วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560

185

แนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน กรณศกษาบานหวคต าบลพระยาบนลอ อ าเภอลาดบวหลวง

จงหวดพระนครศรอยธยา

GUIDELINES FOR COMMUNITY SUSTAINABLE SELF-RELIANCE MANAGEMENT A CASE STUDY OF BAN HUA KOO,

TAMBON PHRAYA BUNLOE, AMPHOE LAT BUA LUANG, PHRA NAKHON SI AYUTTHAYA PROVINCE

สมทรง บรรจงธตทานต*

Somsong Banjongthitithan

บทคดยอ แนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน กรณศกษาบานหวค ต าบลพระยาบนลอ อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา เปนกระบวนการพฒนาทสงผลสรางความเขมแขง และยงยนในระดบพนท ภายหลงหมบานประสบวกฤตอทกภยน าทวมภาคกลางปลายป พ .ศ. 2554 แนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน ไดสรางพนททางสงคมดานงานพฒนาชมชน โดยชาวบานจ านวน 37 ครวเรอน ตางไดรวมกนพลกฟนสถานการณทเลวรายใหหวนคนกลบสสภาพเดมลกษณะการตงรบปรบตว ดวยวธการประยกตใชแนวคดวฒนธรรมชมชน แนวคดชมชนเขมแขง และแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ซงเปนทนทางสงคมระดบหมบาน น ามาสรางกลไกขบเคลอนเปนแนวทางการจดการปญหา สงผลตอการด ารงอยของบานหวคไมตองลมสลาย ชาวบานมความเปนอยทดขน ทงดานทอยอาศย ทดนท ากน อาชพ รายได ระบบความสมพนธทางสงคม การสบสานวฒนธรรมประเพณไมใหสญหายไปพรอมกระแสการพฒนา เพอกาวไปสการสรางความทนสมยกตาม ค าส าคญ: แนวคดการพฒนา, การจดการชมชน, การพงตนเอง ____________________________________ 1หลกสตรศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาการพฒนาชมชน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฎวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ *ผนพนธประสานงาน: E-mail: Somsonglong@yahoo.com

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 7 No. 1 January-April 2017

186

ABSTRACT After the flood crisis in the year 2011 of the central part of Thailand, the community sustainable self-reliance management at Ban Hua Koo, Tambon Phraya Bunloe, Amphoe Lat Bua Luang, Phra Nakhon Si Ayutthaya Province was a process that resulted in the strengthening and sustainability in the village. This had created a social space and community development by the 37 household of villagers got together to revive the worst situations for a return to the original condition. The existing village capital was the defensive adjustment with the application of the concepts of cultural community, community empowerment and sufficiency economy concepts were the solution management tools enhancing them to survive and a better living in terms of arable land, occupation, income, social relations system and their cultural preservation among the development streams to modernization. Keywords: Development Concepts, Community Management, Self-reliance บทน า บทความน มวตถประสงคเพอตองการอธบายแนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน ทสงผลตอการแกไขปญหาความเดอดรอนในระดบหมบาน ภายหลงชมชนประสบอทกภยน าทวมปลายป พ .ศ . 2554 พนทลมภาคกลางของประเทศไทย ซงแนวทางการจดการชมชนน มสาระส าคญตอกระบวนการงานพฒนาและการสรางความเขมแขงในชมชนทองถนระดบฐานลาง ของสงคมและการพฒนาประเทศไทย บทความน ไดทบทวนแนวคดหลกงานพฒนาสงคม 3 แนวคด เพอใชเปนกรอบอธบา ยแนวทางการจดการชมชนในระดบหมบานหลงวกฤตอทกภยพนทลมภาคกลางปลายป พ.ศ. 2554 โดยแนวคดหลกงานพฒนาสงคม ประกอบดวย แนวคดเศรษฐกจพอเพยง แนวคดชมชนเขมแขง และแนวคดวฒนธรรมชมชน ไดถกน าไปประยกตใชเปนกลไกขบเคลอนกระบวนการแกปญหา ความเดอดรอนของชาวบานในมตตาง ๆ สงผลใหชาวบาน บานหวค พนทหมท 6 ต าบลพระยาบนลอ อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา มแนวทางการจดการปญหาดวยตนเองไดอยางยงยน บานหวค หมท 6 เปนพนทหนงของอ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ทประสบอทกภยพรอมกบหมบานอนทน าทวมนานมากกวา 1 เดอน สงผลกระทบตอวถชวต ความเปนอยของชาวบานหวค อาท เรองทอยอาศย อาชพ รายได ภาระหนสน ความเครยด ความขดแยงระหวางชาวบาน ซงสอดคลองกบรายงานบนทกประเทศไทย ป พ.ศ. 2554 ศนยขอมล มตชน (2555) ไดรายงานวา มหาอทกภย 2554 ทเกดขนนอกจากน าจะไหลหลากเขาทวมหลายพนทในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลางแลว ยงทะลกเขาทวมพนท กรงเทพมหานคร ศนยกลางเศรษฐกจของประเทศ ตงแตวนท 19 ตลาคม - 11 พฤศจกายน พ.ศ. 2554 โดยนายธระ

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560

187

วงศสมทร รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดตงขอสงเกตปญหาน าทวมหนกขณะน เปนผลจากความผดพลาดการบรหารจดการน า อยางไรกด ภายหลงวกฤตการณจากอทกภยทเปนภยพบตครงส าคญและมความรนแรงกระจายครอบคลมพนทลมภาคกลางของประเทศ กลบเปนประเดนความทาทายกระบวนการพฒนาของชาวบานหวค โดยเฉพาะการตงรบปรบตวเพอรวมกนแสวงหาแนวทางการแกไขวกฤตปญหาดงกลาว และสวนหนงนน คอ การประยกตแนวคดเศรษฐกจพอเพยง แนวคดชมชนเขมแขง และแนวคดวฒนธรรมชมชน ซงแนวคดการพฒนาทงสามนน ตางเปนทนทางสงคมทด ารงอยในหมบาน โดยชาวบานไดรวมกนฟนฟใหกลบคนผานกจกรรมการพฒนา สงผลใหบานหวค มภมคมกนทางสงคมและเปนหมบานแหงหนงของพนทลมภาคกลางทมแนวทางการจดการชมชนสอดคลองกบบรบทพนทและศกยภาพของชาวบานทสามารถจดการปญหาไดอยางเปนระบบและขนตอนเกดประสทธภาพหลงประสบวกฤตอทกภยครงส าคญของประเทศ ซงหมายถง ชาวบานตางลกขนมาพลกฟนวกฤตใหเปนโอกาสดานงานพฒนาหมบาน บนพนฐานจากระบบความสมพนธทางสงคมทเกอกลซงกนและกน สงผลตอการด ารงคงอยของความเปนชมชนไมลมสลายไปจากการปดลอมของวกฤตปญหาตาง ๆ ประเดนดงกลาวน กาญจนา แกวเทพ และคณะ (2553) ไดอธบายถงเอกลกษณของ การบรหารจดการวฒนธรรม โดยเฉพาะการใหความหมาย การบรหารจดการ หมายถง กระบวนการ ของการมงส “เปาหมาย” ของกลม/องคกร จากการท างาน/ด าเนนการ รวมกน โดยใชบคคลและทรพยากรตาง ๆ ทก าหนดเอาไวอยางมประสทธภาพ และบรรลเปาหมาย กลาวไดวา แนวทางการจดการชมชนทสงผลตอชมชนพงตนเองและการแกไขปญหาความเดอดรอนในระดบหมบาน จงเปนกระบวนการพฒนาทมเปาหมายเชงการเปลยนแปลงวธการท างานโดยมงเนนใหความส าคญเรองคนและทรพยากรเปนกลไกขบเคลอนงานพฒนา ซง กาญจนา แกวเทพ และคณะ ยงไดอธบายเพมเตมความหมาย การบรหารจดการของเอกลกษณการบรหารจดการวฒนธรรมวา กระบวนการนมลกษณะเปนทง ศาสตร (ทมหลกการ/หลกคดความร) และเปนทงศลปะ (กลาวคอ ตองใชความรเรมสรางสรรค ตองมความยดหยนพลกแพลงปรบเปลยนไปตามประสบการณและความช านาญ) ดงนน เมอวเคราะหจาก คณลกษณะตาง ๆ กอาจจะตความโดยนยจากคณลกษณะตาง ๆ เมอใชค าวา กระบวนการ กหมายความวา การบรหารจดการนน จะตองประกอบดวยขนตอนหลาย ๆ ขนทมาเชอมรอยกนอยางแนนอน เมอใชค าวา เปาหมาย กหมายความวา การบรหารจดการมใชการด าเนนการทท าไปโดยไรจดหมายปลายทาง และเมอใชค าวา อยางมประสทธภาพและบรรลเปาหมาย กนาจะหมายความวา การบรหารจดการนน มใชกระบวนการทเกดขนเองตามธรรมชาต หากเปนการกระท าของมนษย มใชเกดตามสญชาตญาณ และมใชการด าเนนการไปตามยถากรรม ดงนน แนวทางการจดการชมชนทสงผลตอชมชนพงตนเองบานหวค หมท 6 ต าบลพระยาบนลอ อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ซงเปนกรณศกษาระดบหมบาน ครงน จะสามารถอธบายใหเหนถงแนวทางการจดการชมชนทสงผลตอชมชนพงตนเองและมความสอดคลองกบบรบทหมบานนน มพนฐานและมความส าคญอยางไร เพราะเหตใด และมวธการด าเนนการอยางไรทสงผลตอการกระบวนการพฒนาในระดบพนทไดอยางแทจรง

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 7 No. 1 January-April 2017

188

การทบทวนแนวคดการพฒนา แนวคดเศรษฐกจพอเพยง เปนแนวคดหลกทางสงคม ทสงผลตอกระบวนการแกไขปญหาสงคมในมตตาง ๆ ภายหลงวกฤตเศรษฐกจและสงคม ป พ .ศ. 2554 แนวคดดงกลาวน เปนหลกปรชญาทใหความส าคญ การพงตนเองของครอบครว ชมชน ทองถน ใหสามารถอยรอดไดทามกลางกระแสการพฒนาของระบบทนนยม และการนอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มาประยกตใชเปนแนวปฏบตจงเปนเงอนไขทสามารถเชอมโยงแนวทางการพฒนาระดบตาง ๆ ไดอยางยงยนและสอดคลองกบพนฐานของสงคมไทย ซงองคมนตร ก าธน สนธวานนท (2554) ไดกลาวไวในงานเปดการสมมนาและปาฐกถาพเศษ เรอง ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง งานสมมนาวชาการประจ าป พ.ศ. 2554 การเตรยมความพรอมของประเทศไทยเขาสประชาคมอาเซยนดวยปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยง จดโดยสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต อยางนาสนใจวา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนแนวทางปฏบตเพอใหชวตด าเนนไปในทางสายกลางทสอดคลองเหมาะสมกบวถความเปนอยของคนไทย ซงสามารถน ามาประยกตใชกบประชาชนทกระดบทงระดบบคคล ครอบครว ชมชน องคกร และระดบประเทศได โดยจะตองมความพอประมาณ มเหตมผล และ มภมปญญา ซงในการด าเนนการตาง ๆ นน จะตองอาศยความรอบร ความรอบครอบ และ ความระมดระวงอยางยง ในการน าวชาการตาง ๆ มาประยกตใช จงจะท าใหการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนไปอยางมประสทธภาพ และมประสทธผลอยางแทจรง ประเดนส าคญ การปาฐกถาพเศษ เรอง ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงขององคมนตร ก าธน สนธวานนท ดงกลาวน สอดคลองกบ พงษพสฏฐ วเศษกล (2551) ไดอธบายหลกการของเศรษฐกจพอเพยงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระราชกระแสอยบอยครง คอ การพฒนาทเปนขนตอน ไมปฏเสธการคาการขายกบตางประเทศ หรอใชของฟมเฟอยเปนบางครง แตจะท าอะไรตองเปนไปตามความพอประมาณ ความมเหตมผล และความมภมคมกน เกษตรกรรายยอยเมอน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชแลวฐานะการเงนดขน มเศรษฐกจดขน พออยพอกนและมสนคาเหลอไว ขายไดแลว กควรรวมกลมกนเปนวสาหกจชมชนเพอใชเปนเครองมอในการตอรองทงราคาผลตผล ทางการเกษตรและราคาเครองใชอปโภค เพราะการรวมกลมกนซอขายสนคาจะท าใหคาวตถดบและราคาของใชถกลง อาจตงเปนสหกรณออมทรพยใหกยมกนเองในกลมสมาชกดวยอตราดอกเบยต า เปนการลดตนทนในทก ๆ ดาน การรวมกลมกนท าใหสามารถขายสนคาในตลาดหางไกลไดอกดวย เปนการขยายตลาดและลดความเสยงดานตลาด จากนนเมอการรวมกลมกนเองประสบความส าเรจ กอาจท าการตกลงดานการคาและการลงทนกบองคกร อน ๆ นอกพนท อาจเปนการกยมเงน จากธนาคารหรอการสงสนคาไปขายในภมภาคอน หรอสงขายตางประเทศกเปนได จากการอธบายของ พงษพสฏฐ วเศษกล นน สอดคลองกบ วนย เศรษฐบญสราง (2555) ทไดกลาวไวในประเดน เศรษฐกจพอเพยงทสามารถพฒนาไปสการสรางธรรมะแหงความเปนพลเมองวา ภายใตวกฤตการณของธรรมชาตทเกดขนจากการบรโภคเกนความพอเพยงของมนษยทกวนน อาท ภาวะโลกรอน ซงเกดจากการปลอยกาชเรอนกระจกของมนษยทท าใหดนฟาอากาศทวโลกแปรปรวน สงผลให พชพนธธญญาหารเสยหายอาหารมราคาแพง เมอรฐบาลประเทศตาง ๆ แกปญหาความเดอดรอนของ

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560

189

ประชาชนไมทนการณ กลกลามเปนวกฤตการณทางเมองและสงครามตามมา ดงนน เศรษฐกจพอเพยง ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงเปนมโนทศนทมศกยภาพจะพฒนาใหเปนหลกธรรมะแหงความเปนพลเมองของมนษยชาต (Civic Religion of Humanity) ทสามารถชวยแกปญหาของสงคมไทย ตลอดจนแกปญหาของสงคมมนษยโดยรวมไดอยางสอดคลองกบเงอนไขของโลกทกวนน ดวยความส าคญปรชญาเศรษฐกจพอเพยงดงกลาว จงเปนหลกปรชญาทสงผลตอแนวคดการพฒนาและสรางกระแสการตนตวของประชาชนทกระดบใหหนกลบมาทบทวนวธการพฒนา ทงในมตเชงยทธศาสตรการพฒนาประเทศและการพลกฟนสรางความเขมแขงจากฐานของสงคมใหสามารถพงตนเองได ซงบานหวค จงเปนหมบานหนงในพนทภาคลมภาคกลางทประสบวกฤตอทกภย ไดนอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตเปนแนวทางการพฒนาในระดบหมบาน อยางนาสนใจ แนวคดชมชนเขมแขง ส าหรบแนวคดชมชนเขมแขง เปนแนวคดทมงเนนความยงยนดานการพฒนาในระดบชมชนทองถน โดยยดเปาหมายส าคญ คอ การหนนเสรมใหประชาชนมศกยภาพหรอขดความสามารถในการจดการปญหาความเดอดรอนดวยตนเองเปนหลก ซงสงผลในระดบชมชนทองถนตางตระหนกและสรางกระบวนการมสวนรวมในการจดการแกปญหารวมกนของชาวบาน ประเดนดงกลาวน สถาบนเพอสรางความเขมแขงใหชมชน มหาวทยาลยนเรศวร (2552) ไดอธบาย องคประกอบทส าคญของกระบวนการพฒนาเพอเสรมสรางชมชนใหเขมแขง โดยเนนชมชนเปนตวตง ประกอบไปดวย คอ 1. ภมปญญาและความรทสบสานและประยกตใหสอดคลองตอการเปลยนแปลงจากภายนอก 2. องคกรชมชนและกลมผน าทมคณธรรมและภมปญญารวมถงการจดตงกลมและ จดระเบยบชมชน 3. เวทการเรยนรและกระบวนการเรยนรอยางตอเนองเพอใหเทาทนตอการเปลยนแปลงและการบกรกจากภายนอก อยางไรกด แนวคดชมชนเขมแขง ซงเปนแนวคดหลกดานงานพฒนาทไดถกถ ายทอด และน าไปประยกตใชในสงคมไทยอยางตอเนอง คณะกรรมการปฏรป (2554) ไดอธบายชมชนเขมแขงวาเปนแนวคดการพฒนาทมงเนนความยงยนดานการพฒนามตตาง ๆ ในระดบชมชนทองถน โดยเฉพาะการสนบสนนบทบาทของชมชน/ภาคประชาสงคม ในการด าเนนการทเกยวของกบ การจดการของชมชน ในการจดการทรพยากรธรรมชาต การอนรกษศลปวฒนธรรม การสบสาน ภมปญญาทองถน การใหบรการสาธารณะ การวางแผนการพฒนาทองถน โดยจะตองยอมรบ ในความจ าเพาะและความแตกตางหลากหลายทางระบบนเวศวฒนธรรมของแตละชมชนและกลมชาตพนธในทองถน ซงเปนประเดนความทาทายในการจดการชมชนทองถนอยางยงยน ทตองปรบเปลยนดลยภาพของบทบาทราชการสวนทองถนกบบทบาทของชมชน องคกรชมชน ภาคประชาสงคม และประชาชนภายในทองถนใหสอดคลองและสมดลและการเปลยนแปลงเชงโครงสรางทางสงคมทเปนไป อยางรวดเรว

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 7 No. 1 January-April 2017

190

กลาวสรปไดวา ความส าคญของแนวคดชมชนเขมแขง ดงทไดอธบายไวแลวในเบองตนนน เปนเกณฑชวดศกยภาพหรอขดความสามารถการจดตนเองของชมชน หมบาน ทครอบคลมทงในแงมมเชงวตถประสงคและเปาหมายของการพฒนาและเชอมโยงไปสกระบวนการแกวกฤตใหประชาชนในสงคมหลดพนจากปญหาดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม สงแวดลอม พรอมกบสรางพนทใหประชาชนในชมชนไดรวมกนสรางพลงการพฒนาบนพนฐานแหงการเรยนรและการมสวนรวมเพอยนหยดฝาอปสรรคทงในปจจบน อนาคต และหมบานหวคไดประยกตแนวคดชมชนเขมแขงมาใช เปนแนวทางการพฒนาเชงรปธรรมผานการจดต งองคกรทางสงคมรปแบบ นตบคคลสหกรณ นนคอ สหกรณบานมนคงชนบทบานหวคพระยาบนลอ จ ากด ซงเปนองคกร ทางสงคมในระดบหมบานทมบทบาทในการจดการแกปญหาดานทอยอาศยและทดนท ากนใหกบชาวบานหวค จ านวน 37 ครวเรอน ทอยภายใตแนวคดชมชนเขมแขงและน าไปสการจดการชมชนทองถนทเขมแขงและยงยนตอไป แนวคดวฒนธรรมชมชน แนวคดวฒนธรรมชมชน เปนแนวคดหลกทมความส าคญกบการพฒนาชมชนทถกน าไปปรบประยกตใชกบงานพฒนาชนบทมากกวา 3 ทศวรรษทผานมา จากนกวชาการและนกพฒนาองคกรเอกชน (NGOs) เนองจากแนวคดการพฒนาดงกลาวน มงเนนใหความส าคญประเดนวฒนธรรมชมชนไดอธบายถงเรองคณคาของมนษยทด ารงอยในวถชมชน กอเกดความรก การเกอกล ความสามคค ความสมพนธทางสงคม และการด ารงอยเชงคณมากกวามลคา ซงเปนสาระส าคญ ทน าไปสการสรางพลงการเปลยนแปลงงานพฒนาในระดบชมชน หมบาน ระยะตอมา เสร พงศพศ (2553) ไดอธบายรากฐานวฒนธรรมชมชน ไวอยางนาสนใจวา อาวธอนเดยวทเหลออย คอ วฒนธรรม เปนอะไรทแสดงใหเหนไดในหลายชมชนวนนทไมไดออนแอและลมสลายเหมอนอกมากมายหลายชมชน ชมชนเขมแขงทมอยทวประเทศเขมแขงไดเพราะปจจยส าคญ คอ รากฐานทางวฒนธรรมทไดรบการฟนฟดวยกระบวนการเรยนรและพฒนาทเหมาะสมปลดปลอยชมชนจากการครอบง าแบบล าลกของอ านาจน าในสงคม (Hegemony) ทท าใหเกดวฒนธรรมใหมระบบคณคาใหม ท าใหผคนยอมสยบดวยเครองมออนทนสมยในระบบทนนยมและลทธบรโภคนยม อยางไรกตาม แนวคดวฒนธรรมชมชน จงมความส าคญตอกระบวนการพฒนาชมชน โดยพนฐานแนวคดเกดขนจากการผสมกลมกลนระหวาง คน และชมชน ทหลอมรวมเปนพลง การเปลยนแปลงและการพฒนาในระดบชมชน หมบาน อยางเปนระบบมขนตอนมความสอดคลองกบบรบทวถชวตของชาวบาน ประเดนดงกลาวน ฉตรทพย นาถสภา (2551) ผมบทบาทในฐานะนกวชาการแหง คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดลงพนทท างานวจยในระดบชมชน หมบานทวประเทศ ใหความเหนในงานวชาการเรองประวตศาสตรเศรษฐกจไทย ไววา ชมชน หมบาน มเศรษฐกจแบบเลยงตวเองไดและมวฒนธรรมของตวเองผลตซ าตวเองได และมแนวทางพฒนา ของตวเองเดมชมชนผลตทงขาวและทอผาเพอไวใชเอง เปนโลกในตวเองรกษาไวซงลกษณะส าคญ ของแบบลกษณะสงคมไทย วฒนธรรมไทยและจตวญญาณไทย คอ ครอบครว ชมชน การชวยเหลอซงกนและกน น าใจ การนบถอบรรพบรษด ารงไว อนเปนมรดกทางสงคม

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560

191

ดงนน แนวคดวฒนธรรมชมชน ยงไดรบการฟนฟและถกน าไปประยกตใชในงานพฒนาชมชน ทน าไปสการตงรบปรบตวของชมชน หมบาน ในสงคมไทย ไมใหตองลมสลายไปพรอมกบกระแสแหงการปดลอมของวฒนธรรมบรโภคนยม ภายใตระบบทนนยมเสร กระบวนการตงรบปรบตวของชมชน หมบาน สวนหนงไดด าเนนกจกรรมการพฒนา โดยเฉพาะการจดตงกลมทางสงคม มบทบาทเขาไปแกปญหาความทกขยากของชาวบาน อาท ธนาคารขาว ธนาคารวว -กระบอ ธนาคารปย กลมออมทรพย กลมเครดตยเนยน และเปนแนวคดทใหความส าคญ คน เปนศนยกลางการพฒนา มมตทเชอมโยงระบบความสมพนธทางสงคมแนวราบ และกระบวนการพฒนาตองใหความส าคญ เรองของ คน ชมชน และการรวมกลมเปนแกนหลก ซงสอดคลองกบการอธยายของ Laure & Edward (1997) ทไดอธบายกระบวนกลมไววา สมาชกกลมจะตองไดรบประโยชน และขอตกลงของกลม จะเปนแรงจงใจใหสมาชกกลมอยรวมกน เพอใหเกดการกระท า ทจะบรรลเปาหมายรวมกน ดงนน ความยงยนและการด ารงอยของชมชน หมบาน จงเปนปรากฏการณทเกดขนจากการหลอมรวม ของชาวบานตางรวมกนสรางคณคาใหความเชอมนและความศรทธาและประยกตใชวฒนธรรมชมชน ทองถน เปนกลไกขบเคลอนการพฒนาในมตตาง ๆ ยอมสงผลตอสภาพความเปนอยของชาวบานเกดภมคมกนทางสงคมสามารถฝาอปสรรคปญหาทเปนปรากฏการณกระทบตอวถชมชนอยางตอเนอง ซงบานหวค ตางใหความส าคญการประยกตใชแนวคดวฒนธรรมชมชน เปนรปแบบและวธการฟนฟผานกจกรรมงานพฒนา เพอแกปญหาความเดอดรอนของชาวบาน อาท การจดท าโครงการทอดผาปาโซลาเซลล เพอระดมเงนกองทนจดซอและตดตงโซลาเซลลแกปญหาน าแลงในหมบานหวค การจดท าโครงการเสวนาวชาการหวขอเรองวถชวตเศรษฐกจพอเพยง เพอสรางองคความรและการปฏบตใหกบชาวบานและผสนใจไดเขารบรและฝกปฏบตการ รวมถงการจดท าโครงการท าบญหมบานและรดน าผสงอายวนสงกรานต เปนตน บรบทพนท บานหวค หมท 6 ต าบลพระยาบนลอ อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา เปนหมบานทประชาชนตงถนฐานอาศยอยมากกวา 100 ป และมภมหลงเชงประวตศาสตรทงในมต การตงถนฐาน ระบบความสมพนธทางเครอญาต ระบบความเชอทางสงคม ประเพณ วฒนธรรม ทนาสนใจ อยางไรกด ชาวบานสวนใหญมอาชพท านาเชาทดนจากเจาของนามาหลายชวอายคน แตปญหาทชาวบานประสบมาอยางตอเนอง คอ เรองความมนคงทดนปลกสรางบานและการมอาชพอสระไมตองพงพาภายนอก โดยเฉพาะความเสยงเรองการเชาทดนท านาทไมรวาเจาของทนาจะบอกเลกใหเชาทดนเมอใด ซ ารายราคาขาวกลบเปนปญหาเรองตนทนการเพาะปลกทงจากเมลดพนธ ยาฆาแมลง ปยเคม คาแรง คารถเกยวขาว สขภาพเสอมโทรม โรคจากสารเคมและภาวะความเครยด ดวยสภาพปญหาทชาวบานตางประสบความเดอดรอน ดงทไดอธบายไวแลวในเบองตน ไดน าไปสการสรางพลงการเปลยนแปลงเพอด ารงอยภายใตการปดลอมของปญหา ชาวบานในพนทตางรวมกนแสวงหาแนวทางและวธการเพอแกปญหาความเดอดรอน และวธการหนงทชาวบานไดรวมกนผลกดน คอ การรวมกลมจดตงองคกรทางสงคมรปแบบนตบคคลสหกรณ คอ สหกรณ บานมนคงชนบทหวคพระยาบนลอ จ ากด เดอนสงหาคม พ .ศ. 2549 โดยมวตถประสงค เพอเปน

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 7 No. 1 January-April 2017

192

องคกรกลางของหมบานหวค ในการจดการปญหาความเดอดรอน อาท เรองทดนอยอาศย การพฒนาอาชพ การพฒนาคณภาพชวต ตามล าดบ สหกรณบานมนคงชนบทหวคพระยาบนลอ จ ากด จงเปนสถาบนทางสงคมทเกดขนจากความรวมมอระหวางชาวบานและหนวยงานภาคไดเขามาสนบสนนการด าเนนงานโครงการพฒนาทดนท ากนและ ทอยอาศยของชาวบานหวค จ านวน 37 ครวเรอน โดยสหกรณ ฯ ไดซอทดนจากเจาของทดนใกลเคยงหมบานจ านวน 37 ไร 66 ตารางวา เพอจดสรางทอยอาศยโดยชาวบานไดจดท าโครงการพฒนาทอยอาศยและจดทดนใหผเขารวมโครงการ จ านวน 1 ไร จ านวน 28 แปลง และทดน 2 งาน จ านวน 9 แปลง งบประมาณโครงการทงสน 6,408,936 บาท โดยไดรบสนเชอ จากสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคกรมหาชน) จ านวน 4,151,640 บาท และงบประมาณจากโครงการบานมนคงชนบท จ านวน 2,256,996 บาท สมาชกผเขารวมโครงการมตนทนการซอทดนจ านวน 170,000 บาทตอครอบครว และตองน าสงสนเชอกบสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคกรมหาชน) ครอบครวละ 1,500 บาทตอเดอน อยางไรกด การใชสอยประโยชนในทดนจะค านงถงประโยชนสงสด คอ แบงเปน การปลกบาน จ านวน 48 ตารางวา ท านา 1 งาน ปลกผกเพอขาย 1 งาน ปลกพชเพอกน 20 ตารางวา ขดบอเลยงปลา จ านวน 45 ตารางวา ซงทกครอบครวตองจดท าทอยอาศยและทดนท ากนเลยงครอบครว และการบรหารจดการโครงการของสหกรณบานมนคงชนบทหวคพระยาบนลอ จ ากด จะตองอยบนหลกพนฐานกระบวนการมสวนรวมของผเขาโครงการเปนส าคญ แนวทางการจดการชมชนทสงผลตอชมชนพงตนเองอยางยงยน บานหวค หมท 6 ต าบลพระยาบนลอ จงหวดพระนครศรอยธยา สภาพปญหาความทกขยากของชาวบานในพนทบานหวค หม 6 ต าบลพระยาบนลอ อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา มสาเหตจากชาวบานสวนใหญตางประสบปญหาเรองไมมทดนท ากนเปนของตนเอง ขาดอาชพทมนคงและมรายไดนอย โดยเรองราวทปรากฏขนในหมบานหวคจงสงตอวถชวตความเปนอยนน ไดเปนแรงผลกดนน าไปสการตงรบปรบตวของชาวบานในพนท เพอรวมกนแสวงหาแนวทางและรปแบบการแกไขปญหาของชาวบาน โดยมจดเรมตนจากปราชญชาวบานในพนทรวมกบชาวบานหวค ไดเลงเหนความส าคญของปญหาและวธการหนงทน าไปส การจดการอยางยงยนมความสอดคลองกบบรบทพนท นนคอ การส ารวจสภาพปญหาและสาเหต เพอน าไปสการท าแผนแมบทชมชน และมขอมลทนาสนใจ คอ กจกรรมการจดท าทอยอาศยในพนท ในลกษณะโครงการบานมนคง ใหกบชาวบานทประสบปญหาความเดอดรอนดงกลาว โดยมขนตอนด าเนนงานประกอบดวย การพดคยกบแกนน า การจดเวทประชาคมชาวบานตางไดแลกเปลยนเรยนร ทงการพดคย การศกษางานนอกพนท รวมถงมวทยากรมาอบรมใหความรอยางตอเนอง จนกระทงน าไปสการตดสนใจรวมกลมจดตงสหกรณบานมนคงชนบทหวคพระยาบนลอ จ ากด ผลการด าเนนงานของสหกรณฯ ไดด าเนนจดท าโครงการใหชาวบาน จ านวน 37 ครวเรอน มทอยอาศยและทดนเปนของตนเอง มรายไดจากการปลกพชผก ผลไม การเลยงเปด ไก ขายไข นอกจากนน ยงตอยอดไปสกจกรรมการพฒนาอยางนาสนใจ อาท การจดท าสวสดการชมชน

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560

193

การจดตงกลมวสาหกจชมชน เปนแหลงศกษาเรยนรงานพฒนาเศรษฐกจพอเพยง ซงการด าเนนงานของสหกรณฯ ยงไดรบความรวมมอจากภาคสนบสนนการพฒนาประกอบดวย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ส านกงานสหกรณจงหวดพระนครศรอยธยา ส านกงานตรวจบญชสหกรณจงหวดพระนครศรอยธยา ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอลาดบวหลวง องคกรบรหารสวนต าบลพระยาบนลอ ก านน ผใหญบาน สงผลใหชาวบานหวค มความเปนอยทดขน มรายไดเพม บางครอบครวมคาใชจายนอยลงเพราะปลกพชผก ผลไม ไวกนเอง รวมถงชาวบาน ไมเคยผดนดช าระงวดเงนกช าระคนกบสหกรณ ฯ และสหกรณ ฯ ไมเคยขาดการช าระกยมโครงการกบสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) อยางไรกด เหตการณอทกภยใหญพนทลมภาคกลางของประเทศไทยปลายป พ .ศ. 2554 หมบานหวค ตองประสบกบปญหาความเดอดรอน ชาวบานตางทกขยากคาดไมถงกบเหตการณ ทเกดขน กจกรรมงานพฒนาหมบานทครกครนเพราะเคยเปนสถานทแหลงศกษาดงานมหนวยงาน องคกร กลมบคคล ตางใหความสนใจเดนทางมาเยยมชมศกษารปแบบชมชนจดการตนเองอยางยงยนตลอดชวงเวลา 5 ปทผานมา กลบหยดนงขาดความเคลอนไหว ชาวบานเรมขาดความมนใจตางคนตางอยไมรจะหนหนาไปปรกษาใคร มวลน าจ านวนมากไดไหลหลากทวมพชผลการเกษตร เรอกสวน ไรนา เครองมอการท าเกษตร ทรพยสน เสยหายไปพรอมกนทง 37 ครวเรอน และสงส าคญทสด คอ จะท าอยางไรใหชาวบานไดรวมกนพลกฟนบานหวคคนสสภาพเดมใหเรวทสด เพราะการรอคอยหนวยงาน องคกร กลมบคคล หยบยนมอใหความชวยเหลอนบเปนการเสยโอกาสและเวลาทผานไปกบปญหาอยางรวดเรว ซงภายใตสถานการณความเดอดรอนของชาวบานหวค ทถกปดลอมไปดวยปญหาตาง ๆ หลงเหตการณอทกภยใหญพนทลมภาคกลางของประเทศไทย ไดเปนโอกาสของชาวบานหวค อกครงหนง เพราะจากเปนหมบานทไมยอมพายแพกบอปสรรค ประเดนดงกลาวนอาจารยทรงจตร พลลาภ (เวทเสวนาวชาการเรองวถชวตเศรษฐกจพอเพยง บานหวค วนท 29สงหาคม พ.ศ. 2558) ไดกลาวไววา การพฒนาเปนเรองชาวบาน ชาวบานตองสามารถแกปญหาดวยตนเองได และการแกปญหาตองด าเนนการใหครบกระบวนการและวธการทสอดคลองกบบรบท ในพนทเปนส าคญ ดงนน ความมงมนตงใจและความพรอมเพยงทจะด าเนนงานรวมกนพลกฟนใหบานหวค ยนหยดด ารงอยไดและเปนหมบานทชาวบานมขดสามารถจดการตนเองทน าไปสการพงตนเองไดทงดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม คอ การคนหาทนทางสงคมของบานหวคทยงด ารงคงอย และเปนทนทางสงคมทมอยกอนเกดเหตการณอทกภยใหญพนทลมภาคกลางของประเทศไทยปลายป พ.ศ. 2554 โดยการคนหาทนทางสงคมเพอน ามาสรางกลไกขบเคลอนการพฒนาใหชาวบานหลดพนความทกขยาก เปนแนวทางชมชนจดการตนเองในมตตาง ๆ ประกอบดวย 1. การใหความส าคญทนทางวฒนธรรม หมายถง การทวงถามความเปนเพอนบานทดตอกน ความเปนกลยาณมตร ยงเพอนบานทยงลมหวจมทายเฉลยทกขเฉลยสขรวมกน แมหมบานหวคจะประสบปญหาความเดอดรอนยงท าใหชาวบานไดพบปะพดคยกนอยางสม าเสมอ ยงปรกษาหารอยงมแนวทางเลงเหนความส าคญความเปนเพอนบานกนมากขนเพราะเปนปญหารวม เปนความผกพนไมอาจแยกความเปนเพอนบาน อาจจะคดตาง มองตาง ถกเถยงกนบาง แตกไมท าใหแตกแยก ท าบญกไปท าวดเดยวกน คอ วดฉตรทองด ารธรรม ต าบลพระยาบนลอ อยตรงปากทางเขาหมบาน จากหลง

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 7 No. 1 January-April 2017

194

น าทวมหมบานยงท าใหชาวบานหนมารวมกนท ากจกรรมกนเพมขน ยกตวอยางการจดงานเวทเสวนาวชาการเรองวถชวตเศรษฐกจพอเพยง ชาวบานจะจดแบงหนาท ใครถนดอะไรกรบเรองนน เรอง อาหารการกนท าลกษณะขาวหมอแกงหมอน ามาเลยงผเขารวมงาน บางครอบครวน ากลวย น าสมโอ พชผก มาประดบเวท ฟางขาวออกเงนรวมกนไปซอ ใครถนดเครองเสยงกไปดเครองเสยง กลาวไดวา การใหความส าคญเรองวฒนธรรมชมชน เปนแนวทางในการพลกฟนใหบานหวคเกดการเคลอนตวดานงานพฒนาหลงวกฤตอทกภย บานหวคไดน าทนทางสงคมทด ารงอยในหมบาน คอ ระบบความสมพนธทางสงคมแนวราบ ประกอบดวย ความเปนเพอนบานทดตอกน ความเปนสงคมแบบเครอญาต ความเกอกลอาศยอยรวมกน น ามาสรางกลไกดานงานพฒนา โดยเฉพาะการปรบทกขสขของปญหา การมมมมองเพอรวมกนแกปญหารวมกน การหาขอยตเรองราวงานพฒนาทเหนพองตองกน มความเปนเอกภาพ ซงน าไปสการมแนวทางการจดการชมชนพงตนเอง อยางนาสนใจพนทหนงของภาคกลางทไมหางไกลจากสงคมเมอง 2. การใหความส าคญกระบวนการสรางชมชนเขมแขง เพอจดการปญหาและน าไปสชมชนจดการพงตนเองอยางยงยน และกระบวนการชมชนเขมแขงมสวนดงกลาวน บานหวคไดด าเนนการผานระบบการจดการชมชน โดยใชกลไกองคกรทางสงคม คอ สหกรณบานมนคงชนบทหวค พระยาบนลอ จ ากด เปนพลงขบเคลอนงานพฒนา เพอจดการแกปญหาความเดอดรอนภายหลงหมบานประสบวกฤตอทกภย อาท การสงเสรมพฒนาอาชพ การพฒนาเปนแหลงเรยนรหมบาน ดงภาพท 1 และ ภาพท 2

ภาพท 1 การพฒนาอาชพปลกมะนาวในวงบอ ภาพท 2 นกศกษาเรยนรการท านากบชาวบาน ซงกระบวนการสรางชมชนเขมแขงระหวางชาวบานทน าไปสจดการปญหาความเดอดรอนของชาวบานหวค อยางยงยน นน มขนตอนการด าเนนงาน ประกอบดวย 2.1 คณะกรรมการและสมาชกสหกรณ ฯ ไดรวมกนจดท าการส ารวจสภาพความเสยหายโดยจ าแนกด าเนนการส ารวจออกเปน 2 สวน คอ ความเสยหายในระดบครอบครว ประกอบดวย ความสญเสยทรพยสน อาท อาคารบานเรอน เครองจกรการเกษตร รายได ภาระหนสน สงอ านวย

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560

195

ความสะดวก ความสญเสยพชผลทางการเกษตร สตวเลยง และความเสยหายในระดบหมบาน ประกอบดวย ถนน ไฟฟา ระบบน าใช อาคารเอนกประสงค โดยมหนวยงานหลก คอ องคการบรหารสวนต าบลพระยาบนลอ ไดเขามาสนบสนน เปนตน 2.2 คณะกรรมการและสมาชกสหกรณฯ ไดรวมกนจดท าสรปขอมลการส ารวจและวเคราะหสภาพปญหา โดยไดรวมกนพจารณาปญหาในอดตเกดขนเพราะสาเหตใด และปจจบนปญหาความเดอดรอนเรองหลกนนเปนประเดนเรองใด และแนวโนมในอนาคตจะท าอยางไรไมใหปญหาเกดผลกระทบกบชาวบานและชมชน 2.3 คณะกรรมการและสมาชกสหกรณฯ น าสรปผลขอมลทผานการวเคราะหรวมกนมาแลวมาด าเนนการจ าแนกขอมลออกเปน 3 ระดบ คอ 2.3.1 เรองเรงดวนทคณะกรรมการและสมาชกสหกรณฯ รบเรงด าเนนการ ประกอบดวย การแจงรายชอผประสบอทกภยกบหนวยงานทองถนเพอขอเงนคาเยยวยาระดบครวเรอน การใหก าลงใจผประสบอทกภยทอยในภาวะเครยด การรบเรงปรบปรงอาคารบานเรอน ทอยอาศย 2.3.2 เรองดวนแตคณะกรรมการและสมาชกสหกรณฯ สามารถรอคอยได เพยงแตตองด าเนนการเรองเรงดวนส าเรจเสรจเรยบรอยแลวบางอยาง ประกอบดวย การพฒนาอาชพ การฟนฟอาคารเอนกประสงค การซอมแซมทอยอาศย 2.3.3 เรองทตองประสานงานขอความรวมมอกบหนวยงาน องคกรภายนอกหมบาน เพราะเปนเรองทเกนก าลงความสามารถของคณะกรรมการและสมาชกสหกรณฯ ประกอบดวย การแจงหนวยงานสนบสนนเขามาด าเนนการวางระบบไฟฟาหมบาน ถนนทางเขาหมบาน ระบบน าใช 2.4 คณะกรรมการและสมาชกสหกรณฯ รวมกนก าหนดท าแผนด าเนนงานโครงการและกจกรรมรวมทงการจดแบงบทบาทภารกจรบผดชอบตามขดความสามารถทมอย โดยแผนงานโครงการก าหนดระยะเวลาออกเปน 3 ระยะ ประกอบดวย เรองเรงดวนควรด าเนนงานโครงการและกจกรรมภายใน 6 เดอน สวนเรองดวนควรด าเนนโครงการและกจกรรมภายใน 1 ป และเรองการประสานงานสนบสนนจากหนวยงานภายนอกควรด าเนนการภายใน 1 ปครง ถง 2 ป 2.5 คณะกรรมการและสมาชกสหกรณ ฯ ก าหนดใหมการประชมเพอตดตามงาน อยางตอเนอง รวมทงเปดเวทใหชาวบานหวคไดเขามามสวนรวมในการเสนอแนะความคดเหน ขอสงเกต การพฒนาหมบานตามแผนด าเนนงานโครงการและกจกรรมรวม ทไดก าหนดไว 2.6 คณะกรรมการและสมาชกสหกรณ ฯ ไดประสานงานภาคความมอใหเขามาสนบสนนการพฒนาโดยมเปาหมายเพอรวมกนฟนฟบานหวค ใหคนกลบสสภาพเดม ประกอบดวย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ส านกงานสหกรณจงหวด ส านกงานเกษตรอ าเภอ ลาดบวหลวง องคการบรหารสวนต าบลพระยาบนลอ หนวยงานปกครองทองท อาท ก านน ผใหญบาน รวมถง ปราชญชมชน เปนตน 3. การตงรบปรบตวของชาวบาน โดยการนอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มาประยกตใชในงานพฒนาทงในระดบบคคล ครอบครว และหมบาน ซงกระบวนการเรมจาก คณะกรรมการและสมาชกสหกรณฯ ไดรวมจดเวทประชมรวมกนเพอก าหนดเปาหมาย การพฒนาบานหวค ใหเปนหมบานตนแบบเศรษฐกจพอเพยง สบเนองจากขอตกลงเดมของสมาชกสหกรณฯ ใน

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 7 No. 1 January-April 2017

196

การจดผงแบงแปลงหมบานขณะทด าเนนโครงการมนคงชนบทไวแลว แตเมอหมบานประสบอทกภย การฟนฟสภาพหลงน าทวม คณะกรรมการและสมาชกสหกรณฯ จงใชขอตกลงเดมของ การจดผงแบงแปลงหมบานมาปรบปรงน ามาก าหนดรายละเอยดกจกรรมระดบครว เรอนใหเปนหมบานตนแบบเศรษฐกจพอเพยง ประกอบดวย 3.1 การเลยงปลาในบอดนขนาด 50 ตารางวา ชนดของปลาประกอบดวย ปลานล ปลาทบทม ปลาสวาย ปลาดก เนองจากปลาเปนโปรตนหางายและท าอาหารไดหลายชนด ขณะเลยงจะมขนาดทแตกตางสามารถเลอกจบตามขนาดและความตองการของผเลยงได 3.2 การปลกขาวในพนทขนาด 1 งาน แตเปนการท านาอนทรยไมใชสารเคม แมจะเปนแปลงนาทมขนาดเลกแตกเหมาะสมกบแรงงานในครวเรอน ทงเรมจากการเตรยมแปลงนา การไถ หวาน การดแลตนขาว และการเกบเกยว ซงเปนทกษะพนฐานเพราะชาวบานหวคตางเคยมอาชพ การท านาเชามาแลวหลายชวอายคน แมผลผลตขาวจ านวน 1 งาน แตครวเรอนกประหยดซอหาขาวสารจากภายนอกเพยงเลกนอย 3.3 การปลกไมผลและไมยนตน ในพนทจ านวน 1 งาน ดวยวธการยกรองสงและ ปลกไมผลและไมยนตนบนพนทยกรองประกอบดวย มะพราว มะมวง กลวย มะนาวในวงบอ ขนน มะละกอ ซงเปนไมผลทครวเรอนเกบกนไดตลอดทงป บางสวนเหลอสามารถน าขายเพมรายได 3.4 การปลกพชและพชผกสวนครว ในพนทจ านวน 1 งาน ลกษณะปลกแบบผสมผสาน คอ ไมเลอกปลกพชชนดเดยว แตปลกพชและผกสวนครวมงเนนความตองการทครวเรอนมไวกน และลดคาใชจายครวเรอน อาท ถวฝกยาว พรก ตะไคร กะเพรา โหระพา มะระ ผกกนใบตามฤดกาล และพชและผกสวนครวทปลก ครวเรอนสามารถเกบกนไดตลอดฤดกาล ลดการพงพาหาซอ จากภายนอก 3.5 การเลยงสตว ในพนทบรเวณบานและบนพนทยกรอง โดยเฉพาะการเลยงสตวปกประเภทเปดและไกไวบรโภคไขและเนอ เกอบทกครวเรอนสวนใหญจะเลยงสตวดงกลาวไว 3.6 การปรบปรงอาคารเอนกประสงค โดยการประสานงานหนวยงานทองถนไดเขามาสนบสนนการปรบปรงอาคารหลงน าทวมดวยการทาสอาคารทงหลง รวมทงจดหาอปกรณเครองใชส านกงาน อาท โตะ เกาอ เครองเสยง ล าโพง กระดานบอรดประชาสมพนธ ปายบอกชอชมชน การจดสรางหองน าส าหรบไวรบรองผมาเยยมหมบาน 3.7 การท าลานเอนกประสงคเทพนคอนกรตเสรมเหลก โดยไดรบการสนบสนน จากหนวยงานปกครองสวนทองถน เนองจากลานเอนกประสงคเปนพนทสวนกลางส าหรบไวท ากจกรรมรวมกนของหมบาน แตเดมเปนเพยงพนดนธรรมดาเมอเขาฤดฝนไมสามารถท ากจกรรมไดเพราะเปยกแฉะ ยามฤดแลงจะมฝนฟงกระจาย ซงไมสะดวกในการท ากจกรรมตาง ๆ ของหมบาน 3.8 การอบรมการพฒนาอาชพเสรม เพมรายไดในระดบครอบครว อาท การนวด แผนโบราณ การตดเยบผาโหล การท าขนม การท าไมกวาด โดยขนอยกบความถนดและความตองการของแตละบคคล

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560

197

3.9 การจดท าสวสดการชมชน เปนความรวมมอระหวางสมาชกเพอชวยเหลอยามทกขกรณชาวบานเสยชวตลง คณะกรรมการสหกรณและสมาชกจะรวมเปนเจาภาพงานพธสวดพระอธธรรม และชวยเหลอเงนคาปลงศพกบทายาทสมาชกผเสยชวต กลาวไดวา แนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน กรณศกษาบานหวค อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา เปนกระบวนการพฒนาชมชนแหงหนงของสงคมไทย ทไดน า แนวคดวฒนธรรมชมชน แนวคดชมชนเขมแขง และแนวคดเศรษฐกจพอเพยง มาสรางกลไกขบเคลอนการพฒนาเพอแกไขปญหาของชาวบานทน าไปสการพงตนเองไดทงดานเศรษฐกจ สงคม และความยงยนของหมบานไดอยางแทจรง ซงสามารถอธบายไดตามผงแนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน ดงน อ ภาพท 3 แนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน กรณศกษาบานหวค หมท 6 อ าเภอลาดบวหลวง

จงหวดพระนครศรอยธยา สรป วกฤตอทกภยน าทวมใหญพนทลมภาคกลางปลายป พ.ศ. 2554 ไดสงผลกระทบตอวถชวตความเปนอยของชาวบานหวค หมท 6 ต าบลพระยาบนลอ จงหวดพระนครศรอยธยา แตภายใตวกฤตการณดงกลาวน กลบเปนโอกาสดานงานพฒนาของชาวบานจ านวน 37 ครวเรอน ตางรวมกน

1. แนวคดวฒนธรรมชมชน

1. แนวคดชมชนเขมแขง

1. แนวคดเศรษฐกจพอเพยง

2. แนวทางการจดชมชนพงตนเองอยางยงยน

3. วธการจดตงองคกร ทางสงคมรปแบบสหกรณ ฯ กลมวสาหกจชมชน/ งานวฒนธรรมบญประเพณ/ การพฒนาคณภาพชวต

3. วธการมสวนรวม/การเรยนร/เครอขายบานมนคง, ขบวนสหกรณฯ/ภาคความรวมมอ อบต. อพช. ศนย กศน. ฯ

5. การพงตนเองดานทอยอาศย /ทดนท ากน/ครวเรอน/ชมชน

4. การจดการปญหาหมบาน หวค ดานเศรษฐกจ สงคม

5. การพงตนเองดานอาชพ/รายได/สวสดการชมชน/กายภาพหมบาน

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 7 No. 1 January-April 2017

198

พลกฟนจากสถานการณเลวรายใหหวนคนกลบสสภาพเดมลกษณะการตงรบปรบตว โดยชาวบานหวค ไดใชแนวคดวฒนธรรมชมชน แนวคดชมชนเขมแขง และแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ซงเปนทนทางสงคมระดบหมบาน น ามาสรางกลไกขบเคลอนเปนแนวทางการจดการปญหา ตาง ๆ สงผลตอการด ารงอยของบานหวค ไมตองลมสลายไปกบกระแสการเปลยนแปลงเชงโครงสรางทางสงคมทเปนไปอยางรวดเรว อยางไรกด สงทปรากฏขนจากแนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน นน ไดสรางความมอสระและสรางโอกาสการตดสนใจดานงานพฒนาทสอดคลองกบบรบทบานหวค เพราะไมตองรอคอยการสนบสนนพงพาองคกร หนวยงาน คณะบคคล จากสงคมภายนอกมากนก กลบเปนหมบานทมศกยภาพหรอขดสามารถในการก าหนดแบบแผนและวธการพฒนาดวยตนเอง ซงหมายถง ชาวบานบานหวคตางไดรวมกนสรางพลงการเปลยนแปลงและการพฒนาทเขมแขงสามารถพงตนเองทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การจดการดานทอยอาศย รวมถงชาวบาน มความตนตวดานงานพฒนาและด ารงอยรวมกนทางสงคมในระดบหมบานไดอยางมคณคา มเกยรตศกดศร และมความภาคภมใจ ทงยงเปนหมบานแหงหนงของพนทลมภาคกลางทมภมคมกนทางสงคมจากการสรางพลงงานพฒนาชมชนอยางเขมแขง เกดกจกรรมงานพฒนาภายใตการด าเนนงานขององคกรทางสงคมอยางยงยน แตมระบบการจดการทยดหยนด าเนนงานไดอยางตอเนอง ซงแนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยนทถกขบเคลอนจากกระบวนการมสวนรวมของชาวบานหวค สงผลใหเกดการเปลยนแปลงเพราะในหมบานเพราะชาวบานมสภาพความเปนอยทดขน อาท การมทอยอาศยและทดนท ากนมนคงถาวร มอาชพและรายไดสามารถเลยงครอบครวได มระบบความสมพนธทางสงคมในชมชนกอเกดการเกอกลพงพาอาศยซงกนและกนเสมอนเครอญาต ขณะทมปราชญชาวบานคอยใหค าแนะน างานพฒนาดานตาง ๆ มสถาบนการศกษาเขามาหนนเสรมงานวชาการแนะน าการฝกอบรมเทคนควธการงานพฒนาอาชพ และวดยงเปนสถาบนทางสงคมเปนแหลงยดเหนยวทางจตใจใหชาวบานไดท าบญประเพณรวมกน รวมถงใหความส าคญการสบสานวฒนธรรม ประเพณ ไมให สญหาย ในขณะทหมบานหวคก าลงถกปดลอมไปดวยกระแสการพฒนาเพอกาวไปสการสรางความทนสมยกตาม ขอเสนอแนะ บทความ แนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน กรณศกษาบานหวค หมท 6 ต าบลพระยาบนลอ จงหวดพระนครศรอยธยา วตถประสงคเพอตองการอธบายแนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน โดยไดท าการทบทวนแนวคดการพฒนา 3 แนวคด ประกอบดวย แนวคดวฒนธรรมชมชน แนวคดชมชนเขมแขง เศรษฐกจพอเพยง เปนกรอบอธบายแนวทางการจดการชมชนพงตนเองอยางยงยน และในทนผเขยนมขอเสนอแนะทเกยวของ ดงน 1. สถานการณหลงวกฤตการณอทกภยพนทลมภาคกลางปลายป พ .ศ. 2554 ทปรากฏ ขนนน เปนปญหารวมของสงคมและประเทศ กระบวนการแกปญหาลกษณะเฉพาะหนาเพอบรรเทาทกขดวยการเยยวยาครอบครวละ 5,000 บาท จากภาครฐ นน เปนเพยงการเยยวยาสงเคราะหเฉพาะหนา ซงไมใชแนวทางการแกไขปญหาทกอเกดความยงยนดานงานพฒนา ดงนน การแกปญหาในระดบ

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2560

199

พนทอยางยงยนมความตอเนองของงานพฒนาทแทจรง ตองเกดขนจากภาคความรวมมอทง 3 สวน ประกอบดวย ภาครฐ ภาคเอกชน และชมชน ในการบรณาการทงจากงบประมาณ บคลากร การจดการ และแผนงาน ในการด าเนนการไปพรอมกนอยางมเปาหมายมความสอดคลองและ ความมเอกภาพของงานพฒนา ยอมสงผลเกดประสทธภาพสามารถแกปญหาไดอยางครอบคลม ความทกขยากของชาวบานไดอยางแทจรง 2. พลวตการเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม สงแวดลอม ทเปนไปอยางรวดเรวของสงคมไทย ยอมสงตอวถชวตความเปนอยของชาวบานในทกระดบ ดงนนการตงรบปรบตวของชมชนเพอไมใหพลวตของการเปลยนแปลงเขาครอบง ากลนกนทนทางสงคมทด ารงอยในชมชนนนกคอ ชาวชมชนตองมความกลาหาญรวมพลงฝากระแสการเปลยนแปลงและโตกลบ ดวยการนอมน าแนวหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง พรอมกบใหความส าคญการสรางชมชนเขมแขง และการประยกตใชวฒนธรรมชมชนเปนเครองมอในการบรหารจดการชมชน ยอมสงผลใหชมชนมศกยภาพดานงานพฒนาและสามารถด ารงอยของความชมชนไมใหลมสลายไปพรอมกบพลวตการเปลยนแปลง ได อยางรเทาทน เอกสารอางอง กาญจนา แกวเทพ. (2553). การบรหารจดการวฒนธรรมพนบานแบบมสวนรวมดวยนวตกรรม

การวจย. กรงเทพฯ: ภาพพมพ. ก าธน สนธวานนท. (2555). ปาฐกถาพเศษ ความเหนและขอเสนอแนะ เรอง การเตรยม

ความพรอมประเทศไทยเขาสประชาคมอาเซยน ดวยปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. กรงเทพฯ: สกสค.

คณะกรรมการปฏรป (สปร.). (2554). แนวทางการปฏรปประเทศไทย ขอเสนอตอพรรคการเมองและผมสทธเลอกตง. กรงเทพฯ: บากกอกกลอก.

ฉตรทพย นาถสภา. (2551). ประวตศาสตรเศรษฐกจไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทรงจตร พลลาภ ผใหสมภาษณ. (2558, 29 สงหาคม). กรรมการชมชน. สมภาษณ. พงษพสฏฐ วเศษกล. (2551). เศรษฐกจสเขยว. นนทบร: มตชนปากเกรด. ศนยขอมลมตชน. (2554). บนทกประเทศไทย. นนทบร: มตชนปากเกรด. สถาบนเพอสรางความเขมแขงใหชมชน มหาวทยาลยนเรศวร. (2552). กระบวนการท างานใน

ชมชนแบบมสวนรวม. พษณโลก: เสนาการพมพ. เสร พงศพศ. (2553). ปฏรปสงคมไทย. กรงเทพฯ: เจรญวทยการพมพ. Laurece, F. J. & Edward, C. O. (1996). Political Science Research: A Hand Book of

Scope and Methods. Pearson.