SD-463 07-001

SD-463 07-001 ฉบบท 02

วนประกาศ 15 พฤษภาคม 2561

วนทมผลบงคบใช 15 พฤษภาคม 2561

คมอการควบคมภายในและบรหารความเสยง ป 2561

SD-463 07-001

คานา

การควบคมภายในและการบรหารความเสยง เปนกระบวนการปฏ บตงานทสานกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาต (สปสช.) จดใหมขน เพอสร างความม นใจอยางสมเหตสมผลว าการดาเนนงานจะบรรลวตถประสงคของการควบคมภายในทงในดานประสทธภาพ ประสทธผลของการดาเนนงาน ซงรวมถงการดแลทรพยสนการปองกนหรอลดความผดพลาดความเสยหาย การรวไหล การส นเปล อง หร อการทจรตในหนวยงาน ดานความเช อถอไดของรายงานการเงนและรายงานทมใชการเงน และดานการปฏ บตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบมตคณะรฐมนตร และของ สปสช. ตลอดจนมแนวทางในการจดการกบสภาพการทไมแนนอนในอนทจะกระทบตอการบรรลวตถประสงคของสานกงาน

นโยบายการควบคมภายในของ สปสช. เปนไปตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544 และ COSO 2013 ซงประกอบไปดวย 3 วตถประสงค (objective) 5 องคประกอบ (component) และ 17 หลกการ (principle) ซงในแตละหลกการยงมการใหพจารณาถงจดสาคญ (point of focus) เพอสามารถบรหารระบบการควบคมภายในใหเกดประสทธผลและประสทธภาพมการตดตามประเม นผลอยางตอเนอง และสงเสร มใหผบร หารและพนกงานทกระดบตระหนกถ งความสาคญและประโยชนของการควบคมภายในจนเกดว ฒนธรรมการควบคมภายในทด สาหรบนโยบายในการการบรหารความเสยงนน สานกงานไดนามาเปนเครองมอทสาคญในการบรหารความเสยงในการบรหารยคทมการแขงขนและความไมแนนอนเนองจากการเปลยนแปลงจากสภาพแวดลอมและเทคโนโลยอยางรวดเรว ทาใหความเสยงเปนเรองทหลกเลยงไมได ซงสวนราชการตองรบผดชอบในการสรางระบบการควบคมภายในและการบรหารความเสยงและตองเปดเผยตามหลกการกากบกจการทด โดยคมอฉบบนไดใชกรอบการบรหารจดการความเสยงตามแนว COSO ERM (Enterprise Risk Management) ซงเปนกรอบสากลทใชกนอยางกวางขวางในปจจบน

คณะกรรมการบรหารระบบบรหารคณภาพ การควบคมภายใน การบรหารความเสยง การปองกนทจรต และธรรมาภบาล (QMR) หวงเปนอยางยงวา คมอฉบบน จะทาใหผใชเขาใจในหลกการการควบคมภายในและบรหารความเสยงซงเปนเรองทตองทาไปดวยกนอยางแยกกนไมได สามารถนามาประยกตใชในงานทตนเองรบผดชอบอยางมประสทธผลและไมเปนภาระทเพมขน

คณะกรรมการ QMR พฤษภาคม 2561

SD-463 07-001

สารบญ

ประวตการแกไขเอกสาร ก-ง

นโยบายการควบคมภายในและบรหารความเสยง 1

แนวปฏบตทดเกยวกบการควบคมภายในและบรหารความเสยง 1

เจตจานงสจรตในการบรหารงานหลกประกนสขภาพ 4

บทท 1 มาตรฐานการควบคมภายใน

ความหมาย แนวคด และประเภทของการควบคมภายใน 5

ความรบผดชอบของฝายบรหารตอการควบคมภายใน 6

การพฒนาระบบการควบคมภายใน 8

ประเภทการควบคม 8

มาตรฐานการควบคมภายใน 9

บทท 2 การจดวางระบบการควบคมภายใน

การกาหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายในทมประสทธผล 17

แนวทางการกาหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายใน 18

การกาหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายใน 18

บทท 3 การตดตามประเมนผลการควบคมภายใน

ความจาเปนในการตดตามประเมนผลการควบคมภายใน 20

การดาเนนการตดตามประเมนผลการควบคมภายใน 20

การวางแผนและการดาเนนการประเมนผลการควบคมภายใน 21

กระบวนการวางแผนและการดาเนนการประเมนผลการควบคมภายใน 21

บทท 4 การบรหารความเสยง

หลกการบรหารความเสยง 25

กรอบแนวทางทวไป 25

SD-463 07-001

วตถประสงคของการบรหารความเสยง 25

ความหมายและคาจากดความของการบรหารความเสยง 26

บทท 5 กรอบการบรหารความเสยง

กรอบการบรหารความเสยง 30

องคประกอบของการบรหารความเสยงระดบองคการ 31

สภาพแวดลอมภายใน (Internal Environment) 31

การกาหนดวตถประสงคขององคกร (Objective Setting) 32

การระบเหตการณ (Risk Identification) 32

การประเมนความเสยง (Risk Assessment) 34

การจดการตอบสนองความเสยง (Risk Responses) 38

กจกรรมควบคม (Control Activity) 39

ระบบสารสนเทศและการสอสาร (Information and Communication) 40

การตดตามผล (Monitoring) 40

บทท 6 การบรหารความเสยงของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

โครงสรางการบรหารความเสยง 42

บทบาทหนาทของผเกยวของ 43

ระดบการบรหารความเสยงขององคกร 44

เกณฑการประเมนระดบการบรหารความเสยงขององคกร 45

บทท 7 รปแบบรายงาน

วตถประสงคการรายงาน 49

การใชรปแบบรายงาน 49

รายงานของผตรวจสอบภายใน 50

รายงานภายในสานกงาน 51

SD-463 07-001

ภาคผนวก 1 รปแบบรายงานระดบองคกรและคาอธบายรายงาน 53

ภาคผนวก 2 รปแบบรายงานระดบสวนงานยอยและคาอธบายรายงาน 60

ภาคผนวก 3 รายงานของผตรวจสอบภายใน (สานกตรวจสอบ) 65

ภาคผนวก 4 แบบประเมนประสทธผลการควบคมภายใน 68

ภาคผนวก 5 ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกาหนดมาตรฐานการ

ควบคมภายใน พ.ศ.2544 74

ภาคผนวก 6 ความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risks) 77

ภาคผนวก 7 ความเสยงดานปฎบตการ (Operational Risks) 87

ภาคผนวก 8 ความเสยงทางการเงน (Financial Risks) 91

ภาคผนวก 9 ความเสยงทเกยวของกบการปฏบตตามกฎหมาย กฎระเบยบ(Compliance Risks) 93

ภาคผนวก 10 ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology Risks) 94

ภาคผนวก 11 โครงสรางสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) 100

ภาคผนวก 12 วสยทศน พนธกจ เปาประสงค และยทธศาสตร สปสช. (พ.ศ.2560-2564) 103

ภาคผนวก 13 ตารางการประเมนและบรการความเสยงแนว COSO ERM 110

เอกสารอางอง 118

ก

SD-463 07-001

ประวตการแกไขเอกสาร

1. การควบคมภายใน

Revision รายละเอยดการแกไข วนทแกไข ผแกไข

0 เอกสารฉบบแรก 30 ก.ย. 58 พญ.เขมรสม

1

1. แกไขเนอหาแนวทางการควบคมภายใน 2. แกไขรหสเอกสารจาก SD-460 00-002 Rev.00 เปน

SD-463 07-002 Rev.00

30 ก.ย. 59

ศรพร

2

1. แกไขเนอหาแนวทางการควบคมภายใน 2. แกไขเนอหาแนวทางการบรหารความเสยง 3. รวมแนวทางการควบคมภายในและแนวทางการบรหาร

ความเสยงไวในเลมเดยวกน 4. แกไขคานา 5. แกไขรหสเอกสารจาก SD-460 00-002 Rev.00 เปน

SD-463 07-002 Rev.00

31 ส.ค. 60

ศรพร

ข

SD-463 07-001

2. การบรหารความสยง

Revision รายละเอยดการแกไข วนทแกไข ผแกไข

0 เอกสารฉบบแรก 25 พ.ค. 52 พญ.เขมรสม

1

1. เพมคาอธบาย ความเสยงดานกลยทธ ความเสยงดานปฎบตการ ความเสยงดานการเงน ความเสยงดานกฎหมาย และความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ ตามภาคผนวก 1-5

2. เพมความหมายและคาจากดความ ของคาวา KPIs, KRIs, KCIs, Continuity Plan, DRP, Contingency Plan, IRP

3. แกไข ระดบความเสยง ทตองจดทาแผนจดการความเสยง จากระดบสงขนไป เปนระดบความเสยง 15 คะแนนขนไป

4. แกไขคาอธบายหลกธรรมาภบาล ขอ 3.4 บทท 3 5. แกไข บทบาทหนาทรบผดชอบหลก บทท 4 6. แกไขคาอธบายการกรอกแบบฟอรมการบรหารความ

เสยง ตามภาคผนวก 6 7. เพมเปาประสงคและยทธศาสตร สปสช. และ ปรบปรง

ขอมล สปสช.ใหทนสมย ตามภาคผนวก 7 8. แกไขคานา

24 พ.ค. 53 พญ.เขมรสม

2 1. เพมนโยบายบรหารความเสยง 2. แกไขระดบความเสยงทนาไปทาแผนจดการความเสยง

จาก 15 คะแนนขนไป เปน 12 คะแนนขนไป และ Black swan (โอกาส = 1, ผลกระทบ = 5)

3. เ พมธรรมาภบาล ขอ ท 10 การม ง เ นนฉนทามต (Consensus Oriented)

4. แกไขภาคผนวก 6 วธการกรอกแบบฟอรม FM-14-076 ใหมการประเมนระดบความเสยง หลงจากดาเนนการตามจดการความเสยงเสรจแลว

5. แกไขภาคผนวก 7 โครงสราง ใหเปนปจจบน 6. แกไขภาคผนวก 8 ผลการดาเนนการ ใหเปนปจจบน

1 ก.พ. 54 พญ.เขมรสม

ค

SD-463 07-001

Revision รายละเอยดการแกไข วนทแกไข ผแกไข

3 1. หนา 13-14 ระดบความเสยง 12 คะแนนและ Black Swan นามาจดทาแผนการจดการความเสยง

2. หนา 22 เปลยนชอหลกธรรมาภบาลขอ 9 จาก “หลกเสมอภาค” เปน “หลกความเปนธรรม” ซงมความหมายตรงกบคาวา Equity มากกวา

3. หนา 61- 66 ภาคผนวก 6 แกไขเปนวธการกรอกแบบฟอรม FM-14-072 ถง FM-14-073 แทน

4. หนา 70-74 ภาคผนวก 8 เปลยนแปลงเปน วสยทศน พนธกจ เปาประสงค และยทธศาสตรของ สปสช. ป 2555-2559

1 พ.ค. 55 พญ.เขมรสม

4 1. หนา 20-23 แกไขหลกธรรมาภบาลใหเปนไปตามคมอหลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทด ของสานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (สานกงาน ก.พ.ร.) พมพเมอเดอนธนวาคม 2555 ซงไดแบงหลกธรรมาภบาลเปน 4 หมวดใหญ และประกอบดวยหลกธรรมาภบาล 10 ประการ

2. หนา 68 เปลยนผงโครงสรางองคกร ตามการปรบโครงสรางเดอนธนวาคม 2555

3. หนา 70 ปรบพนธกจจาก 7 ขอ เปน 6 ขอ ตามทสานกแผนและยทธศาสตร

พ.ค. 56 พญ.เขมรสม

5 1. ปรบเนอหาแนวทางการควบคมภายในและธรรมาภบาลใหสอดคลองกบคมอการควบคมภายใน ป 2558

2. เปลยนผงโครงสรางองคกร ตามการปรบโครงสรางองคกรเดอนมนาคม 2557

28 ก.ย. 58 พญ.สมนก

ง

SD-463 07-001

evision รายละเอยดการแกไข วนทแกไข ผแกไข

6 ปรบเนอหาแนวทางการบรหารความเสยง และธรรมา ภบาล ใหสอดคลองกบป 2559 1. แกไขเนอหาแนวทางการควบคมภายใน 2. เปล ยนผ ง โครงสร างองคกร ตามการปรบ

โครงสรางองคกรเดอนตลาคม 2558 3. แกไขคาผด และจดรปแบบเอกสารใหครบถวน

สมบรณ 4. แกไขรหสเอกสารจาก SD-460 00-001 Rev.05

เปน SD-463 07-001 Rev.00

28 ก.ย. 59 ศรพร

7 1. ปรบเนอหาการบรหารความเสยงโดยใชกรอบการบรหารความเสยง COSO ERM

2. เปลยนแผนภาพแสดงระดบความเสยง (Risk Profile Map)

3. ตดบทท 3 แนวทางการควบคมภายในและ ธรรมาภบาลออก

4. รวมการควบคมภายในและความเสยงเปนเลมเดยวกน 5. รวมเนอหา SD-463 07-002 คมอการควบคมภายใน

ป 2559-2560 Rev.00 และเปลยนชอเปน คมอการควบคมภายในและการบรหารความเสยง

31 ส.ค. 60 ศรพร

8 1. ปรบเจตจานงสจรตในการบรหารงานหลกประกนสขภาพใหเปนของป 2561

2. เพมเตมเงอนไขการควบคมภายในทมประสทธผล 3. ปรบและขนทะเบยนแบบประเมนประสทธผลการ

ควบคมภายใน FM-463 00-025 4. ปรบและขนทะเบยนแบบประเมนความเสยง FM-

463 00-026

2 พ.ค. 61 ปยพร

1

SD-463 07-001

นโยบายการควบคมภายในและบรหารความเสยง แนวปฏบตทดเกยวกบการควบคมภายใน และเจตจานงสจรตในการบรหาร

งานหลกประกนสขภาพ

นโยบายการควบคมภายในและบรหารความเสยง

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต มความมงมนทจะพฒนาระบบการ ควบคมภายในและบรหารความเสยงอยางมประสทธ ผลและประสทธภาพ ดงน

1. จดใหมระบบการควบคมภายในและบรหารความเสยงทด เปนไปตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผ นดนว าดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544 และ COSO ERM

2. บรหารระบบการควบคมภายในและบรหารความเสยงใหเกดประสทธผลและประสทธภาพของการดาเนนงานมความเช อถอไดของการรายงานทางการเงนและมใชการเงน เพอใหเกดการปฏ บตตามกฎหมายและระเบยบขอบงคบทเกยวของ รวมถงมตคณะรฐมนตรทเกยวของ

3. ตดตามประเมนผลตามระบบการควบคมภายในและบรหารความเสยงอยางตอเนองและเปนระบบ 4. สงเสรมใหผบรหารและพนกงานทกระดบตระหนกถ งความสาคญและประโยชนของการควบคม

ภายในและบรหารความเสยงจนเกดว ฒนธรรมการทางานทมระบบการควบคมภายในและบรหารความเสยงทด

แนวปฏ บต ทด เกยวก บการควบคมภายในและบรหารความเสยง สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ใหความสาค ญกบการมกระบวนการกากบดแลกจการท

ด (Good Corporate Governance) คอการมระบบการบรหารอยางเปนมออาช พ มระบบการควบคมภายในและบรหารความเสยงทมประสทธ ผล มผลใหระบบรายงานทางการเงนและไมใชการเงนเช อถอได ทงยงมความมนใจอยางสมเหตสมผลว าการดาเนนงานของ สปสช. จะบรรลวตถประสงคตามวสยทศน พนธกจ ยทธศาสตร และกลยทธทไดกาหนดขน มการปฏ บตตามกฎหมายระเบยบขอบงคบท เกยวของ รวมทงการจดการตอบสนองตอความเสยงขององคกรไดเหมาะสมตามสถานการณ

หลกการและเหตผล

ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน วาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544 ซงออกโดยอาศยอานาจตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดน พ.ศ. 2542 มาตรา 15 (3) (ก) (ค) ตามระเบยบฯ ขอ 5 กาหนดใหหวหนาหนวยงานภาครฐ (ผรบตรวจ) นามาตรฐานการควบคมภายในทออกตามระเบยบนไปใชเปนแนวทางในการจดวางระบบควบคมภายในใหแลวเสรจภายในหนงป นบแตวนทระเบยบฯ มผลบงคบ และขอ 6 ใหจดทารายงานการประเมนผลการควบคมภายในตอผกากบดแล และคณะกรรมการตรวจสอบ ภายใน 90 วน นบแตวนสนปงบประมาณ ประกอบกบสานกนายกรฐมนตรไดออกระเบยบวาดวยการตรวจสอบและประเมนผลภาคราชการ พ.ศ. 2548 ซงคณะกรรมการตรวจสอบและประเมนผลภาคราชการ กาหนดใหการปฏบตตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544 เปนตวชวดหนงในการตดตามและประเมนผลสวนราชการ

2

SD-463 07-001

จากระเบยบดงกลาวทาใหหนวยงานภาครฐ ใหความสาคญกบการจดใหมระบบการควบคมภายใน ตามแนวทางของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน แมหนวยงานภาครฐจะไดจดระบบควบคมภายในไวดแลว แตความมประสทธผลและประสทธภาพของมาตรการควบคมตางๆ ทไดกาหนดไวอาจแปรเปลยนไดตลอดเวลา อนเนองมาจากความเสยงทเกดขนจากปจจยแวดลอมทงภายในและภายนอกองคกรทเปลยนแปลงไป เชน มการเปลยนแปลงคณะผบรหารระดบสง เปลยนนโยบายบรหาร วตถประสงค เปาหมาย และกระบวนวธปฎบตงาน หรอการเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง ระเบยบ กฎหมาย ขอบงคบ ภาวะการณแขงขน และพฒนาการดานเทคโนโลยทมผลกระทบตอการดาเนนงานและระบบควบคมภายในขององคกร เมอมการเปลยนแปลงดงกลาวขางตน วธการควบคมแกไขปญหา หรอตอบสนองความเสยงทเคยใชไดผลดในระยะเวลาทผานมา อาจเครงครดอาจถกละเลยหรอฝาฝนไมปฏบตตามเมอเวลาผานไป

ดงนน จงเปนความจาเปนอยางยงทหนวยงานภาครฐตองจดใหมระบบการตดตามประเมนผลการควบคมภายในและบรหารความเสยงอยางตอเนอง โดยเฉพาะเมอมการเปลยนแปลงสาคญทมผลกระทบกอใหเกดสถานการณใหม และความเสยงใหมแกหนวยงาน การตดตามประเมนผลการควบคมภายในและบรหารความเสยงจะทาใหทราบวา ระบบการควบคมภายในทมอยเดม ยงคงสามารถปองกนหรอลดความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได และสงผลใหองคกรประสบความสาเรจในระดบทคาดหวงหรอไม สปสช.เปนหนวยรบตรวจทตองปฏบตตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544 จงมความจาทองคกรและบคลากรมความเขาใจและสามารถปฏบตตามระเบยบฯ ตอไป

1. ว ตถประสงคของการควบคมภายใน 1.1 เพอใหเกดประสทธผลและประสทธภาพของการดาเนนงาน (Operation Objectives)

ไดแก การปฏบตงาน และการใชทรพยากรใหเปนไปอยางมประสทธผลและประสทธภาพ ซงรวมถ งการดแลรกษาทรพยส น การปองกนหรอลดความผดพลาดความเสยหาย การรวไหล การส นเปล องหรอการทจรตในหนวยงาน

1.2 เพอใหเกดความเชอถอไดของการรายงานทางการเงนและไมใชการเงน (Financial and Non-financial Report Objectives) ไดแก การจดทารายงานทางการเงนทใชภายในและภายนอกหนวยงานใหเปนไปอยางถกตอง เชอถอได และทนเวลา

1.3 เพอให เ กดการปฏ บ ตตามกฎหมายและระเบยบขอบงค บท เ กยวของ (Compliance Objectives) ไดแก การปฏ บตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ หร อมตคณะรฐมนตรทเก ยวของก บการดาเนน งานของหนวยงาน รวมทงการปฏบตตามนโยบายและวธการปฏบตงานทหนวยงานไดกาหนดขน

2. องคประกอบของมาตรฐานการควบคมภายใน ในการดาเนนงานเพ อใหบรรลว ตถประสงคของการควบคมภายใน ผกากบดแลและฝายบรหารจะตองจด

ใหการดาเนนงานภายใน สปสช. ประกอบไปดวยองค ประกอบของมาตรฐานการควบคมภายใน 5 ประการดงน 2.1 สภาพแวดลอมของการควบคม (Control Environment) ในการดาเนนการเกยวกบสภาพแวดลอมของการควบคม คณะกรรมการฝายบรหารระดบสงตองสราง

บรรยากาศระดบสง (Tone at the Top) ภายในองคการเพอใหทกระดบตระหนกถงความสาคญของการควบคมภายใน การรกษาคณคาของความซอตรง (Integrity) และมาตรฐานของความประพฤต (Standard of Control) โดยองคประกอบนเกยวของกบการกาหนดมาตรฐานการทาหนาทของคณะกรรมการในการกากบดแลฝายบรหาร

3

SD-463 07-001

การจดโครงสรางองคการ การจดหาบคลากรทมความรความสามารถ รวมถงการพฒนาและประเมนผลทเหมาะสม ซงสภาพแวดลอมการควบคมเปนพนฐานและมผลกระทบตอระบบการควบคมภายในโดยรวม

2.2 การประเมนความเสยง (Risk Assessment) ในการดาเนนการเก ยวกบการประเมนความเสยงฝายบรหารตองประเม นความเส ยงทงจากปจจยภายใน

และปจจยภายนอกทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคตามยทธศาสตรทรองรบวสยทศน พนธกจอยางเพ ยงพอและเหมาะสม

ปจจยภายในเรองหนง ทตองนามาพจารณาในการประเมนความเสยง คอการสรางสภาพแวดลอมของการควบคม หากสภาพแวดลอมของการควบคมยงมจดบกพรองในดานใดกตามกจะเกดความเสยงในการปฏบตงานในดานนนไดโดยงาย การประเมนความเสยงเปนขนตอนสาคญเพอใชในการกาหนดกจกรรมการควบคมทเหมาะสมเนองจากองคกรไมสามารถจดใหมกจกรรมการควบคมทกอยางจนเกนแกความจาเปนไดเพราะจะทาใหเกดการใชทรพยากรอยางมากในเรองทไมสรางผลผลตและเกดการควบคมทขดขวางตอพลงสรางสรรคในการปฏบตงาน กจกรรมการควบคมจงตองกาหนดขนใหเหมาะสม มประสทธภาพ และเพยงพอแกการแกไขความเสยงทอาจเกดขน ตามทไดมการประเมนความเสยงไว

2.3 กจกรรมการควบคม (Control Activities) ในการดาเนนการเก ยวกบก จกรรมการควบคมฝายบร หารตองจดใหมก จกรรมการควบคมท มประสทธผล

และประสทธภาพ เพอปองกนหรอลดความเสยหาย ความผดพลาดทอาจเกดข น ทาใหสามารถบรรลผลตามวตถประสงคของการควบคมภายในและลดความเสยงตอวตถประสงคนน สำหรบกจกรรมการควบคมในเบองตนจะตองแบงแยกหนาทงานภายใน สปสช. อยางเหมาะสม ไมมอบหมายใหบคคลใดบคคลหนงมหนาทเปนผ รบผ ดชอบปฏบตงานทสาคญหรองานทเสยงตอความเสยหายตงแตตนจนจบแตถ ามความจาเปนใหกาหนดกจกรรมการควบคมอ นทเหมาะสมทดแทน

2.4 สารสนเทศและการสอสาร (Information and Communications) ในการดาเนนการเก ยวกบสารสนเทศและการส อสาร ฝายบรหารตองจดใหมสารสนเทศอยางเพยงพอ

และสอสารใหฝายบรหารและบคลากรอนๆ ทเหมาะสมทงภายในและภายนอก สปสช. ซงจาเปนตองใชสารสนเทศนนในรปแบบทเหมาะสมและทนเวลา

2.5 การตดตามและประเมนผล (Monitoring) ในการดาเนนการเกยวกบการตดตามและประเมนผล ฝายบรหารตองจดใหมการตดตามและประเมนผล

ทงระหว างการปฏ บตงาน (Ongoing Evaluation) และเปนรายครง (Separate Evaluation) อยางตอเนองสมาเสมอเพ อใหมนใจว าระบบการควบคมทวางไวนน มความเพ ยงพอเหมาะสมมประสทธ ผลและประสทธ ภาพ มการปฏบตจรงและไดรบการปรบปรงแกไขอยางเหมาะสม และทนเวลาสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลงไป

4

SD-463 07-001

3. ผรบผดชอบเกยวกบการควบคมภายใน

การควบคมภายในเปนเครองม อทผบรหารนามาใชเพอความมนใจอยางสมเหตสมผลว าการดาเนนงาน จะบรรลผลสาเรจตามว ตถประสงคทกำหนด

3.1 ผบรหารระดบสง จดใหมระบบการควบคมภายในใหมประสทธผลและประสทธ ภาพ ประเม นผลการควบคมภายในในภาพรวมองคกร รวมถงการปฏบตตนเปนตวอยางทดในเรองความซอสตย มค ณธรรมและจรยธรรม

3.2 ผบรหารระดบรองลงมาทกระดบ ดแลและตรวจสอบระบบการทางานภายในสวนงานทรบผ ดชอบ ใหมประสทธผลและประสทธภาพ สอบทานการปฏ บตงานตามระบบการควบคมท ใชบงคบในหนวยงานทรบผ ดชอบปรบปรงการควบคมภายในใหมความรดกมกาชบดแลใหพนกงานในส งก ดจดทา/ปรบปรงคมอการปฏบ ตงานของหนวยงานสาหรบใช เปนแนวทางในการปฏ บตงาน รวมทงปล กฝงใหผใตบงคบบญชามว นยและจตสานกทดเกยวกบการควบคมภายใน

3.3 พนกงานทกระดบ ตองเอาใจใสปฏ บตตามกฎ ขอบงคบ ระเบยบ คาสง มาตรการ คม อการ ปฏ บตงานดานตางๆ และระบบการควบคมภายในท สปสช. จดใหมขนโดยสมาเสมอและตอเนอง

เจตจานงสจรตในการบรหารงานหลกประกนสขภาพ

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตประกาศเจตนารมณในการบรหารงานหลกประกนสขภาพวาจะบรหารงานหลกประกนสขภาพดวยความซอสตยสจรต ยดหลกธรรมาภบาล มความโปรงใส ตรวจสอบได พรอมรบผดชอบ และมเจตจานงตอตานการทจรตคอรรบชนทกรปแบบ เพอมงใหเกดประโยชนตอสงคมและประเทศชาตเปนหลก

1) กาหนดนโยบายในการพฒนาองคกรใหมคณธรรมและความโปรงใสในการดาเนนงานของหนวยงานภาครฐ เพอใหผบรหารและเจาหนาทของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตมงมนพฒนาหนวยงานใหมคณธรรมและความโปรงใสตามแนวทางการประเมนคณธรรมและความโปรงใสในการดาเนนงานของหนวยงานภาครฐ 5 ดาน คอ 1) ดานความโปรงใส 2) ดานความพรอมรบผด 3) ดานความปลอดจากการทจรตในการปฏบตงาน 4) ดานวฒนธรรมคณธรรมในองคกร 5) ดานวฒนธรรมคณธรรมในองคกร

2) การสอสารภายในหนวยงาน เพอถายทอดนโยบายทง 5 ดาน ใหผบรหารและเจาหนาททราบและถอปฏบต 1) สอสารประชาสมพนธในการถายทอดนโยบายทง 5 ดาน 2) ใหความสาคญกบการเปดโอกาสใหมการสอสารสองทาง โดยการรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะเกยวกบการปฏบตตามนโยบาย 5 ดานดงกลาวขางตนจากแหลงตาง ๆ เชน หนงสอแสดงความคดเหน โซเชยลมเดย และเวทประชมตาง ๆ เปนตน

5

SD-463 07-001

บทท 1 มาตรฐานการควบคมภายใน

1.1 ความหมาย แนวค ด และประเภทของการควบคมภายใน

1.1.1 ความหมายของการควบคมภายใน การควบคมภายใน หมายถง กระบวนการทผกาก บดแลฝายบรหารและบคลากรขององคกร

กาหนดใหมข นเพอใหความมนใจอยางสมเหตสมผลว าการดาเนนงานจะบรรล ผลสาเรจตามว ตถประสงค ดงตอไปน

1) การดำเน นงาน (Operation : O) หมายถง การบรหารจดการการใชทรพยากรใหเปนไปอยางม ประสทธผลและประสทธภาพ รวมถ งการดแลร กษาทรพยส น การปองกนหรอลดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล การสนเปล องหรอการทจรตของหนวยงาน

2) การรายงานทางการเงน (Financial : F) ปจจบนหมายถง รายงานทางการเงนและไมใชการเงนทจดทาขนเพ อใชภายในและภายนอกหนวยงานเปนไปอยางถกตองเช อถอไดและท นเวลา

3) การปฏบตตามกฎหมายและระเบยบขอบงค บท เกยวของ (Compliance : C) ได แกการปฏ บตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ หรอมตคณะรฐมนตรทเก ยวของก บการดาเนนงานของหนวยงาน รวมทงการปฏบ ตตามนโยบายและวธ การปฏบ ตงานทหนวยงานไดกำหนดขน

1.1.2 แนวค ดของการควบคมภายใน 1) การควบคมภายในเปนกระบวนการทรวมไว หรอเปนสวนหน งในการปฏ บตงานตามปกต 2) การควบคมภายในเกดข นโดยบคลากรของหนวยงาน 3) การควบคมภายในใหความมนใจอยางสมเหตสมผลวาการปฏบตงานจะบรรลวตถประสงค ดานกลยทธรองรบวสยทศนทกาหนดไว

1.1.3 ประเภทของการควบคมภายใน สามารถแบงเปน 5 ประเภท ค อ 1) การควบคมแบบปองกน (Preventive Control) เปนการควบคมเพ อปองกนหรอลดความ เสยงจากความผดพลาด ความเสยหาย เช น การแบงแยกหนาทการงาน การควบคมการเขาถ งทรพยส น

2) การควบคมแบบคนพบ (Detective Control) เปนการควบคมเพ อคนพบความเสยหายหรอ ความผดพลาดทเก ดขนแลว เช น การสอบทานงาน การสอบยนยอด การตรวจนบพ สด เปนตน

3) การควบคมแบบแกไข (Corrective Control) เปนว ธการควบคมท กาหนดขนเพ อแก ไข ขอผดพลาดทเกดข นใหถกตอง หรอเพ อหาว ธ แก ไขไมใหเก ดขอผดพลาดซาอ กในอนาคต

4) การควบคมแบบสงเสร ม (Directive Control) เปนว ธ การควบคมท สงเสรมหรอกระตนใหเก ด ความสาเร จตามว ตถประสงคทตองการ เช น การใหรางวลแก ผมผลงานด การยกยองสรางเสรมขวญกาลงใจ เปนตน

5) การควบคมแบบชดเชย (Compensating Control) เปนว ธ การควบคมท กาหนดขนเพ อชดเชยหร อทดแทนสำรองระบบททำอยเดม เช น ระบบ Manual เปลยนเปนระบบทใชคอมพวเตอร หรอสมองกลเขาชวยเปนตน

6

SD-463 07-001

การควบคมท ง 5 แบบมผลตอประสทธผลของการควบคมภายใน การควบคมแบบปองกนนยมวาเปนการควบคมดานคณภาพ และเสยคาใชจายนอยกว าการควบคมแบบคนพบหร อแบบแก ไขปญหาทเก ดขนแลวแตการควบคมแบบคนพบหร อแบบแก ไขยงคงความสาคญในการเปนหล กฐานยนยนการทางานของการควบคมแบบปองก นว าไดผลจรงและปองกนความสญหายของทรพยส นไดจรง การควบคมแบบส งเสร มนยมว าเปนว ธ ทดและทนสมยเพราะมผลดานบวกตอการสรางขวญและกาลงใจของผปฏ บตงาน

1.2 ความรบผดชอบของฝายบรหารตอการควบคมภายใน การควบคมภายในเปนเครองม อทผบรหารนามาใชเพอใหความมนใจอยางสมเหตสมผลว าการดาเนนงานจะบรรลผลสำเรจตามว ตถประสงครองรบยทธศาสตรขององคกรทกำหนดไว

ผบรหารระดบสง มหนาทในการกาหนดหร อออกแบบและประเม นผลการควบคมภายในของ สปสช. รวมถ งการกาหนดหร อออกแบบระบบการควบคมภายในของสวนงานตางๆ ภายใตความรบผ ดชอบใหมประสทธผลในระดบทนาพอใจ โดยรเร มและดาเนนการสร างบรรยากาศในระดบสง (Tone at the Top) เพ อใหเกดสภาพแวดล อมของการควบคมและปฏบตตนใหเปนตวอยางทดในเรองความซอสตย ความมค ณธรรมและจรยธรรมมการกาหนดบทบาทของหนวยงานตรวจสอบใหเปนสวนหนงของโครงสรางการควบคมภายใน โดยทาหนาทสอบทานหรอประเม นผลการควบคมภายในของหนวยรบตรวจอยางเปนอ สระ (Independent Assessment) เพ อใหความมนใจวาหนวยรบตรวจมการควบคมภายในทมประสทธ ผล มกระบวนการบร หารความเสยงอยในระดบทยอมรบได

ผบรหารระดบรองลงมาทกระดบ มหนาทกำหนดหรอออกแบบการควบคมภายในของสวนงานท รบผ ดชอบโดยใหสอดคลองก บการควบคมภายในท สปสช. กาหนดและสอบทานหรอประเม นประสทธ ผลการปฏบ ตงานภายใตระบบการควบคมภายในทนามาใชการประเมนการควบคมดวยตนเอง (Control Self Assessment : CSA) ซงเปนว ธ การทชวยใหผ ปฏ บตงานมสวนรวมในการปรบปรงเปล ยนแปลงการควบคมภายในใหมความรดกม การปลกฝงใหเจาหนาทในหนวยงานมความเข าใจมองเหนความสาคญมวนยและจตสานกทดก เปน สงสาคญท ช วยใหการควบคมภายในมประสทธผลอยางตอเนอง

“ผบรหารควรตระหน กว าโครงสรางการควบคมภายในทด เปนพนฐานทสาคญของการควบคมเพอใหการดาเนนงานบรรลผลสาเรจตามว ตถประสงครองรบยทธศาสตรและวสยทศนของหน วยงาน” การจดใหมโครงสรางการควบคมภายในทมประสทธผลและเพยงพอนนขนอยกบผบรหารของหนวย งาน ผบรหารหรอผนาตองดาเนนการเพ อความมนใจไดว าหนวยงานของตนมโครงสรางการควบคมภายในทเหมาะสมตดตามผลและปรบปรงใหทนกบเหตการณท เปล ยนแปลงไปเพอใหการควบคมนนมประสทธผลอยเสมอ ทศนคตทดตอการควบคมภายใน และการสน บสนนจากผบรหารเปนส งสาคญทจะทาใหเกดการควบคมภายในทด นอกจากนผบร หารตองเปนผทมความซอสตย สจรตทงตอตนเองและตอองคกรและควรมความรความเข าใจอยางเพ ยงพอในหล กการพนฐานของการควบคมภายใน และใหความสาคญของการจดใหมการควบคมภายใน การนาการควบคมภายในไปปฏ บตและการดารงรกษาไว ซงการควบคมภายในทมประสทธผล

7

SD-463 07-001

ภาพท 1 การออกแบบโครงสรางการควบคมภายในใหดารงรกษาไว อยางม ประสทธผล

บทบาทและความรบผ ดชอบของผบร หารตอการควบค มภายใน บทบาทและความรบผ ดชอบของผตรวจสอบภายในต อ การประเมนผลระบบการควบค มภายใน (สานกตรวจสอบ)

สรางสภาพแวดลอมการควบค มท ดโดย ดำรงไวซ งความเปนอสระและเท ยงธรรมในกจกรรมท - จ ดทำหวขอกาหนดดานจรยธรรมและประพฤต ตนเปน ประเมน แบบอย างทด โดยเฉพาะในเรองความซ อสตย ความม ปฏบ ตงานดวยความรความสามารถ ระมดระวงใน จรยธรรม วชาชพและความรบผดชอบ

- สน บสน นใหม การปฏบ ตตามขอกาหนดอย างตอเนอง รายงานและใหขอเสนอแนะผบรหารเก ยวกบการ - ฝายบรหารปฏบต ตนเพอใหเป นตวอย างทด ปรบปรงระบบการควบค มภายในเพอการปองก นหรอ - พจารณาผลการปฏบ ตงานโดยคาน งถ งความซ อสตย ลดความเสยง และจรยธรรม ใหคาแนะนาว ธการประเมนการควบค มภายในแก

พจารณาแตงตงบคลากรทม ความรความสามารถ หน วยงานตางๆภายในหน วยร บตรวจ เหมาะสมกบหน าท และความรบผดชอบ ศ กษาค นควาว ธการควบค มใหมๆ เพอนำเสนอฝาย มอบอานาจหนาท และความรบผดชอบใหกบส วนงาน บรหารพจารณาใชลดหรอปองก นจ ดออนการควบค ม ตางๆ อย างชดเจน ภายใน จ ดใหมสายการบงค บบ ญชาท เหมาะสม สะดวกในการ ตดตามผลการปรบปรงระบบการควบค มภายในตาม จดทาและพจารณารายงานผลการปฏบตงาน แผนปฏบต งานทไดรบอน มต จากฝายบรหาร พฒนาระบบขอมลสารสนเทศและการสอสาร เพอ ประสานงานกบผตรวจสอบภายนอกเก ยวกบผลการ สน บสน นกระบวนการควบค มภายในและการบรหาร ประเมนระบบการควบค มภายในของหน วยร บตรวจ ความเสยงกาหนดนโยบายการควบค มจากผลของ การประเมนความเสยง สน บสน นกระบวนการประเมนการควบค มภายใน และการบรหารความเสยง

การควบคม ภายใน

จะตองเปนไปตามมาตรฐาน

การควบค มภายในฯ ตดตามการปฏบตตาม ตวอยางการควบค มภายในทถอปฏบต ทวไป ประเม นประสทธผล

ระบบการควบค มภายใน การบรหารทรพยากรบคคลของหน วยงานเปนไป การควบค มภายในเปน อย างตอเนอง อย างมประสทธผลเพ อใหบรรลผลสาเรจตามว ตถประสงค ท กาหนด ระยะ ๆ แบงแยก

หนาท และความรบผดชอบแตละบคคลชดเจน เพอปองก นมให ทรพย สนเก ดความสญเสยหร อเสยหาย และเก ดการทจร ต

วดผลสาเรจของการปฏบต งานโดยเปรยบเท ยบผลการปฏบตงานจรงกบแผนงานท ได รบอนม ต

กาหนดผรบผดชอบควบค มด แลและปองก นระบบการประมวลผลขอมลดวยคอมพวเตอร กาหนดวธ การและสอบทานควบค มทรพย สนเปนระยะเพอปองก นมใหเกดการสญหาย

กาหนดวธ การและควบค มการเข าถงทรพยสนและเอกสารหลกฐานเฉพาะผท เก ยวของหรอไดรบอน ญาต

8

SD-463 07-001

1.3 การพฒนาระบบการควบคมภายใน ระบบการควบคมภายใน เปนกลไกทสาคญและเปนเครองมอในการบร หารงานของผบรหารทงภาครฐ

และเอกชนเปนกระบวนการทชวยเสรมสร างความม ประสทธผลในการดาเนนงานใหหนวยงานบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคทตงไว การควบคมภายในจงตองมการพฒนาอยเสมอเพราะนอกจากจะชวยใหหนวยงานมระบบการควบคมภายในทดแลวยงสงเสรมใหเกดการบรหารกจการบานเมองและสงคมทดอ กดวยกลไกภายนอกและกลไกภายในทใชในการพฒนาการควบคมภายใน ประกอบดวย

1.3.1 กลไกภายนอก - องคกรทกำกบดแล องคกรทกากบดแลตองเข ามามบทบาท โดยการกาหนดกฎเกณฑ ขอบงคบ และแนวทางปฏบต เพ อ

สน บสนนและเสร มสรางใหเกดการจดการดานการควบคมภายใน ซงในปจจบนองคกรกากบดแล สปสช. ไดแก กรมบญชกลาง และสานกงานการตรวจเงนแผ นดน

1.3.2 กลไกภายในหนวยงานของ สปสช. ไดแก 1) คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต ของ สปสช. และผบรหารระดบสง เปนผ มบทบาท

สาคญในการผลกดนใหมการพฒนาระบบการควบคมภายในขององคกรใหมประสทธผลอยางตอเนองโดยใหความสำคญในการกำหนดว ตถประสงคแนวทางการตดตามประเม นผลการควบคมภายในและการปรบปรงจดออนของการควบคมภายในรวมทงปฏ บตตนใหเปนแบบอยางทดในเรองของจรยธรรมและความซอสตยไมยดผลประโยชนของตนเองเปนสำคญ ไมใชประโยชนจากตาแหนงหนาทของหนวยงานเพอประโยชนของตนเองรวมทงไมใชโอกาสและชองโหว ในกฎ ขอบงคบ แสวงหาผลประโยชนใหกบตนเอง ซงจะทาใหสามารถลดขอจากดของการควบคมภายในลงได สงผลใหเกดการพ ฒนาและนาพาองคกรไปสการดาเนนกจการอยางยงยน

2) หวหนาสวนงานกลมภารกจและผปฏ บต เปนผนาเอาวธ การควบคมตางๆ ไปใชในการควบคมงานและกากบดแลใหผ ปฏ บตงานปฏ บตตามวธ การทฝายบรหารกาหนด นอกจากนหวหนางานกลมภารกจยงเปนผ ทมความร ความเขาใจปญหาอ ปสรรค จดออนการควบคมภายใน และความเสยงในกจกรรมทรบผ ดชอบ รวมทงเปนผ ทมบทบาทในการกระตนบคลากรทกระดบภายในหน วยงานใหเหนความสาคญของการควบคมภายในและปฏบตตามระบบดวยความเครงครดอยางมว นย

3) ผตรวจสอบภายใน มหนาทและความรบผดชอบโดยตรงในเรองการควบคมภายในโดยการประเม น ผลการควบคมภายในขององคกรอยางเปนระบบและมแบบแผน เพ อช วยใหองคกรสามารถพ ฒนากระบวนการการควบคม ภายในใหมประสทธผลและประสทธภาพยงขน

4) ว ธการควบคมและเครองม อทใช ว ธ การควบคมท นามาใชในปจจ บนอาจเหมาะสมกบสภาพ แวดล อมในขณะทใช เมอเหตการณเปลยนแปลงไปว ธ การควบคมท ใชอยอาจไม เหมาะสม ผร บผ ดชอบในการประเมนผลการควบคมภายในจะตองคดนาวธ การควบคมใหมๆ มาปรบปรงใช ใหเหมาะสม นอกจากนยงตองปรบเปล ยนเครองมอทใชใหมความทนสมยสอดคลองก บว ว ฒนาการทเปลยนแปลงไป

1.4. ประเภทการควบคม 1.4.1 การควบคมเชงนามธรรม (Soft Control) หมายถง การควบคมท เกดข นจากจตสำนกการกระทำ

ทกษะ ความสามารถของบคลากรทกระดบท แสดงออกใหเห นว าเปนส งทดและเปนประโยชนตอหนวยงาน ซงไมสามารถจบตองได สงเสรมใหการปฏบ ตงานประสบผลสาเรจตามว ตถประสงคของหนวยงาน เช น ความซอสตย ความโปรงใส ความมค ณธรรมและจรยธรรม ความขยนขนแข ง ความรบผ ดชอบ เปนตน

9

SD-463 07-001

1.4.2 การควบคมเชงรปธรรม (Hard Control) หมายถง การควบคมท ฝายบรหารกาหนดขนเปน ลายลกษณ อ กษรเพอเปนแนวทางในการปฏ บตงานสาหรบผร บผ ดชอบกจกรรมใหประสบผลสาเรจตาม ว ตถประสงค และเปนสงทจบตองได เช น ผงโครงสราง นโยบาย ระเบยบ ขอบงคบ และค มอปฏ บตงาน เปนตน

การควบคมภายในจะมประสทธ ผลเพ ยงใดข นอยก บการควบคมทงสองสวนประกอบกน หนวยงานทมระบบการควบคมภายในทมประสทธผลจะใหความสาคญในเรองการควบคมเชงนามธรรม แตก ไมไดละเลยการควบคมเชงร ปธรรม

1.5 มาตรฐานการควบคมภายใน มาตรฐานการควบคมภายในทคณะกรรมการตรวจเงนแผ นดนกาหนด ม 5 องคประกอบ ดงน

1) สภาพแวดล อมของการควบคม (Control Environment) 2) การประเมนความเสยง (Risk Assessment) 3) กจกรรมการควบคม (Control Activities) 4) สารสนเทศ และการส อสาร (Information and Communications) 5) การตดตามประเม นผล (Monitoring)

องคประกอบทง 5 ประการ มความเก ยวเนองสมพนธกนโดยมสภาพแวดล อมของการควบคมเปน รากฐานท สำคญขององคประกอบอนๆ องคประกอบท ง 5 น ม 17 หลกการโดยองคประกอบท 1 สภาพแวดลอมของการควบคม (5 หลกการ) การประเมนความเสยง (4 หลกการ) กจกรรมควบคม (3 หลกการ) สารสนเทศและการสอสาร (3 หลกการ) และการตดตามประเมนผล (2 หลกการ) ซงทาใหการควบคมมความละเอยดชดเจน ซงจะทาใหองคกรมนใจถงการสามารถบรรลวตถประสงค 3 ประการคอ การดาเนนงานมประสทธภาพ ประสทธผล รายงานทางการเงนและไมใชการเงนถกตองเชอถอได และทนเวลา รวมถงองคการยงปฏบตตามกฎระเบยบ และกฎหมายอยางเครงครด

1.5.1 สภาพแวดลอมของการควบคม

สภาพแวดลอมของการควบคมเปนเรองพนฐานทสาคญทสดของการบรหารองคกรผกำกบ ดแลฝายบรหารและบ คลากรของหน วยงานตองสรางสภาพแวดลอมใหบคลากรทกระดบม ทศนคตทดตอการควบคมภายในโดยสงเสร มใหบคลากรทกคนในหนวยงานเกดจตสำน กใน เร องความซอสตย จรยธรรมองคกรตามทกาหนดความรบผดชอบตอหนาทท ไดรบมอบหมายและความสาค ญของประสทธผลของการควบคมภายใน

สภาพแวดล อมของการควบคม หมายถง ปจจ ยตางๆ ซงสงเสร มใหองคประกอบการควบคมภายใน อ นๆ มประสทธ ผลในหนวยงาน หรอทาใหบคลากรใหความสำคญก บการควบคมมากข น ในกรณ ตรงกนขาม สภาพแวดล อมของการควบคมทไมม ประสทธผลอาจทาใหองคประกอบการควบคมอ นๆ มประสทธ ผลลดลง สภาพแวดล อมของการควบคมภายในสะทอนใหเหนทศนคต และการรบร ถงความสาคญของการควบคมภายในของบคลากรระดบตางๆ ในหนวยงาน

สภาพแวดล อมของการควบคมภายในเปนเร องเก ยวกบการสรางความตระหนก (Control

10

SD-463 07-001

Consciousness) และบรรยากาศของการควบคมภายในหน วยงานใหบคลากรในหนวยงานเกดจตสาน กท ด ในการปฏ บตงานตามความรบผดชอบโดยเนนการสรางบรรยากาศโดยผ บรหารระดบสง (Tone at the Top)

สภาพแวดล อมของการควบคมทด คอ สภาพแวดล อมททำใหบคลากรในหนวยงานยดถอและปฏ บตตามข อกาหนดดานจร ยธรรมทสามารถวดมความรบผดชอบและเข าใจขอบเขตอำนาจหนาทของตนเอง มความร ความสามารถ และทกษะทจาเปนตองใชในการปฏบตงานตามทไดรบมอบหมายอยางเพยงพอ ยอมรบและปฏ บตตามนโยบายและแนวทางการปฏ บตงาน

สภาพแวดล อมของการควบคมมปจจยตางๆ ไดแก ความซอสตย และจรยธรรม การพ ฒนาความร และความสามารถของบคลากร คณะกรรมการบรหารและคณะกรรมการตรวจสอบปรชญาและรปแบบการบรหารของผบร หาร โครงสรางองคกร การมอบอานาจและหนาทความรบผดชอบ นโยบายและว ธ บรหารงานบคคล

ในองคประกอบน COSO ไดกาหนดหลกการทสาคญไว 5 หลกการ คอ หลกการท 1 องคกรแสดงความมงมนตอคณคาของความซอตรงและจรยธรรม (Demonstates Commitment to Integrity and Ethical Values) จดสาคญ การสรางบรรยากาศในระดบสง (tone at the top) คอผบรหารและคณะกรรมการ ตอง

แสดงออกโดยการสงการ กระทาเปนตวอยาง ตามนโยบายดานความซอตรงและจรยธรรมทองคกรไดกาหนด

หลกการ ท 2 คณะกรรมการแสดงความรบผดชอบในการกากบดแล (Excecises Oversight Responsibility) จดสาคญ กาหนดความรบผดชอบของคณะกรรมการ เปนลายลกษณอกษร ทกษะและความเชยวชาญ

ของคณะกรรมการทตองมและตองพฒนา ความเปนอสระของคณะกรรมการ การกากบดแลระบบการควบคมภายใน

หลกการท 3 การกาหนดโครงสรางอานาจหนาทและความรบผดชอบ (Establishes Structure, Authority and Responsibility) จดสาคญ คณะกรรมการและฝายบรหารพจารณาจดโครงสรางทเหมาะสมเพอสนบสนนความสาเรจตาม

วตถประสงคขององคกร กาหนดสายการรายงาน ระบ มอบหมายจากดอานาจหนาทรบผดชอบ

หลกการท 4 การแสดงความมงมนในการพฒนาความสามารถของพนกงาน (Demonstrates Commitment to Competence) จดสาคญ การกาหนดนโยบายและวธการทจาเปนทจะสนบสนนความสาเรจของวตถประสงค มการ

ประเมนความสามารถและการระบขอบกพรองของบคลากรทวทงองคกร สรรหา คดเลอก พฒนาและบารงรกษาบคลากร

หลกการท 5 การกาหนดใหรายงานตามหนาทความรบผดชอบ (Enforces Accountabiity) จดสาคญ กาหนดใหเจาหนาทรายงานตามหนาทความรบผดชอบ ประเมนตววดผลงาน แรงจงใจ

พจารณาแรงกดดนทสงเกนปกต ประเมนผลงานและการใหรางวลหรอลงโทษ

11

SD-463 07-001

1.5.2 การประเมนความเสยง

ฝายบรหารต องใหความสาค ญและประเมนความเสยงซงม ผลกระทบตอผลสาเรจตาม ว ตถประสงคของหน วยงาน ทเกดจากปจจยภายในและภายนอกดวยว ธการทเปนระบบอยาง เพยงพอและเหมาะสม

ความเสยง หมายถง โอกาสของบางสงหร อเหตการณบางอยางทเก ดขนแลวมผลสบเนอง ซงสงผล กระทบตอการบรรล ว ตถประสงค หรอเปาหมาย โดยว ดความรนแรงจากผลกระทบ (Impact) และโอกาสทจะ เกด (Likelihood)

การประเมนความเสยง หมายถง การวดระดบความรนแรงของความเสยงว ามมากนอยเพยงใด โดยนาความเสยงทไดจากการระบความเสยง มาทำการประเมนโดยใชเกณฑการประเมนระดบโอกาสทจะเกดความเสยงและระดบความรนแรงของผลกระทบ ซงม 5 ระดบ ไดแก ระดบสงมาก (5 คะแนน ) ระดบสง (4 คะแนน) ระดบปานกลาง (3 คะแนน) ระดบนอย (2 คะแนน) และระดบนอยมาก (1 คะแนน)

เมอทาการประเมนความเสยงแลวจดลาดบความเสยง จดลาดบความสาคญของปญหาและแนวทาง แกไขตามลาดบความสาคญ โดยฝ ายบรหารตองประเม นความเส ยงเพ อใหทราบว าองคกรมเรองใดเปนความเสยงทสาคญขนตอนใดมผลกระทบตอวตถประสงคเปาหมายในการปฏ บตงาน เพ อจะไดมการกาหนดแนวทางควบคม ปองกนหรอลดระดบความเสยงนนๆ โดยขนตอนการประเมนความเสยง มดงน

1. การระบปจจยเสยง (Risk Identification) ว ามเหตการณ ใดหรอก จกรรมใดในขนตอน การปฏ บตงานทอาจผ ดพลาดเสยหายทาใหไม บรรลว ตถประสงคมทรพยส นใดทจาเปนตองไดรบการดแลปองกนรกษา

2. การว เคราะห ความเสยง (Risk Analysis) เปนขนตอนการว เคราะหความเส ยงหร อ ผลกระทบตอองคกร โดยทวไปจะวเคราะหความเส ยงโดยประเมนผลกระทบและโอกาสทจะเก ดความเสยง นอกจากการใช แนวทางในการวเคราะหความเสยงดงกลาวแลว ในทางปฏบตฝ ายบรหารควรพ จารณา ถ งปจจยอ นๆ ประกอบ เช น ความเสยงบางประเภทอาจมโอกาสทจะเกดสงมากถงแมผลเสยหายทเกดข นจาก ความเสยงดงกลาวในแตละครงมจานวนเงนนอย แตหากเก ดขนบอยครงผลโดยรวมอาจมจานวนเงนทมสาระ สาคญและอาจกอใหเกดผลเส ยหายตอหนวยงานได

3. การจดการความเสยง (Risk Response) เมอทราบความเสยงทม นยสำคญและโอกาสทจะเกดความเสยงใหดาเนนการว เคราะหหาสาเหตททำใหเกดความเสยงพ จารณากาหนดกจกรรมควบคมหรอจะยอมรบความเสยงนนหรอลดความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได (ตามท ผบรหารกาหนด) โดยตองพ จารณาคาใชจายหรอตนทนและประโยชนทไดรบว าคมคาหรอไม ดงนนผบรหารจงควรใหความสาคญในการประเมนความเสยงอยางสมาเสมอและปรบเปล ยนการควบคมภายในใหเหมาะสมกบความเสยงทเปลยนไป

สปสช. จดประเภทของวตถประสงคความเสยงตามแนวทาง COSO-ERM แบงเปน 4 ดานดงน 1) ความเสยงดานกลย ทธ (Strategic Risk : S) หมายถง ความเสยงท เก ดจากการกาหนดแผน

กลยทธและการปฏบตตามแผนกลยทธอยางไมเหมาะสม รวมถงความไมสอดคลองกนระหว างนโยบายเปาหมาย กลยทธ โครงสรางองคกร ภาวการณ แข งขน ทรพยากร และสภาพแวดล อม อ นส งผลกระทบตอว ตถประสงคหรอเปาหมายขององคกร

12

SD-463 07-001

2) ความเสยงดานการดาเนนงาน (Operation Risk : O) หมายถง ความเสยงท เก ดจากการ ปฏ บตงานทกๆขนตอน โดยครอบคลมถงปจจยทเก ยวของก บกระบวนการอ ปกรณเทคโนโลย สารสนเทศ บคลากรในการปฏ บตงาน เปนตน

3) ความเสยงดานการรายงาน (Reporting Risk: R) หมายถง ความเสยงเก ยวกบความถกตองเชอถอไดของรายงานทงทางบญชและการปฏบตงาน ซงหากมการตกแตงบญชทาใหผ บรหารไดขอมลทไมถกตองในการตดสนใจ หรอการรายงานทไมใชการเงนกเชนกนทมผลตอการบรหารจดการของฝายบรหาร และการตดสนใจเชอ หรอลงทนของบคคลภายนอก ความเสยงทางการเงนนอกจากรายงานทางการเงนไมเปนไปตามมาตรฐานแลว ยงมสภาพคลองทางการเงน ความเสยงดานอ ตราดอกเบย ความเสยงดานอ ตราแลกเปลยน แนวโนมอ ตราเงนเฟอสงขน เปนตน

4) ความเสยงดานกฎระเบยบตางๆ (Compliance Risk : C) หมายถง ความเสยงทเก ดจากการ ปฏ บตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ ตวอยาง ความเสยงดานกฎระเบยบตางๆ ของ สปสช. เช น การปรบปรงแก ไขข อบงคบ ระเบยบ คาสงตางๆ ใหเปนป จจบ นตามพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 เพ อรองรบการปฏ บตงานขององคกร เปนตน

ว ธการจดการความเสยงของ สปสช. ม 4 ว ธ ไดแก 1) การควบคม /ลด (Treat/Reduce/Mitigate) คอ การควบคมความเสยงหร อหาว ธ การควบคม

เพ มเตม เพ อจดการ ความเสยง เช น การใชเครองมอคณภาพตางๆ ในการบรหารจดการมการจดทาแผนฉกเฉน มการปรบปรงแกไขกระบวนการดาเนนงาน เปนตน

2) การโอนยาย (Transfer) คอ การถ ายโอนความเส ยงหร อโอนยายความเสยงใหผ อ นรบผ ดชอบ เช น การทำประก นภ ย หรอการจางบคคลภายนอกเปนผดาเนนการแทน เปนตน

3) การหลกเลยง/กาจด (Avoid/Terminate) คอ การกาจดความเสยงหรอหลกเลยงไมยอมรบความเสยงนนเลย เชน เปล ยนว ตถประสงค หรอหยดทากจกรรม เปนตน

4) การยอมรบ (Accept) คอ เนองจากหนวยงานอาจมระบบควบคมทมประสทธ ผล หรอมเงนทนเพยงพอทจะรองรบผลกระทบทอาจจะเกดขน หรอระดบความเสยงเหล ออยในระดบทยอมรบได หรอการยอมรบใหมความเสยง เนองจากค าใชจ ายในการจดการความเสยงอาจมม ลคาสงกวาผลล พธ ทได แตควรมมาตรการตดตามและควบคมดแล

ในองคประกอบน COSO ไดกาหนดหลกการทสาคญไว 4 หลกการ คอ

หลกการท 6 การระบวตถประสงคทเหมาะสม (Specifies Suitable Objectives) จดสาคญ ระบวตถประสงคทชดเจนดานการปฏบตงาน ดานการปฏบตตามมาตรฐานบญช ซงงบการเงน

ตองสะทอนใหเหนลกษณะเชงคณภาพ ดานการสอดคลองกบมาตรฐานและกรอบงานภายนอก ดานการสะทอนตามกฎหมายและระเบยบ เปนตน

หลกการท 7 การระบและวเคราะหความเสยง (Identifies and Analyses Risk) จดสาคญ ระบและวเคราะหความเสยงทกระดบ คอระดบองคกร หนวยงานยอยตาง ๆ ทเกยวกบ

ความสาเรจขององคกร วเคราะหปจจยเสยงทงจากภายในและภายนอก หลกการท 8 การประเมนความเสยงดานการทจรต (Assesses Fraud Risk)

13

SD-463 07-001

จดสาคญ การพจารณาการทจรตประเภทตาง ๆ (จากการทารายงานเทจ ยกยอกทรพยสน คอรรบชน และพฤตกรรมไมเหมาะสม ผลประโยชนทบซอน) ประเมนแรงจงใจแรงกดดน ประเมนโอกาส ประเมนทศนคตหรอเหตผลทผด

หลกการท 9 การระบและวเคราะหการเปลยนแปลงทสาคญ (Identifies and Analyszes Significant Change) จดสาคญ วเคราะหความเปลยนแปลงในสภาพแวดลอมภายนอก (เศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม)

การเปลยนแปลงในโมเดลธรกจ การเปลยนแปลงผนา

1.5.3 กจกรรมการควบคม

กจกรรมการควบคมเปนวธการตางๆ ทนำมาใชในการปฏบตงานซงกาหนดหรอออกแบบเพอ ปองกนหรอลดความเสยงอยางม ประสทธผลและประสทธภาพ ฝายบรหารต องจดใหมกจกรรมการควบคมท ม ประสทธผลและประสทธภาพ เพอปองกนหรอลดความเสยหาย ความผดพลาดทอาจเกดขน และใหสามารถบรรลผลสาเรจตามว ตถประสงคของการควบคมภายใน

กจกรรมการควบคม หมายถง นโยบายและระเบยบ ว ธ ปฏ บต รวมถ งมาตรการตางๆ ทฝายบร หาร กาหนดขน เพ อใหบคลากรนาไปปฏบตเพอลดหรอควบคมความเสยงและไดรบการตอบสนองโดยมการปฏ บตตามตวอยางกจกรรมการควบคม ไดแก

- การกำหนดนโยบายและระเบยบว ธ ปฏ บตงาน - การสอบทานโดยผ บรหาร - การควบคมการประมวลผลข อมล - การอนมต - การดแลปองก นทรพยสน - การแบงแยกหนาท - การจดทาเอกสารหล กฐาน

ในองคประกอบน COSO ไดกาหนดหลกการทสาคญไว 3 หลกการ คอ

หลกการท 10 การเลอกและพฒนากจกรรมควบคม (Selects and Develops Control Activities)

จดสาคญ การบรณาการกจกรรมควบคมกบการประเมนความเสยง พจารณาปจจยเฉพาะองคกรรวมถงสภาพแวดลอม ความซบซอน ลกษณะขอบเขตกรดาเนนงาน พจารณาการควบคมในระดบตาง ๆ ในองคกร

หลกการท 11 การเลอกและพฒนากจกรรมควบคมทวไปดานเทคโนโลย (Selects and Develops General Controls Over Technology)

14

SD-463 07-001

จดสาคญ พจารณาการใชและการควบคมทวไปดานเทคโนโลย การเลอกและพฒนากจกรรมควบคมดานโครงสรางทางเทคโนโลยเพอความครบถวนถกตองในการประมวลผล ความปลอดภย จากดการเขาถงและระดบสทธของผใชงาน

หลกการท 12 การกาหนดนโยบายและวธการควบคม (Deploys through Policies and Procedures)

จดสาคญ การกาหนดนโยบาย/วธการควบคม ความรบผดชอบ การกระทาอยางทนกาล การกาหนดผรบผดชอบและแกไขสงการ การใชบคลากรทสามารถปฏบตงาน

1.5.4 สารสนเทศและการสอสาร

สารสนเทศและการสอสารเปนสวนสน บสนนทสาคญตอประสทธผลและประสทธภาพในการ กาหนดกลยทธประเมนความเสยงและกจกรรมการควบคมฝายบรหารต องจดใหม สารสนเทศอย าง เพยงพอเหมาะสมและเชอถอได และสอสารใหฝายบรหารและบ คลากรอ นๆทเกยวของท งภายใน และภายนอกหน วยงาน ซงจำเปนตองใชสารสนเทศน นในร ปแบบทเหมาะสมและท นเวลา

สารสนเทศ หมายถง ขอมลทไดผานการประมวลผลและถ กจดใหอยในรปทมความหมายและเปน ประโยชนตอการใช งาน

บคลากรทกระดบตองใชขอมลสารสนเทศ ผบรหารใชในการบรหารจดการ ผปฏ บตงานใชเป นเครอง ช นาในการปฏ บตงานตามหนาท โดยขอมลขาวสารทดจะตองมความถ กตองสมบรณเปนปจจบนทนเวลา และม ความนาเช อถอ

การสอสาร หมายถง การแลกเปลยนเร ยนร ขอมลขาวสารระหว างบคลากรทงภายในและภายนอก หนวยรบตรวจ ซงอาจใชคนหรอใชสอในการตดตอสอสารกได เพ อใหบรรลว ตถประสงคทตองการ

การสอสารทดควรเปนไปอยางกวางขวางมการส อสารขอมลทงจากระดบบนลงลางจากระดบล างขนบนและในระดบเดยวกนภายในหนวยงาน และการส อสารทเพ ยงพอกบบคคลภายนอก เพ อใหสามารถรบขอมลจากผมสวนเกยวของหรอมสวนไดสวนเสยจากภายนอกเพ อใหเกดประโยชนตอองคกร

ในองคประกอบน COSO ไดกาหนดหลกการทสาคญไว 3 หลกการ คอ หลกการท 13 การใชสารสนเทศทเกยวของ (Uses Relevant Information) จดสาคญ การระบสารสนเทศทตองการ จดเกบขอมลทงจาแหลงภายในและภายนอก การประมวลผล

ขอมล การรกษาคณภาพขอมล (ครบถวน ถกตอง เปนปจจบน และทนกาล) การพจารณาตนทนและประโยชน

15

SD-463 07-001

หลกการท 14 การสอสารภายใน (Communicates Internally) จดสาคญ การสอสารภายในกบเจาหนาทขององคกรเพอใหเขาใจและสามารถปฏบตหนาทดานการ

ควบคมภายในใหประสบความสาเรจ การสอสารกบคณะกรรมการ เพอใหมการสอสารระหวางฝายบรหารกบคณะกรรมการเพอใหทงสองฝายมสารสนเทศทจาเปนในการทางานตามบาททรบผดชอบ การมชองทางหรอสายสอสารอสระ (whistler blower hotline) การกาหนดวธการสอสาร (ระเวลา ผฟง ลกษณะสารสนเทศ)

หลกการท 15 การสอสารภายนอก (Communicate Externally) จดสาคญ การสอสารกบบคคลภายนอก การมชองทางรบขอมลจากบคคลภายนอก (ประชาชน

ผใชบรการ หนวยบรการ ซพพลายเออร สตง. สวนราชการอน ๆ) การมชองทางหรอสายสอสารอสระสายดวนแจงเบาะแส (whistler blower hotline) การเลอกวธการสอสาร (ระยะเวลา ผฟง ลกษณะสารสนเทศ)

1.5.5 การตดตามประเม นผล

การตดตามประเม นผล เปนว ธการทชวยใหฝายบรหารมความม นใจวาระบบการควบคมภายใน ม การปฏบตตาม ฝายบรหารต องจดใหม การตดตามประเม นผล โดยการต ดตามผลในระหว างการ ปฏบตงานและการประเม นผลเปนรายครงอยางตอเน องและสมาเสมอ เพอใหความม นใจวาระบบ การควบคมภายในทกาหนดหรอออกแบบไวเพยงพอ เหมาะสม และม ประสทธผลหรอตองปรบปรง

การตดตามประเม นผล หมายถงกระบวนการประเมนคณภาพการปฏบ ตงานและประเมน ประสทธผลของการควบคมภายในทกาหนดไวอยางตอเนองและสมาเสมอ เพ อใหเกดความม นใจว าระบบการ ควบคมภายในทกาหนดไวมความเพ ยงพอและเหมาะสม มการปฏ บตตามระบบการควบคมภายในจรง ขอบกพรองทพบไดรบการแกไขอยางเหมาะสมและทนเวลา

การตดตามผลในระหว างการปฏ บตงาน และการประเม นผลเปนรายครง ม ดงน 1. การตดตามผลในระหว างการปฏบตงาน (Ongoing Evaluation) ไดแก การวเคราะหข อมล

การทดสอบความถกตองและการเปรยบเทยบขอมลตางๆ และกจกรรมอนซงเปนการปฏบตงานตามหนาทประจาของบคลากร

2. การประเมนผลเปนรายครง (Separate Evaluation) คอ การประเมนเปนครงคราวตามงวดเวลาทกาหนดหร อตามความเหมาะสม มวตถประสงคเพอใหทราบถงประสทธผลของการควบคมภายใน ณ ช วงเวลาใดเวลาหนง ขอบเขตและความถในการประเมนขนอยกบวตถประสงคในการตดตามประเมนผล โดยสามารถดาเนนการไดดงน

2.1) การประเมนการควบคมดวยตนเอง (Control Self-Assessment) เปนกระบวนการตดตามประเมนผลเพ อว ตถประสงคในการปรบปรงระบบการควบคมภายใน โดยการใหผมความชานาญในกจกรรมนนๆ เขามามสวนรวมในการประเมน กาหนดใหกลมผปฏ บตงานของสวนงานยอยนนๆ รวมก นพ จารณาถงความ

16

SD-463 07-001

เพ ยงพอและความม ประสทธผลของระบบการควบคมภายใน และค นหาความเสยงของงาน ทรบผ ดชอบเพ อพ จารณาปรบปรงกระบวนการและก จกรรมการควบคมท มอยใหมประสทธผลและประสทธภาพมากยงข น ดงนนฝ ายบรหารจงควรกาหนดใหมการประเมนการควบคมดวยตนเองท กสวนงานยอย

การประเมนการควบคมดวยตนเอง (Control Self-Assessment) แบงเปน 2 ระดบ คอ 1. ระดบกลมภารกจและหนวยงานยอยในกลมภารกจ 2. ระดบยทธศาสตร ประเมนตามเปาหมายยทธศาสตรของผรบผดชอบของยทธศาสตรนนๆ

2.2) การประเมนการควบคมอยางเปนอสระ (Independent Assessment) เปนการประเม นผล ทกระทาโดยผ ทไมม สวนเกยวของโดยตรงกบการปฏ บตงานนนๆ เพ อใหเกดความม นใจว าผลการประเม นจะใหข อมลสารสนเทศท มความถ กตองครบถวน การประเมนผลอยางเปนอ สระอาจกระทาโดยผตรวจสอบภายในและผตรวจสอบภายนอก และ/หรอทปรกษาภายนอก เพ อใหผลการประเมนเปนไปตามว ตถประสงคและม ความเทยงธรรมมากขน การประเมนการควบคมอยางเปนอสระควรจะเปนกจกรรมท ช วยเสร มและสน บสนนการประเมนการควบคมดวยตนเอง

ความรบผดชอบของผบรหารตอการต ดตามประเมนผล 1) กาหนดใหมผรบผ ดชอบการตดตามประเมนผลเกยวกบความเพ ยงพอและประสทธ ผลของการ

ควบคมภายในของแตละสายงานอยางตอเนอง 2) กาหนดใหการตดตามประเม นผลเป นส วนหน งของการปฏ บตงาน และจดทารายงานเสนอ

คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต และคณะอนกรรมการตรวจสอบ ของ สปสช. 3) เมอไดรบรายงานการตดตามประเมนผล ควรพจารณาว ธ การปรบปรงแกไขการควบคมจากผลการ

ประเมนฯ กาหนดมาตรการทเหมาะสมสาหรบการดาเนนการตามข อเสนอแนะสงการใหผทเกยวของดาเนนการแก ไขขอบกพรอง และชแจงถงเหตผลทไมจาเปนตองดาเนนการใดๆ ตามข อเสนอแนะ

ในองคประกอบน COSO ไดกาหนดหลกการทสาคญไว 2 หลกการ คอ หลกการท 16 การตดตามผลระหวางการปฏบตงานและ/หรอการประเมนผลอสระ (Conducts Ongoing and/or Separate Evaluations) จดสาคญ กาหนดพนฐานในการตดตามผลการใชบคคลทมความสามารถในการประเมนผล

การประเมนผลอยางเทยงธรรม การปรบขอบเขตความถตามผลการประเมนความเสยง หลกการท 17 การประเมนขอบกพรองและการสอสาร (Evaluates and Communicates Defciencies) จดสาคญ ประเมนผล สอสารขอบกพรอง ตดตามสงการแกไข

17

SD-463 07-001

บทท 2 การจ ดวางระบบการควบคมภายใน

การจดวางระบบการควบคมภายในเรมจากการทาความเขาใจกบภารกจองคกร ว ตถประสงค ยทธศาสตร ทรองรบวสยทศน ว ตถประสงคระดบกลมภารกจ สานก และระดบกจกรรม มาตรฐานการควบคมภายใน กฎหมาย มตคณะรฐมนตร ระเบยบขอบงคบทเกยวของกบระบบการทางานหรอการควบคมภายในของสานกงาน หล งจากนนจงสอบทานสภาพ แวดล อมการควบคม การประเมนความเสยงและออกแบบการควบคมเพ อปองกนหรอลดความเสยงใหอยในระดบทเหมาะสมหร อทยอมรบได

2.1 การกาหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายในทม ประสทธผล 1) กาหนดว ต ถประสงคในการดาเนนงาน องคกรจะตองกาหนดว ตถประสงคยทธศาสตรทรองรบ

วสยทศน ว ตถประสงคระดบกลมภารกจ สานกและระดบกจกรรม รวมถง เปาหมายทงในระยะสนและระยะยาว สงสำคญท ช วยใหองคกรดาเนนงานใหบรรลว ตถประสงคได คอ การสรางระบบการควบคมภายในทดชวยทาใหผบรหารมนใจในระดบทสมเหตสมผลวาจะสามารถควบคมดแลการดาเนนงานใหบรรลว ตถประสงคทตงไว ไดว ตถประสงคทกำหนดขนในแตละระดบควรมการกำหนดเป าหมายและตวช ว ดความสาเรจทชดเจนและสามารถวดผลได โดยว ตถประสงค แบงเปน 2 ระดบ คอ

- วตถประสงคในระดบองคกร เปนว ตถประสงคของการดาเนนงานในภาพรวมขององคกร - ว ตถประสงคกลมภารกจทรองรบวตถประสงคองคกร และในระด บกจกรรม เปนว ตถประสงคของการดาเนนงานทเฉพาะเจาะจงลงไปสาหรบกลมภารกจและแตละกจกรรมของหนวยงานยอย เชน สานกตางๆ มวตถประสงคของแตละกจกรรมทจะตองสนบสนนและสอดคลองกบวตถประสงคในระดบกลมภารกจและองคกร ขนตอนการกาหนดวตถประสงคขององคกร มดงน

- กาหนดภารกจขององคกร - กาหนดว ตถประสงคในระด บองคกรใหสอดคลองก บยทธศาตรทกาหนดไว - กาหนดกจกรรมททาใหบรรล ว ตถประสงคทางยทธศาสตรทรองรบวสยทศน และสอดคลองกบ พนธกจ ในระด บองคกร - กาหนดว ตถประสงคในระด บกจกรรม

2) คนหาความเสยงตางๆ ทมนยสาคญ ทอาจทาใหการดาเนนงานไม บรรลผลสาเรจตามว ตถประสงค 3) พ จารณาการควบคมท มอยแลว ว าสามารถทจะปองกนหรอลดความเสยงไดหรอไม และในระดบใด 4) ระบกจกรรมการควบคมใหมเพอปองกนความเสยง หรอลดความเสยงทเหล อใหอยระดบทยอมรบได 5) ประมาณการตนทนทจะตองใชในการจดใหมและดารงรกษาไว ซงก จกรรมการควบคมตนทนหร อ

คาใช จายตองไมสงกวาประโยชนทจะไดรบจากการจดใหมกจกรรมการควบคม 6) จดทาแผนในการนากจกรรมการควบคมนนมาใช 7) นากจกรรมการควบคมไปปฏ บตและตดตามผล

18

SD-463 07-001

2.2 แนวทางการกำหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายใน ในการการดาเนนงานระบบการควบคมภายใน สปสช . อยภายใตการกากบดแลของคณะ

กรรมการบรหารระบบบรหารคณภาพ การควบคมภายใน การบรหารความเสยง การปองกนทจรตและธรรมาภบาล ตามคาสงสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตท 187/2559 โดยมอานาจหนาดงน

1 กาหนดหลกเกณฑ ระเบยบปฏบตงาน วธปฏบตงาน การดาเนนงานตามการบรหารจดการระบบบรหารคณภาพ ISO 9001 2015 การดาเนนงานตามเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต การควบคมภายใน การบรหารความเสยง การปองกนทจรต ธรรมาภบาล และการพฒนาองคกรอยางตอเนอง

2 กาหนดแผนการดาเนนงาน แผนปฏบตการ ดานการบรหารระบบบรหารคณภาพ การดาเนนงานตามเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต การควบคมภายใน การบรหารความเสยง การปองกนทจรต ธรรมาภบาล และการพฒนาองคกรอยางตอเนอง และการตรวจสอบ การตดตามผลตลอดจนทบทวนสถานะผลการดาเนนงานปจจบนในระบบบรหารคณภาพของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

3 ประสานเชอมโยงมาตรฐานการปฏบตงานของหนวยงานทงภายในและภายนอกองคกร ทเกยวกบการควบคมภายใน การบรหารความเสยง การตรวจประเมน การตรวจสอบ การพฒนาการบรหารจดการระบบบรหารคณภาพและธรรมาภบาล

4 สงเสรมและสนบสนนระบบการควบคมภายใน การบรหารความเสยง การปองกนทจรต และธรรมภบาลขององคกร

5 สงเสรมและสนบสนนการพฒนาคณภาพองคการทม Good Governance เปนศนยกลาง รวมถงการปองกนทจรตและธรรมาภบาล

2.3 การกาหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายใน การกำหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายในเปนไปตามมาตรฐาน COSO 2013 ประกอบดวยการ

ควบคมทง 5 องคประกอบ 17 หลกการวามอยจรงและทาหนาทไดจรง โดยใชแบบประเมนตนเอง ตามภาคผนวก 1-2 โดยผประเมนจะตองเขาใจกระบวนงานของแตละกจกรรมทรองรบวตถประสงคเปนอยางด โดยว ธ การอยางงาย คอ จดทาแผนผ งกระบวนงานจาก Quality Control Plan (QCP) แลวพ จารณาว าการควบคมภายในอะไรบางทสามารถปองก นหร อลดความเสยงในแตละข นตอนตามแผนผ งกระบวนงาน เพ อใหการดาเนนงานตามกจกรรมนนบรรลว ตถประสงค สวนการควบคมภายในระดบยทธศาสตรใหเปนบทบาทหนาทของผทไดรบมอบหมาย

19

SD-463 07-001

2.4 เงอนไขการควบคมภายในทมประสทธผล

การควบคมภายทมประสทธผลจะสรางความเชอมนในระดบสมเหตสมผลในการบรรลวตถประสงคขององคกรหรอหากไมบรรลวตถประสงคกตองสามารถลดความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได โดยเงอนไขการของการควบคมภายในทประสทธผลม 2 เงอนไขทสาคญคอ

1 องคประกอบแตละองคประกอบและหลกการแตละหลกการตองมอยจรง (Present : P) และตองทาหนาท (Functioining : F) ไดจรง

การมอยจรง (Present : P) หมายถงการพจารณาวาองคประกอบและหลกการทเกยวของมอยจรงทงในขณะการออกแบบ (Design) และการนาไปใช (Implementation) ในระบบการควบคมภายใน

ทาหนาทไดจรง (Functioning : F) หมายถง การพจารณาวาองคประกอบและหลกการทเกยวของยงคงมอยในการจดการ และใชในการปฏบตงานจรง หรอการทาหนาทในการลดหรอปองกนความเสยงใหอยในระดบทยอมรบไดไดจรง

2 องคประกอบทงหมดตองทางานแบบบรณาการรวมกน ทาใหไมมขอบกพรองใดหรอขอบกพรองหลายขอเมอรวมกนแลวมผลกระทบสะสมรายแรง หรอไมสามารถลดความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได

20

SD-463 07-001

บทท 3 การตดตามประเมนผลการควบคมภายใน

3.1 ความจาเปนในการตดตามประเม นผลการควบคมภายใน ระบบการควบคมภายในถงแมจะกาหนดไว อยางด เมอระยะเวลาผ านไปความมประสทธ ผลและ

ประสทธภาพของมาตรการควบคมดานตางๆทกำหนดไวอาจเปล ยนแปลง เนองจากสภาพแวดล อมทงภายในและภายนอกเปลยนแปลงไป เช น มการเปล ยนแปลงผบร หารระดบส ง เปล ยนแปลงขอกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ เปนตน การตดตามประเม นผลการควบคมภายในจะทาใหเกดความม นใจว าระบบการควบคมภายในทมอยยงคงสามารถปองก นหร อลดความเสยงตามสถานการณท เปล ยนแปลงใหอยในระดบทยอมรบได หรอจาเปนตองปรบปรงใหทนสมยอยเสมอตามสถานการณทเปลยนแปลงไป

3.2 การดำเน นการตดตามประเม นผลการควบคมภายใน การตดตามประเม นผลม 2 ลกษณะ คอ การตดตามผลการควบคมในระหว างการปฏ บตงานหร อการ

ตดตามประเมนผลอยางตอเนองและการประเมนผลการควบคมเปนรายครง ซงประกอบดวยการประเม นการ ควบคมดวยตนเอง และการประเม นการควบคมอยางเปนอสระ

3.2.1 การตดตามผลในระหว างการปฏบตงาน (Ongoing Evaluation) เปนกจกรรมทรวมอยก บการบรหารจดการและการ ควบคมดแลการปฏบตงานตามปกตประจาวนของแตละสวนงานยอย ฝายบรหารและบคลากรทกระดบตองม ความรบผ ดชอบรวมก นในการจดใหมก จกรรมการตดตามประเมนผลการควบคมภายในของหนวยงานตนเอง

3.2.2 การประเมนผลเปนรายครง (Separate Evaluation) มประโยชนในการเนนไปทประสทธ ผลของการควบคมภายใน โดยตรง ณ เวลาใดเวลาหนง

1) ขอบเขตและความถของการประเม น ผบรหารและผปฏ บตงานในแตละสวนงานยอย ประเม นงานของตนเอง โดยพจารณาถงความมประสทธผลของการควบคมในกจกรรมทตนรบผดชอบ รวมทงหนวยงานตรวจสอบซงถอเปนหนวยงานอสระ ควรประเม นผลการควบคมภายในขององคกร โดยถอเปนส วนหน งของ การปฏบ ตหนาทตามปกตหรอประเม นการควบคมภายในตามทไดรบมอบหมายจากผบรหาร ซงผบรหารอาจใช ทงการประเมนจากภายในองคกรและการประเมนจากภายนอกองคกรโดยผ ตรวจสอบภายนอก

2) ว ธการประเม น เปนไปตามรปแบบของการประเมน โดยผ ประเม นตองทาความเข าใจภารกจ หล กว ตถประสงคขององคกรรวมทงพ จารณาถงการปฏ บตจร งเปรยบเทยบกบรปแบบการควบคมภายในท กาหนดหรอออกแบบไว และพ จารณาจดออนทตองปรบปร งแก ไข ว ธ การปรบปรงการควบคมทเหมาะสมจะชวยใหมความเชอมนอยางสมเหตสมผลวาบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคทกาหนด เครองมอการประเมนผล เช น ผงแสดงขนตอนการปฏ บตงาน แผนการดาเนนงาน แบบสอบถามการควบคมภายใน (ภาคผนวก 1-2)

3) การทดสอบการควบคม สามารถทาไดทงการประเมนผลแบบตอเนองและการประเมนผล เปนรายครง เช น การสอบทานรายการตางๆ การทดสอบการปฏ บตงาน ทดสอบระบบการปฏบตการ การสอบถามบคคลทเหมาะสม เปนตน ผลการสอบทดสอบนจะไดรบการสอบทานโดยฝายบรหารเพอประเม นความสาคญของขอบกพรองทพบและจดทาแผนการปรบปรงแกไข และตดตามผลการปรบปรงแกไขตามแผนเพ อใหมนใจว าขอบกพรองหรอจดออนไดรบการปรบปรงแกไขแลว

21

SD-463 07-001

3.3 การวางแผนและการดาเนนการประเมนผลการควบคมภายใน มาตรฐานการควบคมภายในของคณะกรรมการตรวจเงนแผ นดน ระบใหองคกรตางๆ ตองจดใหมการ

ตดตามประเมนผลการควบคมภายในทงในระหวางการปฏบตงาน และการประเมนผลการควบคมภายในเปนรายครงเพ อใหมนใจว าการควบคมภายในไดรบการปรบปรงแกไขใหสอดคลองก บสถานการณทเปล ยนไปรวมทงการควบคมภายในดาเนนไปอยางมประสทธ ผล โดย สปสช . ตองประเม นการควบคมภายในและรายงานตอคณะกรรมการตรวจเงนแผ นดนอยางนอยปละหนงครง

3.3.1 การประเมนผลระดบองคกร การควบคมภายในควรใชผลการประเมนระดบสวนงานยอยในการสรปเปนการควบคมภายในระดบองคกร ทงนอาจตองทาการประเมนเพมเตมในสวนของความเสยงบางอยาง ซงควบคมโดยหนวยกลางหรอองคกร เชน ระดบยทธศาสตร เพราะผบรหารระดบสวนงานยอยอาจไมคานงถ งวตถประสงคหลายว ตถประสงคทจะไปเกยวของและสมพ นธ ซงก นและก น

3.3.2 การประเมนผลระดบสวนงานยอย (กลมภารกจและสานกตางๆ ภายใตกลมภารกจ) เปนการประเม นผลกจกรรมตางๆ ของกลมภารกจและสานกตางๆ ภายใตกลมภารกจรบผ ดชอบอยางนอยปละครงเพ อใหผร บผ ดชอบในระดบภารกจตางๆ ตามบทบาทหนาทม ความมนใจพอควรเกยวกบประสทธ ผลของการควบคมภายในของก จกรรมทถ กประเมนอยางตอเนอง ในการประเมนผลการควบคมภายในระดบกลมภารกจและสานกตางๆ ภายใตกลมภารกจ รบผ ดชอบในการพ จารณาประสทธ ผลของ 5 องคประกอบของการควบคมภายในและตองปฏ บตตามมาตรฐานการควบคมภายในของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ซงจะทาใหบรรล ตามวตถประสงคของระดบตางๆ ภายในองคกร

3.4 กระบวนการวางแผนและดาเนนการประเม นผลการควบคมภายใน

แผนภาพท 3.1 การวางแผนและดาเนนการประเมนผลการควบคมภายใน

3.4.1 การกาหนดผรบผดชอบ การประเมนการควบคมภายในและบรหารความเสยงของ สปสช. อยภายใตความรบผ ดชอบของ

คณะกรรมการบรหารระบบบรหารคณภาพ การควบคมภายน การบรหารความเสยง การปองกนทจรต และธรรมภบาล โดยสานกทรพยากรบคคลและพฒนาองคกร กลมงานพฒนาระบบบรหารคณภาพองคกร (QMS) เปนผรบผดชอบกระบวนการประเมนทงระบบของสานกงาน

3.4.2 การกาหนดขอบเขตและว ตถประสงคของการประเม น เมอกาหนดผทาการประเม นผลแลว จะตองกาหนดขอบเขตและว ตถประสงคของการประเมนใหชดเจนว า

จะประเมนผลระบบการควบคมภายในทกระบบทวทงองคกรหร อจะประเมนผลเฉพาะบางสวนงานหรอบางระบบ

กาหนดผรบผดชอบ

กาหนดขอบเขต และวตถประสงคของการประเมน

สรปผลการประเมนและจดทาเอกสารการประเมน

ดาเนนการ ประเมนผลการควบคมภายใน

จดทาแผน การประเมนผล

ศ กษาและทาความ เขาใจโครงสราง การควบคมภายใน

22

SD-463 07-001

ทมความเสยงสงและควรกาหนดว ตถประสงคของการประเมนวาจะประเม นเพอใหทราบสงใด เช น ดานความถกตองนาเช อถอของขอมล ดานการปฏ บตตามระเบยบ กฎหมาย ขอบงคบ การปฏบตตามวตถประสงคทไดกาหนดขน ซงเปนสวนหนงของ 17 หลกการตามแนวทาง COSO โดยกลมงานพฒนาระบบบรหารคณภาพองคกร (QMS) ทบทวนประเดนการประเมนใหมความครบถวนเหมาะสมของระดบการประเมนเสนอตอคณะกรรมการฯ

3.4.3 ศ กษาและทำความเขาใจโครงสรางการควบคมภายใน เมอกาหนดขอบเขตและว ตถประสงคของการประเมนผลการควบคมภายในแลว คณะกรรมการได

กาหนดใหหนวยงานภายในเปนผประเมน ซงผประเม นตองศกษาทำความเขาใจโครงสรางการควบคมภายใน รวมทงว ตถประสงคว ธ การและรปแบบของระบบการควบคมภายในทมอยแลวพ จารณาว าการทำงานจรงทาอยางไร โดยอาจใชว ธ การตางๆ เช น ดผลการดาเนนงานในอดตถงปจจบน การบรรลตวชวด สถตทเกยวของ การสอบถาม สมภาษณ ประชม ปรกษา ศกษาเอกสารคมอปฏ บตงาน เปนตน

3.4.4 จดทาแผนการประเม นผล เปนการกาหนดรายละเอ ยดตางๆ เพ อใหการดาเนนการประเม นผลเป นไปอยางมระบบข นตอน

โดยกาหนดรายละเอ ยดการประเมน คอ ว ตถประสงค ขอบเขต ระดบการประ เมน (ระดบสานก กลมภารกจ องคกร ) ระยะเวลา ผประเมนหลก ผทบทวนการประเมน ผอนมตผลการประเมน ว ธ การประเมนอ ปกรณและเครองมอทใชในการประเม น เมอจดทาแผนการประเม นเสรจแล วอาจใหมการประช มผทเก ยวของเพ อขอความเหนเกยวกบแผนและควรประช มชแจงแผน เพ อทาความเข าใจทถ กตองตรงกน

3.4.5 ดำเน นการประเมนผลการควบคมภายใน ผบรหารของกลมภารกจและผปฏ บตงานของสานกทไดรบมอบหมายใหเปนผประเม น หรอคณะทางาน

ประเมนจะตองดาเนนการควบคมดวยตนเอง (Control Self Assessment : CSA) เปนกระบวนการสร างความรบผดชอบในการควบคมภายในใหแกท กคนทเปนเจาของงาน โดยนากระบวนการปฏ บตงานกบวตถประสงคของงานนนมาเช อมโยงก นแลวทาการระบการควบคมภายในทมอยของงานนน และประเมนความเสยงทมอยทาใหผปฏ บตมความเข าใจอยางถองแท ถงกระบวนการทางานและวตถประสงคของงานนนๆ เขาใจถงความเสยงทอาจมผลกระทบตอว ตถประสงคของงานสามารถกาหนดการควบคมภายในทจาเปน เพอลดความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได และสามารถกำหนดแผนปฏ บตเพอปรบปรงการ ควบคมภายในใหเหมาะสม

3.4.6 สรปผลการประเมนและจดทาเอกสารการประเมน ผลทไดจากการประเมนจะถกบนทกในรปแบบท คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.) และทสานกงาน

กาหนดขน โดยหนวยงานทประเมนสงสาเนาผลการประเมนใหกลมงานพฒนาระบบบรหารคณภาพองคกร (QMS) เพอสรปผลและกากบตดตามอยางตอเนองตอไป

23

SD-463 07-001

ภาพท 3.2 การประเมนการควบคมดวยตนเอง (CSA)

ขนตอนการประเม นผลการควบคมภายใน 1) จดประช มเชงปฏ บตการคณะทางานประเมนผลตนเอง รวมก นพจารณาแนวทางการประเมนและ

แผนปฏ บตงานการประเม นในภาพรวมองคกร หล งจากนนกลมภารกจไปจดประช มรวมก บผ ปฏ บตงานในสวนงานของตน

2) กาหนดกระบวนการของงานก จกรรม/งานตางๆ ในความรบผ ดชอบของกลมภารกจ เพ อทาความเข าใจ ว ตถประสงคและเปาหมายหลกของกระบวนการของก จกรรม/งาน โดยกาหนดงานทปฏ บตในกลมภารกจออกเปนก จกรรม ทาความเข าใจว ตถประสงคและเปาหมายหลกของก จกรรมนน และสอบทานขนตอนและวธ ปฏ บตตาม กระบวนการปฏ บตงานของก จกรรม

3) จดเตรยมเครองมอการประเมน ผประเม นควรจดเตรยมเครองมอการประเมนผลการควบคม ภายใน เช น ตารางกจกรรมทควรปฏ บต แบบสอบถามเกยวกบการควบคมภายใน แบบประเม นองคประกอบ ของการควบคมภายใน เปนตน (ภาคผนวก 4)

4) ดาเนนการประเมนผลการควบคมภายใน ระดบสวนงานยอย - ผประเม นทาการประเมนการมอยและความเหมาะสมของ 5 องคประกอบของการควบคม

ภายในและการบรรลว ตถประสงคของการควบคมภายในของก จกรรมตางๆ ของสวนงานโดยใชแบบประเม นองคประกอบของการควบคมภายใน (ภาคผนวก 2)

- ผประเม นรวมก นประเมนการควบคมภายในทมอยของก จกรรมตางๆทรบผดชอบ โดยทดสอบการมอยจรงและการปฏบตงานจรงของระบบการควบคมภายใน โดยอาจใชว ธ สอบถาม หร อสมภาษณ ผปฏ บตงานจร งและผเก ยวของ รวมทงตรวจสอบเอกสารหล กฐานทเกยวของการการปฏ บตงานของก จกรรม นนๆ แลวบนทกไว เปนลายล กษณอ กษร

24

SD-463 07-001

- ผประเม นรวมก นประเมนความเสยงทยงมอยทเกยวของก บการบรรล ว ตถประสงคของ กจกรรมตางๆ เรมดวยการระบปญหา อ ปสรรค เหตการณทไมพ งประสงคท อาจเกดข นแลวสงผลใหไมบรรล ว ตถประสงคตามท กาหนด โดยอาจใชแบบสอบถามการควบคมภายใน (ภาคผนวก 2)

ระดบองคกร - คณะทางานประเมนผลตนเอง รวบรวมผลการประเมนระดบกลมภารกจและสานก เพอเปน

ขอสรปเกยวกบประสทธผลของการควบคมภายในของระดบองคกรโดยรวม และประเม นกจกรรมหลกซงมผลสำคญตอการบรรลว ตถประสงคภารกจหลกตามยทธศาสตร และเปาประสงคของยทธศาสตรนน โดยประสาน งานกบผรบผดชอบเพออาจประเมนเพ มเตมจากข นตอนข างตน

3.4.7 สรปผลการประเมนและจดทาเอกสารการประเมน ระดบสวนงานยอย (กลมภารกจและสานกตางๆ ภายใตกลมภารกจ)

- ผประเม นสรปผลการประเมนการควบคมดวยตนเอง และนาข อมลมาสร ปผลจ ดทารายงาน ของสวนงาน โดยว เคราะหความมอยความเพ ยงพอและประสทธ ผลของการควบคมภายใน ระบและเสนอ มาตรการปร บปรงแกไขตามความเหมาะสมและความจาเปน แลวนาเสนอคณะทางานควบคมภายในสอบทาน ตอไปโดยมแบบบนทกผลการประเมนตามแบบรายงาน ดงน

1) แบบรายงานแผนการปรบปรงการควบคมภายใน (แบบ FM-912-01-006 ภาคผนวก 2) 2) แบบรายงานผลการปรบปรงการควบคมภายใน (แบบ FM-912-01-007 ภาคผนวก 2)

ระดบองคกร - ผลการประเมนระดบองคกร เปนการนาผลสรปจากการประเมนผลการควบคมภายในระดบ

กลมภารกจและสานกตางๆ ภายใตกลมภารกจ และระดบองคกร (การประเม นกจกรรมหลกซงมผลสำคญตอการบรรลว ตถประสงคภารกจหลกตามยทธศาสตร และเปาประสงคของยทธศาสตร) โดยมแบบรายงานการประเมนผลการควบคมภายในระดบองคกร ดงน

1) หนงสอรบรองการประเมนผลการควบคมภายใน (แบบ ปอ.1 ภาคผนวก 1) 2) รายงานผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน (แบบ ปอ.2 ภาคผนวก 1) 3) รายงานแผนการปรบปรงการควบคมภายใน (แบบ ปอ.3 ภาคผนวก 1)

- การรายงานตอคณะกรรมการตรวจเงนแผ นดนตามระเบยบฯ ขอ 6 ใหจดส งเฉพาะหนงส อ รบรองการประเมนผลการควบคมภายใน (แบบ ปอ.1) สาหรบรายงานแบบอนใหจดเกบไวทหนวยรบตรวจ เพ อใหหวหนา สวนราชการและเจาหน าทสานกงานการตรวจเงนแผ นดนและบคคลอนทเก ยวของเรยกดและสอบทานตอไป

25

SD-463 07-001

บทท 4

การบรหารความเสยง 4.1 หลกการการบรหารความเสยง

ยทธศาสตรการพฒนาระบบการบรหารองคกรของรฐ ไดกาหนดใหมการปรบเปลยนกระบวนการและวธการทางาน เพอยกระดบขดความสามารถ และมาตรฐานการทางานของหนวยงาน ใหอยในระดบสงเทยบเทามาตรฐานสากล โดยยดหลกการปฎบตตามพระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ซงประกอบไปดวยเปาหมายสาคญคอ เพอประโยชนสขของประชาชน เพอผลสมฤทธตอภารกจของรฐ มประสทธภาพและเกดความคมคาในภารกจของรฐ ลดขนตอนการปฏบตงานทเกนความจาเปน รวมทงมการประเมนผลการปฏบตงานอยางสมาเสมอ

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดดาเนนการบรหารความเสยง เพอบรหารปจจยและควบคมกจกรรม รวมทงกระบวนการดาเนนการตางๆ โดยคานงถงการบรรลเปาหมายตามภารกจหลกของ พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2545 เปนสาคญ

4.2 กรอบแนวทางทวไป การบรหารความเสยง เปนกระบวนการทมขนเพอระบถงความเสยงทจะทาใหองคกรไมบรรล

วตถประสงค แลวดาเนนการจดการลดความเสยงนน โดยใชกระบวนการทสาคญคอ การควบคมภายใน รวมกบการสรางธรรมาภบาลในองคกร และการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต จะมงเนนในการบรณาการการบรหารความเสยง การควบคมภายใน ระบบธรรมาภบาล และการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง ใหสอดประสานกบการปฏบตงานของบคลากรสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และพฒนาใหเปนสวนหนงของระบบบรหารคณภาพภายในองคกร

4.3 วตถประสงคของการบรหารความเสยง 1. เพอใหผบรหารทกระดบ และเจาหนาทของสานกงานในสงกดสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

ไดมความร ความเขาใจเทคนคและวธการบรหารจดการสมยใหมในเรองการบรหารความเสยงของภารกจหลกขององคกร และโครงการตามแผนการปฏบตงานประจาปงบประมาณ ทเปนโครงการตามยทธศาสตรของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

2. เพอใหผปฎบตงานไดรบทราบขนตอน และกระบวนการในการวางแผนบรหารความเสยงของกจกรรม/โครงการทหนวยงานรบผดชอบ และสามารถแกไขปญหาหรอผลกระทบจากปจจยความเสยงดานตางๆ ใหการดาเนนงานของกจกรรม/โครงการนน เปนไปตามวตถประสงค และเปาหมายขององคกร

3. เพอใหสานกงานมการนาระบบการบรหารความเสยงไปใชอยางเปนระบบและตอเนองในการประเมนกจกรรม/โครงการ และการตดตามประเมนผลการปฏบตตามแผนการบรหารความเสยงเพอนาไปพฒนาระบบการทางานของสานกงานใหมประสทธภาพ

26

SD-463 07-001

4.4 ความหมายและคาจากดความของการบรหารความเสยง เพอใหเขาใจความหมายของการบรหารความเสยง ควรทาความเขาใจกบความหมายของคา

ทเกยวของตอไปน

ความเสยง หมายถง โอกาสทจะเกดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล ความสญเปลา หรอเหตการณทไมพง

ประสงค ซงอาจเกดขนในอนาคต และมผลกระทบหรอทาใหการดาเนนงานไมประสบความสาเรจตามวตถประสงคและเปาหมายขององคกร ทงในดานยทธศาสตร การปฏบตงาน การเงน และการบรหาร ซงอาจเปนผลกระทบทางบวกดวยกได โดยวดจากผลกระทบ (Impact) ทไดรบ และโอกาสทจะเกด (Likelihood) ของเหตการณ

ความเสยงจาแนกไดเปน 5 ลกษณะ ดงน Strategic Risk - ความเสยงทเกยวของในระดบยทธศาสตร Operational Risk - ความเสยงทเกยวของในระดบปฏบตการ Financial Risk - ความเสยงทเกยวของกบดานการเงน Compliance Risk - ความเสยงทเกยวของกบการปฎบตตามกฎหมาย

กฎระเบยบตางๆ Information Technology Risk - ความเสยงทเกยวของกบระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

ความไมแนนอน หมายถง เหตการณและสงตางๆ ทไมสามารถคาดการณไดหรอยากตอการคาดการณไดทจะเกดขนใน

อนาคต เชน ภมอากาศ อบตภยตางๆ การกอการราย เปนตน

ปญหา หมายถง สงทเกดขนแลวและมกจะสงผลในทางลบ เปนอปสรรคตอเปาหมายการดาเนนการจาเปน ตอง

มการแกไข เพราะมเชนนนปญหาดงกลาวอาจกอใหเกดความเสยหายหรอความเสยงทจะเกดขนตามมา อาจจะพจารณาไดวาความเสยงในอดตทไมไดนามาจดการทาใหเกดปญหาในปจจบน และปญหาในปจจบนหากไมรบการแกไข จะเปนความเสยงในอนาคต

การบรหารความเสยง (Risk Management) หมายถง กระบวนการในการระบ (Identify) เหตการณ ประเมน (Assess) ความเสยง และวธการ

จดการตอบสนอง (Response) ตอเหตการณความไมแนนอนทอาจเกดขนเพอใหความเสยงอยในระดบทยอมรบได หรอเพมโอกาสการบรรลวตถประสงคขององคกร กระบวนการบรหารความเสยงจะมประสทธผลหากแทรกหรอฝงอยในการปฏบตงานปกต ซงการจดการความเสยงมหลายวธ ดงน

- การยอมรบความเสยง (Risk Acceptance/Take Risk) เปนการยอมรบความเสยงทเกดขน เนองจากไมคมคาในการจดการควบคมหรอปองกนความเสยง

- การลด / การควบคมความเสยง (Risk Reduction/Treat Risk) เปนการปรบปรงระบบการทางานหรอการออกแบบวธการทางานใหม เพอลดโอกาสทจะเกด หรอลดผลกระทบใหอยในระดบทองคกรยอมรบได

27

SD-463 07-001

- การกระจายความเสยง หรอการโอนความเสยง (Risk Sharing/Transfer Risk) เปนการกระจายหรอถายโอนความเสยงใหผอนชวยแบงความรบผดชอบไป

- การหลกเลยงความเสยง (Risk Avoidance/Terminate Risk) เปนการจดการกบความเสยงทอยในระดบสงมาก และหนวยงานไมอาจยอมรบได จงตองตดสนใจยกเลกโครงการ/กจกรรมนนไป

การประเมนความเสยง (Risk Assessment) หมายถง กระบวนการระบความเสยง การวเคราะหความเสยง และจดลาดบความเสยง โดยการประเมน

จากโอกาสทจะเกด (Likelihood) และผลกระทบ (Impact) โอกาสทจะเกด (Likelihood) หมายถง ความถหรอโอกาสทจะเกดเหตการณความเสยง ผลกระทบ (Impact) หมายถง ขนาดความรนแรงของความเสยหายทจะเกดขนหากเกดเหตการณความเสยง

ระดบของความเสยง (Degree of Risk) หมายถง สถานะของความเสยงทไดจากการประเมนโอกาสและผลกระทบของแตละปจจยเสยง แบงเปน 5 ระดบใหญๆ คอ สงมาก สง ปานกลาง นอย นอยมาก

ปจจยเสยง หมายถง ตนเหต หรอสาเหตทมาของความเสยงทจะทาใหไมบรรลวตถประสงคทกาหนดไว ทงนสาเหต

ของความเสยงทระบควรเปนสาเหตทแทจรง เพอจะไดวเคราะห และกาหนดมาตรการลดความเสยงในภายหลงไดอยางถกตอง (การวเคราะหปจจยเสยง อาจใช QC Tools) ได

การบรหารความเสยงทวทงองคกร (Enterprise Risk Management) Enterprise Risk Management หมายถง การบรหารปจจย และควบคมกจกรรม รวมทงกระบวน การ

ดาเนนงานตางๆ เพอลดมลเหตของแตละโอกาสทองคกรจะเกดความเสยหาย ใหระดบของความเสยงและผลกระทบทจะเกดขนในอนาคต อยในระดบทองคกรยอมรบได ประเมนได ควบคมได และตรวจสอบไดอยางมระบบ โดยคานงถงการบรรลเปาหมาย ทงในดานกลยทธ การปฏบตตามกฎระเบยบการเงน และความไมแนนอนจากปจจยภายนอก โดยไดรบการสนบสนนและการมสวนรวมในการบรหารความเสยงจากหนวยงานทกระดบทวทงองคกร

ความเสยงทรบได (Risk Appetite) หมายถง ระดบของความเสยงทคณะกรรมการหรอผบรหารกาหนดไวในการดาเนนการเพอใหบรรล

วตถประสงคหรอนโยบายขององคกร โดยคณะกรรมการหรอผบรหารควรกาหนดยทธศาสตรขององคกร ทสอดคลองกบความเสยงทยอมรบได โดยมากความเสยงทยอมรบได (Risk Appetite) จะเปนตวเดยวกบเปาหมายตามวตถประสงคขององคกร

ระดบทยอมรบไดของความเสยง (Risk Tolerance) หมายถง ระดบความเบยงเบนทองคกรยอมรบจากเกณฑความเสยงทองคกรยอมรบได (Risk Appetite)

เชน องคกรม Risk Appetite คอการทรายไดลดลง 5% ภายใน 2 ป การกาหนดระดบความเสยงทยอมรบได (Risk Tolerance) อาจกาหนดไวในอตรา 4% - 6% โดยชวงทกาหนดไวนถอเปนระดบทองคกรยอมรบได โดยยงบรรลวตถประสงคทกาหนดไว

28

SD-463 07-001

ความเสยงทเหลออย (Residual Risk) หมายถง ความเสยงทเหลออยหลงจากทดาเนนการจดการกบความเสยงไปแลว พบวาระดบความเสยง

อาจลดลง แตยงไมอยในระดบความเสยงทยอมรบได (Risk Appetite) ดงแผนภาพท 4-1 ภาพท 4-1 ระดบความเสยงกอนจดการและหลงจดการ

ตวชวด (Indicator)

ความหมายของตวชวดในระบบบรหารความเสยง

Key Performance Indicators (KPIs) – Monitor changes in business performance in relation to specific business objective. (หมายถงตวชวดทใชตดตามการเปลยนแปลงความสามารถการดาเนนงานใหบรรลตามวตถประสงคของงานทตงไว)

Key Risk Indicators (KRIs/KPIs Risk) – Relate to a specific risk and demonstrate a change in likelihood or impact of the risk event occurring. (หมายถงตวชวดทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงผลกระทบหรอโอกาสการเกดของความเสยง)

Key Control Indicators (KCIs) – Demonstrate a change in a specific control’s effectiveness. (หมายถงตวชวดทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงประสทธผลของการควบคมการดาเนนงาน)

แผนปฎบตการในระบบบรหารความเสยง

แผนรองรบการดาเนนงานอยางตอเนอง (Continuity Plan) หมายถง แผนการดาเนนงานหลกททาใหการดาเนนงานของ สปสช. สามารถกระทาไดอยางตอเนอง ไมหยดชะงก เมอเกดภยพบตหรอเหตฉกเฉน กบ สปสช.

ความเสยงทถกจดการ

ความเสยงกอนจดการ

ความเสยงทเหลอ

ความเสยงทยอมรบได

การจดการ หลงทบทวน

ความเสยงทถกจดการ

ระดบความเสยงทยอมรบได

ตอบสนองความเสยง ตดตามทบทวน

29

SD-463 07-001

แผนการกระบบกลบคน (Disaster Recovery Plan หรอ DRP) หมายถง แผนการดาเนนงานทางดาน IT เพอใหขอมลและระบบงานของระบบคอมพวเตอรสามารถกลบมาดาเนนการไดภายในระยะเวลาทกาหนดตาม Service Level Agreement

แผนสารองฉกเฉน (Contingency Plan) หมายถง แผนรองรบการดาเนนงานหรอการปฎบตงานของ สปสช. ใหผปฎบตงานสามารถดาเนนการปฎบตงานไดอยางรวดเรว หรอสามารถกระทาไดอยางตอเนองไมหยดเมอเกดภยพบตหรอเหตฉกเฉน

แผนรองรบเหตการณทไมคาดวาจะเกดขน (Incident Response Plan หรอ IRP) หมายถง แผนรองรบเหตการณตางๆ ทเกดขนโดยไมคาดวาจะเกดกบ สปสช. ซงเหตการณทนอกเหนอจากสงทคดวาจะเกดขน เชน การขวางระเบด ตกถลม Hacker โจมตระบบงาน หรอเหตการณ เชน 911 การปดศนยราชการ (ทตงของสานกงานใหญ) เพอให สปสช. สามารถดาเนนงานภายหลงเกดเหตการณทคาดวาจะเกดขนไดในระยะเวลาทรวดเรวและเหมาะสม ซงแผน IRP เปนสวนหนงของแผนสารองฉกเฉน แตโอกาสเกดนอย ผลกระทบรนแรง และพยากรณลวงหนาไดยาก

30

SD-463 07-001

บทท 5

กรอบการบรหารความเสยง

การบรหารความเสยง เปนกระบวนการทคณะกรรมการ ฝายบรหาร และบคลากร นามาประยกตในการกาหนดยทธศาสตรและปฏบตทวทงองคการ เพอระบเหตการณทมนยสาคญ อนจะกระทบตอองคการและเพอบรหารความเสยงใหอยในระดบทรบได รวมทงเพอใหความมนใจอยางสมเหตสมผลวาองคการจะบรรลวตถประสงคทตงไว 5.1 กรอบการบรหารความเสยง กรอบของ COSO : ERM (Enterprise Risks Management– Integrated Framework) ทประกาศใชเมอ 29 ก นยายน 2547 (2004) ซ ง ไ ด พฒนาจากกรอบการควบค มภาย ใน (Internal Contrao- Integrated Framework) ป 2535 (1992) แสดงความสมพนธของสามมต คอ มตของวตถประสงค 4 ดาน มตดานองคประกอบ 8 ดาน และมตของระดบในองคการ ดงแสดงในภาพ

ภาพท 5-1 กรอบการบรหารความเสยงรปลกบาศกแสดงความสมพนธแบบสามมต

31

SD-463 07-001

ประเภทของวตถประสงค COSO ERM กาหนดวตถประสงคเปน 4 ดานคอ

1. วตถประสงคดานกลยทธ (Strategic Objectives: S) เปนสวนทกาหนดโดยผบรหารระดบสง เชนแผนยทธศาสตร แผนกลยทธ ซงจะตองมแผนงานโครงการตาง ๆ ทจะตองมความเชอมโยงตอแผนยทธศาสตร/กลยทธ เพอสนบสนนความสาเรจของ ยทธศาสตร/กลยทธ

2. วตถประสงคดานการปฏบตงาน (Operation Objectives: O) เปนสวนทเกยวของกบประสทธภาพประสทธผลของการดาเนนงาน การใชทรพยากร ซงอาจวดจากอตรากาไร ผลตอบแทน อตราหมนเวยนของการใชทรพยสน การลดความสญเสยในกระบวนการผลต ความรวดเรวในการใหบรการ รวมถงระดบความพงพอใจของลกคาตอบรการ ความพงพอใจของบคลากรในการดาเนนงานขององคการ เปนตน

3. วตถประสงคดานรายงาน (Reporting Objectives: R) เปนความถกตองเชอถอไดของรายงานทางบญช/การเงน และรายงานการปฏบตงาน ซงมความสาคญอยางมากตอผบรหารในการตดสนใจ และบคคลภายนอกตอความเชอถอ

4. วตถประสงคดานการปฏบตตามกฎระเบยบ (Compliance Objectives: C) เกยวของกบการปฏบตตามกฎหมาย สญญา และระเบยบตาง ๆ ทกาหนด เพอมนใจวาจะไมทาการละเมดทจะถกฟองรอง และเสยชอเสยง เปนตน

5.2 องคประกอบของการบรหารความเสยงระดบองคการ

องคประกอบของกรอบงานการบรหารความเสยงตามแนว COSO ม 8 ดาน ซงมความสมพนธกนกบกระบวนการบรหารงาน รปแบบและองคประกอบนนอาจไมเหมอนกนในทกองคการ เชนองคกรทมขนาดเลกและขนาดกลางอาจมการปฏบตทเปนทางการนอยกวาและมองคประกอบยอยนอยกวา อยางไรกตามยงคงตองมองคประกอบยอยใน 8 ดาน นอกจากนทศทางของความสมพนธขององคประกอบตาง ๆ ไมไดหมายความวาตองมความสมพนธกบองคประกอบทอยถดไปเทานน แตอาจมปฏสมพนธระหวางองคประกอบอน ๆ ไดในหลายทศทางหรออาจพจารณารวมกนได เชนการจดการตอบสนองความเสยงอาจใชหรอชดเชยดวยกจกรรมการควบคมภายในจนอยในระดบทยอมรบได เปนตน

5.2.1 สภาพแวดลอมภายใน (Internal Environment)

เกยวของกบ แนวคด นโยบาย รวมถงบรรยากาศการทางานทกาหนดจากการบรหารระดบสง (Tone at the Top) ซงมอทธพลสาคญตอสภาพแวดลอมภายในองคกร การบรหารความเสยงในทกดาน ในสวนนจงมองคประกอบยอยไดแก

1. นโยบายและปรชญาแนวคดดานการบรหารความเสยง (Risk Management Philosophy) หมายถงการกาหนดนโยบาย หลกการและวธการบรหารความเสยงจากฝายบรหารระดบสง รวมถงแนวคด ทศนคตขององคกรเกยวกบความเสยง เชน เปนองคกรทกลาเสยงในการแขงขนและนวตกรรม แตไมเสยงกบความปลอดภยของชวตและสขภาพ ซงกจะสะทอนไปถงแบบการบรหาร การจดสรรทรพยากร เปนตน

32

SD-463 07-001

2. ความเสยงทยอมรบได (Risk Appetie) เปนการกาหนดระดบความเสยงอยางกวาง ๆ ทองคกรยอมรบได เชนกาหนดเปนระดบสง กลาง หรอตา ในเชงปรมาณไวทชดเจน หรอเชงคณภาพ ซงจะมผลตอการบรหารจดการกบความเสยงใหสอดรบตามระดบทตนเองยอมรบ

3. คณะกรรมการองคการ (Board of Diretors) คณะกรรมการ (board of direction) คณะกรรมการตรวจสอบ มบทบาทในการกากบตดตามในเรองการบรหารความเสยง ซงมผลใหคณะกรรมการตองมโครงสรางทชดเจน มบคคลทมคณสมบตเหมาะสม มความร ความสามารถ ประสบการณ และความเปนอสระ

4. ความซอตรงและจรยธรรมองคการ (integrity and Ethical Value) ผบรหารระดบสง (tone at the top) มความสาคญอยางยงในการกระทาเปนแบบอยาง ซงความจดทามาตรฐานทางจรยธรรมเปนลายลกษณอกษร ระบพฤตกรรมทควรไมควรใหชดเจน

5. ความมงมนดานความสามารถ (Commitment to Competence) หมายถงความรและทกษะทจาเปนในการปฏบตงานในแตละตาแหนง ซงรวมถงความฉลาดไหวพรบ ความสามารถในการตดสนใจ ซงองคกรตองชดใหบคลากรมทกษะเหลานโดยการสรรหา อบรมใหเกดผลจรง

6. โครงสรางการจดองคการ (Organizational Structure) การจดสายการบงคบบญชาทเออตอการบรหารจดการ สงการ ควบคม เพอใหเกดประสทธภาพและประสทธผล

7. การมอบอานาจหนาทและความรบผดชอบ ( Assignment of Authority and Responsibility) 8. มาตรฐานของทรพยากรบคคล (Human Resource Standards) เกยวกบมาตรฐานในการสรรหา

การจาง การพฒนา การประเมนผล การเลอนระดบ การสรางแรงจงใจ รวมถงการใหโทษทางวนยดวย

5.2.2 การกาหนดวตถประสงคขององคกร (Objective Setting)

เปนการกาหนดวตถประสงค และกลยทธทชดเจนของงาน / แผนงาน / โครงการ / กจกรรม ตามแผนการปฏบตของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตประจาป เพอบรรลวตถประสงคขององคกร การกาหนดวตถประสงคทชดเจน และหนวยวดจะชวยใหการระบ และวเคราะหความเสยงทจะเกดขนไดอยางครบถวน โดยเทคนคการกาหนดวตถประสงคมหลายเทคนควธ เชน อาจคานงถงหลก SMART ไดแก Specific : มการกาหนดเปาหมายทชดเจน Measurable : สามารถวดผลหรอประเมนผลได Achievable : สามารถปฏบตใหบรรลผลได Reasonable : สมเหตผล มความเปนไปได

Time Constrained : มกรอบเวลาทชดเจนและเหมาะสม

5.2.3 การระบเหตการณ (Event Identification)

เปนการระบเหตการณทงทเกดและไมเคยเกดมากอน โดยพจารณาจากปจจยทมอทธพลทงภายนอกและภายในองคกรทหากเหตการณนนเกดขนจะมผลกระทบสาคญตอความสาเรจของกลยทธและวตถประสงค รวมถงการแยกเหตการณทเปนโอกาสออกจากความเสยงเพอสามารถใชในการกาหนดกลยทธขององคกรไดตอไป

33

SD-463 07-001

สาหรบการระบความเสยงของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตนน หมายถง เหตการณหรอการกระทาใดๆ ทอาจเกดขนภายใตสถานการณทไมแนนอน และจะสงผลกระทบหรอสรางความเสยหาย (อาจเปนตวเงนหรอไมเปนตวเงน) หรอกอใหเกดความลมเหลว หรอลดโอกาสทจะบรรลเปาหมายตามวตถประสงคของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ทงในระดบสานกงาน/แผนงาน/โครงการ/กจกรรม และในระดบองคกร ทงนสามารถจาแนกความเสยงในองคกรไดเปน 5 ลกษณะ ดงน

1) Strategic Risk - ความเสยงดานกลยทธ คอ ความเสยงทเกดจากการกาหนดแผนกลยทธแผนดาเนนงาน และการนาไปปฏบตไมเหมาะสม หรอไมสอดคลองกบปจจยภายใน และสภาพแวดลอมภายนอก อนสงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจ เงนกองทน หรอการดารงอยขององคกร

2) Operational Risk - ความเสยงดานปฏบตการ คอ ความเสยงจากการขาดการกากบดแลกจการทด ขาดธรรมาภบาลในองคกร หรอการควบคมภายในทดทเกยวของกบกระบวนการปฏบตงานภายใน บคลากร ระบบงาน หรอเหตการณภายนอก และสงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช.

3) Financial Risk - ความเสยงทางการเงน คอ ความเสยงทเกยวของกบการตดสนใจในการใชจายเงน เชน การตดสนใจใชเงนเพอการลงทนในโครงการ/แผนงาน/กจกรรมใหม การตดสนใจจายคาตอบแทนพเศษ หรอโบนส การเปลยนแปลงสดสวนของการใชเงนเพอการลงทนในโครงการ/แผนงาน/ กจกรรมตางๆ หรอการนาเงนงบประมาณทเหลอจากโครงการหนงไปใชในอกโครงการ / แผนงาน / กจกรรมหนง หรอไปลงทนในโครงการ/แผนงาน/กจกรรมใหม

4) Compliance Risk - ความเสยงทเกยวของกบการปฏบตตามกฎหมาย กฎระเบยบ และขอบงคบขององคกร คอ โอกาสทองคกรไมทาตามกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ ซงจะมผลตอการถกฟองรองหรอรองเรยน

5) Information Technology Risk - ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ คอ ความเปนไปไดทจะเกดเหตการณทคาดหวงหรอไมคาดหวง อนเนองมาจากการนาเทคโนโลยมาใช โดยมผลกระทบถงระบบงานและการปฎบตงานซงอาจกอใหเกดความเสยหายตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช. ได

ตวอยาง ปจจยเสยง/ตนเหต/สาเหตของความเสยง 1. นโยบายขององคกร/การปฏบตงาน/เทคโนโลย 2. การตดสนใจของฝายบรหาร 3. ความกดดนจากฝายบรหาร 4. บรรยากาศทางจรยธรรม 5. ความร ความสามารถ ของบคลากร 6. ปรมาณการบนทกรายการ และจานวนเอกสารดานการเงนและกองทน 7. ระเบยบตางๆ ของสานกงาน 8. ระบบขอมลสารสนเทศทประมวลผลดวยคอมพวเตอร 9. ความเพยงพอ และประสทธผล ของการควบคมภายใน 10. ความรวมมอของหนวยบรการ 11. ความรวมมอของทองถน 12. การสอสารชดสทธประโยชน 13. การยอมรบสงทตรวจพบ (Occurrence Report)

34

SD-463 07-001

การระบความเสยง เปนกระบวนการทผบรหารและผปฏบตงาน รวมกนระบความเสยงและปจจยเสยง ทเกยวของกบงาน/แผนงาน/โครงการ/กจกรรม เพอใหทราบถงเหตการณทเปนความเสยง ทอาจมผลกระทบตอการบรรลผลสาเรจตามวตถประสงค โดยตองคานงถง

1) สภาพแวดลอมภายนอกสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงเปนสงทไมอยในความรบผดชอบของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เชน นโยบายภาครฐ กฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ

2) สภาพแวดลอมภายในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เชน รปแบบการบรหารสงการ การมอบหมายอานาจหนาทความรบผดชอบ โครงสรางองคกร ระเบยบขอบงคบภายใน

วธการและเทคนคในการระบเหตการณ มหลายวธ ซงแตละหนวยงานอาจเลอกใชไดตามความเหมาะสม ดงน

1) การรวมกลมระดมสมอง เพอใหไดความเสยงทหลากหลาย 2) การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และขอจากด (SWOT Analysis) 3) การใช Checklist ในกรณทมขอจากดดานงบประมาณ และทรพยากร 4) การวเคราะหอตราสวนทางการเงน (Financial Ratio Analysis) 5) การวเคราะหสถานการณจากการตงคาถาม “What-If” 6) การวเคราะหขนตอนการปฏบตงาน ในแตละขนตอนทสาคญ โดยการตงคาถาม Why, What, How

หรอ Why Why Why Why Why 7) การวจย ใชสถต หรอการใชโมเดลพยากรณทางสถต

5.2.4 การประเมนความเสยง (Risk Assessment)

การวเคราะหและจดลาดบความเสยงวามผลกระทบตอองคกรสงหรอตาอยางไร โดยจะประเมนจากสองมตคอ โอกาสทจะเกดความเสยง (Likelihood) และความรนแรงของผลกระทบจากเหตการณความเสยง (Impact) โดยอาศยเกณฑมาตรฐานทไดกาหนดไว ทาใหการตดสนใจจดการกบความเสยงเปนไปอยางเหมาะสม

การประเมนความเสยงเปนกระบวนการทประกอบดวย การวเคราะห การประเมน และการจดระดบความเสยง ทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของกระบวนการทางานของหนวยงานหรอขององคกร ซงประกอบดวย 4 ขนตอน คอ

(1) การกาหนดเกณฑการประเมนมาตรฐาน เปนการกาหนดเกณฑทจะใชในการประเมนความเสยง ไดแก ระดบโอกาสทจะเกดความเสยง

(Likelihood) ระดบความรนแรงของผลกระทบ (Impact) และระดบของความเสยง (Degree of Risk) ซงสามารถกาหนดเกณฑได ทงเกณฑในเชงปรมาณ และเชงคณภาพ ทงนขนอยกบขอมลสภาพแวดลอมในสานก และดลยพนจการตดสนใจของทมงานจากการประชมกลม โดยเกณฑในเชงปรมาณจะเหมาะกบหนวยงานทมขอมลตวเลข หรอจานวนเงนมาใชในการวเคราะหอยางพอเพยง สาหรบสานกทมขอมลเชงพรรณนา ไมสามารถระบเปนตวเลขหรอจานวนเงนทชดเจนได กใหกาหนดเกณฑในเชงคณภาพ ตวอยางดงน

35

SD-463 07-001

ตารางท 5-1 เกณฑในการพจารณาโอกาสทจะเกดความเสยง

ระดบ โอกาสทจะเกด Likelihood

เชงปรมาณ เชงคณภาพ

ความถทเกดขน (เฉลย) เปอรเซนต

โอกาสทจะเกดขน โอกาส

1 2 3 4 5

ตามาก ตา

ปานกลาง สง

สงมาก

มากกวาเวลา 5 ปขนไป ตอครง ระหวางเวลา 1 – 5 ป ตอครง

ระหวางเวลา 6 – 12 เดอน ตอครง ระหวางเวลา 1 – 6 เดอน ตอครง

นอยกวา 1 เดอน ตอครง

นอยกวา 10 % 10 % – 25 % 26 % – 50 % 51 % – 75 % มากกวา 75 %

ไมมโอกาสเกด เกดบาง / นานๆ จงเกดครงหนง เกดเปนครงคราว เกดบอยๆ เกดอยางตอเนอง เกดตลอดเวลา

ตารางท 5-2 เกณฑในการพจารณาผลกระทบจากความเสยง

ระดบ ผลกระทบ Impact

เชงปรมาณ เชงคณภาพ ผไดรบผลกระทบ

องคกร หนวยบรการ ประชาชน 1 ตามาก ไมเกน 500,000 บาท ไมมผลกระทบ / ผลกระทบ

นอยมาก ไมไดรบ

ผลกระทบ ไมไดรบ

ผลกระทบ ไมไดรบ

ผลกระทบ 2 ตา มากกวา 500,000 บาท

แตไมเกน 5,000,000 บาท ผลกระทบเพยงเลกนอย และสามารถยอมรบได

ไดรบผลกระทบเลกนอย และ

สามารถยอมรบได

ไมไดรบผลกระทบ

ไมไดรบผลกระทบ

3 ปานกลาง มากกวา 5,000,000 บาท แตไมเกน 25,000,000 บาท

เกดผลตอการดาเนนงาน และตองมแผนการจดการ

ไดรบผลกระทบปานกลาง

ไดรบผลกระทบปานกลาง

ไดรบผล กระทบนอย

4 สง มากกวา 25,000,000 บาท แตไมเกน 50,000,000 บาท

คอนขางมาก และตองมการจดการใหแลวเสรจภายในรอบการตรวจครงตอไป

ไดรบผลกระทบมาก

ไดรบผลกระทบมาก

ไดรบผลกระทบปานกลาง

5 สงมาก มากกวา 50,000,000 บาท รนแรงในขนวกฤต / ผดระเบยบ / ผดกฎหมาย และตองมการจดการในทนท

ไดรบผลกระทบมาก

ไดรบผลกระทบมาก

ไดรบผลกระทบ

มาก

36

SD-463 07-001

ภาพท 5-2 ระดบความเสยง (Risk Profile Map)

ระดบของความเสยง (Risk Profile) กาหนดเกณฑไว 5 ระดบ ไดแก สงมาก สง ปานกลาง นอย นอยมาก

ระดบ

ผลกระทบ Impact

ระดบความนาจะเกด Likelihood 1

ยาก 2

เปนไปไดนอย 3

อาจเปนไปได 4

เปนไปไดมาก 5

แนนอน

5 สงมาก

E E E E E

4 สง

M H H E E

3 ปานกลาง

L M M H H

2 นอย

L L L M H

1 นอยมาก

L L L L M

L : Low = นอย M : Moderate = ปานกลาง H : Hight = สง E : Extremely high = สงมาก

(2) การประเมนโอกาสและผลกระทบของความเสยง การนาเหตการณความเสยงแตละเหตการณทระบไวมาประเมนโอกาส (Likelihood) ทจะเกดเหตการณ

ความเสยงตางๆ และประเมนระดบความรนแรงหรอมลคาความเสยหาย (Impact) จากความเสยง เพอใหเหนถงระดบของความเสยงทแตกตางกน ทาใหสามารถกาหนดการควบคมความเสยงไดอยางเหมาะสม ซงจะชวยใหสานกสามารถวางแผน และจดสรรทรพยากรไดอยางถกตอง ภายใตงบประมาณ กาลงคน หรอเวลาทมจากด โดยอาศยเกณฑมาตรฐานทกาหนดไว

ผประเมนกจกรรม/โอกาส ของสานกควรเปนผมความร ความชานาญ และมประสบการณในเรองนนๆ สาหรบเทคนคการใหคะแนนระดบการประเมนโอกาส และผลกระทบ ของแตละความเสยงนน อาจใชคะแนนเสยงขางมากในทประชมกลม หรอใหแตละคนเปนผใหคะแนน แลวนาคะแนนนนมาหาคาเฉลย เปนตน ทงนมขนตอนดาเนนการ ดงน

37

SD-463 07-001

- พจารณาโอกาส / ความถในการเกดเหตการณตางๆ (Likelihood) วามโอกาส/ความถทจะเกดนนมากนอยเพยงใด ตามเกณฑมาตรฐานทกาหนด (ตามตารางท 2.1)

- พจารณาความรนแรงของผลกระทบของความเสยง (Impact) ทมผลตอการปฏบตงานของหนวยงาน วาระดบความรนแรง หรอมความเสยหายเพยงใด ตามเกณฑมาตรฐานทกาหนด (ตามตารางท 2.2)

(3) การวเคราะหความเสยง พจารณาโอกาส/ความถทจะเกดเหตการณ (Likelihood) และความรนแรงของผลกระทบ (Impact) ของ

แตละความเสยงแลวใหนาผลทไดมาพจารณาความสมพนธระหวางโอกาสทจะเกดความเสยง และผลกระทบของความเสยงตอกจกรรม/ภารกจของสานก วากอใหเกดระดบของความเสยงในระดบใดในตารางระดบความเสยง (ตามภาพท 2.2) ซงจะทาใหสานกทราบวามความเสยงใดเปนความเสยงสง (High) ถงสงมาก (Extremely High)

(4) การจดลาดบความเสยง เลอกความเสยงทมระดบสงมาก และสงมาดาเนนการ จดทาแผนการบรหาร/จดการความเสยง สาหรบ

ความเสยงทอยในระดบนอย (Low) หรอปานกลาง (Moderate) ซงเปนระดบทสานกงานยอมรบได ซงไมจาเปนตองมกจกรรมควบคมเพมเตมจากทมอยเดม อยางไรกตามผทเกยวของจะตองกากบตดตามความเสยงนน ๆ ใหอยในระดบเทาเดมหรอลดลงกวาในระดบเดม

การประเมนกจกรรมการควบคมทควรจะม หรอมอยแลววาสามารถชวยควบคมความเสยงหรอปจจยเสยงไดอยางเพยงพอหรอไม หรอเกดประสทธผลตามวตถประสงคของการควบคมเพยงใด เพอใหมนใจไดวาจะสามารถควบคมความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของสานก

การบรหารความเสยงตามเอกสารชดน หลงจากประเมนความเสยงแลว ทมงานจะทาการวเคราะหการควบคมทมอยเดมกอนวาเพยงพอตอการลดความเสยงดงกลาวหรอไม ซงโดยปกตจะมการกาหนดขนตอนการควบคมอยคอนขางมาก แตผปฏบตงานมกไมคอยปฏบตตามการควบคมทกาหนด จงจาเปนททมงานตองวเคราะหและประเมนผลระบบการควบคมเหลานนกอน โดยนาผลจากการจดลาดบความเสยงในระดบสงมากทมระดบสง ถง สงมาก มาหามาตรการควบคมกอนเปนอนดบแรก ตามขนตอนดงน

1) นาเอาความเสยงทอยในระดบความเสยงสงถงสงมากมาพจารณาปองกนหรอลดความเสยง หรอปจจยเสยงเหลานน โดยพจารณาหรอประเมนวาในปจจบนความเสยง หรอปจจยเสยงเหลานน มการควบคมอยแลวหรอไม

2) ถามการควบคมแลว ใหประเมนตอไปวาการควบคมนนไดผลตามความตองการอยหรอไม 3) หากการควบคมทเปนอยไมเพยงพอ หรอยงไมมมาตรการควบคม ใหกาหนดมาตรการควบคมทจะ

สามารถปองกนหรอลดความเสยงนนได

ผบรหารสานกตางๆ ในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ดาเนนการบรหารความเสยงและจดการควบคมอยางเปนระบบ ภายในสานกทรบผดชอบอยางนอยปละ 1 ครง การจดใหมการควบคมภายใน ใหเปนไปตามแนวทางการควบคมภายใน

38

SD-463 07-001

5.2.5 การจดการตอบสนองความเสยง (Risk Responses)

การตอบสนองความเสยงม 4 ว ธ คอ การยอมรบความเสยงนน (Accept Risk) การหลกเลยง (Terminate/Avoid Risk) การโอนหรอกระจายความเสยง (Transfer/Sharing Risks) และการแกไขความเสยง (Control/Treat/Mitigate Risks) ในการเลอกวธการใหเหมาะสมกบโอกาสและผลกระทบนนตองพจารณาถงตนทนทงทางตรงและทางออมและประโยชนทจะไดรบ หลกการพจารณาทสาคญคอ การลงทนเพอตอบสนองตอความเสยงนนมความคมคากบลงทนหรอไมเพยงใด ซงควรพจารณาทงเชงปรมาณและคณภาพ กลาวคอในเชงปรมาณพจารณาจากเงนทใชไป กบผลทจะไดรบกลบคนในเชงปรมาณ สาหรบในเชงคณภาพ ทตองพจารณาเชน การสรางโอกาสทด การสรางความมนคง ความพงพอใจ การลดการเสยโอกาสบางอยาง การสรางความเชอมนใหแกประชาชนผใชบรการ การสรางเสรมชอเสยง หากพบวาความเสยงนนระดบความนาจะเกดขนสง ควรเพมกจกรรมควบคมแบบปองกนเพอลดโอกาสการเกดเหตการณเสยงนน หรอถาความเสยงมในระดบตาทงระดบความนาจะเกดและผลกระทบกอาจใชการยอมรบและตดตามเปนระยะ เพราะไมคมคาในการลงทนเพมกจกรรมควบคม หากเปนความเสยงทมระดบผลกระทบและโอกาสเกดสง องคกรจะตองตอบสนองและมการควบคมทมประสทธผลสง เชนใชการควบคมหลายรปแบบ ทงปองกน คนพบ สงเสรม การตอบสนองจงเปนการนากลยทธ มาตรการ หรอแผนงานมาใชปฏบตในสานก เพอลดโอกาสทจะเกดความเสยง หรอลดความเสยหายของผลกระทบ ในการดาเนนงานตามแผนงาน/งาน/โครงการ/กจกรรม ทยงไมมกจกรรมควบคมความเสยง หรอทมอยแตยงไมเพยงพอ

กระบวนการในการบรหารความเสยงนน ไมใชกระบวนการทสรางขนและอยดวยตนเองอยางเปนอสระเพยงลาพงได แตจะเปนกระบวนการทสรางขนโดยมขนตอนทชวยเสรมการทางานรวมกบโครงการ หรอภาระงานอนใดทปฏบตการอย ใหเปนไปดวยความราบรนหรอปองกนโอกาสทจะเกดความเสยงและเปนปญหา หรออาจจะกลาวไดวาเปนการมองไปขางหนา ปองกนเหตทอาจจะเกดขนในอนาคตอยางมเหตมผล มหลกการและหาทางลดหรอปองกนความเสยหายในการทางานในภารกจของสานกงาน โครงการทมการวางแผนการปฏบตงานไวแลวในแตละขนตอน

การบรหารความเสยงตองอาศยการผสมผสานระหวางประสบการณ ความเชยวชาญทเรยนรจากอดตทผานมา ควบคกบการมนวตกรรมขององคกรทพฒนาบคลากรทกระดบใหมการนาความรดานการบรหารความเสยง ซงนบไดวาเปนกจกรรมหลกทสาคญอยางหนงในกระบวนการบรหารองคกร ทสามารถทาใหองคกรสามารถบรรลภารกจ พนธกจ ภายใตงบประมาณและทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด

39

SD-463 07-001

ภาพท 5-3 ขอบเขตและองคประกอบในการบรหารความเสยง

5.2.6 กจกรรมควบคม (Control Activity)

หมายถง นโยบาย วธการและการกระทาทกาหนดในระดบทยอดรบไดอยางมประสทธผลและในเวลาทกาหนด โดยการทาในขนนจะตองมความสมพนธกบการจดการความเสยงในขนกอนหนานอยางมาก กจกรรมการควบคมเชน การขออนมต (Authorization) การไดรบความเหนชอบ (Approvals) การพสจนหลกฐาน (Verification) การตรวจกบกฎเกณฑ (Valication) การยนยนยอด/การทบยอด (Reconciliation) เปนตน กจกรรมควบคมควรเปนกจกรรมทแทรกในกระบวนการปฏบตงานปกต เชนการสอบทานงานโดยผบรหารระดบสง (ระดบ T) ผบรหารระดบกลาง (ระดบประธานกลมภารกจและผอานวยการสานก) การควบคมทรพยสน มการตรวจนบและเกบรกษาไวในทปลอดภย การแบงแยกหนาท การใชตววดผลการดาเนนงานหลก (KPIs) ขององคกร และยอยลงมาเปนระดบกลมภารกจ สานก จนถงกลมงาน เปนตน

ประเภทของการควบคมอาจแบงไดเปน 4 ประเภท คอ 1) แบบปองกน (Preventive Control) เปนวธทกาหนดขนเพอปองกนระดบความนาจะเกดของขอผดพลาดไวกอน เชน การใหความเหนชอบ การใชรหสผาน การจดโครงสรางองคกรและหมอบหมายอานาจหนาททเหมาะสม การสงเสรมคณธรรมจรยธรรมนองคกร การแบงแยกหนาท การเขาทรพยสน เปนตน 2) แบบคนพบ (Detective Control) เปนวธควบคมทกาหนดขนเพอคนพบขอผดพลาดทเกดขนโดยเรว เชน การสอบทานผลลพธ การยนยนยอด การตรวจนบ การรายงานขอบกพรอง การวเคราะหความคลาดเคลอน การรายงานสงผดปกต เปนตน 3) แบบสงเสรม (Directige Control) เปนการควบคมกาหนดขนเพอสงเสรม หรอกระตนใหเกดความสาเรจตามวตถประสงค เชน การกาหนดนโยบาย วธการปฏบตงาน แผนการฝกอบรม การมมาตรการจงใจและใหรางวลหากผลการปฏบตงานบรรลตามตวชวด/เปาหมาย เปนตน 4) แกไข (Corrective) เปนวธการควบคมทกาหนดขนเพอแกไขขอผดพลาด อาจเปนวธการควบคมใหม (ไมเคยทาการควบคมนมากอน) เชนใชระบบอตโนมต การจดกระบวนการ

การประเมนความเสยง(Risk Assessment)

การวเคราะหความเสยง

(Risk Analysis) การตอบสนองความสยง

คานยามความเสยงโอกาส และผลกระทบ

(Probability and Impact)

ระดบความเสยง(Risk Level)

สาเหต- ปจจยทควบคมได- ปจจยท

ควบคมไมได

การควบคมความเสยง(Risk Control)

รายงานความเสยง(Risk Report)

แผนสารอง(Emergency Plan)

การทบทวนความเสยง(Risk Review)

ความถในการทบทวน(Review Frequency)

40

SD-463 07-001

ปฏบตงานใหม การจดโครงสรางใหม การยบรวมหรอยกเลกการกระทาบางอยาง หรออาจใชวธการชดเชยการควบคมปกตทไมอาจปฏบตไดเพราะตนทนสง เชนการใหมการกากบสอบทานของผบงคบบญชาอยางใกลชด เพราะไมมงบประมาณมากพอทจะจางพนกงานผทเชยวชาญเพม

5.2.7 ระบบสารสนเทศและการสอสาร (Information and Communication) ระบบสารสนเทศเกยวกบความเสยง ตองมการระบ บนทก มการเผยแพรในรปแบบและภายในเวลาท

เหมาะสม และมการสอสารโดยใชแหลงขอมลทงภายนอกและภายในองคกร ระบบนควรแทรกอยในระบบสารสนเทศและสอสารในการปบรการหการปฏบตงาน

เมอถงระยะเวลาทกาหนด ตองจดใหมการรายงานผลการบรหารจดการความเสยงทไดดาเนนการทงหมดตามลาดบใหผบรหารรบทราบ และใหความเหนชอบดาเนนการตามแผนการบรหารความเสยง โดยคณภาพของสารสนเทศจะตองมความเหมาะสมหรอสาระทจาเปนสาหรบการตดสนใจ ถกตองสมบรณ เปนปจจบน ทนเวลา และเขาถงได การรายงานความเสยงเปนการรายงานผลการวเคราะห ประเมน และบรหารจดการความเสยง วามความเสยงทยงเหลออยหรอไม (Residual Risk) ถายงมเหลออย มอยในระดบความเสยงสงมากเพยงใด และมวธจดการความเสยงนนอยางไร เสนอตอผบรหารตามขนตอนการบรหารความเสยงของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เพอใหทราบและพจารณาสงการ รวมถงการจดสรรงบประมาณสนบสนน ทงนการบรหารความเสยงจะเกดผลสาเรจไดตองไดรบการสนบสนนอยางจรงจงจากผบรหารระดบสง ซงหลงจากหนวยงานทราบผลการประเมนความเสยงและนาความเสยงทยงเหลออยในระดบสงมาก มากาหนดวธการจดการความเสยงแลว จะตองจดทารายงาน ดงน

การจดทารายงานผลการบรหารความเสยง

- ระดบสานก ใหรายงานผลการดาเนนการบรหารความเสยงเปนระยะตอรองเลขาธการทรบผดชอบ เพอตดตามแกไข ทงนการบรหารความเสยงในสานก จะถกตรวจสอบโดยผตรวจตดตามคณภาพภายใน ผตรวจสอบภายใน และอาจรวมถงสานกตรวจสอบดวย

- คณะกรรมการ QMR รวบรวมความเสยงจากการวเคราะหของสานกตางๆ และจากผตรวจสอบภายใน สานกตรวจสอบ รวมถงคณะกรรมการตรวจตดตามคณภาพภายใน และดาเนนการวเคราะห และจดลาดบความเสยงในภาพรวม เสนอผบรหารระดบสง ทก 6 เดอน และสนปงบประมาณ เพอจดงบสนบสนนในการดาเนนการบรหารความเสยง

5.2.8 การตดตามผล (Monitoring)

การตดตามผลเปนการตดตามผลของการดาเนนการตามแผนการบรหารความเสยงวามความเหมาะสมกบสถานการณทมการเปลยนแปลงหรอไม และมระดบความเสยงลดลงหรอไม รวมถงเปนการทบทวนประสทธภาพของแนวการบรหารความเสยงในทกขนตอน เพอพฒนาระบบใหดยงขน

การตดตามอาจทาไดโดยการตดตามผลระหวางการปฏบตงาน (Ongoing Monitoring) คอการดความคบหนาในการปฏบตตามแผนจดการความเสยง ซงจะสามารถแกไขไดทนทวงท หรอ การประเมนผลเปนราย

41

SD-463 07-001

ครง (Separate Evaluation) เปนการประเมนผลเปนครงคราวตามงวดเวลา หรอกรณพเศษ ซงทาไดโดยการประเมนตนเอง (Self Assessment) หรอโดยผตรวจสอบภายใน หรอผสอบบญช

กระบวนการบรหารความเสยงทวทงองคกรของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงประกอบ ดวยการบรหารความเสยงระดบสานกนน มงเนนใหเกดผลสาเรจตามภารกจหลกตามกฎหมายจดตงสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ดงนน โครงการหรอกจกรรมทตองดาเนนการวเคราะห ประเมน และบรหารจดการความเสยง จงเปนโครงการ หรอกจกรรมทเปนอานาจหนาทของสานก ซงไดรายงานไวในการจดวางระบบการควบคมภายในของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และเปนโครงการตามยทธศาสตรของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ทมอบหมายใหสานกงานในสงกดสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต รบผดชอบดาเนนการ / ประสานงานกบสวนงานทเกยวของในแตละปงบประมาณ

42

SD-463 07-001

บทท 6

การบรหารความเสยงของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต 6.1 โครงสรางการบรหารความเสยง สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดดาเนนกจกรรมบรหารความเสยงตงแตปงบประมาณ 2549 โดยใหสานกตางๆ วเคราะหความเสยง และดาเนนการควบคมความเสยง จนกระทงปงบประมาณ 2552 ไดดาเนนการบรหารความเสยงทวทงองคกร สาหรบในปงบประมาณ 2553 ไดปรบโครงสรางการบรหารความเสยงของ สปสช. เปนดงภาพท 6.1 เพอใหเกดประสทธผลและประสทธภาพในการบรหารความเสยงมากขน

ภาพท 6.1 โครงสรางการบรหารความเสยงขององคกร

สานกตรวจสอบ

กรรมการ

IQA

สานกตางๆ - ผอ. / หวหนากลมงาน - ผรบผดชอบของสานก

คณะอนกรรมการตรวจสอบ

คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต

คณะกรรมการQMR

ผบรหารและผแทน QMR

ระดบสานก

คณะกรรมการบรหาร สปสช.

เลขาธการ

43

SD-463 07-001

6.2 บทบาทหนาทของผเกยวของ บทบาทและความรบผดชอบหลกของผทมความเกยวของกบการบรหารความเสยง

ตารางท 6-1 บทบาทและความรบผดชอบหลกของผทเกยวของโดยตรงกบการบรหารความเสยง

ผเกยวของ บทบาทและความรบผดชอบหลก

คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต

• ควบคมดแลการดาเนนงานการบรหารความเสยง และการบรหารทวไป ตลอดจนออกระเบยบ ขอบงคบ ประกาศหรอขอกาหนดเกยวกบการบรหารงานทวไป การบรหารงานบคคล การบรหารงบประมาณ การเงนและทรพยสนการตดตามประเมนผล และการดาเนนการบรหารความเสยงในสานกงาน

คณะอนกรรม การตรวจสอบ

• ตรวจสอบการดาเนนงานตามหลกธรรมาภบาล การควบคมภายใน และการบรหารความเสยงของสานกงาน เพอใหการดาเนนงานเปนไปโดยถกตองตามกฎหมายและระเบยบแบบแผนทเกยวของ มประสทธผล และประสทธภาพมความโปรงใส และมผรบผดชอบในการรายงานใหคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตทกไตรมาส

เลขาธการ สปสช.

• ตดตามความเสยงทสาคญทงองคกร และทาใหมนใจไดวามแผนการจดการทเหมาะสม และสามารถควบคมความเสยงดงกลาวใหอยในระดบทยอมรบได

• สงเสรมนโยบายการบรหารความเสยง และธรรมาภบาล ทาใหมนใจวากระบวนการการบรหารความเสยง และธรรมาภบาล ไดเกดขนทวทงองคกร

• รายงานผลการดาเนนการการบรหารความเสยงขององคกร ตอคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต ทกไตรมาส

• รายงานผลการดาเนนงานควบคมภายใน ตอสานกงานตรวจเงนแผนดน ประจาทกปงบประมาณ คณะกรรมการบรหารระบบบรหารคณภาพ การควบคมภายใน การบรหารความเสยง การปองกนทจรต และธรรมาภบาล (QMR)

• กากบดแล การบรหารความเสยง การควบคมภายใน และธรรมาภบาล ของ สปสช. ใหเกดประสทธผล และประสทธภาพ รายงานผลการดาเนนงานตอเลขาธการ สปสช. และผทเกยวของ เปนประจา

• ตดตามความเสยงทสาคญ และทาใหมนใจไดวาแผนการจดการความเสยงทเหมาะสม สามารถควบคมความเสยงดงกลาวใหอยในระดบทยอมรบได

• จดทาแผนกลยทธ เปาประสงค กรอบแนวทางหลกเกณฑการบรหารความเสยงของ สปสช. และสอสาร สงเสรมทาใหเกดการบรหารความเสยงทวทงองคกร ตามทกาหนดไวเปนกรอบแนวทางหลกเกณฑการบรหารความเสยงของ สปสช. เพอใหบรรลตามแผนกลยทธ และเปาประสงคทกาหนดไว

• มความเขาใจถงความเสยงทสาคญขององคกร และทาใหมนใจวามการดาเนนการทเหมาะสมเพอจดการความเสยงนนๆ เพอควบคมความเสยงดงกลาวใหอยในระดบทยอมรบได

• สงเสรมวฒนธรรมการบรหารความเสยง และธรรมาภบาล ทาใหมนใจไดวา ผอานวยการสานกตางๆ ใหความสาคญกบการบรหารความเสยง และธรรมาภบาล ในสานกของตน สามารถบรณาการเขากบงานประจา และพฒนาจนกระทงเปนวฒนธรรมสวนหนงทนาไปสการสรางสรรคมลคาใหแกองคกร (Value Creation)

• บรณาการระบบการบรหารความเสยง เขากบระบบบรหารคณภาพทวทงองคกร • ใหการสนบสนนและแนะนากระบวนการบรหารความเสยงแกหนวยงานตางๆ ภายในองคกรตามทมการรองขอ • ระบความเสยงระดบองคกร ประเมนความเสยง และทาใหผเกยวของเกดการดาเนนการบรหารจดการความ

เสยงใหอยในระดบทยอมรบได

44

SD-463 07-001

ผเกยวของ บทบาทและความรบผดชอบหลก

คณะกรรมการตรวจตดตามคณภาพภายใน

• ตรวจตดตามตามการบรหารความเสยง ควบคมภายในอยางเปนอสระ • ตดตามประสทธผล และประสทธภาพ การทางานดานความเสยงของสานกงานตางๆ • รายงานตอคณะกรรมการ QMR เกยวกบประสทธผล และประสทธภาพ ของการดาเนนการตางๆ ตลอดจนการ

ควบคมภายใน • สอสารกบคณะกรรมการ QMR เพอใหเขาใจความเสยงทสาคญ และเชอมโยงกบระบบการควบคมภายใน

ผบรหาร และผแทน QMR ระดบสานก

• ทาใหมนใจวามการควบคมภายใน และธรรมาภบาลทเหมาะสม ทาใหเกดประสทธผล และประสทธภาพ มความโปรงใส และมผรบผดชอบในการปฏบตงาน

• ทาใหเกดการบรหารความเสยงในระดบสานก ตามแนวทางหลกเกณฑทคณะกรรมการ QMR กาหนด และทาใหมนใจไดวาความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลตามพนธกจ วสยทศน วตถประสงค เปาหมาย ของทงระดบสานกและองคกร ไดถกจดการใหอยในระดบทยอมรบได

• สอสารและประสานงานกบคณะกรรมการ QMR และบคลากรในสานก เพอทาใหเกดวฒนธรรมการบรหารความเสยง การควบคมภายใน และธรรมาภบาลในสานก สามารถบรณาการเขากบงานประจาและพฒนาจนกระทง เปนวฒนธรรมสวนหนงทนาไปสการสรางสรรคมลคาใหแกองคกร (Value Creation) โดยทงน สานกอาจตงผรบผดชอบการบรหารความเสยงปฎบตหนาทดงน

- ปฏบตหนาทประจาวนแทนคณะกรรมการบรหารความเสยงในสานกทผรบผดชอบสงกด - จดทากรอบการบรหารความเสยง ใหกบสานกทสงกด และเสนอคณะกรรมการ QMR เพอทราบ

ผอานวยการสานกตางๆ

• ควบคม กากบดแล ตดตาม และประเมนการบรหารความเสยง และธรรมาภบาล เปนประจา • รายงานผลการบรหารความเสยงของสานก ตอรองเลขาธการทรบผดชอบ และคณะกรรมการ QMR เปนประจา • สงเสรมใหเกดวฒนธรรมการบรหารความเสยง และธรรมาภบาลในสานก สามารถบรณาการเขากบงานประจา

และพฒนาจนกระทงเปนวฒนธรรมสวนหนงทนาไปสการสรางสรรคมลคาใหแกองคกร (Value Creation)

หวหนากลมงานหรอผจดการโครงการ

• ทาใหเกดการระบ ประเมน จดทาแผนการจดการความเสยง และนาแผนไปปฏบต ใหเกดการควบคมความเสยง อยในระดบทยอมรบได และรายงานการบรหารความเสยง ตอผอานวยการสานก

บคลากรในสานกงาน

• มหนาททบทวน ระบความเสยง ประเมนความเสยง และบรหารจดการความเสยง ในกระบวนการทางานทรบผดชอบ เพอควบคมความเสยงดงกลาว ใหอยในระดบยอมรบได และรายงานผลการบรหารความเสยงตอผมอานาจทเกยวของเปนระยะๆ

สานกตรวจสอบ • สอบทานวามการนาระบบการบรหารความเสยง และระบบธรรมาภบาลทเหมาะสม และไดรบการปฏบตตามภายในทวทงองคกร

• ใหคาปรกษาในการบรหารความเสยง และธรรมาภบาล แกทกสานกและองคกร • ดาเนนการตรวจสอบภายในตามแนวความเสยง (Risk based auditing)

6.3 ระดบการบรหารความเสยงขององคกร

เพอใหองคกรบรรลผลการบรหารความเสยง ไดมการแบงระดบการบรหารความเสยง ขององคกรเปน 5 ระดบ ไดแก

ระดบท 1 การบรหารความเสยงนอยมาก ไดแก การบรหารความเสยง โดยมแนวทางบรหารความเสยงในเชงรบ/ในระดบเบองตนการบรหารความเสยงยงไมเปนระบบ ไมมคณะทางานเพอจดการความเสยงในรปแบบบรณาการ และไมมการจดทาคมอการบรหารความเสยง

45

SD-463 07-001

ระดบท 2 การบรหารความเสยงอยางเปนระบบเบองตน ไดแก การบรหารความเสยงทเปนกลยทธระยะสน ระบความเสยงจากตนเหตเปนสวนใหญ แตยงมกระบวนการบรหารความเสยงแยกเปนสวนๆ มการจดทาคมอการบรหารความเสยงแลว แตผลการบรหารความเสยงทเกดขนจรงดอยกวาแผนฯ และไมตางจากอดตทผานมากอนทจะทาการบรหารความเสยง

ระดบท 3 การเชอมโยงและบรณาการความเสยงกบการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทด ไดแก การบรหารความเสยงครบถวนตามทกาหนดในระดบท 2 และการบรหารความเสยงเปนกลยทธหรอการดาเนนงานทตอเนองทงองคกร มการบรหารความเสยงแบบบรณาการ รวมถงมการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศ เพอการจดการทดตามทกาหนดของระดบ 3 และแมวาผลการบรหารความเสยงทเกดขนจรงไมเปนไปตามแผนฯ แตดขนจากอดตกอนทจะทาการบรหารความเสยง

ระดบท 4 การบรหารความเสยงทสรางมลคาเพมแกองคกร ไดแก การบรหารความเสยงครบถวนตามทกาหนดในระดบท 3 ซงกลยทธการบรหารความเสยง เชอมโยงกบการกาหนดนโยบาย/กลยทธ /การวางแผน/ของหนวยงาน มการบรหารความเสยง และมการสนบสนนการบรหารเพอเพมมลคาขององคกร มการทบทวนการบรหารความเสยงอยางสมาเสมอ และทาการปรบปรงเมอจาเปนรวมถงมการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทดตามทกาหนดของระดบ 4 และผลการบรหารความเสยงทเกดขนจรงใกลเคยงหรอดกวาแผนฯ และดขนจากอดตกอนทจะทาการบรหารความเสยง

ระดบท 5 การปลกฝงใหการบรหารความเสยงเปนสวนหนงของวฒนธรรมทนาไปสการสรางสรรค มลคาใหแกองคกร (Value Creation) ไดแก การบรหารความเสยงครบถวนตามทกาหนดใน ระดบท 4 และมกระบวนการบรหารความเสยงเปนกจกรรมประจาวนของทกสานก และมการ บรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทดตามทกาหนดของระดบ 5

6.4 เกณฑการประเมนระดบการบรหารความเสยงขององคกร

ระดบท 1 : การบรหารความเสยงนอยมาก - ตองมการฝกอบรม / ชแจง / ทาความเขาใจถงพนฐานดานการบรหารความเสยง ตองมการให

ความรกบผบรหาร (3 อนดบแรก) และบคลากร ใหเขาใจถงพนฐานดานการบรหารความเสยงสาหรบบคลากรในระดบทเกยวของในการรบผดชอบในแตละปจจยเสยง และมการสอสารสาหรบนโยบาย หลกปฏบตในการบรหารความเสยงใหกบบคลากรทกคนในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

ระดบท 2 : การบรหารความเสยงเบองตนทมระบบ - ตองมคมอบรหารความเสยง และกลยทธในระยะสนของการบรหารความเสยง - ตองมการกาหนด Risk Appetite, Residual Risk และ Risk Map - ตองมการพจารณาถงผลกระทบ และโอกาสทจะเกดความเสยง ตรวจสอบคาใชจายและ

ผลประโยชนทไดจากการดาเนนการตางๆ และกาหนดระดบความเสยงทยอมรบไดของความเสยงทเหลออย (Residual Risk) ขององคกร

46

SD-463 07-001

- ตองมการระบความเสยงครบทกดาน ไดแก Strategic Risk / Operational Risk / Financial Risk / Compliance Risk และ Information Technology Risk (S-O-F-C-I)

ระดบท 3 : การเชอมโยงและบรณาการความเสยงกบการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทด - ตองมการกาหนดความเสยงทองคกรยอมรบได (Risk Appetite) ในลกษณะของระดบทเปน

เปาหมาย (คาเดยว) หรอ ชวง และการกาหนดชวงเบยงเบนของระดบความเสยงทองคกรยอมรบไดนน (Risk Tolerance) โดยครอบคลมความเสยงทสามารถระบได วาเปน Strategic Risk / Operational Risk / Financial Risk / Compliance Risk และ Information Technology Risk (S-O-F-C-I)

- ดานบคลากร มการรายงานเนอหา และผลลพธของการฝกอบรมเชงปฏบตการ (Workshop) ดานการบรหารความเสยง ตอผบรหารทรบผดชอบเรองความเสยงโดยตรง และองคกรควรมกระบวนการในการสอบถามถงความตระหนกของบคลากรในการบรหารความเสยงขององคกร

- คณะอนกรรมการตรวจสอบ สานกตรวจสอบ และคณะกรรมการตรวจสอบภายใน มบทบาทหนาทและความรบผดชอบในการกากบดแลและตดตาม การจดการกระบวนการปองกนความเสยหาย การปรบปรง รวมถงเสนอแนะแกสานกตางๆ ในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และมฐานขอมลในระบบสารสนเทศ (IT)

- ตองมหลกฐานทแสดงถงระดบความเสยงทลดลง โดยพจารณาจากความเสยงหลกขององคกร เฉพาะความเสยงทมระดบความเสยหายอยในชวงสงมาก ทมคะแนนระดบความเสยง ตงแต 12 คะแนนขนไป (ระดบความเสยหาย = ระดบของความรนแรง x โอกาสของการเกดความเสยง)

- แตอยางไรกตาม ระดบความเสยงทลดลง จะตองครอบคลมความเสยงทสามารถระบไดวาเปน Strategic Risk / Operational Risk / Financial Risk / Compliance Risk และ Information Technology Risk (S-O-F-C-I)

ระดบท 4 : การบรหารความเสยงทสรางมลคาเพมแกองคกร - มการบรหารความเสยง และมการสนบสนนการบรหารฯ เพอเพมมลคา (Value Enhancement) - กลยทธการบรหารความเสยงเชอมโยงกบการกาหนดนโยบาย / กลยทธ / การวางแผน / การลงทน - ปฏบตตามแผนบรหารความเสยงประจาครบถวน - มการวเคราะห / บรหารความเสยงเพอใหบรรลเปาหมายทางการเงน ควบคม / บรหารตนทนและ

คาใชจายในการดาเนนงาน ตลอดจนมการวเคราะหและบรหารความเสยง เพอใหบรรลเปาหมายทไมใชการเงน เชน การบรหารความเสยงเพอเพมคณภาพการบรการ / ความพงพอใจ บรหารความเสยงเพอสรางสรรคมลคาขององคกร (Value Creation) โดยการวเคราะหความเสยงเพอสรางความมนใจถงการเปนองคกรแหงการเรยนร (Learning Organization)

- มการสอสารถงคณะกรรมการตรวจสอบ และผบรหารระดบสงสดอยางตอเนอง (ตามทระบ / กาหนดไวในคมอการบรหารความเสยง)

- มการทบทวนการบรหารความเสยงสมาเสมอ และทาการปรบปรงเมอจาเปน เชน ควรมการปรบปรงแผนการบรหารความเสยงตามสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป หรอในกรณทผลการบรหารความเสยงไมเปนไปตามเปาหมายทกาหนด ไดแก

47

SD-463 07-001

การกาหนดนโยบาย โครงสราง และความรบผดชอบ การพฒนากระบวนการบรหารความเสยงทดและสอดคลองกบประเดนปญหา / อปสรรค

ทผานมา การพฒนาอบรม และสอสารใหทกคนเขาใจตรงกน ในการบรหารความเสยง

- การจดใหมบรรยากาศและวฒนธรรมทสนบสนนการบรหารความเสยงอยางตอเนอง เชน จรรยาบรรณ และผบรหารรบฟงการทวงตงของความเสยง รวมถงมการปรบปรงอยางสมาเสมอ เชน การสอสารสองทางทมประสทธภาพ และความรบผดชอบของการบรหารความเสยง เปนตน

- ในสวนของระบบสารสนเทศขององคกร ตองมระบบการดแลสภาพแวดลอมทด มมาตรฐาน (IT Security Room) ของศนยคอมพวเตอรหลก มระบบขอมลสารองไวในกรณฉกเฉน มระบบการจดการดาเนนธรกจอยางตอเนอง (Business Continuity Management : BCM) ของงานหลกๆ ทกดาน เพอใหความมนใจอยางสมเหตสมผลวา การดาเนนงานจะไมมปญหาในสถานการณฉกเฉนตางๆ อยางเปนรปธรรม เปนตน

- ผลการบรหารความเสยงทเกดขนจรง ใกลเคยง หรอดกวาแผน โดยการควบคมและการจดการทไดจดทาขนและดขนจากอดตทผานมากอนท จะทาการบรหารความเสยง พจารณาจาก การดาเนนกจกรรมตามแผนบรหารความเสยง (ในกรณทไมสามารถกาหนดเปาหมายไดในปนนๆ) ผลการดาเนนงานดขนจากอดตทผานมา ระดบความเสยงทลดลง โดยพจารณาจากความเสยงหลกขององคกร โดยพจารณาเฉพาะความ

เสยงทมระดบความเสยหายอยในชวงปานกลาง ถง สงมาก (ระดบความเสยหาย = ระดบของความรนแรง x โอกาสของการเกดความเสยง) แตอยางไรกตาม ระดบความเสยงทลดลง จะตองค รอบคล ม ค ว าม เ ส ย ง ท เ ป น Strategic Risk / Operational Risk / Financial Risk / Compliance Risk และ Information Technology Risk (S-O-F-C-I)

ระดบท 5 : การปลกฝงใหการบรหารความเสยงเปนสวนหนงของวฒนธรรมทนาไปสการสรางสรรคมลคาใหแกองคกร (Value Creation) การสรางมลคาใหแกองคกร เปนไปตามแนว 4V Model ดงน

Values - ไ ดแก มาตรฐานขององคกรท บคคลในองคกรจะตองปฏบต ตอตนเองตอผ อน ผบงคบบญชา เพอนรวมงาน และชมชน

Valuables - ไดแก ทรพยากรตางๆ ในองคกร ไดแก อาคารสถานท อปกรณตางๆ ขอมล บคลากร ความร เอกสาร สญญาตางๆ ตลอดจนถงการเงน ไดรบการดแล ปองกนความเสยหาย และพรอมใชงาน เมอเกดอบตภยตางๆ กมแผนฉกเฉนรองรบ

Value Add - การสรางคณคาเพมแกองคกร โดยมกระบวนการปฏบตงานทด ทาใหเกดผลลพธทดและคมคาในดานเวลา คณภาพ และตนทน

Valuation - ความสาคญ และคณคาขององคกรตอสาธารณชน เชน สามารถนาเสนอผลการดาเนน การตางๆ ไมวาจะเปนทางดานการเงน ดานการดาเนนงานอยางถกตอง ปราศจากซงภาวะซอนเรน

48

SD-463 07-001

การดาเนนการบรหารความเสยงขององคกร อาจแสดงเปนระดบตางๆ ไดดงภาพ 6.2

ภาพท 6-2 แสดงการวดระดบการบรหารความเสยง

การบรหารความเสยงนอยมาก :

บรหารเชงรบเปนสวนใหญ ตองมการฝกอบรม / ชแจง /

ทาความเขาใจถงพนฐานดานการบรหารความเสยง

การบรหารความเสยงเบองตน :

เปนกลยทธระยะสน ระบความเสยงจากตนเหต

แตยงมกระบวนการบรหารความเสยงแยกเปนสวนๆ และมงเนนการควบคมเปนเรอง ตองมการกาหนด Appetite

Risk , Residual Risk และ Risk Map มการจดทาคมอการบรหาร

ความเสยง ตองมการระบความเสยงครบ

ทกดาน ไดแก Strategic Risk, Operational Risk, Financial Risk, Compliance Risk และ Information Technology Risk (S O F C I)

การเชอมโยงและบรณาการความเสยงกบการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศทด (IT Governance):

เปนกลยทธตอเนอง มการกาหนด Risk

Appetite และ Risk Tolerance มการบรหารความเสยง

แบบบรณาการ มการบรหารเทคโนโลย

สารสนเทศเพอการจดการทด มหลกฐานแสดงถงระดบ

ความเสยงทลดลง

การบรหารความเสยงทสรางมลคาเพมแกองคกร :

กลยทธการบรหารความเสยงเชอมโยงกบการกาหนดนโยบาย/ กลยทธ / การวางแผน/ การลงทน มการบรหารความเสยง

เพอเพมมลคาฯ มการทบททวนการบรหาร

ความเสยงสมาเสมอ มการบรหารเทคโนโลย

สารสนเทศเพอการจดการทด ผลการบรหารความเสยงท

เกดขนจรงใกลเคยงหรอดกวาแผนฯและดขนจากอดด

การปลกฝงใหการบรหารความเสยงเปนสวนหนงของวฒนธรรมทนาไปสการสรางสรรคมลคาใหแกองคกร (Value Creation)

กระบวนการบรหารความเสยงเปนกจกรรมประจาวนของทกหนวยงานและสมพนธกบคาตอบแทน มการบรหารเทคโนโลย

สารสนเทศเพอการจดการทด มการบรหารความเสยง

และมการสนบสนน การบรหารฯ เพอสรางสรรคมลคาใหกบองคกร

ระดบท 1

ระดบท 2

ระดบท 3

ระดบท 4

ระดบท 5

การเจรญเตบโตอยางยงยน

เพมมลคาผมผลประโยชนรวม

49

SD-463 07-001

บทท 7

การรายงาน 7.1 ว ตถประสงคการรายงาน

ใหฝายบรหารขององคกร กลมภารกจและสานกตางๆ ภายใตกลมภารกจ ใช ประกอบในการจดทารายงานเกยวกบการควบคมภายในตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544 ขอ 6 กาหนดใหหนวยงานตองรายงานระบบการควบคมภายในตอคณะกรรมการตรวจเงนแผ นดน ซงประกอบดวยกน 2 รายงาน

1. รายงานการจดวางระบบการควบคมภายใน ภายใน 240 วน หลงจากจดวางระบบแลวเสรจ(รายงานครงเดยว)

2. รายงานการประเมนผลการควบคมภายใน อยางนอยปละ 1 ครง ภายใน 90 วน นบจาก วนสนปงบประมาณ

นอกจากนเพ อรายงานผกำกบดแล และคณะกรรมการตรวจสอบ หรอคณะกรรมการตรวจสอบและประเมนผลภาคราชการ (ค.ต.ป.)

7.2 การใชรปแบบรายงาน 7.2.1 ระดบหนวยงาน (องคกร) มรายงาน 3 แบบ (ภาคผนวก 1) คอ

1 หนงสอรบรองการประเมนผลการควบคมภายใน - แบบ ปอ. 1 เปนการรบรองการควบคมภายใน เพ อใหความเหนว าระบบการควบคมภายในทใชอยมประสทธผล

และมความเพยงพอทจะสนบสนนการดาเนนงานใหบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคหรอไมเพ ยงใด 2 รายงานผลการประเมนองค ประกอบของการควบคมภายใน - แบบ ปอ.2 เปนการสร ปผลการประเมนแตละองคประกอบของการควบคมภายในจากการประเมนก จกรรมตาง ๆ

3 รายงานแผนการปรบปรงการควบคมภายใน - แบบ ปอ.3 เพ อนาเสนอจดอ อนของระบบการควบคมภายในหรอความเสยงทยงมอยพรอมแผนการปรบปรงระบบการควบคมภายใน จากการประเมนระดบสวนงานยอยตามแบบรายงานผลการปรบปรงการควบคมภายใน (แบบ FM-912-01-007)

7.2.2 ระดบสวนงานยอย มรายงาน 2 แบบ (ภาคผนวก 2) คอ 1 แบบรายงานแผนการปรบปรงการควบคมภายใน (แบบ FM-912-01-006)

เพ อนาเสนอผลการประเมนแตละองคประกอบของการควบคมภายในของสวนงานยอย 2 แบบรายงานผลการปรบปรงการควบคมภายใน (แบบ FM-912-01-007) เพ อบนทกกระบวนการในการประเม นผลการควบคมภายใน ระบการควบคมทม อยการประเมน

ผลการควบคม ความเสยงทยงม อย การควบคมภายในทตองปรบปร งและผรบผ ดชอบ

50

SD-463 07-001

7.3 รายงานของผตรวจสอบภายใน

รายงานผลการสอบทานการประเม นผลการควบคมภายในของผ ตรวจสอบภายใน-แบบ ปส. (ภาคผนวก 3) เพ อรายงานผลการสอบทานการประเมนระบบการควบคมภายในของหนวยรบตรวจวาดาเนนการ ตามวธ การทหนวยงานกาหนดหร อไมเพ ยงใด พรอมขอเสนอแนะ เพอปรบปรงการควบคมภายในใหมความ เพ ยงพอ เชอถอได และม ประสทธผลย งขน

บทบาทหนาทของผบรหารและผดาเนนงานระดบตางๆ ตลอดจนการทารายงานใหเปนไปตามภาพท 7.1 และ 7.2

88คณค ภาพท 7.1 แผนผงแสดงหนาท/ผรบผดชอบการควบคมภายในแตละสวน

ผบรหารสงสด มหนาท พจารณาผลการประเมนระดบหนวยรบตรวจ (ปอ.)

คณะทางานประเมนผลตนเอง 1. อานวยการและประสานงาน 2. จดทาแผนการประเมน 3. ตดตามการประเมน 4. สรปภาพรวม 5. จดทารายงานระดบองคกร (ปอ. 2, 3)

ผบรหารระดบสวนงานยอยและผปฏบตงานในสวนยอย 1. ประเมนการควบคม (CSA) 2. ตดตามผลการประเมน 3. สรปผลการประเมน 4. จดทารายงานระดบสวนงานยอย (FM-912-01-006,FM-912-01-007)

สานกตรวจสอบ 1. ประเมนการควบคม (CSA) ขององคกร 2. สอบทานการประเมน 3. สอบทานรายงาน 4. จดทารายงานแบบ ปส.

51

SD-463 07-001

รายงานทตองจดทาและจดสงตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ.2544 ขอ 6 (ภาคผนวก 5)

แบบรายงาน จดทา จดสง หนวยรบตรวจ

1. ปอ.1 หนงสอรบรองการประเมนผลการควบคมภายใน 2. ปอ.2 ผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน 3. ปอ.3 แผนการปรบปรงการควบคมภายใน

√ √ √

√ - -

หนวยงานยอย/สวนงานยอย 1. แบบรายงานแผนการปรบปรงการควบคมภายใน (แบบ FM-912-01-006) 2. แบบรายงานผลการปรบปรงการควบคมภายใน (แบบ FM-912-01-007)

√ √

- -

ผตรวจสอบภายใน ปส. ผลการสอบทานการประเมนผลการควบคมภายในของผตรวจสอบภายใน

√

-

ภาพท 7.2 รายงานทตองจดทาและจดสงตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ.2544

7.4 รายงานภายในสานกงาน สปสช. มการประเมนการควบคมภายในและบรหารความเสยง ในทกระดบตงแตระดบสานก สาขาเขต

กลมภารกจ และระดบองคกร โดย มการระบความเสยงจากวตถประสงค ประเมนความเสยง ตอบสนองความเสยง โดยมการกาหนดกจกรรมควบคมทเหมาะสม มการกาหนดผรบผดชอบ และเวลาทใชในการจดการความเสยง ซงกาหนดใหเขยนในรปรายงานหรอในตารางการประเมนและบรหารความเสยง ในภาคผนวก 13 โดยกาหนดใหมสาระสาคญดงกลาวอยางครบถวน

52

SD-463 07-001

ภาคผนวก

53

SD-463 07-001

ภาคผนวก 1

รปแบบรายงานระดบองคกร และคาอธบายรายงาน

54

SD-463 07-001

แบบ ปอ. 1

หนงสอรบรองการประเมนผลการควบคมภายใน

เรยน (คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน / ผกากบดแล / คณะกรรมการตรวจสอบหรอคณะกรรมการตรวจสอบและประเมนผลภาคราชการ)

……………………(ชอหนวยรบตรวจ)……………………………ไดประเมนผลการควบคมภายในสาหรบปสนสดวนท………….เดอน…………………….พ.ศ…………… ดวยวธการท…………(ชอหนวยรบตรวจ)……………………กาหนดโดยมวตถประสงคเพอสรางความมนใจอยางสมเหตสมผลวา การดาเนนงานจะบรรลวตถประสงคของการควบคมภายในดานประสทธผลและประสทธภาพของการดาเนนงานและการใชทรพยากร ซงรวมถงการดแลรกษาทรพยสน การปองกนหรอลดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล การสนเปลอง หรอการทจรต ดานความเชอถอไดของรายงานทางการเงนและการดาเนนงาน และดานการปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ มตคณะรฐมนตร และนโยบาย ซงรวมถงระเบยบปฏบตของฝายบรหาร

จากผลการประเมนดงกลาวเหนวาการควบคมภายในของ…………(ชอหนวยรบตรวจ)……………………สาหรบปสนสดวนท………….เดอน…………………….พ.ศ…………… เปนไปตามระบบการควบคมภายในทกาหนดไว มความเพยงพอและบรรลวตถประสงคของการควบคมภายในตามทกลาวในวรรคแรก

ลายมอชอ............................................................. (ชอหวหนาหนวยงานตรวจ) ตำแหนง................................................................. ว นท.......... เด อน..................พ.ศ. ............

55

SD-463 07-001

กรณ ม จดออนของการควบคมภายใน สามารถปรบแบบข างตน โดยอธบายเพมเต มในวรรคสามดงน

จากผลการประเมนดงกลาวเหนวาการควบคมภายในของ…… (ชอหนวยรบตรวจ).…..สาหรบปสนสด วนท..............เดอน.........................พ.ศ.....................เปนไปตามระบบการควบคมภายในทกาหนดไวมความ เพ ยงพอและบรรล ว ตถประสงคของการควบคมภายในตามทกลาวในวรรคแรก

อนง การควบคมภายในยงคงม จดออนทมนยสาคญดงน 1.…………………......................................................................................................................................

.................................................................................................................... ....................................................... 2. ...................................................................................................................................................... ...

...........................................................................................................................................................................

คำอธบายรายงานแบบ ปอ. 1 1. ช อรายงาน หนงส อรบรองการประเมนผลการควบคมภายใน

2. ผร บรายงาน ไดแก คณะกรรมการตรวจเงนแผ นดน ผกากบดแลหน วยรบตรวจ และ คณะกรรมการตรวจสอบ หรอคณะกรรมการตรวจสอบและประเมนผลภาคราชการ (ถาม)

3. วรรคแรก - ระบชอหนวยรบตรวจและงวดเวลาของการประเมนระบบการควบคมภายใน - ระบขอบเขตของการประเมนการควบคมภายในตามทหนวยรบตรวจกาหนด

4. วรรคสอง - สร ปผลการประเมนระบบการควบคมภายในว าเปนไปตามทหนวยรบตรวจกาหนดมความ เพ ยงพอ บรรลว ตถประสงคของการควบคมภายในหร อไม

5. ผรายงาน ไดแก หวหนาหนวยรบตรวจ พรอมทงระบตาแหนงและวนทรายงาน

56

SD-463 07-001

แบบ ปอ. 2 ชอหนวยรบตรวจรายงานผลการประเมนองคประกอบของ

การควบคมภายใน ณ ว นท ...........เด อน...................พ.ศ. .................

องคประกอบของการควบคมภายใน (1)

ผลการประเมน / ขอสรป (2)

1. สภาพแวดล อมการควบคม 1.1.............................................................. 1.2 ............................................................. ฯลฯ

2. การประเมนความเสยง 2.1.............................................................. 2.2 ............................................................. ฯลฯ

3. กจกรรมการควบคม 3.1.............................................................. 3.2 ............................................................. ฯลฯ

4. สารสนเทศและการส อสาร 4.1.............................................................. 4.2 ............................................................. ฯลฯ

5. การตดตามประเม นผล 5.1.............................................................. 5.2 ............................................................. ฯลฯ

ผลการประเมนโดยรวม ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ชอผรายงาน............................................ (ชอหวหนาหนวยงานตรวจสอบภายใน)

ตำแหนง............................................................... ว นท................ เด อน..................พ.ศ. .................

57

SD-463 07-001

คำอธบายรายงาน แบบ ปอ. 2

1. ช อหนวยรบตรวจ 2. ช อรายงาน รายงานผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน 3. งวดรายงาน

- ระบวนส ดทายของรอบระยะเวลาในการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน 4. คอลมน (1) องคประกอบของการควบคมภายใน

- ระบข อมลสรปการควบคมภายในของแตละองคประกอบ 5 คอลมน (2) ผลการประเมน/ขอสร ป

- ระบผลการประเมน/ขอสร ปของแตละองคประกอบของการควบคมภายในพรอมจดออน หรอความเสยงทยงมอย

6. สร ปผลการประเมนโดยรวมขององคประกอบของการควบคมภายใน 7. ช อผรายงาน ไดแก หวหนาหนวยรบตรวจ ผบรหารสงส ด หร อผร บผ ดชอบในการปฏบ ตราชการ

หรอการบรหารของหนวยรบตรวจ พรอมระบตาแหนงและว นทรายงาน

58

SD-463 07-001

แบบ ปอ. 3 ชอหนวยรบตรวจ รายงานแผนการปรบปรงการควบคมภายใน ณ ว นท ......................... เด อน............................. พ.ศ. ...........

กระบวนการปฏบ ตงาน/ โครงการ/กจกรรม/

ดานของงานท ประเมน และวตถ ประสงคของ

การควบคม

(1)

ความเสยงทยงมอย

(2)

งวด/เวลาท พบจ ดออน

(3)

การปรบปรงการควบคม

(4)

กาหนดเสรจ/ ผรบผดชอบ

(5)

หมายเหต

(6)

ชอผรายงาน........................................................

(ชอหวหนาหนวยงานตรวจสอบภายใน) ตำแหนง............................................................... ว นท................ เด อน..................พ.ศ. .................

59

SD-463 07-001

คำอธบายรายงาน แบบ ปอ. 3

1. ช อหนวยรบตรวจ 2. ช อรายงาน รายงานแผนการปรบปร งการควบคมภายใน 3. งวดรายงาน

- ระบวนส ดทายของรอบระยะเวลาของแผนการปรบปรงการควบคมภายใน 4. คอลมน (1) กระบวนการปฏ บตงาน/โครงการ .................. และวตถประสงคของการควบคม

- ระบวตถประสงคของก จกรรมหรอดานของงานทกำลงประเมน ถาเปนกระบวนการปฏบตงาน หรอโครงการใหระบขนตอนหลกทสาคญของกระบวนการปฏ บตงานหร อโครงการน นรวมทงว ตถประสงค ของแตละขนตอนหล ก ทงน หนงกจกรรม/ดานของงาน/ขนตอนการปฏ บตงานอาจมไดหลายว ตถประสงค

5. คอลมน (2) ความเสยงทยงม อย - ระบความเสยงทยงมอย โดยสรปมาจาก แบบ ปย.2 คอลมน (4)

6. คอลมน (3) งวด/เวลาทพบจดอ อน - ระบงวด/เวลาทพบหรอทราบความเสยงทยงมอยตามทระบในคอลมน (2)

7. คอลมน (4) การปรบปรงการควบคม - ระบการปรบปรงการควบคมเพ อปองกนหรอลดความเสยงทยงม อยโดยสรปผลมาจาก

แบบปย.2 คอลมน (5) 8. คอลมน (5) กาหนดเสร จ/ผร บผ ดชอบ

- ระบผรบผดชอบในการแกไขปรบปรง และวนทดาเนนการปรบปรงแลวเสร จ 9. คอลมน (6) หมายเหต

- ระบข อมลอนทตองการแจงใหทราบ เช น ว ธ ดาเนนการ และเอกสารหล กฐานทเกยวของ 10. ช อผรายงาน ไดแก หวหนาหนวยรบตรวจ ผบรหารสงส ด หรอผร บผ ดชอบในการปฏบ ตราชการ

หรอการบรหารของหน วยรบตรวจ พรอมระบตาแหนงและว นทรายงาน

60

SD-463 07-001

ภาคผนวก 2

รปแบบรายงานระดบสวนงานยอย (แทน ปย.2)

และคาอธบายรายงาน

61

SD-463 07-001

หนวยงาน ......สานก/กองทน......... แผนการปรบปรงการควบคมภายใน ป ๒๕xx

ณ วนท..........เดอน................... พ.ศ. ...๒๕xx.....

เรอง

จดออนของการควบคมหรอความเสยงทยงมอย

การปรบปรง

กาหนดเสรจ

ผรบผดชอบ

ดานสภาพแวดลอมการควบคม ขอ …… ขอ ……

ดานการประเมนความเสยง ขอ …… ขอ ……

ดานกจกรรมการควบคม ขอ …… ขอ ……

ดานสารสนเทศและการสอสาร ขอ …… ขอ ……

ดานการตดตามและประเมนผล ขอ …… ขอ ……

ผรายงาน………………ผอ.สานก/ผอ.เขต ( )

วนท …………………….

ฉบบท : 01

FM-912 01-006 วนท 2 กรกฎาคม 2556

62

SD-463 07-001

1. คำอธบายรายงาน แบบรายงานแผนการปรบปรงการควบคมภายใน (FM-912-01-006)

1. ช อสวนงานยอย (กลมภารกจและสานกตางๆ ภายใตกลมภารกจ) 2. ช อรายงาน รายงานผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน 3. งวดรายงาน

- ระบวนส ดทายของรอบระยะเวลาในการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน 4. คอลมน (1) องคประกอบของการควบคมภายใน

- ระบข อมลสรปการควบคมภายในของแตละองคประกอบ 5. คอลมน (2) จดออนของการควบคมหรอความเสยงทยงมอย

6. คอลมน (3) การปรบปรง ตามจดออนของการควบคมหรอความเสยงทยงมอย 7. คอลมน (4) กาหนดเสรจ 8. คอลมน (5) ผรบผดชอบ

ช อผรายงาน ไดแก หวหนาส วนงานยอย พรอมระบตาแหนง และวนทรายงาน

63

SD-463 07-001

หนวยงาน ......สานก/กองทน......... รายงานผลการปรบปรงการควบคมภายใน ป ๒๕xx ณ วนท..........เดอน................... พ.ศ. ...๒๕xx.....

เรอง

จดออนของการควบคมหรอความเสยงทยงมอย

การปรบปรง

กาหนดเสรจ

ผรบผดชอบ สถานะการดาเนนการ

ดานสภาพแวดลอมการควบคม ขอ …… ขอ ……

ดานการประเมนความเสยง ขอ …… ขอ ……

ดานกจกรรมการควบคม ขอ …… ขอ ……

ดานสารสนเทศและการสอสาร ขอ …… ขอ ……

ดานการตดตามและประเมนผล ขอ ……

ขอ ……

หมายเหต : สถานะการดาเนนการ ไดแก

( ) ดาเนนการเสรจตามกาหนด ผรายงาน……………………………ผอ.สานก/ผอ.เขต

( ) อยระหวางดาเนนการ ( )

( ) ยงไมไดดาเนนการ วนท ……………………….……

ฉบบท : 01

FM-912 01-007 วนท 2 กรกฎาคม 255

64

SD-463 07-001

คำอธบายรายงาน แบบรายงานผลการปรบปรงการควบคมภายใน (แบบ FM-912-01-007)

1. ช อสวนงานยอย (กลมภารกจและสานกตางๆ ภายใตกลมภารกจ) 2. ช อรายงาน รายงานการประเมนผลและการปรบปรงการควบคมภายใน

3. งวดรายงาน - ระบสาหร บงวดปส นส ดว นท 30 เดอนกนยายน พ.ศ.25xx (กรณรายงานตามปงบประมาณ)

หรอ ว นท 31 เดอนธ นวาคม พ.ศ.25xx (กรณรายงานตามปปฏ ทน) 4. คอลมน (1) องคประกอบของการควบคมภายใน

- ระบข อมลสรปการควบคมภายในของแตละองคประกอบ 5. คอลมน (2) จดออนของการควบคมหรอความเสยงทยงมอย 6. คอลมน (3) การปรบปรง ตามจดออนของการควบคมหรอความเสยงทยงมอย 7. คอลมน (4) กาหนดเสรจ 8. คอลมน (5) ผรบผดชอบ

9. คอลมน (6) สถานะการดาเนนการไดแก ( ) ดาเนนการเสรจตามกาหนด ( ) อยระหวางดาเนนการ ( ) ยงไมไดดาเนนการ

ช อผรายงาน ไดแก หวหนาส วนงานยอย พรอมระบตาแหนง และวนทรายงาน

SD-463 07-001

ภาคผนวก 3

รายงานของผตรวจสอบภายใน (สานกตรวจสอบ)

SD-463 07-001

แบบ ปส. รายงานผลการสอบทานการประเมนผลการควบคมภายในของผตรวจสอบภายใน

(กรณ ไม ม ขอตรวจพบหรอขอสงเกต)

เร ยน (หวหนาหนวยรบตรวจ / ผบรหารสงสดของหน วยรบตรวจ)

ขาพเจาไดสอบทานการประเมนผลการควบคมภายในของ………... (ช อหนวยรบตรวจ)…………..… สาหรบปส นส ดว นท......เด อน.............พ.ศ..........การสอบทานไดปฏบตอยางสมเหตสมผลและระมดระว ง อยางรอบคอบ ผลการสอบทานพบวาการประเม นผลการควบคมภายในเปนไปตามว ธ การทกำหนดระบบ การควบคมภายในมความเพ ยงพอและสามารถบรรล ว ตถประสงคของการควบคมภายใน

ชอผรายงาน............................................... (ชอหวหนาหนวยงานตรวจสอบภายใน)

ตำแหนง........................................................ ว นท................ เด อน..............พ.ศ. ............

SD-463 07-001

กรณ ทผตรวจ สอบภายในสอบทานการประเมนผลการควบคมภายในแลวม ขอตรวจพบหรอ ขอสงเกตทม น ยสาคญ ใหรายงานขอตรวจพบหรอขอสงเกตทม น ยสาคญตอทายผลการสอบทานดงน

ขาพเจาไดสอบทานการประเมนผลการควบคมภายในของ ……………. (ชอหนวยรบตรวจ) ………………. สาหรบปสนสดวนท..........เดอน...................พ.ศ................... การสอบทานไดปฏบตอยางสมเหตสมผลและ ระม ดระวงอยางรอบคอบ ผลการสอบทานพบวาการประเม นผลการควบคมภายในเปนไปตามว ธ การท กาหนดระบบการควบคมภายในมความเพ ยงพอและสามารถบรรล ว ตถประสงคของการควบคมภายใน อยางไรกตามมขอสงเกตทมนยสาคญดงน ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................

คำอธบายรายงาน แบบ ปส.

1. ช อรายงาน รายงานผลการสอบทานการประเมนผลการควบคมภายในของผตรวจสอบภายใน 2. ผร บรายงาน ไดแก หวหนาหนวยรบตรวจ ผบรหารสงส ด หรอผร บผ ดชอบในการปฏบ ตราชการ

หรอการบรหารของหนวยรบตรวจ 3. วรรครายงาน

- ระบงวดเวลาของการประเมนผลการควบคมภายใน - ระบขอบเขตของการสอบทานการประเมนผลการควบคมภายในวาไดปฏบตอยาง

สมเหตสมผล และระมดระว งอยางรอบคอบ - สร ปผลการสอบทาน

4. ช อผรายงาน ไดแก หวหนาหนวยงานตรวจสอบภายใน หรอผทไดรบมอบหมายจากหวหนาส วน ราชการ หวหนาหนวยรบตรวจ หรอผบร หารส งสดของหนวยรบตรวจใหทาหนาทตรวจสอบภายใน

ภาคผนวก 4

SD-463 07-001

แบบประเมนประสทธผลการควบคมภายใน (FM-463 00-025) สานก/เขต .......................................................................

กรณาพจารณาขอความตอไปน แลวใสเครองหมาย ลงในชองทกาหนดใหหลงขอความ โดยเลอกตอบเพยงตวเลอกเดยวททานเหนวาองคกรของทานกาหนดใหมและไดดาเนนการปฏบตจรง

ประสทธผลการควบคมภายใน

ม/ใช

ม/ใช บางสวน

ไมม/ไมใช

หมายเหต (หลกฐานทปรากฏและ/หรอปรากฏการณทเหน)

องคประกอบท 1 สภาพแวดลอมการควบคม (CE) หลกการท 1 หนวยงานแสดงถงความมงมนตอคณคาของความซอตรงและจรยธรรม 1.1 ผบรหารในหนวยงานของทานมการปฏบตทอยบน

หลกความซอตรงและการรกษาจรรยาบรรณในการดาเนนงาน

1.2 หนวยงานของทานมการจดการอยางเหมาะสมและทนเวลา เมอพบการไมปฏบตตามขอกาหนดเกยวกบความซอตรงและการรกษาจรรยาบรรณ

หลกการท 2 คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต/คณะกรรมการควบคมฯแสดงความรบผดชอบในการดแล (Oversight)

2.1 คณะกรรมการทไดรบมอบหมายในการดแลภารกจในหนวยงานของทานไดเขามากากบดแลการปฏบตงานตามทกาหนดอยางชดเจนและมความถทเหมาะสม

หลกการท 3 การกาหนดโครงสราง อานาจหนาท และความรบผดชอบ 3.1 หนวยงานมการกาหนดโครงสรางภายในอยาง

เหมาะสม เพอใหบรรลวตถประสงคตามภารกจ และมการควบคมภายในอยางมประสทธภาพ

3.2 หนวยงานมสายการรายงานภายในอยางเหมาะสม โดยคานงถงอานาจหนาท ความรบผดชอบ และการสอสารขอมล

3.3 หนวยงานมการมอบหมายและแบงแยกอานาจหนาทความรบผดชอบระหวางผบรหาร และผปฏบตงานอยางเหมาะสม

หลกการท 4 การแสดงความมงมนในการพฒนาความสามารถของบคลากร

SD-463 07-001

ประสทธผลการควบคมภายใน

ม/ใช

ม/ใช บางสวน

ไมม/ไมใช

หมายเหต (หลกฐานทปรากฏและ/หรอปรากฏการณทเหน)

4.1 หนวยงานมการพฒนา และธารงรกษาบคลากรใหมความรและความสามารถ โดยมการสอบทานการปฏบตอยางสมาเสมอ

4.2 หนวยงานมการประเมนผลงาน และสอสารใหแกบคลากรทกระดบรบทราบ พรอมทงใหแรงจงใจ หรอรางวลตอบคลากร ทมผลการปฏบตงานด รวมถงจดการแกไขบคลากรทมผลการปฏบตงานตา

4.3 หนวยงานมการแกไขหรอเตรยมความพรอมอยางเหมาะสม ทนเวลา สาหรบปญหาการขาดบคลากรทมความร ความสามารถ

หลกการท 5 การกาหนดใหรายงานตามหนาทความรบผดชอบ 5.1 หนวยงานมการสอสารใหบคลากรทกคนมความ

รบผดชอบตอการควบคมภายใน และการปรบปรงแกไขกระบวนการปฏบต

5.2 หนวยงานมการกาหนดตวชวดผลการปฏบตงาน เพอสรางแรงจงใจ และใหรางวล อยางเหมาะสมโดยคานงถงการปฏบตตามประมวลจรยธรรมและวตถประสงคหนวยงาน

5.3 ผบรหารมการมอบหมายงานแกผปฏบตงานแตละคนอยางเหมาะสม โดยไมสรางแรงกดดนมากเกนไป

องคประกอบท 2 การประเมนความเสยง (Risk Assessment) หลกการท 6 การระบวตถประสงคอยางชดเจน สามารถระบและประเมนความเสยง 6.1 หนวยงานมการกาหนดวตถประสงคของภารกจใน

การปฏบตงานแตละเรองอยางชดเจน

6.2 วตถประสงคของภารกจทไดกาหนดขนมความสมเหตสมผล และสามารถทาใหบรรลผลได

6.3 มการจดทารายงานการปฏบตงาน ทงในดานการเงนและไมใชการเงน เพอสะทอนถงผลการดาเนนงานของหนวยงาน

หลกการท 7 การระบและวเคราะหความเสยง ทกประเภททอาจกระทบตอการบรรลวตถประสงค

SD-463 07-001

ประสทธผลการควบคมภายใน

ม/ใช

ม/ใช บางสวน

ไมม/ไมใช

หมายเหต (หลกฐานทปรากฏและ/หรอปรากฏการณทเหน)

7.1 หนวยงานมการระบความเสยงทกประเภททอาจพบ(ความเสยงดานยทธศาสตร การเงน การปฏบตงาน กฎระเบยบ ขอมลขาวสาร) ซงอาจมผลกระทบตอการดาเนนภารกจของหนวยงาน ในระดบตางๆ

7.2 ความเสยงทระบไว ไดนามาวเคราะหปจจยทเปนสาเหตทงภายในและภายนอกหนวยงาน

7.3 ความเสยงทระบไว ไดนามาพจารณาโอกาสเกดเหตการณ และผลกระทบทอาจเกดขน

7.4 หนวยงานมมาตรการและแผนปฏบตงานเพอจดการความเสยง โดยอาจเลอกวธยอมรบ (Acceptance) การลด (Reduction) การหลกเลยง (Avoidance) หรอการรวมรบ (Sharing) ความเสยง

7.5 ผบรหารทกคนมสวนรวมในการบรหารความเสยง หลกการท 8 การประเมนความเสยงดานการทจรต 8.1 หนวยงานไดประเมนโอกาสเกดการทจรตในรปแบบ

ตางๆ เชน การทารายงานเทจ การทาเอกสารเบกจายเทจ การฝาฝนระบบการควบคมภายใน การรบสนบน เปนตน

8.2 หนวยงานมการกาหนดมาตรการเพอปองกนหรอแกไขการทจรต ทเหมาะสมกบผลประเมนโอกาสการเกดทจรต

8.3 หนวยงานไดสอสารใหบคลากรทกคนเขาใจและปฏบตตามมาตรการเพอปองกนหรอแกไขการทจรต

หลกการท 9 การระบและวเคราะหการเปลยนแปลงทสาคญ 9.1 หนวยงานไดประเมนการเปลยนแปลงปจจยทง

ภายในภายนอกหนวยงาน ทอาจมผลกระทบตอการดาเนนงาน การควบคมภายใน การจดทารายงานทางการเงน รวมทงไดกาหนดมาตรการตอบสนองการเปลยนแปลงอยางเพยงพอแลว

องคประกอบท 3 กจกรรมควบคม หลกการท 10 การเลอกและพฒนากจกรรมควบคม

SD-463 07-001

ประสทธผลการควบคมภายใน

ม/ใช

ม/ใช บางสวน

ไมม/ไมใช

หมายเหต (หลกฐานทปรากฏและ/หรอปรากฏการณทเหน)

10.1 หนวยงานมมาตรการควบคมภายในทเหมาะสมกบความเสยง และลกษณะเฉพาะของหนวยงาน

10.2 หนวยงานมมาตรการควบคมภายในทกาหนดเปนลายลกษณอกษร ครอบคลมกระบวนการตางๆ อยางเหมาะสม

10.3 หนวยงานกาหนดใหมการควบคมภายในทกระดบของการปฏบตงาน เชน ระดบสานก ระดบกลมงาน หรอระดบกระบวนการ

10.4 หนวยงานมการแบงแยกหนาทความรบผดชอบดานการอนมต การเบกจายเงน การบนทกบญช การจดทาขอมลสารสนเทศ การดแลทรพยสน เพอใหมการตรวจสอบซงกนและกน

หลกการท 11 การเลอกและพฒนากจกรรมควบคมทวไปดานเทคโนโลย

11.1 หนวยงานมการใชเทคโนโลยสารสนเทศในกระบวนการ ปฏบตงานและการควบคมทวไป

11.2 หนวยงานมการควบคมดานความปลอดภยของระบบเทคโนโลยสารสนเทศอยางเหมาะสม

11.3 หนวยงานมการบารงรกษาระบบเทคโนโลยอยางเหมาะสม

หลกการท 12 การกาหนดนโยบายและวธการควบคม 12.1 หนวยงานมการกาหนดวธการควบคมภายในท

รดกม สาหรบการดาเนนงานของผบรหารหรอผปฏบตงาน ในเรองทตองผานการอนมตโดยผทไมมสวนไดเสย

12.2 หนวยงานไดนาวธการควบคมภายใน รวมถงการแกไขขอผดพลาดในการปฏบตงาน ไปปฏบตอยางเหมาะสม

12.3 หนวยงานไดทบทวนวธการควบคมภายใน ใหมความเหมาะสมอยเสมอ

องคประกอบท 4 สารสนเทศและการสอสาร หลกการท 13 การใชสารสนเทศทเกยวของ

SD-463 07-001

ประสทธผลการควบคมภายใน

ม/ใช

ม/ใช บางสวน

ไมม/ไมใช

หมายเหต (หลกฐานทปรากฏและ/หรอปรากฏการณทเหน)

13.1 หนวยงานมการกาหนดและจดทาขอมลทมคณภาพ เพอใชในการดาเนนงาน

13.2 หนวยงานไดพจารณาถงตนทนและประโยชนทจะไดรบ รวมถงปรมาณและความถกตองของขอมลท จาเปนตอการใชขอมลสารสนเทศ

13.3 หนวยงานไดดาเนนการเพอใหผบรหาร และผเกยวของ มขอมลทสาคญอยางเพยงพอและทนเวลาสาหรบใชประกอบการตดสนใจ

13.4 หนวยงานไดจดใหมการบนทกรายงานการประชมของผบรหาร และคณะกรรมการทเกยวของ เพอใหมรายละเอยดทเพยงพอสาหรบการตรวจสอบการปฏบตงานยอนหลง

13.5 หนวยงานไดจดเกบขอมลสารสนเทศ เอกสารสาคญไวอยางครบถวน เปนหมวดหม สบคนไดงาย

13.6 กรณทไดรบแจงจากผตรวจสอบภายใน และผตรวจประเมนคณภาพภายในวามขอบกพรอง หนวยงานไดแกไขขอบกพรองนนอยางครบถวน ทนเวลา

หลกการท 14 การสอสารภายใน 14.1 หนวยงานมกระบวนการสอสารภายในอยางม

ประสทธภาพ และมชองทางการสอสารทเหมาะสม

14.2 หนวยงานมการรายงานขอมลทสาคญตอผบรหารและคณะกรรมการทเกยวของอยางสมาเสมอ

14.3 หนวยงานจดใหมชองทางการสอสารพเศษหรอชองทางลบ ใหผปฏบตงานแจงขอมลหรอเบาะแสเกยวกบการฉอฉลหรอทจรตภายในไดอยางปลอดภย

หลกการท 15 การสอสารภายนอก 15.1 หนวยงานมกระบวนการสอสารกบผมสวนไดสวน

เสยภายนอกองคการอยางมประสทธภาพ ดวยชองทาง การสอสารทเหมาะสม

องคประกอบท 5 กจกรรมตดตามผล หลกการท 16 การตดตามผลระหวางการปฏบตงานและ/หรอการประเมนผลอสระ

SD-463 07-001

ประสทธผลการควบคมภายใน

ม/ใช

ม/ใช บางสวน

ไมม/ไมใช

หมายเหต (หลกฐานทปรากฏและ/หรอปรากฏการณทเหน)

16.1 หนวยงานมการกาหนดความถทเหมาะสมในการตดตามและประเมนผลระบบการควบคมภายใน

16.2 หนวยงานดาเนนการตดตามและประเมนผลระบบการควบคมภายใน โดยผทมความร/เขาใจและความสามารถ

หลกการท 17 การประเมนขอบกพรองและสอสาร 17.1 หนวยงานประเมนผลขอบกพรองของการควบคม

ภายใน และดาเนนการสอสารตดตามแกไขอยางทนทวงท

17.2 หนวยงานมการรายงานตามลาดบชน ของการบงคบบญชา กรณทพบวามการทจรต การฝาฝนกฎหมาย หรอการกระทาทผดปกตอนๆ

ปญหา อปสรรค ปจจยสงเสรม และขอเสนอแนะเพมเตม

1) ทานคดวาสงใดเปนอปสรรคของการควบคมภายใน ในหนวยงานของทาน เพราะเหตใด ……………………………………………………………………………………………………………………………...................................................

........................................................................................................................................................................................ 2) ทานคดวามปจจยใดทสงเสรมใหการควบคมภายในมประสทธผลและประสทธภาพดมากยงขน เพราะเหตใด ……………………………………………………………………………………………………………………………...................................................

........................................................................................................................................................................................ 3) ขอเสนอแนะเพมเตม …………………………………………………………………………………………………………………………......................................................

........................................................................................................................................................................................ ผประเมน.............................................. วนท................................

ลายมอชอ....................................

ผสอบทาน ...........................................

วนท................................ ลายมอชอ....................................

ผอนมต................................................

วนท................................ ลายมอชอ....................................

ภาคผนวก 5

SD-463 07-001

ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน วาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544

SD-463 07-001

SD-463 07-001

สวนท 2 การบรหารความเสยง

77

SD-463 07-001

ภาคผนวก 6

ความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risks)

1.1 คาจากดความของความเสยงดานกลยทธ

ความเสยงดานกลยทธ คอความเสยงทเกดจากการกาหนดแผนกลยทธ แผนดาเนนงาน และการนาไปปฏบตไมเหมาะสมหรอไมสอดคลองกบปจจยภายในและสภาพแวดลอมภายนอก อนสงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจการบรหารเงนกองทน หรอการดารงอยขององคกร ดงนน คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต และคณะกรรมการอนๆ ทเกยวของ ตลอดจนผบรหารระดบสงตองวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงานอยางรอบคอบ สงเสรมการบรหารตามหลกธรรมาภบาล พรอมทงจดใหมโครงสรางพนฐานภายในทเหมาะสมสาหรบการนาไปปฏบต เชน การจดองคกร บคลากร งบประมาณ ระบบสารสนเทศ ระบบการตดตามและควบคมการปฏบตงาน เพอใหบรรลเปาหมายตามพนธกจและวสยทศน และจดการกบปญหาขององคกรไดอยางมประสทธภาพ

แผนกลยทธ (Strategic plan) คอ แผนทแสดงทศทางการดาเนนงานและสะทอนวสยทศนหรอเปาหมายขององคกร โดยทวไปจะมระยะเวลา 3 ถง 5 ป ซงแผนกลยทธทด จะตองมความชดเจน สอดคลองกบเปาหมาย ยดหยน และสามารถปรบเปลยนใหสอดคลองกบสภาวการณทเปลยนแปลงได

แผนดาเนนงาน (Business plan) คอ แผนทกาหนดกรอบการดาเนนงานโดยรวมขององคกร เพอสนบสนนการปฏบตงานใหสาเรจตามแผนกลยทธ และเปนแนวทางใหแกหนวยงานตางๆ ในองคกรกาหนดแผนปฏบตการ (action plan) โดยทวไปจะเปนแผนระยะสน ไมเกน 1 ป ประกอบดวยเปาหมาย ผลผลต ผลสมฤทธหนาทความรบผดชอบ ปรมาณทรพยากรทใช กรอบเวลาการดาเนนงาน และเกณฑในการตดตามผลการปฏบตงาน ซงควรสอดคลองกบ งบประมาณขององคกรดวย

แผนปฏบตการ (Action plan) คอ แผนกจกรรม ทแสดงกจกรรมของการดาเนนงาน งบประมาณ ผรบผดชอบ และระยะเวลาดาเนนการ ในแตละกจกรรมอยางชดเจน โดยยดแผนดาเนนงาน (Business Plan) เปนกรอบและสามารถเขยนแผนปฎบตการเปนรายปงบประมาณ รายครงป รายไตรมาส รายเดอน หรอรายโครงการ ฯลฯ ขนอยกบความเหมาะสมในการใชแผนและการตดตามงาน

1.2 แหลงทมาของความเสยงดานกลยทธ

แหลงทมาของความเสยงดานกลยทธ สามารถจาแนกได 2 ประเภทหลก คอ ปจจยความเสยงภายนอก และปจจยความเสยงภายใน

1.2.1. ปจจยเสยงภายนอก (PESTEL) หมายถง ปจจยภายนอกทองคกรควบคมไดยาก หรอไมสามารถควบคมได อนสงผลกระทบหรอเปนอปสรรคตอการปฏบตตามแผนกลยทธ เพอใหบรรล เปาหมาย ไดแก ความไมแนนอนทางการเมองและสงคม การเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชน / หนวยบรการ ปจจยทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงของเทคโนโลย กฎหมาย กฎระเบยบตางๆ และสงแวดลอม / ภยธรรมชาต เปนตน

78

SD-463 07-001

1.2.1.1 ความไมแนนอนทางการเมองและสงคม (Political and Social) เปนความไมแนนอนทางการเมองทงการเมองระดบประเทศ การเมองระดบทองถน ตลอดจนปจจยดานสงคมวฒนธรรมและคานยม เชน

- ความตอเนองในเชงนโยบายของรฐบาล

- ความแทรกแซงจากบคลากรภายนอก ซงบคลากรภายนอก หมายถง องคการ NGOs ประชาชน /หนวยบรการทไดรบผลกระทบ ผมอทธพลทางการเมอง

- การรวมมอเชงนโยบายระหวางผบรหารราชการสวนกลาง สวนภมภาค และผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน

- ความรวมมอระหวางกลมของผมสวนไดเสย หรอกลมตางๆ ทเกยวของ

- การเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชน / หนวยบรการ การเปลยนแปลงของโครงสรางประชากรและความตองการของประชาชน / หนวยบรการ จะมผลตอระบบหลกประกนสขภาพ เงนกองทนหลกประกนสขภาพ คณะกรรมการหลกประกนสขภาพ และผบรหารระดบสงตองตดตามดแลและมวธการจดการกบสงเหลาน เพอปองกนความเสยงดานเสถยรภาพของระบบหลกประกนสขภาพ

1.2.1.2 การเปลยนแปลงของเทคโนโลย (Technological) สปสช. อาจเผชญกบความเสยงจากเทคโนโลย ไดจาก - การเลอกใชเทคโนโลยไมเหมาะสม - ความลาหลงของเทคโนโลย เนองจากมเทคโนโลยใหมเกดขนอยางรวดเรว - ความผดพลาดของเทคโนโลยทใหมเกนไป อาจสงผลกระทบตอประสทธภาพการใหบรการขององคกร ตอผมสวนไดสวนเสย

1.2.1.3 ปจจยทางเศรษฐกจ (Ecomomic) ภาวะเศรษฐกจในระดบโลก ระดบประเทศ ระดบภมภาค หรอระดบทองถน มผลกระทบตองบประมาณของ สปสช. ทจะไดรบในแตละป และการจดสรรเงนกองทนหลกประกนสขภาพ โดยเฉพาะชวงภาวะเศรษฐกจตกตา แตระดบความรนแรงของผลกระทบดงกลาวขนอยกบขอบเขตการดาเนนงาน และความสามารถในการปรบตวของ สปสช . ดงนน คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต และผบรหารระดบสงควรประเมนระดบความเสยงขององคกร ตลอดจนตดตามภาวะเศรษฐกจในปจจบนแนวโนม รวมทงคาดการณผลกระทบทอาจจะเกดขนในอนาคตอยางตอเนอง

1.2.1.4 กฎหมาย กฎระเบยบตางๆ (Legal) ความคลมเครอของกฎหมายทเกยวของ การเปลยนแปลงกฎระเบยบตางๆ ความไมมนใจในการบงคบใชกฎหมาย กฎหมายไมครอบคลมอาจเปนอปสรรคในการดาเนนงานอนสงผลกระทบตอการปฏบตตามแผนกลยทธและแผนดาเนนงานใหบรรลเปาหมาย และจาเปนตองปรบเปลยนแผนและการปฏบตใหสอดคลองกบกฎหมาย กฎระเบยบตางๆ องคกรตองจดใหมหนวยงานและผรบผดชอบเพอตดตาม กฎระเบยบ และขอกาหนดตางๆ อยางตอเนอง

1.2.1.5 สงแวดลอม/ภยธรรมชาต (Environment) ไดแก การกอความไมสงบ สงคราม นาทวม พายใตฝน โคลนถลม แผนดนไหว ภยแลง โรคระบาด มผลกระทบตอแผนกลยทธทงสน

79

SD-463 07-001

1.2.2 ปจจยเสยงภายใน หมายถง ปจจยภายในทองคกรสามารถ ควบคมได แตสามารถสงผลกระทบ หรอเปนอปสรรคตอการดาเนนการตามแผนกลยทธเพอใหบรรลเปาหมาย ไดแก โครงสรางองคกร กระบวนการและวธปฏบตงาน ความเพยงพอและคณภาพของบคลากร ความเพยงพอของขอมล และเทคโนโลยสาหรบการใหบรการ เปนตน และการวเคราะหปจจยเสยงภายใน อาจใช SWOT ชวยในการวเคราะห 1.2.2.1 โครงสรางองคกร การจดโครงสรางองคกรมความสาคญตอการปฏบตตามแผนกลยทธ และแผนดาเนนงานใหบรรลเปาหมายและประสทธภาพ หากองคกรถกครอบงาโดยผบรหารหรอผมสวนไดสวนเสยกลมใดกลมหนง หรอไมมการแบงแยกหนาทความรบผดชอบชดเจน อาจทาใหการบรหารขาดความเปนอสระและไมมการถวงดลอานาจ ซงจะกอใหเกดปญหาในการจดการและการบงคบบญชาองคกรควรมโครงสรางองคกรทสอดคลองกบแผนกลยทธและแผนดาเนนงาน และสามารถปองกนการแสวงหาผลประโยชนโดยบคคลภายใน เชน กรรมการชดตางๆ ผบรหาร เจาหนาท เปนตน 1.2.2.2 กระบวนการและวธปฏบตงาน องคกรทมไดกาหนดกระบวนการและวธปฏบตงานทชดเจน หรอกาหนดความรบผดชอบทซาซอนกน อาจสงผลใหการปฏบตตามแผนดาเนนงานและแผนปฏบตการลาชาและผดพลาดไดงาย ยากแกการตดตามและรายงานผลการปฏบตงานไดถกตองและทนกาล องคกรควรกาหนดใหมกระบวนการปฏบตอยางเปนระบบ และกาหนดขอบเขตหนาทความรบผดชอบใหชดเจน พรอมทงมการสอบยนความถกตองและตดตามผลการปฏบตงานอยางตอเนอง เพอปองกนการเกดชองโหวในการควบคมภายใน 1.2.2.3 ความเพยงพอและคณภาพของบคลากร แผนกลยทธและแผนดาเนนงานทมประสทธภาพ ขนอยกบคณะกรรมการหลกประกนสขภาพ และกรรมการอนๆ ตลอดจนผบรหารระดบสงทมความรประสบการณและวสยทศน สาหรบการดาเนนการตามแผนกลยทธและแผนดาเนนงานในทกระดบขององคกรจะบรรลเปาหมายไดหรอไมนน ขนอยกบปรมาณและคณภาพของบคลากร จานวนบคลากรทเพยงพอ จะชวยรองรบปรมาณงานไดครบถวน บคลากรควรมความเชยวชาญและไดรบการ ฝกอบรมทจาเปนเพอใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล การดาเนนงานดานตางๆ เชน การบรหารกองทน PP OP IP โรคเอดส โรคไต และกองทนโรคเรอรง ควรจะมบคลากรทมความเปนมออาชพ มความรและความชานาญในเรองดงกลาวอยางเพยงพอ เปนตน เพอใหมนใจไดวาสามารถตอบสนอง ความตองการของกลมผมสวนไดสวนเสยได 1.2.2.4 ความเพยงพอของขอมล องครกจะตองไดรบขอมลทเหมาะสม เพอใชในการบรหารความเสยงดานกลยทธ การไดรบขอมลทไมเพยงพอ ไมเหมาะสม ไมถกตองและไมทนกาล จะเปนอปสรรคตอการเขาใจภาวะการณปจจบน และสงผลตอการวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงาน การกาหนด เปาหมาย และการบรหารงานขององคกร องคกรควรมขอมลเกยวกบกลมผมสวนไดสวนเสย ความตองการของผมสวนไดเสยฯลฯ เพอใชกาหนดกลยทธในการดาเนนงาน 1.2.2.5 เทคโนโลย องคกรตองมนใจวาเทคโนโลยทใชอยสามารถตอบสนองความตองการของกลม ผมสวนไดสวนเสยได โดยเฉพาะโครงการทมความซบซอน เชน กระบวนการจดสรรกองทน กระบวนการชดเชยคาบรการโครงการโรคไต และโครงการโรคเฉพาะโรคอนๆ 1.3 ปจจยทชวยลดความเสยงดานกลยทธ ปจจยทชวยลดความเสยง หมายถง ปจจยทชวยสนบสนนการดาเนนการตามแผนกลยทธใหบรรลเปาหมาย ไดแก คณสมบตของคณะกรรมการตางๆ และผบรหารระดบสง การวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงาน การวางแผนรองรบการดาเนนงาน (Continuity

80

SD-463 07-001

planning) คณภาพของบคลากรและการฝกอบรมทเพยงพอ ระบบการบรหารความเสยง การควบคมภายในและระบบธรรมาภบาล ความสมพนธทมนคงกบผมสวนไดสวนเสยและภาคตางๆ การรเรมโครงการ/ชดสทธประโยชนทเปนประโยชนตอประชาชน การไดรบขอมลตางๆ อยางเพยงพอ เปนตน

1.3.1 คณสมบตของคณะกรรมการตางๆ และผบรหารระดบสง คณะกรรมการตางๆ และผบรหารระดบสงควรมความร ประสบการณหลากหลายในดานทเปนประโยชน เปนอสระ กระตอรอรน เขาใจภาวะการณปจจบน ภาวะเศรษฐกจ และการแขงขนเปนอยางด พรอมทจะตดสนใจใหเกดการปฏบต นอกจากนมกรรมการอสระเพอใหเกดการสอบยนและสรางสมดลในการบรหารงานใหเปนไปตามเปาหมายทกาหนดไว

1.3.2 การวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงาน เพอใหการวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงานชดเจนและมประสทธภาพ คณะกรรมการตางๆ และผบรหารระดบสงตองพจารณาการเปลยนแปลงของปจจยภายในและสภาพแวดลอมภายนอกและประเมนผลกระทบทอาจเกดขนกบองคกรอยางตอเนอง พรอมปรบเปลยนแผนใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงเพอลดผลกระทบใหนอยทสด นอกจากน องคกรตองกาหนดระยะเวลาในการปฏบตตามแผนกลยทธ รวมถงกาหนดระบบการวดผลการปฏบตงานและระบบการใหผลตอบแทนทชดเจน

1.3.3 การวางแผนรองรบการดาเนนงาน (Continuity planning) การจดทาแผนรองรบการดาเนนงานเปนการเตรยมความพรอมเพอใหมการดาเนนงานอยางตอเนอง สาหรบกรณเกดเหตการณทไมคาดคด โดยอาจจดทาแผนรองรบการดาเนนงานสาหรบสถานการณวกฤตทจาลองขนในหลายๆ กรณ เชน กรณวกฤตจากการไมสามารถปฏบตไดสาเรจตามแผนกลยทธ กรณวกฤตจากภาวะเศรษฐกจถดถอยรนแรง หรอกรณวกฤตจากอบตเหตหรออบตภยทางธรรมชาต เชน โรคระบาด แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด นาทวม ไฟไหม อนกระทบตอการปฏบตงานอยางมาก นอกจากน คณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบมอบหมาย และบรหารระดบสง ควรกาหนดรายละเอยดการบรหารจดการ และผมอานาจสงการและ / หรอลงลายมอชอแทนตาม ลาดบชน ในกรณทผบรหารระดบสงบางรายหรอสวนใหญไมสามารถปฏบตหนาทได ซงแผนรองรบการดาเนนงานควรประกอบดวย

(1) แผนรองรบดานการปฏบตการ ไดแก แผนการกาหนดสถานทปฏบตงานและประมวลผลสารองและแผนปองกนความเสยหายของระบบประมวลผลขอมล (Electronic Data Processing - EDP)

(2) แผนรองรบดานการบรหาร ไดแก แผนการแกปญหาสภาพคลอง และแผนรองรบหากดาเนนการไมสาเรจตามแผนกลยทธ

1.3.4 คณภาพของบคลากรและการฝกอบรมทเพยงพอ บคลากรทมความร ความชานาญ และประสบการณ จะเขาใจภาวะการณปจจบน และสามารถคาดการณแนวโนมการดาเนนงานตอระบบหลกประกนสขภาพ และสามารถกาหนดชดสทธประโยชนและบรการทจะเสนอตอผมสวนไดสวนเสย ไดสอดคลองกบแผนกลยทธและ แผนดาเนนงานทกาหนดไว โดยเฉพาะบคลากรควรเขาใจการบรหารความเสยง การควบคมภายใน และธรรมาภบาล จะชวยใหบคลากรตระหนกถงความเสยงทอาจเกดขน พรอมทงหาทางปองกนและลดขอผดพลาดในการปฏบตงาน อนจะสงผลใหการดาเนนงานตามแผนกลยทธและแผนดาเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพ

81

SD-463 07-001

1.3.5 ระบบการบรหารความเสยง

1.3.5.1 การบรหารความเสยง องคกรตองมระบบการบรหารความเสยงทครอบคลมทงองคกร (Enterprise Risk Management) และในการวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงานจะตองคานงถงความ เสยงทกประเภททเกยวของรวมถงวธควบคมและลดความเสยง โดยมการกาหนดนโยบาย วธการปฏบตงาน และระดบความเสยงทยอมรบได (Appetite Risk and Risk Tolerance)

1.3.5.2 คณภาพและประสทธผลของระบบการควบคมภายในและธรรมาภบาล จะชวยใหองคกรดาเนนไดอยางมประสทธผล มรายงานทโปรงใส เชอถอได มการดแลรกษาทรพยสน และชวยใหมนใจวามการปฏบตตามกฎหมาย กฎเกณฑ และนโยบายทกาหนด องคกรควรกาหนดใหมผตรวจสอบภายในทเปนอสระ ทาหนาทรายงานผลการตรวจสอบภายในหรอผลการสอบทานระบบโดยตรงตอคณะอนกรรมการตรวจสอบและคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตเปนลายลกษณอกษร เพอดาเนนการแกไขไดทนทวงท

1.3.6 ความสมพนธทมนคงกบผมสวนไดสวนเสยและภาคตางๆ ความสมพนธทมนคงกบผมสวนไดสวนเสย และภาคตางๆ จะชวยลดความขดแยงทเปนอปสรรคตอการดาเนนงานตามแผนกลยทธ เปนผสนบสนนและผลกดนใหแผนกลยทธ การดาเนนงาน บางอยางสาเรจไดดวยงาย และใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนตอการกาหนดแผนกลยทธ การดาเนนงานใหสาเรจตามเปาหมายทตงไว

1.3.7 การรเรมโครงการ/ชดสทธประโยชนทเปนประโยชนตอประชาชน การรเรมโครงการ / ชดสทธประโยชนตอประชาชน จะทาใหประชาชนผมสทธไดรบประโยชนจากระบบหลกประกนสขภาพอยางเตมท สงผลใหคณภาพชวต และสขภาพอนามยของประชาชนอยในระดบด ทาใหเกดความพงพอใจตอระบบหลกประกนสขภาพ ในการรเรมโครงการ / ชดสทธประโยชนใหมควรดาเนนการดงตอไปน เพอลดระดบความเสยงทจะเกดขน

1.3.7.1 การวเคราะหและสอบทานโครงการ/ชดสทธประโยชนฯใหม สานก / กองทนทรบผดชอบการวเคราะหและสอบทานโครงการ / ชดสทธประโยชนฯใหม จะตองเขาใจลกษณะของโครงการ / ชดสทธประโยชนฯใหมอยางชดเจน เพอใหมนใวาการสอบทานครอบคลมทกประเดนทสาคญ ไดแก

(1) ชอและคาอธบายลกษณะของโครงการ / ชดสทธประโยชนฯและวตถประสงคในการเสนอโครงการ/ชดสทธประโยชนฯ และกาหนดระยะเวลาในการดาเนนโครงการ / ชดสทธประโยชนฯ

(2) ความเหมอนหรอความแตกตางระหวางโครงการ / ชดสทธประโยชนฯใหมกบโครงการ / ชดสทธประโยชนฯ หรอบรการทมอยแลว

(3) กลมเปาหมายเปนกลมเปาหมายใด (4) ประมาณการเตบโตและความสามารถในการสรางมลคาเพมในอนาคต (5) ผลวเคราะหความสาเรจของการเสนอโครงการ / ชดสทธประโยชน (6) ผลกระทบทมนยสาคญทคาดวาจะเกดขนตอความเสยงดานตาง ๆ และหนวยงานทเกยวของ (7) วธการระบ วด ตดตาม และควบคมความเสยงจากวธการดาเนนงาน ขนตอน กระบวนการใหม

และผรบผดชอบ (8) ขอจากดในการนาโครงการ / ชดสทธประโยชนฯใหมมาใชในระบบงานและระบบเทคโนโลย

สารสนเทศปจจบน และการเตรยมการปรบปรงใหสามารถรองรบวธการดาเนนงาน ขนตอน กระบวนการใหม

82

SD-463 07-001

(9) ความร ความสามารถ และประสบการณของบคลากรทเกยวของ (10) ปรมาณงานทคาดวาจะเพมขน (11) อตราความผดปกตทจะเพมขน (default rate) (12) การอนมตและความเหนจากฝายงานตางๆ ทเกยวของ

1.3.7.2 มาตรฐานหรอเกณฑขนตาในการพจารณาโครงการ / ชดสทธประโยชนฯ ใหม สปสช.ควรมกระบวนการและหลกเกณฑในการพจารณาอนมต การเสนอโครงการ / ชดสทธประโยชนฯ อยางรอบคอบและรดกม ซงสวนใหญเปนการวเคราะหความสามารถในการสรางมลคาเพมขนตา โดยเปรยบเทยบระหวางตนทน และผลผลต ผลสมฤทธทจะได และความเสยงทยอมรบได เชน ผลตอบแทนทปรบดวยความเสยงตอเงนกองทน (risk adjusted return on capital) นอกจากน สปสช.ควรมการจดทารายงาน ตดตามผลการดาเนนงานภายหลงการนาโครงการ / ชดสทธประโยชนฯออกใช เพอประเมนความสาเรจวาจะดาเนนกลยทธอยางไรตอไป เชน หากโครงการ / ชดสทธประโยชนฯไมประสบความสาเรจ สปสช.อาจพจารณาแนวทางแกไขหรอตดสนใจยกเลกการนาเสนอโครงการ / ชดสทธประโยชนฯดงกลาว เปนตน

1.3.8 การไดรบขอมลดานตางๆ อยางเพยงพอ ขอมลทเพยงพอ เชอถอได และทนกาลจะชวยใหเขาใจภาวะกาณปจจบน สภาพแวดลอมและความตองการของผมสวนไดสวนเสยและภาคตางๆ ทาใหองคกรสามารถเสนอชดสทธประโยชนฯและบรการไดตรงตามตองการและเหมาะสม ซงแหลงขอมลอาจไดแก ผลวจย ผเชยวชาญพเศษ ทปรกษา ขอมลจากหนวยงานภายนอกทเกยวของ หรอขอมลทมอยในองคกร นอกจากน องคกรทมระบบเทคโนโลยเพอรวบรวม ประมวลผล และวเคราะหขอมลตางๆ ทอาจสงผลกระทบตอการดาเนนงานขององคกร ทงขอมลเกยวกบปจจยสภาพแวดลอมและขอมลวจยตางๆ จะชวยใหองคกรสามารถออกแบบชดสทธประโยชนฯและบรการทตอบสนองความตองการของกลมผมสวนไดสวนเสยไดด

สวนท 2 แนวทางการจดการความเสยงดานกลยทธทพงปฏบต

ความเสยงดานกลยทธ เปนความเสยงทเกดจากการกาหนดแผนกลยทธ แผนดาเนนงาน และการนาไปปฏบตไมเหมาะสมหรอสอดคลองกบสภาพแวดลอมภายนอกและปจจยภายใน ซงอาจสงผลกระทบตอการกาหนดทศทาง แผนการดาเนนงาน และแผนปฏบตการในแตละสานก / เขต ของ สปสช. ดงนนจงมความจาเปนทคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตและผบรหารระดบสง จะตองมการกาหนดแนวทางในการจดการความเสยงดานกลยทธอยางมประสทธภาพ และเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในการดาเนนงาน เพอใหมนใจวาความเสยงดานกลยทธอยในระดบทยอมรบได และมระบบบรหารความเสยงทเพยงพอในการระบ วด ตดตาม และควบคมความเสยงได

2.1 การจดการความเสยงดานกลยทธระดบองคกร

ผรบผดชอบในการจดการความเสยงดานกลยทธระดบองคกร คอ คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต คณะกรรมการตางๆ ผบรหารระดบสง และสานกนโยบายและแผน

การบรหารความเสยงดานกลยทธระดบองคกร ควรคานงถงความเสยงทมาจากปจจยภายนอก และปจจยภายใน ตามขอ 1.2.1 และ 1.2.2

83

SD-463 07-001

ตวอยางความเสยงดานกลยทธระดบองคกร

การกาหนดกลยทธไมเหมาะสม ไมสะทอนวสยทศน และเปาหมายขององคกร การกาหนดกลยทธไมสอดคลองกบภาวการณปจจบน ปจจยภายนอก และปจจยภายใน การกาหนดกลยทธผดพลาด ไมสามารถทาใหบรรลตามพนธกจ และเปาหมายได แผนกลยทธไมยดหยน ไมสามารถเปลยนแปลงใหทนตอlสถานการณปจจบน แผนกลยทธไมมเปาหมายทชดเจน ระยะสน 3 ป, ระยะกลาง 5 ป และระยะยาว 10 ป KPIs ไมสามารถวดผลความสาเรจตามแผนกลยทธระยะตางๆ ได Key Risk Indicator (KRIs) ไมสามารถวดผลได Key Control Indicator (KCIs) ไมสามารถวดผลได การกาหนดแผนดาเนนงานระดบองคกรไมสอดคลองกบแผนกลยทธระดบองคกร การตดสนใจของผบรหารทผดพลาด ไมสามารถปฎบตตามแผนกลยทธได ไมมการตดตาม ประเมนผลการดาเนนงานตามกลยทธ แผนดาเนนงาน ไมมแผนภาวะฉกเฉนการดาเนนงาน (Contingency planning) ระดบองคกร การขาดการประสานงานระหวางภาค หนสวนทเกยวของกบผลสาเรจอยางยงยน

2.2 การจดการความเสยงดานกลยทธระดบสานก

ผรบผดชอบในการจดการความเสยงดานกลยทธระดบสานก คอ ผบรหารระดบสานก/เขต ผจดการกองทน ผจดการโครงการ

การบรหารความเสยงดานกลยทธระดบสานก ควรคานงถงความเสยงทมาจากปจจยภายนอก และปจจยภายใน ตามขอ 1.2.1 และ 1.2.2

ตวอยางความเสยงดานกลยทธระดบสานก

สานก/เขต/กองทน มแผนปฎบตการณทไมสอดคลองกบ แผนกลยทธ แผนดาเนนงาน เปาหมาย และพนธกจระดบองคกร

แผนปฎบตงานไมไดกาหนด เปาหมายชดเจน ดานผลผลต (Output) และผลสมฤทธ (Outcome) ของงานทชดเจน

KPIs, KRIs, KCIs ไมสามารถวดผลความสาเรจตามแผนปฎบตการได แผนปฎบตงานไมไดกาหนดทรพยากรทใช กรอบระยะเวลาดาเนนการ ผรบผดชอบ วธการตดตาม

ประเมนผล แผนปฎบตงานไมสอดคลองกบงบประมาณทไดรบ แผนปฎบตงานไมเหมาะสม ไมสามารถทาใหบรรลตามเปาหมายทตงไวได

84

SD-463 07-001

ไมมแผนรองรบภาวะฉกเฉนการดาเนนงานระดบสานก (Contingency planning) ไมมการตดตามความหนาของแผนปฎบตการ เทยบกบเปาหมายทตงไว การขาดการประสานงานระหวางภาค หนสวนทเกยวของกบผลสาเรจอยางยงยน

2.3 ตวอยางรายงานและขอมลทเปนสญญาณเตอนความเสยงดานกลยทธ ตวอยางรายงานดานตวชวดตางๆ (KPIs, KRIs, KCIs) จะชวยใหสปสช.และผกากบดแลสามารถตดตามการดาเนนงานของ สปสช. ได ซงหากมการจดทาขอมลอยางสมาเสมอและมการตรวจสอบความ ถกตองของการรายงานแลว จะเปนประโยชนในการประเมนผลการดาเนนงานยงขน ทงน สญญาณเตอนจะเปนสงทชวยใหสปสช.ตระหนกวา เหตการณทเกดขนอาจสงผลกระทบตอความสาเรจในการดาเนนงานตามเปาหมายและกลยทธของ สปสช. เชน 2.3.1 ความเพยงพอของเงนกองทน เปนรายงานทแสดงฐานะเงนกองทนท สปสช. มอย รวมถงการวเคราะหผลการดาเนนงานซงอาจสงผลกระทบตอเงนกองทน ทงทคานวณตามเกณฑททางการกาหนดหรอตามเกณฑภายในของกองทนเอง โดยควรแสดงผลการวเคราะหความเพยงพอของ เงนกองทนในอนาคต รวมถงประมาณการอตราสวนตางๆ ตามงบประมาณ ซงไดประมาณการคาใชจายในกาดาเนนงานทวไป และโครงสรางของสนทรพยและหนสนอยางนอยเปนเวลา 3 ป และในกรณเงนกองทนไมเพยงพอ ควรรายงานสาเหต และกาหนดแนวทางแกไข

สญญาณเตอน การลดลงของเงนกองทน จนถงเกณฑเงนกองทนขนตา ความสามารถของฝายบรหารทจะดารงระดบเงนกองทนใหไดตามทไดกาหนดเปาหมายทวางไว ในแผนดาเนนงาน

เหตผล เนองจากเงนกองทนเปนสงทแสดงฐานะของ สปสช. การไมสามารถดารงเงนกองทนใหเปนไป ตามกฎขอบงคบ อาจสงผลใหมการกาหนดบทลงโทษและแนวทางแกไขปญหา คณะกรรมการฯ หรอกรรมการทไดรบมอบหมายและผบรหารระดบสง จงควรตดตามฐานะเงนกองทนอยางสมาเสมอซงขนอยกบปจจยตางๆ เชน ผลการดาเนนงาน ความคมคาของผลการดาเนนงาน เปนตน

85

SD-463 07-001

2.3.2 รายงานการประเมนฝายบรหารและบคลากร คณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบมอบหมาย ควรประเมนผลงานและคาตอบแทนของฝายบรหารอยางนอยปละครง และเสนอรายงานดงกลาวตอผมอานาจ นอกจากนนคณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบมอบหมาย และผบรหารระดบสงควร สอบทานรายงานเกยวกบการหมนเวยนงานของพนกงาน การปรบเงนเดอน การเลอนตาแหนง การปรบปรงผลตอบแทน การจางงานใหม โดยอาจเปรยบเทยบผลตอบแทนกบองคกรอนๆ ดวย

สญญาณเตอน

ผลการดาเนนงานตากวาเปาหมาย รายงานตรวจสอบทเปนผลในทางลบตอฝายบรหาร การหมนเวยนงานหรอการเขาออกของบคลากรจานวนสง ปรมาณการรองทกขหรอรองเรยนทเพมขน เชน การฟองรองดาเนนคดเกยวกบความเสมอภาคของ

โอกาสในการทางาน การลวงละเมดทางเพศ และคดเกยวกบการพนกงานอนๆ เปนตน บคลากรมตาแหนงอยในหลายระดบขององคกร

เหตผล ฝายบรหารและบคลากรทมความสามารถมสวนสาคญตอความสาเรจขององคกร ความรบผดชอบทสาคญทสดของคณะกรรมการฯ คณะกรรมการทไดรบมอบหมาย และผบรหารระดบสง คอ การสรรหา และตดตามดแลการทางานของผบรหารและบคลากร รวมทงประเมนผลการปฏบตงานของฝายบรหาร หากคณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบมอบหมายไมไดวดผลการปฏบตงานอยางจรงจง อาจทาใหผลทไดรบไมเปนไปตามเปาหมายและอาจกอใหเกดปญหาความขดแยง เนองจากความไมพอใจในผลตอบแทน ซงไมเปนผลดตอการดาเนนงานโดยรวมขององคกร คณะกรรมการฯ อาจใหรางวลตอผทมผลงานด แตควรปองกนไมใหเกดการจายผลตอบแทน หรอประโยชนอนใดทไมเหมาะสม

2.3.3 ชดสทธประโยชนฯหรอบรการใหม รายงานแสดงถงการเปรยบเทยบผลการดาเนนงานจรงกบงบประมาณทตงไว

สญญาณเตอน

นาเสนอชดสทธประโยชนหรอการใหบรการใหมๆ โดยปราศจาก 1) ความรความชานาญของผบรหาร 2) นโยบายและขนตอนการดาเนนงาน 3) การฝกอบรม 4) การควบคมภายใน 5) การสอบทานทเปนอสระ 6) เงนทนสนบสนน 7) ระบบขอมลสนบสนน 8) ระบบขอมลเพอการจดการทสามารถรวมขอมลในทกดานเขาดวยกนได

86

SD-463 07-001

ผลกระทบในทางลบทเกดขนจากผลตภณฑ และบรการใหมๆ

เหตผล การเขาสชดสทธประโยชนใหมหรอบรการใหม โดยขาดการวางแผนทเพยงพอ ขาดทรพยากร หรอขาดการควบคมทด สามารถสรางผลกระทบทางลบอยางมาก คณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบ มอบหมาย และผบรหารระดบสงควรพจารณาวาชดสทธประโยชนใหมหรอบรการใหมเหลานนขดตอกฎขอบงคบซงกอใหเกดความเสยงทมากเกนควรหรอไม หรอทาใหเกดผลกระทบในทางลบหรอไม นอกจากนนควรมระบบตดตามประเมนผลทดเพอประเมนผลดาเนนงานของชดสทธประโยชนใหมหรอบรการใหมนน

87

SD-463 07-001

ภาคผนวก 7

ความเสยงดานปฎบตการ (Operational Risks)

1.1 คาจากดความของเรองดานปฏบตการ ความเสยงดานปฏบตการ (Operating Risk) หมายถง ความเสยงจากการขาดการกากบดแล

กจการทด ขาดธรรมาภบาลในองคกร หรอการควบคมภายในทด ทเกยวของกบกระบวนการปฏบตงานภายใน บคลากร ระบบงาน หรอเหตการณภายนอก และสงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช. รวมถงมผลกระทบตอความเสยงดานกฎหมาย ความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risk) และดานชอเสยง (Reputation) เชน ความเสยงตอการถกฟองรองหรอดาเนนคดตามกฎหมาย นอกจากนความเสยงดานปฏบตการอาจเปนสาเหตของความเสยงดานตางๆ เชน ความเสยงดานกลยทธ ความเสยงดานการเงน และความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ เชน การทจรต ความไมเพยงพอหรอความไมถกตองของขอมลในการตดสนใจ การหยกชะงกหรอการขดของของระบบคอมพวเตอร ฯลฯ ซงกอใหเกดผลเสยหายตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช. ทงสน

ทมา ความเสยง ผลกระทบ

คน

ระบบงาน

กระบวนการ

1. ความเสยงดานการทจรตภายใน

2. ความเสยงดานทจรตภายนอก

3.ความเสยงจากการจางงานและ

และความปลอดภยในการ

ปฎบตงาน

4. ความเสยงจากการปฎบตงานทไมเหมาะสม

5. ความเสยงเกยวกบความปลอดภยของทรพยสน

6. ความเสยงจากการขดของหรอ

ความเสยหายจาก

การปฏบตงาน

การปฏบตตามกฎหมาย และ

เกดจากเหตการณ

88

SD-463 07-001

1.2 ทมาของความเสยงดานปฏบตการ ปจจยหรอสาเหตทมผลกระทบตอการดาเนนงานประกอบดวย 4 ปจจยไดแก

1) ปจจยดานคน ถอเปนปจจยทมผลตอการปฏบตงานซงเกดจากกระบวนการทางานผดพลาด หรอการควบคมภายในไมเพยงพอ อนอาจนามาสความเสยงและความเสยหายตางๆ ดงนนการใหความ สาคญในการคดเลอกบคลากร การอบรม และการพฒนาจะทาใหองคกรไดบคลากรทมคณสมบต ประสบการณ และความสามารถทเหมาะสมตอการปฏบตงาน รวมทง การสงเสรมและสรางจรยธรรมใหบคลากรตระหนกถงหนาทความรบผดชอบตอการปฏบตงาน อยางไรกดในการปฏบตงานกควรพฒนาระบบใหมการปองกนความผดพลาดทเกดจากความพลงเผลอของบคลากร เชน ขอมลมการสอบยนกน ตวอยางความผดพลาดทเกดจากคน องคกรไดนาโปรแกรมคอมพวเตอรมาใชแทนระบบเดม ขณะทยงไมไดมการอบรมการใชโปรแกรมใหแกบคลากรทเกยวของ ทาใหบคลากรไมเขาใจการทางานของระบบและกระบวนการทางานทชดเจน จงทาใหเกดความผดพลาด

2) ปจจยดานระบบงาน หากระบบงานเกดความเสยหาย ขดของ หรอหยดชะงก รวมถงความถกตองเชอถอไดของระบบขอมล และระบบการสอสารภายในองคกร การควบคมการเขาถงระบบการรกษาความปลดภยของระบบและขอมล ตลอดจนความสามารถในการนาระบบใหกลบมาทางานไดตามปกต หลงจากทเกดเหตการณฉกเฉน อนอาจมผลกระทบตอการปฏบตงานได ดงนนระบบทดจะชวยสนบสนนการปฏบตงานขององคกรใหสะดวก รวดเรว และมประสทธภาพเพมขน โดยระบบงานทใชอยควรมความเหมาะสมกบขนาดและความซบซอนขององคกร ตวอยางความผดพลาดทเกดจากระบบงาน องคกรไดเปลยนโปรแกรมคอมพวเตอรแตโปรแกรมคอมพวเตอรไมสมบรณ จงสงผลใหเกดความผดพลาด เชน เกดขอมลทไมถกตองในระบบ

3) ปจจยดานกระบวนการทางาน หากไมมกระบวนการ / ขนตอนการทางานหรอจดควบคมในแตกระบวนการ อาจกอใหเกดความเสยหายขนได เชน การถกฟองรองจากการปฏบตตามกฎหมาย กฎระเบยบ หรอสญญา ขอบงคบทเกยวของ เปนตน ตวอยางความผดพลาดทเกดจากกระบวนการทางาน กองทนไดออกแนวทาง / หลกเกณฑการบรหารกองทนใหม แตยงไมคมอการปฎบตงานทชดเจนและสอดคลองกบหลกเกณฑการบรหารกองทน ทาใหบคลากรทเกยวของปฎบตงานไมครบถวนตามทกาหนด และอาจกอใหเกดความเสยหายตอองคกร

4) ปจจยทไมปฏบตตามกฎหมายและทเกดจากเหตการณภายนอก ถอเปนอกหนงปจจยทสงผลกระทบตอการปฏบตงาน เนองจากเปนปจจยทอยเหนอความคาดหมาย หรอการควบคมขององคกร เชน ดานการเมอง ดานภยธรรมชาต การเปลยนแปลงหลกเกณฑของกฎหมายหรอกฏเกณฑขอบงคบ เปนตน ดงนน จงมความจาเปนตองมการวเคราะหและระบความเสยง รวมทงกาหนดมาตรการรองรบเพอลดความสญเสยใหอยในระดบทยอมรบได ตวอยางเหตการณความไมสงบ 3 จงหวดชายแดนภาคใต ซงเปนเหตการณภายนอก เกดเหตการณความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต มผลกระทบตอการปฏบตงานของ สปสช.เขตทรบผดชอบ เปนอปสรรคตอตดตอประสานงานกบหนวยบรการ ภาคตางๆ รวมถงเปนอปสรรคตอการสรางความรบร ความเขาใจในระบบหลกประกนสขภาพ

89

SD-463 07-001

1.3 ประเภทของความเสยงดานปฏบตการ ประเภทของความเสยงดานปฏบตการ จาแนกออกไดเปน 7 ประเภท ดงน 1) ความเสยงจากการทจรตภายใน (Internal Fraud) เปนความเสยงทเกดขนจากการทจรตของบคลากรภายในองคกร ทกระทาหรอละเวนการกระทาโดยเจตนา เพอใหผลประโยชนทเกดขนจากการทจรตดงกลาวตกแกตนเองและพวกพอง เชน ดาเนนงานโดยไมไดรบอนญาต การปลอมแปลงเอกสาร การยกยอก หรอ การรบสนบน เปนตน

2) ความเสยงจากการทจรตภายนอก (External Fraud) เปนความเสยงทเกดจากการทจรตของ บคลากรภายนอกองคกรทกระทาการโดยมชอบดวยกฎหมาย กอใหเกดความเสยหายโดยตรงกบ สปสช. เชน การปลอมแปลงเอกสารทางการเงน การฉอโกง การโจรกรรม เปนตน

3) ความเสยงจากการจางงาน และความปลอดภยในสถานทปฏบตงาน (Employment practices and workplace safety) เปนความเสยงทเกดขนจากการกระบวนการจางงาน (Contract out) ทไมเหมาะสม การจายคาตอบแทน หรอการปฏบตงานตอบคลากรเปนไปอยางไมเปนธรรม รวมถงการกาหนดมาตรการรกษาความปลอดภยในการปฏบตงาน และการควบคมสภาพแวดลอมในการปฏบตงาน ทไมเพยงพอ จนสงผลกระทบตอสขภาพของบคลากร อนเนองมาจากโรคภยหรอไดรบบาดเจบจากอบตเหตอนเนองมาจากการปฏบตงานได ซงอาจกอใหเกดการถกฟองรอง การลาออก หรอการลาหยดงานประทวงได

4) ความเสยงจากการปฏบตงานทไมเหมาะสมกบผมสวนไดสวนเสย ชดสทธประโยชน และขอพงปฏบตและจรยธรรมของผปฏบตงาน (Stakeholders, Products and Code of Conducts) เปนความเสยงทเกดขนจากวธการปฏบตทไมสอดคลองกบขอพงปฏบตและจรยธรรมของผปฏบตงาน กระบวนการออกชดสทธประโยชน และการเขาถงขอมลของผมสวนไดสวนเสยอยางไมเหมาะสม การดาเนนธรกรรมทางการเงนโดยไมไดรบอนมต การนาขอมลของผมสวนเสยสวนเสยไปหาผลประโยชน เปนตน

5) ความเสยงดานความปลอดภยของทรพยสน (Damage to physical assets) เปนความเสยงทกอใหเกดความเสยหายแกทรพยสนของ สปสช. อนเนองมาจากอบตภยตางๆ เชน อบตเหต อคคภย ภยธรรมชาต การทาลายทรพยสน การจลาจล การกอความไมสงบทางการเมอง การกอวนาศภยเปนตน

6) ความเสยงจากการขดของหรอหยดชะงกของระบบงานหรอระบบคอมพวเตอร (Business disruption and system failures) เปนความเสยงทเกดขนจากระบบงานทผดปกต หรอการหยดการทางานของระบบคอมพวเตอร หรอการเปลยนแปลงระบบงาน เชน การหยดใหบรการ ความเสยหายจากความไมสอดคลองกน หรอความแตกตางของระบบงานทเกดจากการควบรวมกจการ ความลมเหลว หรอความบกพรองของระบบเทคโนโลยสารสนเทศและระบบเครอขาย รวมถงการใชเครองมอและเทคโนโลยทไมเหมาะสม ลาสมย และไมมประสทธภาพ เปนตน

7) ความเสยงจากกระบวนการทางาน (Execution, Delivery and process management) เปนความเสยงทเกดขนจากความผดพลาดในวธการปฎบตงาน (Methodology) ความผดพลาดของระบบการปฎบตงาน (Procedure) หรอความผดพลาดจากการปฏบตงานของบคลากรภายใน และการจางบคคลภายนอก (Outsourcing)

90

SD-463 07-001

ตวอยาง - QP / WI / SD หรอ คมอแนวทางตางๆ มความไมเหมาะสม ไมสามารถใชไดจรง - การไมปฏบตตาม QP / WI / SD หรอ คมอแนวทางตางๆ

- การไมปฎบตตามสญญาของผรบจาง หรอ Outsourcing - การขาดความรความเขาใจในการปฏบตงาน

- ความไมสามารถใชงานระบบคอมพวเตอรของบคลากร - กระบวนการทางานทไมเหมาะสม

ตวอยางความเสยง ดานปฏบตการระดบองคกร สานก / สปสช.เขต กองทน

งบประมาณไมเพยงพอตอการดาเนนการ ความไมแนนอนของการไดรบงบประมาณในแตละป ไมไดรบงบประมาณตามทเสนอโครงการ อปกรณ เครองมอตางๆ ไมพรอมหรอไมสมในการใชงาน กลไกและกระบวนการดาเนนงานไมเหมาะสม การดาเนนงานหยดชะงก คมอ แนวทาง หลกเกณฑ ไมเหมาะสมในการนาไปปฏบต การขาดความรความเขาใจในการปฏบตงาน การไมปฎบตตามคมอ แนวทาง หลกเกณฑในการทางาน การทจรต หรอประพฤต ปฏบตโดยมชอบ ความเสยงจากการจางงานไมเหมาะสม ไมเปนธรรม การปฎบตงานไมสอดคลองกบ ขอพงปฏบตและจรยธรรมของผปฏบตงาน ความไมสะดวกในการดาเนนงาน อนเนองมาจาก เหตการณไมปกตตางๆ ภยธรรมชาต สภาพแวดลอมไมเหมาะสมในการปฏบตงาน การขาดแคลนบคลากร คณสมบตของบคลากรไมเหมาะสม การเปลยนแปลงบคลากรทดาเนนการ

ทรพยากร เงนงบประมาณ

กระบวนการ / วธการปฏบตงาน

จรยธรรม

สภาพแวดลอม

บคลากร

91

SD-463 07-001

ภาคผนวก 8

ความเสยงทางการเงน (Financial Risks)

ความเสยงทางการเงน คอ ความเสยงทเกยวของกบการตดสนใจในการใชจายเงน เชน การตดสนใจ ใชเงนเพอการลงทนในโครงการ /แผนงาน / กจกรรมใหม การตดสนใจจายคาตอบแทนพเศษ หรอโบนส การเปลยนแปลงสดสวนของการใชเงนเพอการลงทนในโครงการ / แผนงาน / กจกรรมตางๆ หรอการนาเงนงบประมาณทเหลอจากโครงการหนงไปใชในอกโครงการ / แผนงาน / กจกรรมหนง หรอไปลงทนในโครงการ / แผนงาน / กจกรรมใหม โดยปกตความเสยงทางการเงนเกดจาก 3 ปจจย คอ

1. การเปลยนแปลงดานราคา หรอการเปลยนแปลงของตลาด เปนการเปลยนแปลงทเกดขน อยางเหนไดชดในสงคมทมการแขงขนอยางรนแรง เชน ปจจบน ทใชกลไกลทางราคาและกลไกทางการตลาดมาขบเคลอนกจกรรม ธรกรรม เพอมงเนนผลกาไรสงสด ตามแนวทางทนนยม การเปลยนแปลงดงกลาว เชน การเปลยนแปลงคาเงน การเปลยนแปลงอตราแลกเปลยน การเปลยนแปลงราคาทปรบลดลงเนองจากคแขงขน การเปลยนแปลงอตราดอกเบย การเปลยนแปลงอตราจาง เปนตน ซงการเปลยนแปลงนนอาจสงผลใหเกดทงโอกาส และความเสยง อยางไรกตามกระบวนการเปลยนแปลง ยอมเปนความเสยงเสมอ เชน การเปลยนแปลงดานราคาอปกรณการแพทยตางๆ ยอมเปนความเสยงทางการเงนของระบบหลกประกนสขภาพ อนเนองมาจากตนทนหตถการตางๆ และคาบรการทสงขน ทาใหตองใชงบประมาณมากขนเพอใหการบรการทเทาเดม สาหรบการเปลยนแปลงตนทนดานคาจางนน เกยวของโดยตรงกบปจจยทางเศรษฐกจทงทเกดขนในภายในประเทศ และระดบภมภาค ทมความพลวต (เปลยนแปลง) ยอมทาใหตนทนการบรหารจดการขององคการเพมสงขน เชน การเพมขนของเงนเดอน และคาตอบแทน ของบคลากรในระบบหลกประกนสขภาพ มผลใหเมดเงนถกจดสรรไปใชในการใหบรการในระบบหลกประกนสขภาพ (กองทนตางๆ) นอยลงไป โดยในปงบประมาณทผานมา ประมาณกนวา เงนงบประมาณทไดรบการจดสรรเมอเพอใหในระบบหลกประกนสขภาพนน ประมาณรอยละ 60 เปนตนทนของเงนเดอน และคาตอบแทน ประเดนนถงเปนความเสยงดานการเงน ตอการดาเนนงานใหเกดการใชเงนงบประมาณอยางมประสทธผล ประสทธภาพ และมความคมคา

2. การเปลยนแปลงในความนาเชอถอทลดลงได ความเสยงดานสนเชอ หรอดานเครดต คอ โอกาสทจะเกดการไมปฏบตตามคามนสญญาทางการเงนของผทตองทาตามสญญานน เชน การทลกหนไมยอมชาระหนตามทกาหนด หรอการทลกหนของเราถกประเมนจดอนดบความหนาเชอถอในการชาระหนในระดบทวกฤต (เสยงตอการไมสามารถชาระหนไดตามเวลาทกาหนด) หรอผออกตราสารหนไมสามารถชาระเงนตนและดอกเบยคนตามสญญาความเสยงในลกษณะนปรากฏเหนไดชดใน สปสช. คอ การจดสรรเงนไปยงผเกยวของ เชนหนวยบรการ สสจ. องคกรตางๆ ลาชากวาทกาหนด หรอจดสรรไมตรงตามทไดตกลงไว เปน ความเสยงทมผลตอทงสองฝาย คอ สปสช. ขาดความนาเชอถอทางการเงนจากผทเกยวของ เพราะหนวยบรการ และผเกยวของไมสามารถแนใจไดวาจะจายเงนตามเวลาทกาหนดสาหรบผใชเงนแลว เนองจากเงนไมมาตามเวลาทกาหนดไว อาจสงผลใหงานไมบรรลตามเปาหมายทตองไว จะตองปรบเปลยนแผนงาน หรอการจดการเงนงจากสวนอนเชนโดยการยม โยกยายเงนมาขบเคลอนโครงการระหวางคอยการจดสรร ซงกเปนความเสยงทางเงนทอาจทาใหการดาเนนงานไมมประสทธผล

92

SD-463 07-001

3. ความเสยงทเกดจากการดาเนนงาน เปนความเสยงทเกดขนจากกระบวนการทางานทไมมประสทธภาพ ทาใหมการบนทกขอมลทางบญช การเงนผดพลาด มผลใหองคกรไดรบความเสยหาย เพราะขอมลทบนทกไมไดสะทอนความเปนจรงทจะนามาใชประโยชนได ความเสยงดงกลาว เชน การบนทกขอมลผดพลาด ไมครบถวน ไมเปนปจจบน ไมเรงรดการใชเงนอยางทนเวลา มผลใหคาของเงนลดลง หรอตนทนของสนคาและบรการสงขน การปรบเปลยนการทาโครงการโดยโยกเงนไปใชในโครงการ / กจกรรมอน ทอาจเสยงตอการบรรลเปาหมายของหนวยงาน การประมาณการการใชงบประมาณอยางเรงรด ไมสามารถทาไดจรงทาใหมเงนเหลออยโดยไมไดใชตามแผนทวางไวแลวมาปรบโยกกนภายหลง เปนตน ความเสยงนอาจเกดขนไดในระดบบคคล และระดบโครงสราง กลาวคอ กรณเปนความผดพลาดในระดบบคคล อาจเกดจากภาระงานกบการพกผอนไมสมดลกน หรอความไมรอบคอบถถวนโดยนสย (Human error) หรอเกดขนในระดบโครงสราง คอ การจดโครงสรางการบรหารจดการทผดพลาดซาซอน และไมมการสอบทานถวงดลอานาจอยางเหมาะสม และขาดการตรวจสอบตดตามงานทเขมงวด

ตวอยาง ความเสยงทางการเงน การใชเงนไมเปนไปตามวตถประสงค ไมไดกาหนดเงอนไขการยนราคา, อตราดอกเบย, เบยปรบ กรณทมความลาชาไมเปนไปตาม

เงอนไข ไมไดตดตามการใชเงนงบประมาณ อยางสมาเสมอ และใหเปนไปตามแผนงาน ไมไดวเคราะหตนทนของโครงการ และการคมคาคมทน (Return of Investment) การขาดสภาพคลองของ งบกองทน และงบบรหาร รายงานทางการเงนทผดพลาด การจดสรรเงนกองทนลาชา

93

SD-463 07-001

ภาคผนวก 9

ความเสยงทเกยวของกบการปฏบตตามกฎหมาย กฎระเบยบ (Compliance Risks)

ความเสยงทเกยวของกบการปฏบตตามกฎหมาย กฎระเบยบ และขอบงคบขององคกร คอโอกาสทองคกรไมทาตามกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ ซงจะมผลตอการถกฟองรองหรอรองเรยนจะเหนวากฎดงกลาวทองคกรจะตองปฏบตใหถกตอง ตงแตพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต กฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ มตคณะรฐมนตร มตคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต ประกาศกองทน รวมถงแนวทางและหลกเกณฑในการบรหารกองทน ทงนจะตองไมขดกบกฎหมาย หรอ พระราชบญญต สาหรบการไมปฏบตตามกฎดงกลาวมผลตอระดบความนาเชอถอขององคกรตอสาธารณะ ในการพจารณาถงการปฏบตตามกฎหมาย กฎระเบยบมหลกการในการพจารณาดงน

1. โครงการ กจกรรม แผนงาน และวธการปฏบตงาน ใหเปนไปตามกฎหมาย กฎระเบยบ 2. ความเหมาะสมของวธการควบคมใหเปนไปตามกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ ประกาศตางๆ ทงสองประเดนเปนประเดนทจะตองใหความสาคญในลาดบแรก เพราะหากไมมความเหมาะสมแลว ก

หมายถงองคกรยงคงมความเสยงอยปกต การประเมนความเสยงมกเนนการประเมนความเหมาะสมของการออกแบบวธการในการควบคมใหเปนไปตามระเบยบ มากกวาการเนนวาไดมการปฏบตตามกฎระเบยบ หรอไม

ตวอยาง ความเสยงดานกฎระเบยบ ไมมกระบวนการทบทวนการออกระเบยบ กฎ ภายในหนวยงาน ไมมการกาหนดแนวทางการทางานทชดเจน และเปนลายลกษณอกษร ทางานนอกเหนอท พ.ร.บ. กาหนด มตกรรมการตางๆ ขดตอกฎหมาย และ พ.ร.บ. ทเกยวของ ความคลมเครอของกฎหมายทเกยวของ การเปลยนแปลงกฎระเบยบตางๆ ความไมมนใจในการบงคบใชกฎหมาย กฎหมายไมครอบคลม กฎ ระเบยบ ขอบงคบทลาหลงไมทนสมย ไมทนการเปลยนแปลง การเปลยนแปลงมตทเกยวของ สญญา หรอขอตกลงทมความผดพลาด ไมครอบคลม การจดทานตกรรมสญญาไมเหมาะสมทาใหไมสามารถใชบงคบไดตามกฎหมาย เปนตน

94

SD-463 07-001

ภาคผนวก 10

ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology Risks)

ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ คอ ความเปนไปไดทจะเกดเหตการณทคาดหวงหรอไมคาดหวง อนเนองมาจากการนาเทคโนโลยมาใชโดยมผลกระทบถงระบบงาน และการปฎบตงานซงอาจกอใหเกดความเสยหายตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช. ได ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ (IT Risks) จะพจารณาความเสยงออกเปน 2 เรองใหญ ประกอบดวย ความเสยงดานการบรหารงานดานเทคโนโลยสารสนเทศ และความเสยงดานการปฎบตงานเทคโนโลยสารสนเทศ

ประเภทความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ เนองจากการดาเนนงานดาน IT จะสงผลกระทบตอความเสยงดานอนๆ ดงนน การพจารณาความเสยงดาน IT จะแบงออกเปน 2 ประเภทหลกๆ คอ

1. ความเสยงดานการบรหารงานเทคโนโลยสารสนเทศ (IT Management Risk) 2. ความเสยงดานการปฎบตงานเทคโนโลยสารสนเทศ (Operational Risk)

- ความเสยงเกยวกบการรกษาความปลอดภย (Security) - ความเสยงเกยวกบความถกตองเชอถอไดของขอมล (Data Integrity) - ความเสยงทเกยวกบความพรอมใชงาน (Availability) - ความเสยงดานชอเสยง (Reputation) - ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย (Regulation) 1. ความเสยงดานการบรหารงานเทคโนโลยสารสนเทศ

ความเสยงดานการบรหารงานเทคโนโลยสารสนเทศเปนความเสยงซงเกดจากนโยบายและกลยทธขององคกร ทไมเอออานวยตอการดาเนนงานหรอกระบวนการตดสนใจในการพฒนาและนาระบบออกใชงานจรง ซงมผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช. ผบรหารควรพจารณาและยดหลกธรรมาภบาลทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ (IT Governance) ในการบรหารงานเพอใหการดาเนนงานดานเทคโนโลยสารสนเทศมประสทธภาพสงสด 2. ความเสยงดานการปฎบตงานเทคโนโลยสารสนเทศ

ความเสยงดานการปฎบตงานเปนความเสยงทเกดขนจากการท สปสช. ขาดการกากบดแลและการควบคมภายในดานเทคโนโลยสารสนเทศอยางเพยงพอ กอใหเกดปญหาในการปฎบตงานซงมผลกระทบตอซงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช. ความเสยงประเภทนจะพจารณาจากการควบคมภายใน ระบบขอมลสารสนเทศ ความซอสตยของพนกงาน และขนตอนการปฎบตงานในการใหบรการแกลกคา การพจารณาความเสยงดานการปฎบตงานจะแบงออกได ดงน

2.1 การรกษาความปลอดภยดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Security) เปนการพจารณาสภาพแวดลอมในการประมวลผลทงดานกายภาพและตรรกะ (Physical & Logical) โดยจดการปองกนใหมความเหมาะสมทง

95

SD-463 07-001

คณคาและความสาคญของขอมล ซงหลกเกณฑในการมระบบการรกษาความปลอดภยทดจะตองสามารถปองกนการเขาถงการเขาไปแกไขเปลยนแปลง การทาลาย หรอการเปดเผยขอมล ทงระหวางทกาลงพฒนาระบบงาน หรอในการจดสงขอมลการประมวลผลหรอจดเกบรกษาขอมลในระบบงาน

2.2 ความถกตองเชอถอไดของขอมล (Data Integrity) หรอการสงมอบขอมลทมความสมบรณ ถกตอง ครบถวนและนาเชอถอได ใหกบผทตองการใชขอมล (End User) จะทาใหการดาเนนงานและการบรหารงานขององคกรมประสทธภาพ หากผทตองการใชขอมลไดรบขอมลทขาดความนาเชอถอยอมกอใหเกดความเสยงตอองคกร ทงน การบรหารความเสยงดานนจะมผลกระทบทงตอโครงสรางของการควบคมองคกรและตอโครงสรางของสายงานการใหบรการทงหมด

การพจารณาความเสยงในสวนนจะครอบคลมถงความบกพรองในกระบวนการออกแบบระบบ การนาออกใชงานจรง หรอระหวางการบารงรกษาระบบและเครองมออปกรณ ตวอยางเชน

- การไมสามารถทางานรวมกนไดของระบบภายในและระบบภายนอก หรออปกรณและ Software ททาให สปสช. เกดความเสยงดานการปฎบตงาน

- การใหบรการชองทางการรบสงขอมลและการประมวลผลทไมเหมาะสมกบระบบงานของ สปสช.

- ความคลาดเคลอนหรอความไมสมบรณของขอมล 2.3 ความพรอมการใชงานดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Availability) ความพรอมใชงานดาน

เทคโนโลยสารสนเทศมความเสยงในเรองการจดสงขอมลไปใหผทตองการใชขอมลไดรวดเรวทนเวลาและสามารถใหขอมลไดอยางตอเนองในเวลาทเหมาะสม เพอใหสามารถสนบสนนการดาเนนงานและการตดสนใจของ สปสช. โดยอาศยขอมลทงจากภายในและภายนอก โดยตองจดใหมแผนการเตรยมความพรอมเพอรองรบเหตการณฉกเฉนในการแกไขปญหาหรอมศนยประมวลผลสารอง

สปสช. ควรดาเนนการเพอใหบรการขอมลตอลกคาและผมสวนไดสวนเสย ภายในระยะเวลาทกาหนดเปน Sevice Level Agreement หลงจากการดาเนนงานหยดชะงกอนเนองจากเหตการณฉกเฉนหรอภยพบต ทงน สปสช. ควรมความพรอมใชงานดาน IT ตองมการจดทาแผนรองรบการดาเนนงานอยางตอเนอง (Continuity Plan) ซงเปนแผนการดาเนนงานหลกของ สปสช. และมแผนการกระบบกลบคน (Disaster Recovery Plan) แผนสารองฉกเฉน (Contingency Plan) และแผนรองรบเหตการณทไมคาดวาจะเกดขน (incident Response Plan)

แผนรองรบการดาเนนงานอยางตอเนอง (Continuity Plan) หมายถง แผนการดาเนนงานหลกททาใหการดาเนนงานของ สปสช. สามารถกระทาไดอยางตอเนอง ไมหยดชะงก เมอเกดภยพบตหรอเหตฉกเฉนกบ สปสช.

แผนการกระบบกลบคน (Disaster Recovery Plan หรอ DRP) หมายถง แผนการดาเนนงานทางดาน IT เพอใหขอมลและระบบงานของระบบคอมพวเตอรสามารถกลบมาดาเนนกรไดภายในระยะเวลาทกาหนดตาม Service Level Agreement

แผนสารองฉกเฉน (Contingency Plan) หมายถง แผนรองรบการดาเนนงานหรอการปฎบตงานของ สปสช. ใหผปฎบตงานสามารถดาเนนการปฎบตงานไดอยางรวดเรว หรอสามารถกระทาไดอยางตอเนองไมหยดเมอเกดภยพบตหรอเหตฉกเฉน

96

SD-463 07-001

แผนรองรบเหตการณท ไมคาดวาจะเกดขน (Incident Response Plan หรอ IRP) หมายถง แผนรองรบเหตการณตางๆ ทเกดขนโดยไมคาดวาจะเกดกบ สปสช. ซงเหตการณทนอกเหนอจากสงทคดวาจะเกดขน เชน การขวางระเบด ตกถลม Hackerโจมตระบบงาน หรอเหตการณ 911 เพอให สปสช. สามารถดาเนนงานภายหลงเกดเหตการณทคาดวาจะเกดขนไดในระยะเวลาทรวดเรวและเหมาะสม

2.4 ความเสยงดานชอเสยง (Reputation) ความเสยงดานชอเสยงเปนความเสยงทเกดจากความคดเหนเชงลบของผมสวนไดสวนเสย ทมอทธพลตอความสามารถของ สปสช. ทจะทาใหเกดความสมพนธใหมๆ หรอดารงความสมพนธของการใหบรการแกประชาชนและผมสวนไดสวนเสยคงอยตอไป ซงมผลกระทบตอความนาเชอถอและเสถยรภาพของ สปสช. โดยความเสยงดานชอเสยงเกดขนเมอใดกไดท สปสช. นาเทคโนโลยทเกยวของกบชดสทธประโยชน การใหบรการ ชองทางการรบสงขอมล หรอการประมวลผลมาใช ซงอาจตรงขามกบความคดเหนของผมสวนไดสวนเสยถงขนสงผลกระทบตอความมนคงและเสถยรภาพของ สปสช.

ตวอยางเชน จดออนของระบบการรกษาความปลอดภยซงเปนภยสาคญตอความเปนสวนตว ความไมเพยงพอของแผนฉกเฉน และการเตรยมรองรบการใหบรการเมอระบบผดพลาด การโจรกรรมขอมลซงเปนสวนททาลายความนาเชอถอของผมสวนไดสวนเสย

2.5 ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย (Regulation) ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมายเปนความเสยงทเกดจากการปฎตฝาฝนหรอไมทาตามมาตรการทางกฎหมาย กฎระเบยบ คาสง ซงมผลกระทบตอการดาเนนงานของ สปสช. ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมายอาจเกดขนในหลายๆ ทาง ไดแก เกดจาก สปสช. ไมสามารถทจะทาตามความตองการทใหปดขอมลสวนบคคลเปนความลบ หรอการละเมดลขสทธโปรแกรมซอฟแวรตางๆ

ความเสยงดานเทคโนโลยสาสนเทศไมไดแยกเปนอสระจากความเสยงดานอนๆ แตความเสยงดานอนๆ จะไดรบผลกระทบจากการดาเนนงานดานเทคโนโลยสารสนเทศ ดงแผนผงแสดงความสมพนธ

97

SD-463 07-001

แผนผงแสดงความสมพนธระหวางความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศและความเสยงดานอนๆ ตวอยางความเสยงดานเทคโนโลยและสารสนเทศ (IT Risks)

ตวอยางความเสยงดานเทคโนโลยและสารสนเทศ (IT) ระดบองคกร

1. ความเสยงดานการบรหารงานเทคโนโลยสารสนเทศ โครงสรางและทรพยากรไมมความคลองตว ไมสอดคลองกบโครงสรางโดยรวมขององคกร และไม

มการปรบปรงทบทวนใหเกดประสทธภาพในการดาเนนงานอยเสมอ นโยบายทเกยวของดานเทคโนโลยสารสนเทศของ สปสช. ไมไดครอบคลมเรองตางๆ ใน สปสช.

อยางเพยงพอ แผนกลยทธดาน IT และโครงการ IT ไมสามารถสนบสนนแผนกลยทธโดยรวม หรอทาให สปสช.

ไมสามารถดาเนนการใหบรรลเปาหมายได การควบคมและการกากบดแลงานดาน IT ไมชดเจน ไมโปรงใส หรอผบรหารระดบสงตดสนใจ

ดาเนนการทางดาน IT ทไมถกตองหรอไมเหมาะสมในระยะเวลาทเหมาะสม

ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ ความเสยงดานอนๆ

ความเสยงดานการบรหารงาน

ความเสยงดานการปฎบตงาน

การรกษาความปลอดภย

ความถกตองเชอถอไดของขอมล

ความพรอมใชงาน

ความเสยงดานชอเสยง

ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย

ความเสยงดานกลยทธ

ความเสยงดานการปฎบตงาน

ความเสยงดานการปฎบตงานเงน

ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย

98

SD-463 07-001

นโยบายดานระบบสารสนเทศเพอการบรหาร ไมมประสทธภาพ ไมสามารถเชอถอได ไมมขอมลเพยงพอเพอประกอบการตดสนใจ

การประมวลผลเพอการบรหาร ไมสามารถแสดงผลลพธไดทนเวลาและไมสามารถสนองความตองการของผบรหารไดอยางแทจรง

ผบรหารกาหนดนโยบายและการจดการแผนสารองฉกเฉนไดไมครอบคลมการดาเนนงาน ดาน IT ทาใหเกดความไมตอเนอง หรอหยดชะงกของระบบงาน

2. ความเสยงดานงานเทคโนโลยสารสนเทศ

ความเสยงดานการรกษาความปลอดภย (Security ) นโยบายการรกษาความปลอดภย ไมมประสทธผลและไมมประสทธภาพ การเขาถง การเปลยนแปลงแกไข การทาลาย และการเปดเผยขอมล โดยไมไดรบอนญาต การโจมตระบบเครอขายสอสาร

ความเสยงดานความถกตองเชอถอไดของขอมล (Data Integrity) ความคลาดเคลอนหรอความไมสมบรณของขอมล ความไมถกตอง และความไมนาเชอถอของขอมล การบรหารโครงการทจะใชระบบ IT ทไมมประสทธภาพ การไมมประสทธภาพในการพฒนาระบบงานและโปรแกรม รวมถงการจดซอระบบงาน การบารงรกษาระบบงานและการบรหารการเปลยนแปลงทไมมประสทธภาพ การบรหารการใชบรการจากหนวยงานภายนอกอยางไมมประสทธภาพ การไมสามารถทางานรวมกนไดของระบบภายในและระบบภายนอก หรออปกรณและ Software

ททาให สปสช. เกดความเสยงดานการปฎบตงาน การใหบรการชองทางการรบสงขอมล และการประมวลผลทไมเหมาะสมกบระบบงานของ สปสช.

ความพรอมใชงานของขอมล (Availability) ความเสยงในเรองการจดสงขอมลไปใหผทตองการใชขอมลไดรวดเรวทนเวลาและสามารถให

ขอมลไดอยางตอเนองในเวลาทเหมาะสม ระบบไมมเสถยรภาพ ความไมเพยงพอแผนเตรยมความพรอมตอเหตการณฉกเฉน และแนวทางปฎบตงานในกรณเกด

เหตการณฉกเฉนทางดาน IT ความไมถกตองของแผนสารองฉกเฉนรวมถงการทดสอบแผนสารองฉกเฉนและการรายงานผลตอ

ระดบบรหาร ไมมประสทธภาพในการจดการศนยสารอง ความถกตองและครบถวนของการสารองขอมลและ

ระบบ ความไมตอเนองของการบารงรกษาและการประกนภยอปกรณคอมพวเตอรและระบบงาน

99

SD-463 07-001

ความเสยงดานชอเสยง (Reputation) การขาดความนาเชอถอเนองจากระบบรกษาความปลอดภยมจดออน การถกดาเนนคดเนองจากการทจรต ความเสยหายเนองจากระบบ IT บกพรอง

ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย (Regulation) การไมสามารถปฎบตตามกฎหมาย ระเบยบ คาสงททางการกาหนด การปรบปรงกฎระเบยบ และกฎหมายใหทนเท๕โนโลยสมยใหม อาจกอใหเกดความไมเขาใจและ

ปฎบตไมถกตอง ตวอยางความเสยงดาน IT ระดบสานก / เขต

ความเสยงเรองระบบ IT ทไมสามารถรองรบการปฎบตงานได ความเสยงเรองการไดรบขอมล ไมถกตอง ไมครบถวน และไมทนตอการใชงาน ความเสยงเรองการเขาถงขอมล ความเสยงเรองการใชโปรแกรมละเมดลขสทธ ความเสยงเรองเสถยรภาพของระบบ IT ตองานทปฎบต ความเสยงเรองไมมระบบ IT ทเพยงพอตอการปฎบตงาน ความเสยงเรองการละเมดนโยบาย กฎระเบยบ ทางดาน IT ความเสยงเรองการไมทนตอระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ของบคลากรในสานก / เขต ความเสยงเรองนโยบายทางดาน IT เปนอปสรรคตอการปฎบตงานใหสาเรจตามเปาหมาย ของสานก / เขต

100

SD-463 07-001

ภาคผนวก 11

โครงสรางสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) การสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา หรอในระยะเรมตนเรยกวาโครงการ 30 บาทรกษาทกโรค เปน

นโยบายของรฐบาลทมงเนนใหประชาชนคนไทยทกคนมหลกประกนสขภาพตามเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดเรมดาเนนการในเดอนเมษายน ปงบประมาณ 2544 และมการดาเนนการจนครบทกจงหวดทวประเทศเมอ 1 ตลาคม 2545

เมอพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 มผลบงคบใชเมอ 18 พฤศจกายน 2545 ทาใหมสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเกดขนเพอเปนองคกรทรบผดชอบดาเนนการอยางชดเจน ถอเปนการสรางความมนใจวาการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาจะมการดาเนนงานไปอยางตอเนอง

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต จดตงขนภายใตพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 หมวดท 3 มาตรา 24 กาหนดใหเปนหนวยงานของรฐ มฐานะเปนนตบคคล อยภายใตการกากบดแลของรฐมนตร กอตงเมอเดอนพฤษภาคม 2546 มภารกจสาคญในการสรางและพฒนาระบบหลกประกนสขภาพใหกบประชาชนไทย โดยปจจบนกาหนดขอบเขตสทธรบบรการสาธารณสขสาหรบประชาชนไทยทงหมด ยกเวน

ผมสทธของสวนราชการ รฐวสาหกจ ตามมาตรา 9 ผประกนตน / ลกจางตามมาตรา 10, 11 จานวนประชากรทมสทธในระบบหลกประกนสขภาพประมาณ 48.787 ลานคน จากจานวน

ประชากรทงประเทศกวา 65 ลานคน (ขอมลจากประกาศคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต เรองหลกเกณฑการดาเนนงานและการบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต สาหรบผมสทธหลกประกนสขภาพแหงชาต ปงบประมาณ 2559 )

101

SD-463 07-001

โครงสราง สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

ตามประกาศสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เรองการแบงสวนงาน การกาหนดตาแหนงงาน การจดระบบงาน และการมอบอานาจภายในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2558 ลงวนท 1 ตลาคม 2558 (เอกสารแนบทายหมายเลข 1)

102

SD-463 07-001

การแบงเขตพนท คานงถงการใหบรการประชาชน และการสงตอ โดยคาดหวงใหการรกษาสนสด ภายในเขตพนทใหมากทสด มโรงพยาบาลมหาวทยาลย โรงพยาบาลศนยทมขดความสามารถระดบตตยภม อยางนอย 1 โรงพยาบาลในแตละเขตพนท

103

SD-463 07-001

ภาคผนวก 12

วสยทศน พนธกจ เปาประสงค และยทธศาสตร

ของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (พ.ศ.2560-2564) วสยทศน “ทกคนทอาศยอยบนแผนดนไทย ไดรบความคมครองหลกประกนสขภาพอยางถวนหนาดวยความมนใจ” พนธกจ “พฒนาระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา โดยใชหลกฐานเชงประจกษและมสวนรวมอยางสรางสรรคจากทกภาคสวน และเปนตวแทนประชาชนในการจดหาบรการทมคณภาพใหประชาชนเขาถงไดอยางเทาเทยมตามความจาเปน” “Secure people toward effective equitable responsive Coverage, Access, and Utilization by evidence-informed decision and participation” พนธกจเฉพาะ

1) สงเสรมและพฒนาใหเกดระบบหลกประกนสขภาพทประชาชนเขาถงไดดวยความมนใจ และเสรมสรางความเทาเทยมกนในระหวางกองทนประกนสขภาพภาครฐ

2) สนบสนนการพฒนาการบรการสาธารณสขภายใตระบบหลกประกนสขภาพใหมคณภาพ ไดมาตรฐาน

ทกคนเขาถงได และเปนทพงพอใจของประชาชนและผใหบรการ

3) บรหารเงนกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาตใหมประสทธภาพยงขนอยางตอเนอง

4) ดาเนนการใหทกภาคสวนมความเปนเจาของและมสวนรวมในระบบหลกประกนสขภาพอยางถวนหนา รวมทงสงเสรมความสมพนธทดระหวางผใหบรการและผรบบรการโดยเนนการเคารพในสทธและศกดศรซงกนและกน

5) พฒนาและจดการระบบขอมลเชงประจกษและองคความรตางๆ และใชในการตดสนใจเชงนโยบาย

104

SD-463 07-001

การพฒนาระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ใน 5 ปขางหนา “3 เปาหมาย, 10 ตวชวดทตองการบรรล, โดยใช 5 กลยทธสรางความมนใจ และ 19 กลวธ (แผนงาน) รองรบการดาเนนงานตามกลยทธ”

“CSG: 3 Goals” C: Effective, equitable and 

responsive Coverage 

  

ประชาชนเขาถงบรการ

S: SAFE financing system 

 

  

การเงนการคลงมนคง

G: Good Governance 

 

  

ดารงธรรมาภบาล

ตวชวดเปาประสงค

Goal Indicators and Targets ประชาชน

เขาถงบรการ

1) ประสทธผลของความครอบคลมหลกประกนสขภาพ1 (Effective coverage) เ พมขน ไมนอยกวาหนงในสาม ภายในป 2564 (โดยมการศกษาเพอกาหนดบรการและกลมเปาหมายทตองการบรรลและระบบขอมลในการวด ใหเสรจในป 2560)

2) รอยละการใชสทธเมอไปใชบรการสขภาพผปวยนอกมากกวารอยละ 80 ผปวยในมากกวารอยละ 90 ภายในป 2564

3) รอยละความพงพอใจของผรบบรการไมนอยกวารอยละ 90 และผใหบรการไมนอยกวารอยละ 75 ภายในป 2564

การเงน การคลง มนคง

4) รอยละรายจายสขภาพเมอเทยบกบผลตภณฑมวลรวมในประเทศ อยระหวางรอยละ 4.6 ถง 5.0 ในป 2564

5) รอยละรายจายสขภาพเทยบกบรายจายของรฐบาล อยระหวาง รอยละ 17 ถง 20 ในป 2564 6) รอยละของครวเรอนทเกดวกฤตทางการเงนจากการจายคารกษาพยาบาล (Catastrophic

health expenditure) ไมเกนรอยละ 2.3 ในป 2564 7) รอยละครวเรอนทตองกลายเปนครวเรอนยากจนภายหลงจากการจายคารกษาพยาบาล

(Health impoverishment) ไมเกน 0.4 ในป 2564 (base line ป 2557 = 0.47%)

1 นยาม “ความครอบคลมอยางมประสทธผล” (Effective coverage) หมายถง ความครอบคลมการไดรบบรการใน 3 มต

คอ ประชาชนทมความจาเปนไดบรการ /รกษาพยาบาล ) Need) สามารถเขาถงบรการ /ไดรบการรกษา ) Utilization = Availability and Access) และเปนบรการทไดผล /มคณภาพ ) Effective intervention/Quality) เชน HIV/AIDS, DM/HT เมอปวย - ไดรบการตรวจ/รกษา - และควบคมโรคได เปนตน สวนวธการวด จะมการพฒนาระบบขอมล วธการวด และความพรอมตางๆใหแลวเสรจภายในป 2560

105

SD-463 07-001

ดารง ธรรมาภบาล

8) ระดบความสาเรจของความมงมนและความรบผดชอบรวมกนของคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตและคณะกรรมการควบคมคณภาพและมาตรฐานฯ เพมขนไมนอยกวาหนงในสามภายในเวลา 5 ป (โดยใหมการหารอรวมกนของคณะกรรมการถงประเดนประเมนและระดบความสาเรจดงกลาวใหเสรจในป 2560)

9) รอยละความสาเรจของการเปนองคกรประสทธภาพสงไมนอยกวารอยละ 802 (base line = NA) ภายในป 2564

10) รอยละการประเมนคณธรรมและความโปร ง ใสในการดา เ นนงาน (Integrity and Transparency Assessment ITA) ตามมาตรฐานการประเมนของรฐ (ปปช.) ไมตากวารอยละ 90 ภายในป 2564 (base line ป 2558 = 83.96%)

“5 Ensure” Strategies

Strategy 1: สรางความมนใจในการเขาถงบรการของกลมเปราะบาง และกลมทยงเขาไมถงบรการ (Ensure coverage and access for vulnerable and underutilization groups)

Strategy 2: สรางความมนใจในคณภาพมาตรฐานและความเพยงพอของบรการ (Ensure quality and adequacy of health services)

Strategy 3: สรางความมนใจในประสทธภาพการบรหารกองทน (Ensure financial efficiency) Strategy 4: สรางความมนใจในการมสวนรวมของทกภาคสวน (Ensure participation and

ownership of all stakeholders) Strategy 5: สรางความมนใจในธรรมาภบาล (Ensure good governance) กลยทธและกลวธดาเนนการ Strategy 1 สรางความมนใจในการเขาถงบรการของกลมเปราะบางและกลมทยงเขาไมถงบรการ

(Ensure effective coverage of vulnerable groups and inaccessible to care) กลวธ

1.1 Empower ประชาชน ใหมความตระหนกรดานสขภาพ ดแลสขภาพตวเองไดเหมาะสม และรบร เขาใจวธการใชสทธ และไปใชบรการเมอจาเปน

2 เกณฑพจารณาการเปนองคกรสมรรถนะสง 7 มต ประกอบดวย 1) การนาองคกร 2) การวางแผนเชงยทธศาสตร 3) การใหความสาคญกบผรบบรการและผมสวนไดเสย 4) การวด วเคราะห และการจดการความร 5) การมงเนนทรพยากรบคคล 6) การจดการกระบวนการ 7) ผลลพธการดาเนนการ

106

SD-463 07-001

1.2 Identify vulnerable and underutilize groups จดกลไกการคนหาประชาชนกลมเปราะบางและประชาชนทยงเขาไมถงบรการ (Identify target) เพอทราบสถานการณปญหาและออกแบบการจดการใหรบรสทธ และไดรบบรการทจาเปน

1.3 Proactive communication & Right protection เพมกลไกการจดการเพอคมครองสทธกลมเปาหมายทยงมปญหาการเขาถงบรการ เนนการสอสารเชงรกใหเขาถงขอมลตางๆ การรองเรยนทเขาถงงายและมชองทางหลากหลาย รวมทงการประสานงานรวมกบหนวยงาน/ภาคทเกยวของ เชน พม. สสส. เครอขายองคกรภาคประชาสงคมตางๆ

1.4 Review proper benefit package ทบทวน/ปรบปรงประเภทและขอบเขตบรการสาธารณสขทจาเปนทสอดคลองตามความจาเปนของของกลมเปราะบาง/หรอบรการทยงมปญหาการเขาถงบรการ

Strategy 2 สรางความมนใจในคณภาพมาตรฐานและความเพยงพอของบรการ (Ensure quality and adequacy of health services)

กลวธ 2.1 Ensure quality สงเสรมกลไกการประกนคณภาพหนวยบรการ

- Strengthen quality board พฒนาความเขมแขงของคณะกรรมการควบคมคณภาพฯ - Monitor quality and Patient Safety การกากบตดตามคณภาพบรการและความปลอดภย

โดยรวมมอกบสถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (สรพ.) และภาคสวนทเกยวของ 2.2 Ensure adequacy สนบสนนความเพยงพอของบรการและเหมาะสมสาหรบทกกลม

- Targeting จดหาบรการใหกบกลมเปราะบาง/กลมทยงมปญหาการเขาถงบรการ เชน บรการสรางเสรมสขภาพปองกนโรคสาหรบผตองขง การดแลระยะยาวสาหรบผสงอายทอยในภาวะพงพงทกคน เดกในศนยเดกเลก เปนตน รวมทงจดระบบใหเกดการดแลอยางตอเนอง

- PMC in urban สนบสนนการขยายระบบบรการปฐมภมในเขตเมอง รองรบการดแลคนเขตเมองทยงเขาไมถงบรการ

- สนบสนนการทางานรวมกบกระทรวงสาธารณสข เพอใหมแพทยเวชศาสตรครอบครวในสดสวนทเหมาะสม ความสะดวกการเขาถงบรการปฐมภม และการสงตอ/สงกลบบรการเฉพาะดาน

- Promote health service innovation จดหานวตกรรมรปแบบระบบบรการใหมๆ เพอรองรบการเขาถงบรการของกลมเปาหมายเฉพาะตามกลยทธท 1 และ บรการทวไป เชน การจดบรการเชงรกในชมชน โดยหนวยบรการ/หนวยงานอน/ภาคประชาชน, บรการ Social enterprise

2.3 Strengthening P&P and Health literacy สนบสนนบรการสรางเสรมสขภาพปองกนโรคทกกลมวย ทเนนชมชนเปนฐาน เพอสนบสนนการดแลสขภาพตนเองของประชาชน

107

SD-463 07-001

Strategy 3: สรางความมนใจในประสทธภาพการบรหารกองทน (Ensure financial efficiency) กลวธ

3.1 Sustain source of finance รวมกบทกภาคสวนในการแสวงหาแหลงเงนใหม เพอสรางความยงยนของระบบหลกประกนสขภาพในระยะยาว

3.2 Improve efficiency of fund management เพมประสทธภาพการบรหารจดการกองทนฯ - ปรบประสทธภาพการบรหารจดการรายการทมการจายท กาหนดราคาเฉพาะ (Central

reimbursement) - ทาแผนพฒนาการจดสรรงบประมาณ (Payment development plan) - สรางกลไกใหผใหบรการตรวจสอบกนเองในการใหบรการ - สนบสนนนโยบายการใชยาอยางสมเหตผล การใหบรการตามทจาเปน - หนนเสรมการใชผลตภณฑ/บรการทางการแพทยและสาธารณสขในบญชนวตกรรม (นโยบาย

Thailand 4.0) - พฒนาประสทธภาพการบรหารจดการของกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน/พนท

3.3 Encourage harmonization สนบสนนการสรางความกลมกลนระหวางระบบประกนสขภาพภาครฐ - สนบสนนการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ ตามมาตรา 258 ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2559 - ขบเคลอนการบรณาการยทธศาสตรการประกนสขภาพ ใหสอดคลองตามแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 12 และยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป ตามมาตรา 65 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2559

- ขบเคลอนการบรณาการระบบบรหารจดการระหวางระบบประกนสขภาพภาครฐ เชน วธและอตราจายคาบรการ ระบบฐานทะเบยนผมสทธ ระบบการตรวจสอบ และระบบบรการสอบถามขอมล เปนตน

Strategy 4: สร า งความ มน ใจการ มส วนร วมของ ทกภาคส วน (Ensure participation and ownership of all stakeholders)

กลวธ 4.1 Expand participation & ownership ขยายและเพมระดบการมสวนรวมเปนเจาของระบบของ

ภาคยทธศาสตรและผมสวนไดเสยกลมตางๆ การทางานอยางมสวนรวมกบ ก.สธ./ UHOSNET ทงระดบประเทศ/เขต ผานกลไกตางๆ เครอขายวชาชพตางๆ เชน การกาหนดมาตรฐาน เงอนไขบรการ และการควบคมกากบ

คณภาพ

108

SD-463 07-001

อปท. ผานการขบเคลอนรปแบบประชารฐ เพอบรรลประสทธภาพ ประสทธผลการจดการกองทนหลกประกนสขภาพทองถน

เครอขายภาคประชาชน 9 ดาน โดยเฉพาะ การดาเนนงานตาม ม.50(5) ภาคยทธศาสตรใหมๆ (เชน นกการเมอง นกศกษา วชาการ UHC school)

4.2 Stakeholder relation จดระบบ/กลไกในการสรางความสมพนธกบกลมผมสวนไดเสย/ภาคเครอขายตางๆ รวมทงการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจทเกยวของ

4.3 Improve hearing process ปฏรปการรบฟงความคดเหนทวไปฯ โดยเพมความสาคญของ stakeholders กลมตางๆ/ ประเดนเฉพาะ, รปแบบ วธการ ทหลากหลาย

4.4 UHC in Global Health รวมกบกลไกนโยบายหลกประกนสขภาพระดบโลกชวยขบเคลอนยทธศาสตรหลกประกนสขภาพในประเทศ

Strategy 5: สรางความมนใจในธรรมาภบาล (Ensure good governance) กลวธ

5.1 Empower governing body เ พมขดความสามารถของกลไกอภบาลในระบบหลกประกนฯ โดยเฉพาะ Board member เ พอสรางชมชนแหงความมงมนและความรบผดชอบรวมกน (Community of commitment and accountability) โดย

Building & Strengthening Capacity ของคณะกรรมการ (สนบสนนเอกสารวชาการ/ขอมลตางๆ จดเวทถกแถลง เพอเพม/แลกเปลยนความร สงเสรมการใชความรความสามารถ) เพอทาใหมขอมลเพยงพอในการตดสนใจ และเพมความรสกรวมรบผดชอบและความเปนเจาของระบบฯ

Guideline จดทาแนวทางการดาเนนงานและกาหนดความรบผดขอบรวมกน Board relation unit เพอประสานงานและอานวยความสะดวกตางๆ Field visiting เพอรบฟงปญหาและสถานการณตางๆ รวมทงขอเสนอจากพนท

5.2 Ensure evidence-informed decision สนบสนนการจดการองคความรและการใชขอมลเชงประจกษในการตดสนใจ

จดตงหนวยงานททาขอมลเพอใชในการตดสนใจ หรอ เพมความเขมแขงของกลไกตดตามประเมนผล (M&E) ทมอยเดมใหตอบโจทยการใชขอมลเชงประจกษและการคนขอมลใหผเกยวของใชประโยชน

เพมการใชประโยชนจากงานวจยและการจดการองคความรทเกยวของ 5.3 HR Master Plan และ succession plan มงเนนการพฒนาบคลากร สปสช.ใหเปนคนเกง ด ม

ความสข และทนตอการเปลยนแปลง และมการตดตามผลและปรบปรงอยางตอเนอง

109

SD-463 07-001

5.4 Decentralization เพมการกระจายอานาจและความรบผดชอบในการบรหารจดการในทกดาน ให สปสช.เขต และเพมการมสวนรวมของพนทในการบรหารทรพยากรสาธารณะ ซงจะชวยลดความเหลอมลาได

5.5 Revise and improve management and supporting system ทบทวนและพฒนาการบรหารจดการและระบบงานสนบสนนตางๆ เพอใหเปนไปตามหลกธรรมาภบาล

ปรบกฎหมาย/ ระเบยบ เทคโนโลยสารสนเทศ ระบบบรหารจดการ สภาพแวดลอม ฯลฯ

110

SD-463 07-001

ภาคผนวก 13

แบบฟอรมการประเมนและบรหารความเสยงแนว COSO ERM (FM-463 00-026)

วธการใชแบบประเมนความเสยง (FM-463 00-026)

การประเมนความเสยงทาไดจาก 2 กรณ 1) จากการประเมนประสทธผลการควบคมภายในโดยนาประเดนการควบคมภายในทยงไมครบถวนสมบรณมากาหนดเปนประเดนความเสยง 2) จากการกาหนดวตถประสงคในงานหรอภารกจของสานกงาน กลมงาน (objective setting) พรอมกบพจารณาจดควบคมทมอยในปจจบนวามครอบคลมครบถวนหรอไมอยางไร (present control) แลวจงมากาหนดความเสยง (risk identify) ดงน 1. นาประเดนการควบคมภายในทยงไมครบถวนสมบรณ (มบางสวน/ใชบางสวน, ไมม/ไมใช) ทไดจากการประเมนประสทธผลการควบคมภายใน (FM-463 00-025) ของหนวยงานของทาน ตงเปนประเดนความเสยง (risk/ event identify) ใน sheet 1) ตารางประเมนความเสยง ในชอง ระบความเสยง (risk identify) โดยปรบ wording ใหเปนชอประเดนความเสยง (นเสธ) เชน ...ไมมการจดการ.../...ไมเหมาะสม.../...ไมสามารถ.../...ไมครบถวน.../...ไมเพยงพอ... และในชองวตถประสงค (objective setting) ใหระบวา "เพอบรหารจดการใหมการควบคมภายในทมประสทธผล"

2. ระบความเสยงเรมจากการกาหนดวตถประสงคในงานหรอภารกจของสานกงาน กลมงาน (objective setting) พรอมกบพจารณาจดควบคมทมอยในปจจบน (present control) วามครอบคลมครบถวนหรอไม แลวจงมาระบความเสยง (risk identify)

3. ประเมนความเสยงพจารณาจาก โอกาส (likelihood) และผลกระทบ (impact) ตาม sheet 4) likelihood & impact และ 5) risks profile map

111

SD-463 07-001

4. จดทาแผนการจดการความเสยง ลงในชอง การตอบสนองความเสยง/กจกรรมควบคมใหม (risk response/ new control activities) ระบตนทน/ประโยชน (หากระบได) และระบวนกาหนดแลวเสรจ

5. เมอดาเนนการ ตามขอ 1-4 แลว ใหสง 1) ตารางประเมนความเสยง สงไปยงสานกบรหารทรพยากรบคคลและพฒนาองคกร

112

SD-463 07-001

6. ใหนาการตอบสนองความเสยง/กจกรรมควบคมใหม (risk response/ new control activities) ใสลงใน sheet 2) รายงานการจดการความเสยง ในชอง การตอบสนองความเสยง risks response และระบ กจกรรมการจดการความเสยง / ผลการจดการ (activities / results) พรอมสงหลกฐาน/เอกสารทเกยวของ ไปยงสานกบรหารทรพยากรบคคลและพฒนาองคกร

7. เมอดาเนนการ ตามขอ 1-6 แลว ใหดาเนนการประเมนหาความเสยงคงเหลอ ใน sheet 3) ประเมนหาความเสยงคงเหลอ พรอมระบ หมายเหต (ยต หรอยกไปจดการตอ)

113

SD-463 07-001

ตารางการประเมนความเสยงและการควบคม

สานก............................................................

ประจาป.......................................................

วตประสงค objective setting

กจกรรมควบคมปจจบน

present control ระบความเสยง risk identify

risk no.

ประเมนความเสยง risk assessment ระดบ

ความเสยง

การตอบสนองความเสยง/กจกรรมควบคม

ใหม risk response/ new control activities

ตนทน/ประโยชน (หากระบได) ผรบผดชอบ

กาหนดแลวเสรจ Likelihood Impact

ผประเมน……………………………...….…………. วนท………………………...……...…… (……………………………………...)

ตาแหนง……………………………...….………….

ผสอบทาน……………………………...….…………. วนท………………………...……...……

(……………………………………...)

ตาแหนง……………………………...….………….

ผอนมต………………….………………….………….. วนท………………………...……...……

(……………………………………...)

ตาแหนง……………………………...….………….

114

SD-463 07-001

การจดการความเสยง

สานก........................................................

ประจาป………...........................................

ความเสยง......................................................................

การตอบสนองความเสยง risks response

กจกรรม / ผล activities / results

หมายเหต (แนบหลกฐาน ตนทน ผลประโยชน)

ความเสยง......................................................................

การตอบสนองความเสยง risks response

กจกรรม / ผล activities / results

หมายเหต (แนบหลกฐาน ตนทน ผลประโยชน)

115

SD-463 07-001

ตารางการประเมนหาความเสยงคงเหลอ สานก...................................................... ประจาป.................................................

ความเสยง

ตงตน ระดบ ปลายป

ระดบ เพม/ลด หมายเหต (ยต หรอยกไปจดการตอ etc.) Likelihood Impact Likelihood Impact

116

SD-463 07-001

เกณฑในการพจารณาโอกาสทจะเกดความเสยง

ระดบ

โอกาสทจะเกด เชงปรมาณ เชงคณภาพ

Likelihood ความถทเกดขน (เฉลย)

เปอรเซนต โอกาส

โอกาสทจะเกดขน

1 ตามาก มากกวาเวลา 5 ปขนไป ตอครง นอยกวา 10 % ไมมโอกาสเกด

2 ตา ระหวางเวลา 1 – 5 ป ตอครง 10 % – 25 % เกดบาง / นานๆ จงเกดครงหนง

3 ปานกลาง ระหวางเวลา 6 – 12 เดอน ตอครง 26 % – 50 % เกดเปนครงคราว

4 สง ระหวางเวลา 1 – 6 เดอน ตอครง 51 % – 75 % เกดบอยๆ

5 สงมาก นอยกวา 1 เดอน ตอครง มากกวา 75 % เกดอยางตอเนอง เกดตลอดเวลา

เกณฑในการพจารณาผลกระทบจากความเสยง

ระดบ ผลกระทบ

เชงปรมาณ เชงคณภาพ ผไดรบผลกระทบ

Impact องคกร หนวยบรการ ประชาชน

1 ตามาก ไมเกน 500,000 บาท ไมมผลกระทบ / ผลกระทบนอยมาก ไมไดรบผลกระทบ ไมไดรบผลกระทบ ไมไดรบผลกระทบ

2 ตา มากกวา 500,000 บาท

ผลกระทบเพยงเลกนอย และสามารถยอมรบได ไดรบผลกระทบเลกนอย และ

สามารถยอมรบได ไมไดรบผลกระทบ ไมไดรบผลกระทบ

แตไมเกน 5,000,000 บาท

3 ปานกลาง มากกวา 5,000,000 บาท เกดผลตอการดาเนนงาน และตองมแผนการ

จดการ ไดรบผลกระทบปานกลาง

ไดรบผลกระทบปานกลาง

ไดรบผล กระทบนอย แตไมเกน 25,000,000 บาท

4 สง มากกวา 25,000,000 บาท คอนขางมาก และตองมการจดการใหแลวเสรจ

ภายในรอบการตรวจครงตอไป ไดรบผลกระทบมาก ไดรบผลกระทบมาก

ไดรบผลกระทบ ปานกลาง

แตไมเกน 50,000,000 บาท

5 สงมาก มากกวา 50,000,000 บาท รนแรงในขนวกฤต / ผดระเบยบ / ผดกฎหมาย และตองมการจดการในทนท

ไดรบผลกระทบมาก ไดรบผลกระทบมาก ไดรบผลกระทบมาก

117

SD-463 07-001

ระดบของความเสยง (Risk Profile) กาหนดเกณฑไว 5 ระดบ ไดแก สงมาก สง ปานกลาง นอย นอยมาก

ระดบผลกระทบ Impact

ระดบความนาจะเกด Likelihood

1 2 3 4 5

ยาก เปนไปไดนอย อาจเปนไปได เปนไปไดมาก แนนอน

5 E E E E E

สงมาก

4 M H H E E

สง

3 L M M H H

ปานกลาง

2 L L L M H

นอย

1 L L L L M

นอยมาก

L : Low = นอย M : Moderate = ปานกลาง H : Hight = สง E : Extremely high = สงมาก

118

SD-463 07-001

เอกสารอางอง

1. แนวทาง : การจดวางระบบการควบคมภายในและการประเมนผลการควบคมภายใน Formation and Evaluation of the Internal Control System (2556) จดทาโดย สานกงานการตรวจเงนแผนดน (Office of The Auditor General of Thailand)

2. คมอการจดตรวจระบบการควบคมภายในและประเมนผล กลมตรวจสอบภายใน ระดบกระทรวง กระทรวงศกษาธการ (2556)

3. การตรวจสอบภายในสมยใหม (Modern Internal Auditing) อษณา ภทรมนตร ฉบบปรบปรง พมพครงท 5 (2557)

4. The 2013 COSO Framework & SOX Compliance, one approach to an effective transition. J. Stephen McNally, CPA

5. Internal Control- Integrated Framework, Executive Summary. May 2013 6. Executive’s Guide to COSO Internal Controls, Understanding and Implementing the New

Framework. Robert R. Moeller, 2014 7. กลมตรวจสอบภายในดานการเงน, 2548 เอกสารคาแนะนาการบรหารความเสยง : กรมทางหลวงชนบท. 8. คมอการควบคมภายใน ป 2558, 2558 : สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. 9. ฝายตรวจสอบความเสยงและเทคโนโลยสารสนเทศ, 2546 : คมอตรวจสอบความเสยงสถาบนการเงน, ธนาคาร

แหงประเทศไทย. 10. รายงานผลการดาเนนงานสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ปงบประมาณ 2553, 2553 : สานกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต. 11. สานกงานยทธศาสตรพฒนา, 2550 : เอกสารประกอบโครงการอบรมเชงปฎบตการการบรหารความเสยง,

มหาวทยาลยทกษณ. 12. สานกนโยบายและยทธศาสตร เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการ การบรหารความเสยงทวทงองคกร

ปงบประมาณ 2553, 2553 : กระทรวงสาธารณสข. 13. สานกงบประมาณ และศนยบรการวชาการ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร คมอการปฏบตดานการวเคราะห

ความเสยงตามหลกธรรมาภบาลของแผนงาน/โครงการทสาคญตามนโยบายรฐบาล ฉบบผพจารณานาเสนอคาของบประมาณ : สานกงบประมาณ สานกนายกรฐมนตร.

14. สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ คมอการวเคราะหและบรหารความเสยง : สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ.

15. สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.), 2555 : หลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทด (Good Governance).

16. อษณา ภทรมณตร, 2557 : การตรวจสอบภายในสมยใหม (Modern Internal Auditing) ไมปรากฏสถานทพมพ.