20/01/59

1

หลกศลาจารก หลกท ๑

•ปจจบนหลกศลาฯจดแสดง

ในหองประวตศาสตรชาตไทย

ในพระทนงศวโมกขพมาน

พพธภณฑสถานแหงชาต

พระนคร

หลกศลาจารก หลกท ๑

ลกษณะของศลาจารกพอขนรามค าแหงเปนหนชนวนสเหลยมมยอดแหลมปลายมน สง ๑ เมตร ๑๑ เซนตเมตร มขอความจารกทง ๔ ดาน สง ๕๙ เซนตเมตรกวาง ๓๕ เซนตเมตร ดานท ๑ และ ๒ ม ๓๕ บรรทด ดานท ๓ และดานท ๔ ม ๒๗ บรรทด

๓๕ ซม. ๓๕ ซม.

๑.๑๑ ม.

ในศลาจารกพอขนรามค าแหงนแบงออกได เปนสาม ตอน ประกอบดวย

- ตอนท ๑ ตงแตบรรทดท ๑ ถง ๑๘ เปนเรองพอขนรามค าแหงเลาประวตของพระองค ตงแตประสตจนไดเสวยราชสมบตใชค าวา “ก” เปนพน จงสนนษฐานวา พอขนรามค าแหง เปนผประดษฐอกษรไทย หรอ ลายสอไทย มานบแตบดนน ดงความทวา "เมอกอนลายสอไทยนบม ๑๒๐๕ สก ปมแม พขนรามค าแหงหาใครใจในในแลใศลายสไทยน ลายสไทน จงมเพอขนผนนนใศไว" หา แปลวา ดวยตนเอง (ไทยขาวยงใชอย) ใครใจในใจ แปลวา ค านงในใจ (จากพจนานกรมไทยอาหม)

ตอนท ๒ ไมได ใชค าวา “ก” เลย ใชค าวา “พอขนรามค าแหง” เลาเรองประพฤตเหตตางๆ และธรรมเนยมในเมองสโขทย เรองสรางพระแทนมนงศลาเมอ ม .ศ. ๑๒๑๔ เรองสรางพระธาตเมองศรสชนาลย เมอ ม.ศ. ๑๒๐๗ และทสดเรองประดษฐตวอกษรไทยขนเมอ ม.ศ. ๑๒๐๕

- ตอนท ๓ ตงแตดานท ๔ บรรทดท ๑๒ ถงบรรทดสดทาย เขาใจวาไดจารกภายหลงหลายป เพราะตวหนงสอ ไมเหมอนกบตอนท ๑ และท ๒ คอตวพยญชนะลบกวาทงสระทใชกตางกนบาง ตอนท ๓ น เปนค าสรรเสรญ และยอ พระเกยรตคณของพอขนรามค าแหง และกลาวถงอาณาเขตเมองสโขทยทแผออกไปครงกระโนน

20/01/59

2

ค าอานหลกศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช ดานท ๑พอก ชอศรอนทราทตย แมกชอนางเสอง พกชอบานเมอง ตพนองทองเดยวหาคน ผชายสามผ ญงโสง พเผอผ อายตายจากเผอเตยม

แตยกเลก เมอกขนใหญได สบเกาเขา ขนสามชนเจาเมองฉอด มาทเมองตาก พอกไปรบ ขนสามชนหวซาย ขนสามชนขบมาหวขวา ขนสามชนเกลอนเขา ไพรฟาหนาใสพอก หนญญายพายจแจน กบหน กขชางเบกพล กขบเขากอนพอก กตอ ชางดวยขนสามชน ตนกพงชาง ขนสามชนตวชอมาสเมอง แพ ขนสามชนพายหน พอกจงขนชอก ชอพระรามค าแหง เพอกพงชางขนสามชนเมอชวพอก กบ าเรอแกพอก กบ าเรอแกแมก กไดตวเนอตวปลา กเอามาแกพอก กไดหมากสมหมากหวาน อนใดกนอรอยกนด กเอามาแกพอก กไปตหนงวงชางได กเอามาแกพอก กไปทบานทเมอง ไดชางไดงวงไดปวไดนาง ไดเงอนไดทองกเอามาเวนแกพอก พอกตายยงพอก กพร าบ าเรอแกพก ดงบ าเรอแกพอก พกตาย จงไดเมองแกกทงกลม เมอชวพอขนรามค าแหง เมองสโขทยนด ในน ามปลา ในนามขาว เจาเมองบเอาจกอบในไพรลทางเพอนจงววไปคา ขมาไปขาย ใครจกใครคาชาง คา ใครจกใครคามา คา ใครจกใครคาเงอนคาทองคา ไพรฟาหนาใส ลกเจาลกขนผใดแล ลมตายหายกวาเหยาเรอนพอเชอเสอค ามน ชางขอลกเมยเยยขาว ไพรฟาขาไท ปาหมากพลพอเช อมน ไวแกลกมนสน ไพรฟาลกเจาลกขน ผแลผดแผกแสกวางกน สวนดแทแล จงแลงความแกขาดวยซอ บเขาผลกมกผซอน เหนขาวทานบใครพน เหนสนทานบใครเดอด คนใดขชางมาหา พาเมองมาสชอยเหนอเฟอก มนบมชางบมมา บมปวบมนาง บมเงอนบมทอง ใหแกมน ชอยมนตวงเปนบานเปนเมอง ไดขาเสอก ขาเสอ หวพงหวรบกด บฆาบต ในปากประตมกระดงอนณงแขวนไวหน ไพรฟาหนาปก กลางบานกลางเมอง มถอยมความ เจบทองของใจ มนจกกลาวเถงเจาเถงขนบไร ไปลนกะดงอนทานแขวนไว พอขนรามค าแหงเจาเมองได

ค าอานหลกศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช ดานท ๒ยนเรยกเมอถาม สวนความแกมนดวยซอ ไพรในเมองสโขทยนจงชม สรางปาหมากปาพลทวเมองนทกแหง ปาพราวกหลายในเมองน

ปาลางกหลายในเมองน หมากมวงกหลายในเมองน หมากขามกหลายในเมองน ใครสรางไดไวแกมน กลางเมองสโขทยน มน าตระพงโพยสใสกนด ... ดงกนน าโขงเมอแลง รอบเมองสโขทยน ตรบร ไดสามพนสรอยวา คนในเมองสโขทนน มกทาน มกทรงศล มกโอยทาน พอขนรามค าแหงเจาเมองสโขทยน ทงชาวแมชาวเจาทวยปวทวยนาง ลกเจาลกขน ทงสนทงหลาย ทงผชายผ ญง ฝงทวยมศรทธาในพระพทธศาสน ทรงศลเมอพรรษาทกคน เมอออกพรรษากรานกฐน เดอนณงจงแลว เมอกรานกฐน มพนมเบย มพนมหมาก มพนมดอกไม มหมอนนงหมอนโนน บรพารกฐนโอยทานแลปแลญบลาน ไปสดญตกฐนเถงอรญญกพน เมอจกเขามาเวยงเรยง กนแตอญญกพนเทาหวลาน ด บงด กลองดวยเสยงพาดเสยงพณ เสยงเลอนเสยงขบ ใครจกมกเลน เลน ใครจกมกหว หว ใครจกมกเลอน เลอน เมองสโขทยน มสปากประตหลวง เทยรยอมคนเสยดกน เขามาดทานเผาเทยน ทานเลนไฟ เมองสโขทยน มดงจกแตก กลางเมองสโขทยน มพหาร มพระพทธรปทอง มพระอฏฐารศ มพระพทธรป มพระพทธรปอนใหญ มพระพทธรปอนราม มพหารอนใหญ มพหารอนราม มป ครนสยมตก มเถร มมหาเถร เบองตะวนตก เมองสโขทยน มอไรญก พอขนรามค าแหงกระท า โอยทานแกมหาเถร สงฆราชปราชญ เรยนจบปฎกไตรหลวก กวาป ครในเมองน ทกคนลกแตเมองศรธรรมราชมา ในกลางอรญญก มพหารอนณงมนใหญ สงงามแกกม มพระอฏฐารศอนณง ลกยน เบองตะวนโอกเมองสโขทยน มพหาร มป คร มทะเลหลวง มปาหมากปาพล มไร มนา มถนถาน มบานใหญบานเลก มปามวงมปาขาม ดงามดงแกส

ค าอานหลกศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช ดานท ๓

(งแต)ง เบองตนนอนเมองสโขทยน มตลาดปสาน มพระอจนะ มปราสาท มปาหมากพราว ปาหมากลาง มไร มนา มถนถาน มบานใหญบานเลก เบองหวนอนเมองสโขทยน มกฎพหาร ป ครอย มสรดภงส มปาพราวปาลาง มปามวง ปาขาม มน าโคก มพระขพง ผเทพดาในเขาอนนน เปนใหญกวาทกผในเมองน ขนผใดถอเมองสโขทยนแล ไหวดพลถก เมองนเทยง เมองนด ผไหวบด พลบถก ผในเขาอนบคมบเกรง เมองนหาย ๑๒๑๔ ศก ปมะโรง พอขนรามค าแหงเจาเมองศรสชชนาลยสโขทยน ปลกไมตาลน ไดสบสเขา จงใหชงพนขดานหน ตงหวางกลางไมตาลน วนเดอนดบ เดอนโอกแปดวน วนเดอนเตม เดอนบางแปดวน ฝงป คร เถร มหาเถร ขนนงเหนอขดานหนสดธรรมแกอบาสก ฝงทวยจ าศล ผใชวนสดธรรม พอขนรามค าแหง เจาเมองศรสชชนาลยสโขทย ขนนงเหนอขดานหน ใหฝงทวยลกเจาลกขน ฝงทวยถอบานถอเมอง ครนวนเดอนดบเดอนเตม ทานแตงชางเผอกกระพดลยาง เทยรยอมทองงา... (ซาย) ขวา ชอรจาคร พอขนรามค าแหง ขนขไปนบพระ (เถง) อรญญกแลวเขามา จารกอนณง มในเมองชเลยง สถาบกไว ดวยพระศรรตนธาต จารกอนณง มในถ ารตนธาร ในกลวงปาตาลน มศาลาสองอน อนณงชอศาลาพระมาส อนณงชอพทธศานา ขดานหนน ชอมนงศลาบาตร สถาบกไวน จงทงหลายเหน

20/01/59

3

ค าอานหลกศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช ดานท ๔

พอขนพระรามค าแหง ลกพอขนศรอนทราทตยเปนขนในเมองศรสชชนาลยสโขทย ทงมากกาวลาว แลไทยเมองใตหลาฟาฎ... ไทยชาวอชาวของมาออก ๑๒๐๗ ศกปกน ใหขดเอาพระธาตออกทงหลายเหน กระท าบชาบ าเรอแกพระธาตไดเดอนหกวน จงเอาลงฝงในกลางเมองศรสชชนาลยกอพระเจดยเหนอหกเขาจงแลว ตงเวยงผาลอมพระมหาธาต สามเขาจงแลว เมอกอนลายสอไทยนบม ๑๒๐๕ ศกปมะแม พอขนรามค าแหง หาใครใจในใจ แลใสลายสอไทยน ลายสอไทยนจงมเพอขนผนนใสไว พอขนรามค าแหงนนหา เปนทาวเปนพระยาแกไทยทงหลาย หาเปนครอาจารยสงสอนไทยทงหลายใหรบญรธรรมแท แตคนอนมในเมองไทยดวย รดวยหลวก ดวยแกลวดวยหาญ ดวยแคะ ดวยแรง หาคนจกเสมอมได อาจปราบฝงขาเสก มเมองกวางชางหลาย ปราบเบองตะวนออก รอด สรลวง สองแคว ลมบาจาย สคา เทาฝงของเถงเวยงจนทนเวยงค าเปนทแลว เบ(อ)งหวนอน รอดคนท พระบาง แพรก สพรรณภม ราชบร เพรชบร ศรธรรมราช ฝงทะเลสมทรเปนทแลว เบองตะวนตก รอดเมองฉอด เมอง...น หงสาวด สมทรหาเปนแดน เบองตนนอน รอดเมองแพร เมองมาน เมองน... เมองพลว พนฝงของเมองชวา เปนทแลว ปลกเลยง ฝงลกบานลกเมองนน ชอบดวยธรรมทกคน

ไพรฝาหนาใส- ไพรพล ญญาย มาจาก ยายยาย แปลวา ไปอยางรวดเรวจะแจน มาจาก แจนแจน คอ ชลมน เบกพล แปลวา เบกพล หรอ แหวกพลอาจเปนชอชางกไดตหนง ตหนง วงชาง - คลองชาง ลทาง -เปนการสะดวกกวา– ไป พอเชอ – พอทลวงลบไปแลวเสอค า – เปนค าทใชคกบพอเชอ ชางขอ – ชางทเคยขอ คอชางทฝกไวดแลวเยยเขา– ยงฉาง ผดแผกแสกวางกน– ทะเลาะกนแลงความ – ตดสนความ บใครพน – ไมอยากไดบใครเดอด– ไมรษยา ตวง– จนกระทงหวพงหวรบ- ขาศกชนหวหนา ไพรฝาหนาปก – ประชาชนทมทกขรอนเจบทองของใจ– ทะเลาะกน บไร – ไมยาก

ลางขนน, หมาก – มะพราวประเภทหนง ตระพง– สระน าตรบร– ก าแพงสามชน มกโอยทาน– นยมถวายทานแกผทรงศลพนม– ประดษฐเปนพม แลปแลญบลาน– ปละสองลาน(เบย)เทา– ถง ดม– ระดมบงคม– ประโคม เลอน– ขบท านองเสนาะม– องม ราม– ปานกลางนสไสยสต- พระภกษผมพรรษาครบ ๕ อรญญก– วดในปาหลวก– ฉลาดหลกแหลม ทะเลหลวง– ทงกวางแกลง- ตงใจ

ปสาน – ตลาด อจนะ – สงทควรบชาสรดภงส – ท านบ,คลองสงน า, ทาง หรอทอระบายน า วนเดอนเตม – วนเพญน าโคก – แองน าลก ขพง – ชอภเขา / แปลวา สงวนเดอนดบ -วนสนเดอนทางจนทรคต คล – เฝาผ – เทวดา เดอนโอกแปดวน – วนขนแปดค าเดอนบางแปดวน – วนแรมแปดค า รจาคร ชอชางกระพดลยาง - สายเชอกทผกกบหรอสบประคบ คลองไวกบโคนหางชางและรดกบตวชางชเลยง เมองเชลยง คอ เมองสวรรคโลกเกา กลวง บรเวณ หรอ ทามกลาง

มาออก – มาเปนเมองขน เวยงผา – ก าแพงหน๑๒๐๗ ศกปกน – มหาศกราช ๑๒๐๗ ตรงกบประกาถาเปนปกน จะตองตรงกบมหาศกราช ๑๒๐๙๑๒๐๕ เปนมหาศกราช - ตรงกบพทธศกราช ๑๘๒๖ หา – หากแคะ เปรยว – วองไว รอด – ตลอดสรลวงสองแคว – พษณโลก ลมบาจาย – เมองหลมเกาสคา – เมองแถวแมน าปาสก คนท – บานโคน ก าแพงเพชรพระบาง เมองนครสวรรค แพรก เมองชยนาทสพรรณภม - เมองเกาแถวสพรรณบร แพล เมองแพรมาน - เมองอยระหวาแพรกบนาน พลว – อ าเภอปว จงหวดนานชวา - เมองหลวงพระบาง

20/01/59

4

วรรณศลปในศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช

วรรณศลปในศลาจารกสโขทยหลกท๑ พบความโดนเดนทางวรรณศลปทเดนชด ๒ ประการ คอการใชค าหรอวลทมลกษณะเหมอนค าอทานเสรมบท และการมค าสรอยสลบวรรคซงลกษณะดงกลาวเปนหลกฐานทสนบสนนความเปนวรรณคดของศลาจารก สโขทย หลกท ๑ ทงยงถอไดวาเปนขอมลทมประโยชนตอการศกษาในเชงววฒนาการวรรณคด ไทย ดงจะอธบายตามล าดบตอไปน

วรรณศลปในศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช (ตอ)

๑. การใชวลทมลกษณะเหมอนค าอทานเสรมบทในศลาจารกหลกทหนงมการประพนธดวยค าทมโครงสรางคลายค าอทานเสรมบทซงมกจะมสพยางคคอ

พยางคท ๑ กบพยางคท ๓ จะเปนค าเดยวกนและพยางคท ๒ กบพยางคท ๔ของค าจะเปนค าทตางกนแตกมความหมายในท านองเดยวกน ตวอยางเชน

“บฆาบต”จะสงเกตเหนวาค าพยางคแรกและค าพยางคท ๓ เปนค าเดยวกน คอค าวา “บ” สวน“ฆา” และ “ต” ใน

พยางคท ๒ และ ๓ ตามล าดบนน มความหมายไปในท านองเดยวกน เกยวกบการท ารายเพยงแต “ฆา” เปนการท ารายอยางรนแรงกวา

วรรณศลปในศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช (ตอ)

๑. การใชวลทมลกษณะเหมอนค าอทานเสรมบท (ตอ)“กลางบานกลางเมอง”

ตวอยางนซ าค าวา“กลาง” ในพยางคต าแหนงท ๑ และ ๓ สวนค าวา “บาน” และ “เมอง” ในต าแหนงท ๒และ ๔ กมความหมายในกลมเดยวกนคอสถานทอยอาศยของคน เพยงแต “เมอง”มความหมายทเปนสถานททมขอบเขตกวางใหญกวา “บาน”นอกจากค า ๔ พยางคแลวลกษณะทคลายกบค าอทานเสรมบท

วรรณศลปในศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช (ตอ)

๒. การมค าสรอยสลบวรรคค าสรอยสลบวรรค คอ การทค าประพนธมค าสรอยตอทายวรรคในแตละวรรคซงมเพอเสรม

ความหมายใหชดเจนขนและใชในกรณค าประพนธมความหมายทคลายและเปนไปในทางเดยวกน “... ไดตวเนอตวปลา ...เอามาแกพอ...ไดหมากสมหมากหวาน อนใดกนอรอยด...เอามาแกพอ...

ไปตหนงวงชางได ...เอามาแกพอ...ไปทบานทเมองไดชางไดงวง ไดปวไดนาง ไดเงอนไดทอง ...เอามาเวนแกพอ... ...”

จากตวอยางจะพบวา “...เอามาแกพอ...” หรอ “...เอามาเวนแกพอ...” เปนค าสรอยสลบวรรค โดยทค าสรอยนนเปนวล

วรรณศลปในศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช (ตอ)

๒. การมค าสรอยสลบวรรค (ตอ)“...ปาพราวกหลายในเมองน ปาลางกหลายในเมองน หมากมวงกหลายในเมองนหมากขามก

หลายในเมองน ...”จากตวอยาง “กหลายในเมองน” เปนค าสรอยสลบวรรคโดยทค าสรอยนนเปนวลเชนเดยวกบ

ค าสรอย “...เอามาแกพอ...”นอกจากนในศลาจารกหลกท ๑ ยงมค าสรอยสลบวรรคทเปนค าพยางคเดยวดวย ดงเหนไดจาก

ค าวา “คา” ในตวอยาง“... ใครจกใครคาชา คา ใครจกใครคามา คา ใครจกใครคาเงอนคาทองคา ...”

คณคาของศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช

•ถงแมศลาจารกนมเนอความสนเพยง ๑๒๔ บรรทด

แตบรรจเรองราวทมคณคาทางวชาการยง ทงใน

ด านน ต ศาสตร ร ฐ ศาสตร เ ศรษฐกจส งคม

ประวตศาสตร ภมศาสตร ภาษาศาสตร วรรณคด

ศาสนา และจารตประเพณ ดงตอไปน

20/01/59

5

๑. คณคาของศลาจารกฯ ดานนตศาสตร

•ศลาจารกหลกนอาจถอวา เปนกฎหมายรฐธรรมนญเทยบไดกบรฐธรรมนญฉบบแรกขององกฤษ มการก าหนดสทธเสรภาพของประชาชน และรกษาสทธมนษยชน เหนไดจากขอความทกลาวถง มการคมครองเชลยศก นอกจากน ยงมขอความเสมอนเปนบทบญญตในกฎมณเฑยรบาลและบทบญญตในกฎหมายแพงลกษณะครอบครวและมรดก ตลอดจนการพจารณาความแพงและอาญา

๒. คณคาของศลาจารกฯ ดานรฐศาสตร

• ศลาจารกหลกนไดกลาวถงความใกลชดระหวาง

กษตรยกบประชาชนวา พอขนรามค าแหงมหาราช

โปรดให ขาราชบรพารเขาเฝาปรกษาราชการได

ทกวน ยกเวน วนพระ และเปดโอกาสใหราษฎรมา

สนกระดงเพออทธรณฎกาไดทกเมอ

๓. คณคาของศลาจารกฯ ดานเศรษฐกจ

•ขอความทจารกไววา "ในน ามปลา ในนามขาว" แสดงใหเหนวาเศรษฐกจในสมยสโขทยนน มความ

มนคงมาก นอกจากนยงมการชลประทาน การเกษตร

กรรมอดมสมบรณ และการคาขายกท าโดยเสร

๔. คณคาของศลาจารกฯ ดานประวตศาสตร•ศลาจารกหลกน ชวยให เ ราไดทราบถ งประวต

ความรงเรองชองชาตไทยในยคสโขทย และประวต

เรองราวอนๆ เชน ประวตราชวงศสโขทย ประวต

การรวบรวมอาณาจกรไทยใหเปนปกแผน ประวต

การคาโดยเสร ประวตการสบพระพทธศาสนา และ

“การประดษฐลายสอไทย”

๕. คณคาของศลาจารกฯ ดานภมศาสตร

•ศลาจารกหลกนไดระบอาณาเขตของสโขทย

ไว อ ย างชดแจ ง กลาวถ งว า ทศตะวนออก

จดเวยงจนทน เวยงค า ทศใตจดศรธรรมราช

และฝงทะเล ทศตะวนตกถงหงสาวด ทศเหนอ

ถงเมองแพร นาน มการกลาวถงชอเมองส าคญ

ตาง ๆ หลายเมอง เชน เชลยง เพชรบร ฯลฯ

๖. คณคาของศลาจารกฯ ดานภาษาศาสตร

•ลายสอไทยสมยพอขนรามค าแหงมหาราชมความสมบรณทงสระและพยญชนะ สามารถเขยนค าภาษาไทยไดทกค า และสามารถเลยนเสยงภาษาตางประเทศ มการใชอกขรวธแบบน าสระ พยญชนะ มาเรยงไวในบรรทดเดยวกน ซงท าใหประหยดทงเนอทและเวลาในการเขยน ภาษาเปนส านวนงายๆ และมภาษาตางประเทศบาง ประโยคทเขยนกออกเสยงอานไดเปนจงหวะคลองจองกนคลายกบการอานรอยกรอง ศลาจารกหลกนจดวาเปนวรรณคดเรองแรกของไทย เพราะมขอความไพเราะลกซงและกนใจ กอใหเกดจนตนาการไดงดงาม

20/01/59

6

๗. คณคาของศลาจารกฯ ดานศาสนา

•ขอความ ในศลาจารก น ม หลายตอนท แ สดง ให เหนว า พระพทธศาสนาซงเปนศาสนาประจ าชาตไทย ในสมยพอขนรามค าแหงมหาราชนน ไดรบการอปถมภ เชดชอยางดย ง ประชาชนชาวไทยไดท านบ ารงพระพทธศาสนาใหมความเจรญรงเรองสงสง มการสรางปชนยสถานและปชนยวตถไวเปนจ านวนมาก จารกนชวยใหทราบวา สโขทยมหลกจารตประเพณหลายประการเชน ประเพณรกษาศลเมอเขาพรรษา ประเพณ ฟงธรรมในวนพระ ประเพณการเผาเทยนเลนไฟ เปนตน

ความภาคภมใจของชาวไทยในระดบโลก

•คณะกรรมการทปรกษานานาชาตขององคการศ กษาว ทย าศ าสต ร แ ล ะว ฒน ธ รรมแ ห งสหประชาชาต (องคการยเนสโก) ไดประชมเมอเดอนสงหาคม ๒๕๔๖ ณ ประเทศโปแลนด โดยไดพจารณาและมมตสนบสนนเปนเอกฉนทใหองคการยเนสโกจดทะเบยนระดบโลก ศลาจารกหลกท ๑ ของพอขนรามค าแหง อยในโครงการมรดกความทรงจ าของโลก

Ref. : http://www.unesco.org/new/en/communication-and-information/flagship-project-activities/memory-of-the-world/register/full-list-of-registered-heritage/registered-heritage-page-8/the-king-ram-khamhaeng-inscription/

อางองขอมล•๑) ยอรช เซเดส, “ศลาจารกพอขนรามค าแหง,” ใน จารกสมยสโขทย (กรงเทพฯ : กรมศลปากร, ๒๕๒๖),

๔-๒๐.•๒) ยอรช เซเดส, “หลกท ๑ ศลาจารกพอขนรามค าแหง,” ใน ประชมศลาจารก ภาคท ๑ : เปนจารก

กรงสโขทยทไดพบกอน พ.ศ. ๒๔๖๗ ([กรงเทพฯ] : คณะกรรมการพจารณาและจดพมพเอกสารทางประวตศาสตร ส านกนายกรฐมนตร, ๒๕๒๑), ๒๗-๓๖.•๓) จไรรตน ลกษณะศร และชมสาย สวรรณชมภ. วรรณคดมรดกไทยส าหรบคร. นครปฐม : โรงพมพ

มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๔.•ภาพส าเนาจารกจาก : ประชมศลาจารก ภาคท ๑ ([กรงเทพฯ] : ส านกนายกรฐมนตร, ๒๕๒๑)

20/01/59

7

เรยนรตวอกษรในหลกศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช

20/01/59

8

20/01/59

9

จ

ฉ

ช

ซ

ญฎฏฐ

ณ

ด

ต

ถ

ท

ธ

น

บ

ป

ผ

ฝ

พ

20/01/59

10

ฟ

ภ

ม

ย

ร

ล

ว

ศ

ษ

ส

ห

อ

อกขรวธในหลกศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช

๑. พยญชนะทกตวไมวาจะท าหนาทใด เปนพยญชนะ อกษรน า อกษรตาม อกษรควบ หรอ พยญชนะสะกดเขยนเรยงไวในบรรทดเดยวกน ไมมระบบการเขยนซอนกน ซงเรยกวา "สงโยค" คอ ตวหนงอยบน อกตวหนงอยลาง อยางอกษรปลลวะ อกษรมอญ และขอม

๒. วางรปสระทกตวไวในบรรทดเดยวกนกบพยญชนะและสงเสมอพยญชนะ สระสวนมาก อยหนาพยญชนะ เฉพาะรป อะ, อา, อ า อยหลงพยญชนะ ตวอยาง การวางรปพยญชนะและสระ แบบลายสอไทย

พ ก ช สร อน ทรา ทตย

๓. สระอะเมอมตวสะกดใชตวสะกดซ ากน ถาตวสะกดมตวตามใชตวสะกดตวตาม โดยลดรปสระอะ อกขรวธลายสอไทยยงไมมไมหนอากาศใช

๔. สระออ สระออ เมอไมมตวสะกด ไมใช /อ/ เคยง เชน

20/01/59

11

๕. สระอวเมอไมมตวสะกดใช (วว) เมอมตวสะกดใช (ว ) วาง ไวขางหลงพยญชนะตน เชน ๖. สระออ เมอมตวสะกดใช หรอ เชน

๗. สระเอย เมอไมมตวสะกดใช เมอมตวสะกดใช ว า ง ไ วหลงพยญชนะตน เชน

๘. สระเออเมอไมมตวสะกดใช (เออ) เมอมตวสะกดใชได ๒ ลกษณะ ดงน

๙. สระเออเมอไมมตวสะกดใช เ ม อ มต วส ะก ดจ งจ ะ ใช

๑๐. พยญชนะตนและสระเขยนชดกน เชน ( คา), (ม)

๑๑. อกษรน าและอกษรควบเขยนเชอมตอกน เชน (ปลา), (หน) ฯลฯ

๑๒. พยญชนะสะกดเขยนแยกจากสระหรอพยญชนะ เชน (สาม), (ชน) ฯลฯ

คณวเศษของลายสอไทยแบบฉบบพอขนรามค าแหงมหาราช

20/01/59

12

๑. ลายสอไทยของพอขนรามค าแหงมหาราชมลกษณะพเศษกวาตวอกษรของชาตอนซงเปน ลกศษยของชาวอนเดยวกลาวคอ ชาตอนขอยมตวหนงสอของอนเดยมาใชโดยมไดประดษฐพยญชนะ และสระเพมข นใหพอกบเสยงพดของคนในชาต ยกตวอยางเชน

- เขมรโบราณ เขยน เบก อานออกเสยงเปน เบก แบก หรอ เบก กได - ไทยใหญเขยน ปน อานออกเสยเปน ปน เปน หรอ แปน กได

เวลาอานจะตองดความหมายของประโยคกอน จงจะอานออกเสยใหถกตอง

๒. อกขรวธทใช สามารถเขยน ตาก-ลม แยกออกไปจากตา-กลม ท าใหอานขอความไดถกตอง ไมก ากวม กลาวถอ ถาเปนอกษรควบกล าใหเขยนตดกน สวนตวสะกดใหเขยนแยกหางออกไป เชน ตา-กลม เขยนเปน ตา กล สวน ตาก-ลม เขยนเปน ตา ก ล

๓. ตวหนงสอแบบพอขนรามฯ ยงมลกษณะพเศษอกอยางหนง คอ น าสระมาเรยงอยระดบเดยวกบพยญชนะแบบเดยวกบตวหนงสอของชาตตะวนตกท งหลาย นาเสยดายทสระเหลาน นถกดงกลบไปไวขางบนตวพยญชนะบาง ขางลางบางในสมยตอมา ท งน เพราะ คนไทยเคยชนกบวธเขยนขางบนขางลางตามแบบขอมและอนเดย ซงเปนตนต าหรบด งเดม ถายงคงเขยนสระแบบพอขนรามฯอย เราจะประหยดเงนคากระดาษลงไดหนงในสามทเดยว

๔. ลกษณะพเศษอกประการหนงของตวหนงสอพอขนรามค าแหงมหาราช คอ พยญชนะ ทกตวเขยนเรยงอยบรรทดเดยวกน ไมมตวพยญชนะซอนกนเหมอนตวหนงสอของเขมร มอญ พมา และไทยใหญ เชน เขยน อ ฏฐ แทนทจะเปน อฏฐ ศาสตราจารยเซเดยไดกลาวไววา การทพระองคไดทรงแกไขตวอกษรของชาวสโขทยใหเรยงเปนแนวเดยวกนไดน นเปนการส าคญยง แลควรทชาวสยามในปจจบนน จะรสกพระคณ และมความเคารพนบถอทพระองคไดทรงจดแบบอกษรไทยใหสะดวดข น

๕. ตวอกษรทกตวสงเทากน หางจอง ศ ส กขดออกไปขาง ๆ แทนทจะสงข นไปกวาอกษร ตวอน ๆ หางของ ป และ ฝ สงกวาอกษรตวอน ๆ เพยงนดเดยว สระทกตวสงเทากบพยญชนะรวมท งสระ โอ ใอ และ ไอ ตวอกษรแบบน เมอตพมพหางตว ป และสระขางลาง ขางบนจะไมหกหายไปอยางปจจบน ไมตองคอยตรวจซอมกนอยตลอดเวลา

๖. พอขนรามค าแหงมหาราชทรงประดษฐรปแบบตวอกษรไทยใหเขยนไดงายและรวดเรว พยญชนะแตละตวตอเปนเสนเดยวตลอด ในขณะทตวหนงสอขอมตองเขยนสองหรอสามเสนตอพยญชนะตวหนง

20/01/59

13

๗. ประการสดทาย พอขนรามค าแหงมหาราชทรงประดษฐรปวรรณยกตข น ท าใหสามารถอานความหมายของค าไดถกตองโดยไมตองดขอความประกอบท งประโยค สมมตวาเราเขาใจภาษาไทยใหญเปนอยางด แตถาจะอานภาษาไทยใหญ เขาเขยน ปน ค าเดยวอาจจะอานเปน ปน ปน ปน ปน ปน เปน เปน เปน เป เปน แปน แปน แปน แปน และ แปน รวมเปน ๑๕ ค า ถาไมอานขอความประกอบจะไมทราบวาค าทถกตอง เปนค าใดกนแน แตตวหนงสอของ พอขนรามค าแหงมหาราช อานไดเปน ปน แตอยางเดยว