พระพทธเจาสภร ทมทอง

พระพทธเจาสภร ทมทอง

www.ajsupee.com

พมพครงท 1 มนาคม 255๘จ�านวน 5,000 เลม

ISBN : 97๘-616-7115-๘๘-7

ภาพประกอบมนตชย ขาวส�าอางค

แบบปก / รปเลมนครนทร ไชยพยอมสพตรา แดงอนทร

ด�าเนนการผลตบรษทฟรมายด พบลชชง จ�ากด

27/33 ซอยศรบ�าเพญ ถนนพระราม 4แขวงทงมหาเมฆ เขตสาทร กรงเทพฯ

โทรศพท 0-2637-๘600โทรสาร 0-2637-๘601

พมพทหางหนสวนจ�ากด ภาพพมพ296 ซอยอรณอมรนทร 30

ถนนอรณอมรนทร แขวงบางยขน เขตบางพลด กรงเทพฯ 10700

โทรศพท 0-2๘79-9154 โทรสาร 0-2๘79-9153www.parbpim.com

แจกเปนธรรมทาน หามจ�าหนาย

ค�าน�า

หนงสอ “พระพทธเจ า” น รวบรวมเรองราวเกยวกบ พระอรหนตสมมาสมพทธเจา เรมตงแตการตงความปรารถนา การบ�าเพญบารม จนกระทงตรสรเปนพระพทธเจา รวมทงรวบรวมธรรมดาของพระพทธเจา ค�าอธบายพทธคณ มหาปรสลกษณะ และความเปนไปของพระธาต

เนอหาไดแปลและเรยบเรยงขน จากพระไตรปฎกและ อรรถกถาฉบบภาษาบาล เปนการสรรเสรญคณอนหาประมาณ ไมไดของพระพทธองค ท�าใหเขาใจถงความยากในการบ�าเพญบารม เพอเปนพระพทธเจา สาธชนจะไดมจตเลอมใส เกดธรรมฉนทะ ด�าเนนตามทางทพระองคทรงประกาศไว

ขออนโมทนาผ ท เกยวข องในการท�าหนงสอเล มน และ ขอขอบคณญาตธรรมทงหลายทมเมตตาตอผ แปลเสมอมา หากม ความผดพลาดประการใด อนเกดจากความดอยสตปญญาของ ผ แปล กขอขมาตอพระรตนตรยและครบาอาจารยทงหลาย และ ขออโหสกรรมจากทานผอานไว ณ ทนดวย

สภร ทมทองผแปลและเรยบเรยง๘ มกราคม 255๘

สารบญ

1. ทเรนทาน 9

2. อวทเรนทาน 77

3. ธรรมดาของพระพทธเจา 163

4. พทธคณ 9 บท 173

5. พทธคณ 100 บท 201

6. มหาปรสลกษณะ 32 219

7. พระธาตและบรขาร 273

: 9สภร ทมทอง

๑. ทเรนทาน๑

คาถานอบนอม

ขาพเจาขอนอมกราบไหวพระพทธเจา ผประเสรฐทสด หาบคคลผเปรยบปานมได ผเสดจขนจากสาครแหงเญยยธรรม ผทรงขามสงสารสาครเสยได ดวยเศยรเกลา

ขาพเจาขอนอมกราบไหวพระธรรม อนสงสด สงบ ลกซง ยากทจะรได ละเอยด ทท�าลายเสยไดซงภพนอยและภพใหญ สะอาด ทพระสมมาสมพทธเจาทรงบชาแลว ดวยเศยรเกลา

ขาพเจาขอนอมกราบไหวพระสงฆ ผไมมกเลสเครองของ ผเปนหมทยอดเยยม ผสงสดแหงทกขไณยบคคล ผมอนทรยอนสงบแลว หาอาสวะมได ดวยเศยรเกลา

ดวยการนอบนอมทขาพเจาไดกระท�าแลวตอพระรตนตรย ดวยความนบถอเปนพเศษอยางยงน ขาพเจาอนพระเถระทงหลายผเปนนกปราชญยงกวานกปราชญ

1 แปลและเรยบเรยงจาก วสทธชนวลาสน อรรถกถาขททกนกาย อปทาน

พระพทธเจา10 :

ผรพระปรยตธรรม เปนวญญชน มยศใหญ ไดขอรองโดยเออเฟอบอยๆ โดยพเศษวา “ทานขอรบ ทานควรจะแตงอรรถกถาอปทาน”

เพราะฉะนน ขาพเจาจกแสดงการพรรณนาเนอความอนงดงามของการสองนยทพเศษ ตามนยแหงพระบาลในพระไตรปฎก

ธรรมอนดเยยมนใครกลาวไว กลาวไวทไหน กลาวไวเมอไร และกลาวไวเพอประโยชนอะไร ขาพเจาจกกลาวเรองนนๆ ตอจากนน จะกลาววธการเพอทจะใหฉลาดในนทาน (เรองราวความเปนมา, เหตเกดเรอง) เพราะจะท�าใหเลาเรยนและทรงจ�าไดงายขน

การจ�าแนกแยกแยะบทหนาและบทหลง ททานรจนาไวในภาษาสงหลของเกากด ในอรรถกถาของเกากด เมอมาถงวธการนนๆ แลว ยอมไมใหส�าเรจประโยชนตามทสาธชนตองการ

เหตนน ขาพเจาอาศยนยอรรถกถาของเกานน เวนเนอความทเยนเยอเสย แสดงเนอความเฉพาะแตทพเศษ จะกระท�าการพรรณนาเนอความทพเศษออกไป ซงดทสดเทานน ดวยประการฉะน

: 11สภร ทมทอง

นทาน ๓

เพราะเหตทขาพเจาไดปฏญาณไวแลววา ธรรมอนดเยยมน ใครกลาวไว กลาวไวทไหน กลาวไวเมอไร และกลาวไวเพอประโยชนอะไร และวา ขาพเจาจกกระท�าการพรรณนาเนอความ ดงน การพรรณนาเนอความแหงอปทาน (ชวประวต) น เมอขาพเจาพรรณนาโดยเรมจากการแสดงนทาน 3 อยางเหลาน คอ ทเรนทาน (เรองราวความเปนมาทไกล) อวทเรนทาน (เรองราวความเปนมาทไมไกลนก) สนตเกนทาน (เรองราวความเปนมาทใกล) กอน จงจะเปนทเขาใจไดอยางแจมแจง เพราะผศกษาไดฟงไดเขาใจมาตงแตเรมตนแลว เพราะฉะนน ขาพเจาจะแสดงนทานเหลานนกอน แลวจงคอย พรรณนาอปทานนนภายหลง

บรรดานทานเหลานน กอนอนควรทราบการก�าหนดเปนตอนๆ เสยกอน ดงน

1. ทเรนทาน ถอยค�าทเลาเรองตงแตพระะมหาสตวไดตงปรารถนาอยางจรงจง ณ บาทมลของพระพทธเจาพระนามวาทปงกร จนถงจตจากอตภาพทเปนพระเวสสนดร แลวไปเกดในสวรรคชนดสต

๒. อวทเรนทาน ถอยค�าทเลาเรองตงแตจตจากสวรรคชน ดสต จนถงบรรลพระสพพญญตญาณทควงไมส�าหรบตรสร

๓. สนตเกนทาน มปรากฏอย ในทตางๆ ทพระองคเสดจประทบอย

พระพทธเจา1๒ :

ทเรนทาน

ในนทานเหลานน ทเรนทานมดงตอไปน

ไดยนวา ในทสด 4 อสงไขยกบอก 100,000 มหากปนบจากน ไดมนครหนงชอวา อมรวด ในนครนนมพราหมณชอสเมธอาศยอย เขามก�าเนดดทง 2 ฝาย ทงทางฝายมารดาและฝายบดา มครรภอนบรสทธนบได 7 ชวตระกล ใครจะดถกมได หาผต�าหนมไดเกยวกบ เรองชาตตระกล มรปรางด นาด นาเลอมใส มผวพรรณอนงามยง เขาไมการท�าการงานอยางอนเลย ศกษาแตศลปะของพราหมณ บดาและมารดาของเขาไดถงแกกรรมตงแตเขายงเปนหนม ตอมา อ�ามาตยผดแลทรพยสนน�าเอาบญชทรพยสนมา เปดหองคลงทเตมไปดวยทอง เงน แกวมณ และแกวมกดาเปนตน บอกใหทราบถงทรพยตลอด เจดชวตระกลวา “ขาแตกมาร ทรพยสนเทานเปนของมารดา เทานเปนของบดา เทานเปนของยาและป” แลวเรยนวา “ขอทานจงจดการทรพยนเถด”

สเมธบณฑตคดวา “บดาและปเปนตนของเราสะสมทรพยนไวแลว เมอจะไปสปรโลก กไมถอเอาทรพยเเมกหาปณะหนงตดตวไปดวย แตเราควรกระท�าเหตทจะใหถอเอาทรพยไปดวยได” แลวไดกราบทลแดพระราชา ใหตกลองปาวรองไปในพระนคร ใหทานแกมหาชนแลวออกบวชเปนดาบส เพอทจะท�าใหเรองทานสเมธน แจมแจง ควรจะกลาวสเมธกถาไวในทนดวย แตสเมธกถานมมาแลวในพทธวงศตดตอกน แตเพราะเลาเรองเปนคาถาประพนธ จงไมคอย

: 1๓สภร ทมทอง

แจมแจงสกเทาใดนก เพราะฉะนน ขาพเจาจกกลาวสเมธกถานน พรอมกบแสดงคาถาประพนธแทรกไวในระหวาง ดงตอไปน

เรองทานสเมธบณฑต

ในทสดแหง 4 อสงไขยกบอก 100,000 มหากป ไดมพระนครมชอวาอมรวด และอกชอหนงวาอมร ทอกทกไปดวยเสยง 10 อยาง ทพระผมพระภาคตรสหมายเอาในพทธวงศวา

ในทสด 4 อสงไขยกบอก 100,000 มหากป มพระนครหนงชอวาอมร เปนนครสวยงาม นาด นารนรมย อกทกไปดวยเสยง 10 อยาง สมบรณดวยขาวและน�า

บรรดาบทเหลานน ค�าวา ทสห สทเทห อววตต แปลวา อกทกไปดวยเสยง 10 อยาง ความวา อกทกไปดวยเสยงเหลานคอ (1) เสยงชาง (2) เสยงมา (3) เสยงรถ (4) เสยงกลอง (5) เสยงตะโพน (6) เสยงพณ (7) เสยงขบรอง (๘) เสยงสงข (9) เสยงกงสดาล (10) เสยงวา “เชญกน เชญขบเคยว เชญดม” ซงพระผมพระภาคทรงถอเอาเพยงบางสวนในบรรดาเสยงเหลานน จงตรสคาถานไวในพทธวงศวา

พระนครนนกกกองดวยเสยงชาง เสยงมา เสยงกลอง เสยงสงข เสยงรถ และเสยงปาวรองดวยขาวและน�าวา “เชญขบเคยว เชญดม”

พระพทธเจา14 :

แลวตรสวา

พระนครอนสมบรณดวยสวนประกอบทกประการ ม การงานทกอยางจดไวอยางด สมบรณดวยรตนะ 7 ประการ เกลอนกลนไปดวยชนทงหลายตางถนตางภาษา เจรญดวยเครองใชสอยทกอยางของมนษย เปนดจเทพนคร เปนทอาศยอยของเหลาผมบญ

ในอมรวดนคร มพราหมณชอสเมธ มทรพยสะสมไวหลายโกฏ มทรพยและขาวเปลอกมากมาย เปนผเพงมนต ทรงจ�ามนตไดมาก ถงฝงแหงคมภรเวท 3 (อรเวท ยชเวท และสามเวท) ในลกขณศาสตร (ลกษณะบรษสตรและ มหาปรสลกษณะ) ในอตหาสะ (โบราณคด) และในธรรมของพราหมณทงหลาย

ความคดของทานสเมธกอนออกบวช

ตอมาวนหนง สเมธบณฑตนนอยในทเรน ณ พนปราสาทชนบน นงขดสมาธคดวา

(1) นแนะบณฑต การถอปฏสนธในภพใหมเปนทกข การแตกดบแหงสรระในสถานททเกดแลวเกดอกกเปนทกขเชนกน และเรากมความเกดเปนธรรมดา มความแกเปนธรรมดา มความเจบปวยเปนธรรมดา มความตายเปนธรรมดา ควรทเราผเปนเชนนจะแสวงหา

: 15สภร ทมทอง

อมตะมหานพพานทไมเกด ไมแก ไมเจบ ไมตาย ไมมทกข เปนสข เยอกเยน ทางสายเดยวทพนจากภพน�าไปสพระนพพานจะตองมแนนอน

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ในครงเปนสเมธบณฑตนน เราเขาไปสทเรนนงแลว ไดคดวา ขนชอวาการเกดใหมเปนทกข การแตกดบแหงสรระกเปนทกข เรามความเกดเปนธรรมดา มความแกเปนธรรมดา มความเจบปวยเปนธรรมดา เราจกแสวงหาพระนพพานทไมแก ไมตาย เปนแดนเกษม

ทางทด เราควรผไมมความเยอใย ไมมความตองการ ละทงรางกายอนเป อยเนาน ซงเตมไปดายซากศพเปน อนมากเสยแลวด�าเนนไป ทางนนจกมอยแนนอน ทางนนเปนเหต เราจกแสวงหาทางนน เพอความหลดพนจากเครองผกคอภพ

ตอจากนนกคดยงขนไปอกอยางนวา

(2) เหมอนอยางวา ธรรมดาสขทเปนปฏปกษตอทกขมอยในโลก ฉนใด เมอความเกดมอย แมความไมเกดอนเปนปฏปกษตอความเกดนน กตองม ฉนนน และเหมอนเมอความรอนมอย แมความเยนทจะระงบความรอนนนกตองม ฉนใด แมพระนพพานทระงบไฟ มราคะเปนตนกตองม ฉนนน ธรรมทดงามไมมโทษ ทเปนปฏปกษตอ บาปธรรมอนเลวมอย ฉนใด เมอชาตอนเลวมอย แมพระนพพานคอความไมเกด เพราะท�าใหความเกดทกอยางสนไปกตองม ฉนนน

พระพทธเจา16 :

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

เมอทกขมอย ขนชอวาสขกตองม ฉนใด เมอความ เกดมอย แมความไมเกดกควรปรารถนา ฉนนน เมอความรอนมอย ความเยนกตองม ฉนใด ไฟ 3 กอง (ราคะ โทสะ และโมหะ) มอย พระนพพานกควรปรารถนา ฉนนน เมออกศลอนไมดมอย แมกศลกตองม ฉนใด ความเกดมอย แมพระนพพานคอความไมเกด กควรปรารถนา ฉนนน

ทานยงคดขออนๆ อกวา

(3) เหมอนอยางวา คนผจมอยในกองอจจาระ เหนสระใหญ ทดารดาษไปดวยดอกบว 5 สแตไกล ควรทจะแสวงหาสระนนดวย คดวา “เราจะไปทสระนนไดโดยทางไหนหนอ” การไมแสวงหาสระนน ไมไดเปนความผดของสระ แตเปนความผดของคนผนนเทานน ฉนใด เมอสระใหญคออมตมหานพพาน ซงเปนทช�าระลางมลทนคอกเลส มอย การไมแสวงหาสระนน ไมไดเปนความผดของสระใหญคออมตะมหานพพาน แตเปนความผดของคนผนนเทานน ฉนนนเหมอนกน

(4) คนผถกพวกโจรลอมไวแลว เมอทางหนมอย ถาเขาไมหนไป นนไมไดเปนความผดของทาง แตเปนความผดของคนผนนเทานน ฉนใด คนผถกกเลสหอมลอมจบไวไดแลว เมอทางอนเยอกเยนเปนทไปสพระนพพานมอย การไมแสวงหาทางนน ไมไดเปนความผดของทาง แตเปนความผดของคนผนนเทานน ฉนนนเหมอนกน

(5) คนผถกพยาธเบยดเบยน เมอหมอผรกษาความเจบปวย มอย หากไมแสวงหาหมอนนใหรกษาความเจบปวย นนไมไดเปน

: 17สภร ทมทอง

ความผดของหมอ แตเปนความผดของคนผนนเทานน ฉนใด ผใดถกพยาธคอกเลสเบยดเบยน ไมแสวงหาอาจารยผฉลาดในการระงบกเลสซงมอย นนเปนความผดของผนนเทานน ไมไดเปนความผด ของอาจารยผท�ากเลสใหพนาศ ฉนนนเหมอนกน

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

คนผตกอยในหลมอจจาระ เหนสระมน�าเตมเปยมแลว ไมไปหาสระนน ขอนนไมไดเปนความผดของสระ ฉนใด เมอสระคออมตะซงช�าระลางมลทนคอกเลสมอย เขาไมไปหาสระนน ขอนนไมไดเปนความผดของสระคออมตะ ฉนนนเหมอนกน

คนผถกพวกศตรลอมไวแลว เมอทางหนไปมอย หาก เขาไมยอมหนไป ขอนนไมไดเปนความผดของทาง ฉนใด คนทถกกเลสกลมรม เมอทางปลอดภยมอย ไมยอมแสวงหา ทางนน ขอนนไมไดเปนความผดของทางทปลอดภยนน ฉนนนเหมอนกน

คนผเจบปวย เมอหมอรกษาโรคมอย ไมยอมใหรกษาความเจบปวยนน ขอนนไมไดเปนความผดของหมอนน ฉนใด คนผมทกข ถกความเจบปวยคอกเลสเบยดเบยนแลว ไมแสวงหาอาจารยผบอกทางหลดพน ขอนนไมไดเปนความผดของอาจารย ฉนนนเหมอนกน

พระพทธเจา18 :

ทานยงคดขออนๆ อกวา

(6) คนผชอบแตงตว ควรทงซากศพทคลองไวทคอแลว จงไปอยางมความสข ฉนใด แมตวเรากควรทงกายอนเปอยเนานแลว เปนผไมมความอาลยเขาไปสนพพานนคร ฉนนน

(7) ชายหญงทงหลาย ถายอจจาระและปสสาวะลงบนพนท อนสกปรกแลว ยอมไมเกบอจจาระและปสสาวะนนใสพกหรอเอา ชายผาหอไป ตางรงเกยจ ไมมความอาลยเลย ทงแลว เดนไปเสย ฉนใด แมตวเรากควรจะเปนผไมมความอาลย ทงรางกายอนเปอยเนา นเสย เขาไปสนพพานนครอนเปนอมตะ ฉนนน

(๘) นายเรอทงหลายเปนผไมมความอาลย ทงเรอล�าเกาคร�าครา ไป ฉนใด แมตวเรากจะละรางกายน ซงเปนทไหลออกของสงไมสะอาดโดยทางปากแผลทง 9 (ตา 2 ห 2 จมก 2 ปาก 1 ทวารหนก 1 ทวารเบา 1) เปนผไมมความอาลยเขาไปสนพพานนคร ฉนนน

(9) คนผถอรตนะนานาชนดเดนทางไปพรอมกบพวกโจร ละทงพวกโจรเหลานนเสย เพราะกลวจะสญเสยรตนะของตน แลวเลอกเดนทางทปลอดภย ฉนใด รางกายแมนเปนเชนกบโจรปลนรตนะ ถาเราจกกอตณหาขนในรางกายน รตนะคออรยมรรคและกศลธรรมกจะสญเสยไป เพราะฉะนน ควรทเราจะละทงรางกายอนเชนกบโจรนเสย แลวเขาไปสนพพานนคร ฉนนน

: 19สภร ทมทอง

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

คนวยรนทงซากศพ ทนาเกลยดซงผกไวทคอแลว ไปอยอยางสขเสร ตามล�าพงตนได ฉนใด บคคลกควรละทงรางกายอนเปอยเนาน ทเปนกองซากศพนานาชนด เปนผไมมความอาลย ไมมความตองการ แลวด�ารงชวตไป ฉนนน

ชายหญงทงหลายถายอจจาระลงในทถายอจจาระแลว เปนผไมมความอาลย ไมมความตองการ ทงแลวไปเลย ฉนใด เราควรจะละทงรางกายทเตมไปดวยซากศพนานาชนดนแลวไป เหมอนคนถายอจจาระแลวละทงสวมไป ฉะนน

เจาของทงเรอทเกาคร�าคราผพง น�าสามารถรวเขาได เปนผไมมความอาลย ไมมความตองการ แลวหลกไป ฉนใด เรากจกละทงรางกายนทมชอง 9 ชอง ทมของไมสะอาดไหลออกเปนนตย เหมอนเจาของทงเรอเกาไป ฉะนน

คนผถอหอทรพยสนไปพรอมกบพวกโจร เหนภยทจะเกดจากการชงทรพยสน จงละทงพวกโจรแลวหลกไปเสย ฉนใด รางกายนเปรยบเสมอนมหาโจร เรากจกละทงรางกายนแลวหลกไป เพราะกลวการปลนกศล ฉนนนเหมอนกน

พระพทธเจา๒0 :

ทานสเมธบณฑตออกบวช

ทานสเมธบณฑตครนคดเนอความประกอบดวยเนกขมมะน ดวยอปมาตางๆ อยางนแลว สละกองแหงโภคสมบตนบไมถวนในเรอนของตน แกชนทงหลายมคนก�าพราและคนเดนทางไกลเปนตนตามนยทไดกลาวมาแลว ถวายมหาทาน ละวตถกามและกเลสกามแลว ออกจากอมรนครคนเดยวเทานน อาศยภเขาชอธมมกะในปาหมพานต สรางอาศรม เนรมตบรรณศาลาและทจงกรม ขนดวย ก�าลงแหงบญของตน เพอจะเวนโทษแหงนวรณ 5 แลวน�ามาซง ก�าลงคออภญญาทประกอบดวยเหตอนเปนคณ ๘ ประการ ตามท ทานกลาวไวโดยนยเปนตนวา “เมอจตมนแลวอยางน” จงทงผาสาฎกทมโทษ 9 ประการไวในอาศรมนน นงหมผาเปลอกไมทมคณ 12 ประการบวชเปนฤาษ

ทานสเมธเมอบวชแลวอยางนแลว กละบรรณศาลานนซงม โทษ ๘ ประการ เขาไปอยโคนตนไมซงมคณ 10 ประการ ละธญชาต ทงปวงหนมาบรโภคผลไมทหลนจากตน เรมตงความเพยรโดยการ นง การยนและการจงกรม ภายใน 7 วนเทานนกไดสมาบต 8 อภญญา 5 ทานไดบรรลก�าลงแหงอภญญาตามทปรารถนาไวนน ดวยประการฉะน

: ๒1สภร ทมทอง

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

เราครนคดดงทกลาวมานแลว ไดใหทรพยนนไดหลายรอยโกฏ แกคนยากจนอนาถา แลวเขาไปสปาหมพานต ในทไมไกลแหงปาหมพานตมภเขาชอธมมกะ เราสรางอาศรมอยางดไว เนรมตบรรณศาลาไวอยางด เนรมตทจงกรมซงเวนจากโทษ 5 ประการไวใกลอาศรมนน เราไดก�าลงอภญญาประกอบดวยคณ ๘ ประการ

เราเลกใชผาสาฎกทมโทษ 9 ประการ หนมานงผาเปลอกไมทมคณ 12 ประการ เราละบรรณศาลาทม โทษ ๘ ประการ เขาไปสโคนไมทมคณ 10 ประการ เราละขาวทหวานและปลกทงหมด หนมาบรโภคผลไมหลนเอง ทประกอบดวยคณเปนอเนกประการ

เราเรมตงความเพยรในทนง ทยนและทจงกรมใกลอาศรมนน ภายใน 7 วนกไดบรรลก�าลงแหงอภญญา ...

พระพทธเจา๒๒ :

พระทปงกรพทธเจาอบตขน

เมอทานสเมธดาบสบรรลก�าลงแหงอภญญาอยางนแลว ไดท�าเวลาลวงใหไปดวยสขอนเกดจากสมาบต พระศาสดาทรงพระนามวาทปงกรเสดจอบตขนแลวในโลก ในตอนพระองคทปฏสนธ ประสต ตรสรและทรงแสดงพระธรรมจกร หนงหมนโลกธาตทงสนหวนไหวสนสะเทอนรองลนไปหมด บพพนมต 32 ประการกปรากฏขน สเมธบณฑตท�าเวลาใหลวงไปดวยสขอนเกดแตสมาบต ไมไดยนเสยงนนและไมไดเหนนมตเหลานนเลย

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

เมอเราบรรลความส�าเรจอภญญา 5 เปนผมความช�านาญคลองแคลวในศาสนาของดาบสอยางน พระโลกนายกชนเจาทรงพระนามวาทปงกรเสดจอบตขนแลว เราเอบอมอย ดวยความยนดในณาน ไมไดเหนนมตใน ฐานะทง 4 คอกาลทพระองค (1) ทรงปฏสนธ (2) ประสต (3) ตรสร และ (4) แสดงพระธรรมจกร

ในกาลนนพระทปงกรทศพล ทรงมพระขณาสพ 400,000 รปแวดลอมแลว เสดจไปรมมนครตามล�าดบ ครนถงแลวประทบ ณ สทสสนมหาวหาร ชาวรมมนครพอไดฟงวา “ไดทราบวา พระทปงกร พทธเจาผ เปนใหญกวาสมณะ ทรงบรรลพระสมโพธญาณอนยอดยงแลว ทรงแสดงพระธรรมจกรอนเลศ เสดจโดยล�าดบถงรมมนครของพวกเราแลวประทบอยทสทสสนมหาวหาร” ตางพากนถอเภสช

: ๒๓สภร ทมทอง

มเนยใสและเนยขนเปนตน รวมทงผาเครองนงหม ถอของหอมและดอกไมเปนตนในมอ หลงไหลตดตามกนเขาไปหาพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ เขาไปสกการะกราบไหวบชาดวยของหอมและดอกไมเปนตน แลวนง ณ สถานทสมควรขางหนง ฟงพระธรรมเทศนาจบแลว ไดทลนมนตพระผมพระภาคเพอรบภตตาหารในวนรงขน จากนนจงพากนลกจากทนงกลบไป

ในวนร งขน ชาวรมมนครตางชวยกนตระเตรยมมหาทาน ประดบประดานคร ตกแตงทางซงเปนทเสดจมาของพระทศพล ใน ทมน�าเซาะกเอาดนถม ท�าพนทดนใหราบเรยบ โรยทรายทมสดง แผนเงน โปรยขาวตอกและดอกไมทงหลาย ปกธงและธงแผนผาพรอมกบผาทยอมดวยสตางๆ ตงตนกลวยและหมอน�าทเตมเรยงรายเปนแถว

พระพทธเจา๒4 :

ทานสเมธดาบสตกแตงทางถวาย

ในตอนนน ทานสเมธดาบสเหาะจากอาศรมของตน มาทางอากาศเบองบนของพวกมนษยเหลานน เหนพวกเขาตางราเรงยนดกนคดวา “มเหตอะไรกนหนอ” จงลงจากอากาศยน ณ สถานททสมควรขางหนง ถามพวกเขาวา “ทานผเจรญ พวกทานประดบตกแตงทางนเพอใครกน”

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

พวกมนษยตางมใจยนด นมนตพระตถาคตในเขต แดนปจจนตประเทศแลว พากนช�าระสะสางทางเสดจด�าเนนมาของพระองค ในสมยนน เราออกจากอาศรมของตน สะบดจวรเปลอกไมแลวเหาะไปทางอากาศ

เราเหนชนซงตางกเกดโสมนส ยนดราเรงเบกบาน จงลงจากทองฟาถามพวกมนษยในขณะนนนนเองวา “มหาชนตางยนดราเรงเบกบาน เกดโสมนสก�าลงแผวถางทาง มหาชนแผวถางทางเพอใครกน”

พวกมนษยเรยนวา “ขาแตทานสเมธผเจรญ ทานไมทราบหรอวาพระทปงกรทศพลสมมาสมพทธเจา ทรงบรรลพระสมโพธญาณแลว ทรงแสดงพระธรรมจกรอนประเสรฐ เสดจโดยล�าดบมาถงนครของพวกเราแลว ทรงพ�านกทสทสสนมหาวหาร พวกเรานมนตพระผมพระภาคพระองคนนมา จงตกแตงทางนซงจะเปนทางเสดจมาของพระองค”

: ๒5สภร ทมทอง

ทานสเมธดาบสคดวา “แมเพยงค�าประกาศวา พทโธ กหาไดยากในโลก จะกลาวไปไยถงการอบตขนแหงพระพทธเจาเลา แมเรา กควรจะรวมกบมนษยเหลานนตกแตงทางเพอพระทศพลดวย” ทานจงกลาวกะพวกมนษยเหลานนวา “ทานผเจรญ ถาพวกทานตกแตงทางนเพอพระพทธเจา ขอจงใหสถานทสวนหนงแกขาพเจา แมขาพเจากจะตกแตงทางเพอพระทศพลพรอมกบพวกทาน” พวกชาวเมองรบวา “สาธ” ตางร วาทานสเมธดาบสมฤทธ จงก�าหนด แบงสถานทซงมน�าเซาะมอบใหดวยค�าวา “ขอทานจงตกแตงสถานทตรงนเถด” ทานสเมธดาบสยดเอาปตซงมพระพทธเจาเปนอารมณ คดวา “เราสามารถจะตกแตงสถานทตรงนดวยฤทธได แตเมอเราตกแตงเชนนใจกจะไมยนดนก วนนเราควรจะกระท�าการขวนขวายดวยกาย” จงขนดนมาเทลงในสถานทนน

พระพทธเจา๒8 :

พระทปงกรพทธเจาเสดจมา

เมอสถานทตรงนนยงตกแตงไมเสรจ ตอนทเหลาเทวดาบชา อยดวยของหอมและดอกไมทพย เครองดนตรทพยสงคตทพยบรรเลงเปนไปอย เหลามนษยบชาอยดวยของหอมดอกไมเปนตนและเครองดนตร พระทปงกรทศพลมพระขณาสพผไดอภญญา 6 มอานภาพมาก 400,000 รปแวดลอม ทรงเสดจเยองกรายบนพนมโนสลา ดวยพระพทธลลาอนไมสามารถจะหาอปมาเปรยบเทยบได เสดจด�าเนนสทางทตกแตงประดบประดาแลวนนประดจราชสห

ทานสเมธดาบสลมตาขนมองดพระกายของพระทศพล ผเสดจ ด�าเนนมาตามทางทตกแตงแลว ซงถงความเลศดวยพระรปโฉม ประดบดวยพระมหาปรสลกษณะ 32 ประการ ฉาบดวยพระอนพยญชนะ ๘0 ประการ ลอมดวยแสงสวาง 1 วา เปลงพระพทธรศมหนาทบ 6 สออกมา ดประหนงสายฟาหลายสายบนพนทองฟาทมสดจแกวมณ ฉายแสงแปลบปลาบอยไปมาและเปนคๆ กน ทานจงคดวา “วนนเราควรกระท�าการบรจาคชวตแดพระทศพล ขอพระผม พระภาคอยาไดทรงเหยยบทตมเลย แตจงทรงเหยยบหลงของเราเสดจไป พรอมกบพระขณาสพ 400,000 รป เหมอนทรงเหยยบสะพานแกวมณเถด การทพระองคทรงกระท�าเชนนน จกเปนไปเพอประโยชนสขแกเราตลอดกาลนาน” แลวจงแกผมออก ลาดหนงเสอ ชฎาและจวรเปลอกไมวางลงบนตมซงมสด�า นอนลงดานบนตม เหมอนสะพานแผนแกวมณ

: ๒9สภร ทมทอง

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

พวกมนษยเหลานนถกเราถามแลวตอบวา พระทปงกร พทธเจา ผยอดเยยม ผทรงชนะมาร 5 ผเปนโลกนายก เสดจอบตขนแลวในโลก พวกเราแผวถางหนทางเพอพระองค

ปตเกดขนแลวแกเราทนทเพราะไดฟงค�าวา “พทโธ” เราเมอกลาวอยวา “พทโธ พทโธ” กรสกโสมนส

เรายนอยในทนน ยนดมใจปลาบปลมปตคดวา “เราจะปลกพชคอกศลทงหลายไว ในบญเขตคอพระทปงกรพทธเจาพระองคน ขอขณะอยาไดลวงเลยเราไปเลย” จงกลาววา “ถาพวกทานจะตกแตงทางเพอพระพทธเจา กจงใหสถานทแหงหนงแกขาพเจา แมขาพเจากจะตกแตงทาง”

พวกเขาไดใหสถานทแกเราเพอจะแผวถางทาง เราคดอยวา “พทโธ พทโธ” ไปพลางแผวถางทางไปพลาง

เมอสถานทของเรายงท�าไมเสรจ พระชนเจามหามนทปงกรพรอมดวยพระขณาสพ 400,000 รป ลวนไดอภญญา 6 ผคงทปราศจากมลทน เสดจด�าเนนมาทางนน

การรบเสดจกด�าเนนไป กลองมากมายบรรเลงขน เหลามนษยและเทวดาตางราเรงเบกบาน พากนแซซองสาธการ

พระพทธเจา๓0 :

เหลาเทวดาเหนพวกมนษย และแมเหลามนษยกเหนเทวดา แมเทวดาและมนษยทงสองพวกนน ตางประณมอญชลไวเหนอศรษะเดนตามพระตถาคตเจาไป

พวกเทวดากบรรเลงดนตรทพย พวกมนษยกบรรเลงดนตรมนษย เทวดาและมนษยทงสองพวกนน กบรรเลงตามเสดจพระตถาคตเจาไป

เหลาเทวดาทเหาะมาทางอากาศ กโปรยดอกมณฑารพ ดอกปทม ดอกปารฉตตกะอนเปนทพย จณณแหงจนทนและของหอมทเลศอนเปนทพยไปทวทกทศ

เหลามนษยทไปบนแผนดนกชดอกจ�าปา ดอกสน ดอกกระทม ดอกกากะทง ดอกบนนาค และดอกเกดไปทวทกทศ

เราสยายผมทเกลยวไวผมออก ปลาดผาเปลอกไมและหนงเสอลงบนตม ในสถานททเขาใหเราแตกแตงนนแลวนอนคว�าหนา

เราคดวา “ขอพระพทธเจาพรอมดวยเหลาพระขณาสพ ผเปนศษยจงทรงเหยยบเราเสดจไป อยาไดเหยยบโคลนตมเลย การทพระองคไมทรงเหยยบโคลนตมนน จะเปนไปเพอประโยชนแกเรา”

: ๓1สภร ทมทอง

ปรารถนาเปนพระพทธเจา

ทานสเมธดาบสนนนอนบนหลงตมนนแหละ ลมตามองดเหนพระพทธสรของพระทปงกรทศพลคดวา “ถาเราปรารถนาไซร กจะเผากเลสทงปวงหมดแลวเปนพระสงฆนวกะเขาไปสรมมนครได แตเราไมมกจดวยการเผากเลสแลวบรรลนพพานโดยทใครไมร จก ถากระไร เราพงเปนดงพระทปงกรทศพล บรรลพระสมโพธญาณอน ยอดเยยมแลว ขนสธรรมนาวาคออรยมรรคมองค 8 ยงมหาชนใหขามสงสารสาครไดแลวจงปรนพพานในภายหลง ขอนเปนการสมควรแกเรา” ตอจากนน จงประมวลธรรม ๘ ประการ นอนลงท�าความปรารถนาอนยงใหญเพอความเปนพระพทธเจา

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

เมอเรานอนบนแผนดน ใจกไดคดอยางนวา “วนนหากเราปรารถนา กพงเผากเลสทงหลายของเราได

จะมประโยชนอะไรแกเรา ดวยการท�าใหแจงธรรมในส�านกพระพทธเจาพระองคน โดยทไมมใครรจก เราจกบรรลพระสพพญญตญาณแลว เปนพระพทธเจา ในโลกพรอมทงเทวโลก

จะมประโยชนอะไรแกเรา ดวยการทบรษรเรยวแรงก�าลงของตนอย ขามฝงไปคนเดยว เราบรรลพระสพพญ-ญตญาณแลว จกยงหมมนษยพรอมทงเทวดาใหขามฝง

พระพทธเจา๓๒ :

ดวยการกระท�าอนวเศษยงของเรา คอการสละชวตเพอพระพทธเจา ทเรากระท�าแลวในพระพทธเจาผเปนบรษทสงสด เราบรรลพระสพพญญตญาณแลว จะยง เหลาชนจ�านวนมากใหขามฝง

เราตดกระแสสงสาร ท�าลายภพทง 3 (กามภพ รปภพ และอรปภพ) แลว ขนสธรรมนาวาคออรยมรรคมองค ๘ จกยงมนษยพรอมทงเทวดาใหขามขนฝง”

การประมวลธรรม ๘

กเมอบคคลปรารถนาความเปนพระพทธเจาอย

ความปรารถนาทยงใหญจะส�าเรจได เพราะการประมวลธรรม ๘ ประการ คอ (1) ความเปนมนษย (2) ความถงพรอมดวยเพศ (3) สมบรณดวยเหต (4) การ เหนพระศาสดา (5) การบรรพชา (6) ความสมบรณดวยคณ (7) การกระท�ายงใหญ (๘) ความพอใจ

1. ความเปนมนษย จรงอย เมอบคคลด�ารงอย ในภาวะแหงความเปนมนษยเทานน ปรารถนาความเปนพระพทธเจา ความปรารถนายอมส�าเรจ ความปรารถนาของนาค ครฑ เทวดา หรอทาวสกกะยอมไมส�าเรจ

: ๓๓สภร ทมทอง

2. ความถงพรอมดวยเพศ แมในภาวะแหงความเปนมนษย เมอเขาด�ารงอยในเพศบรษเทานน ความปรารถนาจงจะส�าเรจ ความปรารถนาของหญง หรอบณเฑาะก (กระเทย) และอภโตพยญชนกะ (คนสองเพศ) ยอมไมส�าเรจ

3. สมบรณดวยเหต แมส�าหรบบรษ ความปรารถนาของ ผสมบรณดวยเหต ทจะบรรลพระอรหตตแมในอตภาพนนเทานน จงจะส�าเรจได นอกจากนยอมไมส�าเรจ

4. การเหนพระศาสดา แมส�าหรบผทสมบรณดวยเหต เมอ ปรารถนาในส�านกของพระพทธเจาผ ยงทรงพระชนมอย เทานน ความปรารถนาจงจะส�าเรจ หากพระพทธเจาปรนพพานแลว ความปรารถนาในทใกลเจดยหรอทโคนตนโพธยอมไมส�าเรจ

5. การบรรพชา แมเมอปรารถนาในส�านกของพระพทธเจา ความปรารถนาของผทด�ารงอยในเพศบรรพชาเทานนจงจะส�าเรจ ผทด�ารงอยในเพศคฤหสถยอมไมส�าเรจ

6. ความสมบรณดวยคณ แมผเปนบรรพชต ความปรารถนาของผทไดอภญญา 5 และสมาบต ๘ เทานนจงจะส�าเรจ ผทเวนจากคณสมบตนยอมไมส�าเรจ

7. การกระท�ายงใหญ แมผทสมบรณดวยคณแลวกตาม ความปรารถนาของผถงพรอมดวยการกระท�าทวเศษยง คอ ไดบรจาค ชวตของตนแดพระพทธเจาทงหลายเทานน จงจะส�าเรจ ความปรารถนาของคนนอกนยอมไมส�าเรจ

พระพทธเจา๓4 :

๘. ความพอใจ แมผ ทจะสมบรณดวยการกระท�าทวเศษ ยงแลว ยงจะตองมฉนทะอตสาหะความพยายามและการแสวงหา อนยงใหญ เพอประโยชนแกธรรมทกระท�าใหเปนพระพทธเจา ความปรารถนาจงจะส�าเรจ คนอนนอกจากนยอมไมส�าเรจ

ในธรรมสโมธานเหลานน ขอท ๘ ความพอใจตองยงใหญนน มอปมาดงตอไปน

ถาหากมขอก�าหนดส�าหรบผจะบรรลถงความเปนพระพทธเจา ดงนวา

(1) ผ ใดสามารถใชก�าลงแขนของตน วายขามหวงจกรวาลทงสน ทมน�าเตมทวทงหมดจนถงฝงได ผนนจงจะบรรลความเปนพระพทธเจา

(2) ผใดเดนสามารถเดนเทาเหยยบย�าหวงแหงจกรวาลทงสน ทปกคลมดวยกอไผจนถงฝงได ผนนจงจะบรรลความเปนพระพทธเจา

(3) ผ ใดปกดาบทงหลายลงเตมหวงจกรวาล แลวสามารถ เดนเทาเหยยบสถานทซงเตมดวยดาบไปจนถงฝ งได ผ นนจงจะ บรรลความเปนพระพทธเจา

(4) ผ ใดสามารถเดนเทาย�าหวงจกรวาลทงสน ซงเตมดวย ถานเพลงอนปราศจากเปลวไปจนถงฝงได ผนนจงจะไดบรรลความเปนพระพทธเจา

: ๓5สภร ทมทอง

ผใดไมมความเหนวา “ขอก�าหนดเหลานนแมขอหนงท�าไดยาก” คดแตวา “เราจกขามไปถงฝงขางได” ผนนเปนผประกอบดวยฉนทะอตสาหะ ความพยายามและการแสวงหาอนยงใหญ ความปรารถนาของเขายอมส�าเรจ คนนอกจากนยอมไมส�าเรจ เพราะเหตดงทกลาวมาขางตนนน ทานสเมธดาบสประมวลธรรมทง ๘ ประการเหลานไดแลว จงไดนอนลงท�าความปรารถนาอยางยงใหญเพอความเปนพระพทธเจา

พระทปงกรพทธเจาทรงพยากรณ

ฝายพระผมพระภาคทรงพระนามวาทปงกรเสดจมาแลว ประทบ ยนใกลศรษะของทานสเมธดาบส ทรงลมพระเนตรทง 2 อนสมบรณดวยความผองใสมวรรณะ 5 ประหนงวาเปดสหบญชรแกวมณ ทอดพระเนตรเหนทานสเมธดาบสนอนบนตม ทรงด�ารวา “ดาบสนนอนกระท�าความปรารถนาอยางยงใหญ เพอความเปนพระพทธเจา ความปรารถนาของเขาจกส�าเรจหรอไมหนอ” ทรงสงพระอนาคตงส ญาณใครครวญด ทรงทราบวา “นบจากนอก 4 อสงไขยกบอก 100,000 มหากป ดาบสนจกไดเปนพระพทธเจานามวาโคตมะ”

พระองคประทบยนอยนนแหละ ทรงพยากรณในทามกลางบรษทวา “เธอทงหลายเหนดาบสผมตบะยอดเยยมน ซงนอนอย บนหลงตมหรอไม” ภกษทงหลายกราบทลวา “เหนแลว พระเจาขา”

พระพทธเจา๓6 :

พระทปงกรพทธเจาตรสวา “ดาบสนนอนกระท�าความปรารถนา ยงใหญ เพอความเปนพระพทธเจาแลว ความปรารถนาของเขาจกส�าเรจ นบจากนอก 4 อสงไขยกบอก 100,000 มหากป ดาบสน จกไดเปนพระพทธเจานามวาโคตมะ กในอตภาพนนของเธอ พระนครนามวากบลพสดเปนทอย อาศย พระเทวทรงพระนามวา มายาเปนพระมารดา พระราชาทรงพระนามวาสทโธทนะเปน พระราชบดา พระเถระชออปตสสะเปนอครสาวกองคท 1 พระเถระชอโกลตะเปนอครสาวกองคท 2 พทธอปฏฐากชอพระอานนท พระเถรชอเขมาเปนอครสาวกาองคท 1 พระเถรชออบลวรรณาเปน อครสาวกาองคท 2 เธอมญาณแกกลาแลว ออกมหาภเนษกรมณ ตงความเพยรอยางใหญ รบขาวปายาสทโคนตนไทร เสวยทฝ ง เเมน�าเนรญชรา ขนส ควงไมเปนทตรสร แลวจกตรสร ทโคนตน อสสตถะ”

เพราะเหตนน พระผพระภาคจงตรสวา

พระพทธเจาทรงพระนามวาทปงกร ผทรงรจกโลกโดยประการทงปวง ผควรรบทกขณาทาน ประทบยนใกลศรษะเรา ไดตรสพระด�ารสนวา “พวกทานจงดชฎลดาบสผมตบะสงน เธอจกไดเปนพระพทธเจาในโลกในกปทนบ ไมถวนแตกปน

: ๓7สภร ทมทอง

พระตถาคตเจาออกจากนครกบลพสด อนนารนรมย ตงความเพยร กระท�าทกกรกรยา

พระตถาคตเจานงทโคนตนอชปาลนโครธ ทรงรบ ขาวปายาสในทนนแลว ไปยงรมฝงแมน�าเนรญชรา

พระชนเจาพระองคนนเสวยขาวปายาส ทรมฝงแมน�าเนรญชรา แลวเสดจไปโคนตนไมส�าหรบตรสร ตามทางทเขาจดแตงไวดแลว ตอจากนนพระสมพทธเจาผมพระยศใหญ ไมมใครยงกวา ทรงกระท�าประทกษณควงไมเปนทตรสรแลว จกตรสรทโคนตนอสสตถะ

พระมารดาผเปนชนนของเธอมนามวามายา พระบดา มนามวาสทโธทนะ เธอนจกมนามวาโคตมะ พระโกลตะและอปตสสะ ผหาอาสวะมได ปราศจากราคะแกว มจตอนสงบตงมน เปนอครสาวก อปฏฐากชอพระอานนท จกอปฏฐากพระชนเจานน พระนางเขมาและพระนาง อบลวรรณา ผหาอาสวะมได ปราศจากราคะแลว มจต สงบตงมน เปนอครสาวกา ตนไมเปนทตรสรของพระผมพระภาคพระองคนนเรยกวาอสสตถะ”

พระพทธเจา๓8 :

นมตบอกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

ทานสเมธดาบสไดฟงพระด�ารสพยากรณนนแลว บงเกดความโสมนสวา “ไดทราบวาความปรารถนาของเราจกส�าเรจ” มหาชนไดฟงพระด�ารสของพระทปงกรทศพลแลว ตางพากนราเรงยนดวา “ไดทราบวา สเมธดาบสเปนพชแหงพระพทธเจา เปนหนอแหงพระพทธเจา” และมหาชนเหลานนกไดมความคดอยางนวา “ธรรมดาคนเมอจะขามแมน�า ไมสามารถขามโดยทาโดยตรงได กยอมขาม โดยทาขางใต ฉนใด แมพวกเรากฉนนนเหมอนกน เมอไมไดมรรค และผลในพระศาสนาของพระทปงกรทศพล ในกาลใด ในอนาคต ทานจกเปนพระพทธเจา ในกาลนน พวกเราพงสามารถกระท�าใหแจงซงมรรคและผลในทตอหนาของทาน” แลวพากนตงความปรารถนาไว

พระทปงกรทศพลทรงสรรเสรญพระโพธสตว ทรงบชาดวยดอกไม ๘ ก�ามอ จากนนทรงกระท�าประทกษณแลวเสดจหลกไป แมพระขณาสพ 400,000 รปตางกพากนบชาพระโพธสตว ดวย ของหอมและพวงดอกไม กระท�าประทกษณแลวหลกไป เทวดาและมนษยทงหลายกไดบชาอยางนนเหมอนกน ไหวแลวพากนหลกไป

ในเวลาทคนทงปวงหลกไปแลว พระโพธสตวลกขนจากทนอนคดวา “เราจกตรวจตราดบารมทงหลาย” จงนงขดสมาธบนกองดอกไม เมอพระโพธสตวนงอยางนแลว เทวดาใน 10,000 จกรวาลทงสนไดใหสาธการกลาววา “ขาแตพระผเปนเจาสเมธดาบส ในเวลาทพระโบราณกโพธสตวทงหลายนงขดสมาธดวยคดวา เราจกตรวจตราดบารมทงหลาย บพพนมตเหลาใดเคยปรากฏ บพพนมตเหลา

: ๓9สภร ทมทอง

นนแมทงหมดกปรากฏแลวในวนน ทานจกเปนพระพทธเจาโดย ไมตองสงสย พวกเรายอมรเหตขอนวา นมตเหลานปรากฏแกผใด ผนนจะเปนพระพทธเจาแนนอน ทานจงประคองความเพยรของตน ใหมนเถด” แลวไดพากนกลาวสรรเสรญพระโพธสตว ดวยค�าสรรเสรญนานาประการ

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

มนษยและเทวดาทงหลายไดฟงพระด�ารสพยากรณน ของพระพทธเจาผ ไมมผ เสมอ ผ ทรงแสวงหาคณใหญ ตางพากนยนดวา “ดาบสนเปนพชของพระพทธเจา” เสยงโหรองดงลนไป 10,000 โลกธาตพรอมกบเหลาเทวดา ตางปรบมอราเรงประณมอญชลนมสการ

พวกเขากลาววา “ถาพวกเราพลาดจากพระศาสนาของพระโลกนาถพระองคน ในอนาคตกาลอนยาวไกล กจกอย เฉพาะหนาทานผ น คนทงหลายผ ข ามฝ งน�า พลาดทาทตงอยเฉพาะหนา กจะยดเอาทาขางใต ขามแมน�าใหญตอไปได ฉนใด แมพวกเราทงหมดกฉนนนเหมอนกน ถาพนพระชนเจาพระองคนไป กจกอยเฉพาะหนาทานผนในอนาคตกาลอนยาวไกล”

พระพทธเจาทรงพระนามวาทปงกร ผทรงรโลกอยางแจมแจงทกประการ ผควรรบทกขณาทาน ทรงพยากรณสงทเราเจรญแลว จงทรงยกพระบาทเบองขวาเสดจไป เหลาพระสาวกผเปนบตรของพระชนเจาทมอย ในทนน

พระพทธเจา40 :

ทงหมด ไดกระท�าประทกษณเรา มนษย นาคและคนธรรพ ตางกกราบไหวแลวหลกไป

เมอพระโลกนายกพรอมดวยพระสงฆ ลวงทศนวสยของเราแลว เรามใจราเรงยนดลกขนจากตมทตนนอน แลว ครงนน เราเปนผมความสขดวยความสข บนเทงใจ ดวยความปราโมทย ทวมทนซาบซานดวยปต นงขด สมาธอย

เมอเรานงขดสมาธแลวคดอยางนว า “เราเปนผ ช�านาญคลองแคลวในฌาน ถงความเตมเปยมในอภญญาแลว ใน 10,000 โลกธาต เหลาฤๅษทจะเสมอกบเราไมม เราไมมใครเสมอในอทธธรรม” เราไดโสมนสเชนน

ในการนงขดสมาธของเรา มหาพรหมทงหลายทอาศยอย ใน 10,000 โลกธาต ตางเปลงเสยงบรรลอลนวา “ทานจกเปนพระพทธเจาแนนอน นมตเหลาใดเคยปรากฏในการนงขดสมาธ ของพระโพธสตวทงหลายในกาลกอน นมตเหลานนกปรากฏแลวในวนน

ความหนาวกเหอดหาย ความรอนกระงบไปแลวในกาลกอน (ในกาลทพระนยตโพธสตวทงหลายองคกอนๆ นงขดสมาธ) การเหอดหายของความหนาว และการระงบไปของความรอนนกปรากฏแลวในวนน (ในคราวททานสเมธดาบสนงขดสมาธ) ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

: 41สภร ทมทอง

10,000 โลกธาตกปราศจากเสยง ไมมความวนวายแลวในกาลกอน การทโลกธาตปราศจากเสยง ไมมความวนวายนกปรากฏแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

พายใหญกไมพด แมน�าทงหลายกไมไหลแลวในกาลกอน การทพายไมพดและน�าไมไหลนกปรากฏแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

ดอกไมทงหลายทเกดบนบก และดอกไมทงหลายทเกดในน�า ทงหมดบานแลวแกพระโพธสตวในกาลกอน ดอกไมเหลานนทงหมดกบานแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

เถาวลยและตนไมมผลแลวในกาลกอน เถาวลยและตนไมตางกออกผลแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

รตนะทงหลายทอยในอากาศและอยบนพนดน สองแสงแลวในกาลกอน รตนะแมเหลานนกสองแสงแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

ดนตร 5 อยางทงของมนษยและของเทวดา ตางบรรเลงขนแลวในกาลกอน แมทงสองอยางนนกรองบนลอขนแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

พระพทธเจา4๒ :

ทองฟามดอกไมตางอนสวยงาม ไดตกลงแลวในกาลกอน ดอกไมเหลานนกตกลงมาแลวในวนน ทานจกได เปนพระพทธเจาแนนอน

มหาสมทรกมวนตวลง 10,000 โลกธาตกหวนไหวแลวในกาลกอน แมทง 2 อยางนนกดงลนแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

ในเหลานรกหลายหมนขม ไฟสงบแลวในกาลกอน ไฟเหลานนกสงบแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

พระอาทตยกปราศจากเมฆหมอก ดาวฤกษทงปวง เคยมองเหนไดในกาลกอน แมการมองเหนดาวฤกษนกปรากฏแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

น�าพงทะลขนแลวจากแผนดน ในทไมมอะไรปดกน ในกาลกอน น�านนกพงขนแลวจากแผนดนในวนน ทาน จกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

หม ดาวทงหมดสวางไสว ดาวฤกษกสวางไสวทวทองฟาแลวในกาลกอน พระจนทรประกอบดวยวสาขฤกษในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

สตวทอาศยอยในโพรง อาศยอยในแองน�า ตางออกจาก ทอยของตนแลวในกาลกอน แมสตวเหลานกออกจากทอยอาศยแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

: 4๓สภร ทมทอง

ความกระสนไมมแกสตวทงหลาย พวกเขาเปนผ สนโดษแลวในกาลกอน สตวแมเหลานนทงหมดกเปน ผสนโดษแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

โรคทงหลายสงบระงบ ความหวหมดไปแลวในกาลกอน การทโรคสงบและความหวหมดไปนกปรากฏแลว ในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

กามราคะเบาบาง โทสะและโมหะกพนาศแลวใน กาลกอน กเลสเหลานนทงปวงกปราศไปแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

ภยไมมแลวในกาลกอน แมการไมมภยนนกปรากฏแลวในวนน พวกเรายอมร ดวยเหตนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

ธลไมฟงขนเบองบนแลวในกาลกอน แมการไมฟงขนของธลนนกปรากฏแลววนน พวกเรายอมรดวยเหตนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

กลนเหมนกปราศไป มแตกลนทพยฟงไปทวแลวในกาลกอน แมกลนนนกฟงไปแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

เหลาเทวดาทงสนเวนอรปพรหมปรากฏแลวในกาลกอน เทวดาแมเหลานนทงหมดกมองเหนกนแลววนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

พระพทธเจา44 :

นรกมประมาณเพยงใด นรกทงหมดนนกเหนไดแลวในกาลกอน แมนรกเหลานนกปรากฏแลวในวนน ทาน จกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

ฝาผนง บานประต แผนหน ไมเปนเครองกดขวาง แลวในกาลกอน แมสงเหลานนกกลายอากาศแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

การจตและการปฏสนธไมม ในขณะทพระโพธสตว ทงหลาย นงขดสมาธในกาลกอน นมตเหลานนกปรากฏแลวในวนน ทานจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน

ทานจงประคองความเพยรใหมน อยาไดถอยหลงกลบ จงกาวไปขางหนา แมพวกเรายอมรเหตนน ทานจกได เปนพระพทธเจาแนนอน”

พระโพธสตวไดฟงพระด�ารสของพระทปงกรทศพล และถอยค�าของเทวดาใน 10,000 จกรวาลแลว เปนผมความอตสาหะอยางยงยวดจงคดวา “ธรรมดาพระพทธเจาทงหลายมพระด�ารสไมเปนเทจ ถอยค�าของพระพทธเจาทงหลายไมเปลยนเปนอยางอน เหมอนอยางวา กอนดนทขวางไปในอากาศจะตองตกลงมาแนนอน สตวทเกดแลวจะตองตายแนนอน เมอสนราตรพระอาทตยกตองขนแนนอน ราชสหทออกจากทอยอาศยจะตองบนลอสหนาท

พระพทธเจา46 :

แนนอน หญงทครรภแกจะตองปลดเปลองภาระเปนของแนนอน จะตองมอยางนแนแท ฉนใด ธรรมดาพระด�ารสของพระพทธเจาทงหลาย ยอมเปนสงแนนอนไมเปนเทจ ฉนนน เราจกไดเปนพระพทธเจาแนนอน”

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ในตอนนน เราไดฟงพระด�ารสของพระพทธเจา และค�าของเทวดาใน 10,000 จกรวาลทง 2 ฝายแลว ม ความราเรงยนดเบกบาน จงคดขนอยางนวา พระชนพทธเจา ทงหลาย มพระด�ารสไมเปน 2 มพระด�ารสไมเปนเทจ ค�าเทจของพระพทธเจ าทงหลายไมม เราจะได เป นพระพทธเจาแนนอน

กอนดนทขวางไปในทองฟา ยอมตกบนพนดนแนนอน ฉนใด ด�ารสของพระพทธเจาผประเสรฐทงหลาย กเทยงแทแนนอนฉนนนเหมอนกน ค�าเทจของพระพทธเจาทงหลายไมม เราจะไดเปนพระพทธเจาแนนอน

ความตายของสตวทงปวง เปนสงเทยงแทแนนอน ฉนใด พระด�ารสของพระพทธเจาผประเสรฐทงหลาย กเทยงแทแนนอนฉนนนเหมอนกน เมอราตรสนไป การขนของพระอาทตยกมแนนอน ฉนใด พระด�ารสของพระพทธเจาผประเสรฐทงหลาย กเทยงแทแนนอน ฉนนน เหมอนกน

: 47สภร ทมทอง

ราชสหทออกไปจากทนอน จะตองบนลอสหนาทแนนอน ฉนใด พระด�ารสของพระพทธเจาผ ประเสรฐ ทงหลาย กเทยงแทแนนอน ฉนนนเหมอนกน

สตวผ มครรภทงหลายจะตองเปลองภาระแนนอน ฉนใด พระด�ารสของพระพทธเจาผประเสรฐทงหลาย กเทยงแทแนนอน ฉนนนเหมอนกน

อธษฐานบ�าเพญบารม ๑๐

1. ทานบารม ทานสเมธดาบสนน กระท�าการตกลงใจอยางนวา “เราจกเปนพระพทธเจาแนนอน” เพอทจะใครครวญถงพทธการกธรรม (ธรรม ทกระท�าใหเปนพระพทธเจา) จงเลอกเฟนสภาวธรรมทงสนตาม ล�าดบวา “พทธการกธรรมทงหลายมอย ณ ทไหนหนอ อยเบองบนหรอเบองลาง ในทศใหญหรอทศเฉยง” กไดเหนทานบารมซงเปนพทธการกธรรมขอท 1 ทพระโพธสตวแตเกากอนทงหลายเจรญแลว กระท�าใหมากแลว จงกลาวสอนตนอยางนวา “ดกอนสเมธบณฑต จ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญทานบารมขอแรกใหเตม หมอน�า ทคว�าแลวยอมปลอยน�าออกไมเหลอ ไมน�าน�ากลบเขาไปอก ฉนใด แมเมอทานไมหวงใยทรพย ยศ บตรและภรยาหรออวยวะใหญนอย ใหสงท เขาตองการอยากไดทงหมดแกผ ขอทมาถงโดยไมเหลอ ฉนนนเหมอนกน นงทโคนไมส�าหรบตรสรแลว จะไดเปนพระพทธเจา” ทานไดอธษฐานทานบารมซงเปนขอแรกใหมนคงแลว

พระพทธเจา48 :

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

เอาเถด เราจะเลอกเฟนพทธการกธรรม ทางโนน ทางน ทงเบองบน (ในเทวโลก) และเบองลาง (ในมนสสโลก) ตลอด 10 ทศ จนหมดความเปนไปแหงสภาวธรรม

ครงนน เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนทานบารมเปน ขอแรก เปนทางใหญ ททานผแสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอนเจรญแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทานประพฤตทานบารมขอท 1 นใหมนกอน หากทานปรารถนาจะบรรลโพธญาณ กจงท�าทานบารมใหเตม

หมอทเตมดวยน�าอนเขาคว�าปากลง กจะปลอยน�า ออกจนไมเหลอ ไมได รกษาไว ในการใหลนน ฉนใด ทานเหนยาจกไมวาจะต�าทราม สงสงและปานกลาง จงใหทานอยาใหเหลอ เหมอนหมอน�าทเขาคว�าปากลง ฉนนนเถด”

๒. สลบารม เมอใครครวญมากขนดวยคดวา “พทธการกธรรมไมใชมเพยงเทาน” จงไดเหนสลบารมซงเปนขอท 2 ทานไดสงสอนตนเองวา “ดกอนสเมธบณฑต นบจ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญสลบารมให เตมเปยม ธรรมดาเนอจามรไมหวงใยแมกระทงชวต รกษาขนหาง ของตนอยางเดยว ฉนใด จ�าเดมแตนแมทานกไมหวงใยแมชวต

: 49สภร ทมทอง

รกษาศลอยางเดยว ฉนนนเหมอนกน จะไดเปนพระพทธเจา” ไดอธษฐานสลบารมซงเปนขอท 2 ใหมนคงแลว

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ความจรงพทธการกธรรมเหลาน ไมใชมเพยงเทาน เราจกเลอกเฟนธรรมแมเหลาอนทเปนเครองบมโพธญาณ

เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนสลบารมเปนขอ 2 ททานผ แสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอน เจรญแลว กระท�าใหมากแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทานประพฤตสลบารมขอท 2 นใหมนกอน หากทานปรารถนาจะบรรลโพธญาณ กจงท�าสลบารมใหเตม

จามรหากหางคลองตดในทใดๆ มนกจะยอมตายในทนน ไมยอมตดขนหาง ฉนใด ทานจงบ�าเพญศลในฐานะทง 4 (ปาตโมกขสงวรศล อนทรยสงวรศล อาชวปารสทธศล และปจจยสนนสสตศล) ใหบรบรณ จงรกษาศลใน กาลทกเมอ เหมอนจามรรกษาขนหาง ฉนนนเถด”

๓. เนกขมมบารม เมอใครครวญมากขนดวยคดวา “พทธการกธรรมไมใชมเพยงเทาน” จงไดเหนเนกขนมบารมซงเปนขอท 3 ทานไดสงสอนตนเอง วา “ดกอนสเมธบณฑต นบจ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญเนกขมมบารมใหเตมเปยม บรษผอยในเรอนจ�ามไดมความรกใครในเรอนจ�า

พระพทธเจา50 :

นนเลย โดยทแท เขายอมเออมระอาไมอยากจะอยเลยเทานน ฉนใด แมทานกจงท�าภพทงปวงใหเปนเชนกบเรอนจ�า เออมระอาอยากจะพนไปจากภพทงปวง มงหนาตอเนกขมมะอยางเดยว ฉนนนเหมอนกน ทานจะไดเปนพระพทธเจาดวยการบ�าเพญบารมอยางน” ไดอธษฐานเนกขมมบารมซงเปนขอท 3 ใหมนคงแลว

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ความจรงพทธการกธรรมเหลาน ไมใชมเพยงเทาน เราจกเลอกเฟนธรรมแมเหลาอนทเปนเครองบมโพธญาณ

เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนเนกขมมบารมเปนขอ 3 ททานผแสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอน เจรญแลว กระท�าใหมากแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทานประพฤตเนกขมมบารมขอท 3 นใหมนกอน หากทานปรารถนาจะบรรลโพธญาณ กจงท�าเนกขมมบารมใหเตม

คนผ อย ในเรอนจ�ามานาน ถกทกขบบคน มไดยง ความรกใหเกดในเรอนจ�านนเลย ยอมแสวงหาแตทาง ทจะพนไปอยางเดยว ฉนใด ทานจงเหนภพทงปวงเหมอนเรอนจ�า ตงหนาม งตอเนกขมมะเพอหลดพนจากภพ ฉนนนเถด”

: 51สภร ทมทอง

4. ปญญาบารม เมอใครครวญมากขนดวยคดวา “พทธการกธรรมไมใชมเพยงเทาน” จงไดเหนปญญาบารมซงเปนขอท 4 ทานไดสงสอนตนเองวา “นบจ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญปญญาบารมใหบรบรณ ทานอยาไดเวนใครๆ เลยไมวาจะเปนคนชนเลว ชนปานกลางและชนสง พงเขาไปหาบณฑตทกคนแลวถามปญหา ภกษผถอเทยวบณฑบาตเปนปกต ไมเวนตระกลใดๆ ในบรรดาตระกลทแตกตางกนมตระกลชนต�าเปนตน เทยวไปบณฑบาตตามล�าดบ ยอมไดอาหารพอยงชพโดยพลน ฉนใด แมทานเขาไปหาบณฑตทกคนแลวถามปญหา ฉนนน เหมอนกน จะไดเปนพระพทธเจา” ไดอธษฐานปญญาบารมซงเปน ขอท 4 ใหมนคงแลว

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ความจรงพทธการกธรรมเหลาน ไมใชมเพยงเทาน เราจกเลอกเฟนธรรมแมเหลาอนทเปนเครองบมโพธญาณ

เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนปญญาบารมเปนขอ 4 ททานผแสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอน เจรญแลว กระท�าใหมากแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทานประพฤตปญญาบารมขอท 4 นใหมนกอน หากทานปรารถนาจะบรรลโพธญาณ กจงท�าปญญาบารมใหเตม

ภกษผ เทยวบณฑบาต ไมเวนตระกลสง ปานกลาง และต�า ยอมไดอาหารพอเลยงชพโดยอาการอยางน ฉนใด

พระพทธเจา5๒ :

ทานเมอไตถามชนผเปนบณฑตตลอดกาลทกเมอ ฉนนนเหมอนกน ทานท�าปญญาบารมใหเตมแลว จะบรรลพระสมโพธญาณได”

5. วรยบารม เมอใครครวญมากขนดวยคดวา “พทธการกธรรมไมใชมเพยงเทาน” จงไดเหนวรยบารมซงเปนขอท 5 ทานไดสงสอนตนเองวา “ดกอนสเมธบณฑต นบจ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญวรยบารมให เตมเป ยม ราชสหมคราชเปนสตวมความเพยรมนในทกอรยาบถ ฉนใด แมทานเมอเปนผมความเพยรมน มความเพยรไมยอหยอน ในอรยาบถทงปวงและในภพทงปวง ฉนนนเหมอนกน จะไดเปนพระพทธเจา” ไดอธษฐานวรยบารมซงเปนขอท 5 ใหมนคงแลว

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ความจรงพทธการกธรรมเหลาน ไมใชมเพยงเทาน เราจกเลอกเฟนธรรมแมเหลาอนทเปนเครองบมโพธญาณ

เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนวรยบารมเปนขอ 5 ททานผแสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอน เจรญแลว กระท�าใหมากแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทานประพฤตวรยบารมขอท 5 นใหมนกอน หากทานปรารถนาจะบรรลโพธญาณ กจงท�าวรยบารมใหเตม

: 5๓สภร ทมทอง

ราชสหมคราชมความเพยรไมย อหยอน ประคบประคองใจในทนอนทยนและทเดนตลอดเวลา ฉนใด ทานประคองความเพยรใหมนในภพทงปวง ฉนนนเหมอนกน ทานท�าวรยบารมใหเตมแลว จะบรรลพระสมโพธญาณ”

6. ขนตบารม เมอใครครวญมากขนดวยคดวา “พทธการกธรรมไมใชมเพยงเทาน” จงไดเหนขนตบารมซงเปนขอท 6 ทานไดสงสอนตนเองวา “ดกอนสเมธบณฑต นบจ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญขนตบารม ใหเตมเปยม พงเปนผอดทนไดทงในความนบถอและความดหมน คนทงหลายทงของสะอาดบางไมสะอาดบางลงบนแผนดน แผนดนยอมไมรสกชอบใจหรอขดเคองเพราะสงของนน ยอมอดทนอดกลนไดทงนน ฉนใด แมทานเมออดทนไดในความนบถอและความดหมน ฉนนนเหมอนกน จะไดเปนพระพทธเจา” ไดอธษฐานขนตบารมซงเปนขอท 6 ท�าใหมนคงแลว

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ความจรงพทธการกธรรมเหลาน ไมใชมเพยงเทาน เราจกเลอกเฟนธรรมแมเหลาอนทเปนเครองบมโพธญาณ

เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนขนตบารมเปนขอ 6 ททานผแสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอน เจรญแลว กระท�าใหมากแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทาน

พระพทธเจา54 :

ประพฤตขนตบารมขอท 6 นใหมนกอน มใจไมลงเลในขนตบารมนน จกบรรลพระสมโพธญาณ

ธรรมดาแผนดนยอมทนไดต อสงของท เขาทงลง สะอาดบางไมสะอาดบางทกอยาง ไมร สกขดเคองใจ เพราะการกระท�านน ฉนใด แมทานเปนผอดทนตอความนบถอและความดหมน ของคนทงปวงได ฉนนนเหมอนกน ทานท�าขนตบารมใหเตมแลว จะบรรลพระสมโพธญาณ”

7. สจจบารม เมอใครครวญมากขนดวยคดวา “พทธการกธรรมไมใชมเพยงเทาน” จงไดเหนสจจบารม ซงเปนขอท 7 ทานไดสงสอนตนเองวา “ดกอนสเมธบณฑต นบจ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญสจจบารม ใหเตมเปยม ถงแมสายฟาจะตกลงบนกระหมอมของทาน กอยาไดพดค�าเทจทงทรตวโดยอคตมฉนทาคตเพราะตองการทรพยเปนตน ธรรมดาดาวประกายพฤกษไมเวนวถโคจรของตนเลยในทกฤดกาล ไมโคจรไปในวถอน จะโคจรไปเฉพาะในวถของตนเทานน ฉนใด แมทานกฉนนนเหมอนกน ไมละทงสจจะ ไมพดค�าเทจโดยเดดขาด จะไดเปนพระพทธเจา” ไดอธษฐานสจจบารมซงเปนขอท 7 ใหมนคงแลว

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ความจรงพทธการกธรรมเหลาน ไมใชมเพยงเทาน เราจกเลอกเฟนธรรมแมเหลาอนทเปนเครองบมโพธญาณ

: 55สภร ทมทอง

เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนสจจบารมเปนขอ 7 ททาน ผแสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอน เจรญแลวกระท�า ใหมากแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทานประพฤตสจจบารมขอท 7 นใหมนกอน มวาจาไมเปนเทจในสจจ บารมนน จกบรรลพระสมโพธญาณ

ธรรมดาวาดาวประกายพฤกษนน เปนสงท เป นประมาณของชาวโลกพรอมทงเทวโลก ยอมไมโคจรออกไปนอกวถ ไมวาในฤดรอนฤดหนาวหรอฤดฝน ฉนใด แมทานกฉนนนเหมอนกน อยาเดนเฉออกไปจากทางใน สจจะทงหลาย ทานท�าสจจบารมใหเตมแลว จะบรรล พระสมโพธญาณ”

8. อธษฐานบารม เมอใครครวญมากขนดวยคดวา “พทธการกธรรมไมใชมเพยงเทาน” จงไดเหนอธษฐานบารมซงเปนขอท ๘ ทานไดสงสอนตนเองวา “ดกอนสเมธบณฑต นบจ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญอธษฐานบารม ทานอธษฐานสงใดไว พงเปนผไมหวนไหวในอธษฐานนน ธรรมดา ภเขาเมอลมทวทกทศพดกระทบอย กไมสะเทอนหวนไหว ยงคง ตงนงอยในทเดมของตน ฉนใด แมทานกฉนนนเมอนกน เปนผไม หวนไหวในอธษฐานของตน จะไดเปนพระพทธเจา” ไดอธษฐานอธษฐานบารมซงเปนขอท ๘ ใหมนคงแลว

พระพทธเจา56 :

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ความจรงพทธการกธรรมเหลาน ไมใชมเพยงเทาน เราจกเลอกเฟนธรรมแมเหลาอนทเปนเครองบมโพธญาณ

เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนอธษฐานบารมเปนขอ ๘ ททานผแสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอน เจรญแลว กระท�าใหมากแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทานประพฤตอธษฐานบารมขอท ๘ นใหมนกอน ทานเปนผ ไมหวนไหวในอธษฐานบารมนน แลวจกบรรลสมโพธญาณ

ภเขาหนไมหวนไหวตงมนดแลว ไมสะเทอนดวยลมแรง ยอมตงอย ในทเดมของตนเทานน ฉนใด แมทาน กจงเปนผ ไมหวนไหวในอธษฐานตลอดกาลทกเมอ ฉนนนเหมอนกน ทานท�าอธษฐานบารมใหเตมแลว จะบรรล พระสมโพธญาณ”

9. เมตตาบารม เมอใครครวญมากขนดวยคดวา “พทธการกธรรมไมใชมเพยงเทาน” จงไดเหนเมตตาบารมซงเปนขอท 9 ทานไดสงสอนตนเองวา “ดกอนสเมธบณฑต นบจ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญเมตตาบารม ใหเตมเปยม พงมจตเปนอยางเดยวกนกนในสตวทงหลาย ทงผทมความเกอกลและผทไมมความเกอกล ธรรมดาวาน�ายอมกระท�าใหความเยนถกตองไปเหมอนกน ทงแกคนชวทงแกคนด ฉนใด แมทาน

: 57สภร ทมทอง

เมอเปนผมใจเปนอยางเดยวกน ในสตวทงปวงดวยเมตตาจต ฉนนนเหมอนกน จะไดเปนพระพทธเจา” ไดอธษฐานเมตตาบารมซงเปนขอท 9 ใหมนคงแลว

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ความจรงพทธการกธรรมเหลาน ไมใชมเพยงเทาน เราจกเลอกเฟนธรรมแมเหลาอนทเปนเครองบมโพธญาณ

เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนเมตตาบารมเปนขอ 9 ททานผแสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอน เจรญแลว กระท�าใหมากแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทานประพฤตเมตตาบารมข อท 9 นให มนกอน ถาทานปรารถนาจะบรรลพระโพธญาณ กจงเปนผไมมใครเสมอดวยเมตตาภาวนา

ธรรมดาน�า ยอมถกตองคนดและคนเลวโดยเสมอกนดวยความเยน ยอมชะลางมลทนคอธลออกไดโดยเสมอกน ฉนใด แมทานกจงเจรญเมตตาภาวนาใหสม�าเสมอ ใน สตวทงหลายทงทมความเกอกล และไมมความเกอกล ฉนนนเถด ทานท�าเมตตาบารมใหเตมแลว จะบรรล พระสมโพธญาณ”

พระพทธเจา58 :

10. อเบกขาบารม เมอใครครวญมากขนดวยคดวา “พทธการกธรรมไมใชมเพยงเทาน” จงไดเหนอเบกขาบารมซงเปนขอท 10 ทานไดสงสอนตนเองวา “ดกอนสเมธบณฑต นบจ�าเดมแตนไป ทานพงบ�าเพญอเบกขาบารม พงเปนกลางในสขและในทกข ธรรมดาแผนดนเมอคนทงของสะอาดและไมสะอาด ยอมเปนกลางเทานน ฉนใด แมทานกฉนนน เมอเปนกลางในสขและทกข กจะไดเปนพระพทธเจา” ไดอธษฐานอเบกขาบารมซงเปนขอท 10 ใหมนคงแลว

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ความจรงพทธการกธรรมเหลาน ไมใชมเพยงเทาน เราจกเลอกเฟนธรรมแมเหลาอนทเปนเครองบมโพธญาณ

เมอเราเลอกเฟนอย จงไดเหนอเบกขาบารมเปนขอ 10 ททานผแสวงหาคณใหญทงหลายแตเกากอน เจรญแลวกระท�าใหมากแลว ไดสงสอนตนเองวา “ทานจงสมาทานประพฤตอเบกขาบารมขอท 10 นใหมนกอน ทานเปนผตงอยในความเปนกลางดจตาชง จะบรรลพระสมโพธญาณ

ธรรมดาแผนดนยอมวางเฉย ตอสงทไมสะอาดและ สงทสะอาดซงถกทงลงไป เวนจากความโกรธและความยนดทง 2 นน ฉนใด แมทานกฉนนนเหมอนกน เปน ผตงอยในความเปนกลางดจตาชง ในสขและทกขในกาล

: 59สภร ทมทอง

ทกเมอ ทานท�าอเบกขาบารมใหเตมแลว จะบรรลพระสมโพธญาณ”

แผนดนใหญสนสะเทอน

ตอจากนนทานสเมธดาบสคดวา “พทธการกธรรมทเปน เครองบมโพธญาณ ทพระโพธสตวทงหลายในโลกนพงท�าใหบรบรณ มเพยง 10 ประการนเทานน ยกเวนบารม 10 เสย ธรรมเหลาอนทเปนพทธการกธรรมยอมไมม บารมทง 10 เหลานในอากาศ เบองสงกไมม ในแผนดนเบองลางกไมม ในทศทงหลายมทศ ตะวนออกเปนตนกไมม แตมตงอยภายในหทยของเรานเทานน” ทานเมอเหนวาบารมเหลานนตงอยในหทยแลว จงอธษฐานบารม แมทงหมดใหมนคง พจารณาอยบอยๆ ทงโดยอนโลมและปฏโลม จากขอปลายมาถงขอตน จากขอตนไปถงขอปลาย จากขอกลางไปถงทสดทง 2 ขาง และจากทสดทง 2 ขางเขามาหาขอกลาง

ทานพจารณาบารม 30 ไดแก บารม 10 อปบารม 10 และปรมตถบารม 10 คอการบรจาคสงของภายนอกเปนทานบารม การบรจาคอวยวะเปนทานอปบารม การบรจาคชวตเปนทาน ปรมตบารม ดงนเปนตน เหมอนหมนเครองยนตหบน�ามนไปมา และเหมอนกวนยอดภเขาสเนรใหญใหเปนมหาสมทรในทองจกรวาล ฉะนน เมอทานพจารณาบารมทง 10 อยอยางน ดวยเดชแหงญาณส�าหรบเลอกเฟนบารม แผนดนใหญนทหนาได 240,000 โยชน

พระพทธเจา60 :

รองดงลนหวนไหวสะเทอนเลอนลน เปนเหมอนกบมดตนออทถก ชางเหยยบ และเหมอนเครองยนตหบออยทก�าลงหบอย หมนควางเหมอนกบวงลอเครองปนหมอ และวงลอของเครองยนตบบน�ามน ฉะนน

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

ธรรมทเปนเครองบมโพธญาณในโลกนเพยง 10 ประการนเทานน ไมมากไปกวาน พทธการกธรรมอนนอกจากบารม 10 ยอมไมม ทานจงตงมนอยในบารม 10 เหลานน

เมอเราไตรตรองบารมธรรมเหลาน พรอมทงลกษณะและกจคอสภาวะอย ดวยเดชแหงญาณส�าหรบเลอกเฟนบารม แผนดนพรอม 10,000 โลกธาตสนสะเทอนแลว ผนปฐพกไหวบนลอสงเสยงรองลน ดจเครองยนตหบออยทหบอย และเลอนลนประดจวงลอเครองยนตบบน�ามน ฉะนน

: 61สภร ทมทอง

มหาชนหวาดกลว

เมอมหาปฐพไหวอย ชาวรมมนครตางไมสามารถทรงตวยน อยได ประหนงวาศาลาหลงใหญทถกลมพายโหมพดอยางหนก พากน เปนลมลมลงระเนระนาด ภาชนะของชางหมอมหมอน�าเปนตนท ก�าลงท�าอย ตางกระทบกนแตกละเอยดเปนชนเลกชนนอย มหาชนมความสะดงหวาดกลวจงเขาไปเฝาพระศาสดาแลวทลถามวา “ขาแต พระผมพระภาค ขาพระองคทงหลายไมทราบเลยวา เหตการณน เปนการหมนของนาค หรอวาเปนการหมนพวกใดพวกหนง ในบรรดา ภต ยกษและเทวดา อกประการหนง มหาชนแมทงหมดนถก ภยรบกวน ความเลวรายหรอความดงามจกมแกโลกน ขอพระองคโปรดตรสบอกเหตนนแกขาพระองคทงหลายดวยเถด”

พระศาสดาทรงสดบถอยค�าของชาวรมมนครแลวตรสว า “พวกทานอยาไดกลว อยาคดอะไรเลย ภยจากเหตการณนไมมแก พวกทาน สเมธบณฑตผ ทเราพยากรณไวแลวในวนนว า จกเปนพระพทธเจาทรงพระนามวาโคตมะในอนาคต ขณะน เธอก�าลงพจารณาไตรตรองบารมทงหลายอย เมอเธอไตรตรองพจารณาอย เพราะเดชแหงญาณทใชพจารณาบารม 10,000 โลกธาตทงสน สนสะเทอนและรองลนไปพรอมกนทเดยว”

พระพทธเจา6๒ :

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

บรษททอย ในทเฝาพระพทธเจาทงหมด ตางตวสน เปนลมลมลงนอนบนแผนดน หมอน�าหลายพนและหมอขาวหลายรอยเปนจ�านวนมากในทนน ตางกระทบกระแทกกนแตกละเอยดเปนชนเลกชนนอย

มหาชนตางมใจหวาดเสยวสะดงกลวภย มใจแปรปรวนวาว น จงมาประชมกนเขาไปเฝาพระพทธเจาทปงกร กราบทลถามวา “อะไรจกมแกโลก สงดหรอชว หรอโลก ทงปวงจะถกย�าย ขอพระองคผมพระจกษ โปรดจงก�าจดภยคกคามนน”

คราวนนพระมหามนทปงกร ท�าใหมหาชนเขาใจไดแลวดวยพระด�ารสวา “พวกทานจงวางใจเถด อยาไดกลวในการไหวของแผนดนน วนนเราไดพยากรณบคคลใดวาจกไดเปนพระพทธเจา บคคลนนพจารณาถงบารมธรรม ทพระชนเจาเสพแลวครงเปนพระโพธสตว ซงเปนธรรมเกา เมอเขาพจารณาบารมธรรมโดยไมเหลอ เพราะการพจารณานน ผนแผนดนน 10,000 โลกธาตจงไหวแลว ในโลกพรอมทงเทวโลก”

: 6๓สภร ทมทอง

มนษยและเทวดาบชา

มหาชนไดฟงพระด�ารสของพระตถาคตเจาแลว มใจยนดราเรง พากนถอเอาดอกไมของหอมและเครองลบไล ออกจากรมมนคร เขาไปหาพระโพธสตว บชาดวยดอกไมเปนตน ไหวกระท�าประทกษณแลวกลบเขาไปยงรมมนครตามเดม ฝายพระโพธสตวพจารณาบารมทงสน อธษฐานความเพยรใหมนคงแลวลกจากอาสนะทตนนง

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

เพราะไดฟงพระด�ารสของพระพทธเจา มหาชนตางมใจเยนลงแลวในทนท ทกคนเขาไปหาเรากราบไหวแลวอก ในกาลนน เรายดบารมทงหลายไวในใจใหมนคง นมสการพระทปงกรพทธเจา แลวลกขนจากอาสนะ

ขณะนน เทวดาใน 10,000 จกรวาลทงสนประชมกนแลว บชาพระโพธสตวผ ลกจากอาสนะดวยดอกไมและของหอมอนเปนทพยแลว ปาวประกาศค�าสรรเสรญอนเปนมงคลเปนตนวา “ขาแตทานสเมธดาบสผเปนเจา วนนทานตงปรารถนาอยางใหญทบาทมลของพระทปงกร ทศพล ขอความปรารถนานนของทานจงส�าเรจโดยไมมอนตราย ความกลวหรอความหวาดเสยวอยาไดมแกทาน โรคแมนดหนอยอยาไดเกดในรางกาย ขอทานจงบ�าเพญบารมใหเตมแลวบรรลพระสมมาสมโพธญาณโดยพลน ตนไมทจะผลดอกออกผล ยอมผลดอกและออกผลตาม

พระพทธเจา64 :

ฤดกาล ฉนใด แมทานกอยาไดลวงเลยเวลานนเลย จงไดสมผสพระโพธญาณอนอดมโดยพลน ฉนนนเหมอนกน” เทวดาทงหลายครนปาวประกาศอยางนแลว ไดกลบไป ยงเทวสถานของพวกตนตามเดม

ฝายพระโพธสตวผอนเทวดาสรรเสรญแลวคดวา “เราจะบ�าเพญบารม 10 ใหเตมบรบรณ ในทสดแหง 4 อสงไขยกบอก 100,000 มหากป จะไดเปนพระพทธเจา” อธษฐานความเพยรใหมนคงแลว เหาะขนบนทองฟาไปสปาหมพานตทนท

เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา

เหลาเทวดาถอดอกไมทพย เหลามนษยถอดอกไมของมนษย เหลาเทวดาและมนษยทง 2 ตางโปรยปรายดอกไมทงหลายลงบนตวเราผ ก�าลงลกจากอาสนะ ทงเทวดาและมนษย 2 ฝายนน ท�าใหเรารถงความสวสดวา “ความปรารถนาของทานยงใหญ ขอทานจงไดสงนนตามททานปรารถนาไว ขออนตรายทงปวงจงอยาม ขอความโศกและโรคภยจงพนาศไป ขออนตรายทงหลายจงอยามแกทาน ขอทานจงบรรลพระโพธญาณอนประสรฐสดโดยพลน

ขาแตทานมหาวระ ขอทานจงเบกบานดวยพทธญาณ 1๘ เหมอนตนไมทมดอกเมอถงฤดกาลกผลดอก ฉนนนเถด

: 65สภร ทมทอง

พระสมพทธเจาทกๆ พระองค บ�าเพญบารม 10 แลว ฉนใด ขาแตทานมหาวระ ขอทานจงบ�าเพญบารม 10 ใหเตมเปยม ฉนนนเถด พระสมพทธเจาทกๆ พระองค ตรสรแลวใตตนไมส�าหรบตรสร ฉนใด ขาแตทานมหาวระ ขอทานจงตรสร ใตตนไมส�าหรบตรสร ของพระชนเจา ฉนนน พระสมพทธเจาทกๆ พระองค ทรงแสดงพระธรรมจกร ฉนใด ขาแตทานมหาวระ ขอทานจงแสดง พระธรรมจกร ฉนนน

พระจนทรในราตรวนเพญ ทผองแผว ยอมรงโรจน ฉนใด ขอทานจงมมโนรถเตมเป ยมแลว ร งโรจนใน 10,000 โลกธาต ฉนนนเถด พระอาทตยทหลดจากราหแลว ยอมสองแสงดวยแสงอนรอนแรง ฉนใด ขอทานเปนผทโลกธรรมฉาบทาไมไดแลว จงรงเรองดวยพระพทธสร ฉนนนเถด แมน�าทกสายตางกไหลเขาไปสทะเลใหญ ฉนใด ขอชาวโลกพรอมทงเทวดา จงเขาไปสส�านกของทาน ฉนนนเถด”

ในกาลนน ทานสเมธดาบสอนพระทปงกรพทธเจา เทวดาและมนษยชมเชยสรรเสรญแลว สมาทานบารมธรรม 10 ประการ เมอจะบ�าเพญบารมธรรมเหลานน จงเขาไปสปาใหญ

เรองทานสเมธ จบ

พระพทธเจา66 :

: 67สภร ทมทอง

พระพทธเจา68 :

ไดรบพยากรณในพระพทธเจา ๒๔ พระองค

ในกปทพระทปงกรทศพลเสดจอบตขน แมพระพทธเจาจะม ถง 3 พระองค พระโพธสตว ไม ได รบการพยากรณจากส�านกพระพทธเจาเหลานน เพราะฉะนน พระพทธเจาเหลานน พระผมพระภาคจงมไดทรงแสดงไวในพทธวงศนน แตในอรรถกถา เพอ ทจะแสดงพระพทธเจาทงหมด จ�าเดมแตพระตณหงกรพทธเจานน ทานพระอรรถกถาจารยจงกลาวค�านไววา

พระสมพทธเจา ผสงสดกวาสตวทงหลาย ผเปนมหามน ผมพระยศใหญ ผเปนโลกนายกเหลานคอ (1) พระตณหงกร (2) พระเมธงกร (3) พระสรณงกร (4) พระทปงกร (5) พระโกณฑญญะ (6) พระมงคละ (7) พระสมนะ (๘) พระเรวตะ (9) พระโสภตะ (10) พระอโนมทสส (11) พระปทมะ (12) พระนารทะ (13) พระปทมตตระ (14) พระสเมธะ (15) พระสชาตะ (16) พระปยทสส (17) พระอตถทสส (1๘) พระธรรมทสส (19) พระสทธตถะ (20) พระตสสะ (21) พระปสสะ (22) พระวปสส (23) พระสข (24) พระเวสสภ (25) พระกกสนธะ (26) พระโกนาคมนะ (27) พระกสสปะ ผทรงก�าจดราคะไดแลว มพระหทยตงมน ทรงก�าจดความมดอยางใหญหลวง ได ดจดวงอาทตย เสดจอบตขนแลว สวางราวกบกองไฟ ทรงเสดจดบขนธปรนพพานแลว พรอมดวยพระสาวก ทงหลาย

: 69สภร ทมทอง

ในบรรดาพระพทธเจาทงหลายเหลานน พระโพธสตวของเราทงหลายสรางอธการ (การกระท�าทวเศษยง) ในส�านกของพระพทธเจา 24 พระองคมพระทปงกรเปนตน มาตลอด 4 อสงไขยกบอก 100,000 มหากป หลงจากพระผ มพระภาคทรงพระนามวากสสปะ เวนจากพระ สมมาสมพทธเจาพระองคนแลว ไมมพระพทธเจาองคอน พระโพธสตวไดรบค�าพยากรณในส�านกของพระพทธเจา 24 พระองค มพระทปงกรเปนตนดวยประการฉะน

พระโพธสตวไมเกดในทอฐานะ ๑๘ อยาง

เพราะการประมวลธรรม ๘ ประการ คอ (1) ความเปนมนษย (2) ความถงพรอมดวยเพศ (3) เหต (4) การเหนพระศาสดา (5) การบรรพชา (6) ความสมบรณดวยคณ (7) การกระท�ายงใหญ (๘) ความพอใจ อภนหาร (ความปรารถนาทตงใจจรง) ยอมส�าเรจได

พระมหาสตว ผ ได กระท�าอภนหารไว แทบบาทมลของพระพทธเจาทรงพระนามวาทปงกร ประมวลธรรม ๘ ประการเหลาน มาแลวกระท�าอตสาหะวา “เอาเถด เราจะเลอกเฟนพทธการกธรรม จากทโนนบาง ทนบาง” ดงนเปนตน ไดเหนพทธการกธรรมมทาน บารมเปนตนดวยค�าวา “ในกาลทเราเลอกเฟนอยไดเหนทานบารมเปนขอแรก” ดงนเปนตน ทานไดบ�าเพญธรรมเหลานน มาจนถงอตภาพทเปนพระเวสสนดร และเมอบ�าเพญบารมมาอย กไดรบ

พระพทธเจา70 :

อานสงสทงหลายส�าหรบพระโพธสตวผไดกระท�าอภนหารแลว ดงททานพรรณนาไววา

คนผสมบรณดวยองคคณทกประการ ผเทยงตอพระโพธญาณ ตลอดสงสารอนมระยะกาลยาวนาน แมนบ ดวยรอยโกฏกป (1) จะไมเกดในอเวจนรก (2) ไมเกดในโลกนตรนรก (3) ไมเกดเปนนชฌามตณหกเปรต (4) ไมเกด เปนขปปปาสาเปรต (5) ไมเกดเปนกาลกญชกาสร (6) แมเมอเกดในทคต จะไมเกดเปนสตวตวเลกๆ (7) เมอเกดในมนษยจะไมเปนคนบอดแตก�าเนด (๘) ไมเปนคนหหนวก (9) ไมเปนคนใบ (10) ไมเกดเปนสตร (11) ไมเกดเปนอภโตพยญชนกะ (คนสองเพศ) และกระเทย (12) คน ผเทยงตอพระโพธญาณจะไมมใจตดพนในสงใด (13) พนจากอนนตรยกรรมทงหลาย (14) เปนผมโคจรสะอาด ในททงปวง (15) ไมซองเสพมจฉาทฏฐ (16) เชอในการ กระท�า (กรรมกรยา) (17) เมออย ในสวรรคทงหลายกไมเกดเปนอสญญสตว (1๘) เหตทไปเกดในสวรรคชนสทธาวาสกไมม เปนสตบรษนอมใจไปในเนกขมมะ ปลดเปลองภพนอยใหญออก ประพฤตแตประโยชนแก ชาวโลก มงบ�าเพญบารมทกประการทองเทยวไป

: 71สภร ทมทอง

ตวอยางชาตทบ�าเพญบารม

เมอพระมหาสตวทรงบ�าเพญบารมอยนนแหละ การนบจ�านวนอตภาพทบ�าเพญทานบารม เชน ในกาลเปนอกตตพราหมณ ในกาลเปนสงขพราหมณ ในกาลเปนพระราชาทรงพระนามวาธนญชยะ ในกาลเปนพระเจามหาสทสสนะ ในกาลเปนมหาโควนทะ ในกาลเปนนมมหาราช ในกาลเปนจนทกมาร ในกาลเปนวสยหเศรษฐ ในกาลเปนพระเจาสวราช ในกาลเปนพระเวสสนดรเปนตน ไมสามารถทจะท�าได แตทานบารมของพระโพธสตวผกระท�าการบรจาคตนเอง ในสสบสณฑตชาดกอยางนวา

เราเหนเขาเขามาขออาหาร จงไดบรจาคตนเอง ผท จะเสมอเราดวยทานไมม นเปนทานบารมของเรา

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

การนบจ�านวนอตภาพทบ�าเพญสลบารม คอ ในกาลเปนสลว นาคราช ในกาลเปนจมเปยยนาคราช ในกาลเปนภรทตตนาคราช ในกาลเปนฉททนตนาคราช ในกาลเปนชยทสราชบตร ในกาลเปนอลนสตตกมารเปนตน ไมสามารถทจะท�าได แตสลบารมของพระโพธสตวผท�าการบรจาคตนเอง ในสงขปาลชาดกอยางนวา

เราเมอถกแทงดวยหลาวทงหลาย และถกทมดวย หอกทงหลาย กมไดโกรธเคองบตรนายบานเลย นเปนสล บารมของเรา

พระพทธเจา7๒ :

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

การนบจ�านวนอตภาพทพระโพธสตว สละราชสมบตอยางใหญบ�าเพญเนกขมบารม คอ ในกาลเปนโสมนสกมาร ในกาลเปนหตถปาล กมาร ในกาลเปนอโยฆรบณฑตเปนตน ไมสามารถทจะท�าได แตเนกขมมบารมของพระโพธสตว ผทงราชสมบตออกบวชเพราะเปนผปราศจากเครองของ ในจฬสตโสมชาดกอยางนวา

เราละทงราชสมบตอนใหญทอยในเงอมมอ ดจถมกอนน�าลาย เมอเราสละแลวกไมตดของเลย นเปนเนกขมม บารมของเรา

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

การนบจ�านวนอตภาพทบ�าเพญปญญาบารม คอ ในกาลเปน วธรบณฑต ในกาลเปนมหาโควนทบณฑต ในกาลเปนขททาลบณฑต ในกาลเปนอรกบณฑต ในกาลเปนโพธปรพพาชก ในกาลเปนมโหสถ บณฑตเปนตน ไมสามารถทจะท�าได แตปญญาบารมของพระโพธสตวผ แสดงงทอยภายในกระสอบ ในกาลเปนเสนกบณฑตในสตตภตตชาดกอยางนวา

เราเมอใครครวญอยดวยปญญา ไดชวยพราหมณใหพนจากทกขได ผทเสมอเราดวยปญญาไมม นเปนปญญาบารมของเรา

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

: 7๓สภร ทมทอง

การนบจ�านวนอตภาพทบ�าเพญวรยบารมเปนตน กไมสามารถ ทจะท�าได แตวรยบารมของพระโพธสตว ผ ข ามมหาสมทร ใน มหาชนกชาดกอยางนวา

ในทามกลางมหาสมทรเราไมเหนฝงเลย พวกมนษยพากนตายหมดแลว ความเปนอยางอนแหงจตไมมเลย นเปนวรยบารมของเรา

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

ขนตบารมของพระโพธสตวผอดกลนทกขหนก เพราะท�าเปนเหมอนกบไมมจตใจในขนตวาทชาดกอยางนวา

เราไมโกรธในพระเจากาสราช ผสงใหฟนเราผเหมอนกบไมมจตใจ ดวยขวานอนคมกรบ นเปนขนตบารมของเรา

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

สจจบารมของพระโพธสตว ผสละชวตตามรกษาสจจะอย ในมหาสตโสมชาดกอยางนวา

เราเมอตามรกษาสจจวาจาอย สละชวตของเรา ได ใหพระเจาโปรสาทปลอยกษตรย 101 พระองคแลว นเปนสจจบารมของเรา

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

อธษฐานบารมของพระโพธสตว ผสละแมกระทงชวตอธษฐานวตร ในมคปกขชาดก อยางนวา

พระพทธเจา74 :

พระมารดาและพระบดา มไดเปนทเกลยดชงของเรา ทงยศใหญเรากมไดเกลยดชง แตพระสพพญญตญาณเปนทรกยงของเรา เพราะฉะนน เราจงอธษฐานวตร

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

เมตตาบารมของพระโพธสตวผไมเหลยวแลแมกระทงชวต ยงคงมเมตตาอย ในสวรรณสามชาดก อยางนวา

ในกาลนน สตวไรๆ กไมไดกลวเรา และเรากมได หวาดกลวสตวไรๆ เราอนก�าลงแหงเมตตาอปถมภแลว จงยนดอยในปาใหญ

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

อเบกขาบารมของพระโพธสตว ผไมประพฤตลวงอเบกขา เมอพวกชาวบานกอใหเกดสขโดยการน�าดอกไมและของหอมมาใหกด พวกเดกกอใหเกดทกขดวยการถมน�าลายใสเปนตนกด ในโลมหงสชาดกอยางนวา

เราเอากระดกจากซากศพท�าเปนดจหมอนหนน นอนอยในปาชา พวกเดกชาวบาน ไดพากนเขาไปท�าสงทไมเหมาะสมเปนอนมาก

จดเปนปรมตถบารมแนนอน

: 75สภร ทมทอง

ความสงเขปในอรรถกถาอปทานนมเพยงเทาน สวนเนอความโดยพสดารพงถอเอาจากจรยาปฎก พระโพธสตวบ�าเพญบารมอยางนแลว ด�ารงอยในอตภาพเปนพระเวสสนดร กระท�าบญใหญอนเปนเหตใหแผนดนใหญไหวอยางนวา

แผนดนนไมมจตใจ ไมรสขทกข แมแผนดนนนกไดไหวแลวถง 7 ครง เพราะอ�านาจแหงทานของเรา

ในเวลาสนสดแหงอาย ทานจตจากอตตภาพท เป นพระเวสสนดรนน ไปเกดในสวรรคชนดสต เรองราวจ�าเดมแตบาทมล ของพระพทธเจาทรงพระนามวาทปงกร จนถงพระโพธสตวนเกดในสวรรคชนดสตน พงทราบวาชอทเรนทาน

: 77สภร ทมทอง

๒. อวทเรนทาน๑

โกลาหล ๓

กเมอพระโพธสตวอยในสวรรคชนดสตนนแหละ พทธโกลาหลไดเกดขนแลว จรงอย ในโลกมโกลาหลทส�าคญ 3 อยางเกดขน คอ

(1) กปปโกลาหล ความโกลาหลในเรองกปพนาศ

(๒) พทธโกลาหล ความโกลาหลในเรองจะมพระพทธเจาอบตขน

(๓) จกกวตตโกลาหล ความโกลาหลในเรองจะมพระเจา จกรพรรด

เหลากามาวจรเทวดาทชอวาโลกพยหะ (ผ พทกษโลก) พอ ทราบวา “อก 100,000 ปจะสนกป” ตางมศรษะเปยก สยายผม รองไห เอามอทงสองเชดน�าตา นงผาแดง มรปรางไมนาด เทยวบอกกลาวไปในเมองมนษยวา “ดกอนทานผนรทกขทงหลาย จากนไปอก 100,000 ปจะสนกป แมโลกนกจกพนาศไป แมมหาสมทรกจกพนาศ

1 แปลและเรยบเรยงจาก วสทธชนวลาสน อรรถกถาขททกนกาย อปทาน

พระพทธเจา78 :

แผนดนใหญนและภเขาสเนรราช จกถกไฟไหมพนาศไป ความพนาศของโลกจกมจนถงพรหมโลก ดกอนทานผ นรทกขทงหลาย ขอ พวกทานจงเจรญเมตตา กรณา มทตา อเบกขา จงบชามารดาบดา จงเปนผนอบนอมตอผใหญในตระกล” นชอวากปปโกลาหล

เหลาโลกบาลเทวดา (เทวดารกษาโลก) พอทราบวา “อก 1,000 ปพระสพพญญพทธเจาจกเสดจอบตขนในโลก” กพากนเทยวปาวรองวา “ดกอนทานผนรทกขทงหลาย อก 1,000 ปพระสพพญญพทธเจาจกเสดจอบตขนในโลก” นชอวาพทธโกลาหล

เหลาโลกบาลเทวดานนแหละพอทราบวา “อก 100 ปพระเจาจกรพรรดจกเสดจอบตขน” กพากนเทยวปาวประกาศวา “ดกอน ทานผนรทกขทงหลาย อก 100 ปพระเจาจกรพรรดจกเสดจอบตขน” นชอวาจกกวตตโกลาหล โกลาหลทง 3 ประการนนบวาเปนสงส�าคญ

ในบรรดาโกลาหลทง 3 ประการนน เทวดาในหมนจกรวาล ทงสนไดฟงพทธโกลาหลแลว จงรวมประชมกน ครนทราบวาทาน ชอโนนจะเปนพระพทธเจา กพากนเขาไปหาทานนนแลวออนวอน และเมอจะออนวอนกจะท�าในกรณทบพพนมตเกดขนแลว

ในกาลนน เทวดาทงปวงพรอมกบทาวจาตมมหาราช ทาว สกกะ ทาวสยาม ทาวสนดสต ทาวนมมานรด ทาวปรนมมตวสวตด และทาวมหาพรหม ในแตละจกรวาลมารวมประชมพรอมกนใน จกรวาลหนง แลวพากนไปยงทอยของพระโพธสตวในสวรรคชนดสต พากนออนวอนวา “ขาแตทานผนรทกข เมอทานบ�าเพญบารม 10 กมไดบ�าเพญเพราะปรารถนาสมบตของทาวสกกะ สมบตของมาร

: 79สภร ทมทอง

สมบตของพระเจาจกรพรรด สมบตของพรหม แตทานบ�าเพญเพราะปรารถนาพระสพพญญตญาณ เพอประโยชนในการขนหมสตวออกไปจากโลก ขาแตทานผนรทกข บดนถงกาลเวลาททานจะเปนพระพทธเจาแลว”

มหาวโลกนะ ๕

ล�าดบนน พระมหาสตวยงไมใหปฏญาณแกเทวดาทงหลาย ไดตรวจดมหาวโลกนะ คอ สงส�าคญทจะตองตรวจด 5 ประการ คอ (1) กาล (2) ทวป (3) ประเทศ (4) ตระกล และ (5) การก�าหนด อายของมารดา

(1) กาล : ในมหาวโลกนะ 5 ประการนน พระโพธสตวจะตรวจดกาลกอนวา เปนกาลทสมควรหรอไมสมควร ในเรองกาลทสมควร และไมสมควรนน เวลาทอายเจรญขนมากถง 100,000 ป จดวาเปนกาลทไมสมควร เพราะวาในกาลนน ชาตชราและมรณะไมปรากฏแกสตวทงหลาย และพระธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลายทจะพนจากไตรลกษณยอมไมม เมอพระองคตรสวา “อนจจง ทกขง อนตตา” สตวทงหลายกจะคดวา “พระพทธเจาตรสขอนท�าไมกน” พากนไมคด ทจะฟง ไมคดทจะเชอ จากนนกจะไมมการตรสร เมอไมมการตรสร พระศาสนากจะไมเปนเครองน�าออกจากทกข เพราะฉะนน กาลทสตวทงหลายมอาย 100,000 ปจงเปนกาลทไมสมควร

แมกาลทอายนอยกวา 100 ป กเปนกาลทไมสมควร เพราะในกาลนนสตวทงหลายมกเลสหนา และโอวาททพระพทธเจาทรงใหแก

พระพทธเจา80 :

สตวผมกเลสหนา จะไมตงอยในฐานะทเปนโอวาท โอวาทนนจะหมดไปเรวเหมอนรอยไมทขดลงไปในน�า ฉะนน เพราะฉะนน แมกาลทสตวทงหลายมอาย 100 ปนน กจดวาเปนกาลไมสมควร

กาลทอายระหวาง 100,000 - 100 ป จดเปนกาลอนสมควร และในกาลนนกเปนกาลทสตวมอาย 100 ป ล�าดบนน พระมหาสตวกมองเหนวาเปนกาลทสมควรจะเกดไดแลว

(๒) ทวป : ตอจากนนเมอจะตรวจดทวป พระมหาสตวตรวจดทวปใหญ 4 ทวป ไดเหนวา “พระพทธเจาทงหลายยอมไมเสดจ อบตขนในทวปทง 3 เสดจอบตขนในชมพทวปเทานน”

(๓) ประเทศ : ตอจากนนตรวจดประเทศวา ธรรมดาชมพทวปกวางใหญมากมปรมาณถง 10,000 โยชน พระพทธเจาทงหลาย เสดจอบตขนในประเทศไหนหนอ จงไดเหนมชฌมประเทศ มชฌมประเทศคอสถานทททานกลาวไวในพระวนยปฎกอยางนวา

อาณาเขตภายในของแตละทศเหลานเปนมชฌมประเทศ คอ ในทศตะวนออกมนคมชอกชงคละ ถดจากนคมนนเปนมหาสาละ ถดจากมหาสาละนนไปเปนปจจนตชนบท

ในทศใตมแมน�าชอสลลวด ถดจากแมน�าสลลวดนนไปเปนปจจนตชนบท

ในทศใตมนคมชอเสตกณณกะ ถดจากนคมชอเสตกณณกะนน ไปเปนปจจนตชนบท

: 81สภร ทมทอง

ในทศตะวนตกมหม บานพราหมณชอถนะ ถดจากหม บานพราหมณชอถนะนนเปนปจจนตชนบท

ในทศเหนอมภเขาชออสรธชะ ถดจากภเขาชออสรธชะนนไปเปนปจจนตชนบท

มชฌมประเทศนนโดยสวนยาววดได 300 โยชน กวาง 250 โยชน วงรอบ 900 โยชน พระพทธเจา พระปจเจกพทธเจา พระอครสาวก พระเจาจกรพรรด กษตรยมหาศาล พราหมณมหาศาลและ คหบดมหาศาล ผ มศกดาใหญเหลาอนยอมเกดขนในสถานทนน พระนครชอวากบลพสดนกตงอยในมชฌมประเทศน พระโพธสตว จงไดถงความตกลงใจวา “เราควรจะไปเกดในนครกบลพสดนน”

(4) ตระกล : พระโพธสตวเมอจะเลอกตระกล จงเหนตระกลวา “พระมารดาของพระพทธเจาทงหลาย ยอมไมเสดจอบตในตระกลแพศยหรอในตระกลศทร แตจะเสดจอบตในตระกลกษตรยหรอในตระกลพราหมณ ทชาวโลกยกยองสองตระกลนเทานน กบดนตระกลกษตรยเปนตระกลทชาวโลกยกยอง เราจกเกดในตระกลกษตรยนน พระเจาสทโธทนมหาราชจกเปนพระบดาของเรา”

(5) การก�าหนดอายของมารดา : ตอจากนนเมอจะเลอก มารดากเหนวา ธรรมดาพระพทธมารดายอมไมโลเลในบรษ ไมเปนนกเลงสรา แตจะเปนผบ�าเพญบารมมาตลอด 100,000 กป นบแตเกดมาจะมศล 5 ไมขาดเลย และพระเทวทรงพระนามวามหามายานทรงผเปนเชนน พระนางจะทรงเปนพระมารดาของเรา เมอตรวจด

พระพทธเจา8๒ :

วาพระนางจะทรงมพระชนมายอยอกเทาไร กเหนวา มพระชนมาย อก 10 เดอนกบอก 7 วน

พระโพธสตวตรวจดมหาวโลกนะ 5 ประการน อยางนแลว กลาววา “ดกอนทานผนรทกขทงหลาย ถงกาลอนสมควรของเราแลว ทจะเปนพระพทธเจา” เมอจะกระท�าการสงเคราะหเทวดาทงหลาย จงใหปฏญญา แลวสงเทวดาเหลานนกลบไปดวยค�าวา “ขอเชญ พวกทานกลบไปเถด” ทานมเทวดาชนดสตหอมลอมแลว ไปสสวน นนทวนในสวรรคชนดสต จรงอย สวนนนทวนมอยในเทวโลกทกชน ทเดยว เทวดาในเทวโลกพากนเทยวคอยเตอนใหพระมหาสตว ร�าลก ถงโอกาสแหงกศลกรรมทเคยกระท�าไวในกาลกอนวา “ขาแตทาน ผนรทกข ขอทานจงจตจากทนไปสสคตเถด ขอทานจงจตจากทนไปสสคตเถด ขอทานจงจตจากทนไปสสคตเถด” พระโพธสตวอนพวกเทวดาผคอยเตอนใหร�าลกถงกศลกรรมหอมลอมแลวอยางน ด�ารงชวตอยในเทวโลกนนเอง จตแลวถอปฏสนธในพระครรภของพระมหามายาเทว

: 8๓สภร ทมทอง

อนปพพกถาเรองการถอปฏสนธ

เพอจะท�าเนอความเกยวกบการถอปฏสนธของพระโพธสตวนนใหแจมแจง มถอยค�าทจะกลาวไปตามล�าดบ ดงตอไปน

ไดยนวา ในกาลนน ในนครกบลพสด ไดมงานนกขตตฤกษ ประจ�าเดอน ๘ กนอยางเอกเกรก มหาชนเลนงานนกขตตฤกษกน ฝายพระนางมหามายาเทว อก 7 วนจะถงวนเพญ ทรงเลนงานนกขตตฤกษ ทไมมการดมสรา มแตจดดอกไมของหอมและเครองประดบ ในวนท 7 ทรงลกขนแตเชาตร ทรงสนานดวยน�าหอม สละพระราชทรพย 400,000 ถวายมหาทาน แลวทรงแตงพระองคดวยเครองประดบ ครบทกอยาง เสวยพระกระยาหารอยางด ทรงอธษฐานองคอโบสถ เสดจเขาหองอนงดงามทประดบตกแตงไวแลว บรรทมบนทนอนอนงดงาม ทรงหลบไปและไดทรงพระสบนอยางนวา

ทาวมหาราชทง 4 ยกพระนางขนพรอมกบพระแทนทบรรทม ทเดยว น�าไปยงปาหมพานต แลววางบนพนแผนศลาขนาด 60 โยชน ภายใตตนสาละใหญขนาด 7 โยชน ไดยน ณ ทควรขางหนง ล�าดบนน เหลานางเทวของทาวมหาราชทง 4 นน ตางพากนมาน�าพระเทว ไปยงสระอโนดาต ใหสรงสนานเพอทจะช�าระลางมลทนของมนษย ออก ใหนงหมผาทพย ลบไลดวยของหอมทพย ประดบประดาดวยดอกไมทพย

ในทไมไกลจากทนน มภเขาเงนอยลกหนง ภายในภเขานนม วมานทอง นางเทวเหลานนไดตงพระแทนทบรรทมอนเปนทพย บาย

พระพทธเจา84 :

พระเศยรไปทางทศปราจนแลวใหบรรทมในวมานทองนน ครงนน พระโพธสตวเปนพระยาชางตวประเสรฐสขาวผอง เดนเทยวไปทภเขาทองลกหนงในทไมไกลจากสถานทนน เดนลงจากภเขาทองนนแลว ขนไปยงภเขาเงน มาทางดานทศอดร เอางวงอนมสดงพวงเงน จบดอกปทมสขาว เปลงเสยงโกญจนาทเขาไปยงวมานทอง กระท�า ประทกษณพระแทนบรรทมของพระมารดา 3 รอบแลว ไดปรากฏเหมอนกบวาทะลทางเบองขวาเขาไปในพระอทรของพระนาง พระโพธสตวถอปฏสนธ ในวนนกขตตฤกษเดอน 8 หลง ดวยประการฉะน

ในวนรงขน พระเทวทรงตนบรรทมแลว กราบทลถงพระสบน นนแดพระราชา พระราชารบสงใหเชญพราหมณชนหวหนา 64 คน เขาเฝา ใหจดปลาดอาสนะมคามากบนพนทฉาบดวยโคมยสด มเครองสกการะอนเปนมงคลกระท�าดวยขาวตอกเปนตน ใหใสขาวปายาสอยางเลศซงปรงดวยเนยใส น�าผง และน�าตาลกรวด ลงจนเตมถาดทองและเงน เอาถาดทองและเงนครอบแลว ถวายใหพวกพราหมณ ทนงบนอาสนะนนแลว และไดถวายผาหมและแมโคแดงเปนตน ทรงใหพราหมณอมหน�าแลว เมอพวกพราหมณเหลานนอมหน�าเพยงพอดวยของทตองการทกอยางแลว จงตรสใหบอกพระสบน แลวตรสถามวา “จกมอะไรเกดขน” พวกพราหมณกราบทลวา “ขาแตมหาราช พระองคอยาทรงวตกอะไรเลย พระเทวทรงตงพระครรภแลว และพระครรภ ทตงขนนนเปนบรษมใชสตร พระองคจกมพระราชบตร ถาพระราชบตรนนทรงอยครองเรอน จกไดเปนพระเจาจกรพรรด ถาเสดจออกจาก เรอนบวชแลวจกไดเปนพระพทธเจา ผไมมกเลสในโลก”

: 85สภร ทมทอง

บพพนมต ๓๒ ประการ

กในขณะทพระโพธสตวทรงถอปฏสนธ ในพระครรภของพระมารดานนแหละ 10,000 โลกธาตกไหวหวนสะเทอนเลอนลน ขนพรอมกนทนท บพพนมต 32 ประการปรากฏขนแลว คอ

(1) ใน 10,000 จกรวาลไดมแสงสวางไมสามารถประมาณไดแผซานไป (2) พวกคนตาบอดตางกไดตาดขน เหมอนกบมประสงคจะดพระสรนนของพระโพธสตวนน (3) พวกคนหหนวกกไดยนเสยงได (4) พวกคนใบกพดได (5) พวกคนคอมกตวตรงได (6) คนงอยเปลยเสยขากเดนดวยเทาได (7) สตวทงปวงทถกจองจ�ากพนจากเครองจองจ�ามขอคาเปนตน (๘) ในนรกทกแหงไฟกดบ (9) ในภมเปรตทงหลาย ความหวกระหายกสงบระงบไป (10) เหลาสตวดรจฉานกไมมความกลวภย (11) โรคของสตวทงปวงกสงบระงบ (12) สตวทงปวงตางมวาจานารก (13) มาทงหลายตางกรองดวยเสยงอนออนหวาน (14) ชางทงหลายตางกรองดวยเสยงอนออนหวาน

พระพทธเจา86 :

(15) เครองดนตรทกชนดตางกเปลงเสยงกกกองของตนไดเอง (16) เครองอาภรณทสวมอยทมอเปนตนของมนษยทงหลาย กสงเสยงรองขนได (17) ทศทงปวงกแจมใส (1๘) สายลมออนเยนทจะใหเกดสขแกสตวทงหลายกพดโชยมา (19) เมฆทมใชฤดกาลกใหฝนตก (20) น�ากช�าแรกไหลออกมาแมจากแผนดน (21) เหลานกกไมบนไปในอากาศ (22) แมน�ากนงไมไหล (23) น�าในมหาสมทรกมรสอรอย (24) พนกดาดาษดวยดอกปทม 5 สในททกแหง (25) ดอกไมทกชนดทเกดบนพนดนและเกดในน�าเปนตนตาง กบาน (26) ทล�าตนของตนไม กมดอกปทมเหมอนล�าตนบาน (27) ทกงของตนไม กมดอกปทมเหมอนกงบาน (2๘) ทเถาวลย กมดอกปทมเหมอนเถาวลยบาน (29) ทพนดน กมดอกปทมมกานช�าแรกพนหนโผลขนเบองบนแหงละ 7 ดอก (30) ในอากาศ กมดอกปทมหอยเกดขน (31) ฝนดอกไมตกลงโดยรอบ (32) ดนตรทพยตางกบรรเลงขนในอากาศ

: 87สภร ทมทอง

ทง 10,000 โลกธาต เปนประดจพวงมาลยทเขาจบเหวยงใหหมนแลวปลอยไป ดราวกบก�าดอกไมทเขาจบบบเขาแลวมดรวมกน และเปนเหมอนทนอนดอกไมทประดบประดาและตกแตงแลว ม ดอกไมเปนพวงอนเดยวกน เปนเหมอนพดวาฬวชนทก�าลงโบกสะบดอย อบอวลไปดวยกลนของดอกไมและกลนธป ไดเปนโลกธาตทถง ความงดงามอยางยอดเยยมแลว

ทรงประสต

หลงจากกาลทถอปฏสนธของพระโพธสตวผ ถอปฏสนธแลว อยางน เพอทจะปองกนมใหเกดอนตรายแกพระโพธสตวและพระมารดาของพระโพธสตว เทวบตร 4 องคถอพระขรรคในมอคอยอารกขา จตทประกอบดวยราคะในบรษทงหลาย มไดเกดแตพระมารดาของพระโพธสตวเลย พระนางไดถงความเลศดวยลาภและยศ มความสข มพระกายไมล�าบาก และทอดพระเนตรเหนพระโพธสตวทอยภายในพระครรภ เปนประดจดายสขาวทรอยไวในแกวมณทใสแจว

ธรรมดาพระครรภทพระโพธสตวอาศยอย เปนเชนกบหองพระเจดย สตวอนไมสามารถจะอาศยอยหรอใชสอยได เพราะเหตนน เมอพระโพธสตวประสตแลวได 7 วน พระมารดาของพระโพธสตวจงสวรรคตแลวไปเกดในสวรรคชนดสต อกอยางหนง หญงอนมครรภ ไมถง 10 เดอนบาง เลย 10 เดอนไปบาง นงคลอดบาง นอนคลอดบาง ฉนใด พระมารดาของพระโพธสตวไมไดเปนเชนนน พระนาง จะดแลพระโพธสตวไวในพระครรภ 10 เดอน แลวประทบยนคลอด

พระพทธเจา88 :

ขอนเปนธรรมดาของพระมารดาของพระโพธสตว

แมพระนางมหามายาเทวทรงดแลพระโพธสตวในพระครรภสน 10 เดอน ประดจดแลน�ามนดวยบาตร ฉะนน พระนางทรงม พระครรภแกเตมทแลว มพระราชประสงคจะเสดจไปยงตระกล พระญาต จงกราบทลพระเจาสทโธทนมหาราชวา “ขาแตสมมตเทพ หมอมฉนปรารถนาจะไปยงเทวหนครทเปนของตระกล” พระเจา สทโธทนะทรงรบวาได แลวรบสงใหท�าทางใหราบเรยบ จากพระนครกบลพสดจนถงเทวทหนคร ใหประดบประดาดวยตนกลวย หมอ เตมดวยน�า ธงและธงแผนผา ใหพระเทวประทบนงในวอทอง ใหอ�ามาตย 1,000 คนหามไป ทรงสงไปพรอมดวยบรวารเปนอนมาก

ในระหวางพระนครทง 2 มมงคลสาลวนชอลมพนวนของชาวพระนครทง 2 ในสมยนน สาลวนทงปวงไดมดอกไมบานเหมอนกน ตงแตโคนตนจนถงปลายกง ฝงแมลงภซงม 5 สและฝงนกจ�านวนมากมาย เทยวบนดมรสอนอรอยอยในระหวางกงและระหวางดอก ลมพนวนทงสนจงเปนเชนกบจตรลดาวน ดประหนงเปนมณฑลของสถานทซงมารวมวงเสวยของพระราชาผมอานภาพมาก เพราะ ทอดพระเนตรเหนความงดงามนน พระเทวจงไดเกดพระประสงคจะทรงเลนในสาลวน พวกอ�ามาตยพาพระเทวเขาไปยงสาลวน พระนางเสดจไปยงใตตนมงคลสาละแลว ไดมความประสงคจบกงสาละ กง สาละกนอมลงประดจยอดหวายทถกรมใหรอนแลว โนมเขาไปใกลพระหตถของพระเทว พระนางทรงเหยยดพระหตถออกจบกง

: 89สภร ทมทอง

กในขณะนนนนเอง ลมกมมชวาต (ลมทเกดจากกรรม) ของ พระเทวพดแลว ครงนน มหาชนท�ามานลอมพระนางแลวกหลกไป เมอพระนางทรงจบกงสาละประทบยนอยนนแหละ ไดทรงประสตแลว ทาวมหาพรหมผมจตบรสทธ 4 องคถอขายทองมาถงในขณะนนเอง ไดเอาขายทองนนรบพระโพธสตว วางไวตรงพระพกตรของพระมารดา ทลวา “ขาแตพระเทว ขอพระองคจงดพระทยเถด พระราชบตรของพระองคผมศกดาใหญทรงเกดขนแลว”

สตวทงหลายเหลาอน เมอคลอดออกจากครรภมารดายอม แปดเปอน ดวยสงไมสะอาดปฏกลคลอดออกมา ฉนใด พระโพธสตว ไมไดเปนฉนนน พระโพธสตวนนเหยยดมอและเทาทง 2 ขางออก ยนตรง ดจพระธรรมกถกลงจากธรรมาสน และดจบรษลงจากบนได มไดแปดเปอนดวยของไมสะอาดใดๆ ทมอย ในครรภมารดา เปน ผบรสทธสะอาดรงโรจนอย ประดจแกวมณทเขาวางไวบนผาแควน กาส คลอดออกมาจากครรภมารดา แมเมอเปนเชนนนแลวกตาม สายธารแหงน�า 2 สายกพลงออกมาจากอากาศ สรงพระสรระของ พระโพธสตวและพระมารดาท�าใหอบอ นสบาย เพอสกการะแก พระโพธสตวและพระมารดา

ตอจากนนทาวมหาราช 4 องคไดรบพระโพธสตวนน จากมอของเหลาพรหมผยนเอาขายทองรบอย ดวยเครองปลาดรองทท�าดวยหนงเสอดาว ทมสมผสออนนมซงชาวโลกสมมตกนวาเปนมงคล พวกมนษยจงรบจากมอของทาวมหาราชทง 4 เหลานน ดวยเครองรอง ทท�าดวยผาเปลอกไม

พระพทธเจา90 :

หลงจากพนจากมอของพวกมนษยแลว พระโพธสตวประทบยนบนแผนดน ทอดพระเนตรดทศตะวนออก จกรวาลนบไดหลายพน ไดเปนสถานทราบเสมอเหมอนกน เทวดาและมนษยทงหลายในทนน ตางพากนบชาดวยของหอมและดอกไมเปนตนแลวกราบทลวา “ขาแตทานมหาบรษ ผอนในทนทเสมอเหมอนทานยอมไมม ผทยงกวาทาน จกมแตทไหน” พระโพธสตวมองตรวจดทศทง 10 คอ ทศใหญ 4 ทศเลก 4 ทศเบองลาง 1 ทศเบองบน 1 ไมทรงมองเหนใครทเสมอ พระองคทรงด�ารวา “ทศนเปนทศเหนอ” แลวไดยางพระบาทเสดจไป 7 กาว มทาวมหาพรหมกนเศวตฉตร ทาวสยามเทวบตรถอพดวาฬวชน และเทวดาทงหลายเหลาอนมมอถอเครองราชกกธภณฑทเหลอเดนตาม เสดจ จากนน ประทบยนในสถานทยางพระบาทกาวท 7 ทรงเปลงอาสภวาจา (วาจาทกลาวอยางอาจหาญ) วา “เราเปนผเลศของโลก” ดงนเปนตน ทรงบรรลอสหนาทแลว

เปนความจรง พระโพธสตวพอคลอดออกมาจากครรภมารดาเทานน กเปลงวาจาไดใน 3 อตภาพ คอ (1) ในอตภาพเปนมโหสถ (2) ในอตภาพเปนพระเวสสนดร (3) ในอตภาพน

ไดทราบวา ในอตภาพเปนมโหสถ พอพระโพธสตวคลอดออก จากครรภมารดาเทานน ทาวสกกเทวราชเสดจมา ทรงวางแกนจนทน ไวในมอแลวเสดจกลบไป พระโพธสตวก�าแกนจนทรนนไวในก�ามอ คลอดออกมา ครงนน มารดาจงถามทานวา “แนะพอ ลกถออะไรมา” พระโพธสตวทรงตอบวา “ขาแตแม ยาครบ” เพราะเหตทถอเอายามา ญาตทงหลายจงตงชอใหแกทานวาโอสถทารก ชนทงหลายถอเอายา นนใสไวในตม ยานนนนแหละไดเปนยารกษาโรคทกชนดใหหายได

: 91สภร ทมทอง

ทงแกคนตาบอดและหหนวกเปนตนทพากนมา ตอมาเพราะอาศยค�า ทพดกนวา “โอสถนมคณมากๆ” ทานจงไดชอวามโหสถ

สวนในอตภาพเปนพระเวสสนดร พระโพธสตวพอคลอดออก จากครรภของมารดา กเหยยดแขนออกพลางกลาววา “ขาแตแม ในเรอนมทรพยบางไหม ลกจะใหทาน” แลวคลอดออกมา ครงนน พระมารดาของพระโพธสตวนนกลาววา “แนะพอ ลกเกดในตระกล ทมทรพย” วางมอของบตรไวบนฝามอของตนแลวใหวางถงเงน 1,000 ไว

ในอตภาพเปนพระโพธสตวกบรรลอสหนาทน พระโพธสตว พอคลอดออกจากครรภมารดาเทานน กเปลงวาจาไดใน 3 อตภาพ โดยอาการอยางน

ในขณะถอปฏสนธฉนใด แมในขณะประสตกฉนนน บพพนมต 32 ประการกไดปรากฏขน ในกาลทพระโพธสตวของเราทงหลายประสตแลวในลมพนวน ในเดยวกนนนเอง (1) พระเทวผเปนพระมารดาของพระราหล (๒) พระอานนทเถระ (๓) ฉนนะอ�ามาตย (4) กาฬทาย อ�ามาตย (5) พญามากณฐกะ (6) ตนมหาโพธ (7) ขมทรพยทง 4 ขม กเกดขนพรอมกน บรรดาขมทรพยทง 4 เหลานน วาโดย ความลกลงไปในพนดน ขมทรพยหนงมขนาด 1 คาวต (ประมาณ 4 กโลเมตร) ขมหนงขนาดกงโยชน ขมหนงมขนาด 3 คาวต ขมหนงมขนาด 1 โยชน (ประมาณ 16 กโลเมตร) ทง 7 อยางเหลานชอวา สหชาต

พระพทธเจา94 :

กาฬเทวลดาบสเขาเฝา

พวกชาวเมองทง 2 นครไดพาพระโพธสตว กลบไปยงนคร กบลพสดเลยทเดยว ในวนนนนนเอง เทวดาทงหลายในในสวรรคชนดาวดงสตางราเรงยนดวา “พระราชโอรสของพระเจาสทโธทนมหาราช ประสตแลวในนครกบลพสด พระกมารนประทบนงทใตตนไมส�าหรบตรสร แลวจะเปนพระพทธเจา” แลวพากนโบกสะบดผาเปนตนเลนสนกกน

ในสมยนน มดาบสชอกาฬเทวลผเขาถงตระกลของพระเจา สทโธทนมหาราช ไดส�าเรจสมาบต ๘ ทานบรโภคอาหารเสรจแลว เหาะไปยงสวรรคชนดาวดงส เพอพกผอนในเวลากลางวน นงพกผอนกลางวนในสวรรคนน เหนเทวดาเหลานนจงถามวา “เพราะเหตไร พวกทานจงมใจยนดเลนสนกกนอยางน ขอไดโปรดบอกเหตนนแกขาพเจาดวย”

เทวดาทงหลายกลาววา “ขาแตทานผนรทกข พระราชโอรสของพระเจาสทโธทนะประสตแลว พระองคประทบนงทใตตนโพธ เปนพระพทธเจาแลว จะแสดงพระธรรมจกร พวกขาพเจาตางยนดเพราะเหตนวา พวกเราจะไดเหนพระพทธลลาอนหาทสดมได และ จกไดฟงพระธรรมของพระองค”

ดาบสฟงค�าของเหลาเทวดาแลว ลงจากเทวโลกทนทเขาไปยง พระราชนเวศน นงบนอาสนะทเขาปไวแลวกราบทลวา “ขาแตมหาบพตร ไดทราบวา พระราชโอรสของพระองคประสตแลว

: 95สภร ทมทอง

อาตมภาพอยากเหนพระองค” พระราชามรบสงใหพาพระกมาร ผประดบตกแตงแลวมา ทรงอมไปเพอใหนมสการดาบส

พระบาททง 2 ของพระโพธสตวกลบไปประดษฐานอยบนชฎาของดาบส เปนความจรง บคคลอนทชอวาพระมหาสตวจะตองไหว ในอตภาพนนยอมไมม ถาคนทงหลายผไมร พงวางศรษะของพระโพธสตวไว ทใกลเทาของดาบส ศรษะของดาบสนนพงแตกเปน 7 เสยง ดาบสคดวา “การทเราจะท�าตนเองใหพนาศไมสมควร จงลกจากอาสนะแลวประณมอญชลแกพระโพธสตว” พระราชา ทอดพระเนตรเหนความอศจรรยนน จงทรงไหวบตรของตน

ดาบสระลกไดชาต ๘0 กป คอ ในอดต 40 กป ในอนาคต 40 กป เหนความเพยบพรอมดวยลกษณะของพระโพธสตวจงใครครวญดวา “พระกมารจกไดเปนพระพทธเจาหรอไมหนอ” กทราบวา “พระองคจกไดเปนพระพทธเจาโดยมตองสงสย” ทานคดวา “พระกมารนเปนอจฉรยบรษ” จงไดกระท�าความยมแยม ตอจากนน กาฬเทวลดาบสใครครวญดวา “เราจกไดเหนทานอจฉรยบรษน เปนพระพทธเจานหรอไมหนอ” กทราบวา “เราจกไมไดเหน สนชวตเสยในระหวางนนแหละ แลวจกไปเกดในอรปภพทพระพทธเจาตง 100 พระองคกด ตง 1,000 พระองคกด ไมสามารถทจะเสดจไปเพอท�าใหตรสรได” ทานคดวา “เราจกไมเหนทานอจฉรยบรษผเปนพระพทธเจาเหนปานน และเราจะมความเสอมใหญ” แลวกรองไหเสยงลน

พวกมนษยเหนแลวจงเรยนถามวา “พระผเปนเจาของพวกเรา เมอตะกนเองหวเราะแลวกลบมารองไหอก ขาแตทานผเจรญ อนตรายอะไรจกเกดแกพระลกเจาของพวกเราหรอหนอ”

พระพทธเจา96 :

ดาบสตอบวา “พระกมารนนไมมอนตราย ทานจกไดเปนพระพทธเจาโดยไมตองสงสย”

พวกมนษยถามวา “เมอเปนเชนนน เพราะเหตไร ทานจงรองไหเลา”

ดาบสตอบวา “เราเศราโศกถงตนวา เราจกไมเหนทานอจฉรยบรษผเปนพระพทธเจาเหนปานน และเราจกมความเสอมใหญ จง ไดรองไห”

ตอจากนน ดาบสใครครวญอยวา “ในวงญาตของเรามใครบาง จกไดเหนทานอจฉรยบรษนน ผ เปนพระพทธเจา” ไดมองเหน นาลกทารกผเปนหลานของตน จงเขาไปยงเรอนของนองสาว ถามวา “เจานาลกะ บตรของเจาอยไหน”

นองสาวตอบวา “ขาแตพระคณเจา เขาอยในเรอน”

ทานบอกวา “จงเรยกเขามาท” ใหนองสาวเรยกมาแลว

ดาบสพดกบนาลกทารกผมาหาตนแลววา “นแนะพอ พระราชโอรสประสตแลวในตระกลของพระเจาสทโธทนมหาราช พระองคเปนหนอพทธางกร จกไดเปนพระพทธเจาเมอลวงไป 35 ป เจาจะไดเหนพระองค เจาจงบวชในวนนทเดยว”

แมเดกเกดในตระกลทมทรพย ๘7 โกฏ คดวา “ลงคงจะไมชกชวนเราในสงทไมมประโยชน” จงใหคนไปซอผากาสาวะและบาตรดนมาจากตลาดในขณะนนนนเอง ใหปลงผมและหนวด นงหมผา กาสาวะ ประณมอญชลบายหนาไปทางพระโพธสตวดวยกลาววา

: 97สภร ทมทอง

“บคคลใด เปนผสงสดในโลก ขาพเจาขอบวชอทศบคคลนน” แลว กราบดวยเบญจางคประดษฐ เอาบาตรใสถง คลองทจะงอยบา แลวไปยงปาหมพานตบ�าเพญสมณธรรม

หลงจากพระพทธเจาตรสรแลว ทานนาลกะนนไดเขาไปเฝา พระตถาคตผไดบรรลพระสมโพธญาณอนยอดเยยมแลว ทลขอใหพระองคทรงแสดงนาลกปฏปทา แลวเขาไปยงปาหมพานตอก บรรลพระอรหตต เปนผปฏบตปฏปทาอยางอกฤษณ รกษาอายไดสน 7 เดอน เปนผยนพงภเขาทองลกหนงอยนนแหละ ปรนพพานแลวดวยอนปาทเสสนพพานธาต

ขนานพระนาม

ในวนท 5 พระประยรญาตทงหลายคดวา “พวกเราจะใหสรง เศยรเกลาพระโพธสตว แลวเฉลมพระนามแดพระองค” แลวฉาบทา พระราชมณเฑยรดวยของหอม 4 ชนด โปรยดอกไมมขาวดอกเปน ท 5 ใหหงขาวปายาสลวนๆ แลวนมนตพรหมณผ เรยนจบคมภร ไตรเพทจ�านวน 10๘ คนใหนงในพระราชมณเฑยร ใหบรโภคโภชนะอยางด ถวายสกการะมากมายแลวถามวา “อะไรหนอจกม” ใหพราหมณทงหลายตรวจดพระลกษณะ บรรดาพราหมณเหลานน

พราหมณ 8 คนเหลาน คอ พราหมณ (1) ชอรามะ (๒) ชอธชะ (๓) ชอลกขณะ (4) ชอมนต (5) ชอยญญะ (6) ชอสโภชะ (7) ชอสยานะ (8) ชอสทตตะ ในครงนน พวกเขาไดเปนพราหมณ 8 คน ผเรยนจบเวทางคศาสตรทง 6 พยากรณมนตแลว

พระพทธเจา98 :

ไดเปนผตรวจดพระลกษณะ แมพระสบนในวนทถอปฏสนธ พราหมณเหลานแหละกไดตรวจดแลว

บรรดาพราหมณทง ๘ นน พราหมณ 7 คนช 2 นวพยากรณ พระกมารนนเปน 2 ทางวา “ผประกอบดวยลกษณะเหลาน ถาอย ครองเรอนจกไดเปนพระเจาจกรพรรด ถาบวชจกไดเปนพระพทธเจา” ตางพากนบอกถงสมบตอนมสรทงปวงของพระเจาจกรพรรด แต มาณพชอโกณฑญญะโดยโคตร ผเปนหนมกวาพราหมณเหลานนทงหมด พจารณาดความสมบรณแหงพระลกษณะอนประเสรฐของพระโพธสตว ชนวมอนวเดยวเทานนแลวพยากรณอยางเดยววา “พระโพธสตวนไมมเหตทจะด�ารงอยในทามกลางเรอน พระองคจกไดเปนพระพทธเจาผไมมกเลสโดยสวนเดยวเทานน”

จรงอย โกณฑญญพราหมณนเปนผสรางอธการมาแลว เปน สตวทจะเกดเปนภพสดทาย มปญญาเหนอกวาคนทง 7 นอกน ไดเหนความส�าเรจอยางเดยวกลาวคอความเปนพระพทธเจาโดยสวนเดยว ส�าหรบพระโพธสตวผ ทประกอบดวยลกษณะเหลาน เพราะฉะนน เขาจงชนวขนนวเดยวแลวพยากรณอยางน ครงนน พระประยรญาต ทงหลายไดตงชอแกพระกมารวาสตธตถะ เพราะเปนผ กระท�า ประโยชนใหส�าเรจแกชาวโลกทงปวง

ตอจาก พราหมณเหลานน กลบไปยงเรอนของตนแลว เรยก บตรมาบอกวา “นแนะพอทงหลาย พวกเราแกแลว จะไดเหนพระราชบตรของพระเจาสทโธทนมหาราช ผบรรลพระสพพญญตญาณ หรอไมกไมร เมอพระราชกมารนบรรลพระสพพญญตญาณแลว

: 99สภร ทมทอง

พวกเจาพงบวชในศาสนาของพระองคเถด” ชนแมทง 7 คนเหลานนด�ารงชวตอยตราบเทาอายขย กตายไปตามยถากรรมแลว โกณฑญญมาณพเทานนไดเปนผไมมโรคภยไขเจบ

เมอพระมหาสตวเตบโตเจรญวยขนแลว เสดจออกพระมหา ภเนษกรมณ บวชแลวเสดจไปยงต�าบลอรเวลาโดยล�าดบ ทรงเกด พระด�ารวา “ภมภาคนนารนรมยจรงหนอ สถานทนเหมาะทจะ บ�าเพญเพยร ส�าหรบกลบตรผมความตองการความเพยร” แลวทรง เขาจ�าพรรษา ณ ทนน

โกณฑญญมาณพไดฟงขาววา “พระมหาบรษทรงออกบวชแลว” จงเขาไปหาบตรของพราหมณเหลานนพดอยางนวา “ไดทราบขาววา พระสทธตถกมารทรงบวชแลว พระองคจกไดเปนพระพทธเจาโดย ไมตองสงสย ถาบดาของพวกทานยงมชวตอย พวกเขาตองออกบวช ในวนนแน หากพวกทานตองการกจงมาเถด เราทงหลายจะบวชตาม พระมหาบรษนน” พวกเขาทกคนไมสามารถทจะมฉนทะเปนอนเดยวกนได ในบรรดา 7 คนเหลานน 3 คนไมบวช 4 คนนอกน บวช ตงใหโกณฑญญพราหมณเปนหวหนา ชนทง 5 คนเหลานน จงไดชอวาพระปญจวคคย

พระพทธเจา100 :

พระราชาทรงอารกขา

กในกาลนน พระราชาตรสถามวา “บตรของเราเหนอะไรจง จกบวช”

พวกอ�ามาตยกราบทลวา “เหนบพพนมต 4”

ตรสถามตอไปวา “อะไรบาง”

พวกอ�ามาตยกราบทลวา “คนแกเพราะชรา คนเจบปวย คน ตาย บรรพชต”

พระราชาตรสวา “จ�าเดมแตนไป พวกทานอยาไดน�านมตเหนปานน เขาไปยงทอยแหงบตรของเรา เราไมตองการใหบตรเราเปนพระพทธเจา เราตองการจะเหนบตรของเราครอบครองราชสมบต ทเปนใหญและปกครองทวปใหญทง 4 ซงมทวปเลก 2,000 เปนบรวาร หอมลอมไปดวยบรษทมปรมณฑลได 36 โยชน ทองเทยว ไปในพนนภากาศ” เมอพระองคตรสอยางนแลว ทรงมรบสงใหวางอารกขาไวในททกๆ คาวตในทศทง 4 เพอจะหามไมใหนมตทง 4 ประการเหลานน เขามายงคลองจกษของพระกมาร

ในวนนน เมอตระกลพระญาต ๘0,000 ประชมกนในทมงคลสถาน พระญาตแตละตระกลตางยนยอมยกบตรใหตระกลละองควา “พระกมารสทธตถะนจะเปนพระพทธเจาหรอพระราชากตาม พวกเราจกใหบตรตระกลละคน ถาพระองคเปนพระพทธเจา กจกมสมณกษตรยหอมลอมเทยวไป แมถาเปนพระราชา กจกมขตตยกมารนนแหละใหเกยรตและหอมลอมเทยวไป” พระราชาทรงตงนางนม

: 101สภร ทมทอง

ลวนมรปทรงงามเยยม ปราศจากโทษทกประการแกพระโพธสตว พระโพธสตวทรงเจรญวยดวยบรวารใหญ และดวยสวนแหงความงามอนยงใหญ

ปาฏหารยในวนวปปมงคล

ตอมาวนหนง พระราชาไดมพระราชพธวปปมงคล ในวนนน พวกชาวนครตางประดบตกแตงพระนครทกหนแหงดจดงเทพวมาน เหลาพวกทาสและกรรมกรเปนตนทงหมดตางนงหมผาใหม ประดบประดาดวยของหอมและดอกไมเปนตน ประชมกนในราชตระกล ในพระราชพธมการเทยมไถถง 1,000 คน ในวนนน ไถ 107 คน หมดวยเงนพรอมดวยโคผ ตะพายและเชอก สวนทงอนไถของพระราชาหมดวยทองค�าสกปลง เขาของโคผ ตะพาย เชอกและปฏกกหมดวยทองค�าทงนน

พระราชาเสดจออกพรอมดวยบรวารเปนอนมาก ทรงพาพระราชโอรสไปดวย ในทประกอบพระราชพธ มตนหวาอย ตนหนงม ใบหนาแนนเงาทบ พระราชาทรงรบสงใหปลาดพระแทนบรรทมของพระราชโอรสภายใตตนหวานนนนแหละ เบองบนใหผกเพดานปกดวยดาวทองค�า ใหแวดวงลอมดวยมานวางอารกขา สวนพระองคกทรง ประดบประดาดวยเครองตกแตงทกอยาง มหมอ�ามาตยแวดลอม ไดเสดจไปยงทจรดพระนงคล

พระพทธเจา10๒ :

: 10๓สภร ทมทอง

พระพทธเจา104 :

ในทนน พระราชาทรงถอพระนงคลทองค�า พวกอ�ามาตยถอ คนไถเงน 107 คน พวกชาวนาตางพากนถอคนไถทเหลอ เขา เหลานนตางถอคนไถไถไปขางโนนบางขางนบาง แตพระราชาทรงไถ ไปจากดานในสดานนอกและจากดานนอกสดานใน ในทแหงหนงไดม มหาสมบต นางนมทนงหอมลอมพระโพธสตวอยคดวา “พวกเราจะดสมบตของพระราชา” ตางพากนออกมาขางนอกจากภายในมาน พระโพธสตวทรงเหลยวดขางโนนขางน ไมทรงเหนใครจงเสดจลกขนโดยเรว ทรงนงขดสมาธก�าหนดลมหายใจเขาออก ท�าปฐมฌานใหเกดขนแลว

พวกนางนมพากนเทยวไปในระหวางเวลากนอาหาร ชกชาไปหนอยหนง เงาของตนไมทเหลอเลยไป สวนเงาของตนหวานนยงตง เปนปรมณฑลตรงอย พวกนางนมคดไดวา “พระลกเจาประทบอยพระองคเดยว” จงรบเปดมานขน เขาไปขางในเหนพระโพธสตว ประทบนงขดสมาธบนแทนบรรทมและปาฏหารยนน จงไปกราบทล แดพระราชาวา “ขาแตสมมตเทพ พระราชกมารประทบนงอยางน เงาของตนไมเหลาอนเลยไป แตเงาของตนหวาตงเปนปรมณฑลตรง อยอยางน” พระราชารบเสดจมา ทรงเหนปาฏหารยจงตรสวา “แนะพอ นเปนการไหวเจาครงท 2” แลวทรงไหวพระโอรส

: 105สภร ทมทอง

ทรงแสดงศลปะ

ตอมา พระโพธสตวมพระชนมายได 16 ปโดยล�าดบ พระราชาทรงมรบสงใหสรางปราสาท 3 หลงทเหมาะสมกบ 3 ฤด คอ หลงหนง ม 9 ชน หลงหนงม 7 ชน หลงหนงม 5 ชน และใหจดหาหญง ฟอนร�าไว 40,000 นาง พระโพธสตวมหญงฟอนร�าทแตงตวสวยงามหอมลอมอย ดจเทวดาผหอมลอมอยดวยหมนางอปสร ถกบ�าเรอ อยดวยการเลนดนตรทไมมบรษเลย ทรงเสวยสมบตใหญ ประทบอยในปราสาทเหลานนตามฤด สวนพระราหลมารดาไดเปนพระอคร มเหสของพระองค

เมอพระองคเสวยมหาสมบตอย วนหนงมค�าพดในระหวาง หมพระญาตเกดขนอยางนวา “เจาชายสทธตถะทรงขวนขวายอยแตการเลนเทานน มไดทรงศกษาศลปะใดๆ เลย เมอเวลาเกดสงคราม ขนจกท�าอยางไร” พระราชาทรงมรบสงใหเรยกพระโพธสตวมาแลวตรสวา “แนะพอ พวกญาตๆ ของลกพดกนวา เจาชายสทธตถะมไดศกษาศลปะใดๆ เลย เทยวขวนขวายแตการเลน ลกเหนวาถงเวลา ในการเรยนศลปะหรอยง”

พระโพธสตวกราบทลวา “ขาแตสมมตเทพ ขาพระองคไมมกจ ทจะตองศกษาศลปะ ขอพระองคไดโปรดใหตกลองปาวรองไปในพระนคร เพอใหมาดการแสดงศลปะของขาพระองค จากนอก 7 วนขาพระองคกจกแสดงศลปะแกพระญาตทงหลาย” พระราชาไดทรงกระท�าตามเชนนน

พระพทธเจา106 :

พระโพธสตวรบสงใหประชมเหลานายขมงธน ทสามารถยงไดดงสายฟาแลบ ยงขนหางสตวได ยงตานลกศรได ยงตามเสยงไดและยงลกศรตามลกศรได ทรงแสดงศลปะ 12 อยาง ทพวกนายขมงธนเหลาอนไมม แกพระญาตทงหลายในทามกลางมหาชน การแสดงศลปะของพระโพธสตวนน พงทราบตามนยมาในสรภงคชาดก ในคราวนน หมพระญาตของพระองคไดหมดความสงสยแลว

ทรงเหนบพพนมต ๔

ตอมาวนหนง พระโพธสตวมพระประสงคจะเสดจไปยงพระอทยาน จงตรสเรยกสารถมาตรสวา “เธอจงเทยมรถ” เขารบพระด�ารส แลว จงประดบประดารถชนดทสดมคามาก ดวยเครองอลงการ ทกชนด เทยมมาสนธพอนเปนมงคล 4 ตวซงมสดจกลบดอกบวขาว เสรจแลวไปกราบทลพระโพธสตวใหทราบ พระโพธสตวเสดจขนรถ อนเปนเชนกบเทพวมาน ไดเสดจตรงไปสพระอทยาน

เทวดาทงหลายคดวา “กาลทจะตรสรของพระสทธตถราชกมารใกลเขามาแลว พวกเราจกแสดงบพพนมต” เเลวแสดงเทพบตรองคหนงใหเปนคนแกหงอม มฟนหก ผมหงอก หลงโกงดจกลอนเรอน ตวโคง ลง มอถอไมเทา เดนงกๆ เงนๆ อย

พระโพธสตวและสารถเหนบพพนมต จากนน พระโพธสตว ตรสถามตามนยทมาในมหาปทานนนแหละวา “แนะสหาย ชายคนนชออะไรกน แมแตผมของเขากไมเหมอนของคนเหลาอน” ดงนเปนตน

: 107สภร ทมทอง

ทรงสดบค�าของสารถนนแลว มพระทยสงเวชวา “แนะทานผเจรญ ความเกดนาตเตยนจรงหนอ ความแกจะตองปรากฏแกสตวผเกดแลวอยางแนนอน” เสดจกลบจากพระอทยานแลวเสดจขนสปราสาท

พระราชาตรสถามวา “เพราะเหตไร บตรของเราจงกลบเรวนก”

พวกอ�ามาตยกราบทลวา “เพราะพระองคทรงเหนคนแก พระเจาขา”

พระราชาตรสวา “พวกเจาพดวา ลกของเราเหนคนแกแลวจกบวช เพราะเหตไร จงมาท�าลายเราเสยเลา พวกเจาจงรบจดหาละครมาแสดงแกบตรของเรา เธอเสวยสมบตอยจกไมระลกถงการบรรพชา” แลวใหเพมการอารกขามากขน วางไวทกครงโยชนในทกทศ

ในวนรงขน พระโพธสตวกเสดจไปยงพระอทยานเหมอนเดม ทรงเหนคนเจบทเทวดาเนรมตขน จงตรสถามโดยนยกอนนนแหละ ทรงมพระหทยสงเวชแลวเสดจกลบขนสปราสาท ฝายพระราชากตรสถามแลว ทรงจดแจงตามนยทกลาวแลวในครงกอนนนแหละ ทรงวางการอารกขาเพมขนอก ในทมประมาณ 3 คาวตโดยรอบ

ตอมาอกวนหนง พระโพธสตวเสดจไปยงพระอทยานเหมอนเดม ทอดพระเนตรเหนคนตายทเทวดาเนรมตขน ตรสถามโดยนยกอน นนแหละ ทรงมพระหทยสงเวชแลวเสดจกลบขนสปราสาทอก ฝาย พระราชากตรสถามแลว ทรงจดแจงตามนยทกลาวแลวในครงกอน นนแหละ ทรงวางการอารกขาเพมขนอกในทประมาณ 1 โยชน โดยรอบ

พระพทธเจา108 :

ตอมาอกวนหนง พระโพธสตวเสดจไปสพระอทยาน ทรงเหนบรรพชตนงหมเรยบรอยทเทวดาเนรมตขนเชนเดมนนแหละ จงตรสถามสารถวา “แนะสหาย คนนนชออะไร” สารถไมทราบถงบรรพชตหรอคณธรรมทท�าใหเปนบรรพชตเลย เพราะยงไมมการอบตขนแหงพระพทธเจากจรง แตดวยอานภาพแหงเทวดาจงกราบทลวา “คนนน ชอวาบรรพชต พระเจาขา” แลวสรรเสรญคณของการบรรพชา พระโพธสตวใหรสกเกดความพอพระทยในการบรรพชา ไดเสดจไป ยงพระอทยานในวนนน แตเหลาพระเถระผกลาวทฆนกายกลาววา “พระโพธสตวไดเสดจไปทอดพระเนตรเหนนมตทง 4 ในวนเดยวเทานน”

พระโพธสตวทรงเทยวเลนในอทยานนนตลอดกลางวน ทรง สนานในสระโบกขรณอนเปนมงคล เมอพระอาทตยอสดงแลว ประทบนงบนแผนศลาอนเปนมงคล มพระประสงคจะประดบตกแตงพระองค ล�าดบนน พวกคนรบใชของพระองคพากนถอผามหลากส เครอง อาภรณหลายชนด พรอมทงดอกไมของหอมและเครองลบไล มายนหอมลอมอยโดยรอบ

ในขณะนน อาสนะทประทบนงของทาวสกกะไดเกดรอนขนแลว ทาวสกกะทรงใครครวญดวา “ใครหนอมความประสงคจะใหเราเคลอนจากทน” ทรงทราบความตองการทจะประดบตกแตงของพระโพธสตว จงตรสเรยกวสสกรรมเทพบตรมาตรสวา “ดกอนสหายวสสกรรม วนนพระสทธตถราชกมารจกเสดจออกมหาภเนษกรมนในเวลาเทยงคน

: 109สภร ทมทอง

การประดบครงนเปนครงสดทายของพระองค ทานไปยงพระอทยาน แลวจงประดบพระมหาบรษดวยเครองประดบอนเปนทพย” วสสกรรมเทพบตรทลรบพระด�ารสแลว เขาไปหาพระโพธสตวในขณะนนนนเองดวยเทวานภาพ แปลงเปนชางกลบกของพระองคทเดยว เอาผา โพกทพยพนพระเศยรของพระโพธสตว พระโพธสตวทรงทราบดวยสมผสแหงมอเทานนวา “ผนมใชมนษย เปนเทพบตร”

พอพนผาโพกเขา ผา 1,000 ผนกลอยสงขนโดยอาการเหมอนแกวมณ ทพระเมาลบนพระเศยร เมอพนอก ผา 1,000 ผนกลอย สงขนเหมอนเดม เพราะฉะนน เมอพนผาโพก 10 ครง กเปนผา 10,000 ผนลอยสงขน ใครๆ ไมควรคดวา “พระเศยรขนาดเลก ผามมากผนจะลอยสงขนไดอยางไร” ในบรรดาผาเหลานน ผาผน ทใหญทสดมขนาดเทาดอกสมาลตา ทเหลอนอกนมประมาณเทาดอกกระทม พระเศยรของพระโพธสตวหนาแนนดวยดอกกยยกะ เปนเหมอนดอกสารภทแนนทบดวยเกสร

ตอมา เมอพวกนกดนตรแสดงความเชยวชาญของพวกตนอย เมอพวกพราหมณกลาวยกยองดวยค�าเปนตนวา “ขอพระองคจงทรงชนะเถด” และเมอเหลาชนผถอการไดฟงเสยงทดเปนมงคลเปนตน กลาวยกยองอยดวยถอยค�าอนเปนมงคลนานาประการ แกพระโพธสตวนนผประดบตกแตงดวยเครองประดบทงปวง พระองคกเสดจขนส พระราชรถอนประเสรฐนน ซงประดบตกแตงดวยเครองประดบทกอยาง

พระพทธเจา110 :

ในสมยนน พระเจาสทโธทนมหาราชทรงสดบวา “พระราชมารดาของพระราหล ทรงประสตพระราชโอรสแลว” จงทรงสงขาวสารไปวา “พวกเธอจงบอกความดใจของเราแกลกดวย”

พระโพธสตวทรงสดบขาวนนแลวตรสวา “เครองจองจ�าเกดแลว เครองผกเกดแลว”

พระราชาตรสถามวา “ลกของเรากลาวอะไรบาง” ทรงสดบค�านนแลวจงตรสวา “จ�าเดมแตนไป หลานของเราจงมชอวาราหลกมาร”

ทรงไดฟงค�ากลาวถงความดบ

พระโพธสตวเสดจขนสพระราชรถอนประเสรฐ เสดจเขาพระนครดวยพระยศอนยงใหญ ดวยความงดงามอนนารนรมยใจยงนก ใน สมยนน พระนางกสาโคตมขตตยกญญาอย ณ พนปราสาทชนบน เหนพระรปสรของพระโพธสตวซงก�าลงประทกษณพระนคร ทรงเกดปตโสมนส จงทรงเปลงอทานนวา

หญงใดเปนมารดาของพระกมารน หญงนนดบทกข ไดแน ชายใดเปนบดาของพระกมารน ชายนนดบทกขไดแน พระกมารนเปนพระสวามของหญงใด หญงนนดบทกขไดแน

: 111สภร ทมทอง

พระโพธสตวสดบค�าอทานนนแลว ทรงด�ารวา “พระนางกสาโคตม นตรสอยางนวา เมอยงมอตภาพเหนปานนอย หทยของมารดา หทยของบดา หทยของภรยา ยอมดบทกขได เมออะไรหนอดบ หทยจง ชอวาดบทกขได”

ล�าดบนน พระโพธสตวผ มพระทยคลายก�าหนดแลวในกเลส ทงหลายแลว ไดทรงมพระด�ารวา “เมอไฟคอราคะดบ ความดบทกขจงมได เมอไฟคอโทสะดบ ความดบทกขจงมได เมอไฟคอโมหะดบ ความดบทกขจงมได เมอความเรารอนเพราะกเลสทงปวงมมานะ และทฏฐเปนตนดบแลว ความดบทกขจงมได พระนางกสาโคตมน ท�าใหเราไดฟงค�าทด ความจรง เรากก�าลงเทยวแสวงหานพพานอย เราควรละทงฆราวาสออกบวช และแสวงหานพพานเสยวนนทเดยว” แลวทรงปลดสรอยไขมกมคา 1,000 จากพระศอ สงไปมอบใหแก พระนางกสาโคตม ดวยทรงด�ารวา “สงนจงเปนสวนบชาอาจารย ส�าหรบพระนางเถด” พระนางเกดปตและโสมนสวา “สทธตถราชกมารมจตรกใครในเรา จงสงเครองบรรณาการมาให”

พระพทธเจา11๒ :

ทรงออกมหาภเนษกรมณ

ฝายพระโพธสตว เสดจขนสปราสาทของพระองค ดวยพระสรโสภาคยอนยงใหญ บรรทมบนทบรรทมอนงดงาม ในขณะนน เหลา สตรผประดบตกแตงดวยเครองประดบทกอยาง ไดฝกฝนมาดแลว ในเรองการฟอนร�าและการขบรองเปนตน ทงมรปโฉมเลอเลศ ประดจดงนางเทพกญญา ถอเอาดนตรนานาชนดมาลอมวงเขาแลว ท�า พระโพธสตวใหยนด ตางพากนแสดงการฟอนร�าขบรองและการบรรเลง เพราะทรงมพระทยคลายก�าหนดในกเลสทงหลายแลว พระโพธสตว จงไมทรงยนดในการฟอนร�าเปนตน ครเดยวพระองคกทรงหลบ

พวกสตรเหลานนคดวา “พวกเราแสดงการฟอนร�าเปนตน เพอพระราชกมารพระองคใด พระราชกมารนนทรงหลบแลว บดน พวกเราจะล�าบากเพออะไร” ตางพากนวางเครองดนตรทถอไวลง แลวกนอนหลบไป ดวงประทปน�ามนหอมยงคงลกไหมอย

พระโพธสตวทรงตนบรรทม ประทบนงขดสมาธบนพระแทนบรรทม ไดทอดพระเนตรเหนสตรเหลานน นอนหลบทบเครองดนตรอย บางพวกมน�าลายไหลมตวเปรอะเปอนดวยน�าลาย บางพวกกดฟน บางพวกกรน บางพวกละเมอ บางพวกอาปาก บางพวกผานงหลดลย ปรากฏใหเหนอวยวะสตรเพศทนาเกลยด

พระโพธสตวทอดพระเนตรเหนอาการทนารงเกยจของสตร เหลานน ไดทรงมพระทยคลายก�าหนดในกามทงหลายเปนอยางมาก พนปราสาทใหญนนประดบตกแตงแลว แมจะเปนเชนกบทอยของ

: 11๓สภร ทมทอง

ทาวสกกะ ไดปรากฏแกพระโพธสตวนน ประหนงวาปาชาผดบทเตม ไปดวยซากศพตางๆ ทเขาทงไว ภพ ๓ ปรากฏดจเรอนทถกไฟไหม ทรงมพระอทานวา “วนวายจรงหนอ ขดของจรงหนอ” พระทยทรงนอมไปในการบรรพชาอยางเหลอเกน

พระโพธสตวทรงด�ารวา “ควรเราจะออกมหาภเนษกรมนในวนนทเดยว” จงเสดจลกขนจากทบรรทมไปยงทใกลประต ตรสวา “ใครอยในทน”

นายฉนนะนอนเอาศรษะหนนธรณประตอย ทลตอบวา “ขาแตพระลกเจา ขาพระองคฉนนะ”

พระองคตรสวา “วนนเรามประสงคจะออกมหาภเนษกรมน เจาจงจดหามาใหเราตวหนง”

เขารบพระด�ารสแลว จงถอเครองแตงมาไปยงโรงมา เมอดวงประทปน�ามนหอมลกโพลงอย เหนพญามากณฐกะยนอยบนสถานทอนนารนรมย ภายใตเพดานทขงไวโดยรอบ เขาคดวา “วนนเราควร จดมากณฐกะตวนแหละถวาย” จงจดมากณฐกะถวาย

มากณฐกะนนเมอเขาจดเตรยมอยไดร วา “การจดเตรยมเรา คราวนกระชบแนนจรง ไมเหมอนกบการจดเตรยมในเวลาเสดจไป ทรงเลน ในพระราชอทยานเปนตนในวนอน วนนพระลกเจาของเราคงจกทรงมพระประสงคจะเสดจออกมหาภเนษกรมน” กมใจยนด รองเสยงดงลนไปหมด เสยงนนดงลนกลบทวไปทวพระนคร แตเหลาเทวดาไดปดกนไวไมใหใครไดยน

พระพทธเจา114 :

ฝายพระโพธสตวทรงใชนายฉนนะไปแลวด�ารวา “เราจะดลก เสยกอน” จงเสดจลกขนจากทประทบนง ไปยงทบรรทมของพระ ราหลมารดา เปดประตหองแลว ในขณะนน ประทปทเตมดวยน�ามนหอมยงคงลกไหมอย พระราหลมารดากบรรทมวางพระหตถบนพระเศยร ของพระโอรส บนทบรรทมอนเตมไปดวยดอกค�าและดอกมะลเปนตนประมาณ 1 อมพณะ พระโพธสตวประทบยนวางพระบาทบนธรณ ประตนนแหละ ทอดพระเนตรดแลวด�ารวา “ถาเราจะจบยกมอพระเทว ออกแลวจบลกของเรา พระเทวจะตน เมอเปนเชนนอนตรายแหง การไปจะมแกเรา เราเปนพระพทธเจาแลว กจะมาเยยมลกได” จง เสดจลงจากพนปราสาทไป กค�าททานกลาวไวในอรรกถาชาดกวา “ในกาลนน พระราหลกมารประสตได 7 วน” ไมมในอรรกถาอนๆ เพราะฉะนน พงถอเอาค�านนแหละ

ครนพระโพธสตวเสดจลงจากพนปราสาทอยางน ไดเสดจไป ใกลมาแลวตรสวา “แนะเจากณฐกะ วนนเจาจงท�าใหเราขามฝงสกคนหนงเถด เราอาศยเจา ไดเปนพระพทธเจาแลว จะท�าใหโลกพรอม ทงเทวโลกขามฝง” จากนน พระโพธสตวกทรงกระโดดขนหลงมา กณฐกะ มากณฐกะมความยาววดได 1๘ ศอกเรมแตคอ มสวนสง สมสวนกบความยาวนน สมบรณดวยก�าลงและความเรว ขาวลวนประดจสงขทขดสะอาดแลว ถามากณฐกะนนรองหรอย�าเทา เสยง กจะดงกลบไปทวพระนคร เพราะเหตนน เหลาเทวดาจงกนเสยงรองของมานน ท�าไมใหมใครไดยนดวยอานภาพของตน

พระโพธสตวเสดจขนสหลงมาตวประเสรฐ ทรงใหนายฉนนะ จบหางของมาไว เสดจถงทใกลประตใหญตอนเทยงคน กในกาลนน

: 115สภร ทมทอง

พระราชาทรงด�ารวา “บตรของเราจะไมสามารถเปดประตพระนคร ออกไปไดไมวาในเวลาไหนๆ ดวยการท�าอยางน” จงรบสงใหกระท�าบานประต 2 บาน แตละบานบรษ 1,000 คนจงจะเปดได พระ โพธสตวทรงสมบรณดวยก�าลงแขงแรง ทรงมก�าลงเมอเทยบกบชาง กได 1,000 โกฏเชอก เมอเทยบกบบรษกทรงมก�าลงนบได 10,000 โกฏคน เพราะฉะนน พระโพธสตวจงทรงด�ารวา “ถาประตไมเปด วนนเรานงอยบนหลงมากณฐกะนแหละ จกเอาขาออนหนบมากณฐกะกบนายฉนนะแลว กระโดดขามก�าแพงสงได 1๘ ศอกไป”

ฝายนายฉนนะคดวา “ถาประตไมเปด เราจะใหพระลกเจาประทบนงทคอของเรา แลวเอาแขนขวาโอบรอบมากณฐกะททอง กระท�าใหอยในระหวางรกแร จะกระโดดขามก�าแพงไป”

ฝายมากณฐกะคดวา “ถาประตไมเปด เราจะยกนายของเราผประทบนงอยบนหลงนแหละ พรอมกบนายฉนนะผจบทางยนอย กระโดดขามก�าเเพงไป”

ถาประตไมมใครเปดให บรรดาชนทง 3 คนใดคนหนงสามารถท�าไดเหมอนกบทคดไวนนแหละ แตวาเทวดาผสงอยทประตไดเปดประตให

ในขณะนนเอง มารผมใจบาปมาดวยคดวา “เราจะท�าใหพระโพธสตวกลบไป” ยนอยบนอากาศทลวา “ขาแตทานผนรทกข ทานอยาออกไปเลย ในวนท 7 นบจากวนนไป จกกรตนะจะปรากฏแกทาน ทานจะครอบครองราชสมบตในทวปใหญทง 4 มทวปนอย 2,000 เปนบรวาร ขาแตทานผนรทกข ทานจงกลบเถด”

พระพทธเจา116 :

พระโพธสตวตรสถามวา “ทานเปนใคร”

มารทลวา “เราเปนวสวตดมาร”

พระโพธสตวตรสวา “ดกอนมาร เราทราบวาจกกรตนะจะ ปรากฏแกเรา เราไมมความตองการดวยราชสมบตนน เราท�าไห 10,000 โลกธาตบรรลอลนแลว จะเปนพระพทธเจา”

มารทลวา “นบตงแตบดนเปนตนไป ในเวลาททานทรงด�าร ถงกามวตกกด พยาบาทวตกกด วหงสาวตกกด เราจะร” แลวคอยแสวงหาชองอย ตดตามพระองคไปประดจเงา

ฝายพระโพธสตวไมไดมความอาลย ละทงจกรพรรดราชสมบต อนอยในเงอมพระหตถ ดจทงกอนเขฬะ เสดจออกจากพระนครดวย สกการะใหญ ในวนเพญเดอนอาสาฬหะ เมอนกขตฤกษอตตราสาฬหะ (เดอน ๘ หลง) ก�าลงด�าเนนไปอย พระองคเสดจออกจากพระนคร แลว ทรงมพระประสงคจะแลดพระนคร กแหละพอพระโพธสตวนน มความคดเกดขนเทานน มหาปฐพประหนงจะทลวา “ขาแตพระมหาบรษ พระองคไมตองหนกลบมาทอดพระเนตรหรอก พระเจาขา” จงแยกหมนกลบประดจจกรของนายชางหมอ

พระโพธสตวประทบยนบายพระพกตรไปทางพระนคร ทอดพระเนตรดพระนคร แลวทรงแสดงเจดยสถานอนเปนทกลบของมากณฐกะ ณ แผนดนทนน ทรงกระท�ามากณฐกะใหบายหนาตอ หนทางทจะเสดจไป ไดเสดจไปแลวดวยสกการะอนยงใหญ ดวย ความงามสงาอนโอฬาร

: 117สภร ทมทอง

ไดยนวา ในกาลนน เหลาเทวดาถอคบเพลง 60,000 อน ขางหนาพระโพธสตวนน ขางหลง 60,000 อน ขางขวา 60,000 อน ขางซาย 60,000 อน เหลาเทวดาอกพวกหนง ถอคบเพลง นบจ�านวนไมไดทขอบปากจกรวาล เหลาเทวดาอกพวกหนงรวมทง นาคและครฑเปนตน เดนบชาดวยของหอม ดอกไม จรณและธป อนเปนทพย พนทองฟาไดต อเนองกนไปไมว างเว นดวยดอก ปารฉตตกะและดอกมณฑารพ เหมอนเวลามเมฆฝนอนหนาทบ สงคตทพยทงหลายไดเปนไปแลว ดนตร 6,๘00,000 ชนด คอ ๘00,000 ชนดดานหนง 6,000,000 ชนดดานหนง โดยรอบ บรรเลงขนแลว เสยงของเครองดนตรเหลานน ยอมเปนไปเหมอน เวลาทเมฆค�ารามภายในมหาสมทร และเหมอนเวลาทสาครมเสยงกกกองภายในภเขายคนธร

พระโพธสตว เมอเสดจไปอยดวยความงดงามอยางยงน ขาม ราชอาณาจกรทง 3 โดยราตรเดยวเทานน เสดจถงฝงแมน�าอโนมา ในทสดหนทาง 30 โยชน

ถามวา มาสามารถจะไปไกลยงกวานนไดหรอไม

ตอบวา สามารถไปได เพราะมานนสามารถเทยวไปตลอดหวงจกรวาลหนงจนสด เหมอนเหยยบวงแหงกงลอทสอดอยในดมแลว กลบมากอนอาหารเชา บรโภคอาหารทเขาจดไวส�าหรบตน กในกาล นน มาดงรางอนทวมดวยของหอมและดอกไมเปนตน ซงเทวดา นาคและครฑเปนตน ผยนอยในอากาศโปรยลงมา ทวมจนกระทงบรเวณ

พระพทธเจา118 :

ขาออน เเลวตลยกองแหงของหอมและดอกไมไป จงไดมความลาชามาก เพราะฉะนน มาจงไปไดเพยง 30 โยชนเทานน

พระโพธสตวประทบยนทฝ งแมน�าแลวตรสถามนายฉนนะวา “แมน�านชออะไร”

นายฉนนะกราบทลวา “ชออโนมานท พระเจาขา”

พระโพธสตวทรงด�ารวา “บรรพชาแมของเรากจะเปนสงไมต�าทราม” จงเอาสนพระบาทกระตนใหสญญาณแกมา มาไดกระโดด ขามแมน�าอนกวาง ๘ อสภะไปยนอกฝงหนง

พระโพธสตวเสดจลงจากหลงมา ประทบยนทเนนทรายอนเชน กบแผนเงน ตรสเรยกนายฉนนะมาวา “สหายฉนนะ เธอจงพาเอาอาภรณทงหลายและมาของเราไป เราจกบวช ณ ทนแหละ”

นายฉนนะกราบทลวา “ขาแตสมมตเทพ แมขาพระองคกจก บวช พระเจาขา”

พระโพธสตวตรสหามถง 3 ครงวา “เธอยงบวชไมได เธอจะตองไป” แลวทรงมอบเครองอาภรณทงหลายและมากณฐกะใหนายฉนทะ รบไป แลวทรงด�ารวา “ผมทงหลายของเราน ไมสมควรแกสมณะ บคคลผอนทสมควรจะตดผมของพระโพธสตว ยอมไมม เพราะเหตนน เราจะใชพระขรรคตดดวยดวยตนเอง” จงเอาพระหตถขวาจบพระขรรค เอาพระหตถซายจบพระจฬาพรอมกบพระโมล (มวยผม) แลว จงตดออก พระเกศาเหลอยาว 2 องคลเวยนขวาแนบตดพระเศยร

: 119สภร ทมทอง

พระเกศาไดมความยาวเทานนแหละจนตลอดพระชนมชพ พระมสส (หนวด) กไดมพอเหมาะกบพระเกศานน กจดวยการปลงผมและ หนวดมไดมอกเลย

พระโพธสตวจบพระจฬาพรอมกบพระโมลทรงอธษฐานวา “ถาเราจะไดเปนพระพทธเจา ขอจกและมวยผมจงด�ารงอยบนอากาศ ถาจะไมไดเปนพระพทธเจา กจงตกลงบนพนดน” แลวทรงโยนขนไปในอากาศ พระจฬาและพระโมลนนไปถงทประมาณ 1 โยชนแลวไดด�ารงอยในอากาศ ทาวสกกเทวราชตรวจดดวยทพยจกษ จงเอา ผอบแกวขนาด 1 โยชนรบไว น�าไปประดษฐานไวในพระจฬามณ เจดยในสวรรคชนดาวดงส

พระโพธสตวผเลศ ไดตดพระโมล อนอบดวยกลนหอมอนประเสรฐแลว โยนขนไปยงอากาศ ทาวสกกะ ผมพระเนตรตงพน เอาผอบทองอนประเสรฐทนพระเศยรรบไวแลว

พระโพธสตวทรงพระด�ารอกวา “ผาทท�าจากแควนกาสเหลานน ไมสมควรแกสมณะส�าหรบเรา” ล�าดบนน ฆฏการมหาพรหมผเปน สหายเกาในครงพระกสสปพทธเจา มความเปนมตรยงไมถงหนง พทธนดรคดวา “วนนสหายของเราออกมหาภเนษกรมณ เราจะถอ เอาสมณบรขารไปถวาย”

บรขารเหลาน คอ ไตรจวร บาตร มด เขม รดประคด รวมเปน 8 กบผากรองน�า ยอมควรแกภกษประกอบความเพยร

พระพทธเจา1๒0 :

ทานไดน�าบรขาร ๘ เหลานไปถวายแลว

พระโพธสตวทรงน งหมธงชยของพระอรหนตแลว ถอเพศ บรรพชาอนสงสด ตรสวา “ฉนนะ เธอจงกราบทลถงความไมมโรค แกพระชนกเเละชนน ตามค�าของเรา” แลวทรงสงนายฉนนะไป นายฉนนะถวายบงคมพระโพธสตว กระท�าประทกษณแลวหลกไป

สวนมากณฐกะยนฟงค�าของพระโพธสตวซงตรสกบนายฉนนะ คดวา “บดน เราจะไมไดเหนเจานายอกตอไป” เมอละคลองจกษไป ไมอาจอดกลนความโศกไวได ไดสนชวตเพราะหวใจแตกสลาย ไปเกดเปนกณฐกเทพบตรในสวรรคดาวดงส ตอนแรก นายฉนนะไดมความโศกเพยงอยางเดยว แตถกความโศกครงท 2 บบคนเพราะความตายของมากณฐกะ ไดรองไหคร�าครวญเดนไป

: 1๒1สภร ทมทอง

ทรงใหปฏญญาแกพระเจาพมพสาร

พระโพธสตว ครนบรรพชาแลว ไดยงเวลาใหล วงไปดวย ความสขอนเกดจากการบรรพชาตลอดสปดาห ในอนปยอมพวน ซงมอยในสถานทนน แลวเสดจด�าเนนดวยพระบาทสนหนทาง 30 โยชน โดยวนเดยวเทานน เสดจเขาไปยงกรงราชคฤห

ครนเสดจเขาไปแลว ทรงเทยวบณฑบาตรไปตามล�าดบตรอก ชาวพระนครทงสนไดถงความตนเตน เพราะไดเหนพระรปโฉมของพระโพธสตว เหมอนชาวเมองราชคฤหตนเตนตอนชางธนบาลกะ เขาไป และเหมอนเทพนครตนเตนตอนจอมอสรเขาไป ฉะนน ล�าดบนน พวกราชบตรมากราบทลวา “ขาแตสมมตเทพ มบคคลรปรางงดงามอยางนเทยวบณฑบาตอยในพระนคร ขาพระพทธเจาทงหลายไมทราบวา ผนชอไร จะเปนเทวดา มนษย นาค หรอครฑ”

พระราชาประทบยนทพนปราสาท ทอดพระเนตรเหนพระ มหาบรษ เกดความอศจรรยไมเคยเปนมากอน ทรงสงพวกราชบรษวา “แนะพนาย ทานทงหลายจงไป จงพจารณาด ถาเปนอมนษย เขา ออกจากพระนครแลวจะหายไป ถาเปนเทวดา เขาออกจากพระนครแลวจะเหาะไป กถาเปนนาค เขาออกจากพระนครแลวจะด�าดนไป ถาเปนมนษย เขาจะบรโภคภกษาหารตามทได”

พระมหาบรษรวบรวมภตอนปะปนกนแลวรวา “ภตรประมาณเทานเพยงพอแกเรา เพอยงอตภาพใหเปนไป” เสดจออกจากพระนคร

พระพทธเจา1๒4 :

ทางประตทเสดจเขามานนแหละ มงหนาไปทางทศตะวนออก ประทบนงทเงาของภเขาปณฑวะ เตรยมจะเสวยพระกระยาหาร

ล�าดบนน ล�าไสใหญทงหลายของพระมหาบรษบดไปมา ไดถงอาการจะออกมาทางพระโอษฐ พระโพธสตวทรงอดอดพระทย เพราะอาหารอนปฏกล เพราะตงแตเกดมามอตตภาพนน พระองค ไมเคยเหนอาหารทปฏกลอยางนนแมดวยพระเนตรเลย จงทรง สงสอนตนเองอยางนวา “ดกอนสทธตถะ เธอเกดในตระกลทมขาว และน�าหาไดงาย เปนทบรโภคขาวสาลมกลนหอมซงเกบไว 3 ป พรอมกบโภชนะทมรสเลศตางๆ ไดเหนบรรพชตผ ทรงผาบงสกล รปหนงแลวคดวา เมอไรหนอ เราจกไดเปนผทรงผาบงสกลอยางนน เทยวบณฑบาตแลวบรโภค เราจกมโอกาสนนบางหรอไม ดงน จงออกบวช บดน เธอจะท�าความอดอดใจเพราะอาหารปฏกลไดอยางไร” ครนทรงสงสอนตนอยางนแลว ไมทรงมอาการอนผดปกตเสวย พระกระยาหาร

ราชบรษทงหลายเหนเหตการณนนแลว จงไปกราบทล พระราชาใหทรงทราบ พระราชาไดสดบค�าของทต ทรงรบเสดจออกจากพระนครไปยงทอยของพระโพธสตว ทรงเลอมใสในพระอรยาบถนนแหละ จงทรงมอบความเปนใหญทงปวงใหแกพระโพธสตว พระโพธสตวตรสวา “ดกอนมหาบพตร อาตมภาพไมมความตองการวตถกามหรอกเลสกามทงหลาย อาตมภาพปรารถนาพระสมโพธญาณอนยอดเยยมจงออกบวช”

: 1๒5สภร ทมทอง

พระราชาแมจะทรงออนวอนเปนอเนกประการ กไมไดการยนยอมพระทยของพระโพธสตวนน จงตรสปฏญญาวา “พระองค จกไดเปนพระพทธเจาแนนอน กพระองคไดเปนพระพทธเจาแลว โปรดเสดจมายงแควนของหมอมฉนเปนอนดบแรก” ดงน นเปนเรอง ยอในทน สวนความพสดาร พงคนควาดในปพพชชาสตรพรอมทง อรรถกถาเถด

ทรงท�าทกกรกรยา

พระโพธสตวทรงใหปฏญญาแกพระราชาแลว เสดจจารกไปตามล�าดบ เขาไปหาอาฬารดาบสกาลามโคตรและอทกดาบสรามบตร ท�าสมาบตใหเกดขนแลว ทรงด�ารวา “นมใชหนทางทจะตรสร” ทรง ไมพอพระทยดวยสมาบตภาวนาแมนน มพระประสงคจะเรมตง มหาปธาน (ความพากเพยรอนยงใหญท�าไดยาก) เพอแสดงเรยวแรง และความเพยรของพระองค ใหปรากฏแกชาวโลกพรอมทงเทวโลก จงเสดจไปยงต�าบลอรเวลาทรงด�ารวา “สถานนนารนรมยจรงๆ” จงเสดจเขาอย ณ ต�าบลอรเวลานน เรมตงมหาปธานแลว

บรรพชต 5 รปมโกณฑญญะเปนหวหนาแมเหลานน พากน เทยวภกขาจารไปในหมบาน นคมและราชธาน ไดพบพระโพธสตว ณ ต�าบลอรเวลานน ตอจากนน บรรพชตทง 5 รปนน อปฏฐาก พระโพธสตวนนผ ท�าความพากเพยรใหญตลอด 6 พรรษา ดวย วตรปฏบตมการกวาดบรเวณเปนตน ไดเปนผอยในส�านกของพระ

พระพทธเจา1๒6 :

โพธสตวนน ดวยหวงใจวา “ทานพระสมณะจะเปนพระพทธเจาในบดน ทานพระสมณะจะเปนพระพทธเจาในบดน”

พระโพธสตวทรงด�ารวา “เราจะกระท�าทกกรกรยาใหถงทสด” จงทรงด�ารงชวตไปดวยขาวสารเพยงเมลดงาหนงเปนตน จนถงทรง ตดอาหารเสยโดยประการทงปวง ฝายเหลาเทวดาน�าเอาโอชาใสเขาไปทางขมพระโลมาทงหลาย

เมอพระโพธสตวนน มพระกายอนถงความออนเปลยอยางยง เพราะเหตทพระองคไมเสวยพระกระยาหารนน พระกายแมมฉววรรณดจทองไดกลายเปนสด�าไป พระมหาปรสลกษณะ 32 ประการกได ถกปกปดท�าใหไมปรากฏ ในบางครง เมอพระองคทรงเพงฌานอนไมมลมหายใจเขาออก ถกเวทนาแรงกลาเสยดแทง ทรงสลบลมลงบน ทจงกรม

ล�าดบนน เทวดาบางพวกกลาวถงพระโพธสตวนนวา “ทาน พระสมณโคดมสนชวตแลว” เทวดาบางพวกกลาววา “นเปนวหารธรรมของพระอรหนตทงหลายทเดยว”

ในบรรดาเทวดา 2 กลมนน เหลาเทวดาผกลาววาทานพระ สมณโคดมไดสนชวตแลวนน พากนไปกราบทลแกพระเจาสทโธทนะมหาราชวา “พระโอรสของพระองคสวรรคตแลว”

พระเจาสทโธทนะมหาราชตรสวา “บตรของเรายงไมไดเปนพระพทธเจาจะยงไมสนชวต”

: 1๒7สภร ทมทอง

เทวดาเหลานนกราบทลวา “พระโอรสของพระองคไมสามารถเปนพระพทธเจาได ทรงลมลงทพนส�าหรบท�าความเพยรนนแหละสวรรคตแลว”

พระราชาทรงสดบดงนนจงตรสหามวา “เราไมเชอ เปนไปไมได ทบตรของเรายงไมบรรลพระสมมาสมโพธญาณแลวจะสนชวต”

ถามวา กเพราะเหตไร พระราชาจงไมทรงเชอ

ตอบวา เพราะพระองคไดทรงเหนปาฏหารยทงหลาย ในวนท พาพระกมารไปไหวทานกาฬเทวลดาบสและทควงไมหวา

พระโพธสตวทรงกลบไดสตลกขนอก เมอพระมหาสตวลกขน แลว เทวดาเหลานนไปกราบทลแกพระราชาวา “ขาแตมหาราช พระโอรสของพระองคเปนผไมมโรคแลว”

พระราชาตรสวา “เรารวาบตรของเราไมสนชวต”

เมอพระมหาสตวทรงบ�าเพญทกกรกรยาอย 6 พรรษานนแหละ กาลเวลาไดเปนเหมอนท�าขอดปมในอากาศ พระมหาสตวนนทรง พระด�ารวา “การท�าทกกรกรยาน ไมใชหนทางเพอจะตรสร” จงเสดจเทยวเพอบณฑบาตในหมบานและนคมทงหลาย เพอจะน�าอาหาร หยาบมา ไดน�าอาหารมาแลว ครงนน มหาปรสลกษณะ 32 ประการของพระโพธสตวนนไดกลบเปนปกต แมพระกายกไดมฉววรรณดจ ทองค�า

พระพทธเจา1๒8 :

พระภกษปญจวคคยพากนคดวา “พระมหาบรษนแมกระท�าทกกรกรยาถง 6 ป กไมสามารถบรรลพระสพพญญตญาณได บดน พระองคเทยวบณฑบาตไปในบานเปนตน น�าอาหารหยาบมา จะทรงสามารถบรรลพระสพพญญตญาณไดอยางไร พระมหาบรษนกลาย เปนผมกมากในปจจย คลายความเพยร การคาดหวงคณวเศษจาก ส�านกพระมหาบรษนของพวกเรา กเหมอนคนผจะเอาน�าราดศรษะคาดหวงเอาหยาดน�าคาง ฉะนน จะมประโยชนอะไรดวยพระมหาบรษนส�าหรบพวกเรา” จงพากนละพระมหาบรษ ตางถอเอาบาตรและ จวรของตน เดนทางไประยะทาง 1๘ โยชน เขาไปยงปาอสปตนะ

นางสชาดาถวายขาวปายาส

กสมยนน ทารกาชอสชาดาเกดในเรอนของเสนานกฎมพ ใน ต�าบลอรเวลาเสนานคม นางเจรญวยแลว ไดกระท�าความปรารถนาทต นไทรตนหนงวา “ถาเราไปยงเรอนสกลทมชาตเสมอกน ได บตรชายในการตงครรภครงแรก เราจกท�าพลกรรมโดยการบรจาค ทรพย 100,000 แกทานทกป” ความปรารถนานนของนางส�าเรจ แลว

เมอพระมหาสตวทรงบ�าเพญทกกรกรยาอย ในคราวครบปท 6 นางสชาดานนมความประสงคจะท�าพลกรรมในวนเพญเดอน 6 ในตอนแรก ไดปลอยโคนม 1,000 ตวใหท องเทยวไปในปา ชะเอมเครอ ใหโคนม 500 ตวดมน�านมของโคนม 1,000 ตวเหลานน แลวใหโคนม 250 ตวดมน�านมของโคนม 500 ตวเหลานน โดย

: 1๒9สภร ทมทอง

ท�านองนจนกระทงถง โคนม ๘ ตวดมน�านมของโคนม 16 ตว นางปรารถนาน�านมขนและมโอชาจงไดกระท�าการหมนเวยนน�านมดวยประการฉะน

ในวนเพญวสาขะ นางสชาดานนคดวา “เราจกกระท�าพลกรรมแตเชาตร” จงลกขนในเวลาใกลรงแหงราตร ใหรดนมโคนม ๘ ตว เหลานน ลกโคทงหลายยงไมไดมาถงเตานมเหลานน แตพอน�าภาชนะใหมเขาไปใกลเตานมเทานน สายน�านมกไหลออกตามธรรมดาของตน นางสชาดาไดเหนความอศจรรยนน จงตกน�านมดวยมอของตนเอง ใสลงในภาชนะใหมแลวกอไฟท�าการหงดวยมอของตนเอง เมอก�าลงหงขาวปายาสอยนน ฟองขนาดใหญตงขนไหลวนเวยนดานขวา แมสกหยดหนงกไมหกออกไปภายนอก ควนไฟแมเลกนอยกไมลอยขน จากเตา

สมยนน ทาวจตโลกบาลมาคอยอารกขาทเตา ทาวมหาพรหมกนฉตร ทาวสกกะน�าฟนมาใสท�าไฟใหลกโพลง จรงอย เทวดาทงหลายรวบรวมโอชา อนส�าเรจแกเทวดาและมนษยทงหลายในทวปทง 4 มทวปนอย 2,000 เปนบรวาร ใสเขาไปในขาวปายาสนนดวย เทวานภาพของตน เหมอนบคคลคนรวงผงอนตดอยททอนไม แลว ตวงเอาแตน�าหวาน ฉะนน จรงอย ในกาลอนๆ เทวดาทงหลายใส โอชาในค�าขาวทกค�า แตวาในวนตรสรและวนปรนพพาน ใสโอชา ในหมอเลยทเดยว

นางสชาดาไดเหนความอศจรรยมใชนอย ซงปรากฏแกตนใน ทนนในวนเดยวกน จงเรยกนางปณณาทาสมาบอกวา “แนะแมปณณา วนนเทวดาของเราทงหลายนาเลอมใสยงนก ในกาลมประมาณเทาน

พระพทธเจา1๓0 :

เราไมเคยเหนความอศจรรยอยางน เธอจงรบไปดแลเทวสถานโดยเรว” นางปณณาทาสนนรบค�าของนางสชาดานนแลว ไดไปยงโคนตนไม โดยเรว

ฝายพระโพธสตวทรงเหนมหาสบน 5 ประการในตอนกลางคน นน ทรงใครครวญอย จงตกลงใจวา “วนน เราจกเปนพระพทธเจา โดยไมตองสงสย” พอราตรนนลวงไป พระองคทรงกระท�าการปฏบตพระสรระ คอยเวลาภกขาจารอย เสดจมาประทบนงทใตตนไมนน แตเชาตร ทรงกระท�าใตตนไมทงสนใหสวางไสวดวยรศมของพระองค

ล�าดบนน นางปณณาทาสนนมา ไดเหนพระโพธสตวผประทบนงทใตตนไมทอดพระเนตรดโลกธาตดานทศปาจน และไดเหนตนไมทงตนมสดงสทองเพราะพระรศมอนซานออกจากพระสรระของ พระโพธสตวนน นางจงไดคดดงนวา “วนน เทวดาของเราทงหลาย เหนจะลงจากตนไมมานง เพอรบพลกรรมดวยมอของตนเองทเดยว” จงเปนผถงความปลาบปลมใจ รบไปบอกเรองนนแกนางสชาดา

นางสชาดาไดฟงค�าของนางปณณาทาสนน แลวกดใจจง กลาววา “วนน ตงแตนไปเจาจงด�ารงอยในฐานะธดาคนใหญของเรา” แลวไดใหเครองประดบทงปวงอนสมควรแกธดา

กเพราะเหตทในวนบรรลความเปนพระพทธเจา การไดถาดทอง มมลคา 100,000 จงจะควร เพราะฉะนน นางสชาดานนจงม ความคดเกดขนวา “จกใสขาวปายาสในถาดทอง” จงใหคนใชน�า ถาดทองมมลคา 100,000 ออกมา ประสงคจะใสขาวปายาสใน ถาดทองนน จงร�าพงถงโภชนะทสกแลว ขาวปายาสทงหมดกกลงไป

: 1๓1สภร ทมทอง

อยในถาด เหมอนน�ากลงจากใบบวฉะนน ขาวปายาสนนเตมถาดหนง พอด นางจงเอาถาดอกใบหนงครอบถาดใบนน แลวเอาผาขาวหอ ประดบรางกายดวยเครองอลงการทงปวง เอาถาดนนทนศรษะ ของตน เดนไปสใตตนไทรนนดวยอานภาพใหญ เหนพระโพธสตว แลวเกดความโสมนสอยางมาก จงนอมกายเดนไปจ�าเดมแตทไดเหนเพราะคดวาเปนเทวดา วางถาดลงจากศรษะแลว เปดฝาเอาคนโททองใสน�าอนอบดวยดอกไมหอม แลวไดเขาไปยนอยใกลๆ พระโพธสตว

บาตรดนททาวฆฏการมหาพรหมถวาย ไมหางพระโพธสตวมาตลอดกาลนานมประมาณเทาน ไดหายไปในขณะนน พระโพธสตวเมอแลไมเหนบาตร จงเหยยดพระหตถขวาออกรบน�า นางสชาดาวาง ถาดทองขาวปายาสบนพระหตถของพระมหาบรษ พระมหาบรษ ทอดพระเนตรดนางสชาดา นางสชาดาก�าหนดอาการแลวจงทลวา “ขาแตพระผเปนเจา ขอทานจงรบขาวปายาสนนเสวยตามความ ชอบใจเถด เพราะขาพเจาบรจาคแลวแกทาน” ไหวแลวทลวา “มโนรถคอความปรารถนาแหงใจของขาพเจาส�าเรจแลว ฉนใด มโนรถแมของทานกจงส�าเรจ ฉนนนเถด” นางไมหวงอาลยสละ ถาดทองอนมมลคา 100,000 เหมอนภาชนะดนอนเกาหลกไปแลว

พระพทธเจา1๓๒ :

ทรงอธษฐานลอยถาด

ฝายพระโพธสตวเสดจลกขนจากทประทบนง ทรงท�าประทกษณตนไม ถอถาดเสดจไปยงฝงแมน�าเนรญชรา ในวนทพระโพธสตว หลายแสนพระองคตรสร มทาชอวาสปตฏฐตะเปนสถานทเสดจลง สรงสนาน พระองคทรงวางถาดทฝ งทาชอสปตฏฐตะนน เสดจลง สรงสนานเสรจแลว ทรงนงหมธงชยแหงพระอรหนต อนเปนเครอง น งหมของพระพทธเจาหลายแสนพระองค ทรงนงผนพระพกตร ไปทางทศตะวนออก ทรงปนกอนขาว 49 กอน แตละกอนขนาดเทา จาวตาลสก แลวเสวยมธปายาสมน�านอยทงหมด ขาวมธปายาสนนเทานนไดเปนอาหารอยไดตลอด 7 สปดาห ส�าหรบพระโพธสตวนน ผไดเปนพระพทธเจาประทบอยทควงตนโพธ (ตนไมส�าหรบตรสร) ตลอดระยะตลอด 7 สปดาหนน ไมมอาหารอยางอน ไมมการสรงสนาน ไมมการช�าระพระโอษฐ ไมมการถายพระบงคนหนก พระองคทรง ยบยงอยดวยฌานสข มรรคสขและผลสขเทานน

พระโพธสตวครนเสวยขาวขาวปายาสนนแลว ทรงจบถาดทองอธษฐานวา “ถาเราจะไดเปนพระพทธเจาในวนน ถาดใบนจงลอย ทวนกระแสน�าไป ถาจะไมไดเปนพระพทธเจาในวนน กจงลอยไปตามกระแสน�า” ครนทรงอธษฐานแลวไดลอยถาดไป ถาดนนลอยตด กระแสน�าไปถงกลางแมน�า ณ ทตรงกลางแมน�านนแหละ ไดลอย ทวนกระแสน�าไปถงสถานทหางไปประมาณ ๘0 ศอก ดจมาฝเทาเรว ฉะนน แลวจมลงทน�าวนแหงหนง จมลงไปถงทอยของกาลนาคราช กระทบถาดเครองบรโภคของพระพทธเจา 3 พระองค เกดมเสยงดง “กล กล” แลวไดวางรองอยใตถาดเหลานนทงหมด

: 1๓๓สภร ทมทอง

กาลนาคราชไดฟงเสยงถาดกระทบกนนนแลวกลาววา “เมอวานน พระพทธเจาทรงบงเกดขนแลวพระองคหนง วนน พระพทธเจา ทรงบงเกดขนแลวอกองคหนง” จงไดยนกลาวสรรเสรญพทธคณดวยถอยค�าหลายรอยบท ไดทราบวา เวลาทมหาปฐพงอกขนสอากาศประมาณ 1 โยชน 3 คาวต ส�าหรบกาลนาคราชนน ไดเปนดจวนนหรอวนพรงน

พระโพธสตวทรงพกผอนกลางวนอยในปาสาละ อนมดอกไม บานสะพรงใกลฝงแมน�า ในเวลาดอกไมทงหลายหลดจากขวในเวลาเยน ไดเสดจมงหนาไปยงตนโพธ ตามหนทางกวางประมาณ ๘ อสภะ ซงเทวดาทงหลายตกแตงไว ดจราชสหเยองกราย ฉะนน นาค ยกษ และครฑเปนตนไดบชาดวยของหอมและดอกไมเปนตนอนเปนทพย เครองดนตรทพยเปนตนถกบรรเลงเปนไป 10,000 โลกธาตไดม กลนหอมทวไปหมด มระเบยบดอกไมและเสยงแซซองสาธการ ทวไปหมด

พระพทธเจา1๓4 :

สถานทประทบนงตรสร

ในสมยนน พราหมณชอโสตถยะ เปนคนหาบหญา ถอหญาเดนสวนทางมา ร อาการของพระมหาบรษจงไดถวายหญา ๘ ก�า พระโพธสตวทรงรบหญาแลวเสดจขนส ควงไมโพธ ไดประทบยน ในดานทศใตผนพระพกตรไปทางทศเหนอ ขณะนนจกรวาลดานทศใตทรดลง ไดเปนดจจรดถงอเวจมหานรกเบองลาง จกรวาลดานทศเหนอลอยขน ไดเปนดจจรดถงภวคคพรหมในเบองบน พระโพธสตวทรง ด�ารว า “สถานทตรงนเหนจะไมไดเปนสถานททท�าใหเราบรรล พระสมโพธญาณ” ทรงกระท�าประทกษณเสดจไปยงดานทศตะวนตก ไดประทบยนผนพระพกตรไปทางทศตะวนออก ล�าดบนน จกรวาลดานทศตะวนตกไดทรดลง ไดเปนดจจรดถงอเวจมหานรกในเบองลาง จกรวาลดานทศตะวนออกลอยขน ไดเปนดจจรดถงภวคคพรหมใน เบองบน ไดทราบวา ในทกสถานททพระมหาบรษนนประทบยน มหาปฐพไดยบลงและฟขน เหมอนลอเกวยนใหญซงตดอย ในดม ถกเหยยบรมขอบวงของกงลอ ฉะนน

พระโพธสตวทรงด�ารวา “สถานทตรงน เหนจะไมไดเปนสถานททท�าใหเราบรรลพระสมโพธญาณ” จงทรงกระท�าประทกษณเสดจไปทางดานทศเหนอ ประทบยนผนพระพกตรใปทางดานทศใต ล�าดบนนจกรวาลดานทศเหนอไดทรดลง ไดเปนดจจรดถงอเวจมหานรกในเบองลาง จกรวาลดานทศใตลอยขน ไดเปนดจจรดถงภวคคพรหมในเบองบน

: 1๓5สภร ทมทอง

พระโพธสตวทรงด�ารวา “แมสถานทตรงน กเหนจะไมไดเปนสถานททท�าใหเราบรรลพระสมโพธญาณ” จงทรงกระท�าประทกษณเสดจไปยงดานทศตะวนออก ไดประทบยนผนพระพกตรไปทางดานทศตะวนตก

กสถานทตงบลลงกของพระพทธเจาทงปวง มอย ในดานทศ ตะวนออก สถานทนนจงไมหวนไหวไมสนสะเทอน พระมหาสตว ทรงทราบวา “สถานทน เปนทอนพระพทธเจาทงปวงไมทรงละ เปน สถานทไมหวนไหว เปนสถานทก�าจดกรงคอกเลส” จงทรงจบปลายหญาเหลานนแลวเขยา ทนใดนนเอง ไดมบลลงกขนาด 14 ศอก หญาแมเหลานนไดด�ารงอยแลว โดยสณฐานทแมชางเขยนหรอชางฉาบผช�านาญอยางยง กไมสามารถจะเขยนหรอฉาบแบบนนได

พระโพธสตวทรงผนพระพกตรไปทางทศตะวนออก โดยใหล�าตนโพธอยเบองพระปฤษฎางค เปนผมพระทยมนคง ทรงนงคอปราชตบลลงก (การนงทไมมการพายแพ) ซงแมสายฟาจะผาลงตง 100 ครงกไมแตกท�าลาย โดยทรงอธษฐานวา

“เนอและเลอดในสรระนแมทงสนจะเหอดแหงไป จะเหลอแตหนง เอนและกระดก กตามท

เราไมบรรลพระสมมาสมโพธญาณในทนงนแหละ จกไมยอม ลกขน”

พระพทธเจา1๓6 :

ตอสกบพญามารและเสนามาร

ในสมยนน มารผมใจบาปคดวา “พระสทธตถกมารประสงค จะกาวลวงอ�านาจของเรา บดน เราจะไมใหพระองคนนลวงพนไปได” จงไปยงทอย ของพลมารบอกเรองนน ใหโหรองแบบมารแลวพา พลมารออกไป กเสนามารนนมขางหนามาร 12 โยชน ขางขวาและขางซายขางละ 12 โยชน สวนขางหลงมจนจรดขอบจกรวาล สงขนดานบนม 9 โยชน

เมอเหลาเสนามารแผดรองขน เสยงแผดรองจะไดยนเหมอน เสยงแผนดนทรด ตงแตทหางออกไป 1,000 โยชน ล�าดบนน เทวบตรมารขนขขางชอครเมขสง 150 โยชน นรมตแขน 1,000 แขน ถออาวธนานาชนด ในบรรดาบรษทมารทเหลอน มาร 2 ตนจะไมถออาวธเหมอนกนเลย เปนผมผวพรรณหลากหลาย มหนาท�าอาการ หลากหลาย ถออาวธนานาชนดพากนมา เหมอนดงจะทวมทบพระมหาสตว

กเทวดาใน 10,000 จกรวาลไดยนกลาวค�าสรรเสรญคณของพระมหาสตว ทาวสกกเทวราชไดยนเปาสงขวชยตร ไดยนวา สงขนนมขนาด 120 ศอก เมอสดลมเขามาแลวเปาครงเดยว เสยงจะอยถง 4 เดอนจงจะหมด มหากาลนาคราชไดยนกลาวสรรเสรญคณเกนกวารอยบท ทาวมหาพรหมไดยนกนเศวตฉตร แตเมอพลมารเขาไปใกล ควงไมโพธ บรรดาเทวดาเปนตนเหลานน แมองคหนงกไมสามารถจะด�ารงอย ได ตางพากนหนไปโดยสถานทตรงหนาของพวกตน

: 1๓7สภร ทมทอง

กาลนาคราชด�าดนลงไปยงภพนาคอนมมณเฑยร 500 โยชน นอน เอามอทง 2 ปดหนา ทาวสกกเทวราชเกบสงขวชยตรไวขางหลง ไดยนอยทขอบปากจกรวาล ทาวมหาพรหมจบปลายเศวตฉตรไปยงพรหมโลกทนท แมเทวดาองคหนงผสามารถด�ารงอยมไดมเลย พระ มหาบรษพระองคเดยวเทานนประทบนงอย

ฝายมารกลาวกบบรษทของตนวา “พอทงหลาย บรษอนทเปนเชนกบพระสทธตถะโอรสของพระเจาสทโธทนะยอมไมม พวกเรา ไมสามารถสรบซงหนาได พวกเราจะสรบทางดานหลง”

ฝายพระมหาบรษทรงแลดทง 3 ดาน ทรงเหนแตความวางเปลา เพราะเทวดาทงปวงพากนหนไปหมด ไดทรงเหนพลมารหนนเนอง เขามาทางดานเหนออก ทรงด�ารวา “ชนนมประมาณเทานเจาะจงเรา ผเดยวเทานน กระท�าความพากเพยรพยายามอยางใหญหลวง ในทน เราไมมมารดา บดา พชายนองชาย หรอญาตใดๆ อนเลย แตวา บารม 10 นเทานนจะเปนเชนกบบรวารชนผใกลชดของเราไปตลอดกาลนาน เพราะฉะนน เราสมควรจะท�าบารมทงหลายใหเปนโล แลวตอสดวยศสตราคอบารมนนแหละ ก�าจดหมพลนเสย” จงทรงนงระลกถงบารม 10

พระพทธเจา1๓8 :

วธการของพญามาร ๙ อยาง

ล�าดบนน เทวบตรมารคดวา “เราจกใหพระสทธตถะหนไป ดวยลมนทเดยว” จงไดบนดาลมณฑลลมใหเกดขน ในขณะนนเอง ลมมลมทศตะวนออกเปนตนไดเกดขน ซงลมนสามารถท�าลายยอดเขา ขนาดกงโยชน 1 โยชน 2 โยชนหรอ 3 โยชนได สามารถถอนราก ของกอไมและตนไมในปาเปนตนได สามารถท�าหมบานและนคม รอบดานใหละเอยดเปนชนเลกชนนอยไปได แตอานภาพของลมกถกก�าจด ดวยเดชแหงบญของพระมหาบรษ พอพดมาถงพระโพธสตว กไมสามารถท�าแมแตชายจวรใหไหวได (1)

จากนน มารคดวา “เราจกใหน�าทวมพระสทธตถะนนตาย” จงไดบนดาลใหหาฝนใหญเกดขน ดวยอานภาพของมารนน เมฆฝน อนมหลบไดรอยหลบพนหลบเปนตน เกดขนในเบองบนแลวตกลงมา แผนดนไดแยกออกเปนชองดวยก�าลงแหงสายธารน�าฝน มหาเมฆ ลอยมาทางดานบนปาไมและตนไมเปนตน กไมสามารถท�าใหน�า แมเทาหยาดน�าคางหยดใหเปยกจวรของพระมหาสตว (2)

จากนน ไดบนดาลใหหาฝนหนใหเกดขน ยอดภเขาทงหลาย ลวนแตลกใหญ คกรนเปนควน ลกเปนเปลวไฟ ลอยมาทางอากาศ พอถงพระโพธสตวกไดกลายเปนกลมดอกไมทพย (3)

จากนน ไดบนดาลใหหาฝนเครองประหารใหเกดขน อาวธ มดาบ หอกและลกศรเปนตน มคมขางเดยวบาง มคมสองขางบาง คกรนเปนควน ลกเปนเปลวไฟ ลอยมาทางอากาศ พอถงพระโพธสตว

: 1๓9สภร ทมทอง

กไดกลายเปนดอกไมทพย (4)

จากนน ไดบนดาลใหหาฝนถานเพลงใหเกดขน ถานเพลง ทงหลายมสดงดอกทองกวาว ลอยมาทางอากาศ ไดกลายเปนดอกไมทพยโปรยปรายลงใกลบาทมลของพระโพธสตว (5)

จากนน ไดบนดาลใหหาฝนเถารงใหเกดขน เถารงรอนจดมส ดงไฟ ลอยมาทางอากาศ ไดกลายเปนฝนไมจนทนตกลงใกลบาทมลของพระโพธสตว (6)

จากนน ไดบนดาลใหหาฝนทรายใหเกดขน ทรายทงหลายละเอยดยบ คเปนควน ลกเปนไฟลอยมาทางอากาศ ไดกลายเปน ดอกไมทพยตกลงใกลบาทมลของพระโพธสตว (7)

จากนน จงบนดาลหาฝนเปอกตมใหเกดขน เปอกตมคเปนควน ลกเปนไฟ ลอยมาทางอากาศ ไดกลายเปนเครองลบไลทพยตกลง ใกลบาทมลของพระโพธสตว (๘)

จากนน เทวบตรมารคดวา “เราจกท�าใหพระสทธตถะตกใจ กลวดวยความมดนแลวหนไป” จงไดบนดาลความมดใหเกดขนดวย ความมดนนเปนความมดมดดจประกอบดวยองค 4 (คอแรม 14 หรอ 15 ค�า ปาชฏ เมฆทบ และเทยงคน) พอถงพระโพธสตวกไดอนตรธานไป เหมอนความมดทถกขจดดวยแสงสวางแหงพระอาทตย (9)

พระพทธเจา140 :

ทรงชนะมาร

มารนนไมสามารถท�าใหพระโพธสตวหนไปดวยลม ฝน หาฝนหน หาฝนเครองประหาร หาฝนถานเพลง หาฝนเถารง หาฝนทราย หาฝนเปอกตม และหาฝนคอความมดรวม 9 อยางนดวยประการฉะน จงสงบรษทนนวา “แนะพนาย พวกเจาจะหยดอยท�าไม จงจบสทธตถ กมารน จงท�าราย จงท�าใหหนไป” สวนตนเองนงบนคอชางครเมข ถอจกราวธเขาไปใกลพระโพธสตวแลวกลาววา “ดกอนทานสทธตถะ ทานจงลกขนจากบลลงกน บลลงกนไมไดถงแกทาน บลลงกนยอมถงแกเรา”

พระมหาสตวทรงฟงค�าของมารนนแลวไดตรสวา “แนะมาร ทานไมไดบ�าเพญบารม 10 อปบารม 10 และปรมตถบารม 10 ทงไมไดบรจาคมหาบรจาค 5 ไมไดบ�าเพญญาตตถจรยา โลกตถจรยาและพทธตถจรยา บลลงกนจงไมไดถงแกทาน บลลงกนยอมถงแกเรา”

มารโกรธอดกลนก�าลงความโกรธไวไมได จงขวางจกราวธใส พระมหาบรษ จกราวธนนไดตงเปนเพดานดอกไมอย ในสวนเบองบนของพระมหาบรษนนผทรงร�าพงถงบารม 10 อย ไดทราบวา จกราวธ นนคมกลานก มารนนโกรธแลวขวางไปในทอน จะตดเสาหนแทงทบ เปนอนเดยวไปเหมอนตดหนอไมไผ แตบดน จกราวธนนกลายเปนเพดานดอกไมตงอย

: 141สภร ทมทอง

บรษทมารนอกนคดวา “พระสทธตถกมารจะลกจากบลลงก หนไปในบดน” จงพากนปลอยยอดเขาหนลวนแตมขนาดใหญลงมา เมอพระมหาบรษทรงร�าพงถงบารม 10 อย แมยอดเขาหนเหลานน กถงภาวะเปนกลมดอกไมตกลงยงพนดน

เทวดาทงหลายผยนอยทขอบปากจกรวาล ยดคอชะเงอศรษะออกดดวยคดกนวา “ทานผเจรญ อตภาพอนถงความงามเลศแหงพระรปของพระสทธตถกมารคงท�าลายเสยแลว พระสทธตถกมาร จะทรงกระท�าอยางไรหนอ”

ล�าดบนน พระโพธสตวตรสวา “บลลงกทไดเคยถงแกพระ โพธสตวทงหลาย ผบ�าเพญบารมเตมเปยมแลวในวนทตรสร ยอม ถงแกเรา” แลวตรสกบมารผ ยนอย ตอไปวา “แนะมาร ใครเปน สกขพยานในการใหทานของทาน”

มารเหยยดมอชไปยงหมมารโดยกลาววา “ชนเหลานมประมาณเทานเปนพยาน” ขณะนนเสยงของบรษทมารซงกลาววา “เราเปน พยาน เราเปนพยาน” ไดเปนเชนกบเสยงแผนดนทรด

ล�าดบนน มารจงกลาวกบพระมหาบรษวา “ดกอนทานสทธตถะ ใครเปนสกขพยานในการใหทานของทาน”

พระมหาบรษตรสวา “กอนอน ในการททานใหทาน พลมาร ทงหลายผมจตใจเปนพยาน แตส�าหรบเรา ใครๆ ผมจตใจชอวาจะ เปนพยานใหยอมไมมในทน ทานทเราใหแลวในอตภาพอนๆ จงยกไว กในคราวทเราด�ารงอยในอตภาพเปนพระเวสสนดร ไดใหสตตสตก

พระพทธเจา144 :

มหาทาน (ทานอนประกอบดวยสงของอยางละ 100 เจดครง) มหาปฐพอนหนาทบนแมจะไมมจตใจกเปนสกขพยานให” จงทรง ยนพระหตถขวาออกจากภายในกลบจวร แลวทรงเหยยดพระหตถ ชตรงไปยงมหาปฐพ พรอมกบตรสวา “ในคราวทเราด�ารงอยในอตภาพเปนพระเวสสนดรแลวใหสตตสตกมหาทาน ทานไดเปนพยานหรอ ไมไดเปน”

มหาปฐพไดดงสนนหวนไหวประหนงทวมทบพลมาร ดวยเสยงตงรอยเสยงพนเสยงแสนเสยงวา “ในกาลนน เราเปนพยานใหทาน”

จากนน มหาปฐพไดกลาววา “ขาแตทานสทธตถะ ทานททานใหแลว เปนมหาทาน เปนทานอนยอดเยยม” ดงน เมอพระมหาบรษพจารณาถงทานทไดใหในอตภาพเปนพระเวสสนดร ชางครเมขซงสง 150 โยชนกคกเขาลง พวกบรษทของมารตางพากนหนไปคนละทศคนละทาง ไมมมาร 2 ตนทจะไปทางเดยวกนเลย ตางทงเครองประดบศรษะ และผาทนงหมหนไปในทศทางขางหนาของตน

: 145สภร ทมทอง

บรรลพระสพพญญตญาณ

ล�าดบนน เหลาเทวดาทงหลายเหนมารและพลมารหนไปแลว กลาวกนวา “มารพายแพแลว ทานพระสทธตถกมารมชยชนะแลว พวกเราจะท�าการบชาชยชนะ” เหลาเทวดากประกาศแกเหลาเทวดา หมนาคกประกาศแกหมนาค หมครฑกประกาศแกหมครฑ เหลาพรหมกประกาศแกเหลาพรหม เหลาเทวดาเปนตนตางมมอถอของหอมและดอกไมเปนตน มายงโพธบลลงกทอยของพระมหาบรษ

เมอมารและพลมารเหลานน หนไปอยางนแลว

ในกาลนน เหลาเทวดามใจเบกบาน ประกาศชยชนะของพระมเหสเจา ณ ควงไมโพธวา “กพระพทธเจาผมพระสรน ทรงมชยชนะ สวนมารผชวชาพายแพแลว”

ในกาลนน หมนาคมใจเบกบาน ประกาศชยชนะของพระมเหสเจา ณ ควงไมโพธวา “กพระพทธเจาผมพระสรน ทรงมชยชนะ สวนมารผชวชาพายแพแลว”

ในกาลนน หมครฑกมใจเบกบาน ประกาศชยชนะของพระมเหสเจา ณ ควงไมโพธวา “กพระพทธเจาผมพระสรน ทรงมชยชนะ สวนมารผชวชาพายแพแลว”

ในกาลนน แมเหลาพรหมกมใจเบกบาน ประกาศชยชนะของพระมเหสเจา ณ ควงไมโพธวา “กพระพทธเจา ผมพระสรน ทรงมชยชนะ สวนมารผชวชาพายแพแลว”

พระพทธเจา146 :

เทวดาใน 10,000 จกรวาลทเหลอ บชาดวยดอกไมของหอมและเครองลบไลเปนตน ไดยนกลาวสรรเสรญคณนานปประการ เมอพระอาทตยยงทอแสงอยนนแหละ พระมหาบรษทรงก�าจดมารและพลมารไดแลว ดวยประการดงทกลาวมาน

พระองคอนหนอตนโพธทงหลายซงตกลงบนจวร ดจกลบแกวประพาฬแดงบชาอย ทรงระลกบพเพนวาส (ขนธทเคยเกดในชาตกอนๆ) ไดในปฐมยาม ทรงท�าทพยจกษใหผองใสในมชฌมยาม ทรงท�าญาณใหหยงลงในปฏจจสมปบาทในปจฉมยาม เมอพระมหาบรษนน ทรงพจารณาปจจยาการอนประกอบดวยองค 12 โดยอนโลม และปฏโลม ดวยอ�านาจวฏฏะและววฏฏะ 10,000 โลกธาตหวนไหว จนถงน�ารองแผนดน 12 ครง เมอพระมหาบรษทรงท�า 10,000 โลกธาตใหบนลอลนหวนไหวแลว ไดทรงร แจ งแทงตลอดพระ สพพญญตญาณในเวลาอรณขน

10,000 โลกธาตทงสนไดมการประดบตกแตงแลว รศมของธงชยและธงปฏากทยกขน ณ ปากขอบจกรวาลทศตะวนออก จรดถงขอบปากจกรวาลทศตะวนตก ทยกขน ณ ขอบปากจกรวาลทศตะวนตก จรดถงขอบปากจกรวาลทศตะวนออก ทยกขน ณ ขอบปากจกรวาลทศใต จรดถงขอบปากจกรวาลทศเหนอ ทยกขน ณ ขอบปากจกรวาลทศเหนอ จรดถงขอบปากจกรวาลทศใต สวนรศมของธงชยและธงปฏาก ทยกขน ณ พนปฐพ ไดตงขนไปจรดถงพรหมโลก รศมทตงขนใน พรหมโลกกจรดถงพนปฐพ

: 147สภร ทมทอง

ไมดอกใน 10,000 จกรวาลกผลดอก ไมผลกเตมไปดวยพวงผล เหลาปทมชนดล�าตนกออกดอกทล�าตนทงหลาย เหลาปทมชนด กงกานกออกดอกทกงกานทงหลาย เหลาปทมชนดเครอเถากออกดอกทเครอเถาทงหลาย เหลาปทมชนดหอยกออกดอกในอากาศ เหลา ปทมชนดเปนชอไดเจาะท�าลายชอหนตงขนซอนกนชอละ 7 ชน 10,000 โลกธาตไดเตมไปดวยดอกไม เหมอนกลมพวงดอกไมทมวนไวอยางสวยงาม และเหมอนเครองปลาดดอกไมทจดตกแตงไวดแลว ฉะนน

โลกนตรกนรกขนาด ๘,000 โยชนในระหวางจกรวาลทงหลาย ไมเคยสวางแมดวยแสงพระอาทตย 7 ดวง กไดมแสงสวางไสวเปน อนเดยวกน มหาสมทรลก ๘4,000 โยชนไดกลายเปนน�าหวาน แมน�าทงหลายไมไหล เหลาคนบอดแตก�าเนดแลเหนรป เหลาคน หหนวกแตก�าเนดไดยนเสยง เหลาคนงอยเปลยแตก�าเนดเดนได การลงโทษทงหลายมเครองจองจ�าทเปนขอเปนตนไดขาดหลดไป

พระมหาบรษอนเทวดาและมนษยทงหลายบชา ดวยสมบตอนงดงามหาประมาณมได ดวยประการอยางน เมอธรรมอนนาอศจรรยเอนกประการปรากฏแลว ไดแทงตลอดพระสพพญญตญาณ พระองคไดทรงเปลงพระอทานทพระพทธเจาทงปวงไมทรงละวา

พระพทธเจา148 :

อเนกชาตส�สาร� สนธาวสส� อนพพส� คหการ� คเวสนโต ทกขา ชาต ปนปปน� คหการก ทฏโ ส ปน เคห� น กาหส สพพา เต ผาสกา ภคคา คหกฏ� วสงขต� วสงขารคต� จตต� ตณหาน� ขยมชฌคา

เราแสวงหานายชางผ สรางเรอนคอตณหา เมอ ไมพบ ไดทองเทยวไปสนชาตสงสารเปนอนมาก การเกดทกครงเปนทกข

ดกอนนายชางผสรางเรอน เราพบทานแลว ทานจก สรางเรอนคออตภาพไมไดอกตอไป โครงเรอนทงปวงของทานเราหกไดแลว ยอดเรอนคออวชชาเรากรอไดแลว จตเราถงวสงขาร (พระนพพาน) อนไมมปจจยปรงแตงแลว เพราะเราไดถงความสนตณหา

เหตมประมาณเทาน โดยเรมตงแตสวรรคชนดสต จนกระทง บรรลพระสพพญญตญาณทควงไมโพธน พงทราบวาชออวทเรนทาน ดงทกลาวมานแล.

จบอวทเรนทาน

: 149สภร ทมทอง

เหตการณหลงจากตรสร

สปดาหท 1 กเมอพระผมพระภาคประทบนงบนบลลงกชย เปลงอทานนแลว ไดมพระด�ารนวา “เราทองเทยวไปถง 4 อสงไขยกบอก 100,000 มหากปกเพราะบลลงกน เราตดศรษะอนประดบแลวทล�าคอ ใหทานไปตลอดกาลมประมาณเทานกเพราะบลลงกน เราควกนยนตา ทหยอดดแลว ควกเนอหวใจใหไป ใหบตรผเชนกบชาลกมาร ใหธดา ผเชนกบกณหาชนกมาร และใหภรรยาผเชนกบพระมทรเทว เพอเปนทาสของคนเหลาอนกเพราะบลลงกน บลลงกนเปนบลลงกชย เปนบลลงกอนมนคงของเรา เราจกไมลกขนจากบลลงกน จนกวาความด�ารของเราผนงบนบลลงกนจะบรบรณ” จงทรงนงเขาสมาบตหลายแสนโกฏอย ณ บลลงกนนนนแหละตลอดสปดาห พระธมมสงคหกาจารยทานหมายเอาเรองนจงกลาวไวเปนตนวา “ครงนนแล พระผมพระภาค ทรงนงเสวยวมตตสขโดยบลลงกเดยวตลอดสปดาห”

ครงนน เทวดาบางเหลาเกดความคดขนวา “แมวนน พระสทธตถะ กคงยงมกจทจะตองท�าอยอกแน เพราะยงไมละความอาลยในบลลงก” พระศาสดาทรงทราบความคดของเทวดาทงหลาย เพอจะทรงระงบความคดของเทวดาเหลานน จงเหาะขนยงอากาศแลวทรงแสดง ยมกปาฏหารย จรงอย ปาฏหารยททรงกระท�า ณ ควงไมมหาโพธกด

พระพทธเจา150 :

ปาฏหารยททรงกระท�าในสมาคมพระญาตกด ปาฏหารยททรงกระท�าในสมาคมชาวปาถกบตรกด ทงหมดไดเปนเหมอนยมกปาฏหารย ทควงไมคณฑมพะ

สปดาหท ๒ พระศาสดาครนทรงระงบความคดของเทวดาทงหลาย ดวยปาฏหารยนอยางนแลว ประทบยนทางดานทศเหนอเยองไปทางทศ ตะวนออกเลกนอย ทรงด�ารวา “เราไดรแทงตลอดพระสพพญญตญาณบนบลลงกน” จงทอดพระเนตรทงสองโดยไมกระพรบ มองดบลลงกและตนโพธอนเปนสถานทบรรลผล แหงบารมททรงบ�าเพญมาตลอด 4 อสงไขย 100,000 มหากป ทรงท�าเวลาใหลวงไปหนงสปดาห สถานทนนมชอวาอนมสเจดย

สปดาหท ๓ จากนน ทรงนรมตสถานทจงกรมในระหวางบลลงกกบสถานท ทประทบยน แลวทรงจงกรมในรตนจงกรมอนยาวจากทศตะวนออกไปทศตะวนตก ทรงท�าเวลาใหลวงไปหนงสปดาห สถานทนนมชอวารตนจงกรมเจดย

: 151สภร ทมทอง

สปดาหท 4 สวนในสปดาหท 4 เทวดาทงหลายนรมตเรอนแกว ในดานทศ ตะวนตกเฉยงเหนอของตนโพธ พระผมพระภาคทรงประทบนงบนบลลงกในเรอนแกวนน พจารณาพระอภธรรมปฎกและสมนตปฏฐานอนนตนยในเรอนแกวนโดยพเศษ ท�าเวลาใหลวงไปหนงสปดาห สวนอาจารยผกลาวอภธรรมกลาววา เรอนอนลวนแลวดวยแกว ชอวารตนฆระ ไมใชเรอนทส�าเรจดวยรตนะ 7 อกอยางหนง สถานทซงทรงพจารณาปกรณทง 7 กเรยกวารตนฆระ กเพราะเหตแมทง 2 ดงท กลาวมานยอมสมควรในทน ฉะนน ค�าแมทง 2 นควรถอเอาทเดยว กจ�าเดมแตนนมา สถานทนนมชอวารตนฆรเจดย พระศาสดาทรงท�าเวลาใหลวงไปตลอด 4 สปดาห ณ ทใกลไมโพธนนเอง ดวยอาการดงทกลาวมาน

สปดาหท 5 ในสปดาหท 5 เสดจจากควงไมโพธเขาไปยงตนอชปาลนโครธ ทรงนงพจารณาพระธรรมและเสวยวมตตสขอย ณ ควงตนอชปาลนโครธแมนน

พระพทธเจา15๒ :

: 15๓สภร ทมทอง

ในสมยนน มารผ มใจบาปตดตามอย ตลอดกาลมประมาณ เพยงน แมจะคอยมองหาชองทางอย กไมไดเหนความพลงพลาดใดๆ ของพระผมพระภาค เกดความโทมนสวา “บดน พระสทธตถะน ลวงพนวสยของเราแลว” จงนงทหนทางใหญคดถงเหต 16 ประการ จงขดเสน 16 เสนลงบนแผนดน คอ

(1) คดวา “เราไมไดบ�าเพญทานบารมเหมอนพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดลงไปเสน 1

(2) คดวา “เราไมไดบ�าเพญสลบารมเหมอนพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดลงไปเสน 2

(3) คดวา “เราไมไดบ�าเพญเนกขมมบารมเหมอนพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดลงไปเสน 3

(4) คดวา “เราไมไดบ�าเพญปญญาบารมเหมอนพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดลงไปเสน 4

(5) คดวา “เราไมไดบ�าเพญวรยบารมเหมอนพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดลงไปเสน 5

พระพทธเจา154 :

(6) คดวา “เราไมไดบ�าเพญขนตบารมเหมอนพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดลงไปเสน 6

(7) คดวา “เราไมไดบ�าเพญสจจบารมเหมอนพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดลงไปเสน 7

(๘) คดวา “เราไมไดบ�าเพญอธษฐานบารมเหมอนพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดลงไปเสน ๘

(9) คดวา “เราไมไดบ�าเพญเมตตาบารมเหมอนพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดลงไปเสน 9

(10) คดวา “เราไมไดบ�าเพญอเบกขาบารมเหมอนพระสทธตถะ น เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขด เสนท 10

(11) คดวา “เราไมไดบ�าเพญบารม 10 อนเปนอปนสยแกการแทงตลอดอนทรยปโรปรยตตญาณอนเปนอสาธารณญาณไมทวไปแกผอน เหมอนดงพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดเสนท 11

: 155สภร ทมทอง

(12) คดวา “เราไมไดบ�าเพญบารม 10 อนเปนอปนสยแกการแทงตลอดอาสยานสยญาณอนเปนอสาธารณญาณไมทวไปแกผอน เหมอนดงพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระ สทธตถะน” แลวขดเสนท 12

(13) คดวา “เราไมไดบ�าเพญบารม 10 อนเปนอปนสยแกการแทง ตลอดมหากรณาสมาปตตญาณอนเปนอสาธารณญาณไมทวไปแก ผอน เหมอนดงพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอน กบพระสทธตถะน” แลวขดเสนท 13

(14) คดวา “เราไมไดบ�าเพญบารม 10 อนเปนอปนสยแกการแทงตลอดยมกปาฏหารยญาณอนเปนอสาธารณญาณไมทวไปแกผอน เหมอนดงพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะน” แลวขดเสนท 14

(15) คดวา “เราไมไดบ�าเพญบารม 10 อนเปนอปนสยแกการแทงตลอดอนาวรณญาณอนเปนอสาธารณญาณไมทวไปแกผอน เหมอน ดงพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะ น” แลวขดเสนท 15

(16) คดวา “เราไมไดบ�าเพญบารม 10 อนเปนอปนสยแกการแทงตลอดสพพญญตญาณอนเปนอสาธารณญาณไมทวไปแกผอน เหมอนดงพระสทธตถะน เพราะเหตนน เราจงไมไดเปนเหมอนกบพระสทธตถะ น” แลวขดเสนท 16 มารนงขดเสน 16 เสนอยบนทางใหญ เพราะเหตดงทกลาวอยางนแลว

พระพทธเจา156 :

ในสมยนน ธดามารทง 3 คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา กลาวกนวา “บดาของพวกเราหายไป บดนอยทไหนหนอ” จงพากน มองหา ไดเหนมารนน ผถงความโทมนสนงขดแผนดนอย จงพากนไปยงทอยของบดาถามวา “ทานพอ เพราะเหตไร ทานพอจงเปนทกขหมนหมองใจ”

มารกลาววา “ลกเอย พระมหาสมณะนลวงพนอ�านาจของพอเสยแลว พอคอยเฝาดอยตลอดกาลมประมาณเทาน ยงไมอาจเหน ชองโอกาสของพระมหาสมณะน เพราะเหตนน พอจงเปนทกขหมนหมองใจ”

ธดากลาววา “ถาเปนอยางนน คณพออยาไดคดมากเลย พวก ลกจกกระท�าใหพระมหาสมณะนนอยในอ�านาจของพวกลกแลวจก พามา”

มารกลาววา “ลกเอย พระมหาสมณะนใครกไมสามารถทจะท�า ใหอยในอ�านาจได บรษผนด�ารงอยแลวในศรทธาอนไมหวนไหว”

ธดากลาววา “ทานพอ พวกลกเปนผหญง พวกลกจกเอาบวง คอราคะเปนตนผกพระมหาสมณะนนใหมนแลว จกน�ามาในบดน ทานพออยาคดมากไปเลย” กลาวแลวธดามารทง 3 นนจงเขาไปหาพระผมพระภาคกราบทลวา “ขาแตทานพระสมณะ พวกขาพระองคจกบ�าเรอพระบาททง 2 ของพระองค”

: 157สภร ทมทอง

พระผมพระภาคมไดทรงใสใจค�าของธดามารเหลานนเลย ไมลมพระเนตรแลด ประทบนงเสวยสขอนเกดแตวเวกแหงความหลดพน เพราะสนอปธอยางยอดเยยมเทานน

ธดามารคดกนอกวา “ความประสงคของพวกบรษไมเหมอนกน บรษบางพวกมความรกในหญงกมารร นสาว บางพวกรกหญงผอย ในปฐมวย บางพวกรกหญงผอยในมชฌมวย บางคนรกหญงผอยใน ปจฉมวย ทางทด พวกเราควรประเลาประโลมดวยรปนานาประการแลวจงจบเอา”

ธดามารแตละนางหนงนรมตอตภาพของตน (1) ใหเปนรป เดกหญงเปนตน (2) เปนหญงยงไมคลอด (3) เปนหญงคลอด คราวเดยว (4) เปนหญงตลอด 2 คราว (5) เปนหญงวยกลางคนและ (6) เปนหญงมอายมาก พากนเขาไปหาพระผมพระภาคกลาววา “ขาทานแตพระสมณะ พวกขาพระองคจกบ�าเรอพระบาททงสองของพระองค” ถง 6 ครง พระผมพระภาคมไดทรงใสใจค�าของธดามาร เหลานนเลย ทรงหลดพนแลวเพราะความสนอปธอนยอดเยยม

สวนอาจารยบางพวกกลาววา “พระผมพระภาคครนทรงเหน ธดามารเหลานนเขามาหา โดยเปนหญงมอายมากจงทรงอธษฐานวา ขอหญงเหลาน จงเปนผมฟนหก ผมหงอกเถด” ค�าของเกจอาจารยนนไมควรเชอถอ เพราะวาพระศาสดาจะไมทรงกระท�าการอธษฐานเหนปานนน

พระพทธเจา158 :

กพระผมพระภาคตรสวา “พวกเธอจงหลกไป พวกเธอเหนประโยชนจงพากนพยายามท�าอยางน ธรรมดาการกระท�าอยางนควรกระท�าตอหนาชนทงหลายผยงไมปราศจากราคะเปนตน แตตถาคตละราคะ โทสะและโมหะไดแลว” ทรงพระปรารภถงการละกเลสของพระองค ตรสพระคาถา 2 คาถาในพทธวรรค ธรรมบท ดงนวา

กเลสมราคะเปนตน ทพระผมพระภาคพระองคใดชนะแลว อนพระองคไมกลบแพอก กเลสแมนดหนอยยอมตดตามพระองคนนไปไมไดเลย เธอทงหลายจะน�าพระพทธเจาพระองคนน ผมอารมณไมมทสด ผไมม รองรอย ไปดวยรองรอยอะไร

ตณหาอนเปนดจขาย อนสายไปในอารมณตางๆ ยอมไมมแกพระพทธเจาพระองคใด เพอจะน�าไปในภพไหนๆ เธอทงหลายจะน�าพระพทธเจาพระองคนน ผมอารมณไมมทสด ผไมมรองรอย ไปดวยรองรอยอะไร

ธดามารเหลานนกลาวค�าเปนตนวา “ทราบวา บดาของพวกเรา พดจรง ทานพระสมณะน เปนพระอรหนต ทรงเสดจไปดแลว เปน ผทจะน�าไปไมไดดวยราคะในโลก” แลวไดพากนไปยงทอยของบดา

: 159สภร ทมทอง

สปดาหท 6, 7 พระผมพระภาคทรงยงเวลาใหลวงไปหนงสปดาหทอชปาลนโครธ นน แลวไดเสดจไปทใตไมมจลนท ณ ทนนฝนพร�าเกดขนตลอด 7 วน พระองคอนมจลนทนาคราชวงดวยขนด 7 รอบ เพอปองกนความหนาวเปนตน เสวยวมตตสขประหนงประทบอยในพระคนธกฏอนไมคบแคบ ทรงยงเวลาใหลวงไปหนงสปดาห แลวเสดจไปยงตน ราชายตนะ ประทบนงเสวยวมตตสขอยทตนราชายตนะแมนน ยง เวลาใหลวงไปหนงสปดาห โดยล�าดบกาลเพยงเทาน 7 สปดาหกครบบรบรณ

ในระหวาง 7 สปดาหนไมมการช�าระลางพระพกตร ไมมการปฏบตพระสรระ ไมมการเสวยพระกระยาหาร ทรงยบยงอย ดวย ความสขทเกดจากฌาน และความสขทเกดจากผล พอถงในวนท 49 อนเปนวนสดทายของสปดาหท 7 นน พระผมพระภาคประทบนง ใตตนราชายตนะนน เกดพระด�ารขนวา “เราจะลางหนา” ทาวสกกะจอมเทพไดทรงน�าผลสมอมาถวายดวยพระองคเอง พระศาสดาเสวย ผลสมอนน เพราะเหตนนพระองคจงไดมการถายพระบงคนหนก ล�าดบนน ทาวสกกะนนแหละไดถวายไมช�าระพระทนตชอนาคลดา และน�าลางพระพกตรแดพระศาสดานน พระศาสดาทรงเคยวไมช�าระพระทนต ลางพระพกตรดวยน�าจากสระอโนดาต แลวประทบนงใต ราชายตนะนนเอง

พระพทธเจา160 :

อบาสกผถงรตนะ ๒

ในสมยนน พอคา 2 คนชอตปสสะและภลลกะ มาจากอกกลาชนบทจะไปยงมชฌมประเทศกบเกวยน 500 เลม ถกเทวดาผเคยเปน ญาตสาโลหตของตนปดทางเกวยนไว ท�าใหเกดอตสาหะในการถวายภตตาหารแดพระศาสดา จงถอเอาขาวสตตผงและกอนน�าผงนอม เขาไปใกลพระศาสดา กราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคโปรดอนเคราะหรบภตตาหารนเถด พระเจาขา” แลวไดยนอย

กเพราะบาตรไดหายไปในวนรบขาวปายาสของนางสชาดานนเอง พระผมพระภาคจงทรงด�ารวา “พระตถาคตทงหลายยอม ไมรบภตตาหารดวยมอ เราจะรบอยางไรดหนอ”

ล�าดบนน ทาวมหาราช 4 ทอยทศทง 4 ทราบพระด�ารของ พระผ มพระภาคนนแลว จงนอมบาตรอนส�าเรจดวยแกวอนทนล เขาไปถวาย พระผมพระภาคทรงปฏเสธบาตรเหลานน ทาวมหาราชจงนอมน�าบาตร 4 ใบอนส�าเรจดวยหนมสดงถวเขยวเขาไปถวาย เพอจะทรงรกษาศรทธาของทาวมหาราชทง 4 พระผมพระภาคจง ทรงรบบาตรทง 4 แลววางซอนกน ทรงอธษฐานวา “จงเปนบาตร ใบเดยว” บาตรแมทง 4 ไมมรอยปรากฏอยทขอบปากบาตรเลย รวมเปนบาตรใบเดยวกนประมาณบาตรขนาดกลาง

: 161สภร ทมทอง

พระผมพระภาคทรงรบภตตาหารดวยบาตรหนใบใหมนน เสวยแลวทรงอนโมทนา พอคา 2 คนพนองนนไดถงพระพทธเจาและ พระธรรมเปนสรณะ เปนทเววาจกอบาสกผเปลงวาจาถงสรณะทงสอง ล�าดบนน เมอพอคาทง 2 นนกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระองคจงโปรดประทานสงทจะพงปรนนบตอยางหนงแกขาพระองคทง 2”

พระผมพระภาคจงทรงเอาพระหตถขวาลบพระเศยรของพระองค แลวประทานพระเกศธาตทงหลาย พอคาทง 2 นนจงใหกอพระเจดยบรรจพระเกศธาตไวทเมองของตน

: 16๓สภร ทมทอง

๓. ธรรมดาของพระพทธเจา

โคตมพทธวงศท ๒๕๑

บดน เราตถาคตเปนพระสมพทธเจา นามวาโคตมะ ผเจรญในศากยสกล ตงความเพยรแลว บรรลพระโพธญาณอนอดม

ผ อนทาวมหาพรหมอาราธนาแลว ประกาศพระธรรมจกร การบรรลธรรมครงท 1 ไดมแกสตว 1๘ โกฏ

ตอจากนน เมอเราแสดงธรรมในสมาคมแหงมนษยและเทวดา การบรรลธรรมครงท 2 นบไมไดถงจ�านวน ผบรรล

บดน ในทนแล เราสงสอนราหลบตรของเรา การบรรลธรรมครงท 3 นบไมไดถงจ�านวนผบรรล

การประชมสาวกผแสวงคณยงใหญของเรา มครงเดยว เปนการประชมของภกษจ�านวน 1,250 รป

1 แปลและเรยบเรยงจาก ขททกนกาย พทธวงศ

พระพทธเจา164 :

เราเปนผปราศจากมลทน รงเรองอยทามกลางสงฆ ไดใหทกอยางทสาวกปรารถนา เหมอนแกวมณซงใหทกอยางทคนปรารถนา ฉะนน

เราประกาศสจจะ 4 เพออนเคราะหสตวทงหลาย ผหวงผล ผแสวงหาธรรมเปนเครองละความพอใจในภพ

การบรรลธรรมไดมแลว แกเทวดาและมนษยทงหลาย ประมาณ 200,000 องค การบรรลธรรมครงละ 1 ครงละ 2 นบจ�านวนไมไดเลย

ศาสนาของเรา ผเปนศากยมน แผไปกวางขวาง คนเปนอนมากรกน มนคง เจรญแพรหลาย งอกงามดแลว บรสทธผองแผว ในโลกน

ภกษหลายรอยรป ลวนเปนผไมมอาสวะ ปราศจากราคะ มจตสงบ ตงมน ยอมแวดลอมเราทกเมอ

ในกาลน บดน ภกษเหลาใด เปนเสกขะ ยงไมบรรลพระอรหตผล ละภพมนษยไป ภกษเหลานน ถกวญญชนตเตยน

นรชนทงหลายชมเชยอรยมรรคมองค 8 ยนดใน ธรรมทกเมอ มความรงเรอง ทองเทยวไปในสงสารวฏ กจกตรสรได

เรามเมองชอกบลพสด พระเจาสทโธทนะเปนพระบดา พระมารดาผใหก�าเนดเรา ชาวโลกเรยกวามายาเทว

: 165สภร ทมทอง

เราครองเรอนอย 29 ป มปราสาทอนยอดเยยม 3 หลง ชอสจนทะ โกกนทะ และโกญจะ

มสนมก�านล 40,000 นาง ลวนประดบประดาสวยงาม มเหสชอยโสธรา โอรสชอราหล

เราเหนนมต 4 อยางแลว ออกบวชดวยยานคอมา ท�า ความเพยร ไดประพฤตทกกรกรยา 6 ป

เราเปนพระชนโคตมสมพทธเจา เปนสรณะของสตวทงปวง ไดประกาศพระธรรมจกร ณ ปาอสปตนมฤคทายวน ใกลเมองพาราณส

ภกษสองรป ชอโกลตะและอปตสสะ เปนอครสาวกของเรา ภกษชออานนท เปนอปฏฐากประจ�าส�านกของเรา ภกษณชอเขมาและอบลวรรณา เปนอครสาวกา

จตตะและหตถกะชาวเมองอาฬาว เปนอบาสกผเปนอครอปฏฐาก นนทมาตาและอตตรา เปนอบาสกาผเปนอครอปฏฐายกา

เราบรรลสมโพธญาณอนอดม ทโคนตนอสสตถะ รศม 1 วา ฟงขนไปสง 16 ศอก มแกเราทกเมอ

อายของเรา บดนนอย คอ 100 ป เราด�ารงชพอยเพยง นน กชวยหมชนเปนอนมากใหขามพน

: 167สภร ทมทอง

สถานทพระพทธเจาไมทรงละ๑

กพระพทธเจาทกพระองคไมทรงละสถานท 4 แหง จรงอย

(1) โพธบลลงก พระพทธเจาทกพระองคไมทรงละ เปนสถานทแหงเดยวกนนนเอง

(2) ไมทรงละการประกาศพระธรรมจกร ทป าอสปตนะมฤคทายวน

1 แปลและเรยบเรยงจาก อรรถกถา ขททกนกาย พทธวงศ

เราตงคบเพลงคอธรรมไว ส�าหรบใหชนทเกดมาภายหลงไดตรสร อกไมนานนก แมเราพรอมดวยสงฆสาวก กจะปรนพพานในทนนนแล เหมอนไฟดบไปเพราะสนเชอ ฉะนน

คอครสาวกเปนตนเหลานน ผมเดชทไมมใครเทยบได ทงยศ ก�าลงและฤทธเหลาน เราผมรางกายทรงไวซงคณ วจตรดวยลกษณะอนประเสรฐ 32 ประการ

เรามฉพพรรณรงสสองสวางทง 10 ทศ ดจดวงอาทตย ทกอยางจะอนตรธานไปหมดสน สงขารทงปวงเปนสภาพวางเปลาแนแทแล

จบโคตมพทธวงศท ๒๕

พระพทธเจา168 :

(3) ไมทรงละสถานทเหยยบพระบาทครงแรก ใกลประตเมอง สงกสสะ ครงเสดจลงจากเทวโลก

(4) ไมทรงละสถานทวางเทาเตยง 4 เทา แหงพระคนธกฎใน พระวหารเชตวน พระวหารเลกกม ใหญกม ทงพระวหารกไมละ ทงพระนครกไมละ

การก�าหนดสหชาตและก�าหนดนกษตร

ยงมอกขอหนง ทานพระสงคตกาจารยทงหลาย แสดงก�าหนดสหชาตและก�าหนดนกษตรของพระผมพระภาคของเราเทานน สงท เกดรวมกนกบพระสพพญญโพธสตวของเราม 7 เหลาน คอ (1) พระมารดาพระราหล (2) พระอานนทเถระ (3) พระฉนนะ (4) พญามากณฐกะ (5) หมอขมทรพย (6) พระมหาโพธ (7) พระ กาฬทาย นชอวาก�าหนดสหชาต

โดยนกษตร คอ (1) ดาวฤกษในเดอนอตตราสาธะ พระมหา บรษลงสพระครรภพระชนน เสดจออกมหาภเนษกรมณ ทรงประกาศพระธรรมจกร ทรงแสดงยมกปาฏหารย (2) โดยนกษตรคอดาวฤกษในเดอนวสาขะ ประสต ตรสร ปรนพพาน (3) โดยนกษตรคอดาวฤกษเดอนมาฆะ พระองคทรงประชมพระสาวก และทรงปลงอายสงขาร (4) โดยนกษตรคอดาวฤกษเดอนอสสยชะเสดจลงจากเทวโลก นชอวา ก�าหนดนกษตร

: 169สภร ทมทอง

ธรรมดาของพระพทธเจา

บดน เราจะประกาศธรรมดาทวไปของพระพทธเจาทกพระองค ธรรมดาของพระพทธเจาทกพระองคม 30 ถวน คอ

(1) พระโพธสตวผมภพสดทาย มสมปชญญะรตว ลงสพระครรภของพระมารดา (2) พระโพธสตวนงขดสมาธในพระครรภของพระมารดา หนพระพกตรออกไปภายนอก (3) พระมารดาของพระโพธสตวยนประสต (4) พระโพธสตวออกจากพระครรภพระมารดาในปาเทานน (5) พระโพธสตววางพระบาทลงบนแผนทอง หนพระพกตร ไปทางทศเหนอ ยางพระบาท 7 กาว เสดจไปตรวจด 4 ทศแลว เปลงสหนาท (6) พระมหาสตวพอพระโอรสประสต กทรงเหนนมต 4 แลว ออกมหาภเนษกรมณ (7) พระมหาสตวทรงถอผาธงชยของพระอรหนต บวชบ�าเพญเพยรก�าหนดอยางต�าทสด 7 วน (๘) เสวยขาวมธปายาส ในวนททรงบรรลพระสมโพธญาณ (9) ประทบนงเหนอสนถตหญาบรรลพระสพพญญตญาณ (10) ทรงบรกรรมอานาปานสสตกมมฏฐาน (11) ทรงก�าจดกองก�าลงของมาร

พระพทธเจา170 :

(12) ทรงไดคณเปนอสาธารณะและญาณมวชชา 3 เปนตน ณ โพธบลลงกนนเอง (13) ทรงยบยงใกลโพธพฤกษ 7 สปดาห (14) ทาวมหาพรหมทลอาราธนาเพอใหทรงแสดงธรรม (15) ทรงประกาศพระธรรมจกรทปาอสปตนะมฤคทายวน (16) ในวนเพญมาฆะ ทรงยกปาตโมกขขนแสดงในทประชม สาวกประกอบดวยองค 4 (17) ประทบอยประจ�าทพระวหารเชตวน (1๘) ทรงท�ายมกปาฏหารยใกลประตเมองสาวตถ (19) ทรงแสดงพระอภธรรมสวรรคชนดาวดงส (20) เสดจลงจากเทวโลกใกลประตเมองสงกสสะ (21) ทรงเขาผลสมาบตตอเนองกน (22) ทรงตรวจดเวไนยชน 2 วาระ (23) เมอเรองเกดขนจงทรงบญญตสกขาบท (24) เมอเหตตนเรองเกดขนจงตรสชาดก (25) ตรสพทธวงศในสมาคมพระประยรญาต (26) ทรงท�าปฏสนถารกบภกษอาคนตกะ (27) พวกภกษจ�าพรรษาแลวถกนมนต ไมทลบอกลากอนไป ไมได (2๘) ทรงท�าปเรภตกจ ปจฉาภตกจ กจในปฐมยาม กจในมชฌมยาม และกจในปจฉมยามทกวน

: 171สภร ทมทอง

(29) เสวยรสมงสะในวนปรนพพาน (30) ทรงเขาสมาบต 2,400,000 สมาบตแลวจงปรนพพาน

ธรรมดาของพระพทธเจาทกพระองคม 30 ถวนดงกลาวมา ฉะน

อนนตรายกธรรม

พระพทธเจาทกพระองค มอนนตรายกธรรม คอ ความไมมอนตรายเปนธรรมดา 4 คอ

(1) ใครๆ ไมอาจท�าอนตรายแกปจจย 4 ทเจาะจงพระพทธเจาทงหลาย

(2) ใครๆ ไมอาจท�าอนตรายแกพระชนมายของพระพทธเจา ทงหลาย สมจรงดงทตรสไววา ขอทบคคลพงใชความพยายามปลงพระชนมชพพระตถาคต ไมเปนฐานะ ไมเปนโอกาสทจะเปนไปได

(3) ใครๆ ไมอาจท�าอนตรายแกพระมหาปรสลกษณะ 32 ประการ และแกพระอนพยญชนะ ๘0 ประการ

(4) ใครๆ ไมอาจท�าอนตรายแกพระพทธรงสได

เหลานชอวาอนนตรายกธรรม 4

: 17๓สภร ทมทอง

1 แปลและเรยบเรยงจาก วนย มหาวภงค 1 และสมนตปาสาทกา อรรถกถา พระวนย

๔. พทธคณ ๙ บท๑

อตป โส ภควา อรห สมมาสมพทโธ วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท อนตตโร ปรสทมมสารถ สตถา เทวมนสสาน พทโธ ภควา

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาอรห� แมเพราะเหตอยางนๆ

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาสมมาสมพทโธ แมเพราะเหตอยางนๆ

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาวชชาจรณ สมปนโน คอ ผถงพรอมดวยวชชาและจรณะ แมเพราะเหตอยางนๆ

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาสคโต แมเพราะเหตอยางนๆ

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาโลกวท คอผรแจงโลก แมเพราะเหตอยางนๆ

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาอนตตโร แมเพราะเหตอยางนๆ

พระพทธเจา174 :

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาปรสมมสารถ แมเพราะเหตอยางนๆ

อกอยางหนง พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวา อนตตโร ปรสทมมสารถ คอทรงเปนผสามารถฝกบรษไมมผอนยงกวา แมเพราะเหตอยางนๆ

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวา สตถา เทว มนสสานง คอ เปนครสอนของเทวดาและมนษยทงหลาย แมเพราะเหตอยางนๆ

พระผ มพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาพทโธ แม เพราะเหตอยางนๆ

พระผ มพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาภควา แม เพราะเหตอยางนๆ

: 175สภร ทมทอง

(๑) อธบายพทธคณบทวา อรห

พระผมพระภาคพระองคนน บณฑตพงทราบวา ทรงไดพระนามวา อรห� เพราะเหตทงหลายเหลาน คอ

(1) เพราะเปนผไกลจากกเลส (2) เพราะทรงท�าลายขาศกคอกเลสทงหลาย (3) เพราะทรงหกก�าของสงสารจกรได (4) เพราะเปนผควรแกปจจยเปนตน (5) เพราะไมมทลบในการท�าบาปทงหลาย

เปนความจรง พระผมพระภาคพระองคนน ทรงเปนผไกลคอ ทรงด�ารงอยในทไกลแสนไกลจากกเลสทงหลายทงปวง เพราะทรง ก�าจดไดแลวซงกเลสทงหลายพรอมทงวาสนาดวยมรรค เพราะฉะนน จงทรงพระนามวาอรห เพราะเปนผไกลจากกเลส

ขาศกคอกเลสทงหลาย พระผมพระภาคพระองคนนทรงก�าจด ไดแลวดวยมรรค เพราะฉะนน จงทรงพระนามวาอรห แมเพราะทรงก�าจดขาศกคอกเลสทงหลายได

สงสารจกรใด มดมอนส�าเรจดวยอวชชาและภวตณหา มก�า อนส�าเรจดวยปญญาภสงขารเปนตน มกงอนส�าเรจดวยชรามรณะ อนสอดรอยไวดวยเพลาอนส�าเรจดวยอาสวสมทย ประกอบเขาไวใน ตวรถกลาวคอภพ 3 อนแลนไปแลวตลอดกาลหาเบองตนและทสด มได ซก�าทงหมดแหงสงสารจกรนน อนพระผมพระภาคพระองคนน

พระพทธเจา176 :

ทรงยนอยบนแผนดนคอศล ดวยพระบาททง 2 คอวรยะ ทรงจบ ขวานคอญาณอนกระท�าความสนไปแหงกรรม ดวยพระหตถคอ ศรทธา ทรงหกเสยไดแลวทควงตนโพธ เพราะฉะนน จงทรงพระนามวา อรห แมเพราะทรงหกก�าของสงสารจกรได …

พระผมพระภาคพระองคนน ยอมควรซงปจจยทงหลายมจวรเปนตน และควรซงการบชาทวเศษ เพราะพระองคเปนผเลศสดใน บรรดาทกขเณยยบคคล เพราะฉะนน เมอพระตถาคตเจาเสดจอบตขนแลว เทวดาและมนษยทงหลายผมศกดใหญเหลาใดเหลาหนง จงไมท�าการบชาในทอน จรงอยางนน ทาวสหมบดพรหมไดบชา พระตถาคตเจาดวยพวงแกวเทาเขาสเนร เทวดาและมนษยทงหลายเหลาอน มพระเจาพมพสาร และพระเจาโกศลเปนตน กทรงบชาแลวตามก�าลง และพระเจาอโศกมหาราชทรงสละพระราชทรพยถง 96 โกฏ สรางพระวหาร ๘4,000 หลงทวทงชมพทวป อทศพระผม พระภาคแมเสดจปรนพพานแลว จะปวยกลาวไปใยถงการบชาทวเศษเหลาอนเลา เพราะฉะนน พระองคจงทรงไดพระนามวาอรห แม เพราะเปนผควรแกปจจยเปนตน

คนพาลทงหลายผถอตววาเปนบณฑตพวกใดๆ ในโลก ยอมท�า บาปในทลบ เพราะกลวจะถกตเตยน ฉนใด พระผมพระภาคพระองค นน ยอมไมทรงกระท�าดงนนในกาลไหนๆ เพราะฉะนน พระองคจง ทรงไดพระนามวาอรห แมเพราะไมมทลบในการกระท�าบาป

: 177สภร ทมทอง

กในพระนามน มคาถาประพนธเนอความดงนวา

พระมนนน เพราะความทพระองคเปนผ ไกล 1 เพราะทรงท�าลายขาศกคอกเลสทงหลาย 1 เพราะพระองคเปนผหกก�าแหงสงสารจกร 1 เพราะเปนผควรปจจยเปนตน 1 เพราะไมทรงท�าบาปทงหลายในทลบ 1 เพราะเหตนน บณฑตจงถวายพระนามวาอรห

(๒) อธบายพทธคณบทวา สมมาสมพทโธ

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาสมมาสมพทโธ เพราะตรสรธรรมทงปวงโดยถกตองและดวยพระองคเอง จรงอยางนน เพราะผมพระภาคนน ตรสรโดยถกตองและดวยพระองคเองซง ธรรมทงปวง คอ

(1) ตรสรธรรมทควรรยง โดยความเปนธรรมทควรรยง (2) ตรสร ธรรมทควรก�าหนดร โดยความเปนธรรมทควร ก�าหนดร (3) ตรสรธรรมทควรละ โดยความเปนธรรมทควรละ (4) ตรสรธรรมทควรท�าใหแจง โดยความเปนธรรมทควรท�า ใหแจง (5) ตรสรธรรมทควรท�าใหเกด โดยความเปนธรรมทควรท�า ใหเกด

พระพทธเจา180 :

ดวยเหตนนแหละ พระองคจงตรสวา

ดกอนพราหมณ สงทควรรยง เราไดรยงแลว สงทควรท�าใหเกด เรากท�าใหเกดแลว และสงทควรละ เรากละไดแลว เพราะเหตนน เราจงเปนพทธะ

อกอยางหนง พระผมพระภาคพระองคนน ตรสรซงธรรมทงปวงโดยถกตองและดวยพระองคเอง แมโดยการยกขนทละบทอยางนวา

จกขเปนทกขสจ ตณหาในภพกอนอนท�าจกขนนใหเกด โดย ความเปนมลเหตของจกขนนเปนสมทยสจ ความไมเกดแหงจกขและเหตแหงจกขทง 2 นนเปนนโรธสจ ขอปฏบตทเปนเหตใหรนโรธเปนมรรคสจ ในโสตะ ฆานะ ชวหา กาย และมนะ กมวธการเหมอนกนน

บณฑตพงประกอบหมวดธรรมตอไปนโดยวธการนนนแหละ คอ

(1) อายตนะ 6 มรปเปนตน (2) หมวดวญญาณ 6 มจกขวญญาณเปนตน (3) ผสสะ 6 มจกขสมผสเปนตน (4) เวทนา 6 มจกขสมผสสชาเวทนาเปนตน (5) สญญา 6 มรปสญญาเปนตน (6) เจตนา 6 มรปสญเจตนาเปนตน (7) หมวดตณหา 6 มรปตณหาเปนตน (๘) วตก 6 มรปวตกเปนตน (9) วจาร 6 มรปวจารเปนตน

: 181สภร ทมทอง

(10) ขนธ 5 มรปขนธเปนตน (11) กสณ 10 (12) อสภะ 10 (13) อนสสต 10 (14) สญญา 10 มอทธมาตกสญญาเปนตน (15) อาการ 32 มผมเปนตน (16) อายตนะ 12 (17) ธาต 1๘ (1๘) ภพ 9 มกามภพเปนตน (19) ฌาน 4 มปฐมฌานเปนตน (20) อปปมญญา 4 มเมตตาภาวนาเปนตน (21) อรปสมาบต 4 มอากาสานญจายตนะเปนตน (22) องคแหงปฏจจสมปบาท โดยปฏโลมมชรามรณะเปนตน โดยอนโลมมอวชชาเปนตน

ในชรามรณะเปนตนนน มการประกอบทละบทดงตอไปน พระผ มพระภาคพระองคนนตรสร คอตรสร ตามสมควร ไดแก แทงตลอดซงธรรมทงปวงโดยถกตองและดวยพระองคเอง ดวยการยกขนทละบทอยางนวา

ชรามรณะเปนทกขสจ ชาตเปนสมทยสจ การสลดออกเสยไดซงชรามรณะและเหตเกดแหงชรามรณะแมทง 2 นนเปนนโรธสจ ขอปฏบตทเปนเหตใหรนโรธ เปนมรรคสจ

พระพทธเจา18๒ :

(๓) อธบายพทธคณบทวา วชชาจรณสมปนโน

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาวชชาจรณ สมปนโน เพราะทรงเพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ ในวชชาและจรณะนน วชชา 3 กด วชชา ๘ กด ชอวาวชชา

วชชา ๓ คอ

(1) ปพเพนวาสานสสตญาณ (2) จตปปาตญาณ (3) อาสวกขยญาณ

วชชา 8 คอ

(1) วปสสนาญาณ (2) มโนมยทธญาณ (3) อทธวธญาณ (4) ทพพโสตญาณ (5) เจโตปรยญาณ (6) ปพเพนวาสานสสตญาณ (7) ทพพจกขญาณ (๘) อาสวกขยญาณ

: 18๓สภร ทมทอง

จรณะ 15 คอ

(1) สลสงวร ความส�ารวมดวยศล (2) ความเปนผมทวารอนคมครองแลวในอนทรยทงหลาย (3) ความเปนผรประมาณในโภชนะ (4) ชาครยานโยค การประกอบความเพยร (5 - 11) สทธรรม 7 คอ ศรทธา หร โอตตปปะ พหสต วรยารมภะ สต ปญญา (12 - 15) ฌาน 4 คอ ปฐมฌาน ทตยฌาน ตตยฌาน จตตถฌาน

จรงอย ธรรม 15 นแหละ พระผมพระภาคตรสเรยกวาจรณะ เพราะเหตทเปนเครองด�าเนนไปสพระนพพานของพระอรยสาวก

ในความถงพรอมดวยวชชาและจรณะนน ความถงพรอมดวยวชชา ท�าความทพระผมพระภาคเปนพระสพพญญใหเตมอย ความถง พรอมดวยจรณะ ท�าความทพระองคเปนผประกอบดวยพระมหากรณาใหเตมอย พระผมพระภาคพระองคนนทรงรชดสงทเปนประโยชน และมใชประโยชนแกสรรพสตวดวยความเปนสพพญญ แลวทรงเวนสงทไมใชประโยชน ดวยความเปนผ ประกอบดวยพระมหากรณา ทรงชกน�าในสงทเปนประโยชน เพราะเหตนน เหลาสาวกของพระผมพระภาคพระองคนนจงเปนผปฏบตด ไมเปนผปฏบตชว

พระพทธเจา184 :

(๔) อธบายพระพทธคณบทวา สคโต

พระผมพระภาคทรงไดพระนามวาสคโต

(1) เพราะภาวะททรงด�าเนนไปงาม (2) เพราะภาวะทเสดจไปยงสถานทด (3) เพราะภาวะทเสดจไปโดยชอบ (4) เพราะภาวะทตรสไวโดยชอบ

การทรงด�าเนนของพระผมพระภาคนน งดงาม บรสทธ หาโทษ มได การทรงด�าเนนนนไดแกทางอนประเสรฐ กพระผมพระภาคพระองคนน เสดจไปไดยงทศอนเกษม ไมของขดดวยการเสดจไปนน เพราะเหตนน จงทรงพระนามวาสคโต เพราะภาวะททรงด�าเนนไปงาม

พระองคเสดจไปยงสถานทด คอ อมตนพพาน เพราะฉะนน จงทรงพระนามวาสคโต แมเพราะเสดจไปยงสถานทด

พระองคเสดจไปโดยชอบ เพราะเหตนน จงทรงพระนามวา สคโต เพราะไมกลบมาหาเหลากเลสทมรรคนนๆ ละไดแลว สมจรงดงค�าททานกลาวไววา พระผ มพระภาคทรงไดพระนามวาสคโต เพราะอรรถวาไมกลบมา ไมคนมา ไมหวนกลบมาหากเลสทงหลาย ทโสดาปตตมรรคละไดแลว ... พระองคทรงไดพระนามวาสคโต เพราะอรรถวาไมกลบมา ไมคนมา ไมหวนกลบมาหากเลสทงหลาย ทอรหตมรรคละไดแลว อกประการหนง พระองคเสดจไปโดยชอบ คอ เสดจไปทรงกระท�าประโยชนเกอกลและความสขแกชาวโลกทงหมด

: 185สภร ทมทอง

อยางเดยว ดวยการปฏบตชอบททรงบ�าเพญมาดวยอ�านาจพระบารม 30 ทศ ก�าหนดจ�าเดมตงแตแทบพระบาทของพระทปงกรพทธเจา จนถงควงไมโพธ และไมเสดจเขาไปใกลสวนสดเหลาน คอ เรองเทยง เรองขาดสญ ความสขในกาม การประกอบความเพยรท�าตนใหล�าบาก เพราะเหตนน จงทรงพระนามวาสคโต แมเพราะเสดจไปโดยชอบ

พระผมพระภาคพระองคนนตรสไวโดยชอบ คอ ตรสพระวาจาทสมควร ในฐานะทสมควรเทานน เพราะเหตนน จงทรงไดพระนามวา สคโต แมเพราะตรสโดยชอบ ในเรองนน มพระสตรเปนตวอยาง ดงตอไปนวา

“พระตถาคตทรงรวาจาใด ไมจรง ไมแท ไมเปนประโยชน และวาจานนไมเปนทรกไมเปนทชอบใจของคนเหลาอน พระตถาคตยอมไมตรสพระวาจานน

พระตถาคตทรงรวาจาใด จรง แท แตไมเปนประโยชน และ วาจานนไมเปนทรกไมเปนทชอบใจของคนเหลาอน วาจาแมนน พระตถาคตกไมตรส

กแลพระตถาคตทรงรวาจาใด จรง แท เปนประโยชน และ วาจานนไมเปนทรกไมเปนทชอบใจของคนเหลาอน พระตถาคตทรงเปนผรกาลเพอตรสวาจานน

พระตถาคตทรงรวาจาใด ไมจรง ไมแท ไมเปนประโยชน และวาจานนเปนทรกเปนทชอบใจของคนเหลาอน พระตถาคตไมตรส วาจานน

พระพทธเจา186 :

พระตถาคตทรงรวาวาจาใด จรง แท แตไมเปนประโยชน และวาจานนเปนทรกเปนทชอบใจของคนเหลาอน วาจาแมนนพระตถาคตกไมตรส

กแลพระตถาคตทรงรวาจาใด จรง แท เปนประโยชน และวาจานนเปนทรกเปนทชอบใจของคนเหลาอน พระตถาคตกทรงเปนผรกาลเพอตรสวาจานน”

(๕) อธบายพทธคณบทวา โลกวท

พระผมพระภาค ทรงไดพระนามวาโลกวท เพราะพระองคทรง รแจงโลกโดยประการทกอยาง จรงอย พระผมพระภาคพระองคนน ทรงร ทรงรอยางทวถง ทรงแทงตลอดโลกโดยประการทงปวง โดยสภาวะบาง โดยสมทยบาง โดยนโรธบาง โดยอบายเปนเหตถงนโรธ บาง เหมอนอยางทพระองคตรสไววา

“ดกอนอาวโส ในทสดแหงโลกใด ไมเกด ไมแก ไมตาย ไมจต ไมอบต เราไมกลาวทสดแหงโลกนนวา อนบคคลพงร พงเหน พงถง ดวยการไป ดกอนอาวโส และเราไมกลาววา การยงไมถงทสดแหง โลก จะท�าทสดแหงทกขได ดกอนอาวโส อกอยางหนง เรายอม บญญตโลก ความเกดแหงโลก ความดบแหงโลก และขอปฏบตใหถงความดบโลก ทรางกายประมาณวาหนงซงมสญญา มใจครองนแล”

“ทสดแหงโลก อนบคคลไมพงถงไดดวยการไป (ดวยกาย) ในกาลไหนๆ และจะไมมการพนจากทกขได เพราะยงไมถงทสดแหงโลก เพราะเหตนนแล ทาน

: 187สภร ทมทอง

ผรแจงโลก มปญญาด ถงทสดแหงโลก อยจบพรหมจรรยแลว เปนผสงบ รทสดแหงโลกแลว ยอมไมปรารถนา โลกนและโลกอน”

อกอยางหนง โลกม 3 คอ

(1) สงขารโลก โลกคอสงขารธรรมทงหลาย (2) สตวโลก โลกคอหมสตวทงหลาย (3) โอกาสโลก โลกคอแผนดนสถานทเกดของสตวทงหลาย

พระผมพระภาคไดทรงรแจงโลกแมทง 3 นนโดยประการทงปวง

จรงอยางนน พระผมพระภาคเจาพระองคนน ไดทรงร แจง แมสงขารโลกน โดยประการทงปวง คอ โลก 1 คอ สงขารธรรม ทงหลายด�ารงอยไดเพราะปจจย, โลก 2 คอ นาม 1 รป 1, โลก 3 คอ เวทนา 3, โลก 4 คอ อาหาร 4, โลก 5 คอ อปทานขนธ 5, โลก 6 คอ อายตนะภายใน 6, โลก 7 คอวญญาณฐต 7, โลก ๘ คอ โลกธรรม ๘, โลก 9 คอ สตตาวาส 9, โลก 10 คอ อายตนะ 10, โลก 12 คอ อายตนะ 12, โลก 1๘ คอ ธาต 1๘

อนง เพราะพระผมพระภาคพระองคนนทรงทราบอาสยะ อนสย จรต อธมตต ของเหลาสตวแมทงปวง ยอมทรงทราบสตวทงหลาย ผมธลคอกเลสในปญญาจกษนอย ผมธลคอกเลสในปญญาจกษมาก ผมอนทรยแกกลา ผมอนทรยออน ผมอาการด ผมอาการชว ผจะพงใหรไดงาย ผจะพงใหรไดยาก ผสมควรจะตรสร ผไมสมควรจะตรสร เพราะฉะนน แมสตวโลกอนพระผมพระภาคพระองคนน ทรงรแจง แลวโดยประการทงปวง

พระพทธเจา188 :

เหมอนอยางวา พระองคทรงรแจงสตวโลก ฉนใด แมโอกาส โลกกทรงร แจง แทงตลอดแลว ซงโลกธาตอนไมมทสนสด ดวย พระพทธญาณอนไมมทสดตลอดอนนตจกรวาล

(๖) อธบายพระพทธคณบทวา อนตตโร

บทวา อนตตโร ความวา บคคลผยงกวา ชอวายอมไมมแกพระ ผมพระภาคพระองคนน เพราะไมมใครๆ ทจะดวเศษกวาพระองค โดยคณของตน เพราะเหตนน พระองคจงทรงพระนามวาอนตตโร จรงอยางนน พระผมพระภาคพระองคนนยอมครอบง�าโลกทงหมด ดวยพระคณคอศล สมาธ ปญญา วมตต และวมตตญาณทสสนะบาง พระผมพระภาคพระองคนนไมมผเสมอ หาผเสมอเหมอนมได หาผเปรยบมได ไมมผเทยบ หาบคคลผทดเทยมมได ดวยพระคณคอ ศล สมาธ ปญญา วมตต วมตตญาณทสสนะบาง

เหมอนอยางทพระผมพระภาคตรสไววา “ดกอนภกษทงหลาย เรายงไมเลงเหนสมณะหรอพราหมณคนอนเลย ผจะสมบรณดวยศล ยงกวาเรา ในโลกกบทงเทวดา มาร พรหม และในหมสตว พรอมทงสมณพราหมณเทวดาและมนษย” ควรทราบความพสดาร พระสตร ทงหลายมอคคปปสาทสตรเปนตน และคาถาวา “อาจารยของเรา ไมม” ดงนเปนตน กควรใหพสดารตามนยทกลาวมาแลวนน

: 189สภร ทมทอง

อธบายพระพทธคณบทวา ปรสทมมสารถ

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงพระนามวาปรสทมมสารถ เพราะอรรถวเคราะหวา ยงบรษผพอจะฝกไดใหแลนไป มค�าอธบาย ไววา ยอมฝก ยอมแนะน�า สตวดรจฉานตวผกด มนษยผ ชายกด อมนษยผชายกดผทยงมไดฝก ควรเพอจะฝกได ชอวาปรสทมมาใน ค�าวาปรสทมมสารถ นน จรงอยางนน แมสตวดรจฉานตวผมอาท อยางน คอ อปลาลนาคราช จโฬทรนาคราช มโหทรนาคราช อคคสขนาคราช ธมสขนาคราช อาลวาฬนาคราช ชางชอธนบาลกะ อนพระผมพระภาคทรงฝกแลว คอ ทรงท�าใหสนพยศแลว ท�าใหตง อย ในสรณะและศลทงหลาย แมมนษยผ ชายมสจจกนครณฐบตร อมพฏฐมาณพ โปกขรสาตพราหมณ โสณทณฑพราหมณ และ กฏทนตพราหมณเปนตน อนพระผมพระภาคทรงฝกแลว แมอมนษยผชายมอาฬวกยกษ สจโลมยกษ ขรโลกยกษ และทาวสกกเทวราชเปนตน อนพระผมพระภาคทรงฝกแลว คอ ทรงแนะน�าแลวดวย อบายเครองแนะน�าอยางวจตร กแลในเนอความนควรแสดงพระสตรนวา “ดกอนเกส เรายอมฝกบรษผพอจะฝกได ดวยอบายละเอยดบาง หยาบบาง ทงละเอยดทงหยาบบาง” ดงนเปนตนใหพสดาร

อกอยางหนง สองบทวา อนตตโร ปรสทมมสารถ นรวมเปนอรรถบทเดยวกนกได เปนความจรง พระผมพระภาคทรงยงบรษ ผควรจะฝกไดใหแลนไป เหมอนอยางพระพทธเจาทงหลายประทบ นงอยโดยบลลงกเดยวเทานน ทรงเลนไปไดไมตดขดตลอดทศทง ๘ ฉะนน เพราะฉะนน บณฑตจงเรยกพระผมพระภาควา อนตตโร

พระพทธเจา190 :

ปรสทมมสารถ เปนสารถผ ฝกบรษทสมควรฝกไดไมมผ อนยงกวา กแลในค�าอธบายน ควรแสดงพระสตรนวา “ดกอนภกษทงหลาย ชางตวทสมควรฝกได อนนายควาญชางใสไปแลว ยอมวงไปสทศเดยวเทานน” ดงนเปนตนใหพสดาร

(๗) อธบายพระพทธคณบทวา สตถา เทวมนสสานง

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระนามวาสตถา เพราะอรรถวา ทรงสงสอนดวยประโยชนปจจบน ดวยประโยชนภายหนา และประโยชนอยางยงตามสมควร อกอยางหนง กในบทวา สตถา น พงทราบใจความนเทศนยมอาทดงนวา ค�าวา สตถา ไดแก พระผม พระภาคทรงเปนดจนายกอง เหมอนอยางวา นายกองยอมพาใหเวยนขามทางกนดาร คอใหเวยนขามทางกนดารเพราะโจร กนดารเพราะ สตวราย กนดารเพราะขาวแพง กนดารเพราะไมมน�า คอยอมใหขาม พนไป บรรลถงถนทเกษม ฉนใด พระผมพระภาคกฉนนนเหมอนกน ทรงเปนพระศาสดา คอทรงเปนดจนายพวก ท�าเหลาสตวใหขามทางกนดาร ไดแกใหขามทางกนดารคอชาตเปนตน

บทวา เทวมนสสาน แปลวา ของเทวดาทงหลายดวย ของ มนษยทงหลายดวย ค�าวา เทวมนสสาน นน ทานกลาวไวดวยอ�านาจก�าหนดสตวชนสง และดวยอ�านาจการก�าหนดบคคลทสมควรบรรลธรรมได

: 191สภร ทมทอง

อนง พระผมพระภาคชอวาทรงเปนพระศาสดา แมของพวกสตวดรจฉาน เพราะทรงประทานอนสาสนใหเหมอนกน จรงอย สตวดรจฉานแมเหลานน บรรลอปนสยสมบต กเพราะไดฟงธรรมของพระผมพระภาค ยอมเปนผมสวนแหงมรรคและผลในภพท 2 หรอ ภพท 3 เพราะอปนสยสมบตนนนนแล กในความเปนศาสดาของพวกสตวดรจฉานน มมณฑกเทวบตรเปนตนเปนตวอยาง

ไดยนวา เมอพระผมพระภาคทรงแสดงธรรมแกชนชาวนคร จ�าปา อยทรมฝงสระโบกขรณชอคคครา มกบตวหนงไดถอเอานมตในพระสรเสยงของพระผมพระภาค ขณะนน มคนเลยงโคคนหนง เมอจะยน ไดยนไมเทากดลงทศรษะกบนน กบตวนนกตายในขณะนน นนเอง แลวเกดในวมานทองประมาณ 12 โยชนในภพดาวดงส เหมอนนอนหลบแลวตนขนฉะนน

ในภพดาวดงสนน มณฑกเทพบตรเหนตนเองอนหมนางฟาแวดลอมแลว ใครครวญอยวา เรามาเกดในทน ไดกระท�ากรรมอะไรไวหนอแล กมไดเหนกรรมอะไรๆ อยางอน นอกจาการถอเอานมตในพระสรเสยงของพระผมพระภาค มณฑกเทวบตรจงมาพรอมทงวมานในขณะนนนนเอง ถวายบงคมพระบาทของพระผมพระภาคดวยเศยรเกลา พระผมพระภาคทงททรงทราบอยนนแหละ แตกตรสถามวา

“ใครชางรงเรองดวยฤทธ ยศ มผวพรรณงดงาม ยงนก ท�าทศทงปวงใหสวางอย ก�าลงไหวเทาของเรา”

พระพทธเจา19๒ :

มณฑกเทวบตรกราบทลวา

“ขาแตพระองคผเจรญ ในชาตกอน ขาพระองค ไดเปนกบอยในน�า มน�าเปนทเทยวไป เมอขาพระองคก�าลงฟงธรรมของพระองคอย คนเลยงโค ไดฆาขาพระองคแลว”

พระผ มพระภาคทรงแสดงธรรมแกมณฑกเทวบตรนนแลว สตวจ�านวน ๘4,000 ไดบรรลธรรม ฝายเทพบตรกด�ารงอยในโสดา ปตตผล ไดท�าการแยมแลวกหลกไปแล

(๘) อธบายพระพทธคณบทวา พทโธ

กพระผมพระภาคทรงไดพระนามวาพทโธ ดวยอ�านาจพระ ญาณอนเกดในทสดแหงวโมกข เพราะเญยยธรรมทมอย ทงหมด อนพระองคไดตรสรแลว อกอยางหนง เพราะพระองคตรสรอรยสจ 4 ดวยพระองคเองบาง ทรงยงสตวเหลาอนใหตรสรบาง ฉะนน พระองคจงทรงพระนามวาพทโธ

: 19๓สภร ทมทอง

(๙) อธบายพระพทธคณบทวา ภควา

กค�าวา ภควา นเปนค�ารองเรยกพระองค ดวยความเปนผวเศษดวยพระคณ เปนผสงกวาสตว และเปนผควรเคารพโดยฐานะคร ดวยเหตนน พระโบราณาจารยทงหลาย จงกลาววา

ค�าวา ภควา เปนค�าประเสรฐสด ค�าวา ภควา เปนค�าสงสด เพราะเหตทพระองคควรแกความเคารพโดยฐานะคร บณฑตจงเรยกวา ภควา

พระนามวา ภควา นเปนเนมตตกนาม พระนางมหามายามได ทรงขนาน พระเจาสทโธทนมหาราชกมไดทรงขนาน พระญาตแปดหมน กมไดทรงขนาน เทวดาวเศษทงหลายมทาวสกกะและทาวสนดสตเปนตนกมไดทรงขนาน จรงอย ค�าน พระธรรมเสนาบดกลาวแลววา “พระนามวา ภควา นเกดในทสดแหงความพนพเศษ เปนบญญตท ส�าเรจประจกษแกพระผมพระภาคพระพทธเจาทงหลาย พรอมกบ การบรรลพระสพพญญตญาณทโคนโพธพฤกษ”

กเพอจะประกาศพระคณทเกดจากคณเนมตตกนามนนน พระสงคตกาจารยทงหลาย จงกลาวคาถานไววา

“พระผมพระภาคพระองคใด ทรงมพระอสรยยศ ทรงเสพอรยคณ มส วนแหงจตป จจย ทรงจ�าแนก พระธรรม เพราะเหตนน พระผมพระภาคพระองคนน บณฑตจงเฉลมพระนามวาภควา

พระพทธเจา194 :

พระผมพระภาคพระองคใด ไดทรงท�าการหกกเลส เพราะเหตนน พระผมพระภาคพระองคนน บณฑตจงเฉลมพระนามวาภควา

พระผ มพระภาคพระองคใด ทรงเปนคร เพราะ เหตนน พระผ มพระภาคเจาพระองคนน บณฑตจง เฉลมพระนามวาภควา

พระผมพระภาคพระองคใด เปนผมภคธรรม เพราะเหตนน พระผมพระภาคพระองคนน บณฑตจงเฉลมพระนามวาภควา

พระผมพระภาคพระองคใด มพระองคอบรมดแลวดวยญายธรรมเปนอนมาก เสดจถงทสดแหงภพ เพราะเหตนน พระผมพระภาคพระองคนน บณฑตจงเฉลมพระนามวาภควา”

อนง ในพระคาถาน บณฑตพงเหนใจความแหงบทเหลานนๆ ตามนยทกลาวแลวในมหานทเทศนนแล สวนนยอนอก มดงนคอ

พระผมพระภาคพระองคใด เปนผทรงมภาคยธรรม 1 ทรงหกกเลส 1 ทรงประกอบดวยภคธรรม 1 ทรงจ�าแนกพระธรรม 1 ทรงสองเสพ 1 และทรงคลายการไปในภพ ทงหลายไดแลว 1 เพราะเหตนน พระผ มพระภาคพระองคนน บณฑตจงเฉลมพระนามวาภควา

: 195สภร ทมทอง

ทรงมภาคยธรรม พงทราบวนจฉยในพระคาถานนตอไป ผ ศกษาพงทราบวา เพราะภาคยธรรมอนถงฝงแหงพระบารมมทานและศลเปนตน อนยง สขทงทเปนโลกยะทงทเปนโลกตระใหเกด มแกพระผ มพระภาคพระองคนน เพราะฉะนน ในเมอควรจะเฉลมพระนามวาภาคยวา แตทานถอเอาลกษณะแหงนรตต มการลงตวอกษรใหมและการแปลงตวอกษรเปนตน หรอถอเอาลกษณะรวมเขาในชดศพทมปโสทรศพทเปนตน ตามนยแหงศพทศาสตร จงเฉลมพระนามวาภควา

ทรงหกกเลส อนง เพราะพระผมพระภาคพระองคนน ไดทรงหกกเลสอนเปนเหตใหเกดความเรารอนกระวนกระวายหลายแสนอยางทงหมด มประเภท คอ โลภะ โทสะ โมหะ มนสการคลาดเลอน, อหรกะและ อโนตตปปะ โกธะและอปนาหะ มกขะและปลาสะ อสสาและ มจฉรยะ มายาและสาเถยยะ ถมภะและสารมภะ มานะและอตมานะ มทะและปมาทะ ตณหาและอวชชา, อกศลมล 3 ทจรต 3 สงกเลส 3 มลทน 3 วสมะ 3 สญญา 3 วตก 3 ปปญจะ 3, วปรเยสะ 4 อาสวะ 4 คณฐะ 4 โอฆะ 4 โยคะ 4 อคต 4 ตณหปาทาน 4, เจโตขละ 5 วนพนธะ 5 นวรณ 5 อภนนทนะ 5, ววาทมล 6 หมวดตณหา 6, อนสย 7, มจฉตตะ ๘, ตณหามลกะ 9, อกศลกรรมบถ 10, ทฏฐ 62, และตณหาวปรต 10๘, หรอโดยยอไดทรงหกมาร 5 คอ กเลสมาร ขนธมาร อภสงขารมาร มจจมารและเทวบตรมาร เพราะฉะนน

พระพทธเจา196 :

ในเมอควรจะเฉลมพระนามวาภคควา แตกเฉลมพระนามวาภควา เพราะพระองคทรงหกอนตรายเหลานนไดแลว

จรงอยางนน ในความขอนทานกลาวไววา

พระผมพระภาคพระองคนน ทรงหกราคะไดแลว ทรงหกโทสะไดแลว ทรงโมหะไดแลว หาอาสวะมได บาปธรรมทงหลาย พระองคกทรงหกเสยแลว เพราะเหตนน บณฑตจงเฉลมพระนามวาภควา

กความถงพรอมดวยรปกายของพระผมพระภาคพระองคนน ผทรงไวซงพระลกษณะอนเกดจากบญหลายรอย ยอมเปนอนทาน แสดงแลว ดวยความทพระองคทรงมพระกายสมสวน ความถงพรอมดวยพระธรรมกาย ยอมเปนอนทานแสดงแลวดวยความทพระองค ทรงหกโทสะไดแลว

ความทพระองคทรงเปนผอนชาวโลกและเหลาชนทมปญญานบถอมากกด ความทพระองคเปนผ อนคฤหสถและบรรพชตพง เขาเฝากด ความทพระองคทรงเปนผสามารถในการบ�าบดทกขกายและจต ของคฤหสถและบรรพชตเหลานนผเขาเฝาแลวกด ความทพระองคทรงมพระอปการะดวยอามสทานและธรรมทานกด และ ความทพระองคทรงสามารถในการชกชวนดวยความสขทงทเปนโลกยะทงทเปนโลกตระกด ยอมเปนอนทานแสดงแลวดวยพระคณทง 2 นนเชนเดยวกน

: 197สภร ทมทอง

ทรงประกอบดวยภคธรรม อนง เพราะในดานชาวโลก ภคะ ศพทยอมเปนไปในธรรม 6 ประการ คอ ความเปนใหญ 1 ธรรม 1 ยศ 1 สร 1 กามะ 1 และ ความเพยร 1

เปนความจรง ความเปนใหญในจตของพระผมพระภาคนน ยอดเยยม หรอ ความเปนใหญทสมมตกนทางโลกมการบนดาลกาย ใหเลกละเอยดและท�ากายใหลอยไปไดเปนตน กทรงมอย อยาง บรบรณดวยอาการทงปวง

พระโลกตรธรรมทบรบรณดวยอาการทงปวง ของพระผ ม พระภาคนนมอย

พระยศอนแผคลมโลก 3 ซงทรงบรรลดวยพระคณตามทเปนจรงบรสทธยงนก ของพระผมพระภาคนนมอย

พระสรแหงพระอวยวะนอยใหญทกสวน บรบรณดวยอาการ ทงปวง สามารถยงความเลอมใสแหงดวงตาและดวงใจ ของชนผขวนขวายในการดพระรปกายใหบงเกด ของพระผมพระภาคนนมอย

กามะทชนทงหลายหมายรกนวา ความส�าเรจแหงประโยชน ทปรารถนา เพราะเหตทความปรารถนาทพระองคทรงตงไว ไมวา จะเปนประโยชนเกอกลแกพระองคเอง หรอเปนประโยชนเกอกล แกผอน ความปรารถนาส�าเรจแลวอยางนนทเดยว

พระพทธเจา198 :

ความเพยรกลาวคอความพยายามโดยชอบ อนเปนเหตใหบรรลถงความเปนครแหงโลกทงปวง ของพระผมพระภาคนนมอย แม เพราะพระองคทรงประกอบแลวดวยภคธรรมเหลาน กเฉลมพระนามไดวาภควา เพราะภคธรรมทงหลายของพระองคมอย

ทรงจ�าแนกพระธรรม อนง เพราะพระองคทรงเปนผจ�าแนก อธบายวาทรงแจก ทรงเปดเผย ทรงแสดงซงธรรมทงปวงโดยประเภทมกศลเปนตน หรอ ทรงแสดงซงธรรมมกศลเปนตนแยกประเภทโดยขนธ อายตนะ ธาต สจจะ อนทรย และปฏจจสมปบาทเปนตน หรอทรงแสดงซงทกขอรยสจ ดวยอรรถวาเปนสงบบคน 1 เปนสงถกปรงแตง 1 เปนสง แผดเผา 1 และเปนสงแปรผน 1 ซงสมทยอรยสจ ดวยอรรถวา หอบทกขมาให 1 เปนเหต 1 เปนเครองประกอบไว 1 และเปน เครองหนวงเหนยว 1 ซงนโรธอรยสจ ดวยอรรถวาเปนเครอง สลดออก 1 เปนสภาพสงด 1 ไมถกปรงแตง 1 เปนอมตะ 1 ซง มคคอรยสจ ดวยอรรถวาเปนธรรมน�าออกจากทกข 1 เปนเหต 1 เปนเครองเหน 1 เปนความเปนใหญ 1 เพราะฉะนน ในเมอควร เฉลมพระนามวาวภตตวา กเฉลมพระนามวาภควา

: 199สภร ทมทอง

ทรงสองเสพ อนง เพราะพระผ มพระภาคเจาพระองคนนทรงคบ ทรง สองเสพ ทรงกระท�าใหมาก ซงทพพวหาร พรหมวหาร อรยวหาร ซงกายวเวก จตตวเวก อปธวเวก ซงสญญตวโมกข อปปณหตวโมกข อนมตตวโมกข และซงอตตรมนสธรรมเหลาอน ทงทเปนโลกยะทงท เปนโลกตระ เพราะฉะนน ในเมอควรเฉลมพระนามวาภตตวา กเฉลมพระนามวาภควา

ทรงคายการไปในภพทงหลายไดแลว เพราะเหตแหงการทองเทยวไปกลาวคอตณหาในภพทง 3 อนพระผมพระภาคนนทรงคายเสยแลว เพราะฉะนน ในเมอควรเฉลมพระนามวา ภเวส วนตคมโน (ผมการไปในภพทงหลายอนคายแลว) แตถวายพระนามวาภควา เพราะถอเอา ภอกษรมาจาก ภวศพท คอกษรมาจากคมนศพท และ วอกษรมาจากวนตศพท ไดรปเปน ภคว ท�าใหเปนทฆะจงไดรปเปนภควา เปรยบเหมอนถอยค�าในทาง โลกเมอควรจะกลาววา เมหนสส ขสส มาลา (เครองประดบแหงท อนลบ) เขากลาววา เมขลา ฉะนน

: ๒01สภร ทมทอง

1 แปลและเรยบเรยงจาก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก อปาลวาทสตร

๕. พทธคณ ๑๐๐ บท๑

(1) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ธระ ผทรงมปญญาฉลาดปราดเปรอง พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(2) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วคตโมหะ ผทรงปราศจากโมหะแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(3) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปภนนขละ ผทรงท�าลายกเลสเครองตรงใจ 5 ประการได

แลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(4) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วชตวชยะ ผทรงชนะมจจมาร กเลสมาร และเทวปตตมาร

แลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

พระพทธเจา๒0๒ :

(5) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อนฆะ ผไมทรงมความทกข ทงความทกขทเกดจากกเลส

และทกขทเปนวบาก พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(6) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สสมจตตะ ผ ทรงมจตเสมอดวยดในเทวดาและมนษย

ทงหลาย ทงในทานพระเทวทต ในชางธนปาลกะ ในทาน พระองคลมาลเถระและในทานพระราหลเถระเปนตนนน พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(7) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน พทธสละ ผทรงมอาจาระอนเจรญแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สาธปญญา ผทรงมพระปญญาด พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(9) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน เวสมนตระ ผทรงขามกเลสอนเปนพษมราคะเปนตนไดแลว

ด�ารงอย พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(10) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วมละ ผทรงปราศจากมลทนมราคะเปนตนแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

: ๒0๓สภร ทมทอง

(11) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อกถงกถ ผไมทรงมถอยค�าทแสดงความสงสย พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(12) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ตสตะ ผทรงมพระทยประกอบดวยกรณา พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(13) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วนตโลกามสะ ผทรงคายกามคณไดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(14) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน มทตะ ผทรงมพระทยประกอบดวยมทตา พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(15) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน กตสมณะ ผทรงมคณเครองท�าใหเปนสมณะอนท�าส�าเรจ

แลว คอทรงถงทสดแหงสมณธรรมแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(16) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน มนชะ ผทรงเกดเปนมนษย พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

พระพทธเจา๒04 :

(17) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อนตมสรระ ผทรงมพระสรระเปนครงสดทาย พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(1๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน นระ ผทรงเปนนระ น�าออกจากสงสารวฏฏใหถงนพพานสข

พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(19) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อโนปมะ ผไมทรงมใครเปรยบได พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(20) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วรชะ ผทรงปราศจากธล พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(21) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อสงสยะ ผไมทรงมความสงสย พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(22) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน กสละ ผทรงเฉยบแหลม พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

: ๒05สภร ทมทอง

(23) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน เวนยกะ ผทรงเปนผน�าของสตวทงหลาย พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(24) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สารถวระ ผทรงเปนสารถผประเสรฐ พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(25) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อนตตระ ผไมทรงมผอนยงกวา พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(26) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน รจรธมมะ ผทรงมธรรมอนสะอาด พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(27) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน นกกงขะ ผไมทรงมความเคลอบแคลง พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(2๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปภาสกระ ผทรงกระท�าแสงสวาง พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

พระพทธเจา๒06 :

(29) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน มานจฉททะ ผทรงตดมานะไดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(30) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วระ ผทรงมพระวรยะ พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(31) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน นสภะ ผทรงองอาจไมมใครเปรยบไดในททงปวง พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(32) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อปปเมยยะ ผไมทรงมใครประมาณได พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(33) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน คมภระ ผทรงมคณอนลกซง พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(34) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน โมนปปตตะ ผทรงบรรลถงญาณแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

: ๒07สภร ทมทอง

(35) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน เขมงกระ ผทรงกระท�าความเกษม พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(36) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน เวทะ ผทรงมพระญาณ พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(37) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ธมมฏฐะ ผทรงด�ารงอยในธรรม พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(3๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สสงวตตตะ ผทรงส�ารวมพระองคดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(39) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สงคาตคะ ผทรงลวงกเลสเปนเครองของไดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(40) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน มตตะ ผทรงพนแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

พระพทธเจา๒08 :

(41) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน นาคะ ผทรงประเสรฐ พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(42) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปนตเสนะ ผทรงอยในเสนาสนะอนสงด พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(43) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ขณสญโญชนะ ผทรงมสญโญชนสนแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(44) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน มตตะ ผทรงพนแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(45) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปฏมนตกะ ผทรงมพระปญญาส�าหรบโตตอบเหลาชนผม

ทฏฐอยางอนทงปวง พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(46) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน โมนะ ผทรงมกเลสอนขจดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

: ๒09สภร ทมทอง

(47) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปนนธชะ ผทรงลดธงคอมานะไดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(4๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วตราคะ ผทรงปราศจากราคะแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(49) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ทนตะ ผทรงฝกแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(50) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน นปปปญจะ ผไมทรงมกเลสเครองเนนชา พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(51) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อสสตตมะ ผ ทรงเปนพระพทธเจาองคท 7 นบจาก

พระพทธเจาวปสสเปนตนมา พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(52) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อกหะ ผไมทรงหลอกลวงชาวโลก พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

พระพทธเจา๒10 :

(53) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน เตวชชะ ผทรงมวชชา 3 พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(54) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน พรหมสตตะ ผทรงเปนสตวประเสรฐทสด พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(55) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน นหาตกะ ผทรงลางกเลสแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(56) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปทกะ ผทรงฉลาดปราดเปรองในการประสมอกษรใหเปน

บทคาถา พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(57) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปสสทธะ ผทรงสงบระงบแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(5๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วทตเวทะ ผทรงมพระญาณอนส�าเรจแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

: ๒11สภร ทมทอง

(59) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปรนททะ ผทรงใหธรรมทานกอนกวาใครทงหมด พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(60) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สกกะ ผทรงสามารถ พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(61) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อรยะ ผทรงเปนพระอรยะ พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(62) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ภาวตตตะ ผทรงมพระองคอนอบรมแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(63) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปตตปตตะ ผทรงบรรลคณทงหลายทควรบรรลแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(64) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน เวยยกรณะ ผทรงแสดงอรรถใหพสดาร พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

พระพทธเจา๒1๒ :

(65) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สตมา ผทรงมพระสต พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(66) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วปสส ผทรงเหนแจง พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(67) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อนภณตะ ผไมทรงมตณหาแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(6๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน โน อปณตะ ผไมทรงประทษรายแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(69) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อาเนญชะ ผไมทรงหวนไหว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(70) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วสปปตตะ ผทรงถงความเปนผช�านาญ พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

: ๒1๓สภร ทมทอง

(71) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สมมคคตะ ผเสดจไปด พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(72) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ฌาย ผทรงมฌาน พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(73) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อนนคตนตระ ผไมทรงมจตไปตามกเลสทงหลาย พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(74) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สทธะ ผทรงบรสทธ พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(75) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อสตะ ผไมทรงของแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(76) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อปปภตะ ผปราศจากความกลวแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

พระพทธเจา๒14 :

(77) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ปววตตะ ผสงดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(7๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อคคปปตตะ ผทรงบรรลธรรมอนเลศแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(79) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ตณณะ ผทรงขามไดเองแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(๘0) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ตารยนตะ ผทรงยงสตวอนใหขามได พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(๘1) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สนตะ ผทรงสงบแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(๘2) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ภรปญญา ผทรงมพระปญญากวางใหญไพบลยเสมอดวย

แผนดน พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

: ๒15สภร ทมทอง

(๘3) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน มหาปญญา ผทรงมพระปญญามาก พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(๘4) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วตโลภะ ผทรงปราศจากโลภะแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(๘5) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ตถาคตะ ผทรงด�าเนนปฏปทาเหมอนพระพทธเจาในปาง

กอนเปนตน พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(๘6) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน สคตะ ผเสดจไปดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(๘7) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อปปฏปคคละ ผทรงไมมบคคลเปรยบได พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(๘๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อสมะ ผทรงไมมใครเสมอเหมอน พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

พระพทธเจา๒16 :

(๘9) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วสารทะ ผทรงแกลวกลา พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(90) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน นปณะ ผทรงละเอยดสขม พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(91) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ตณหจฉทะ ผทรงตดตณหาไดขาดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(92) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน พทธะ ผทรงร ทรงตน ทรงเบกบาน พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(93) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน วตธมะ ผทรงปราศจากควนแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(94) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อนปลตตะ ผอนตณหาและทฏฐไมฉาบทาไดแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

: ๒17สภร ทมทอง

(95) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อาหเนยยะ ผทรงควรรบของทเขาน�ามาบชา พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(96) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ยกขะ ผทรงไดพระนามวายกขะ เพราะทรงแสดงอานภาพ

ไดอยางนาอศจรรย และเพราะชาวโลกบชาแลว พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(97) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อตตมปคคละ ผทรงเปนอดมบคคล พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(9๘) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน อตละ ผทรงมพระคณไมมใครชงได พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(99) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน มหนตะ ผทรงยงใหญ พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

(100) ขาพเจาเปนสาวกของพระผมพระภาคพระองคนน ยสคคปปตตะ ผทรงถงยศอนยอดเยยม พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของขาพเจา

: ๒19สภร ทมทอง

๖. มหาปรสลกษณะ ๓๒๑

ขาพเจาไดสดบจดจ�ามาแลวอยางน

ในสมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระวหารเชตวนอารามของทานอนาถบณฑกเศรษฐ ใกลพระนครสาวตถ ณ ทนน พระผมพระภาคตรสเรยกภกษทงหลายวา “ดกอนภกษทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบพระด�ารสของผมพระภาคแลว

ความส�าเรจของผมมหาปรสลกษณะ

พระผ มพระภาคตรสวา ดกอนภกษทงหลาย มหาบรษผ ท เพยบพรอมดวยมหาปรสลกษณะ 32 ประการ มความส�าเรจเปน ๒ อยางเทานนไมเปนอยางอน คอ

1. ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรดผทรงธรรม ไดครองราชโดยธรรม เปนใหญในแผนดนมมหาสมทรทง 4 เปนขอบเขต ทรงชนะสงครามแลว มอาณาจกรมนคง มรตนะ (สงนายนด, สงทม คามากและน�าความปลาบปลมมาให) 7 ประการ คอ (1) จกกรตนะ

1 แปลและเรยบเรยงจาก ทฆนกาย ปาฏกวรรค ลกขณสตร

พระพทธเจา๒๒0 :

(2) ชางรตนะ (3) มารตนะ (4) มณรตนะ (5) หญงรตนะ (6) คหบดรตนะ (7) ปรณายกรตนะ พระราชบตรของพระองคมเกนกวา 1,000 คน ลวนอาจหาญแกลวกลา สามารถย�ายเหลาขาศกได พระองคทรงชนะโดยธรรม ไมตองใชการปรบและการออกค�าสงประหารหรอการท�าราย ทรงครองแผนดนมมหาสมทรเปนขอบเขต ไมมหมโจรผท�าอนตราย มความมงคงอดมสมบรณไมมภยอนตรายใดๆ

2. ถาหากวา มหาบรษนนทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก

มหาปรสลกษณะ ๓๒ ประการ

ดกอนภกษทงหลาย มหาปรสลกษณะ ๓๒ ประการ ทท�าใหมความส�าเรจเปน 2 อยางดงทกลาวนนมอะไรบาง ดกอนภกษทงหลาย มหาบรษในโลกน เพยบพรอมดวยมหาปรสลกษณะดงตอไปน คอ

1. มฝาพระบาทราบเสมอกน 2. พนภายใตฝาพระบาทของมหาบรษมจกรเกดขน มก�าขางละ 1,000 มกง มดม บรบรณดวยอาการทงปวง 3. มสนพระบาทยาว 4. มพระองคลยาว 5. มฝาพระหตถและฝาพระบาทออนนม 6. มฝาพระหตถและฝาพระบาทมลายประดจตาขาย

: ๒๒1สภร ทมทอง

7. มกระดกขอพระบาทสง ๘. มพระชงฆเรยวดจแขงเนอทราย 9. เมอประทบยน มไดนอมพระกายลง สามารถใชฝาพระหตถทง 2 จบถงพระชานทง 2 ได 10. มพระคยหะเรนอยในฝก 11. มพระฉวสดจทอง คอมหนงประดจหมดวยทอง 12. มพระฉวละเอยด เพราะพระฉวละเอยดธลละอองจงไมอาจตดพระกาย 13. มพระโลมาขมละเสนเสมอไปทกขมขน 14. มพระโลมามปลายงอนขน มด�าสนทเหมอนสดอกอญชญ และขดวนรอบเวยนขวา 15. มพระกายตงตรงเหมอนกายพรหม 16. มพระมงสะเตมบรบรณในท 7 แหง 17. มพระกายทกสวนบรบรณดจกายทอนหนาของราชสห 1๘. มรองพระปฤษฎางคเตมเสมอกน 19. มพระกายเปนปรมณฑลดจปรมณฑลแหงตนไทร พระกายของพระองคสงเทากบ 1 วาของพระองค 1 วาของพระองคยาวเทากบพระกายของพระองค 20. มล�าพระศอกลมเสมอกนตลอด 21. มเสนประสาทส�าหรบรบรสอาหารอนดเลศ 22. มพระหนดจคางราชสห

พระพทธเจา๒๒๒ :

23. มพระทนต 40 ซ 24. มพระทนตเรยบเสมอกน 25. มพระทนตไมหางกน 26. มพระเขยวแกวทง 4 อนขาวบรสทธ 27. มพระชวหาใหญและยาว 2๘. มพระสรเสยงดจเสยงพรหม และตรสดจเสยงนกการะเวก 29. มพระเนตรด�าสนท 30. มดวงพระเนตรทง 2 ผองใสดจนยนตาลกโค 31. มพระอณาโลมเกดขนทระหวางพระโขนง สขาวออนดจส�าล 32. มพระเศยรงามดจประดบดวยกรอบพระพกตร

ดกอนภกษทงหลาย มหาปรสลกษณะ 32 ประการนแหละ ทท�าใหมความส�าเรจเปน 2 อยางไมเปนอยางอน ดกอนภกษทงหลาย พวกฤาษแมภายนอกกสามารถทรงจ�ามหาปรสลกษณะของมหาบรษ 32 ประการเหลานได แตฤาษเหลานนไมทราบวา เพราะท�ากรรมน มหาบรษจงไดลกษณะน

: ๒๒๓สภร ทมทอง

เหตแหงการไดมหาปรสลกษณะ ๓๒

1. มฝาพระบาทราบเสมอกน (ลกษณะท 1) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เปน ผสมาทานอยางมนคงในกศลกรรมบถ 10 สมาทานเปนนจไมถอยหลง ในกายสจรต วจสจรต มโนสจรต ในการใหทาน การบ�าเพญศล การรกษาอโบสถ ในการปฏบตดตอมารดาบดาและสมณพราหมณ ในความเปนผเคารพตอผใหญในตระกล และในกศลอนเปนปจจย ใหส�าเรจพระสพพญญตญาณ เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ตถาคต ยอมเหนอกวาเทวดาเหลาอนในสวรรคโดยเหต 10 อยาง คอ (1) อาย ทพย (2) วรรณะทพย (3) ความสขทพย (4) ยศทพย (5) ความเปนใหญทพย (6) รปทพย (7) เสยงทพย (๘) กลนทพย (9) รสทพย (10) โผฏฐพพะทพย ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะน คอ มฝาพระบาทราบเสมอกน ขณะเหยยบลงพนฝาพระบาทราบเสมอกน ขณะยกกเสมอกน ขณะจรดพนฝาพระบาททกสวนกแตะพนพรอมกน

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรดผทรงธรรม ไดครองราชโดยธรรม เปนใหญใน แผนดนมมหาสมทรทง 4 เปนขอบเขต ทรงชนะสงครามแลว มอาณาจกรมนคง มรตนะ 7 ประการ คอ (1) จกกรตนะ (2) ชาง

พระพทธเจา๒๒4 :

รตนะ (3) มารตนะ (4) มณรตนะ (5) หญงรตนะ (6) คหบดรตนะ (7) ปรณายกรตนะ พระราชบตรของพระองคมเกนกวา 1,000 คน ลวนอาจหาญแกลวกลา สามารถย�ายเหลาขาศกได พระองคทรง ชนะโดยธรรม ไมตองใชการปรบและการออกค�าสงประหารหรอ การท�าราย ทรงครองแผนดนมมหาสมทรเปนขอบเขต ไมมหมโจร ผท�าอนตราย มความมงคงอดมสมบรณไมมภยอนตรายใดๆ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ ไมมมนษยทเปนขาศกศตรคนใดจะสามารถครอบง�าท�าใหหวนไหวได

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ ไมมเหลาขาศกศตรภายใน คอ ราคะ โทสะหรอโมหะ ไมมเหลาขาศกศตรภายนอก คอ สมณพราหมณ เทวดา มาร พรหมหรอใครๆ ในโลกนจะขมได

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

มหาบรษทรงยนดแลวในค�าสตย ในกศลกรรมบถ 10 ในการฝกฝนอนทรย ในความส�ารวมดวยศล ในความเปนผสะอาดทางกาย วาจา ใจ ในการด�ารงอยในศล ในการรกษาอโบสถ ในการไมเบยดเบยนสตว ทงหลาย ทรงสมาทานประพฤตทกอยางอยางมนคง

: ๒๒5สภร ทมทอง

เพราะกรรมนน มหาบรษเขาถงสวรรคเสวยความสข ทนาเพลดเพลนยนด จตจากสวรรคแลวมาเกดในโลกน ทรงเหยยบแผนดนดวยพระบาททง ๒ อนราบเสมอกน

พวกพราหมณผท�านายลกษณะมาประชมกนท�านายวา “พระกมารนมฝาพระบาทราบเสมอกน ไมวาจะเปนคฤหสถหรอบรรพชต กไมมใครสามารถจะขมได พระลกษณะนนเปนนมตสองความนน

พระกมารผ มลกษณะเชนนน เมออย ครองเรอน ทรงสามารถครอบง�าพวกอนและขมเหลาขาศกได มนษย ใดๆ ในโลกนไมมใครสามารถขมหรอย�ายได เพราะผลแหงกรรมนน

ถาพระกมารผมลกษณะเชนนน ทรงมความพอใจยนดในเนกขมมะออกบวช จะมปญญาเหนแจงประจกษ เปนอครบคคลผสงสดกวาคนทงหลาย ไมมใครสามารถขมได นเปนสภาวธรรมดาของพระกมารนน”

พระพทธเจา๒๒6 :

๒. พนภายใตฝาพระบาทมจกร (ลกษณะท ๒) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ไดน�าความสขมาใหแกชนเปนอนมาก บรรเทาความหวาดกลวและความสะดง จดการรกษาปองกนคมครองอยางเปนธรรม ไดใหทานวตถ 10 ประการมขาวและน�าเปนตน เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพน เอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครน จตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะน คอ พนฝาพระบาททง 2 มจกรซงมก�าขางละ 1,000 มกงและดมบรบรณดวยอาการทงปวง มต�าแหนงแบงวางไวอยางด

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ ทรงมบรวารมาก คอ มบรวารเปนพราหมณ คฤหบด ชาวนคม ชาวชนบท โหราจารย มหาอ�ามาตย แมทพเหลาทหาร นายประต อ�ามาตย พระราชาผอภเษกแลว นายบานและพระราชกมาร

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ ทรงมบรวารมาก คอ มบรวารเปนภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาคและคนธรรพ

พระผ มพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะ เชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะนนวา

: ๒๒7สภร ทมทอง

พระมหาบรษเปนมนษยในชาตกอน ๆ ไดน�าความสขมาใหแกชนเปนอนมาก ปลดเปลองภยคอความ หวาดกลวและความสะดง ขวนขวายในการคมครองรกษาปองกน

เพราะกรรมนน มหาบรษเขาถงสวรรคเสวยความสขทนาเพลดเพลนยนด จตจากสวรรคแลวมาเกดใน โลกน ยอมไดจกรทงหลายทฝาพระบาททง ๒ มก�า ขางละ 1,000 มกงและดมโดยรอบ

พวกพราหมณผท�านายลกษณะมาประชมกน เหนพระกมารมลกษณะอนเกดจากบญหลายรอยแลวท�านายวา “เพราะลกษณะทจกรทงหลายมกงโดยรอบอยางนน พระกมารนจกมบรวารมาก สามารถย�ายศตรได

ถาพระกมารนนไมทรงออกบวช หมนจกรใหเปนไป ปกครองแผนดน จะมกษตรยทมยศมากตดตามแวดลอมพระองค

หากพระกมารนน มความพอใจยนดในเนกขมมะออกบวช จะมปญญาเหนแจงประจกษ พวกเทวดา มนษย อสร ทาวสกกะ รากษส คนธรรพ นาค นกและสตว 4 เทา จะแวดลอมพระองคผ มยศมากไมมใคร ยงกวา เปนผทเทวดาและมนษยทงหลายบชาแลว”

พระพทธเจา๒๒8 :

๓. มสนพระบาทยาว (ลกษณะท ๓) 4. มพระองคลยาว (ลกษณะท 4) 5. มพระกายตงตรงเหมอนกายพรหม (ลกษณะท 15) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ละปาณาตบาต เวนขาดจากปาณาตบาตแลว วางอาชญา วางศสตรา มความละอาย มใจกรณาและอนเคราะประโยชนเกอกลแกสตว ทงปวงอย เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจาก ตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลก สวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะ 3 ประการ คอ (1) มสนพระบาทยาว (2) มพระองคลยาว (3) มพระกายตงตรงเหมอนกายพรหม

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ มพระชนมายยนยาว ทรงรกษาพระชนมายไดนาน ไมมมนษยทเปน ขาศกศตรใดๆ ทจะสามารถปลงพระชนมชพในชาตนนได

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะได เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอ เปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ มพระชนมายยนยาว ทรงรกษา พระชนมายไดนาน ไมมขาศกศตรใดๆ ในโลก ไมวาจะเปนสมณ

: ๒๒9สภร ทมทอง

พราหมณ เทวดา มาร พรหม ทจะสามารถปลงพระชนมชพใน พระชาตนนได

พระผ มพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะ เชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะนนวา

พระมหาบรษทรงทราบวา การฆาสตวใหตายเปนภยแกตน ไดเวนจากการฆาสตวอน สนชวตแลวไดไปสสวรรค เพราะกรรมททรงท�าดแลวนน เสวยวบากอนเปนผลแหงกรรมททรงท�าไวดแลว

ทรงจตจากสวรรคแลวมาเกดเปนมนษยในโลกน ทรงไดลกษณะ ๓ ประการ คอ (1) มสนพระบาทยาว (๒) มพระกายเกดดตรงสวยงามดจกายพรหม สมสวน แลดหนมเสมอ มทรวดทรงงดงาม (๓) มนวพระหตถและนวพระบาทยาวออนนม พระชนกเปนตนทรงบ�ารงพระกมาร เพอใหมพระชนมายยนยาว เพราะพระองคสมบรณดวยมหาปรสลกษณะ ๓ ประการ

ถาพระกมารทรงครองเรอน กจะด�ารงพระชนมชพยนยาว ถาทรงออกบวชกจะด�ารงพระชนมชพยนยาวกวานน ด�ารงพระชนมชพดวยความช�านาญในอทธภาวนา ลกษณะนนเปนนมตเพอความเปนผ มพระ ชนมายยน ดวยประการฉะน

พระพทธเจา๒๓๒ :

6. มพระมงสะเตมบรบรณในท 7 แหง (ลกษณะท 16) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ไดใหของทควรเคยว (ของเคยวทท�าดวยแปงเปนตน) ของทควรบรโภค (โภชนะ 5 มขาวเปนตน) ของทควรลม (เนยใสเปนตน) ของทควรชม (ขาวปายาสทท�าดวยแปงเปนตน) และน�าปานะ 8 อนประณตมรสอรอย เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะน คอ มพระมงสะเตมบรบรณในท 7 แหง คอ หลงพระหตถทง 2 หลงพระบาททง 2 จะงอยบาทง 2 ล�าพระศอ 1

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ เปนผไดของทควรเคยว ของทควรบรโภค ของทควรลม ของทควรชมและน�าปานะ ๘ อนประณตมรสอรอย

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ เปนผไดของทควรเคยว ของทควรบรโภค ของทควรลม ของทควรชมและน�าปานะ ๘ อนประณตมรสอรอย

: ๒๓๓สภร ทมทอง

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะนนวา

พระมหาบรษเปนผใหของทควรเคยว ของทควรบรโภค ของทควรชม และของทควรลม เปนผใหรส อนเลศ เพราะกรรมททรงท�าดแลวนน จงบนเทงยงเปนเวลานานในสวนนนทวน

มาเกดในโลกน ยอมไดพระมงสะเตมในท 7 แหง ไดฝาพระหตถและพระบาทออนนม บณฑตผฉลาดในลกษณะและนมตกลาวไววา “ลกษณะเชนนมจะท�าใหเปนผไดของควรเคยวและของควรบรโภคอนอรอย”

ลกษณะนนไมใชจะสองใหเหนวา การเปนผไดของควรเคยวเปนตนส�าหรบพระมหาบรษผ เปนคฤหสถเทานน หากพระมหาบรษทรงออกบวช กจะไดของควรเคยวและของควรบรโภคอนมรสเลศนนเหมอนกน บณฑตทงหลายกลาววา “พระองคจะเปนผตดกเลสเครองผกพนของคฤหสถทงปวงได”

พระพทธเจา๒๓4 :

7. มฝาพระหตถและฝาพระบาทออนนม (ลกษณะท 5) 8. มฝาพระหตถและฝาพระบาทมลายประดจตาขาย (ลกษณะท 6) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เปน ผ สงเคราะหชนทงหลายดวยสงคหวตถ 4 คอ (1) ดวยการให (2) ดวยการกลาวค�าพดทนารก (3) ดวยถอยค�าทกอใหเกดประโยชน (4) ดวยความเปนผมสขทกขเสมอกน เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรส ลกษณะ 2 อยางน คอ (1) มฝาพระหตถและฝาพระบาทออนนม (2) มฝาพระหตถและฝาพระบาทมลายประดจตาขาย

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ ม บรวารชนทเปนพราหมณ คหบด ชาวนคม ชาวชนบท โหราจารย มหาอ�ามาตย แมทพเหลาทหาร นายประต อ�ามาตย พระราชาผอภเษกแลว นายบานและพระราชกมาร อนพระองคสงเคราะหแลวเปน อยางด

: ๒๓5สภร ทมทอง

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ มบรวารชนทเปนภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาคและคนธรรพ อนพระองคสงเคราะหแลวเปนอยางด

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนน ไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษทรงท�า และประพฤต (1) การให (๒) การกลาวถอยค�าทกอใหเกดประโยชน (๓) ความเปนผกลาวค�าพดทนารก (4) ความเปนผมฉนทะเสมอกน ใหเปนการสงเคราะหอยางดแกชนเปนอนมาก ยอมไปสสวรรคดวยคณทตนมไดดหมน

ครนจตจากสวรรคแลวมาเกดในโลกน เปนพระกมาร ยงหนมแนนงดงาม ทรงไดฝาพระหตถและฝาพระบาทออนนม รวมทงฝาพระหตถและฝาพระบาทมลายเปนตาขาย นาชอบใจอยางยงและสวยงดงามนาชม

ถาพระองคทรงครอบครองแผนดนน จะมบรวารชนทกระท�าตามถอยค�าอนพระองคตรวจตราและสงเคราะหดวยด ตรสดวยค�าพดทนารก แสวงหาประโยชนเกอกลและความสขให ทรงประพฤตคณงามความดทพระองคชอบยงนก

พระพทธเจา๒๓6 :

ถาพระองคทรงละการบรโภคกามทงปวง เปนพระชนเจาตรสธรรมกถาแกประชมชน ชนทงหลายฟงธรรมแลว เปนผกระท�าตามพระด�ารสของพระองค มความเลอมใสยงนก พากนประพฤตธรรมและขอปฏบตอนสมควรแกธรรม

9. มกระดกขอพระบาทสง (ลกษณะท 7) 10. มพระโลมามปลายงอนขน (ลกษณะท 14) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เปน ผกลาววาจาประกอบดวยประโยชนโลกนและโลกหนา กลาววาจาประกอบดวยกศลกรรมบถ 10 แนะน�าชแจงแกชนเปนอนมาก เปนผน�าประโยชนและความสขมาใหแกสตวทงหลาย เปนผใหธรรมทาน เปนปกต เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตาย ไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะ 2 อยางน คอ (1) ม กระดกขอพระบาทสง (2) มพระโลมามปลายงอนขน

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ เปน ผเลศ เปนผประเสรฐทสด เปนประมขสงสด อดม ประเสรฐกวาหมชนบรโภคกามทงหลาย

: ๒๓7สภร ทมทอง

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ เปนผเลศ เปนผประเสรฐทสด เปน ประมขสงสด อดม ประเสรฐกวาสตวทงปวง

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนน ไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

ในชาตกอน พระมหาบรษกลาวถอยค�าอนประกอบดวยประโยชนและกศลกรรมบถ ทรงแสดงประโยชนเกอกลแกชนเปนอนมาก เป นผ น�าประโยชนและ ความสขมาใหแกสตวทงหลาย เปนผไมตระหนไดใหธรรมทานแลว

พระองคไปส สคต บนเทงอย ในสคตนน เพราะ กรรมทท�าไวดแลว มาเกดในโลกน ยอมไดลกษณะ ๒ ประการ ทเปนไปเพอความเปนใหญอนอดม

พระมหาบรษนนมพระโลมามปลายงอนขนขางบน มข อพระบาททง ๒ ตงอย ด วยด มพระมงสะและ พระโลหตปดบงไว อนพระตจะห มหอแลว และมพระชานสวนบนงาม

พระพทธเจา๒๓8 :

พระมหาบรษเชนนน หากอยครองเรอน จะถงความเปนผเลศกวาชนทบรโภคกามทงหลายไมมใครยงกวา พระองคทรงครอบง�าชมพทวปทงสนอย

หากพระองคทรงออกบวช กจะเปนผ ประเสรฐทสด ถงความเปนผเลศกวาสตวทงปวง ไมมใครยงกวาพระองค ทรงครอบง�าโลกทงปวงอย

11. มพระชงฆเรยวดจแขงเนอทราย (ลกษณะท 8) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เปนผตงใจสอนศลปะ(วชาชพ) วชชา (มวชาหมองเปนตน) จรณะคอศล (ศล 5 ศล 10 และปาฏโมกขสงวรศล) และความรความทสตวมกรรมเปนของตน โดยความตงใจวา “ท�าอยางไรคนเหลานจะรจะส�าเรจไดโดยเรว ไมตองล�าบากนานนก” เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครน จตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะ คอ มพระชงฆเรยวดจแขงเนอทราย

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ จะทรงไดพาหนะมชางและมาเปนตนอนคควรแกพระราชา ซงเปนองคเสนา แหงพระราชา และไดเครองราชปโภคอนสมควรแกพระราชาโดยพลน

: ๒๓9สภร ทมทอง

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ จะทรงไดปจจยมจวรเปนตนอนควรแกสมณะ ไดบรษทอนเปนองคของสมณะ และไดบรขารเครองอปโภค ของสมณะอนสมควรโดยพลน

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษทรงปรารถนาอยวา “ท�าอยางไรชน ทงหลายจะร แจมแจงในศลปะ วชชา จรณะและใน ความรเรองกรรมไดอยางรวดเรว” และบอกศลปะทไมเปนไปเพอเบยดเบยนใครๆ ดวยความตงใจวา “ผศกษาจะไมตองล�าบากนาน”

ครนท�ากศลกรรมทมความสขเปนก�าไรนนแลว จงไดพระชงฆทงคเปนทนาชอบใจ มทรวดทรงด สวยงดงามเรยวไปโดยล�าดบ ทมพระตจะอนละเอยดหมไว มพระโลมามปลายงอนขน

บณฑตท งหลายกล าวถงพระมหาบรษนนว า “พระองคมพระชงฆดจแขงเนอทราย” และกลาวถงลกษณะแหงสมบตทจะไดทนทว า “ถาพระองคไมออกบวช กจะไดสงททรงปรารถนาอนสมควรแกการ

พระพทธเจา๒40 :

ครองเรอนพลน ถาพระมหาบรษผเชนนน ทรงยนดพอใจในเนกขมมะออกบวช จะมปญญาเหนแจงประจกษ ม พระวรยะยอดเยยม จะทรงไดสงทสมควรโดยพลน”

1๒. มพระฉวละเอยด (ลกษณะท 1๒) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ไดเขาไปหาสมณะหรอพราหมณแลวซกถามวา “ขาแตทานผเจรญ อะไรเปนกศล อะไรเปนอกศล อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรควร เสพ อะไรไมควรเสพ กรรมอะไรเมอขาพเจาท�า จะเปนไปเพอไมเปนประโยชนเพอทกขตลอดกาลนาน กรรมอะไรเมอขาพเจาท�า จะเปนไปเพอเปนประโยชน เพอสขตลอดกาลนาน” เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรส ลกษณะน คอ มพระฉวละเอยด เพราะพระฉวละเอยด ธลละออง จงไมอาจตดพระกายได

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ มปญญามาก ในบรรดาชนทงหลายผบรโภคกาม ไมมผใดมปญญา เสมอหรอมปญญาประเสรฐกวาพระองค

: ๒41สภร ทมทอง

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะได เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปน พระพทธเจาจะไดผลขอน คอ มปญญามาก มปญญาหนาแนน ม ปญญามากดวยความบรรเทง มปญญาแลนไปไดเรว มปญญาตดกเลสไดเรว มปญญาท�าลายกเลส ในบรรดาสตวทงปวง ไมมผใดทมปญญาเสมอหรอมปญญาประเสรฐกวาพระองค

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษเคยเปนมนษยในชาตกอนๆ ประสงคจะรเขาใจอยางทวถง จงเขาไปสอบถามบรรพชต ตงใจฟง เปนผมงประโยชนอยภายใน ไตรตรองค�าทประกอบดวยประโยชน

พระองคเปนมนษยมพระฉวละเอยด เพราะกรรมคอการไปดวยอยากจะมปญญา บณฑตผฉลาดในลกษณะและนมต ท�านายวา “พระกมารเชนน จะทรงหยงเหนอรรถอนละเอยดลมลก

มหาบรษผ เชนน ถาไมออกบวชกจะหมนจกรให เปนไปปกครองแผนดน จะมญาณอนก�าหนดแยกแยะในสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชนได ไมมใครประเสรฐเสมอพระองค

พระพทธเจา๒4๒ :

พระมหาบรษผเชนนน ถาทรงยนดพอใจในเนกขมมะ ออกบวช จะมปญญาเหนแจงประจกษ ทรงไดปญญาอนวเศษ บรรลพระโพธญาณอนยอดเยยม มปญญาประเสรฐกวางขวางดงแผนดน”

1๓. มพระฉวสดจทอง (ลกษณะท 11) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เปนผไมตกอยในอ�านาจของความโกรธ ไมมากไปดวยความคบของใจ แมคนหมมากวากลาวอยางรนแรงกไมขดใจ ไมโกรธ ไมพยาบาท ไมจองลางจองผลาญ ไมแสดงความโกรธ ความเคองและความไมพอใจใหปรากฏออกมาทางกายวาจา และเปนผใหเครองลาดทมเนอด ออนนม ใหผาส�าหรบนงหม คอ ผาท�าดวยเปลอกไม ผาฝาย ผาใหม และผาขนสตวทมเนอด เบองหนาแตแตกกายตายไป ตถาคตยอม เขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไป ตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจาก โลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะน คอ มพระฉวสดจทอง คอมหนงประดจหมดวยทอง

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ จะทรงไดเครองลาดทมเนอดออนนม ทงไดผาส�าหรบนงหม คอ ผา ท�าดวยเปลอกไม ผาฝาย ผาใหมและผาขนสตวทมเนอด

: ๒4๓สภร ทมทอง

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะได เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ ทรงไดเครองลาดทมเนอดออนนม ทงไดผาส�าหรบนงหม คอ ผาท�าดวยเปลอกไม ผาฝาย ผาใหมและ ผาขนสตวทมเนอด

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษทรงอธษฐานความไมโกรธ และไดใหผาเปนอนมากลวนแตมเนอละเอยดมสงดงาม มชวตอยในภพกอนๆ ทรงเสยสละเหมอนฝนตกทวแผนดน

ครนทรงท�ากศลกรรมนนแลว จตจากโลกมนษย เขาถงเทวโลก เสวยวบากอนเปนผลกรรมทท�าไวดแลว มพระฉวดงทอง ดจพระอนทรผ ประเสรฐกวาเทวดา ทงหลาย ครอบง�าในเทวโลก

ถาพระองคไมปรารถนาทจะทรงออกบวช อยครองเรอน ทรงปกครองแผนดนใหญและประชาชนในแผนดนน จะทรงไดรตนะ 7 ประการ และความเปนผมพระฉวสะอาดละเอยดงดงามยงกวาชนในโลกน

พระพทธเจา๒44 :

ถาทรงผนวชกจะไดผานงและผาหมอนดเลศ และเสวยผลกรรมทเปนประโยชนททรงท�าไวดแลวในภพกอน ความหมดสนแหงผลกรรมทพระองคท�าไวแลว ไมมเลย

14. มพระคยหะเรนอยในฝก (ลกษณะท 10) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เปนผน�าพวกญาตมตร สหายผมใจดทสญหายพลดพรากไปนานใหกลบมา พบกน น�ามารดาใหพบกบบตร น�าบตรใหพบกบมารดา น�าบตรใหพบกบบดา น�าบดาใหพบกบบตร น�าพชายนองชายกบพชายนองชายให พบกน น�าพชายนองชายกบพสาวนองสาวใหพบกน น�าพสาวนองสาวกบพชายนองชายใหพบกน ครนท�าใหเขาพบพรอมเพรยงกนแลวกชนชม เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตาย ไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรค นนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะน คอ มคยหะเรน อยในฝก

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ มพระโอรสมาก พระโอรสของพระองคนนมเกนกวา 1,000 คน ลวนอาจหาญแกลวกลา สามารถย�ายเหลาขาศกได

: ๒45สภร ทมทอง

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ มพระโอรสคออรยสาวกมาก พระโอรสของพระองคนนมจ�านวนหลายพน ลวนอาจหาญแกลวกลา สามารถย�ายเหลาขาศกคอกเลสได

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษเปนมนษยในชาตกอนๆ ไดทรงน�า พวกญาตมตรสหายใจดทสญหายพลดพรากไปนานใหมาพบกน ครนท�าใหเขาพรอมเพรยงกนแลวกชนชม

เพราะกศลกรรมนนพระองคจงไปสสวรรค เสวยความสขและสมบตเป นท เพลดเพลนยนด จตจากเทวโลกแลวมาเกดในโลกมนษยน ทรงไดพระคยหะทปดบงตงอยในฝก

พระมหาบรษเชนนนมพระโอรสมาก พระโอรสของพระองคมากกวา 1,000 ลวนแกลวกลาเปนวรบรษ สามารถท�าใหศตรพายแพไป ท�าใหปตเกดและทลถอยค�านารกแกพระมหาบรษผเปนคฤหสถ

พระพทธเจา๒46 :

เมอพระมหาบรษทรงออกบวช จะมพระสาวกมากกวานน ลวนด�าเนนตามพระพทธพจน พระลกษณะนนยอมเปนนมตสองเนอความนน ส�าหรบพระมหาบรษไมวาจะเปนคฤหสถหรอบรรพชต

15. มพระกายเปนปรมณฑลดจปรมณฑลแหง ตนไทร (ลกษณะท 19) 16. เมอประทบยน มไดนอมพระกายลง สามารถใช ฝาพระหตถทง ๒ จบถงพระชานทง ๒ ได (ลกษณะท 9) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เมอพจารณาดมหาชนทควรสงเคราะห ยอมรจกชนทเสมอกน รจกตนเอง รจกฐานะของบคคล รจกความแตกตางของบคคลโดยคณ รวาบคคลนควรแกสกการะน บคคลนควรแกสกการะน แลวท�าใหเหมาะสม ในบคคลนนๆ ในกาลกอนๆ เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะ 2 ประการน คอ (1) มพระกายเปนปรมณฑลดจปรมณฑลแหง ตนไทร (2) เมอประทบยน มไดนอมพระกายลง สามารถใชฝา พระหตถทง 2 จบถงพระชานทง 2 ได

: ๒47สภร ทมทอง

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ เปน ผมงคงมทรพยมาก มโภคะมาก มทองและเงนมาก มอปกรณนาปลมใจมาก มทรพยและขาวเปลอกมาก มเรอนคลงเตมบรบรณ

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผ ก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ เปนผมงคงมทรพยมาก มโภคะ มาก ทรพยของพระองคนน คอ ศรทธา ศล หร โอตตปปะ สตะ จาคะ และปญญา

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษคดพจารณาไตรตรองการสงเคราะหมหาชน ร ว าบคคลนควรแกสกการะน แลวท�าการสงเคราะหตามทเหมาะสมในบคคลนนๆ ในกาลกอน

ดวยเศษกรรมททรงท�าไวดแลว พระมหาบรษทรงยนตรงไมตองนอมพระกายลง กทรงจบถงพระชานทง ๒ ดวยพระหตถทง ๒ ได และมพระกายเปนปรมณฑลดจตนไทรทงอกงามบนแผนดน

พระพทธเจา๒48 :

มนษยทงหลายทมปญญาอนละเอยด ร จกนมต และลกษณะหลายอยางท�านายวา “พระกมารนยงทรงพระเยาว มรปโฉมงดงาม ทรงไดพระลกษณะอนคควรแกคฤหสถหลายอยาง

กามโภคะอนควรแกคฤหสถเปนอนมาก ยอมมแกพระราชกมารผเปนพระราชาในแผนดนน ถาพระราชกมารนทรงละกามโภคะทงปวงออกบวช จะทรงได พระอนตตรธรรมอนเปนทรพยสงสด”

17. มพระกายทกสวนบรบรณดจกายทอนหนาของ ราชสห (ลกษณะท 17) 18. มรองพระปฤษฎางคเตมเสมอกน (ลกษณะท 18) 19. มล�าพระศอกลมเสมอกนตลอด (ลกษณะท ๒0) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เปน ผหวงประโยชน หวงความเกอกล หวงความผาสก หวงความเกษม จากโยคะแกชนเปนอนมาก ดวยมนสการวา “ท�าอยางไร ชนเหลาน จะพงเจรญดวยศรทธา ศล สตะ พทธ จาคะ โลกยธรรมและปญญา พงเจรญดวยทรพยและขาวเปลอก นาและสวน สตวสองเทาและสตว สเทา บตรและภรรยา ทาสกรรมกรและคนรบใช ญาต มตรและ พวกพอง” เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตาย

: ๒49สภร ทมทอง

ไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรค นนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะะ 3 ประการน คอ (1) มพระกายทกสวนบรบรณดจกายทอนหนาของราชสห (2) มรองพระปฤษฎางคเตมเสมอกน (3) มล�าพระศอกลมเสมอกนตลอด

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ ไมเสอมจากทรพยและขาวเปลอก ไมเสอมจากนาและสวน ไมเสอม จากสตวสองเทาและสตวสเทา ไมเสอมจากบตรและภรรยา ไมเสอมจากทาสกรรมกรและคนรบใช ไมเสอมจากญาต ไมเสอมจากมตร ไมเสอมจากพวกพอง ไมเสอมจากสมบตทงปวง

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ มความไมเสอมเปนธรรมดา คอ ไมเสอมจากศรทธา ไมเสอมจากศล ไมเสอมจากสตะ ไมเสอมจากจาคะ ไมเสอมจากปญญา ไมเสอมจากสมบตทงปวง

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระพทธเจา๒5๒ :

พระมหาบรษทรงปรารถนา และหวงความส�าเรจประโยชนวา “ท�าไฉน ชนเหลาอนไมพงเสอมจากศรทธา จากศล จากสตะ จากพทธ จากจาคะ จากธรรม จากคณ อนเปนประโยชนมากอยาง ไมพงเสอมจากทรพยและขาวเปลอก จากนาและสวน จากบตรและภรรยา จากสตวทงสองเทาและสตวทงสเทา จากญาต จากมตร จากพวกพอง จากพละ จากวรรณะและจากความสขทง ๒ อยาง”

พระมหาบรษนนมพระกายทกสวนบรบรณดจกายทอนหนาแหงราชสห มพระศอกลมเสมอกนตลอด และมรองพระปฤษฎางคเตมเสมอกน ลกษณะทง ๓ นเปนบพพนมตอนไมเสอม เพราะกรรมทพระมหาบรษท�าสงสมไวดแลวในกาลกอน

แมหากพระมหาบรษทรงเปนคฤหสถ กจะทรงเจรญดวย ขาวเปลอก ทรพย บตร ภรรยา สตวสองเทาและสตวสเทา ถาทรงตดกงวลเสย ออกบวชจะทรงบรรลพระอตตรสมมาสมโพธญาณ มความไมเสอมเปนธรรมดา

: ๒5๓สภร ทมทอง

๒0. มเสนประสาทส�าหรบรบรสอาหารอนดเลศ (ลกษณะท ๒1) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เปน ผไมเบยดเบยนสตวทงหลาย ดวยฝามอ ดวยกอนหน ดวยทอนไมหรอดวยศสตรา เบองหนาแตแตกกายตายไปตถาคตยอมเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนน แลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะน คอ มเสนประสาทส�าหรบรบรสอาหารอนดเลศ กลาวคอ พระมหาบรษนนมเสนประสาททมปลายชนขนเกดอยทพระศอ ส�าหรบน�ารสอาหารแผซานไปอยางสม�าเสมอทวพระกาย

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ มพระโรคาพาธนอย มโรคเบาบาง สมบรณดวยพระเตโชธาตส�าหรบยอยอาหารสม�าเสมอ ไมเยนนก ไมรอนนก

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะได เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ มพระโรคาพาธนอย มโรคเบาบาง สมบรณดวยพระเตโชธาตส�าหรบยอยอาหารสม�าเสมอ ไมเยนนก ไมรอนนก ปานกลาง เหมาะแกการท�าความเพยร

พระพทธเจา๒54 :

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษเปนผไมทรงเบยดเบยน ไมย�ายเหลาสตวดวยฝามอ ดวยทอนไม ดวยกอนดน ดวยศสตรา ดวยฆาเอง ดวยบงคบใหผอนฆา ดวยการจ�าจอง หรอดวยใหหวาดกลว

เพราะกรรมนนนนแหละ พระมหาบรษเขาถงสคต จงบนเทงใจ และเพราะท�ากรรมทมผลเปนสขจงได ความสขมาก เสดจมาในโลกนแลว ทรงไดเสนประสาทส�าหรบรบน�ารสอาหารไดด ตงอยในทเหมาะสม ท�าใหรสอาหารแผไปสม�าเสมอ

เพราะฉะนน พวกพราหมณผ ฉลาดมปญญาเหนแจมแจงจงท�านายวา “พระราชกมารนจะมความสขมาก พระลกษณะนนยอมสองถงความนน ส�าหรบ พระกมารไมวาจะเปนคฤหสถหรอบรรพชต”

: ๒55สภร ทมทอง

๒1. มพระเนตรด�าสนท (ลกษณะท ๒9) ๒๒. มดวงพระเนตรทง ๒ ผองใสดจนยนตาลกโค (ลกษณะท ๓0) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ไมเพงตาดดวยอ�านาจความโกรธ ไมชายตาด ไมช�าเลองตาด เปนผมองตรง มองอยางเตมตา เพงดตรงๆ และแลดชนเปนอนมากดวยดวงตา ทนารก เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนน แลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะ 2 อยางเหลาน คอ (1) มพระเนตรด�าสนท (2) มดวงพระเนตรทง 2 ผองใสดจนยนตาลกโค

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ เปน ผ ทชนทงหลายเหนแลวรกใคร เปนทรกเปนทชอบใจของเหลา พราหมณ คหบด ชาวนคม ชาวชนบท โหราจารย มหาอ�ามาตย แมทพเหลาทหาร นายประต อ�ามาตย พระราชาผอภเษกแลว นายบานและพระราชกมาร

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ เปนผทชนทงหลายเหนแลวรกใคร เปนทรกเปนทชอบใจของภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาคและคนธรรพ

พระพทธเจา๒56 :

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษไมถลงตาด ไมชายตาด ไมช�าเลองด เปนผ มองตรง มองเตมตา แลดชนหม มากดวยดวงพระเนตรทเตมเป ยมดวยความรก พระองคเสวยผลวบากบนเทงอยในสคตทงหลาย มาเกดในโลกนมดวงพระเนตรผองใสดจนยนตาลกโค และมพระเนตรด�าสนท มองเหนไดชดเจน

พวกมนษย ผ ร ลกษณศาสตร มความละเอยดรอบคอบ ฉลาดในนมต ฉลาดในการท�านายอยางละเอยดถถวน จะชมเชยพระกมารนนวา “พระองคเปนผแลดนารก”

พระมหาบรษเปนคฤหสถกทรงแลดนารก เปนทรกของชนมาก ถาพระองคทรงละเพศคฤหสถเปนสมณะแลว จะทรงเปนทรกของชนเปนอนมาก และดบความเศราโศกใหแกชนหมมาก

: ๒57สภร ทมทอง

๒๓. มพระเศยรงามดจประดบดวยกรอบพระพกตร (ลกษณะท ๓๒) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน เปน ผน�าของชนเปนอนมากในกศลธรรมทงหลาย เปนประธานของชน เปนอนมากในกายสจรต ในวจสจรต ในมโนสจรต ในการบ�าเพญทาน ในการสมาทานศล ในการรกษาอโบสถ ในการปฏบตดตอมารดา ในการปฏบตดตอบดา ในการปฏบตดตอสมณะ ในการปฏบตดตอพราหมณ ในความประพฤตออนนอมตอผใหญในตระกล และในกศลธรรมอน เปนปจจยแกพระสพพญญตญาณ เพราะกรรมทไดท�าการสงสม พอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะน คอ มพระเศยรงามดจประดบดวยกรอบพระพกตร

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ เปนทด�าเนนคลอยตามของมหาชนทเปนพราหมณ คหบด ชาวนคม ชาวชนบท โหราจารย มหาอ�ามาตย แมทพเหลาทหาร นายประต อ�ามาตย พระราชาผอภเษกแลว นายบานและพระราชกมาร

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ เปนทด�าเนนคลอยตามแหงมหาชนทเปนภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาคและคนธรรพ

พระพทธเจา๒58 :

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษเปนหวหนาในธรรมทงหลายทเปนสจรต ทรงยนดในธรรมจรยา เปนผทชนเปนอนมากด�าเนนคลอยตาม เสวยผลบญในสวรรค

ครนเสวยผลแหงสจรตแลวมาในโลก ทรงไดความเปนผมพระเศยรดจประดบดวยกรอบพระพกตร พวกททรงความรดานพยญชนะและนมตท�านายวา “พระกมารนจกเปนหวหนาหมชนมาก ในหมมนษยในโลกน ผทชวยเหลอพระองคจะมมากในเบองตน”

ในกาลนน พวกพราหมณพยากรณพระองควา “พระกมารนถาเปนกษตรยจะทรงเปนใหญในแผนดน จะไดรบความชวยเหลอจากชนมากโดยแท

ถาพระองคทรงออกบวช จะปราดเปรอง เชยวชาญในธรรมทงหลาย ชนเปนอนมากจะเปนผยนดยงในคณคอค�าสงสอนของพระองค และจะเปนผด�าเนนคลอยตาม”

: ๒59สภร ทมทอง

๒4. มพระโลมาขมละเสนเสมอไปทกขมขน (ลกษณะท 1๓) ๒5. มพระอณาโลมเกดขนทระหวางพระโขนง (ลกษณะท ๓1) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ละการพดเทจ เวนขาดจากการพดเทจ พดแตค�าสตย ด�ารงค�าสตย มถอยค�าเปนหลกฐาน เชอถอได ไมพดลวงโลก เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรส ลกษณะ 2 ประการ คอ (1) มพระโลมาขมละเสนเสมอไปทกขมขน (2) มพระอณาโลมเกดขนทระหวางพระโขนง

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ เปน ทประพฤตตามของชนหมมากทเปนพราหมณ คหบด ชาวนคม ชาวชนบท โหราจารย มหาอ�ามาตย แมทพเหลาทหาร นายประต อ�ามาตย พระราชาผอภเษกแลว นายบานและพระราชกมาร

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผ ก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ เปนทประพฤตตามของชนทเปนภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาคและคนธรรพ

พระพทธเจา๒60 :

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

ในชาตกอนๆ พระมหาบรษมปฏญญาสจจะ ม พระวาจาไมเปนสอง เวนค�าเหลวไหล ไมพดใหคลาดเคลอน แกใครๆ ตรสค�าจรงแทแนนอน ทรงมพระอณาโลม สขาวสะอาดออนนม เกดในระหวางพระโขนง และไมมพระโลมาเกด ๒ เสนในขมเดยวกน ทวพระสรระสะพรงไปดวยพระโลมาขมละเสนเทานน

พวกผร พระลกษณะฉลาดในนมตเปนจ�านวนมาก มาประชมกนแลวท�านายพระมหาบรษนนวา “พระอณาโลมตงอยในต�าแหนงทดโดยนมตบงชดวา ชนเปนอนมากจะประพฤตตามพระองคผมลกษณะเชนน

พระมหาบรษแมทรงเปนคฤหสถ มหาชนกประพฤตตาม เพราะกรรมททรงท�าไวมากในชาตกอน แมพระมหาบรษผไมมความกงวลออกบวช เปนพระพทธเจา ผประเสรฐยอดเยยม หมชนกจะประพฤตตาม”

พระพทธเจา๒6๒ :

๒6. มพระทนต 40 ซ (ลกษณะท ๒๓) ๒7. มพระทนตไมหางกน (ลกษณะท ๒5) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ละค�าสอเสยด เวนขาดจากค�าสอเสยด คอ ฟงจากขางนแลวไมไปบอกขางโนนเพอท�าลายคนฝายน หรอฟงจากขางโนนแลวไมไปบอกขางน เพอท�าลายคนฝายโนน สมานคนทแตกราวกน สงเสรมคนทพรอมเพรยงกน ชนชมยนดเพลดเพลนตอผสามคคพรอมเพรยงกน กลาว แตค�าสรางสรรใหสามคคกน เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพน เอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะ 2 ประการน คอ (1) มพระทนต 40 ซ (2) มพระทนตไมหางกน

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ มบรษทไมแตกกน บรษทของพระองคทไมแตกกน คอเหลาพราหมณ คหบด ชาวนคม ชาวชนบท โหราจารย มหาอ�ามาตย แมทพเหลาทหาร นายประต อ�ามาตย พระราชาผอภเษกแลว นายบานและพระราช กมาร

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ บรษทไมแตกกน บรษทของพระองค ทไมแตกกน คอ เหลาภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาคและคนธรรพ

: ๒6๓สภร ทมทอง

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษไมตรสวาจาสอเสยด ทท�าใหพวกท ปรองดองกนเกดความแตกแยก ท�าความววาทใหขยายไปส แตกกน ท�าการทไมสมควรเปนเหตใหเกดการทะเลาะกน ท�าความแตกแยกกนใหเกดแกพวกทดกน

ตรสแตวาจาออนหวาน ทสงเสรมการไมววาทกน ทกอใหเกดความสมานฉนทแกพวกทแตกกน ขจดความทะเลาะกนของหมชน ท�าใหมความสามคคกน ทรงยนดเพลดเพลนอยกบผทปรองดองกน

มหาบรษนนเสวยผลวบากเบกบานอยในสคต มาเกด ในโลกน ทรงมพระทนตไมหางเรยบสนทและมพระทนต 40 ซ ไดสดสวนเกดขนในพระโอษฐ

ถาพระองคเปนกษตรย ทรงเปนใหญในแผนดน จะมบรษทไมแตกแยกกน หากพระองคเปนสมณะทรงเปนผปราศจากกเลส ปราศจากมลทน บรษทของพระองคจะด�าเนนตามไมหวนไหว

พระพทธเจา๒64 :

๒8. มพระชวหาใหญและยาว (ลกษณะท ๒8) ๒9. มพระสรเสยงดจเสยงพรหม (ลกษณะท ๒9) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ละค�าหยาบ เวนขาดจากค�าหยาบ กลาวแตค�าทไมมโทษ ไพเราะ นารก จบใจ เปนค�าของชาวเมอง คนสวนมากรกใครชอบใจ เพราะกรรมทได ท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคต โลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะ 2 ประการน คอ (1) มพระชวหาใหญและยาว (2) มพระสรเสยงดจเสยงพรหม และตรสดจเสยงนกการะเวก

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ ม พระวาจาอนชนเปนอนมากเชอถอ ชนเปนอนมากทเชอถอถอยค�าของพระองค คอ เหลาพราหมณ คหบด ชาวนคม ชาวชนบท โหราจารย มหาอ�ามาตย แมทพเหลาทหาร นายประต อ�ามาตย พระราชาผอภเษกแลว นายบานและพระราชกมาร

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ มพระวาจาอนมหาชนเชอถอ มหาชนทเชอถอพระวาจาของพระองค คอเหลาภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาคและคนธรรพ

: ๒65สภร ทมทอง

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษไมตรสค�าหยาบ ทกอใหเกดการดา การบาดหมาง และความเบยดเบยนกน ทกอใหเกดความเจบใจ ท�าลายชนเปนอนมาก ตรสแตค�าออนหวาน ไพเราะ มประโยชน

พระมหาบรษนนตรสแตค�าเปนทถกใจ จบใจ เสนาะห ทรงไดรบผลทเกดจากความประพฤตด เสวยผลบญในสวรรค

ครนเสวยผลแหงกรรมทประพฤตดแลว มาเกดในโลกน ไดความเปนผมเสยงดจเสยงพรหม และมพระชวหาใหญกวาง เปนผมพระด�ารสอนมหาชนเชอถอ

ผลนนยอมส�าเรจแกพระองคตรสอย แมเมอทรง เปนคฤหสถ ฉนใด ถาพระมหาบรษทรงออกบวช หมชนกจะเชอถอพระด�ารสของพระองค ผตรสสภาษตหลากหลาย ฉนนน

พระพทธเจา๒66 :

๓0. มพระหนดจคางราชสห (ลกษณะท ๒๒) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ละค�า เพอเจอ เวนขาดจากค�าเพอเจอ พดถกกาล พดแตค�าจรง พด องอรรถ พดองธรรม พดองวนย พดแตค�ามหลกฐาน มทอาง มท ก�าหนด ประกอบดวยประโยชนเหมาะแกกาลเวลา เพราะกรรมทได ท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกดในสคตโลกสวรรค ฯลฯ ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะน คอ มพระหนดจคางราชสห

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะไดเปนพระเจาจกรพรรด ฯลฯ เมอเปนพระราชาจะไดผลขอน คอ จะ ไมมมนษยทเปนขาศกศตรคนใด สามารถก�าจดพระองคได

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผ ก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ ไมมขาศกศตรภายใน คอ ราคะ โทสะ โมหะ หรอขาศกศตรภายนอก คอ สมณพราหมณ เทวดา มาร พรหม หรอใครๆ ในโลกจะก�าจดพระองคได

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

: ๒67สภร ทมทอง

พระมหาบรษไมตรสค�าเพอเจอ ไมตรสค�าปราศจากหลกฐาน มครรลองแหงพระด�ารสไมเหลวไหล ทรง ละค�าไมเปนประโยชน ตรสแตค�าทเปนประโยชน และค�าทเปนสขแกมหาชน

ครนท�ากรรมนนแลวจตจากมนษยโลกเขาสเทวโลก เสวยผลวบากแหงกรรมททรงท�าดแลว จตแลวเกดมาในโลกน ไดความเปนผมพระหนดจคางราชสห ทประเสรฐกวาสตวสเทา

ถาเปนพระราชาจะทรงเปนจอมมนษย เปนผยงใหญ ของมวลมนษย มอานภาพมาก ไมมใครจะก�าจดพระองค ได เปนผ เสมอดวยเทวดาผ ประเสรฐในสวรรค ดจพระอนทรผประเสรฐกวาเทวดา

พระมหาบรษเปนผมนคง อนคนธรรพ อสร ทาวสกกะ และยกษผกลาหาญ ไมสามารถก�าจดไดโดยงาย พระมหาบรษเชนนนยอมทรงเปนใหญทกทศในโลกน

พระพทธเจา๒68 :

๓1. มพระทนตเรยบเสมอกน (ลกษณะท ๒4) ๓๒. มพระเขยวแกวทง 4 อนขาวบรสทธ (ลกษณะท ๒6) ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตเปนมนษยในภพชาตกอน ละ มจฉาอาชวะแลว ด�ารงชวตอยดวยสมมาอาชวะ เวนขาดจากการโกงดวยตาชง การโกงดวยของปลอม การโกงดวยเครองตวงวด เวนขาดจากการรบสนบน การหลอกลวง การตลบตะแลง เวนขาดจากการตด การฆา การจองจ�า การตชงวงราว การปลนและการขกรรโชก เพราะกรรมทไดท�าการสงสมพอกพนเอาไว หลงจากตายไปตถาคตจงไปเกด ในสคตโลกสวรรค ตถาคตยอมเหนอกวาเทวดาเหลาอนในสวรรค โดยเหต 10 อยาง คอ (1) อายทพย (2) วรรณะทพย (3) ความสขทพย (4) ยศทพย (5) ความเปนใหญทพย (6) รปทพย (7) เสยงทพย (๘) กลนทพย (9) รสทพย (10) โผฏฐพพะทพย ครนจตจากโลกสวรรคนนแลวมาเกดเปนมนษย จงไดมหาปรสลกษณะ 2 ประการน คอ (1) มพระทนตเรยบเสมอกน (2) มพระเขยวแกวทง 4 อนขาวบรสทธ

มหาบรษถงพรอมดวยลกษณะเชนนน ถาอยครองเรอน จะได เปนพระเจาจกรพรรดผทรงธรรม ไดครองราชโดยธรรม เปนใหญใน แผนดนมมหาสมทรทง 4 เปนขอบเขต ทรงชนะสงครามแลว มอาณาจกรมนคง มรตนะ 7 ประการ คอ จกกรตนะ ชางรตนะ มารตนะ มณรตนะ หญงรตนะ คหบดรตนะและปรณายกรตนะ

: ๒69สภร ทมทอง

พระราชบตรของพระองคนนมเกนกวา 1,000 คน ลวนอาจหาญ แกลวกลา สามารถย�ายเหลาขาศกได พระองคชนะโดยธรรมถกตองสมควร ไมตองใชการปรบและการออกค�าสงประหารหรอการท�าราย ทรงครองแผนดนมมหาสมทรเปนขอบเขต ไมมหมโจรผท�าอนตราย มความมงคงอดมสมบรณ ไมมภยอนตรายใดๆ เมอเปนพระราชา จะไดผลขอน คอ มบรวารทสะอาด บรวารทสะอาดของพระองค คอเหลาพราหมณ คหบด ชาวนคม ชาวชนบท โหราจารย มหาอ�ามาตย แมทพเหลาทหาร นายประต อ�ามาตย พระราชาผอภเษกแลว นายบานและพระราชกมาร

ถาหากวา มหาบรษทรงออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ผก�าจดกเลสไดแลวในโลก เมอเปนพระพทธเจาจะไดผลขอน คอ มบรวารสะอาด บรวารทสะอาดของพระองคนน คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เทวดา มนษย อสร นาคและคนธรรพ

พระผมพระภาคไดตรสกรรมทสมควรกบมหาปรสลกษณะเชนนไวแลว พระโบราณกเถระทงหลายจงกลาวคาถาประพนธในลกษณะ นนวา

พระมหาบรษละมจฉาอาชวะ ด�ารงพระชนมอยดวยสมมาอาชวะอนสะอาดเปนไปโดยธรรม ทรงละกรรม อนไมเปนประโยชน ประพฤตแตกรรมทเปนประโยชนและเปนสขแกมหาชน

พระพทธเจา๒70 :

เสวยสงทมผลด ทหม สตบรษผ มปญญาละเอยด ผฉลาดสรรเสรญแลว เสวยสขอยในสวรรค เปนผพรงพรอมดวยสมบต เปนทยนดเพลดเพลนอภรมยอย เสมอดวยทาวสกกะผประเสรฐในสวรรคชนไตรทพย

ครนจตจากสวรรคแลว ไดภพทเปนมนษย ทรงไดผลวบากแหงกรรมททรงท�าไวดแลว คอ พระทนตเรยบ เสมอ ขาวสะอาดหมดจด

พวกมนษยผ ท�านายลกษณะ ทมหาชนยกยองวาเปนผละเอยดรอบคอบเปนจ�านวนมากประชมกนแลวพยากรณวา “พระกมารนจะมหมชนทสะอาดเปนบรวาร มพระทนตทเกดทง ๒ ครงสม�าเสมอ มสขาว สะอาด งดงาม

ถาพระองคทรงเปนพระราชาผปกครองแผนดนใหญน จะมชนเปนอนมากทสะอาดเปนบรวาร พระองคไมทรงกดขเบยดเบยนประชาชนทวราชอาณาจกร ชนทงหลายตางประพฤตสงทเปนประโยชนและเปนสขแกกนและกน

ถ าพระองค ทรงออกบวชเป นสมณะ จะทรงปราศจากบาปธรรม มกเลสดงธลระงบไป เปนผไมมกเลส ปราศจากความกระวนกระวายและความล�าบากกาย จะทรงเหนโลกนและโลกอน

: ๒71สภร ทมทอง

คฤหสถเปนจ�านวนมากและพวกบรรพชต ผปฏบตตามโอวาทของพระองค จะก�าจดบาปธรรมทไมสะอาดอนบณฑตตเตยนได เปนผก�าจดไดแลว ซงกเลสทงปวงอนเปนมลทน อนเปนดงตอตรงจตไวและเปนสงทม โทษ เปนบรวารทสะอาด แวดลอมพระองค”

เมอพระผมพระภาคตรสพระสตรนจบลงแลว ภกษทงหลายตางชนชมยนดพระภาษตของพระผมพระภาคแล

จบลกขณสตรท ๗

: ๒7๓สภร ทมทอง

๗. พระธาตและบรขาร๑

พระมหาโคตมชนเจาผ ประเสรฐ เสดจปรนพพานแลว ณ เมองกสนารา พระธาตกแผไปกวางขวางในสถานทตางๆ

สวนหนงเปนของพระเจาอชาตศตร สวนหนงอยทเมองเวสาล สวนหนงอยทเมองกบลพสด สวนหนงอยทเมองอลลกปปกะ

สวนหนงอยทเมองรามคาม สวนหนงอยทเมองเวฏฐทปกะ สวนหนงอยทเมองปาวาของเจามลละ สวนหนงอยทเมองกสนารา

โทณพราหมณใหสรางตมพสถป กษตรยโมรยะผมพระทยยนดใหสรางองคารสถป

สถปบรรจพระบรมสารรกธาตม 8 แหง ตมพเจดยเปนแหงท 9 องคารสถปเปนแหงท 10 ประดษฐานอยแลวในกาลนน

1 แปลและเรยบเรยงจาก ขททกนกาย อปทาน

พระพทธเจา๒74 :

(พระธาต 7 อยาง คอ พระอณหส 1 พระทาฐาธาตทง 4 และพระรากขวญทง 2 ขาง ไมแตกออกจากกน พระธาตทงหลายทเหลอแตกออกจากกน

พระธาตขนาดใหญเทากบเมลดถวเขยว ขนาดกลางเทากบเมลดขาวสารหก ขนาดเลกเทากบเมลดพนธผกกาด พระธาตทงหลายมสตางๆ กน

พระธาตขนาดใหญมสเหมอนทองค�า ขนาดกลางมสเหมอนแกวมกดา ขนาดเลกมสเหมอนดอกมะล รวมทงหมดประมาณ 16 โทณะ

พระธาตเหลานนทกขนาด คอ ขนาดใหญม 5 ทะนาน (นาฬ) ขนาดกลางม 5 ทะนาน ขนาดเลกม 6 ทะนานเทานน

พระธาตเหลานแมทงหมด ประดษฐานอยในทตางๆ กน คอ พระอณหสอยทเกาะสหฬ พระรากขวญเบองซาย อย ทพรหมโลก และพระรากขวญเบองขวาอย ทเกาะ สหฬ – ฉบบบาลสยามรฐไมมขอความในวงเลบ ขอความนตามฉบบ มจร. ๓๓/๖-๑๐/๕๗๙-๕๘๐)

พระทาฐาธาต (พระเขยวแกว) องคหนงอยในสวรรคชนดาวดงส องคหนงอยทนาคประ องคหนงอยทแควน คนธาระ องคหนงเปนของพระราชาแควนกาลงคะ

: ๒75สภร ทมทอง

พระทนตธาต 40 ถวน พระเกสาและพระโลมาทงหมด เทวดาทงหลายน�าไปไวจกรวาลละหนงอยาง ตดตอกน

บาตร ไมเทา จวรของพระผมพระภาคอยทวชรานคร ผาอนตรวาสกอยทกลฆรนคร ผาปจจตถรณะอยทกปลนคร

ธมกรกและประคดเอวอยทนครปาฏลบตร ผาอาบน�าอยทนครจมปา พระอณณาโลมอยทแควนโกศล

ผากาสาวพสตรอยทพรหมโลก ผาโพกพระเศยรอยทสวรรคชนดาวดงส [รอยพระบาทอนประเสรฐอยทแผนหน เหมอนทมอย ในกจฉตประ] ผานสทนะอยทแควน อวนต ผาปลาดอยทเทวโลก ในกาลนน

ไมสไฟอยทเมองมถลา ผากรองน�าอยทแควนวเทหะ มดและกลองเขมอยทเมองอนทปตถ ในกาลนน

บรขารทเหลออยทอปรนตกชนบท มนษยทงหลาย จะพากนบชา บรขารทพระมนทรงใชสอยแลว ในกาลนน

พระธาตของพระโคตมพทธเจา ผ แสวงคณยงใหญ แผไปกวางขวาง เพออนเคราะหสตวทงหลาย เปนของเกาในกาลนน ฉะนแล

จบเรองการแบงพระธาต

: ๒77สภร ทมทอง

การอนตรธานแหงพระธาต๒

ปรนพพานม 3 คอ

(1) กเลสปรนพพาน การปรนพพานแหงกเลส

(2) ขนธปรนพพาน การปรนพพานแหงขนธ

(3) ธาตปรนพพาน การปรนพพานแหงพระธาต

บรรดาปรนพพาน 3 อยางนน กเลสปรนพพานไดมแลวทโพธบลลงก ขนธปรนพพานไดมแลวทกรงกสนารา ธาตปรนพพาน จะมในอนาคต

ถามวา จะมอยางไร

ตอบวา จะมอยางน คอ ในเวลานน พระธาตทงหลายทไมไดรบการสกการะและการนอบนอมบชาในสถานทตางๆ กจะเสดจไปส สถานททไดรบการสกการะและการนอบนอมบชา ดวยก�าลงอธษฐานของพระพทธเจาทงหลาย เมอเวลาลวงไปอก การสกการะและการนอบนอมบชากไมมในททงปวง ในเวลาทพระศาสนาเสอมลง พระธาตทงหลายในตามพปณณทวป (เกาะลงกา) น จะประชมกนแลวเสดจ ไปสมหาเจดย จากมหาเจดยเสดจไปสนาคทปเจดย จากนาคทปเจดย นนจะเสดจไปส โพธบลลงก พระธาตทงหลายจากนาคพภพกด จากเทวโลกกด จากพรหมโลกกด จะเสดจไปสโพธบลลงกแหงเดยว พระธาตแมประมาณเทาเมลดพนธผกกาดจะไมสญหายไปในระหวาง

2 แปลและเรยบเรยงจาก มโนรถปรณ อรรถกถาองคตตรนกาย เอกกนบาต

พระพทธเจา๒78 :

พระธาตทงหมดประชมกนทควงมหาโพธแลว รวมเปนพระรปแหงพระพทธเจา แสดงพทธสรระประทบนงขดสมาธ ณ ควงไมโพธ มหาปรสลกษณะ 32 อนพยญชนะ ๘0 พระรศม 1 วา ทงหมด ครบบรบรณทเดยว จากนนจะแสดงปาฏหารยเหมอนในวนแสดง ยมกปาฏหารย ในเวลานน ชอวา สตวผเปนมนษยซงไปในสถานทนนไมมเลย เทวดาในหมนจกรวาฬประชมกนทงหมด พากนครวญคร�าร�าพนวา “วนนพระทสพลจะปรนพพาน จ�าเดมแตบดนไปจกมแตความมด”

ตอจากนน ไฟลกโพลงขนจากพระสรรธาต ท�าใหพระสรระนน ถงความหาบญญตมได เปลวไฟทโพลงขนจากพระสรรธาต พลงขน จนถงพรหมโลก เมอพระธาตแมขนาดเทาเมลดพนธ ผกกาดยงมอย เปลวเพลงเปลวหนงกจะยงมอยเพยงนน เมอพระธาตหมดสนไป เปลวเพลงกจะขาดหายไป พระธาตทงหลายแสดงอานภาพใหญอยางน แลวกอนตรธานไป ในเวลานน หมเทวดากระท�าสกการะดวยของ หอม ดอกไมและดนตรอนเปนทพยเปนตน เหมอนในวนทพระพทธเจาทงหลายปรนพพาน กระท�าประทกษณ 3 ครง ถวายบงคมแลว กราบทลวา “ขาแตพระผมพระภาค ขาพระองคทงหลาย จะไดเหนพระพทธเจาผ เสดจอบตขนในอนาคต” แลวกกลบไปทอย ของตน นชอวา การอนตรธานแหงพระธาต

: ๒79สภร ทมทอง

บรรณานกรม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬา เตปฏก� ๒500. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, พ.ศ. 2500.

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. อรรถกถาภาษาบาล. กรงเทพมหานคร : โรงพมพวญญาณ, พ.ศ. 2534.

มหามกฏราชวทยาลย. สยามรฏ สส เตปฏก�. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหามกฏราชวทยลย, พ.ศ. 2537.

มหามกฏราชวทยาลย. สยามรฏ สส เตปฏกฏ กถา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, พ.ศ. 2535.

พระพทธเจา๒80 :

รายชอผรวมบรจาค1. ผเขาปฏบต อาศรมมาตา 19 - 23 ต.ค. 56 6,5002. ผฟงธรรม บานจตสบาย 27 ต.ค. 56 2,1403. ไมออกนาม 1,0004. ผฟงธรรมชมรมคนรใจ 12 พฤศจกายน 2556 3,0005. ผฟงธรรมบานจตสบาย 24 พฤศจกายน 2556 1,3๘06. จากฐณชาฌรสอรท อ.อมพวา จ.สมทรสงคราม 1 ธ.ค. 56 1,0407. คณอมร 2,000๘. คณวนชน คณจนตนา ธรรมไพโรจน 1,0009. ทญ.สวมล คณขจร ศรรตนวงศ 5,00010. ผเขาปฏบตมลนธวปสสนากรรมฐานสรนทร 5 - 7 ธ.ค. 56 3,00011. ภก.ศวรกษ ภญ.กรรณกา ฉตรมหากลชย 3,00012. คณสรฉตร อรรถเวทยวรวฒ 2,00013. ผฟงธรรม รพ.สมทรปราการ 16 ธ.ค. 56 5,00014. ทญ.สกญญา สว 1,00015. ผฟงธรรมบานจตสบาย 22 ธ.ค. 56 1,๘6016. จากบานพทธธรรมสวนหลวง 26 ธ.ค. 56 2,00017. คณสมาณ คณสนย เรองวฒนกล 4,0001๘. ผเขาปฏบต อาศรมมาตา 2๘ ธ.ค. 56 - 1 ม.ค. 57 6,60019. คณเจเนต 7,50020. ดร.นวลศร เปาโรหตย 1,00021. คณนวลพรรณ 1,50022. สระพร รตนโกศล 3,00023. พ.ญ. มาคมครอง โปษยะจนดา 2,00024. ฐณชาฌรสอรท 5 มกราคม 2557 5,95425. ไมออกนาม 13026. ทนตแพทยหญงภารณ ชวาลวฒ 1,00027. คณอดศกด ตนตภมอมร 1,0002๘. คณอน เกษชมพล 1,00029. คณณฐวฒน วชรสวสด 1,00030. คณรตตกาล ศรอาภย 20031. คณนงเยาว ศรไทย 20032. คณเกด 10033. ไมออกนาม 12034. พล.ต.สาธต คณพวงเพชร สงหสมบญ 1,000

: ๒81สภร ทมทอง

35. คณชตมา พรหมมาก 1,00036. ผเขาปฏบต ศนยพฒนาคณภาพชวตฯ อ.วงน�าเขยว 22 - 24 ม.ค. 57 2,27037. ผเขาฟงธรรม รมลฟวง นครราชสมา 25 ม.ค. 57 3,6๘03๘. ผฟงธรรม บานจตสบาย 26 ม.ค. 57 3,65๘39. ดร.บญยง คณอญชล วองวานช คณทวช ดร.เพมหญง เกยรตวรางกร 20,00040. คณสมบต คณประเสรฐ 50041. คณเกษณ สวางจตร 2,00042. ดร.นวลศร เปาโรหตย 1,00043. คณสรยาวด คณสชาดา เดชสงจรส 2,40044. ผเขาปฏบต ยวพทธกสมาคมฯ 19 - 23 ก.พ. 57 14,00045. คณอมา แสงคราม 1,50046. คณพมพวรชญ คลายคลงและครอบครว 1,00047. ไมออกนาม 3,0004๘. จากฐณชาฌรสอรท 2 ม.ค. 57 1,๘๘749. พ.ญ.สวมล คณขจร ศรรตนวงศและครอบครว 5,00050. คณนฤมล มลาภ 1,00051. อาจารยเยาวลกษณ 40052. ผฟงธรรม บานจตสบาย 23 ก.พ. 57 3,0๘053. ครอบครวสรยสตย 2,00054. ดร.สาทตย คณรชนวรรณ อทยศร 5,00055. ผฟงธรรม ชมรมคนรใจ 11 ม.ค. 57 4,69056. คณอจฉรา องครสนนท 30057. ผฟงธรรม บานจตสบาย 23 ม.ค. 57 4,4465๘. คณสมใจ คณสกนยา ทพยชยเชษฐา 3,00059. ผฟงธรรม เรอนอรยะ 30 ม.ค. 57 5,52060. ฐณชาฌรสอรท 6 เม.ย. 57 3,30061. ครอบครวโกศลวตร 20062. ครอบครวบญอาจ 20063. แพทยหญงอรวรรณ ศลปกจ 1,00064. คณเพญทพย เบญจพงศ 2,00065. คณทกษอร ออมเรยบรอย 50066. คณสนทยา ประภารตน 50067. คณพมพรรณ รกตะสงห 3006๘. คณรสสคนธ ชมชน 70069. ผฟงธรรม บานจตสบาย 30 ม.ค. 57 2,520

พระพทธเจา๒8๒ :

70. ผเขาปฏบต อาศรมมาตา 1 - 5 พ.ค. 57 14,92071. ผเขาปฏบต อาศรมมาตา 25 - 29 ม.ค. 57 1,20072. ผเขาปฏบต รพ.สรนทร 7 - ๘ พ.ค. 57 4,17373. ผเขาปฏบต มลนธวปสสนาสรนทร 9 - 11 พ.ค. 57 1,94174. มลนธวปสสนากรรมฐานสรนทร 5,00075. คณพรนช เกยรตสมมาตร 5,00076. คณสมชย ภคภญโญ 30077. คณธาน อยเรองเดช 1,0007๘. คณเพญแข จนทมา 50079. คณศรนภา เตยงสกล 500๘0. คณสภาวด คณพชรนทร หลออาตยกล 300๘1. คณพนตตา จวบสวสด 200๘2. คณมาล วรปญญา 1,000๘3. คณพรรณรตน มนปราณต 1,000๘4. คณไธพตย คณนลนทพย สวสดมงคล 1,000๘5. คณธวชชย ชาตอาชาไนย 500๘6. คณพงศ ชยพารา 500๘7. ไมออกนาม (จากผเขาปฏบตยวพทธฯ 11 - 14 พ.ค. 57) 2,400๘๘. คณสวช คณรสสคนธ ชมชน 500๘9. คณจ�านรรจ คณศกภนตย พลไพรนทร 1,00090. พญ.อรวรรณ ศลปกจ 1,00091. คณพมพรรณ รกตะสงห 50092. ผเขาปฏบต ยวพทธกสมาคมฯ 29 พ.ค. - 2 ม.ย. 57 25,16093. คณสมบรณ คณศศธร คณปรญญ คณปราชญ ศรบศกรณ 10,00094. ครอบครวพระธ�ารงสทธ 2,00095. คณอจฉรา องครสนนท 30096. คณอจฉรยา เกตทต 50097. ดร.นวลศร เปาโรหตย 1,0009๘. คณวภาว สขเกษม ๘3099. รศ.ชนกา ศลปอนนต 3,000100. พ.ญ. มาคมครอง โปษยะจนดา 3,000101. ผฟงธรรมบานจตสบาย 25 พ.ค. 57 3,275102. คณกรองแกว จระกาล 1,000103. คณสมใจ ทพยชยเชษฐา 300104. คณสรย อตนญาณตรตน 150105. คณอจฉรยา เกตทต 1,000106. คณสมรชย คณรกษ 1,000

: ๒8๓สภร ทมทอง

107. คณวาทน เบญพาด 40010๘. ไมออกนาม (จากคลนคคณหมอไพทรย มนบร) 3,000109. คณอรวรรณ และครอบครว 3,000110. ผฟงธรรม บานจตสบาย 22 ม.ย. 57 3,675111. ครอบครวพงษพรรณากล 3,000112. ผฟงธรรม กนกรตนรสอรท 1 ก.ค. 57 9,600113. คณจฑามาศ กระจางศลป 2,000114. ผเขาปฏบต มลนธวปสสนากรรมฐานสรนทร 11 - 13 ก.ค. 57 2,720115. ภก.ศวรกษ ภญ.กรรณกา ฉตรมหากลชย 1,000116. คณขจร คณสวมล ศรรตนวงศ 5,000117. ผเขาปฏบต ฐณชาฌรสอรท อ.อมพวา 22 - 24 ก.ค. 56 6,13011๘. ผฟงธรรม บานจตสบาย 27 ก.ค. 57 5,600119. ดร.นวลศร เปาโรหตย 1,000120. นพ.วรวฒ ทญ.วรณ ฉตรตะวน 2,000121. คณวฒนา คณเกศแกว ทองศร และครอบครวญาตมตร 1,000122. คณใจทพย เอยมปรด 2,000123. คณสธาร 500124. ครอบครวศลปชย และสรกจบวร 3,000125. ไมออกนาม 5,000126. ผเขาปฏบต ธรรมสถานวองวานช 22 - 24 ส.ค. 57 6,620127. ผฟงธรรม บานจตสบาย 24 ส.ค. 57 2,๘๘712๘. นสต ป.โท มจร. ภาคปกต รน26 2,000129. ผเขาปฏบต ยวพทธฯ ศนย2 26 - 29 ส.ค. 57 2,100130. คณอารยา ปฏภาณกว 500131. ผเขาฟงธรรม มลนธมายาโคตม 30 ส.ค. 57 6,000132. คณอจฉรา องครสนนท 200133. ไมออกนาม 600134. พ.ญ. มาคมครอง โปษยะจนดา 2,000135. คณะวทยากร ยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทย 10,500136. ผฟงธรรม บานจตสบาย 2๘ ก.ย. 57 3,060137. คณศรลกษณ พฒนะเอนก และครอบครว คณะครโรงเรยนสพชญา 6,00013๘. ผเขาปฏบต ยวพทธกสมาคมฯ 1 - 5 ต.ค. 57 13,290139. จากฐณชาฌรสอรท 12 ต.ค. 57 5,360140. นองเบล 500141. ครอบครวสรยสตย 2,000

พระพทธเจา๒84 :

142. ผฟงธรรม บานจตสบาย 19 ต.ค. 57 2,๘75143. ผเขาปฏบต อาศรมมาตา 23 - 27 ต.ค. 57 10,100144. คณชยโรจน คณพทยา คณบวกลบ คณใบหยก คลายสนธ ๘,500145. คณจตราพนธ รกษาขนธ 1,300146. นางพมพรรณ รกตะสงห 500147. นายพพฒน ปสยานนท 1,10014๘. นายสมภพ ปษยานนท 100149. นางเนาวรตน เจรญคา 300150. นางศรกาญจน เอกสรไตรรตน 200151. นางบญสอน นวชยนนทน 200152. นางสาวสมบต เชาวเจรญ 200153. นางเพลนพศ เสารค�า 2,000154. นางเมยน ยทธพลไพบลย 3,000155. ครอบครวเหลยงทอง 2,000156. ผเขาปฏบต บานสวนน�า อ.เขาฉกรรจ จ.สระแกว 6,600157. ผฟงธรรม คลนคคณหมอไพทรย 7 พ.ย. 57 3,00015๘. พ.ญ.เรวด กนกวฒ 1,000159. คณศศนาฏ แสงแกว 2,000160. ผฟงธรรม ชมรมสรตนธรรม 16 พ.ย. 57 2,725161. คณพรทพย สรยสตย 2,000162. ผฟงธรรม บานจตสบาย 23 พ.ย. 57 3,935163. ผฟงธรรม มลนธมายาโคตม 29 พ.ย. 57 4,000164. ผเขาปฏบต วงรรสอรท 1 - 3 ธ.ค. 57 3,140165. ครอบครวสรยสตย 2,000166. มลนธวปสสนากรรมฐานสรนทร 5 - 7 ธ.ค. 57 ๘,917167. คณวนชน คณจนตนา ธรรมไพโรจน 50016๘. คณสรฉตร อรรถเวทยวรวฒ 2,000169. จากฐณชาฌรสอรท 14 ธ.ค. 57 4,554170. คณบญประคอง ประสงคสม 300171. ดร.ชตมา พรหมมาก 1,500172. คณแสงจนทร วฒนวานชยกล 2,000173. รศ.ดร.วไล เทยนรงโรจน หนนภกด 2,000174. ครอบครวตรรกวานช ๘,000175. ครอบครวคงสวสดศกด 2,000176. ผเขาปฏบต อาศรมมาตา 27 ธ.ค. - 1 ม.ค. 5๘ 1๘,000177. คณนนทล จารรตน 3,000

: ๒85สภร ทมทอง

ผทสนใจหนงสอและค�าบรรยายของอาจารยสภร ทมทอง สามารถดรายละเอยดเพมเตมไดใน

www.ajsupee.com และ สามารถตดตอได ดงน

(1) ขอรบไดฟรทางไปรษณย ขอรบ หนงสอไดครงละ 5 เลม และ mp3 ครงละ ๘ แผน สงชอ ทอยของผรบ, ชอหนงสอ, mp3, DVD ทตองการไปท suriyan2t@gmail.com

ตดตอสอบถามรายละเอยด

คณสรยน โทร. 080-55๓ 555๓, Line ID : ajsupee.com

(2) ตดตอขอรบทชมรมจรยธรรม ตกประสาทวทยาชน 2 โรงพยาบาลศรธญญา อ.เมอง จ. นนทบร โทร. 02-96๘9954 ตดตอคณสคนธ

(3) ตดตอขอรายละเอยดไดจาก ชมรมกลยาณธรรม http://www.kanlayanatam.com

พระพทธเจา๒86 :

วนเดอนปเกด 1๓ พฤษภาคม ๒515 บานหนองฮะ ต.หนองฮะ อ.ส�าโรงทาบ จ.สรนทร

การศกษา• เปรยญธรรม 4 ประโยค• ประกาศนยบตรบาลใหญ วดทามะโอ จ.ล�าปาง• ปรญญาตร วศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวศวกรรมไฟฟา มหาวทยาลยขอนแกน• ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต สาขาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ประวต อาจารยสภร ทมทอง

: ๒87สภร ทมทอง

งานปจจบน (พ.ศ. ๒558)• กรรมการผทรงคณวฒวทยาลยสงฆ มจร. บาฬศกษาพทธโฆส จ.นครปฐม• วปสสนาจารยยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทยฯ• อาจารยสอนวชาพระอภธรรมปฎก มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตบาฬศกษาพทธโฆส จ.นครปฐม• บรรยายธรรมะตามสถานทตางๆ ทงในกรงเทพฯ และตางจงหวด• เผยแผธรรมะทางเวบไซต

www.ajsupee.com