฑในรปของรฐธรรมนญเพอใหเกดรฐทปกครองต�มกฎหม�ยและมคว�มเปนระเบยบเปนไปต�มแบบแผน ซงก�รเปนไปต�มแบบแผนกฎเกณฑนเปนเงอนไขประก�รเดยวททำ�ใหมนษยมเสรภ�พทแทจรง ดวยเหตนเหตผลของมนษยกบสภ�วะทธรรมช�ตมอบให จงนำ�ไปสก�รมรฐธรรมนญทถกตองสมบรณแบบอย�งหลกเลยงไมได พดอกอย�งหนงกคอว� ก�รบรรลสสภ�พของรฐธรรมนญทสมบรณแบบนเปนแผนก�รทธรรมช�ตไดว�งไวใหแกมนษยตงแตตน นอกจ�กนเหตผลแบบเดยวกนกนำ�ไปสขอสรปว�รฐต�งๆอยรวมกนอย�งมระเบยบกฎเกณฑเชนเดยวกบปจเจกชนแตละคนในรฐเดยวกนดวย ทงหมดนถอไดว�เปนขอสรปหลกของง�นชนนของค�นท สวนขอเสนอทเก�อนเปนขอเสนอสดท�ยนนค�นทกล�วว� ก�รวเคร�ะหท�งปรชญ�ทจะทำ�ใหเข�ใจบทบ�ทของธรรมช�ตและเหตผลของมนษยดงกล�วม�น จะตองเปนไปไดจรง นนคอค�นทยนยนว�ก�รวเคร�ะหเหตผลเหล�นอย�งเปนวช�ก�ร เปนง�นทเปนไปไดจรง และไมทำ�ใหก�รเสนอว�ประวตศ�สตรของมนษยเปนก�รเปดเผยแผนก�รของธรรมช�ต ตองกล�ยเปนเรองเพอฝน

จ�กขอเสนอต�งๆของค�นทในง�นเรอง “แนวคดประวตศ�สตรส�กล” น ทำ�ใหค�นทมอทธพอตอคว�มคดของนกปรชญ�ยคหลงม�ก โดยเฉพ�ะเฮเกล ซงเชอต�มค�นทว�ประวตศ�สตรเปนก�รเปดเผยตนเองของเหตผลผ�นคว�มขดแยงทคลคล�ยตนเองลง แตเฮเกลกไมเหนดวยกบค�นทตรงทค�นทบอกว�ประวตศ�สตรจะนำ�ไปสก�รอยรวมกนต�มกฎหม�ยระหว�งรฐต�งๆ ม�รกซกรบคว�มคดเรองจดหม�ยของประวตศ�สตรม�จ�กค�นทและเฮเกล แตม�รกซไมสนใจแนวคดเรองสทธและก�รปกครองต�มกฎหม�ยทมบทบ�ทสำ�คญยงในง�นของค�นทชนน11

11 Amelie Oksenberg Rorty and James Schmidt, eds., Kant’s Idea for a Universal History with a Cosmopolitan Aim: A Critical Guide (Cambridge University Press, 2009), p. 3

30

บทแปล

31

คำ�ตอบของคำ�ถ�มว� “แสงสว�งท�งปญญ�คออะไร?”

เขยนโดย อมม�นเอล ค�นท

แปลโดย โสรจจ หงศลด�รมภ

แสงสว�งท�งปญญ�ไดแกก�รทมนษยหลดออกจ�กคว�มออนเย�วไรเดยงส�ทตนเองเปนผกอขนม� คว�มออนเย�วดงกล�วนไดแกก�รไมมคว�มส�ม�รถจะใชคว�มคดคว�มเข�ใจของตนเอง โดยไมตองมก�รชนำ�จ�กผอน คว�มออนเย�วทมนษยจะเปนผกอขนนจะม�ผกมดตนเอง ห�กส�เหตของมนไมไดม�จ�กก�รข�ดคว�มเข�ใจ แตม�จ�กก�รไมยอมตดสนใจและไมมคว�มกล�ห�ญทจะใชคว�มคดของตนเองโดยไมมผอนชนำ� จงกล�คด! (Sapere aude) “จงกล�ทจะใชคว�มคดของตนเอง” เปนคำ�ขวญของยคแสงสว�งท�งปญญ�

คว�มเกยจคร�นกบคว�มขล�ดเปนเหตผลว�เหตใดผคนสวนใหญจงยนดทจะอยเปนเดกไปตลอดชวตของตน หลงจ�กทธรรมช�ตไดปลดปลอยตนเองม�จ�กก�รชนำ�จ�กภ�ยนอกแลวเปนเวล�น�น คว�มเกยจคร�นกบคว�มขล�ดนยงเปนเหตว�ทำ�ไมผอนจงตงตนเปนผพทกษหรอผปกครองไดอย�งง�ยด�ย ก�รเปนเดกหรอผนอยนนช�งเปนคว�มสบ�ยยงนก ห�กข�พเจ�มหนงสอเลมหนงทคดแทนข�พเจ�เองได มครททำ�ง�นเปนคว�มสำ�นกผดชองของข�พเจ� มหมอทม�กำ�หนดร�ยก�รอ�ห�รให และอนๆอก ข�พเจ�กจะไมจำ�เปนตองออกแรงทำ�ง�นเอง ข�พเจ�จะไมจำ�เปนตองคดเองห�กข�พเจ�ส�ม�รถจ�ยค�จ�งใหคนอนม�คดแทนให และมคนอนๆทม�จดก�รดแลเรองต�งๆทข�พเจ�ไมสนใจจะทำ�เอง ผพทกษทตงตนเปนผดแลทกขสขของคนสวนใหญ จะพย�ย�มใหคนสวนใหญเกอบทงหมด รวมทงผหญงดวย เกดคว�มเชอว�ก�รเปนผใหญนน ไมเพยงแตเปนเรองย�ก แตยงมอนตร�ยอย�งยง ประก�รแรก ผพทกษเหล�นทำ�ใหฝงววของตนโง และระมดระวงทจะไมปลอยใหฝงววเชองๆนเดนออกจ�กคอกโดยไมมเชอกสนตะพ�ยทผพทกษไดผกเอ�ไว ตอจ�กนนผพทกษกจะแสดงใหฝงววเหนว� จะมภยอนตร�ยอะไรรออยบ�งห�กววตดสนใจจะเดนออกไปเอง อนตร�ยทว�นจรงๆไมไดใหญโตม�กม�ย หลงจ�กทเดนสะดดครงสองครง ผคนสวนใหญเหล�นกจะเดนออกไปไดเอง อย�งไรกต�ม ตวอย�งของผคนทเดนออกไปเองแลวประสบคว�มลมเหลว กจะทำ�ใหผคนสวนใหญไมกล�ทจะทำ�แบบเดยวกนนอก

ดงนน จงเปนก�รย�กทคนๆหนงจะทำ�ตนเองใหหลดออกจ�กคว�มออนเย�วทไดกล�ยม�เปนเหมอนกบร�งทสองของตนเอง เข�ไดกล�ยม�ชนชอบคว�มออนเย�วน ในเบองแรกเข�ไมมคว�มส�ม�รถจะใชคว�มคดคว�มเข�ใจของตนเองเลย เนองจ�กไมเคยไดรบอนญ�ตใหทำ�เชนนน ลทธคำ�สอนกบสตรสำ�เรจต�งๆ เปนเครองมอแบบกลไกทไดสร�งขนเพอใชประโยชนจ�กคว�มส�ม�รถด�นต�งๆทผคนสวนใหญมอยแลวโดยธรรมช�ต เครองมอเหล�นเปนโซเหลกทผกมดผคนเอ�ไวอย�งเปนนรนดร

32

คนทโยนโซนออกจ�กตวเอง จะพบว�เมอตองกระโดดข�มทองรองทแคบทสด กลบลงเลไมมนใจ ทงนกเพร�ะว�เข�ไมเคยชนกบก�รเคลอนไหวอย�งอสระเสรเชนนม�กอน นเปนเหตผลว�ทำ�ไมจงมผคนจำ�นวนนอยนดทเดนไดอย�งเสร และหลดออกจ�กหวงโซพนธน�ก�รแหงคว�มออนเย�วนดวยก�รเพ�ะคว�มคดของตนเองใหงอกง�มขนม�

อย�งไรกต�ม ก�รทส�ธ�รณชนจะทำ�ใหตนเองไดรบ “แสงสว�งท�งปญญ�” เชนน กเปนอะไรทอยใกลตวและเปนไปได อนทจรงห�กส�ธ�รณชนไดรบเสรภ�พ ก�รเกดแสงสว�งท�งปญญ�นกเกอบจะหลกเลยงไมไดเลย ในทกยคทกสมยจะมนกคดทเปนอสระไมขนกบใครอยตลอด แมในหมของผพทกษทคอยทำ�ตวปกปองดแลมห�ชน เมอผคนเหล�นไดโยนแอกทม�บงคบกดขตนเองออกทงไป พวกเข�กจะเผยแพรจตวญญ�ณของก�รเหนคณค�ของมนษย รวมทงหน�ทททกคนจะตองคดดวยตนเอง เปนทน�สงเกตว� ส�ธ�รณชนทถกบรรด�ผพทกษจบใสแอก ตอม�กจะเปนฝ�ยจบผพทกษเหล�นใสแอกเสยเอง โดยเฉพ�ะเมอส�ธ�รณชนถกปลกเร�โดยก�รกระทำ�ของผพทกษทไมมคว�มส�ม�รถในก�รมแสงสว�งท�งปญญ�ใดๆ น แสดงว�ก�รมอคตนนเปนเรองอนตร�ยร�ยแรงเพยงใด ผคนทเคยถกกดขม�น�น เมอไดรบอสรภ�พกอ�จจะแกแคนผทเคยกดขม�กอน รวมทงลกหล�นของผกดขนนดวย ดวยเหตน ส�ธ�รณชนจะตองไดรบแสงสว�งท�งปญญ�อย�งช�ๆเท�นน ก�รปฏวตอ�จนำ�ม�ซงก�รสนสดของก�รปกครองอย�งเบดเสรจโดยคนๆเดยว หรอก�รสนสดของเผดจก�รทกดขขมเหง แตก�รปฏวตไมเคยเปนเหตใหเกดก�รเปลยนคว�มคดไดอย�งแทจรง ในกรณเชนน จะมอคตใหมๆม�แทนทอคตเก�ๆ ในฐ�นะทเปนแนวท�งสำ�หรบประช�ชนทไมไดใชคว�มคด

แสงสว�งท�งปญญ�นไมตองก�รอะไรม�กไปกว�เสรภ�พ โดยเฉพ�ะสงทดเรยบง�ยทสดทจะไดชอว� “เสรภ�พ” อนไดแกเสรภ�พในก�รใชเหตผลของตนเองในทส�ธ�รณะในทกๆเรอง เมอพดเชนน ข�พเจ�กไดยนเสยงรองม�จ�กทกทศทกท�งว� “อย�ม�เถยง!” น�ยทห�รกล�วว� “อย�เถยง จงฝกอย�งเดยว” เจ�หน�ทเกบภ�ษบอกว� “อย�เถยง จงจ�ยม�!” หมอสอนศ�สน�บอกว� “อย�เถยง จงเชอ!” มผปกครองเพยงหนงเดยวเท�นนทบอกว� “เถยงใหม�กเท�ทพอใจ แตตองเชอฟง!” เร�พบว�มขอจำ�กดเสรภ�พในทกๆท แตขอจำ�กดใดทเปนอนตร�ยตอแสงสว�งท�งปญญ�? ขอจำ�กดใดทำ�ใหแสงสว�งท�งปญญ�เกดไดง�ยขน? ข�พเจ�ตอบว� ก�รใชเหตผลของตนเองในทส�ธ�รณะจะตองมเสรภ�พในทกๆขณะ มแตสงนเท�นนทจะนำ�แสงสว�งท�งปญญ�ม�สมนษยช�ตได

ในท�งกลบกน ก�รใชเหตผลในอ�ณ�บรเวณสวนตวอ�จจะจำ�กดอยไดภ�ยในขอบเขตแคบๆ ซงไมกระทบตอคว�มก�วหน�ของแสงสว�งท�งปญญ� “ก�รใชเหตผลในทส�ธ�รณะ” หม�ยคว�มถงก�รใชเหตผลทผใชเสนอเหตผลนนผ�นก�รเขยนขอคว�มใหแกส�ธ�รณชนทเปนผอ�นขอคว�มนน ในแงนอ�จกล�วไดว�ผทเสนอเหตผลแกส�ธ�รณชนนเปน “นกวช�ก�ร” “ก�รใชเหตผลในทสวนตว” หม�ยคว�มถงก�รใชเหตผลทใชในขอบเขตของตำ�แหนงหน�ททเข�ดำ�รงอย

33

ในบ�งกรณทเกยวของกบประโยชนของชมชน กลไกบ�งอย�งของรฐอ�จจำ�เปนซงทำ�ใหสม�ชกของชมชนอยเฉยๆนงๆ ก�รทำ�เชนนเปนก�รสร�งคว�มเปนเอกฉนทเทยมๆขนม�เพอก�รบรรลเป�หม�ยของส�ธ�รณะ หรออย�งนอยกปองกนไมใหเป�หม�ยนนถกทำ�ล�ยไป ในทนก�รถกเถยงไมไดรบอนญ�ต เร�ตองเชอฟง แตในกรณทสม�ชกผนมองตนเองในขณะเดยวกนว�เปนสม�ชกของชมชนโลกดวย อนเปนชมชนของพลเมองทงหมดของโลก (เร�ลองคดว�เข�มองตนเองว�เปนนกวช�ก�รทเสนอคว�มคดแกส�ธ�รณะผ�นท�งก�รเขยน) เข�จำ�เปนตองถกเถยง และเรองทเข�มสวนรวมอยดวยในฐ�นะทเปนสม�ชกทอยเฉยๆกจะไมไดรบผลกระทบ ดงนน จงเปนเรองโชคร�ยม�กห�กเจ�หน�ททกำ�ลงปฏบตหน�ทอย หรอไดรบคำ�สงใหปฏบตภ�รกจบ�งอย�งจ�กผบงคบบญช� เกดอย�กจะวพ�กษวจ�รณคว�มเหม�ะสมหรอประโยชนของคำ�สงนนๆ เข�ตองปฏบตต�มคำ�สง แตในฐ�นะนกวช�ก�ร รฐหรอใครกต�มไมส�ม�รถหยดยงเข�จ�กก�รสงเกตคว�มผดพล�ดต�งๆในก�รปฏบตก�รท�งทห�รของเข� และเสนอคว�มคดเหนของเข�เกยวกบเรองนใหส�ธ�รณชนรบร พลเมองไมส�ม�รถปฏเสธก�รจ�ยภ�ษ จรงๆแลวก�รดอแพงไมยอมจ�ยภ�ษเปนคว�มผดทส�ม�รถลงโทษได เพร�ะอ�จกอใหเกดก�รปฏเสธแบบเดยวกนขย�ยวงกว�งออกไป แตถงกระนนกต�ม เข�ผนกไมไดกำ�ลงละเมดหน�ทของเข�ในฐ�นะพลเมอง ห�กเข�จะเสนอก�รวพ�กษวจ�รณและคำ�คดค�นของเข� ว�ภ�ษดงกล�วนไมยตธรรมหรอไมเหม�ะสมอย�งไร ห�กเข�จะสวมบทบ�ทนกวช�ก�รและเสนอคว�มคดเหนนสส�ธ�รณชน ในทำ�นองเดยวกน หมอสอนศ�สน�มหน�ทตองสอนสม�ชกของโบสถตนเองใหเปนไปต�มแนวคว�มเชอของศ�สนจกรทเข�เปนสวนหนงในนน เนองจ�กเข�ไดปว�รณ�ตนเปนสม�ชกของศ�สนจกรนแลว แตในฐ�นะนกวช�ก�ร เข�มเสรภ�พเตมท จรงๆแลวเข�มหน�ทดวยซำ� ทจะสอส�รสส�ธ�รณชน ว�ดวยคว�มคดทเข�ไดคดและกลนกรองม�อย�งดแลว มเนอห�เกยวกบขอผดพล�ดต�งๆในลทธคว�มเชอนนๆอย�งไร ตลอดจนเสนอท�งแกไขเพอปรบปรงลทธดงกล�วและสถ�บนต�งๆของศ�สนจกรของเข� ก�รทำ�เชนนจะไมเปนก�รไปรบกวนคว�มสำ�นกผดชอบชวดของเข�เลย เนองจ�กสงทเข�สอนในฐ�นะทเปนตวแทนของศ�สนจกรทเข�เปนสม�ชก เข�เปนตวแทนของบ�งอย�งทเข�ไมไดมเสรภ�พทจะสอนต�มใจของเข�เอง เข�พดในฐ�นะทเปนสวนหนงของระบบ และทำ�ไปในน�มและภ�ยใตคำ�สงของผอน เข�จะกล�วว� “ศ�สนจกรของเร�สอนว�อย�งน นคอขอพสจนทศ�สนจกรใชอย” ดงนนเข�จะยงประโยชนใหชมชนโบสถของเข�อย�งม�กทสดดวยก�รเสนอคำ�สอนของศ�สนจกร ซงเข�เองอ�จไมถงกบเชอมนปกใจเตมท แตเข�กยงสอนคำ�สอนนไดเนองจ�กอ�จเปนไปไดว�คำ�สอนนมคว�มจรงแฝงอยกได ไมว�จะเปนอย�งไร เข�กไมพบอะไรในคำ�สอนนนทจะขดแยงกบหวใจของศ�สน� ทงนเนองจ�กว�ห�กเข�เชอว�คว�มขดแยงดงกล�วมอยจรง เข�กจะไมส�ม�รถปฏบตหน�ทนไดต�มมโนสำ�นกของเข� เข�จำ�เปนตองล�ออกจ�กตำ�แหนงดงกล�ว ดงนนก�รใชเหตผลในฐ�นะนกวช�ก�รตอชมชนทไดว�จ�งเข�ม�ทำ�ง�น จงเปนเพยงก�รใชเหตผลในระดบสวนตวเท�นน เพร�ะไมว�ชมชนนจะใหญเพยงใด ผฟงกยงเปนผฟงภ�ยในชมชนเดยวกนทเชอเรองเดยวกนอยด ในแงนหมอสอนศ�สน�ไมมเสรภ�พและไมควร

34

มเสรภ�พดวย เพร�ะว�เข�กำ�ลงทำ�ง�นต�มหน�ททผอนมอบหม�ย ในทำ�นองกลบกน หมอสอนศ�สน�ผนจะมเสรภ�พบรบรณทจะใชเหตผลของเข� และทจะพดต�มใจของเข�เอง ห�กเข�ใชเหตผลในระดบส�ธ�รณะผ�นท�งขอเขยนของเข� ก�รทผนำ�ท�งจตวญญ�ณของมห�ชน จะตองกล�ยม�เปนผนอยทไมอ�จใชคว�มคดของตนเองได เปนก�รขดแยงกนตวเองทจะนำ�ม�ซงหล�ยๆอย�งทเปนเรองไรส�ระไมมคว�มหม�ย

แตทประชมของหมอสอนศ�สน�ระดบสง ตวอย�งเชนสภ�ศ�สน�หรอทประชมของผคงแกเรยน (อย�งทช�วดชทเรยก) มสทธหรอไมทจะบงคบใหสม�ชกศ�สนจกรตองส�บ�นว�จะเชอฟงและปฏบตต�มคว�มเชอบ�งอย�งทเปลยนแปลงไมได เพอบงคบใหศ�สนจกรกล�ยเปนผพทกษของสม�ชกทกคนรวมทงประช�ชนทกคนไปตลอดก�ลน�น? ข�พเจ�กล�วว�เรองนเปนไปไมได ก�รทำ�สญญ�เชนน ซงเปนสญญ�ททำ�ขนเพอปดกนประช�ชนออกจ�กแสงสว�งท�งปญญ� จะเปนสญญ�ทเปนโมฆะแมว�จะไดรบก�รยนยนจ�กอำ�น�จอธปไตยของกษตรย ของรฐสภ� หรอจ�กสนธสญญ�ใดๆกต�ม ยคหนงสมยหนงไมอ�จบงคบใหยคสมยตอๆม�ปฏบตต�มคำ�สงของตนเองไดไปชวนรนดร นอกจ�กนยงไมอ�จหยดยงไมใหยคสมยตอๆม�เสนอคว�มคดเหนของตนเอง ชำ�ระคว�มผดพล�ดต�งๆทยคสมยกอนหน�ทำ�ขน และก�วหน�ตอไปในแสงสว�งท�งปญญ� นนจะเปนอ�ชญ�กรรมตอธรรมช�ตของมนษย ซงชะต�กรรมของมนษยอยทคว�มก�วหน�ทว�นเอง ดวยเหตน ยคสมยตอๆม�จงมสทธเตมทในก�รปฏเสธขอห�มหรอกฎเกณฑต�งๆทยคสมยกอนหน�ไดว�งเอ�ไว โดยบอกว�เปนกฎเกณฑทผออกกฎไมมอำ�น�จ และพนเลยไปจ�กคว�มถกตองชอบธรรม หลกวดทใชตดสนก�รตดสนใจเหล�น ซงอ�จจะทำ�ใหเปนกฎหม�ยกได อยทคำ�ถ�มตอไปน: ประช�ชนส�ม�รถออกกฎทำ�นองนม�ใชบงคบตนเองไดหรอไม? ตอนนอ�จเปนไปไดทจะมกฎระเบยบบ�งอย�งทม�บงคบใชในเวล�สนๆ เพอใหเกดคว�มเปนระเบยบทดกว�ในเวล�ตอไป แตในขณะทกฎระเบยบชวคร�วนกำ�ลงใชอย พลเมองแตละคน (โดยเฉพ�ะหมอสอนศ�สน�ททำ�หน�ทเปนนกวช�ก�ร) กควรจะมเสรภ�พในก�รเผยแพรคำ�วจ�รณของเข� ทวพ�กษถงขอเสยต�งๆสถ�บนต�งๆทมอยในเวล�นน ก�รทำ�เชนนควรไดรบก�รสนบสนนใหทำ�ตอไป จนกว�คว�มเข�ใจของส�ธ�รณชนจะก�วไปไกลขน�ดทว� เมอมเสยงเหนพองตองกนจ�กนกวช�ก�รจำ�นวนม�ก (ถงแมจะไมจำ�เปนว�ตองเปนนกวช�ก�รทกคน) ขอเสนอเกยวกบก�รปฏรปส�ม�รถนำ�ออกม�เสนอแกผใชอำ�น�จอธปไตย เพอปกปองชมชนศ�สน�ทไดตดสนใจเปลยนสถ�บนเก�ของตนเอง แตในขณะเดยวกนกไมขดขว�งชมชนทยงยนดจะอยกบสถ�บนเดม แตก�รเหนพองกบธรรมนญศ�สน�ทใชไดตลอดก�ลน�น และไมมก�รวพ�กษวจ�รณตงคำ�ถ�มอย�งเปนส�ธ�รณะจ�กทกคน จะเปนก�รทำ�ล�ยล�งคว�มก�วหน�และก�รปรบปรงตวของมนษยช�ต สงนเปนสงทตองห�มอย�งเดดข�ด คนๆหนงอ�จจะเลอนก�รเกดแสงสว�งท�งปญญ�ของตนออกไป แตทำ�ไดเพยงแคชวเวล�หนงเท�นน ก�รละทงแสงสว�งท�งปญญ�ออกไปทงหมด ไมว�จ�กตนเองหรอจ�กลกหล�นของตนเองในอน�คต เปนก�รละเมดและเหยยบยำ�สทธอนเปนของศกดสทธของมนษย สงทประช�ชนไมไดตดสนใจสำ�หรบ

35

ตนเอง กยงเปนอะไรทกษตรยไมส�ม�รถตดสนใจได เพร�ะว�เกยรตยศของกษตรยประกอบดวยก�รทพระองครวบรวมเจตจำ�นงของประช�ชนทงหมดม�เปนเจตจำ�นงของพระองคเอง ห�กกษตรยจะสนใจแตเพยงว�ก�รปรบปรงด�นศ�สน�จะตองดำ�เนนไปควบคกบระเบยบสงคม พระองคกอ�จจะปลอยใหประช�ชนอยกนเองเพอใหทำ�สงใดๆทจำ�เปนตอก�รชวยวญญ�ณตนเองใหรอด ก�รรอดของประช�ชนไมใชกงก�รอะไรของกษตรย แตเปนภ�รกจของกษตรยโดยตรงทจะปองกนไมใหคนผหนงใชกำ�ลงบงคบ ไมใหอกคนหนงกำ�หนดและสงเสรมท�งรอดของตนเองต�มทตนเองทำ�ไดอย�งดทสด อนทจรงห�กกษตรยจะลงม�วนว�ยกบเรองเหล�น และม�ตรวจสอบขอเขยนของพสกนกรพย�ย�มเสนอทรรศนะท�งศ�สน�ของตนเองออกสส�ธ�รณะ กษตรยกจะอยในฐ�นะทมอคตหรอลำ�เอยงตอประช�ชน แมว�กษตรยอ�จคดว�ตนเองทำ�ไปจ�กคว�มหวงดหรอจ�กคว�มรทมม�กกว�กต�ม ทงนกเนองจ�กว�กษตรยเองกไดเปดพระองคเองตอคำ�วจ�รณน Caesar non est supra-grammaticos (พระจกรพรรดไมไดอยเหนอนกไวย�กรณ) ยงไปกว�นกษตรยจะทำ�ใหอำ�น�จของพระองคเองตองตกตำ�ลงไปอก ห�กท�งสนบสนนก�รใชอำ�น�จผดๆ เชนอำ�น�จของจอมเผดจก�รบ�งคนในอ�ณ�จกรของพระองค ซงจอมเผดจก�รนนใชอำ�น�จผดๆนบงคบชวตของพสกนก�รของพระองคเองทงหมด

เมอเร�ถ�มว� เร�อยในยคทมผคนมแสงสว�งท�งปญญ�ไปทวแลวหรอยง? คำ�ตอบกคอยง แตเร�กำ�ลงอยยค “แสงสว�งท�งปญญ�” ต�มทเปนอยน ยงอกห�งไกลม�กทมนษยจะส�ม�รถใชปญญ�กบเหตผลของตนเองในเรองของศ�สน�ไดอย�งถกตองโดยไมตองมใครม�ชวยดแล แมกระนนเร�กมหล�ยอย�งทบงใหเหนว�เสนท�งสเป�หม�ยอนไดแกคว�มจรงท�งศ�สน� เปนเสนท�งทเปดกว�ง ยงไปกว�นน อปสรรคต�งๆทม�ขดขว�งแสงสว�งท�งปญญ� หรอก�รหลดออกจ�กพนธน�ก�รหรอคว�มออนวยทตนเองสร�งขน กเรมลดนอยลง ในแงนยคนจงเปนยคของแสงสว�งท�งปญญ�ทแทจรง และเปนศตวรรษของพระเจ�เฟรเดอรคมห�ร�ช

กษตรยทไมคดว�ก�รกล�วว�พระองคมองว�เปนหน�ททจะไมสงก�รอะไรแกประช�ชนในเรองของศ�สน� เปนก�รกระทำ�ทตำ�ไปกว�พระเกยรตยศของพระองคเอง ห�กปลอยใหเปนเสรภ�พเตมทของประช�ชน กษตรยทละทงคำ�สงสงเชน “คว�มอดกลน” กษตรยเชนนทรงเปนผมแสงสว�งท�งปญญ� ควรทจะไดรบก�รยกยองจ�กโลกทรสกขอบคณ และจ�กยคสมยในภ�ยหลงว�เปนผทรงปลดปลอยมนษยช�ตออกจ�กก�รพงพ� อย�งนอยกจ�กรฐบ�ล และเปนผทรงปลอยใหทกคนใชเหตผลของตนเองในเรองของสำ�นกผดชอบชวดของตวเอง ภ�ยใตก�รปกครองของกษตรยเชนน หมอสอนศ�สน�ททำ�หน�ทนกวช�ก�รจะส�ม�รถตพมพเผยแพรคว�มคดของตนเองไดอย�งเตมท ไมว�หน�ทตอศ�สนจกรของตนเองจะเปนอย�งไร ทงนเพอใหโลกไดตรวจสอบคว�มคดของเข�ไดอย�งเสร แมว�คว�มคดทเข�เสนอนนอ�จจะมทผดแผกไปจ�กคำ�สอนทเปนทยอมรบกนอยบ�ง เรองนยงเปนจรงม�กขนแกทกคนทไมไดมหน�ทผกพนอยกบก�รปฏบตง�นในตำ�แหนงหน�ท จตวญญ�ณของเสรภ�พกำ�ลงขย�ยตวออกไปพนจ�กเสนเขตแดน (ของปรสเซย) แมว�จะตองตอสกบอปสรรคภ�ยนอกทสร�งขนโดยรฐบ�ล

36

ทมองไมเหนผลประโยชนทแทจรงของตนเอง ปรสเซยของพระเจ�เฟรเดอรคมห�ร�ชเปนตวอย�งอนเรองรองของเสรภ�พเชนว�น ซงไมจำ�เปนตองกอใหเกดคว�มวตกกงวลใดๆเกยวกบคว�มสงบเรยบรอยของส�ธ�รณชน หรอของคว�มส�มคคเปนหนงเดยวกนของชมชน เมอเร�ไมไดพย�ย�มเกบมนษยใหอยในสภ�พคนป�เถอน มนษยกจะห�ท�งออกจ�กสภ�พเชนนนเองดวยตนเอง

ข�พเจ�ไดเนนยำ�ประเดนหลกของแสงสว�งท�งปญญ� ไดแกก�รหลดพนของมนษยจ�กคว�มออนเย�วหรอคว�มเปนเดกทตนเองสร�งขน ซงเปนเรองของศ�สน�เปนสวนใหญ เนองจ�กผปกครองของเร�ไมมผลประโยชนเกยวของในก�รทำ�ตวเปนผพทกษของประช�ชนในแงของศลปวทย�ก�ร พนธน�ก�รท�งศ�สน�ไมเพยงแตเปนสงทเปนอนตร�ยม�กทสด แตกยงเปนอะไรทไรเกยรตม�กทสดดวย อย�งไรกต�มสถ�นะของผปกครองทใชอำ�น�จอธปไตยซงใหคว�มสำ�คญแก เสรภ�พด�นศลปวทย�ก�ร กจะไปไกลกว�นน พระองครว�ไมมอนตร�ยใดๆในก�รอนญ�ตใหประช�ชนใชเหตผลในระดบส�ธ�รณะไดอย�งเสร และใหประช�ชนไดตพมพเผยแพรคว�มคดเกยวกบธรรมนญก�รปกครองทดกว� รวมทงก�รวพ�กษวจ�รณอย�งจรงใจเกยวกบกฎหม�ยทเปนอย เร�มตวอย�งทเหนไดชดของเสรภ�พเชนว�น และไมมกษตรยองคใดจะเทยบไดกบองคทพวกเร�นบถอยกยองอย ณ เวล�น [ซงไดแกพระเจ�เฟรเดอรคมห�ร�ชของปรสเซย – ผแปล]

มเพยงแตผทมแสงสว�งท�งปญญ� ผซงไมเกรงกลวเง� และผทสงก�รกองกำ�ลงทห�รทมระเบยบวนยและทมเปนจำ�นวนม�ก ใหเปนผใหหลกประกนแกสนตภ�พของประช�ชน มแตคนเชนนเท�นนทจะพดไดถงสงทส�ธ�รณรฐไมส�ม�รถพดได คอ “เถยงใหม�กทสดเท�ทตองก�ร เถยงเรองอะไรกไดต�มตองก�ร แตตองเชอฟง!” สงนไดแสดงใหเร�เหนเกยวกบรปแบบทแปลกประหล�ดและค�ดไมถงในกจก�รของมนษย (เชนทเร�จะพบไดอยตลอดห�กเร�พจ�รณ�เรองนในคว�มหม�ยทกว�งทสด ซงจะพบว�เกอบทกสงทกอย�งขดแยงกนในตวเอง) คอห�กมเสรภ�พของสงคมอยสง กจะทำ�ใหเสรภ�พท�งคว�มคดคว�มเชอของผคนสงต�มไปดวย แตห�กมเสรภ�พเชนนม�กจนเกนไป กจะกล�ยเปนกำ�แพงททำ�ล�ยไมได ทจะปดกนเสรภ�พของคว�มคดคว�มเชอไมใหเจรญเตบโตไดเตมท ในท�งกลบกน เสรภ�พของสงคมทนอยลงม�กลบทำ�ใหเสรภ�พท�งคว�มคดและจตวญญ�ณพฒน�ขนสจดสงสด ดงนนเมอเมลดพนธทธรรมช�ตไดใหก�รดแลเอ�ใจใสอย�งสงสด อนไดแกแนวโนมและหน�ทของมนษยในก�รคดดวยตนเอง ไดรบก�รพฒน�ภ�ยในเปลอกหมอนแขงแกรง (อนไดแกก�รปกปองโดยกษตรยผทรงธรรม)

เมลดพนธนกจะงอกง�มออกม�ในจตใจของผคน ซงจะพฒน�คณภ�พเปนคนทส�ม�รถคดเองทำ�เองไดอย�งเสร ในท�ยทสด เมลดพนธนกจะมอทธพลแมแกหลกก�รของก�รปกครอง ซงรฐบ�ลจะพบว�รฐบ�ลเองจะไดประโยชน ห�กปฏบตตอมนษย ซงเปนม�กไปกว�เครองจกร ดวยท�ททเหม�ะสมแกศกดศรของมนษยเอง

37

แนวคดประวตศ�สตรส�กลต�มแผนก�รของสงคมโลก

อมม�นเอล ค�นท เขยนโสรจจ หงศลด�รมภ แปล

ไมว�เร�จะมมโนทศนว�อย�งไรจ�กมมมองของอภปรชญ�เกยวกบเจตจำ�นงอนเปนเสร ก�รปร�กฎตวของเจตจำ�นงเสรซงไดแกก�รกระทำ�ของมนษย กเหมอนกบปร�กฏก�รณธรรมช�ตอนๆ คอถกกำ�หนดดวยกฎส�กล ไมว�ส�เหตของปร�กฏก�รณเหล�นจะมดมนอย�งไรกต�ม ประวตศ�สตรซงมหน�ทเล�เรองของปร�กฏก�รณเหล�น กทำ�ใหเร�ส�ม�รค�ดหวงไดว�ห�กเร�พงคว�มสนใจไปทเสรภ�พของเจตจำ�นงของมนษยในภ�พรวม เร�กจะส�ม�รถมองเหนก�รเคลอนไหวทเกดขนซำ�ๆกนได และสงทดเหมอนกบมคว�มซบซอนยงเหยงในคนๆหนง แตห�กมองปร�กฏก�รณเดยวกนจ�กมมมองของมนษยช�ตกอ�จจะปร�กฏออกม�เปนก�รเคลอนไหวทร�บเรยบและมงไปข�งหน�ผ�นก�รววฒน�ก�รอย�งช�ๆของธรรมช�ตของสงนทมม�แตแรก เนองจ�กเจตจำ�นงเสรของมนษยมอทธพลอย�งชดแจงตอก�รแตงง�น ก�รเกดรวมถงก�รต�ย สงเหล�นจงดเหมอนว�จะไมตกอยภ�ยใตกฎเกณฑใดๆทอ�จจะคดลวงหน�ไดตงแตตน แตห�กเร�พจ�รณ�ต�ร�งก�รเกดก�รต�ยเหล�นในประเทศใหญๆ กจะพบว�ปร�กฏก�รณเหล�นเกดขนภ�ยใตกฎเกณฑทมเสถยรภ�พเชนเดยวกบปร�กฏก�รณอ�ก�ศแปรปรวน ซงแมว�เร�ไมส�ม�รถทำ�น�ยไดอย�งละเอยดลวงหน� แตในภ�พรวมเร�กเหนว�ปร�กฏก�รณนทำ�ใหตนไมเจรญเตบโตและแมนำ�ไหลไปได รวมทงเหนว�เหตก�รณต�มธรรมช�ตอนๆกดำ�เนนไปต�มเสนท�งทตอเนองและเสมอเหมอนกน ปจเจกชนรวมทงหมคนทงปวงต�งกไมคอยไดคดเกยวกบเรองน แตละคนกมกจะเดนต�มเป�หม�ยสวนตวของตนเอง ซงบอยครงมกจะไปขดแยงกบคนอนๆ แตคนแตละคนกบหมคนทงหล�ย แทจรงแลวต�งกเดนไปสเป�หม�ยอนเปนธรรมช�ตอนหนงทตนเองกไมรว�เปนอะไร ร�วกบว�แตละคนนมเสนเชอกนำ�ท�งอย ทงหมดเดนท�งไปต�มเสนท�งเดยวกนถงแมว�พวกเข�แทบจะไมเชอเรองนแมว�เข�จะรเรองนกต�ม

เนองจ�กมนษยมพฤตกรรมในภ�พรวมไมเหมอนกบสตวเดรจฉ�นซงทำ�สงต�งๆไปต�มสญช�ตญ�ณ แตในขณะเดยวกนกไมไดเปนเหมอนกบพลเมองทมเหตมผลททำ�ก�รไปต�มแผนก�รทตกลงกนไวกอนแลว ประวตศ�สตรของมนษยทเปนไปต�มแผนก�รทว�งไวกอนจงดเหมอนว�จะเปนไปไมได ซงต�งจ�กประวตศ�สตรของผงหรอตวบเวอรทน�จะเปนไปได เร�ไมส�ม�รถปดกนคว�มรสกไมพอใจเมอเร�เหนว�ก�รกระทำ�ของมนษยในโลกใบน ห�กไมพจ�รณ�ว�มปญญ�ทอยในคนบ�งคนทนนทน แตในภ�พรวมกลบเตมไปดวยก�รผกตดอยกบคว�มไรเดยงส� ไรสำ�นกแบบเดกๆ ซงม�จ�กคว�มประสงคร�ยและก�รทำ�ล�ยล�งแบบเดกๆ ในท�ยทสด เร�กไมรว�จะคดเกยวกบมนษยช�ตว�อย�งไร ซงมคว�มหยงยะโสม�กเหลอเกนกบสงทตนเองไดม� เนองจ�กนกปรชญ�ไมส�ม�รถกำ�หนดลวงหน�ไดว�คนแตละคนมเป�ประสงคสวนตวของตนเองว�อย�งไร กไมมท�งอนนอกจ�กพย�ย�มมองใหเหนว�ม

38

เป�หม�ยทเปนธรรมช�ตอนหนงท�มกล�งแนวท�งก�รดำ�เนนไปอนหล�กหล�ยและไรปญญ�ดงทมนษยทำ�อยน และเพอทำ�ต�มเป�ประสงคทเปนหนงเดยวน กน�จะเปนไปไดว�เร�จะมประวตศ�สตรทมแผนก�รแนนอนสำ�หรบสตวโลกทไมมแผนก�รของตนเอง

เร�อย�กจะเหนว�เร�จะประสบคว�มสำ�เรจหรอไมในก�รแสวงห�กญแจสประวตศ�สตรแบบน เร�ทงเรองทว�จะผลตมนษยผทจะส�ม�รถเขยนประวตศ�สตรเชนนไดหรอไมใหแกธรรมช�ต ดวยเหตนธรรมช�ตจงไดผลตโยฮนเนส เคปเลอร ผซงไดนำ�เอ�วงโคจรอนบดเบยวของด�วเคร�ะหต�งๆม�อยภ�ยใตกฎอนเดยวกน และธรรมช�ตนกไดผลตไอแซค นวตน ผทอธบ�ยกฎเหล�นภ�ยใตหลกก�รคว�มเปนส�เหตทเปนส�กล

ขอเสนอทหนงความสามารถตามธรรมชาตของสตวโลกถกกำาหนดใหพฒนาขนมาทงหมดเพอตอบสนองเปาหมายตามธรรมชาตของสตวโลกเหลานน

ก�รสงเกตทงรปแบบภ�ยนอกและโครงสร�งภ�ยในของสตวต�งๆยนยนขอเสนอขอน อวยวะของสตวทไมไดใชง�น ซงเปนก�รจดเรยงตวทไมไดตอบสนองเป�หม�ยของสตวนน เปนคว�มขดแยงในตวเองภ�ยใตทฤษฎอนตวทย�ของธรรมช�ต ห�กเร�ละทงหลกก�รพนฐ�นขอนไป เร�กจะไมมธรรมช�ตทดำ�เนนไปต�มกฎเกณฑ แตดำ�เนนไปอย�งไรจดหม�ย และคว�มบงเอญอย�งมดบอดกจะม�แทนทส�ยใยทนำ�ท�งเร�อนไดแกเหตผล

ขอเสนอทสองในมนษย (ในฐานะทเปนสตวเพยงประเภทเดยวบนโลกทมเหตผล) ความสามารถตามธรรมชาตตางๆทมงไปเพอการใชเหตผล จะไดรบการพฒนาอยางเตมทในเผาพนธเทานน ไมใชในมนษยแตละคน

เหตผลในสตวโลกเปนคว�มส�ม�รถในก�รทำ�ใหกฎเกณฑและเป�หม�ยต�งๆในก�รใชประโยชนจ�กคว�มส�ม�รถด�นต�งๆของสตวโลกนนๆใหกว�งไกลไปจ�กสญช�ตญ�ณต�มธรรมช�ต เหตผลไมรบรขอจำ�กดใดๆในก�รทำ�ง�น เหตผลเองไมไดทำ�ง�นต�มสญช�ตญ�ณ แตตองอ�ศยก�รลองผดลองถก ก�รฝกฝน และก�รอบรมสงสอนทงนเพอใหเหตผลก�วขนจ�กก�รเข�ใจระดบหนงไปสอกระดบหนงอย�งช�ๆ ดวยเหตนมนษยคนหนงจงตองมอ�ยขยยนย�วม�กๆเพอทเข�จะไดเรยนรทจะใชประโยชนจ�กคว�มส�ม�รถต�มธรรมช�ตของเข�ไดอย�งเตมท เนองจ�กธรรมช�ตไดกำ�หนดใหอ�ยขยของของคนๆหนงสนม�ก ธรรมช�ตจงตองอ�ศยผคนหล�ยชวงอ�ยม�ก ซงแตละชวงกเข�ถงคว�มเข�ใจสงสดในชวงของตนเองไปสคนอกรนหนง ทงนเพอใหมนษยโดยรวมไดรบผลจ�กคว�มเข�ใจหรอแสงสว�งท�งปญญ�ไดรบก�รพฒน�ขนจนในทสดกเข�ถงระดบทเหม�ะแกก�รตอบสนองเป�หม�ยของธรรมช�ต เมอถงจดนนกจะบรรลถงอดมคตสงสด อนเปนเป�หม�ยของคว�มพย�ย�มของมนษย ทงนเนองจ�กว�ห�กไมเปนเชนนนคว�มส�ม�รถต�มธรรมช�ตของมนษยกจะตองถอว�สญเปล�และไรจด

39

หม�ย ห�กเปนเชนนนกจะหม�ยคว�มว�หลกก�รเชงปฏบตทงปวงกจะถกทำ�ล�ยไป และธรรมช�ตเองซงปญญ�ของธรรมช�ตนนเปนหลกก�รพนฐ�นในก�รตดสนสถ�นะของลกหล�นของตนเอง กจะทำ�ใหมนษยกล�ยเปนของเลนทน�ดถกดแคลนไป

ขอเสนอทส�มธรรมชาตมเจตนาไววามนษยควรจะผลตสงตางๆดวยตวเอง ซงพนไปจากการเรยงตวอยางเปนกลไกตามวถของการดำารงอยของสตวเดรจฉาน และมนษยไมควรมสวนในความสขหรอความสมบรณใดทไมใชสงทมนษยไดสรางขนมาจากเหตผลของตนเองโดยเปนอสระจากสญขาตญาณ

ธรรมช�ตไมไดสร�งอะไรม�โดยเปล�ประโยชน และก�รบรรลเป�หม�ยของธรรมช�ตกไมใชคว�มฟมเฟอย ก�รทธรรมช�ตไดใหเหตผลและเจตจำ�นงเสรซงองอ�ศยเหตผลกเปนตวบงชทชดเจนถงเป�ประสงคของธรรมช�ต มนษยไมไดถกชกจงโดยสญช�ตญ�ณ ไมไดถกหลอเลยงหรอสงสอนจ�กคว�มรทมม�กอนอยแลว แตมนษยจะตองผลตทกสงทกอย�งจ�กสงทตวเองม มนษยตองห�อ�ห�ร ทพก คว�มปลอดภยและก�รปองกนตว (ซงธรรมช�ตไมไดใหอ�วธแกมนษยเชนเดยวกบทใหเข�แกวว หรอใหกรงเลบแกสงโต หรอเขยวของสนข แตธรรมช�ตใหเพยงสองมอแกมนษยเท�นน) สงบนเทงใจต�งๆททำ�ใหชวตของมนษยน�พงพอใจขน คว�มเข�ใจกบสตปญญ� เหล�นรวมถงสขภ�พของมนษยเอง กเปนสงทมนษยตองทำ�ง�นเพอสร�งขนม�เองทงสน ในเรองเหล�นธรรมช�ตดเหมอนจะเคลอนไหวดวยคว�มประหยดอย�งสงสด และชงตวงของขวญทจะมอบใหแกสตวโลกใหเพยงพอแกคว�มตองก�รในระดบทนอยทสดเพอก�รเรมตนดำ�รงชพอยไดเท�นน ร�วกบว�ธรรมช�ตตงใจไวว�ห�กมนษยส�ม�รถพ�ตนเองออกม�จ�กก�รดำ�รงชพแบบสตวทตำ�ทสดจนม�ถงก�รพฒน�ทกษะคว�มชำ�น�ญในระดบสงทสด และสร�งคว�มสขใหเกดมขน (ตร�บเท�ทจะเปนไปไดบนโลกน) มนษยเท�นนทควรไดก�รยกยองและตองขอบคณตนเองเท�นน ร�วกบว�ธรรมช�ตมงเป�ไปทก�รเค�รพตนเองของมนษยม�กไปกว�คว�มอยดกนดของมนษยเอง ทงนกเนองจ�กว�ก�รดำ�เนนไปของกจก�รต�งๆของมนษยนนเตมไปดวยอปสรรคน�น�ประก�ร แตกดเหมอนธรรมช�ตจะไมคอยเปนหวงว�มนษยจะอยดกนดหรอไม แตเปนหวงเพยงแคว�มนษยจะตองทำ�ง�นผลตสงต�งๆขนม�เอง และจะตองทำ�ง�นสร�งตนเองขนม�ดวยแรงง�นของตนเองเพอใหชวตของมนษยมค�ควรแกก�รดำ�รงอยอย�งปกตสข

คนรนกอนๆไดทำ�ง�นอย�งหนกเพยงเพอใหรนหลงไดประโยชน เพอเตรยมใหคนรนหลงไดพนฐ�นทจะทำ�ใหพวกเข�ไดสร�งตอๆไปใหดยงขนเพอใหลกๆหล�นๆของพวกเข� ดงนนจะเปนเรองประหล�ดห�กคนรนปจจบนจะไดเข�ไปอยในสงกอสร�งทคนรนกอนๆไดสร�งตอๆกนไวให แตกลบไมไดรบอนญ�ตใหไดรบประโยชนจ�กสงทคนรนกอนๆไดสร�งไวให อย�งไรกต�มแมว�เรองนจะน�แปลกใจแตกเปนสงจำ�เปนห�กเร�ถอว�เผ�พนธของสตวเผ�พนธหนงจะมเหตผลทงเผ�พนธ และจะพฒน�

40

คว�มส�ม�รถนนจนสจดสงสด ในฐ�นะทเปนกลมของสตวทมเหตผล ซงถงแมสม�ชกแตละตวจะต�ยไปแตทงเผ�พนธกยงคงอย

ขอเสนอทสวธการทธรรมชาตใชในการนำามาซงการพฒนาความสามารถดานตางๆของมนษย ไดแกความขดแยงกนในสงคม ตราบเทาทความขดแยงนในทสดเปนสาเหตของการมระเบยบของกฎหมายในหมมนษย

ข�พเจ�ใชคำ�ว� “คว�มขดแยง” ในคว�มหม�ยของก�รทมนษยอยรวมกนอย�งไมเปนสงคม หม�ยคว�มว�มนษยมแนวโนมจะเข�ม�อยรวมกนเปนสงคม ผกพนกนดวยคว�มขดแยงซงกนและกน ซงคอยจะทำ�ใหสงคมแตกออกจ�กกนเสมอ มนษยมแนวโนมทจะทำ�ง�นรวมกบคนอนๆ เนองจ�กเมออยรวมกนเปนสงคมนษยจะรสกว�ตนเองเปนม�กกว�คนๆหนง กล�วคอเปนอะไรม�ไปกว�รปแบบทพฒน�แลวของคว�มส�ม�รถของตนเองต�มธรรมช�ต แตมนษยจะยงมแนวโนมทรนแรงในก�รแยกตนเองออกจ�กผอน เนองจ�กพบว�ในตวเองมลกษณะทไมเปนสงคม อนไดแกก�รปร�รถน�จะใหทกสงทกอย�งเปนไปต�มคว�มตองก�รของตนเอง คว�มขดแยงนเปนสงททำ�ใหพลงต�งๆในตวของมนษยถกปลกขนม� ทำ�ใหมนษยตอสเอ�ชนะคว�มเกยจคร�นของตนเอง และเมอมนษยถกผลกดนดวยแรงของคว�มปร�รถน�ชอเสยง อำ�น�จ และทรพยสนต�งๆ กจะทำ�ใหมนษยไดรบสถ�นะในหมเพอนมนษยดวยกนซงเปนสถ�นะทเข�ทนไมได แตกไมส�ม�รถแยกตวออกม�ไดเชนเดยวกน ดงนนนจงเปนขนตอนจ�กคว�มเปนคนป�เถอนม�สวฒนธรรม ซงวฒนธรรมนนประกอบดวยคณค�ท�งสงคมของมนษย และจ�กนนคว�มชำ�น�ญต�งๆกไดรบก�รพฒน�ขนม� และรสนยมของมนษยกละเอยดม�กขน และดวยก�รรแจงทเพมขนอย�งตอเนอง กจะเกดก�รเรมตนของหนท�งของคว�มคดทส�ม�รถเปลยนลกษณะท�งศลธรรมทหย�บต�มธรรมช�ตไปสหลกก�รท�งจรยธรรมทชดเจนแนนอน และดวยเหตนจงเปลยนสงคมมนษยทถกผลกดนดวยคว�มรสกต�มธรรมช�ตไปสหลกก�รจรยธรรมทสมบรณ เมอปร�ศจ�กลกษณะทตอต�นสงคมซงกอใหเกดคว�มขดแยง อนเปนลกษณะทมนษยแตละคนตองพบในก�รกระทำ�ทเหนแกตวของตนเอง คว�มชำ�น�ญทงหมดกจะถกปกปด ไมกอตวขนในชวตของคนเลยงแกะในป�อ�รเคเดยอนเตมไปดวยคว�มสอดคลองตองกน คว�มพงพอใจและคว�มรกซงกนและกน ในแงนมนษยซงโดยเนอแทแลวมจตใจอนง�มเหมอนกบแกะทตนเองเลยง กจะไมอ�จเออมไดสงไปกว�สตวเดรจฉ�น มนษยจะไมส�ม�รถเตมเตมชองว�งในโลกดวยก�รบรรลถงเป�หม�ยของตนเอง อนไดแกธรรมช�ตอนเปนเหตเปนผล ขอขอบคณธรรมช�ตสำ�หรบคว�มเข�กนไมได สำ�หรบคว�มหยงผยองทกอใหเกดก�รแขงขนกนอย�งไมมหวใจ สำ�หรบคว�มปร�รถน�ทไมอ�จเตมเตมไดทจะเปนเจ�ของและมอำ�น�จ! ห�กไมมสงเหล�นคว�มส�ม�รถต�มธรรมช�ตอนเปนเลศของมนษยกจะหลบใหลไปตลอดและไมไดรบก�รพฒน� มนษยอย�กไดคว�มสอดคลองกน แตธรรมช�ตรดกว�ว�อะไรดสำ�หรบเผ�พนธมนษย ธรรมช�ตจงอย�กใหเกดคว�มขดแยง มนษยอย�กมชวตอยอย�งสขสบ�ยและมคว�มสข แตธรรมช�ตประสงคใหมนษยตองถก

41

ขว�งลงม�จ�กคว�มเกยจคร�นและคว�มพงพอใจอย�งไมตองทำ�ง�นอะไร ลงม�สก�รทำ�ง�นหนกและปญห�ต�งๆ ทงนเพอใหมนษยพบกบวถท�งทจะนำ�ตนเองออกม�จ�กสงเหล�น คว�มอย�กต�มธรรมช�ตเหล�นเปนทม�ของคว�มรสกตอต�นสงคมและก�รขดแยงซงกนและกนซงกอใหเกดคว�มชวร�ยต�งๆเปนจำ�นวนม�ก แตกผลกดนมนษยใหออกแรงพย�ย�มทำ�ก�รต�งๆ ซงกนำ�ไปสก�รพฒน�คว�มส�ม�รถของมนษยเองในด�นต�งๆ ดวยเหตนมนษยจงแสดงถงก�รจดเรยงตวเปนระเบยบของพระผเปนเจ� และแสดงว�ไมอยใตองมอของวญญ�ณชวร�ยซงคอยจะทำ�ล�ยผลง�นอนยงใหญของพระเจ�ดวยคว�มรษย�

ขอเสนอทห�ปญหาอนยงใหญทสดของเผาพนธมนษย ซงธรรมชาตไดขบดนใหมนษยแสวงหาทางออก ไดแกการบรรลถงสงคมพลเมองสากลทบรหารจดการกฎหมายในหมมนษย

จดประสงคทยงใหญทสดของธรรมช�ต อนเปนก�รพฒน�ของคว�มส�ม�รถทงหล�ยทมนษยจะมได จะเข�ถงกแตในสงคม หรอใหชดไปกว�นกคอในสงคมทมเสรภ�พสงสด สงคมเชนนเปนสงคมทมคว�มขดแยงกนในระหว�งสม�ชก พรอมกบมคำ�นย�มทชดเจนทสดของเสรภ�พรวมทงก�รกำ�หนดขอบเขตอย�งชดเจนเพอใหสอดคลองกบเสรภ�พของผอน ธรรมช�ตตองก�รใหมนษยช�ตจะตองบรรลเป�หม�ยนเชนเดยวกบเป�หม�ยอนๆ ดงนนสงคมทเสรภ�พภ�ยใตกฎหม�ยจ�กภ�ยนอก จะถกผกตดอยกบอำ�น�จทไมมใครตอต�นได กฎหม�ยดงกล�วไดแกรฐธรรมนญของประช�ชนทมคว�มยตธรรมอย�งสมบรณ สงคมแบบนเปนปญห�ทยงใหญทสดทธรรมช�ตไดมอบไวใหมนษย ทงนกเพร�ะว�ธรรมช�ตจะบรรลเป�หม�ยอนๆของมนษยไดกตอเมอภ�รกจอนนมนษยส�ม�รถทำ�ไดจนเสรจสนเท�นนคว�มจำ�เปนบงคบใหมนษยตกอยภ�ยใตขอจำ�กด ซงต�มปกตมนษยจะรกเสรภ�พอนไมมขอบเขตหรอขอจำ�กดใดๆ มนษยถกบงคบใหอยภ�ยใตชอจำ�กดนจ�กคว�มจำ�เปนอนยงใหญทสด อนไดแกคว�มจำ�เปนทมนษยสร�งขนม�เองเนองจ�กอ�รมณรนแรงของมนษยเองทำ�ใหมนษยไมส�ม�รถดำ�รงชวตอยรวมกนในเสรภ�พอนไรขอบเขตใดๆได เมอมนษยม�อยรวมกนเชนน อ�รมณอนรนแรงทกล�วม�นนกจะเปนพลงในก�รทำ�สงดๆ ทงนมนษยกเปนเชนเดยวกบตนไมในป� กล�วคอตนไมแตละตนตองอ�ศยตนอนๆ เนองจ�กแตละตนตองห�ยใจและไดรบแสงแดดจงตองงอกขนไปข�งบนเสมอ ดงนนแตละตนจงมลำ�ตนสงงดง�ม ในขณะทตนไมทอยในเสรภ�พทโดดเดยวจ�กตนไมอนๆจะสงกงก�นส�ข�ออกไปอย�งสะเปะสะปะ และเตบโตขนอย�งเชองช� มลำ�ตนคดงอบดเบยว วฒนธรรมต�งๆรวมทงศลปะทเปนเจรญต�เจรญใจแกมนษย รวมทงระเบยบก�รจดก�รสงคมทงดง�มทสดต�งกเปนผลของก�รขดแยงตอสกนเชนน คว�มขดแยงนทำ�ใหมนษยตองมระเบยบวนย จงทำ�ใหมนษยส�ม�รถคดคนวธก�รทจะพฒน�ตนเองจนถงคว�มสมบรณสงสดได

ขอเสนอทหก

42

ปญหานเปนปญหาทยากทสดและเปนปญหาสดทายทมนษยจะตองหาทางแกคว�มย�กทปร�กฎออกม�ทนททคดถงปญห�ดงกล�วไดแกว� ห�กมนษยจะอยท�มกล�ง

มนษยคนอนๆดวยกนแลว มนษยเปนสตวโลกทตองมเจ�น�ย ทงนกเพร�ะว�มนษยจะใชประโยชนจ�กเสรภ�พของตนเองผดๆ อนทำ�ใหมนษยคนอนๆเดอดรอน และแมว�มนษยจะมเหตมผลและอย�กใหมกฎหม�ยทม�จำ�กดเสรภ�พของทกๆคนกต�ม แตธรรมช�ตอนเหนแกตวของมนษยกชกนำ�มนษยใหสร�งขอยกเวนใหแกตนเองจ�กกฎเกณฑเหล�นทกๆครงทเปนไปได ดงนนมนษยจงจำ�ตองมเจ�น�ยปกครอง ซงจะเปนผทเอ�ชนะคว�มประสงคของมนษยแตละคน และบงคบใหตองเชอฟงคำ�สงทถกตองอย�งเปนส�กล ซงภ�ยใตคำ�สงนมนษยจะส�ม�รถมเสรภ�พไดอย�งแทจรง แตแลวเจ�น�ยเองกเปนมนษย ซงกตองมเจ�น�ยม�ปกครองตนเองอกเชนเดยวกน แตเจ�น�ยของเจ�น�ยนจะเปนใครได? กตองเปนมนษยนนเอง ห�กเร�ใหมนษยคนหนงเรมตนอย�งไรกได เร�กจะมองไมเหนว�เข�จะไดม�ซงก�รปกครองทจะรกษ�คว�มยตธรรมในหมประช�ชน โดยทก�รปกครองนนเองมคว�มยตธรรมอยดวย ไมว�จะเปนก�รปกครองดวยคนๆเดยวหรอดวยคณะบคคลทไดรบเลอกตงเข�ม� เนองจ�กมนษยแตละคนจะใชประโยชนจ�กเสรภ�พอย�งผดๆห�กไมมใครอยเหนอพวกเข�และม�บงคบพวกเข�ดวยกฎหม�ย เจ�น�ยสงสดควรจะเปนตวของเข�เองแตกคอมนษย ภ�รกจนจงเปนภ�รกจทย�กทสด และก�รทำ�ใหบรรลภ�รกจอย�งสมบรณเปนสงทเปนไปไมได เนองจ�กว�มนษยถกสร�งขนม�ไมทคดงอ ดงนนจงไมอ�จสร�งอะไรทตรงจรงๆได ก�รทเรองนเปนปญห�สดท�ยทจะตองแกม��กว� ปญห�นเปนปญห�ทตองมคว�มเข�ใจทถกตองเกยวกบรฐธรรมนญทเปนไปได รวมทงประสบก�รณทไดม�จ�กชวตต�งๆทม�จ�กหล�กหล�ยหนท�ง นอกจ�กนยงตองอ�ศยคว�มตงใจดทจะยอมรบรฐธรรมนญดงกล�ว ซงเรองนเปนสงสำ�คญม�กกว� ส�มสงน (คว�มเข�ใจทถกตอง ประสบก�รณและเจตน�ทด) เปนเรองย�กม�กๆ และห�กทงหมดนส�ม�รถพบเหนไดพรอมกน กจะส�ยเกนไปและมคว�มพย�ย�มทลมเหลวม�หล�ยครง

ขอเสนอทเจดปญหาของการจดตงรฐธรรมนญของพลเมองทสมบรณแบบ ขนอยกบปญหาของการมความสมพนธภายนอกทถกกฎหมายระหวางรฐตางๆ และไมสามารถแกไดโดยปราศจากการแกปญหาน

อะไรคอประโยชนของก�รทำ�ง�นเพอใหไดม�ซงรฐธรรมนญทถกกฎหม�ยทใชปกครองผคนดวยกน หรออกนยหนงคอก�รสร�งรฐขนม�? ก�รตอต�นสงคมททำ�ใหมนษยแตละคนม�สเรองน กจะทำ�ใหเกดก�รทรฐใดรฐหนงดำ�รงอยอย�งมเสรภ�พอนไมมขอบเขตเมอพจ�รณ�ถงคว�มสมพนธกบรฐอนๆ ดวยเหตนรฐแตละรฐจะตองค�ดหวงว�จะไดรบคว�มชวร�ยทเคยกดขปจเจกบคคลทงหล�ยและบงคบใหปจเจกชนเหล�นนม�อยรวมกนเปนเมองทก�รปกครองและกฎหม�ย คว�มขดแยงระหว�งมนษยดวยกน ซงเปนภ�วะทหลกเลยงไมได เปนสงทพบเหนไดแมในสงคมหรอหนวยท�งก�รเมองทใหญ

43

ทสด ธรรมช�ตใชคว�มขดแยงนสร�งสภ�วะทเงยบสงบและปลอดภย เมอรฐผ�นก�รทำ�สงคร�ม ก�รเกบภ�ษกบสะสมอ�วธทไมจบสน ก�รทแตละรฐตองประสบกบภ�วะข�ดแคลนแมในย�มสงบ ธรรมช�ตกจะบงคบใหรฐตองแสวงห�แนวท�งของสนตภ�พ ซงในระยะเรมแรกจะมไมเพยงพอและไมมนคง แตอย�งไรกต�มหลงจ�กมก�รทำ�ล�ยล�ง ก�รปฏวตและแมแตก�รสญเสยอย�งหมดสน ธรรมช�ตจะนำ�มนษยม�สสถ�นะทเหตผลส�ม�รถบอกมนษยไดตงแตเรมแรก โดยไมตองผ�นประสบก�รณคว�มสญเสยอนน�เศร�เหล�น ซงไดแกก�รทแมแตรฐทเลกทสดกหวงไดว�จะพบกบคว�มมนคงและคว�มยตธรรม ทงสองนไมไดม�จ�กพลงของรฐหรอจ�กกฎหม�ยของรฐเอง แตม�จ�กก�รรวมตวกนอย�งยงใหญของรฐต�งๆ (Foedus Amphictyonum) อกนยหนงคอม�จ�กพลงทม�รวมตวกนททำ�ง�นภ�ยใตกฎหม�ยทออกม�จ�กเจตจำ�นงอนเปนหนงเดยวกนของรฐทม�รวมตวกนเหล�น ไมว�แนวคดนจะดเพอฝนอย�งไรกต�ม (แนวคดนถกหวเร�ะเย�ะและถกกล�วห�ว�เปนแนวคดเพอเจอโดย Abbé de St.

Pierre) และโดยรสโซดวย บ�งทก�รทคนเหล�นดแคลนแนวคดนอ�จเปนเพร�ะเข�เหนว�แนวคดนใกลจะถงคว�มเปนจรงแลว ผลอนจำ�เปนของคว�มข�ดแคลนทเกดแกแตละคนซงเปนผลม�จ�กคนอนๆ กไดแกก�รทรฐต�งๆถกบงคบตองตดสนใจแบบเดยวกบทมนษยแตละคนตองตดสนใจ (ซงแมจะเปนเรองย�สำ�หรบเข�) ซงไดแกก�รละทงเสรภ�พแบบดบๆและป�เถอน และแสวงห�คว�มสงบและคว�มปลอดภยภ�ยใตรฐธรรมนญทถกตองต�มกฎหม�ย

ดงนนสงคร�มทงหล�ยจงเปนเพยงคว�มพย�ย�ม (ทไมไดอยในเจตน�ของมนษย แตเปนเจตน�ของธรรมช�ต) ทจะสร�งคว�มสมพนธระหว�งรฐขนม�ใหม ก�รทำ�ล�ยล�งหรออย�งนอยคอก�รแยกสวนรฐทมอยเดมทำ�ใหเกดองค�พยพท�งก�รเมองขนม�ใหม องค�พยพเหล�นกไมส�ม�รรกษ�ตนเองไวไดทงภ�ยในและภ�ยนอก และตองประสบกบก�รปฏวตเชนเดยวกน จนกระทงท�ยทสดเมอมรฐธรรมนญของพลเมองทดทสดทเปนไปได รวมถงก�รตกลงรวมกนและก�รออกกฎหม�ยในเรองกจก�รภ�ยนอก กจะมก�รสร�งรฐขนม�ใหมซงคล�ยคลงกบก�รอยรวมกนของพลเมอง ซงจะส�ม�รถดำ�รงตนเองไวไดโดยอตโนมต

เมอม�ถงจดนมคำ�ถ�มอยส�มขอ ซงอนทจรงกเปนเรองเดยวกน กล�วคอเร�จะค�ดหวงไดหรอไมจ�กแนวท�งแบบของเอพควรสทพดถงก�รมส�เหตเชงกลไกททำ�ใหรฐกล�ยเปนอนภ�คเลกๆของสส�รทกระทบกนอย�งไรระเบยบ และรวมตวกนแลวกถกทำ�ล�ยลงไปอกจ�กแรงกระทบทเกดต�มม� ว�ในทสดกจะเกดโครงสร�งโดยบงเอญทอยคงทนได ซงกเปนเพยงอบตเหตทเกดขนไดย�กม�กๆเท�นน? หรอเร�จะคดว�ธรรมช�ตเดนต�มเสนท�งทเปนไปต�มกฎ และคอยๆยกเอ�เผ�พนธของเร�จ�กระดบตำ�ๆของสตวเดรจฉ�น ม�สระดบสงสดของมนษยช�ต โดยธรรมช�ตทำ�สงนไปต�มกฎเกณฑอนลลบของตนเอง พฒน�คว�มส�ม�รถต�งๆทมนษยมไปต�มกฎของธรรมช�ตเองท�มกล�งสภ�วะทดเหมอนจะวนว�ยยงเหยงน? หรอบ�งทเร�อ�จจะชอบม�กกว�ทจะสรปว�จ�กก�รกระทำ�และก�รตอต�นก�รกระทำ�ต�งๆเหล�นจะไมมอะไรเกดขนม�เลยหรอไม? หรออย�งนอยกคอจะไมมอะไรทฉล�ดๆเกด

44

ขนม�เลย? ก�รททกสงทกอย�งจะคงอยอย�งทเคยเปน ก�รทเร�ไมส�ม�รถบอกไดว�คว�มขดแยง จะไมเตรยมเร�เข�สนรกของคว�มชวร�ยต�งๆไมว�เร�จะดมอ�รยธรรมเพยงใดดวยก�รทำ�ล�ยล�งอ�รยธรรมกบคว�มก�วหน�ท�งวฒนธรรมทงหมดหรอกหรอ? (นเปนชะต�ทเร�ตองประสบภ�ยใตก�รปกครองของคว�มบงเอญอนมดบอด ซงเปนอย�งเดยวกบเสรภ�พอนปร�ศจ�กกฎเกณฑ ห�กไมมคำ�แนะนำ�อนช�ญฉล�ดและเปนคว�มลบจ�กธรรมช�ต) คำ�ถ�มทงส�มนมคว�มหม�ยเหมอนๆกนกล�วคอ “เปนเหตเปนผลหรอไมทจะถอว�สวนต�งๆทงหมดของธรรมช�ตมสภ�วะก�รบรรลสจดมงหม�ยแตปฏเสธสภ�วะนแกสวนรวมทงหมด?”

คว�มป�เถอนทไมมจดมงหม�ยเปนตวถวงไมใหเกดก�รพฒน�คว�มส�ม�รถต�งๆของเผ�พนธของเร� แตในท�ยทสดคว�มป�เถอนนจะดงมนษยช�ตลงไปสคว�มชวร�ยต�งๆ และจะบบใหเผ�พนธของเร�ละทงสภ�วะน และเข�สคว�มเปนระเบยบของพลเมองซงทำ�ใหคว�มส�ม�รถเหล�นพฒน�ขนม�ได สงเดยวกนนกใชไดกบเสรภ�พแบบป�เถอนของรฐทสถ�ปน�ขนม�แลว ดวยก�รสญเสยแรงง�นของรฐของพลเมองไปกบก�รสงสมอ�วธเพอประหตประห�รกน ดวยก�รทำ�ล�ยล�งจ�กสงคร�มและดวยก�รตระเตรยมก�รเพอรบมอกบสงคร�มทอ�จเกดขนไดทกเมอ รฐเหล�นทำ�ใหก�รพฒน�ธรรมช�ตของมนษยชะงกงน แตเนองจ�กคว�มชวร�ยทเกดขน เผ�พนธของเร�ถกบบใหพบกบกฎของคว�มสมดลและพลงทรวมตวกนเพอใหกฎนนเปนจรงขนม�ได ทงนเพอใหสงคมมนษยก�วขนพนจ�กคว�มขดแยง (ทเปนไปในท�งด) อนเปนผลพวงของเสรภ�พ ดงนนสงคมมนษยจงถกบบบงคบใหสร�งสถ�นะอนเปนส�กลและมคว�มหล�กหล�ยวฒนธรรมและเชอช�ตขนเพอสร�งคว�มปลอดภยจ�กภ�ยนอกของรฐแตละรฐเอง

สภ�วะเชนนไมพนไปจ�กภยอนตร�ยทอ�จเกดแกมนษยไดห�กไมระมดระวง แตอย�งนอยกยงมหลกเกยกบคว�มสมดลระหว�งก�รกระทำ�ทตอต�นกนของมนษย ซงห�กไมมก�รกระทำ�เหล�นมนษยอ�จถกทำ�ล�ยไปหมดได ห�กขนตอนสดท�ยสก�รรวมตวกนของรฐต�งๆนไมเกดขน ซงเปนขนตอนระหว�งกล�งของก�รพฒน�ของมนษยช�ต มนษยจะตองทนทกขกบคว�มย�กลำ�บ�กทเลวร�ยทสดภ�ยใตภ�พลวงว�มคว�มสขสบ�ยเปนฉ�กอยภ�ยนอก และรสโซกจะพดถกทบอกว�เข�ชอบสถ�นะของคนป�ม�กกว� ตร�บเท�ทขนตอนสดท�ยทเผ�พนธมนษยตองก�วใหพนยงเข�ไปไมถงเร�เปนเผ�พนธทมวฒนธรรมในระดบสง เร�มอ�รยธรรมบ�งครงกอ�จจะม�กเกนไปจนบ�งทกเปนผลเสยแกตวเร�เอง ในด�นต�งๆเชนม�รย�ทสงคม แตก�รพจ�รณ�ว�ตวเร�ไดเข�ถงจรยธรรมนน เร�ยงข�ดอยอกม�ก อดมคตของจรยธรรมเปนเรองของวฒนธรรม ก�รใชประโยชนจ�กจรยธรรมอย�งนอยกในระดบผวเผนอย�งก�รรกเกยรตยศหรอม�รย�ทภ�ยนอก เปนเพยงเปลอกนอกของอ�รยธรรมเท�นน ตร�บเท�ทรฐต�งๆใชแรงง�นของตนเองอย�งสนเปลองไปกบก�รขย�ยอ�ณ�เขตทเปล�ประโยชนและรนแรง ซงเปนก�รปดกนคว�มพย�ย�มในก�รปรบปรงจตใจของพลเมองในรฐ ซงถงทำ�ไดกเปนไปอย�งเชองช� ดวยก�รถอนก�รสนบสนนทงหมดไปจ�กคว�มพย�ย�มเหล�น ตร�บนนกจะไมมอะไรทจะนำ�ไป

45

สระเบยบท�งจรยธรรมไดเลย และเพอใหบรรลจดนน จำ�เปนตองมก�รทำ�ง�นเปนก�รภ�ยในของหนวยท�งก�รเมองแตละหนวย เพอใหพลเมองไดรบก�รศกษ�อย�งทวถง ทกสงทกอย�งทดง�มทไมไดว�งอยบนคณสมบตท�งจรยธรรมทมอยประจำ�ในพลเมองแตละคน เปนแตเพยงก�รเสแสรงและคว�มทรม�นเท�นน ในสภ�พเชนนนเผ�พนธมนษยจะยงคงอย จนกระทงส�ม�รถคนพบหนท�งออกจ�กสภ�วะอนไรระเบยบของคว�มสมพนธระหว�งประเทศต�มทข�พเจ�ไดบรรย�ยม�

ขอเสนอทแปดประวตศาสตรของมนษยชาตมองไดวาเปนการแสดงตวออกของแผนการลบของธรรมชาตในการนำาเอามาซงรฐทมรฐธรรมนญทสมบรณแบบ ในฐานะทเปนเงอนไขประการเดยวททำาใหความสามารถอนหลากหลายของมนษยสามารถพฒนาขนมาได และนำามาซงความสมพนธภายนอกระหวางรฐดวยกนทเหมาะสมอยางทสดกบเปาหมายน

ขอเสนอนเปนสวนประกอบของขอเสนอกอนหน�น ทกคนเหนไดว�ปรชญ�อ�จมคว�มเชอเกยวกบสหสวรรษ [คว�มเชอว�พระเยซจะกลบม�ในรอบหนงพนป หรอเชอว�ในอน�คตมนษยจะมคว�มเปนอยทดอย�งสมบรณแบบ - ผแปล] แตคว�มเชอนของปรชญ�ไมใชคว�มฝนลมๆแลงๆ เนองจ�กแนวคดนอ�จจะชวยใหรอบสหสวรรษเกดขนไดจรงๆกได แมว�จ�กระยะไกลกต�ม คำ�ถ�มเพยงประก�รเดยวคอ ธรรมช�ตไดเปดเผยอะไรเกยวกบท�งสจดหม�ยนหรอไม? ข�พเจ�บอกว� ธรรมช�ตเปดเผยบ�งอย�งจรง แตนอยม�กๆ ก�รปฏวตอนยงใหญนดเหมอนตองอ�ศยเวล�อนย�วน�นม�กๆเพอจะไดเกดขนครบรอบจนทำ�ใหเวล�สนๆทมนษยเดนท�งต�มวงโคจรนทำ�ใหเร�กำ�หนดเสนท�งและคว�มสมพนธระหว�งสวนประกอบต�งๆกบสวนรวมไดย�กม�กๆ เทยบไดกบก�รกำ�หนดเสนท�งโคจรของดวงอ�ทตยกบด�วเคร�ะหต�งๆเมอเทยบกบด�วฤกษ แตไมว�อย�งไร เร�กยงส�ม�รถอนม�นว�ก�รโคจรดงกล�วเกดขนจรงจ�กกฎเกณฑพนฐ�นว�ดวยคว�มเปนระบบระเบยบของจกรว�ล แมว�เร�จะมขอมลเกยวกบก�รโคจรเหล�นไมม�กนก

ยงไปกว�นน ธรรมช�ตของมนษยกมลกษณะว�เร�ไมส�ม�รถจะเพกเฉยตอยคสมยทสำ�คญทสดทเผ�พนธของเร�จะเข�ไปส ห�กเร�ส�ม�รถค�ดหม�ยไดว�จะเกดยคสมยนนดวยคว�มแนนอน ก�รเพกเฉยนจะยงเปนไปไดนอยลง เนองจ�กดเหมอนว�ก�รกระทำ�อนช�ญฉล�ดของเร�อ�จกำ�ลงเรงใหเวล�อนมคว�มสขนเกดเรวขนแกลกหล�นของเร�เอง ดวยเหตน แมว�ก�รสงสญญ�ณแมเพยงออนๆว�เวล�ดงกล�วจะเกดขนจรงกเปนสงสำ�คญสำ�หรบเร� ในเวล�น รฐต�งๆอยในสภ�พทมคว�มสมพนธกนแบบไมเปนธรรมช�ตจนกระทงว�ไมมรฐใดส�ม�รถจะทงก�รพฒน�วฒนธรรมภ�ยในของตนไปโดยไมสญเสยอำ�น�จและอทธพลของตนในหมรฐอนๆได ดงนนก�รสงวนรกษ�เป�หม�ยอนเปนธรรมช�ตน (ไดแกวฒนธรรม) รวมถงคว�มก�วหน�ของเป�หม�ยดงกล�ว กไดรบหลกประกนว�จะดำ�เนนตอไปโดยคว�มทะเยอทะย�นของรฐเอง ยงไปกว�นน เสรภ�พท�งก�รเมองจะไมอ�จถกปดกนโดยปร�ศจ�กผล

46

พวงทเลวร�ยทจะรสกไปยงชนทกชนและทกภ�คสวนของสงคม แตเสรภ�พนกแพรกระจ�ยไปม�กบ�งนอยบ�ง เมอพลเมองถกขดขว�งไมใหแสวงห�คว�มสขต�มวถท�งของตนเอง ตร�บใดทยงสอดคลองกบเสรภ�พของคนอนๆ คว�มมชวตชว�ของกจก�รทงหมดกจะเหอดแหงลง พรอมกนนนพลงของสวนรวมกจะลดนอยลงไป ดงนนก�รสร�งขอจำ�กดตอก�รกระทำ�สวนบคคลกจะถกเอ�ออกไปทละเลกละนอย และจะมก�รใหเสรภ�พในก�รนบถอศ�สน�เปนก�รทวไป “แสงสว�งท�งปญญ�” ม�ถงทละเลกละนอยและมก�รสะดดหยดลงบ�งชวคร�วในระหว�งท�ง แสงสว�งท�งปญญ�เปนสงดอนยงใหญจะตองชวยมนษยใหพนจ�กก�รทเจ�น�ยทำ�ตนเปนผยงใหญและเหนแกตว โดยมนษยต�งถอผดๆว�เจ�น�ยรว�สงดสำ�หรบตวมนษยเองนนคออะไร แสงสว�งท�งปญญ�นม�พรอมกบคว�มตงใจมนของหวใจทมนษยผเข�ถงแสงดงกล�วไมอ�จละทงทจะทำ�ใหเกดขนจรงเพอใหเกดสงดๆต�มทตนเองเข�ใจ แสงสว�งท�งปญญ�นจะตองก�วขนทละก�วๆสตำ�แหนงของอำ�น�จและมอทธพลตอหลกของก�รปกครองตวอย�งเชน ถงแมว�ผปกครองโลกในปจจบนจะไมมเงนเหลออยเลยสำ�หรบก�รศกษ�ของส�ธ�รณชน และสำ�หรบสงอนใดทเปนประโยชนหรอสงดๆในโลกน เนองจ�กเอ�เงนทมอยไปเตรยมคว�มพรอมในก�รทำ�สงคร�มในอน�คตไปจนหมดสน แตผปกครองเหล�นกยงมองเหนว�ก�รกระทำ�เหล�นยงเปนประโยชนแกตนเอง ไดแกก�รทอย�งนอยไมไปขดขว�งคว�มทำ�ง�นอนเปนอสระของพลเมองของตนเองแมว�ง�นนนจะไมเขมแขงและเชองช�กต�ม ในท�ยทสดสงคร�มเองกจะถกมองว�เปนอะไรทประดษฐขนม� ไมเปนธรรมช�ต และเปนอะไรทผลของมนไมมคว�มแนนอนไมว�แกฝ�ยใด นอกจ�กนผลของสงคร�มกเตมไปดวยคว�มเจบปวด เชนมค�ประตม�กรรมสงคร�มทไมอ�จห�ม�จ�ยได (สงประดษฐใหม) และเปนง�นทน�สงสยม�กทสด ผลกระทบของก�รปฏวตใดๆแกรฐทงหล�ยบนทวปของเร�นซงมก�รผกพนเปนอย�งม�กกบก�รค�ข�ย จะชดเจนม�กๆจนรฐอนๆทถกผลกดนดวยอนตร�ยของตนเองแตไมมสทธอะไรต�มกฎหม�ย ม�เสนอตวเปนตล�ก�ร และดวยเหตนรฐต�งๆจงเตรยมตวสำ�หรบรฐบ�ลน�น�ช�ตทอยห�งไกลซงไมเคยมม�กอนในประวตศ�สตร แมว�รฐบ�ลในปจจบนจะดำ�รงอยเพยงในรปของโครงร�งคร�วๆเท�นน แตในรฐทเปนสม�ชกทกรฐจะมคว�มรสกทกอตวขนม�อนเปนคว�มปร�รถน�ทจะรกษ�สวนรวมเอ�ไว ซงสวนรวมนไดแกสภ�วะอนเปนหนงเดยว คว�มรสกนทำ�ใหเกดคว�มหวงขนม�ในทสดว� หลงจ�กก�รปฏวตและก�รปฏรปม�กม�ยหล�ยครง จะมสภ�วะอนเปนน�น�ช�ตและหล�กหล�ยวฒนธรรมเกดขน ซงธรรมช�ตไดตงเอ�ไวเปนจดหม�ยสดท�ยแกมวลมนษย โดยสภ�วะน�น�ช�ตนจะเกดขนและกล�ยเปนครรภทใหกำ�เนดคว�มส�ม�รถต�งๆทเผ�พนธมนษยส�ม�รถมขนม�ได

ขอเสนอทเก�

47

ความพยายามในวชาปรชญาทจะวเคราะหประวตศาสตรสากลอนเปนไปตามแผนการของธรรมชาต ซงมงไปสการรวมตวกนของเผาพนธมนษยเปนรฐ จะตองมองวาเปนสงทเปนไปได และมสวนในการเขาถงเปาหมายนของธรรมชาต

ก�รปร�รถน�จะเขยนประวตศ�สตรทเปนไปต�มแนวคดเกยวกบว�แนวท�งคว�มเปนไปของโลกจะตองเปนอย�งไรห�กแนวท�งนจะนำ�ไปสเป�หม�ยอนเปนเหตเปนผลบ�งประก�ร เปนคว�มปร�รถน�ทดแปลกประหล�ดและคอนข�งโง ดเหมอนว�ห�กมแนวคดเชนนกจะเขยนไดแตนย�ยประโลมโลกเท�นน อย�งไรกต�มห�กเร�ถอว�ธรรมช�ตทำ�ง�นโดยมแผนก�รหรอจดมงหม�ยแมในประเดนทเกยวกบเสรภ�พของมนษย แนวคดนกจะยงใชไดอย ถงแมว�เร�อ�จจะต�บอดและมองไมเหนกลไกทแอบซอนอยภ�ยใตก�รทำ�ง�นของธรรมช�ต แนวคดนกนำ�ม�ใชไดในฐ�นะทเปนส�ยใยทนำ�เสนอแผนก�รในภ�พกว�งๆของอะไรทเปนเพยงภ�พรวมของก�รกระทำ�ทไรแผนก�รของมนษย ทงนเนองจ�กว�ห�กเร�เรมตนทประวตศ�สตรกรก ซงประวตศ�สตรทเก�แกกว�หรออยในเวล�เดยวกนสบทอดลงม�หรอไดรบก�รยนยนจ�กประวตศ�สตรกรก ห�กเร�เดนต�มอทธพลจ�กประวตศ�สตรกรกเกยวกบก�รสร�งอ�ณ�จกรโรมนซงกลนกนเอ�รฐต�งๆของกรกไป แลวกอทธพลของโรมนทมตอคนพนเมองซงตอม�กม�ทำ�ล�ยจกรวรรดโรมน และตอเนองม�จนถงยคสมยของเร� ห�กเร�เพมเอ�ฉ�กประวตศ�สตรชนช�ตของชนช�ตอนๆทเปนทรจกจ�กประวตศ�สตรของช�ตทเข�ถงแสงสว�งท�งปญญ�แลว เร�จะพบว�มคว�มก�วหน�ทสมำ�เสมอในก�รจดระเบยบภ�ยในของรฐต�งๆในทวปของเร� (ซงจะใหระบบกฎหม�ยแกรฐอนๆในท�ยทสด) ทงนห�กเร�พงคว�มสนใจไปทรฐธรรมนญกบกฎหม�ยต�งๆและไปทคว�มสมพนธระหว�งรฐดวยกน ซงรวมเอ�สงดๆ ต�งๆททำ�ใหรฐเหล�นส�ม�รถเอออำ�นวยใหเกดก�รยกระดบและประดบประด�ช�ตต�งๆรวมทงศลปะวทย�ก�รของช�ตเหล�นน ในขณะทห�กมสงเลวร�ยในรฐสงเหล�นนกจะทำ�ล�ยคว�มก�วหน�เหล�นไป ห�กมแตเพยงแคเมลดพนธของแสงสว�งท�งปญญ�ทหลงเหลออยเพอใหมก�รพฒน�ตอออกไปจ�กก�รลมล�งระบบเดม จนทำ�ใหเข�ถงระดบก�รพฒน�ทสงขน เร�กจะพบว�มเสนใยทชนำ�ทศท�งของก�รพฒน�นอย เสนใยนไมเพยงแตจะใหคว�มกระจ�งแกก�รละเลนทสบสนของสงต�งๆของมนษย และไมเพยงแตจะใชประโยชนแกก�รทำ�น�ยก�รเปลยนแปลงท�งก�รเมองลวงหน�เท�นน (ซงมผนำ�ไปใชกบประวตศ�สตรแมจะมองเหนว�ผลของประวตศ�สตรเปนผลทข�ดคว�มตอเนองอนเนองม�จ�กเสรภ�พทไรกฎเกณฑ) แตมก�รนำ�ม�ใชสร�งทรรศนะทปลอบโยนเร�เองเกยวกบอน�คต (ซงไมส�ม�รถหวงไดอย�งมเหตผลห�กปร�ศจ�กก�รสมมตลวงหน�ว�มแผนก�รทธรรมช�ตไดว�งเอ�ไวลวงหน�) ซงในทรรศนะนนจะมก�รใหภ�พว�เผ�พนธมนษยจะบรรลถงสภ�วะทเมลดพนธทงหมดทปลกลงไปในคว�มคดจตใจของมนษยโดยธรรมช�ต จะเจรญเตบโตงอกง�มม�อย�งเตมท ซงทงหมดนจะเปนทโชคชะต�ของเผ�พนธกล�ยเปนคว�มจรงขนม�บนโลกน

48

ก�รยนยนสนบสนนคว�มถกตองของธรรมช�ตหรอของพระเจ�เชนนเปนเหตผลสำ�คญสำ�หรบก�รเลอกเอ�จดยนของเร�ตอประวตศ�สตรโลก ทงนกเพร�ะว�ก�รใหเกยรตยกยองคว�มยงใหญและปญญ�ของผลง�นสร�งสรรคของพระเจ�ในเขตแดนของธรรมช�ตทมดบอด และใหคำ�แนะนำ�ว�เร�ครนคดพจ�รณ�ผลง�นนจะใหผลดอะไรบ�ง ห�กสวนนนของปญญ�อนสงสดทรวมเอ�จดมงหม�ยของคนอนๆไวทงหมด ซงเรยกว�ประวตศ�สตรของมนษยช�ต จะตองคงอยและกล�ยเปนก�รดแคลนทไมจบสนตอผลง�นน? ห�กเร�จำ�ตองหนออกจ�กสงนดวยคว�มอดส และสงสยว�เร�จะส�ม�รถห�จดมงหม�ยทเปนเหตเปนผลอย�งสมบรณในนนไดอย�งไร พรอมกบหวงว�สงทเร�อย�กไดนนจะตองอยในอกโลกหนง?

ก�รทข�พเจ�อย�กแทนทง�นของนกประวตศ�สตรทใชวธเชงประจกษ ดวยแนวคดนเกยวกบประวตศ�สตรโลก ซงว�งอยบนหลกก�รทไมขนกบประส�ทสมผสในระดบหนง จะเปนก�รเข�ใจทรรศนะของข�พเจ�ผดไป สงทข�พเจ�เสนอเปนเพยงคำ�แนะนำ�เกยวกบว�คว�มคดอนเปนปรชญ� (ซงจะตองมคว�มรประวตศ�สตรอย�งละเอยดดวย) จะทำ�อะไรไดบ�ง ห�ไมแลวคว�มยงเหยงไรระเบยบของประวตศ�สตรในสมยของเร�กจะนำ�ไปสคว�มสงสยอย�งรนแรงว�ลกหล�นของเร�จะเรมเข�ใจภ�รกจของประวตศ�สตรทเร�จะทงไวใหพวกเข�เปนมรดกหลกจ�กสองส�มศตวรรษไดอย�งไร ลกหล�นของเร�แนนอนว�จะใหคณค�แกประวตศ�สตรในยคเรมแรก โดยมองจ�กมมมองทพวกเข�สนใจ เชนก�รห�คำ�ตอบของคำ�ถ�มว�ชนช�ตและรฐบ�ลต�งๆใหอะไรไวบ�งเพอเข�ถงเป�หม�ยคอก�รเปนพลเมองของโลก และรฐบ�ลเหล�นทำ�อะไรไปบ�งอนเปนก�รทำ�ล�ยก�รเข�สจดหม�ยน ก�รพจ�รณ�ประเดนนเปนก�รนำ�พ�ของคว�มทะเยอทะย�นของประมขของรฐกบบรว�รไปสวถท�งทเปนไปไดท�งเดยวทประมขเหล�นจะมชอเสยงปร�กฏแกคนรนหลงได และนเปนแรงจงใจเลกๆประก�รหนงในก�รอภปร�ยเกยวกบประวตศ�สตรอนเปนปรชญ�น