8
ดร.ศราวุธ เลิศพลังสันติ [email protected] ห้องปฏิบัติการยานยนต์ หน่วยวิจัยเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ช่วย ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ ชีวิตสังคมเมืองที่เต็มไปด้วยความเร่งรีบทั้ง ในด้านการใช้ชีวิต รวมไปถึงเรื่องการเดินทาง ประกอบกับภาวะวิกฤติการณ์น้ำมันเชื้อเพลิงมี การปรับราคาสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทำให้ผู้ที่ต้อง เดินทางในเขตกรุงเทพมหานคร และปริมณฑล จำนวนมากลดการใช้ยานพาหนะส่วนตัว และเลือก ที่จะเดินทางโดยใช้รถตู้บริการโดยสารสาธารณะ กันมากขึ้น อุบัติเหตุบนท้องถนนที่เกิดขึ้นกับรถตู้โดยสาร สาธารณะนำมาซึ่งความเสียหายต่อทรัพย์สิน และสูญเสียชีวิตที่ไม่อาจประมาณค่าได้ บ่อยครั้ง ที่มีคำถามเกิดขึ้นมากมายว่าเหตุการณ์เหล่านี้ สามารถ หลีกเลี่ยงได้หรือไม่ ผู้ที่เกี่ยวข้องมีมาตรการหรือแนว ทางอะไร ที่จะช่วยเพิ่มความปลอดภัยให้เกิดขึ้นได้จริง กับการโดยสารรถตูจากข้อมูลเบื้องต้นที่ ผู้เขียนมีอยู่ นั้น ในด้านระเบียบการบริหารจัดการ ผู้ที่มีส่วนรับผิดชอบ ก็พยายามเร่งรัดหาแนวทางอย่างต่อเนื่อง และคาดว่า น่าจะมีความเคลื่อนไหวเพิ่มเติมในอนาคตอันใกล้ บทความนี้จะนำเสนอแง่มุมด้านเทคนิค เกี่ยวกับแนวคิดและการวิเคราะห์ ด้วยหลัก พลศาสตร์ยานยนต์ (vehicle dynamics) ถึงสถานการณ์ ในการขับขี่ที่เป็นอันตรายและอาจจะเกิดขึ้นได้กับรถตูที่ได้รับการดัดแปลงเพื่อเป็นรถโดยสาร โดยยกตัวอย่าง การวิเคราะห์จากกรณีศึกษา รวมทั้งนำเสนอแนวทาง เพื่อเพิ่มความปลอดภัยที่สามารถนำมาปฏิบัติได้จริง รถตู้โดยสารสาธารณะ กับ ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัดกันได้ D Design&Manufacturing

ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

  • Upload
    others

  • View
    16

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

ดร.ศราวธ เลศพลงสนต

[email protected]หองปฏบตการยานยนต

หนวยวจยเทคโนโลยคอมพวเตอรชวย ศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต

ชวตสงคมเมองทเตมไปดวยความเรงรบทง ในดานการใชชวต รวมไปถงเรองการเดนทาง ประกอบกบภาวะวกฤตการณนำมนเชอเพลงม การปรบราคาสงขนอยางตอเนอง ทำใหผทตองเดนทางในเขตกรงเทพมหานคร และปรมณฑลจำนวนมากลดการใชยานพาหนะสวนตว และเลอก ทจะเดนทางโดยใชรถตบรการโดยสารสาธารณะกนมากขน

อบตเหตบนทองถนนทเกดขนกบรถตโดยสาร สาธารณะนำมาซ งความเสยหายตอทรพยสน และสญเสยชวตทไมอาจประมาณคาได บอยครง ทมคำถามเกดขนมากมายวาเหตการณเหลานสามารถ หลกเลยงไดหรอไม ผทเกยวของมมาตรการหรอแนว ทางอะไรทจะชวยเพมความปลอดภยใหเกดขนไดจรง กบการโดยสารรถต จ า ก ข อ ม ล เ บ อ ง ต น ท ผ เ ข ย น ม อ ย น นในดานระเบยบการบรหารจดการผทมสวนรบผดชอบ กพยายามเรงรดหาแนวทางอยางตอเนองและคาดวานาจะมความเคลอนไหวเพมเตมในอนาคตอนใกล บทความน จะนำเสนอแงมมดานเทคนค เก ยวกบแนวคดและการว เคราะห ด วยหลก พลศาสตรยานยนต(vehicledynamics)ถงสถานการณ ในการขบขทเปนอนตรายและอาจจะเกดขนไดกบรถตทไดรบการดดแปลงเพอเปนรถโดยสารโดยยกตวอยาง การวเคราะหจากกรณศกษารวมทงนำเสนอแนวทางเพอเพมความปลอดภยทสามารถนำมาปฏบตไดจรง

รถตโดยสารสาธารณะ กบ

ความปลอดภย

“เสนขนาน” ทตดกนได

DDesign&Manufacturing

Page 2: ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C 9

รถตโดยสาร กบมาตรฐานทมอย (จรง) อ บ ต เ หต อ นน า สลดใ จก บ รถต โ ด ยสา ร สาธารณะ1 ไดทำใหผทมสวนเกยวของหลายฝาย กลบมาตระหนกถงความปลอดภยและคณภาพของ การใหบรการรถตโดยสาร หากพจารณาใหดแลวจะเรยกการกระทำแบบนวา “ววหายลอมคอก” เสยทเดยวกคงจะไมถกตองนก เพราะทผานมานน ผทมสวนรบผดชอบไดพยายามหามาตรการเพอหลก เลยงหรอลดอบตเหตจากการโดยสารรถตสาธารณะ มาอยางตอเนองไมวาจะเปนการทกรมการขนสงทาง บก ไดประกาศแจงกำหนดใหมการควบคมคณภาพ รถตบรการใหเปนประเภทมาตรฐาน2(จ)2ตงแตวนท

17 ธนวาคม 2551 ซงมมตใหรถตโดยสารทใชแกสธรรมชาตอด (CNG) เปนเชอเพลงควบคกบนำมนมสภาพอายการใชงานไมเกน10ปตองควบคมระยะ หางระหวางเกาอโดยสาร(ภาพท1)มการกำหนดใหใชรถทมหลงคาสง นอกเหนอจากน ยงมการควบคมการตรวจ สภาพรถทกๆ6เดอนเพอตรวจเชคระบบความปลอดภยระบบไฟสองสวาง ความแขงแรงของการยดทนง ผโดยสารกบตวรถหรอประตรถ และมการควบคม มลพษ ซงจากขอมลณ วนท 23 เมษายน 2553ทผานมานน ไดมรถตสวนบคคลมาจดทะเบยนจำนวนทงสนแลวกวา 9,000 คนแลว (ทมา:กรมการขนสงทางบก)

ภาพท 1 การควบคมระยะทนงผโดยสารตามมาตรฐาน 2 (จ) (ทมา: กรมการขนสงทางบก)

1 ลาสดรถตโดยสารขององคการขนสงมวลชนกรงเทพประสบอบตเหตบนทางยกระดบดอนเมองโทลลเวย เมอวนท 27 ธ.ค. 2553 สงผลใหมผเสยชวตรวม 9 คน หรอเหตการณเมอวนท 31 ตลาคม 2553 ทไดเกดอบตเหตรถตโดยสารรบจางทมผโดยสารเตมคน ชนหวเกาะบรเวณทางแยกและเสยหลก ตกจากทางพเศษลงไปบนถนนพระราม 62 หมายเหต : รถมาตรฐาน 2 (จ) หมายถงรถปรบอากาศชน 2 ขนาดกลางมระวางทนงระหวาง 10-11 ทนง มบรการในเสนทางหมวด 2

อบตเหตลดลง ความรนแรงไมลดตาม อะไรคอสาเหต? จ ากกา รท ห ล ายฝ า ยผล ก ด นม าตรกา ร ตางๆ เพอความปลอดภยใหแกผ โดยสารรถต สาธารณะอยางเขมขนผลปรากฏวาในปพ.ศ.2553 ท ผ า น ม า ไ ด เ ก ด อ บ ต เ ห ต ท ม ร ถ ต โ ด ย ส า ร สาธารณะเขาไปเกยวของทงหมด 1,253 ครงแมวาจะลดลงจากปพ.ศ.2552ไปรอยละ20(1,549ครง - ทมา: ศนยอำนวยความปลอดภยทางถนนกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวง มหาดไทย) นบวาเปนแนวโนมทดขน อยางไรกตามเป าหมายท แท จร งของแตละมาตรการย งคง

เปนการเลยงไมใหมอบตเหตเกดขน (active safe-ty) และลดความรนแรงในกรณทเกดอบตเหตขน แลว(passivesafety) โดยทวไปปจจยหลกทมผลกระทบโดยตรงตอ ความปลอดภยในการจราจรมดงตอไปน 1) มนษย - ประกอบดวยผขบข ผใชถนนและผโดยสาร พฤตกรรม วนย และมารยาทของ มนษยเปนปจจยสำคญทสดทมผลตอความปลอดภย บนทองถนน ไมว าจะเปนพฤตกรรมการขบข การเคารพกฎจราจรของผขบข หรอการตระหนก ถงความปลอดภยและไมประมาทของผโดยสารเชนการคาดเขมขดนรภย หรอไมโดยสารรถทมจำนวน ผโดยสารมากกวาทนงทมอยเปนตน

ระยะไมนอยกวา 67 ซม.

ระยะไมนอยกวา 67 ซม.

5 ซม.

ทนงคทนงแบบ 3 ทนงทนงแบบพบได

Page 3: ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C10

2) ยานพาหนะ – นอกเหนอจากสภาพของ รถโดยสารทสมพนธกบอายการใชงานของรถ แลว การดดแปลงดวยการเพมทน งผ โดยสารและตดตงระบบแกสเชอเพลงมสวนทำใหนำหนกรวมและสมดลนำหนกของรถเปลยนแปลงไปจากเดม ซงมผลกระทบโดยตรงตอความปลอดภยในการขบข ในสถานการณตางๆเชนการเบรกรถบรเวณทางโคง ดวยความเรวสง หรอการเบรกกะทนหน เปนตน เพอเพมระดบความปลอดภยในการขบขของรถต ปจจบนผผลตหลายราย ไดทำการตดตงอปกรณ เพอเพมความปลอดภยหลายชนดเปนอปกรณพนฐาน หรอระบบควบคมเพอหลกเลยงอบต เหต อาทระบบเบรกปองกนลอลอก(Anti-LockBrakingSys-tem,ABS)หรอโปรแกรมควบคมเสถยรภาพการทรง ตวของรถ (ElectronicStability Program, ESP)หรออปกรณทจะชวยลดความรนแรงของอบตเหตตอผโดยสารอาท เขมขดนรภยหรอระบบถงลมนรภยเปนตน 3) สงแวดลอม - อกสาเหตหนงททำใหเกดความ ไมปลอดภยในการจราจร คอ สภาพของถนนทชำรดเปนหลมเปนบอมสงกดขวางการจราจรทำใหรถตอง ชะลอความเรวหรอเปลยนเสนทางโดยกะทนหนรวมถงสญญาณจราจรอาทปายจราจรเสนแบงทางเดนรถทไมชดเจน สงเหลานเปนชนวนสำคญททำใหเกด อบตเหตบอยครง ผทมสวนเกยวของทกฝายจะมอง ขามไมไดเปนอนขาด

“หลดโคงทายปดลอลอกไถล” ของรถตเกดขนไดอยางไร กรณศกษาในทนจะนำตวอยางรถตดดแปลงตาม ประเภทมาตรฐาน2(จ)มาพจารณาและเสนอแนะแนวทางแกไขปรบปรงทเปนไปไดเพอเพมสมรรถนะ ในการขบขและความปลอดภยในการโดยสารรถตให มากยงขนโดยกำหนดให • จำนวนคนขบและผโดยสารในรถรวมทง หมด15คน • ผโดยสารมนำหนกเฉลย 68 กโลกรม ตอคน •จำนวนถงแกสCNGขนาด90ลตรทตดตง ในหองสมภาระทงหมด2ถง •ปรมาณแกสทบรรจประมาณครงถง •การตดตงระบบเชอเพลงโดยใชแกสธรรมชาต นนไดคณภาพผานขอกำหนดแลว ซงถอวาเปนขอกำหนดทสำคญตอความปลอดภยจากการตดตงไมเกยวของกบสมรรถนะของรถ สำหรบการวเคราะหสมรรถนะในการขบขนนผลกระทบโดยตรงทเกดขนจากการดดแปลงในกรณน คอ ปรมาณนำหนกรวมและสมดลนำหนกของรถท เปลยนแปลงไปโดยสามารถเปรยบเทยบนำหนกของ รถตโดยสารโครงสรางเดมและแบบทมการดดแปลง ไดดงตารางท1

ตารางท 1: เปรยบเทยบนำหนกรถตโดยสารกอนและหลงการดดแปลง

ประเดนเปรยบเทยบ รถตโครงสรางเดม รถตทมการดดแปลง ตามมาตรฐาน 2 (จ)*

จำนวนเบาะทนง 12ทนง 15ทนง

นำหนกรถตวเปลา 2,110กโลกรม 2,120กโลกรม

นำหนกคนขบและผโดยสาร 12คนx68กโลกรม 15คนx68กโลกรม

นำหนกเฉลย68กโลกรมตอคน =816กโลกรม =1,020กโลกรม

นำหนกถงแกสศกษากรณทมการตดตงดงน ไมม จำนวนถงแกสx(นำหนกถง+นำหนกแกส)

-ใชถงแกสCNGขนาด90ลตร2ถง =2ถงx(90+15)กโลกรม

บรรจทหองสมภาระ

-นำหนกถง90กโลกรมตอถง =210กโลกรม

-นำหนกแกส15กโลกรมตอถง

นำหนกรถรวม 2,926กโลกรม 3,350กโลกรม

กรณทมผโดยสารเตมคน

Page 4: ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C 11

ภาพท 2 สดสวนนำหนกทเพลาหนาและหลงของรถตททำการศกษา กอนและหลงดดแปลงตดตงถงแกส

จากตารางขางตนแสดงใหเหนวารถตทดดแปลง จะมนำหนกของรถถง 3,350 กโลกรม ซงมนำหนก เพมจากประเภททไมไดดดแปลงประมาณ 400กโลกรมโดยนำหนกสวนใหญทเพมขนจะอยทสวนทาย ของรถ(ภาพท2)ซงสงผลใหสดสวนของการกระจาย นำหนกหรอแรงกดของเพลาหนาและเพลาทายของรถต รวมถงสมรรถนะของรถในการออกตว การเรงหรอการเบรกทงทางตรงและทางโคง กอนและหลงการดดแปลงนนแตกตางจากเดมไป

โดยรถทยงไมไดรบการดดแปลงรอยละของ แรงกดในแนวตงฉากกบพนท เพลาหนาตอแรง กดทเพลาทายเปน 60:40 แตหลงจากทดดแปลงม สดสวนเปน53:47ซงหมายความวาสดสวนแรงกดทลอหนาทงสองลอตอนำหนกรวมจะลดลงไปกวาเดม จากขอมลนจะสามารถวเคราะหผลกระทบตอความ ปลอดภ ย ระหว า งการข บข ไ ด เ ป นกรณ ต า งๆดงตอไปน

กรณท 1) รถตหลดโคง การทรถหลดโคงขณะเลยวเปนอบตเหตทเกดขนบอยโดยอาจเกดขนจากหลายๆปจจยเชนการทนำหนก หรอแรงกดทลอหลงมมากกวาลอหนาในปรมาณมาก (ภาพท 2) ตามทฤษฏพลศาสตรยานยนตกลาววา ในกรณทรถมการกระจายนำหนกทลอหลงมากกวา ลอหนาขบเลยวเขาโคงดวยความเรวสง(หรอทเรยกวา“การเลยวเรว”) หรอการทคนขบหมนพวงมาลย ดวยองศาทแคบกวาวงรศมโคงของถนนระหวาง การขบขในทางโคง จะเรยกปรากฏการณทเกดขนวา“อนเดอรสเตยรง” (understeer ing) หรอ“การหลดโคง”ซงมแนวโนมจะเกดขนไดงายกบรถยนต ประเภทขบเคลอนลอหลง หรอรถทมสดสวนนำหนก สวนทายมากกวาสวนหนา ปรากฏการณ “อนเดอรสเตยรง” (ภาพท 3)ในขณะทเรมเลยวเขาโคงนนสามารถอธบายไดจากการทสวนทายของตวรถพยายามทจะเคลอนทตอไปใน ทศทางเดมกอนทจะเขาโคง โดยทสวนหนาของตว

รถไดถกบงคบเลยวจากการหกเลยวของพวงมาลย ผลท เกดขนกบสมรรถนะของรถโดยทผขบขกจะ สามารถรสกไดคอ ชวงทายรถจะมลกษณะหนวงฝนทศทางการเลยว ในกรณฉกเฉนนน การแกไขปรากฏการณ“อนเดอรสเตยรง” หรอ “การหลดโคง” สามารถ ทำไดโดยผขบขจะตองบงคบพวงมาลยในทศทาง เขาโคงใหมากยงขนไปจากเดม เพอบงคบดงใหตวรถ ทงคนเลยวเขาสรศมความโคงทตองการ ซงเปน การแกไขไดดวยผขบขเองและถอวามความอนตราย นอยกวาพฤตกรรมของรถแบบ “โอเวอรสเตยรง” (oversteering)หรอ“การเกดทายปด”ซงมแนวโนม จะเกดขนไดบอยกบรถประเภทขบเคลอนลอหนา สามารถอธบายไดจากสถานการณทสวนทายของรถนน ถกหมนปดในทศทางททำใหรถเสยการทรงตวเปนมม มากกวารศมความโคงของถนนในขณะทสวนหนาของ รถบงคบเลยวปกต(ภาพท4)

Page 5: ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C12

ภาพท 3 ปรากฏการณอนเดอรสเตยรง หรอ การหลดโคงของรถ

กรณท 2) ลอหนาลอกไถลระหวางเบรกทางตรง

force) กบคาสมประสทธแรงเสยดทาน (frictioncoefficient) คาของสมประสทธแรงเสยดทานนจะ ขนอยกบปจจยตางๆเชนสภาพความขรขระของถนนความชนของพนถนน หนาผวสมผสของยางรถยนตแรงดนลมของลอรถเปนตน

ภาพท 4 ปรากฏการณโอเวอรสเตยรง หรอ การเกดทายปดของรถ

การวเคราะหสมรรถนะของการเบรกของรถทางตรงนน สามารถนำทฤษฏแรงเสยดทานมาใช พจารณาได โดยแรงเบรกท ล อรถน นจะเปน แรงเสยดทาน(friction)ทเกดขนระหวางยางรถทงสลอกบพนถนนเพอตานการเคลอนทแรงเสยดทานจะเปน ผลคณระหวางนำหนกหรอแรงกดทลอนนๆ(normal

Page 6: ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C 13

ในกรณทคาสมประสทธแรงเสยดทานคงท แรงเบรกทลอจะแปรผนตรงกบแรงกดทลอจากภาพท5 ในขณะทการเบรกรถทความเรวใดๆ แรงฉดหรอ แรงหนวงทเกดขนจะกระทำทจดศนยถวงของรถ ทำใหเกดแรงกดทลอหนา และแรงยกทลอหลงของ รถเปนปรมาณทเทากนสงผลใหนำหนกหรอแรงกด ทลอทงสขางเปลยนแปลง (แรงกดทลอหนาเพมขนแรงกดลอหลงทลดลง) หากคำนวณแรงเบรกตามวธการขางตนจะพบวาจากแรงกดทลอหนาทเพม ขนนนจะทำใหแรงเบรกของรถทถกสรางทลอหนานน เพมขน ในขณะทแรงเบรกของรถทลอหลงถกสราง ไดนอยลง สำหรบกรณรถตดดแปลง ทมนำหนกททายรถ เพมขนประมาณ400กโลกรมหรอเทยบไดกบแรงกด ประมาณ3,924นวตนดวยแรงกดทเพมขนจากนำหนก ถงแกส หมายความวา ลอหลงทงสองขางของ รถจะสามารถสรางแรงเบรกไดมากขนกวารถทไมไดรบ การดดแปลง ซงเปนขอดทเกดขนในกรณททายรถ หนกขนเพอใหสามารถใชขอดนใหไดประสทธภาพสง ขนและปลอดภยมากขนผผลตรถยนตหลายรนได ทำการตดตงระบบควบคมการกระจายนำมนเบรกไป ยงลอตางๆ ของรถ หรอแบงสดสวนแรงเบรกทลอหนาและหลงของรถใหเหมาะสมกบนำหนกทบรรทก (หรอทเรยกวา “Electronic Brake Distribution,EBD”) ซงเปนการเสรมเขากบระบบปองกนการลอก ของลอ สามารถเพมประสทธภาพในการเบรก ตามนำหนกบรรทก ปองกนการลอกของลอและไถล เสยหลกของรถได

สำหรบรถตโดยสารสาธารณะทไมไดมอปกรณ ควบคมทงสองแบบดงทกลาวขางตนแมวาในทางทฤษฏ ทลอหลงสามารถสรางแรงเบรกไดมากขนจากการท ทายรถมนำหนกมากขนแตในทางปฏบตยงสรางแรง เบรกไดตามทระบบเบรกทางกลแบบเดมไดถก ออกแบบมาซงมขอเสยคอเมอทผขบขเหยยบแปนเบรกนำมนเบรกยงคงกระจายไปท ลอหนา เชนเดม ในขณะทความตองการแรงเบรกลอหนาลดลงเพราะปรมาณแรงกดทลอหนาลดลงทลอหลงเพมขนส งผลใหล อหน าล อก หรอไมหมนไดช วขณะและจะไถลไปกบพนถนนสถานการณ“ลอหนาลอก”นจะทำใหผขบขไมสามารถบงคบทศทางการเลยวรถ ได(unsteerable)เนองจากเปนการเบรกรถททางตรงการทผ ขบขปลอยและสมผสแปนเบรกอกคร งจะทำใหลอหมนระหวางการเบรกจงสามารถควบคม การบงคบเลยวไดอกครง ถอวาเปนสถานการณทยง ไมอนตรายมากนก

กรณท 3) รถเสยหลกระหวางเบรกทางโคง จากทไดกลาวในหวขอท2)แลวนนแนวโนมของ รถทชวงทายมนำหนกมากคอการทรถจะมพฤตกรรม“อนเดอรสเตยรง” ซงผขบขสามารถแกไขไดโดยการ หมนพวงมาลยไปในทศทางการเขาโคงเดมใหมากยงขน เพอดงใหตวรถกลบสองศาการเลยวโคงเดม แตใน ระหวางทมการเบรกอยางกะทนหนระหวางการเลยว โคงนน สถานการณทเปนอนตรายอยางมากกคอการลอกของลอ ทเกดขนจากการทผขบขเหยยบแปน เบรกดวยความแรงและรวดเรว สงผลใหจานเบรก

ภาพท 5 แรงเบรกและแรงกดทลอหนาและหลงระหวางการเบรกของรถ

แรงเบรกลอหนา แรงเบรกลอหลง

Page 7: ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C14

ถ กกดมากจนล อท ถ ก เบรกไมหมนไปช วขณะ เรยกวา“ลอลอก”หรอหยดหมนไปชวขณะและไถล ไปกบพนถนนในระหวางนลอจะไมสามารถสรางแรง ตานแรงกระทำภายนอกใดๆ ทเกดขนในเวลานนไดและหากมแรงมากระทำจากดานขาง (เชน ลมพด)กจะทำใหรถเสยการทรงตวหรอการไถลออกจากรศมเลยวโคงของถนนทตองการทนทสถานการณทเกดขนสามารถแยกเปนสองกรณดงตอไปน 3.1 กรณลอหนาลอกและไถล การทลอหนา ของรถลอก จะทำใหผขบขไมสามารถบงคบเลยวรถไดชวขณะ แตเนองจากทลอหลงยงหมนไปไดทำใหสามารถสรางแรงตานแรงภายนอกดานขาง (lateralforce) ได ซงทำใหเกดโมเมนตตานการปดทายของ รถ ปองกนไมใหรถเสยการทรงตวกรณทถกแรง กระทำอนๆจากดานขางนอกจากนถาผขบขสามารถ ควบคมการเบรกดวยการปลอยแปนเบรกไดอยางรวดเรวจะสามารถรกษาเสถยรภาพของรถได

ภาพท 6 การลอกของลอหลงและเสยหลกระหวางการเบรกของรถ

3.2 กรณลอหลงลอกและไถล สถานการณ นถอวาเปนสถานการณท เปนอนตรายอยางย ง โดยเฉพาะรถท มน ำหนกหรอแรงกดท ล อหล ง มากอยางรถตโดยสารสาธารณะในกรณศกษาทเบรก กะทนหนจากความเรวสง การทนำหนกทลอหลงจาก การบรรทกนนเพมขนแนวโนมทลอหลงของรถจะลอก เนองจากแรงเบรกทลอหลงถกสรางไดเปนปรมาณ มากกเพมขนดวยผลทเกดขนจากการลอกของลอหลง คอ ในกรณทมแรงภายนอกมากระทำจากดานขาง ( เชน แรงลม) ลอหลงทหยดหมนไปช วขณะจะไถลไปในทศทางตามแรงกระทำนนซงโมเมนตจาก ลอหนาทแมจะไมไดลอกกไมสามารถตานทศทางการ หมนนไดสงผลใหลอหลงปดรถเสยการทรงตวและ เกดอบตเหตไดในทสด(ภาพท6)

กรณท 4) ความลาของตวถงและแชสซ จากสำรวจเบองตน รถตรนทนยมนำมาดด แปลงเปนรถโดยสารสวนใหญในประเทศไทยไดรบการออกแบบสำหรบนำหนกสงสดประมาณ 3,200กโลกรม (ทมา: http://www.toyota.com, Toyota Hiace specifications) หากเปรยบเทยบกบ

นำหนกของรถตกรณทมผโดยสารเตมคนแลวนน (ตารางท 1) จะมนำหนกรวมประมาณ 3,350กโลกรมซงมากกวานำหนกสงสดทไดรบการออกแบบ ถง 150 กโลกรม การบรรทกนำหนกเกนขอกำหนดของผผลตเชนน ผลทตามมายอมกอใหเกดความเสย หายตอตวแชสซหรอตวถงของรถในสวนทรบนำหนก

Page 8: ความปลอดภัย “เส้นขนาน” ที่ตัด ......บก ได ประกาศแจ งกำหนดให ม การควบค

กรกฎาคม - กนยายน 2554M T E C 15

ไดทงในระยะสน (กรณทไดรบแรงกระแทก เชนตกหลม ตกบอในถนน ขณะทรถแลนทความเรวสง)และระยะยาว (กรณทไดรบแรงสนสะเทอนตอเนอง สะสม)ซงสงผลตออายการใชงานและความปลอดภย ของผโดยสาร สถานการณเสยงในบทความนสามารถเกดขน ไดกบรถยนตทกประเภทโดยเฉพาะกบรถตโดยสารใน กรณศกษาหากถามวาจะสามารถปองกนหรอหลกเลยง ไดหรอไมนนตามทฤษฏแลวสามารถทำไดหากเรมตน

แกไขตรงทปจจยหลกๆสามประการดงทกลาวไปแลวแตทางปฏบตในความเปนจรงนน ยอมไมใชเรองงาย อยางแนนอน สำหรบแนวทางปฏบตเพอหลกเลยงอบตเหตและเพมความปลอดภยของการโดยสารรถตบรการโดยเฉพาะกบสถานการณเสยงทง 4 เหตการณตามทไดวเคราะหในเบองตนแลวนน ผเขยนจะนำเสนอ ในบทความฉบบตอไป

ขอมลและภาพประกอบอางอง1. กรมการขนสงทางบก 2. ศนยอำนวยความปลอดภยทางถนนกรมปองกนและบรรเทา สาธารณภย กระทรวงมหาดไทย3. HeiBing, Bernd; Ersoy, Metin: Fahrwerkhandbuch - Grundlagen, Fahrdynamik, Komponenten, Systeme, Mechatronik, Perspektiven. Wiesbaden: Vieweg/Teubner, 2008.