วารสารภาษาและวัฒนธรรม - Mahidol University6 วารสารภาษาและว ฒนธรรมป ท 34 ฉบ บท 1 (มกราคม-มถ

วารสารภาษาและวฒนธรรม เปนวารสารวชาการในสาขาวชามนษยศาสตรและสงคมศาสตร ซงจดท าโดยสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล นบตงแตป พ.ศ. 2524 เปนตนมา มก าหนดออกปละ 2 ฉบบ เดอนมถนายนและธนวาคม

วารสารฯ มวตถประสงคเพอเผยแพรผลงานวชาการทางภาษาและวฒนธรรมแกสงคม อนเปนประโยชนตอการประยกตใชในการพฒนาประเทศและความรวมมอระหวางประเทศ เพอเปนการสงเสรม อนรกษ พฒนา และฟนฟภาษาและวฒนธรรม โดยน าเสนอเนอหาดานภาษาศาสตร วฒนธรรมศกษา มานษยวทยา การพฒนา ภาษาเพอการสอสาร การแปล และการสอน ทงในสวนของทฤษฎ การประยกตใช และบทวเคราะหหรอสงเคราะห ขอมลภมภาคเอเชย

ขอเชญผสนใจสงบทความวชาการหรอบทความวจยทมเนอหาดงกลาว เพอรบการพจารณาตพมพในวารสารภาษาและวฒนธรรม เปนภาษาไทยหรอภาษาองกฤษ มความยาวตงแต 15-25 หนากระดาษเอ 4 มบทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ มเอกสารอางอง และไมเคยตพมพมากอน โดยทานสามารถดค าแนะน าส าหรบผเขยน (Notes for Authors) ไดทเวบไซตของสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย (http://www.lc.mahidol.ac.th/lcjournal/notes-for-authors.htm)

อนง บทความทกเรองทไดรบการตพมพในวารสารฯ จะมผทรงคณวฒในสาขาวชานนๆ พจารณาและประเมนคณภาพบทความละ 3 ทาน ซงทงผทรงคณวฒและผเขยนจะไมทราบชอ ซงกนและกน (Double-blind peer review) โดยบทความทลงตพมพไดนน ตองผานความเหนชอบจากผทรงคณวฒอยางนอย 2 ใน 3 ทาน และกองบรรณาธการขอสงวนสทธในการบรรณาธกร รวมถงล าดบการตพมพกอน-หลง ทงน ทศนะ ขอคดเหน หรอขอสรปในบทความทกเรอง ถอเปนผลงานทางวชาการของผเขยน โดยกองบรรณาธการไมจ าเปนตองเหนดวย

สงบทความออนไลนไดท https://www.tci-thaijo.org/index.php/JLC

หรอตดตอ กองบรรณาธการวารสารภาษาและวฒนธรรม สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล 999 ถนนพทธมณฑลสาย 4 ต าบลศาลายา อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม 73170 E-mail: [email protected]

2 Journal of Language and Culture Vol.34 No.1 (January-June 2015)

บทบรรณาธการ

วารสารภาษาและวฒนธรรม จดพมพโดยสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล เผยแพรผลงานของนกวชาการทงชาวไทยและตางประเทศอยางตอเนอง ปนเปนปท 34 และไดรบการประเมนคณภาพวารสารจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ใหอยในระดบ A เมอป พ.ศ. 2556 และจากศนยดชนอางองวารสารไทย (TCI) ในป พ.ศ. 2558 ใหอยในกลมท 1 เพอคงคณภาพของการเปนวารสารวชาการชนน าทางดานสงคมศาสตรและมนษยศาสตรในระดบชาต ในฉบบนกองบรรณาธการไดคดสรรบทความทนาสนใจจ านวน 5 บทความตพมพเผยแพร พรอมดวยบทวจารณหนงสอและสาระส าคญจากการประชมวชาการเรอง “Documenting and preserving indigenous languages: principles, practices and tools” ซงเปนความรวมมอกนระหวางความรวมมอกนระหวาง The School of Oriental and African Studies (SOAS), University of London และ Research Institute for Languages and Cultures of Asia (RILCA), Mahidol University

บทความแรก เกตชพรรณ ค าพฒ ทบทวนความเขาใจแนวคดวฒนธรรมสมยนยม เพอชใหเหนรากฐานความคดและพฒนาการของวฒนธรรมสมยนยม พรอมๆ กบการวพากษปรากฏการณวฒนธรรมสมยนยมในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต บทความทสอง สธดา ตนเลศ ไดวเคราะหมโนทศนของผคนสองฝงโขงผานการเปนขาโอกาสพระธาตพนมทถก ท าใหเปลยนแปลงไปตามบรบททางประวตศาสตร ซงจากเดมทผคนมจตส านกรวมของความศรทธาทมตอองคพระธาตพนมเดยวกน ผกพนระหวางกน เมอบรบททางประวตศาสตรและความสมพนธเชงอ านาจของผปกครองทเปลยนไปท าใหความผกพนของผคนตอกน ตองเปลยนไป บทความทสามเปนการศกษาการเปลยนแปลงของวรรณยกตภาษาไทยอสานในจงหวดศรสะเกษของวชญะ ศรพพฒนกล บทความทส เรณ เหมอนจนทรเชย อธบายบทบาทหนาทของความเ ชอผบรรพบรษของชาวไทยโซงทม สวนชวยใหชมชนม ความเขมแขง บทความวชาการสดทาย โสภนา ศรจ าปา อธบายอทธพลความเชอของคนไทยทมตอเทพเจาฮนดผานการตงชอ

ในนามของกองบรรณาธการวารสารภาษาและวฒนธรรม ผมขอขอบคณผเขยน ทกทานและขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกทานทไดพจารณากลนกรองบทความตางๆ ในอนทชวยใหวารสารภาษาและวฒนธรรมเปนวารสารทมคณภาพและมความสมบรณ มากยงขน และขอขอบคณผทมสวนในการจดท าวารสารฉบบน ซงมสวนอยางมากใหการทจะท าใหวารสารภาษาและวฒนธรรมด ารงความเปนวารสารชนน าในการใหบรการแกสงคม ขอขอบคณ

ณรงค อาจสมต

Editorial Notes 3

Editorial Notes

The Journal of Language and Culture is an academic journal published by

the Research Institute of Languages and Cultures of Asia, Mahidol University, since

1981 and this volume is the 34th

. The journal has been recognized as a distinguished

national academic journal in Humanities and Arts at level A by The Thailand

Research Fund (TRF) in 2013 and ranked in the tier one of Thai academic journals

by Thai-journal Citation Index Centre in 2015. In order to maintain its standing as a

leading journal, this issue features five outstanding articles and also presents a report

on the international conference entitled “Documenting and Preserving Indigenous

Languages: Principles, practices and tools” which was held in collaboration with

The School of Oriental and African Studies (SOAS), University of London and the

Research Institute for Languages and Cultures of Asia (RILCA), Mahidol

University.

Beginning with Khedchapan Kamput’s article, he examines the

fundamental ideas and developments of the popular culture concept since its

appearance. He also criticizes the popular culture phenomenon in Southeast Asia

region. In the second paper, Sutida Tonlerd analyzes the changes in Mekong

people’s perceptions toward the slavery of Pra That Phanom in both historical and

social contexts. The third article focuses on tonal variations, in which Witchaya

Sipipattanakun analyzes and compares the tone systems and tonal characteristics of

the Northeastern Thai language spoken in Sisaket province. Renu Muenjanchoey, in

the fourth paper, describes the social functions of Thai Song’s ancestor spirit beliefs

and how it helps to strength their community. Lastly, Sophana Srichampa explores

the influence of Hindu gods on Thai auspicious names.

On behalf of the editorial board, I would like to thank all authors for their

valuable articles and express my sincere appreciation to the reviewers who diligently

reviewed the manuscripts and provided useful comments. Their expertise and hard work

contribute to maintain the high quality of the journal. I would also like to thank all the

staff of the journal who dedicate their energy and time in producing each issue in order to

ensure that the Journal of Language and Culture remains a leading journal in Humanities

and Social Science. Our success is due to the effort of you all.

Narong Ardsmiti

4 Journal of Language and Culture Vol.34 No.1 (January-June 2015)

Contents

ปรทศนวฒนธรรมสมยนยม : ฐานคดและปรากฏการณทางวฒนธรรม ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต A critical introduction of modern popular culture: Paradigm of culture and cultural phenomena in Southeast Asia เกตชพรรณ ค ำพฒ

5

ขาโอกาสพระธาตพนมสองฝงโขงกบการปรบมโนทศนทางประวตศาสตร Slavery of Pra That Phanom toward Mekong people and adaptation of historical perception สธดำ ตนเลศ

29

การแปรเปลยนของวรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ ใน 5 ชมชนภาษา Northeastern Thai tonal variations in Five Sisaket speech communities วชญะ ศรพพฒนกล

61

หนาททางสงคมของความเชอผบรรพบรษไทยโซง บานเกาะแรต จงหวดนครปฐม Social functions of the belief of Thai Song ancestor spirits at Korat village, Nakhonpathom province เรณ เหมอนจนทรเชย

85

อทธพลของเทพเจาฮนดทมตอนามมงคลของคนไทย The influence of Hindu gods on Thai auspicious names โสภนำ ศรจ ำปำ

105

บทวจารณหนงสอ โดย วรยะ สวำงโชต Brent Luvaas. (2012). DIY Style: Fashion, music and global digital cultures New York: Berg. 158 pages.

131

รายงานการประชม - การจดอบรม British Council Researcher Links ปท 2 ในหวขอ “Documenting and preserving indigenous languages: Principles, practices and tools” ณ สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล 9-13 กมภาพนธ 2558 ศรเพญ องสทธพนพร

137

ปรทศนวฒนธรรมสมยนยม : ฐานคดและปรากฏการณทางวฒนธรรมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

A critical introduction of modern popular culture:

Paradigm of culture and cultural phenomena in Southeast Asia

เกตชพรรณ ค าพฒ*

[email protected]

บทคดยอ สายธารแหงฐานคดของวฒนธรรมศกษามการอธบายดวยขอถกเถยงอยางหลากหลาย

ตอกจกรรมทางวฒนธรรมประชานยม (popular culture) พนทของวฒนธรรมมวลชน และกระแสวฒนธรรมสมยนยม (modern popular culture) ดวยสนทรยะทางวฒนธรรมทเปลยนรปไปตามพลวตของแตละสงคม แตทงนมขอสรปรวมกนซงวาดวยวฒนธรรมอนมตวบทแหงสนทรยะเกยวกบเรองราวชวตประจ าวนของผคนในสงคมเปนพนฐาน และภายใต มโนทศนวฒนธรรมขามวฒนธรรมแหงบรบทของโลกาภวตนทางวฒนธรรมนนน าไปสหลายๆ ศนยกลางวฒนธรรมสมยนยมทกระจายไปทวทกมมโลก ขณะทในหลายทศวรรษทผานมาภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมกระบวนการภมภาคนยมโดยอาศยการไหลเวยนทางวฒนธรรมสมยนยมเพอการจดรปแบบความเปนภมภาคดวยรากฐานทางวฒนธรรมรวมแหงวถเอเชย ทงปรชญา ศาสนา และภาษา อนเชอมรอยใหเกดพนทวฒนธรรมสมยนยมของเอเชยรวมกน อนน าไปสกระบวนทศนใหมทวาดวยการมองเชงคณคาทางวฒนธรรมทจะน าพาไปสการสรางแมแบบทางวฒนธรรมเอเชยดวยรากเหงาทางวฒนธรรมและความรมรวยทางวฒนธรรมทมรวมกน

ค าส าคญ : วฒนธรรมประชานยม, วฒนธรรมสมยนยม, เอเชยตะวนออกเฉยงใต

* อาจารยประจ าโครงการเอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษา (Southeast Asian Studies Program) คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

6 วารสารภาษาและวฒนธรรมปท 34 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2558)

Abstract

Based on the development of thought, the field of cultural studies has

widely debated on the topics of popular culture and related activities, particularly

modern popular culture, mass culture, and its flows linked to the dynamics of each

society. However, the common conclusion was that popular culture, which is about

aesthetics in the daily lives of people in society and the influences of cross-border

cultures, has emerged in different forms in several centers of popular culture

throughout the world. Over the past decades in the Southeast Asia region, modern

popular culture in these countries was influenced by the process of regionalization

and developed on the basis of common Asian cultures including philosophy,

religion, and language. This has produced a new paradigm concerning cultural

values which has created a popular Asian cultural archetype grounded in both local

cultures and abundant cultural resources.

Keywords: popular culture, modern popular culture, Southeast Asia

ปรทศนวฒนธรรมสมยนยมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 7

1. บทน า บทความน เปนการทบทวนความเขาใจตอวฒนธรรมสมยนยมทงในแงมม

เชงแนวคดวฒนธรรมศกษาเพอการอธบายเชงรากฐานและพฒนาการของวฒนธรรมสมยนยม พรอมๆ กบการล าดบคลนวฒนธรรมสมยนยมอนมนยตอกระบวนการภมภาคนยมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยรายละเอยดประกอบดวย ในสวนแรก วาดวยสายธารแหง ฐานคดของวฒนธรรมศกษาตอหลายชดการอธบายทวาดวยวฒนธรรมสมยนยม ตงแตพฒนาการเชงความหมาย บรบทแหงปฏบตการทางวฒนธรรม รวมถงทศนะตอบทบาทของวฒนธรรมสมยนยมทมตอสงคมอนเปลยนผนไปตามยคสมย ซงสรปไดวา วฒนธรรมสมยนยมนนมตวบทแหงสนทรยศาสตรทเกยวกบเรองราวชวตประจ าวนของผคนเปนพนฐาน และเมอพนททางวฒนธรรมถกเชอมรอยเปนผนเดยวกนภายใตบรบทโลกาภวตนทางวฒนธรรมนนสงผลใหความเปนพลเมองเชงวฒนธรรม (cultural citizenship) ไดเคลอนสความเปนสากลมากยงขนในทวทกมมโลก ขณะทปรากฏการณวฒนธรรมสมยนยมทขามพรมแดนทซงเตมไปดวยความแตกตางและกระจดกระจายนนไดชวยประคองการแยกขวทางวฒนธรรม (polarizing a cultural field) ดงปรากฏพนทแหงทางเลอกทางวฒนธรรมอยางหลากหลาย อนสะทอนถงคณคารวมของทกๆ กลมยอยทางวฒนธรรมในสงคม อนน ามาสขอสรปเกยวกบการศกษาเพออรรถาธบายปรากฏการณวฒนธรรมสมยนยมนน จงตองอาศยวธวทยาการศกษาเชงสหวทยาการ (interdisciplinary) ซงจะชวยเปดพนทเชงเนอหาสาระแหงวฒนธรรมสมยนยมในแงมมเชงวพากษทหลากหลายมตอนเกยวพนกบกจกรรมของผคน ตามสมยนยม

ในสวนทสอง เปนการสงเคราะหองคความรตอปรากฏการณทางวฒนธรรมสมยนยมในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต อนดวยเพราะความจรงแททางวฒนธรรมนนจะเปลยนไปตามยคสมยและเปนระบบสมพทธภาพทมบรบทเฉพาะ ซงภายใตอทธพลของกระบวนการภมภาคนยมในทศวรรษทผานมานน น ามาซงขอสรปทวาการบรรจบกนของวฒนธรรมสมยนยมทงในเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตนนถอเปนปจจยส าคญของการจดรปแบบความเปนภมภาค (regional formation) โดยอาศยพนฐานของการสงรบวฒนธรรมสมยนยมดวยการใชวฒนธรรมและประวตศาสตรเลาเรองรวมกนผานในรปแบบความรวมมอในการตลาดทางวฒนธรรม และดวยแรงลนไหลส าคญเมอบรบททางสงคมและวฒนธรรมของประเทศภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตไมไดมการบรรจบกนทางวฒนธรรมอยางสมบรณ (cultural convergence) ดวยความตางของทนทางวฒนธรรมทหลากหลาย ความตางแบบความนยมของผบรโภค รวมถงความตางของล าดบขนทางเทคโนโลยสอบนเทงสมยใหมของแตละประเทศ แตทวาดวยจนตนาการเดยวกนในวถวฒนธรรมแหงเอเชยทมรวมกนนน ถอเปนแรงขบส าคญตอกระแสวฒนธรรมสมยนยมทชวย


สรรคสรางพนธมตรทางวฒนธรรมในภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต ดวยรากฐานทางวฒนธรรมรวมในวถเอเชย ทงปรชญา ศาสนา และภาษา นนถอเปนความทรงจ าทางวฒนธรรมทมรวมกน และดวยมรดกทางวฒนธรรมและภมปญญาทชวยกอเกยวผคนในแตละชวงวยของแตละสงคมไวกบความงดงามทางวฒนธรรมทมรวมกน ณ ภมภาคแหงน กระบวนทศนใหมจงวาดวยการเปดมมคดเชงคณคาทางวฒนธรรมดวยรากเหงาและความรมรวยทางวฒนธรรมทมรวมกนเพอสรรคสรางแมแบบทางวฒนธรรมเอเชย 2. พฒนาการของเชงความหมายของวฒนธรรมสมยนยม 2.1 กอเกดจากการแบงพนทวฒนธรรมชนชนสงและวฒนธรรมพนบาน

ความอธบายแรกเรมวาดวยรากฐานของวฒนธรรมนนเกยวพนกบการปฏบตการทางสงคมทงทางเศรษฐกจ การเมอง และศาสนา รวมถงองคประกอบแหงสนทรยะของสงคม (aesthetic element of society) วธการหาความรและการถายทอดวฒนธรรมจากผสรางใหกบผชมจงเปนสญลกษณแสดงฐานะ (status symbol) ซงเรยกวาการปลกฝงหรอการบมเพาะนนน ามาสความนกคดทางวฒนธรรม (notion of culture) เพอการเขาสสงคมของอารยชนและดวยพระบญชาจากพระเจา (god prevail) (Arnold, 1869)

ในชวงทศวรรษ 1950 กลมนกคดลอาวส (Leavisite) ไดนยามไววา วฒนธรรมประชานยมไมใชวฒนธรรมในพนทของวฒนธรรมชนชนสง (high culture) ทวาดวยสนทรยภาพอยางบรสทธอนทรงคณคาตลอดกาล ขณะเดยวกนกไมใชวฒนธรรมในพนทของวฒนธรรมพนบาน (folk culture) ทวาดวยประเพณและเรองราวของชวตประจ าวนของผคนในชมชน (Inge, 1989) ขณะทงานวชาการเกยวกบวฒนธรรมรวมสมยลวนแบงวฒนธรรมประชานยมและวฒนธรรมชนสงแยกกนไวอยางชดเจน โดยวฒนธรรมประชานยมหมายถง รปแบบของผลตภณฑและกจกรรมทลวนเกยวของกบชวตประจ าวนและเปนทนยมของประชาชนหมมาก (Crothers & Lockhart, 2000) ขณะท Dwight (1960) อธบายไวอยางครอบคลมโดยเปนไปไดทงวฒนธรรมพนบาน วฒนธรรมมวลชน วฒนธรรมของ ชนชนกลาง (กระฎมพ) และวฒนธรรมของชนชนสง อนดวยเพราะบรบททางสงคม ณ ชวงเวลานนเปนการชวงชงพนททางสงคมกนระหวางชนชนธรรมดาสามญกบชนชนสง

ชวง ป ค.ศ. 1987 มการศกษาทบทวนจากเอกสารสงพมพของส านกพมพมหาวทยาลยเคมบรดจ เพอรวบรวมค าอธบายเกยวกบวฒนธรรมประชานยมจากหนงสอประวตศาสตรสมยใหมขององกฤษและยโรป ซงสามารถตความไดวา วฒนธรรมประชานยมนนเกยวของกบวฒนธรรมพนบาน วฒนธรรมมวลชน และวฒนธรรมของชนชนแรงงาน (Hinds, 1988) รวมถง Burke (1986) ไดศกษาเรองวฒนธรรมประชานยมของยโรปชวงยคสมยใหมตอนตน โดยอธบายไววา วฒนธรรมประชานยมนนเปนเรองของวฒนธรรม


ชาวบานหรอกลมผคนอนทไมใชชนชนสง จงอาจสรปโดยรวมไดวา วฒนธรรมประชานยมคอวฒนธรรมทประชาชนสรางขนมาเพอตวตนของประชาชนอยางแทจรง (Williams, 1976) 2.2 บรบทความหมายของวฒนธรรมมวลชนและวฒนธรรมประชานยม

ขอถกเถยงตอเรองวฒนธรรมมวลชน (mass culture) มขอสรปโดยรบรรวมกนวาเกยวกบวาทกรรมวาดวยความนยม นบตงแตชวงครสตศตวรรษท 16 บรรดาผสงศกดชาวยโรปไดใชแนวความคดเรองความนยมนเพอการแบงแยกความเชอและการกระท าของชนชนทต ากวาหรอพวกทไมใชผดเกา (non-aristocrats) เพอควบคมสภาวะอนาธปไตยทางวฒนธรรม (cultural anarchism) (Kaplan, 1984) ขณะทวฒนธรรมประชานยมเปนความคดในชวงปลายครสตศตวรรษท 18 ซงเกยวของกบความนยมเชนเดยวกน แตดวยทศนะแหงความเปนอนและความเสอมทางวฒนธรรม ซงเปนชดการอธบายเพอแบงแยกวฒนธรรมประชานยมออกจากวฒนธรรมทไดรบจากการบมเพาะสงสมกนมา (learned culture) (Burke, 1978) ชวงเวลาดงกลาวถอเปนชวงของการเปลยนผานส าคญ ดวยเพราะในชวงครสตศตวรรษท 18 ผคนมความเปนสามญชนทแยกยอยตามกลมกอนทางสงคม แตพอเขาสชวงครสตศตวรรษท 19 ผคนเหลานถกรวบไวกบค าวา ชนชนแรงงาน (working class) ทซงก ากบไวดวยประวตความทรงจ าในภาวะบบคนทางเศรษฐกจและการเมองจนสรางส านกแหงชนชนเดยวกน โดยเปนกลมคนทซงอยทงในพนทวฒนธรรมแหงศลธรรม และวฒนธรรมประเพณทนยม (Thompson, 1963)

ขณะทการส ารวจในหลายขอถกเถยงเชงมนษยศาสตรนน กลาวถงการใชวธการเผยแพรวฒนธรรมนนมาใชเปนเกณฑการแบงพนททางวฒนธรรม ซงอธบายไววาวฒนธรรมทถกเผยแพรทางสอใหญๆ จะถกเรยกวาวฒนธรรมมวลชน ในขณะทวฒนธรรมอนๆ ทไมไดเผยแพรผานสอเรยกวาวฒนธรรมชาวบาน รวมถงขอสรปทวาองคประกอบของวฒนธรรมประชานยมและวฒนธรรมมวลชนนนมรากฐานอนเกยวของซงกนและไมอาจแยกพนททางวฒนธรรมออกจากกนได จงมองวาวฒนธรรมประชานยมเปนสวนหนงของวฒนธรรมมวลชน (Browne, 1972) อนสอดคลองกบหลายนกคดทพยายามอธบายเชงสรปรวมเพอเกบทกรายละเอยดของพนททางวฒนธรรม วฒนธรรมประชานยมจงดวยวาพนทตรงกลางซง ทบซอนระหวางวฒนธรรมชนสงและวฒนธรรมพนบานรวมถงวฒนธรรมมวลชน อนเกยวพนทงผคนกลมใหญและคนกลมนอย (minority) แหงพนททางวฒนธรรมในสงคม และดวยเสนแบงระหวางวฒนธรรมของแตละกลมนกคดนนทาบเหลอมกนจนไมสามารถมองเหนความชดเจนได Williams (1960) จงไดใหค าจ ากดความอยางงายของวฒนธรรมประชานยมไววา เปนสงทมนษยท าเวลาทไมไดท างาน ซงถอเปนกรอบการอธบายทส าคญตอการศกษาวฒนธรรมประชานยมในสงคมสมยใหมท ซงท กๆ การสรรคสรางทางวฒนธรรมเปนไปเพอกจกรรมยามวางของผคน และดวยเพราะทกสงอยางในชวตเราลวนเปน


กระบวนการสงตอและท าซ าตอเนองอยทกวน ขณะเดยวกนกพรอมปรบเปลยนรปแบบกจกรรมไปตามยคสมย

พลวตทางสงคมเปลยนผานในหลายองคประกอบตามกรอบคดเสรนยม รวมถงการปฏวตทางชนชนสความเทาเทยมกนแหงพนททางวฒนธรรม ในบรบทสงคมสมยใหมการขยายฐานสงคมชนชนกลางเกดขนพรอมๆ การขยายฐานพนททางวฒนธรรมและไดสรางความหมายใหมๆ ไวรวมกน ดวยเครอขายทางวฒนธรรมชนชนกลางคอสวนประกอบส าคญของการสรรคสรางวฒนธรรมมวลชน ซงถกกลาวไวอยางมนยส าคญภายใตค าแถลงนโยบายของพรรคคอมมวนสต (The Communist Manifesto) วาวฒนธรรมมวลชนนนเปนการกอตวของพลงแหงการปฏวตทางสงคม การกรอนท าลายอปสรรคเดมๆ ของระบบชนชน จารตประเพณ และรสนยมชนสง และลมลางความแตกตางทางวฒนธรรมทงหมดสการผสมผเสทางวฒนธรรม (hybridization) ทงวฒนธรรมพนบานและวฒนธรรมชนสง ยกตวอยาง วฒนธรรมการอานและความนยมในหนงสอพมพของชาวองกฤษทเรมขนตงแตในชวงทศวรรษ 1870 อนน ามาสการปฏวตมวลชนในสามมต (ประชาธปไตย อตสาหกรรม และวฒนธรรม) ขณะเดยวกนดวยกระบวนการของการปฏวตมวลชนนนตองการความแพรหลายและทอดยาวแหงหวงเวลา จงถกเรยกวาการปฏวตระยะยาว (long revolution) (Williams, 1961)

การสอสารมวลชนนนอาจถอไดวาเปนตนก าเนดของวฒนธรรมมวลชน แตในขณะเดยวกนสงคมทมกลมกอนทางสงคมเกดขนกถอเปนตนทางของลกษณะโครงสรางทางสงคมทส าคญเพอพรอมตอการกอรปของวฒนธรรมมวลชน ซงสวนนเรยกวาโครงสรางทางสงคมมวลชน (mass social structure) (Bauman, 1972) และดวยปจจยส าคญจากการปฏวตทางการเมองสเสรนยมประชาธปไตยนนยงขยายฐานโครงสรางทางสงคมมวลชน การมพนททางสงคมของชนชนแรงงานจะชวยพฒนาวฒนธรรมของตวเองขนโดยธรรมชาต ซงเรยกวาการปฏวตวฒนธรรมกรรมาชพ (proletarian cultural) (Trotsky, 1979)

ในชวงทศวรรษแหงการปฏวตอตสาหกรรมคอการเรมตนฉากประวตศาสตรแรกของกระแสวฒนธรรมมวลชนทไดเรมตนขนดวยจนตนาการของมวลชนในความรสกของคนสมยใหม (modern sense) ภายใตสงคมอดมโภคา (mass consumption) ในทกกจกรรมทางวฒนธรรมมวลชนถกท าใหเปนสนคาและแลกมาดวยเงนตรา เสพใชเพออรรถประโยชนอยางใหม หาใชคณคาเดม แหลงประสบการณเชงสญลกษณทใหสญญาณโดยสอโฆษณา (common gesture) กระตนรปแบบความพอใจแกชนหมมาก และถวลหามสวนรวมกบฉากปรากฏการณทางวฒนธรรม ณ ชวงเวลานนๆ ดวยประดษฐกรรมทางวฒนธรรม (Mintz, 1983) จนอาจกลาวไดวา การเปลยนแปลงทางสงคมครงส าคญนเกดขนอยางรวดเรวดวย


เพราะชองทางสอนนเขาถงมวลชน ตวอยางเชน ในชวงทศวรรษ 1930 วทยคอสอกลางในการปฏวตในยโรป รวมถงในชวงทศวรรษ 1950 โทรทศนคอสอกลางในการปฏ วตในสหรฐอเมรกา เปนตน

บรบทแหงเดมของวฒนธรรมประชานยม (วฒนธรรมมวลชน) นนมทมาแหงสาระจากกลมผคนทเปนรองหรอถกลดรอนอ านาจในรปแบบตางๆ ทงทรพยากรและพนทแหงตวตนในสงคม แตภายใตบรบทแหงใหมวฒนธรรมประชานยมกลบยอนแยงในสาระแหงตวตนเดม ดวยการถงพรอมดวยทรพยากร (เทคโนโลยสมยใหม) ซงไดแก โทรทศน ซดเพลง เสอผา ภาษา และไดขยายพนทแหงอ านาจทางสงคมและเศรษฐกจ พรอมกบการสราง มโนทศนอยางใหมใหผคนกลมใหญในสงคมทเคยดอยชวงชนทางสงคมไดเขาสพนทแหงอ านาจและสถานภาพทางสงคมผานการเสพใชสนคาทางวฒนธรรม โดยเฉพาะสนคาทมตวบททางวฒนธรรมทชวยสรางความหมายตอความสมพนธกบสงคมและตวตนของตวเองได (Eco, 1986) ในขณะทวฒนธรรมประชานยมท าการออกแบบนยมทางวฒนธรรม (modes of culture) เพอสนองตอบรปแบบการใชชวตทหลากหลายของพวกเราอยเสมอๆ นน กลบพบเจอวาผคนสวนใหญของทกสงคมนนเลอกรบไวเพยงแงมมความบนเทงเพอความสนกสนาน พกผอนหยอนใจ วถผคนมความเหมอนกนของการใชชวตในกจกรรมแหงโลกยะ (culture of the mundane) แตในขณะเดยวกน บางสวนถกออกแบบเพอการควบคมทางสงคม การบ าบดผอนคลาย (therapeutic function) ความตงเครยดของผคนและสงคมไวดวยเชนกน ตวอยางเชน ในชวงวกฤตเศรษฐกจมการสรางภาพยนตรชดแบทแมนภายใตฉากความโกลาหลแหงเมอง กอทแธม (Tate, 1973) เปนตน 2.3 การปฏบตการของอตสาหกรรมวฒนธรรมสวฒนธรรมสมยนยม

จากฐานคดเดมของกลมนกคดแนวอนรกษนยมทมองวาวฒนธรรมประชานยมท าใหเกดความเสอมทรามแหงศลธรรมและท าลายความมอารยธรรมของสงคม (Bennett, 1982) ขอถกเถยงดงกลาวไดน ามาสกระบวนทศนใหมในเรองอตสาหกรรมวฒนธรรม ในชวงปลายทศวรรษท 1950 ถงชวงตนทศวรรษท 1960 ตามทศนะของนกคดส านกวฒนธรรมศกษาแฟรงกเฟรต (Frankfurt School) ซงเปนการเปดพนทการอธบายวฒนธรรมประชานยมภายใตโครงสรางนยมวาดวยทนนยมปตาธปไตย (patriarchal capitalism) เมอความนกคดทางวฒนธรรมและพฤตกรรมของผคนในสงคมเปลยนแปลงไปภายหลงจากการปฏวตอตสาหกรรม (Williams, 1961) พรอมๆ กบประวตศาสตรการวางจากงาน (history of leisure) อนเกยวพนกบวถชวตการท างานและการวางจากงานกบเวลาวาง สงคมระบอบทนนยมทเตบโตขนไดน าพาผคนใหมวนยในการท างานและมอบรางวลดวยประเพณการท างานแบบมวนหยด (Hobsbawm, 1959) พรอมๆ กบสรางคานยมของคนเมองดวยกจกรรมการนนทนาการ


อยางมเหตผล เพอใหพนทชวตยามวางงานนไดน าพาผคนเหลานเขาสพนทชนชนกลางได (middle class) ตวอยางเชน งานเทศกาลทเปนทนยม (Thompson, 1978) เปนตน

ระบอบทนนยมไดฝกมนษยใหเชองกบรปแบบชวตในวงจรของการคาและอตสาหกรรม ผานวฒนธรรมทางวตถทก ากบดวยการตความแบบของทวลกษณเชง การเปรยบเทยบระหวางแบบดงเดม (primitive) กบแบบศวไลซ (civilize) (Braudel, 1972) และเพมทวขนในรปของสนคาทางวฒนธรรมอนเปนผลจากการเตบโตขนของการสอสารมวลชน (radio-television broadcasting) สอตสาหกรรมบนเทงทสรางกจกรรมยามวางในรปแบบชวตสมยใหม ดงเชน อตสาหกรรมวฒนธรรมของสหรฐอเมรกาทสงผานอดมการณเสรนยม ซงไหลเวยนและถายทอดผานภาพยนตรและโทรทศนมาตลอดนบตงแตทศวรรษ 1970 เปนตนมา สการปรบเปลยนกบดกแหงส านกทางชนชนดวยการเปดพนทของปจเจกชนและความกลนกลายทางวฒนธรรมเดยวกน และในความเปนพลเมองเชงวฒนธรรม (cultural citizenship) ทพาสความเปนสากลมากขนทวทกมมโลก

อตสาหกรรมวฒนธรรมไดออกแบบความสมพนธทางวฒนธรรมดวยรปแบบและกลไกทแตกตางไปจากเดมใน 2 แนวทาง (1) ในชวงของการเรมตนวฒนธรรมประชานยมเปนกจกรรมทางวฒนธรรมโดยตรง มสนคาทางวฒนธรรมทเปนวฒนธรรมชนลาง (Frow, 1995) และ (2) ในชวงตอมาสกระบวนการเตมแตงสนทรยะ เพอเพมมลคาทางการตลาดซงเปนเรองของการก าหนดความหมายเชงคณคาตอวฒนธรรมประชานยมอนเกดจากระบบการผลตแบบตลาด (Gans, 1974) การสรางขอมลและรปแบบทางวฒนธรรมเพอการตอรองเชงอตลกษณ (negotiating identities) แกกลมผบรโภค และภายใตระบบทนนยมขนสงไดสรางวงจรอตสาหกรรมเชงวฒนธรรมเพอการผลตสนคาวฒนธรรมส าหรบสงมอบกจกรรมทางวฒนธรรมประชานยมใหกบผบรโภคตางถนทางวฒนธรรมใหไดมากขนนนจงจ าเปนตองสรางชดความหมายใหตรงกบประสบการณชวตของพวกเขา รปแบบวฒนธรรมประชานยมจงวาดวยการตอรองคานยมทางวฒนธรรมรวมกน (Bennett, 1986)

ขณะทความหมายทางสงคม (social meaning) ถกก าหนดไวระหวางความมรสนยมกบความต าชน รสนยมจงเปนการควบคมทางสงคมอนรวมถงการซอนเรนทางชนชน ซงเปนเรองตอบสนองโดยธรรมชาตของมนษย รวมถงการเปนขอหามใชส าหรบสนคาทไรซงรสนยม ขณะเดยวกนโครงสรางความหมายของตวบทวฒนธรรมประชานยมจะสมบรณเชงความหมายไดกตอเมอมกลมคนนนๆ น าไปใชในวฒนธรรมประจ าวนโดยการบรโภคผลตภณฑจากอตสาหกรรมเชงวฒนธรรม จงเปนทมาใหในทกๆ อตสาหกรรมลวนแลวแตมความเปนอตสาหกรรมเชงวฒนธรรมไมมากกนอย ตงแตกางเกงยนสสกตวหรอเฟอรนเจอรสกชนลวนมตวบททางวฒนธรรมมากพอๆ กบเพลงปอป ผคนเลอกสนคาหรอโภคภณฑตางๆ เพอการสอ


ความหมายเชงวฒนธรรม (cultural connotations) ทมรวมกนออกไป และดวยความพงพอใจสรางความหมายในตวตนทมากพอๆ กบหนาททางวตถของผลตภณฑ (Eco, 1986)

กลยทธทางการตลาดในสนคาทางวฒนธรรมจงเปนเรองของรปแบบการน าสงผคนสพนททางวฒนธรรมในสงคม วฒนธรรมแหงนเปนเรองของการตอรองและการดนรนเพอสรางความหมายทางสงคม แมมชยชนะจากการดนรนจากครงคราวนกจะมอยอยางจ ากดและเพยงชวคราว แตเหลานคอหนทางแหงความปรารถนาของผคนทพยายามสรางพนททางสงคมและการเมอง (Hall, 1981) ผานการบรโภคแบบมวลชน (mass audience) อนสะทอนถงพนทมวลชนทขยายตวตามกระแสความนยม แตทวาความนยมเปนเพยงเรองชวครงชวคราว ซงมาแลวกไป (short-term solution) แตมวลชนกจะยงคงอยในกบดกความคดแหงการชนชอบคลงไคลของใหม (neophilia) ซงเปนมานบเนองตงแตหลงยคปฏวตอตสาหกรรมเปนตนมา (Betts & Bly, 2013) วฒนธรรมประชานยมจงถกออกแบบจนดราวกบเปนวฒนธรรมเชงพาณชยทอาศยวงจรความนยมของผบรโภคสนคาทางวฒนธรรมเพอสรางผลก าไรทางธรกจ (Haskell, Paradis & Burgoyne, 2008)

การสรางชดความหมายทเกยวของกบชวตประจ าวนนนจงเปนหวใจส าคญของวฒนธรรมประชานยม อนชวยเตมเตมสวนตางระหวางตวบทแหงสนทรยศาสตรกบเรองราวชวตประจ าวน ซงส าคญมากส าหรบวฒนธรรมทมพนฐานมาจากกจวตรประจ าวนของผคน (practice-based culture) มากกวาวฒนธรรมทมพนฐานมากจากตวบทเชงแบบอยางการกระท า (performance-based one) โดยทแตละคนสามารถแตงเตมชดความหมายทเกยวของในชวตประจ าวนของพวกเขาเองได และเมอเงอนไขทางสงคมของทกสงคมเปลยนแปลงไปตลอดเวลาจงท าใหวฒนธรรมประชานยมสวนมากจงไมคงตว และเชนเดยวกนตวบทและรสนยมซงเปนตนก าเนดของจดรวมของตวบทกบสงคมนนๆ ซงในขณะทผคนตางดนรนเลอกนยมตวบทรวมกบสงคมอยนน กกลบท าใหจดรวมของแตละกลมกอนทางสงคมทงหลายนนเตมไปดวยความแตกตางและกระจดกระจาย และยงเปนแรงขบใหผคนในสงคมตองเพมระดบการบรโภคสนคาทางวฒนธรรมใหมากยงๆ ขนไป (Certeau, 1984)

และดวยขอสรปทวาดวยวฒนธรรมเปนของผเสพวฒนธรรม ตามท Hall (1981) ไดอธบายไววา กลมวฒนธรรมประชานยมนนสวนใหญจะเปนส านกทางประวตศาสตร (historical realizations) มากกวาฐานความคดเชงสารตถนยม (essentialized domains) จงท าใหวฒนธรรมประชานยมยงจะชวยประคองการแยกขวทางวฒนธรรม (polarizing a cultural field) และอนเปนทมาของพนทแหงทางเลอกทางวฒนธรรมอยางหลากหลายและความมเสรภาพของผคน (liberal pluralist) คณคาของวฒนธรรมประชานยมอาจไมถงกบเปนฉนทามตของสงคม แตกถอไดวาเปนคณคารวมของทกๆ กลมยอยทางวฒนธรรมในสงคม (Shils, 1972) โดยคณคาของวฒนธรรมประชานยมจะสอดรบกบวถสงคมบรโภค และในสงคมทมการบรโภคสอทนบเนอง


ตงแตตนทางดวยเทคโนโลยการพมพไดสงผานตวบทของวฒนธรรม และสยคสมยหนงดวยการสอสารทางอเลกทรอนกสในยคอตสาหกรรมเทคโนโลยสมยใหม ซงไดท าใหในพนทวฒนธรรมประชานยมนนน ามาสความหลากหลายทางวฒนธรรม (Ross, 1989)

และแลวแรงขบส าคญกมาถงเมอสงคมเปลยนบรบทเขาสยคโลกาภวตน การ เชอมรอยพนททางวฒนธรรมจนเกดเปนโครงขายทางวฒนธรรมดวยเทคโนโลยสารสนเทศสมยใหม ยงเพมชองทางการเขาถงกระแสความนยมตอกจกรรมของวฒนธรรมประชานยมตามสมยปจจบน สการนยามพนทแหงวฒนธรรมสมยนยม (modern popular culture) อนเปนพนทซงเปดกวางเพอการปรบแตงรสนยมทางวฒนธรรมตามยคสมยนยม ดวยจงหวะทางวฒนธรรมทเรวขน รายละเอยดและรปแบบความนยมผคนจงมอยในหลายชดความหมายทเกยวของทงในระดบโลกและระดบทองถนของพนทชวตประจ าวน อนมแนวโนมของการตอรองใน 2 รปแบบ (1) การสรางความเปนแบบเดยวกน (homogeneity) ในฐานะของกลมอ านาจยอมมความพยายามในการควบคมและจดโครงสรางเพอลดความแตกตางทางสงคมเพอรกษาผลประโยชนไว ในขณะท (2) การสรางความตาง (heterogeneity) ในฐานะของผคนทเหนตางทางวฒนธรรมยอมตองการความแตกตางทางวฒนธรรมในสงคมไว (Radway, 1984)

โดยสามารถอธบายผานการเมองเรองวฒนธรรมนในแงมมเชงสงคมวทยาไดวา เมอสนทรยะทางวฒนธรรมของแตละกลมมการใหคณคาเชงความหมายทางวฒนธรรมทแตกตางกน บางกลมนยมความดงเดม (populist nostalgia) ขณะทในกลมพหนยม (pluralism) มกจะเปดพนทวฒนธรรมสานความสมพนธระหวางกลม จงเปนทมาของความเปนลกผสมทางวฒนธรรม (Denning, 1990) วฒนธรรมสมยนยมจงประกอบดวยองคประกอบจากหลากหลายกลมผคด สรางขนจากความคดความเขาใจของผคนในสงคม (Campbell & Moyers, 1988) เพอผลลพธคอการแสดงออกผานสญลกษณทางวฒนธรรม (cultural symbols) คณคา และการ มอยของวฒนธรรมสมยนยมจงเปนเรองของความเชอถอตอความนยมทมอยอยางกวางขวาง ทงในฐานะขบถทางวฒนธรรม (the rebel heroine) แหงการตอตานการครอบง าทางวฒนธรรม และในฐานะผน ากระแสทางวฒนธรรม (the celebrity) แหงตวแทนการน ากระแสแฟชนนยม (Davis, 1997) วฒนธรรมสมยนยมจงถกก าหนดขนดวยผคน ทงกลมคนในชนชนปกครอง ของระบบสงคมและระบบทน โดยอาศยกลไกเชงอดมการณของสงคม (ideological apparatus) เพอการควบคมจากเบองบนในฐานะผสรรคสรางทางวฒนธรรม และกลมผบรโภคทซงการบรโภคจะก าหนดคณคาในชวตดวยรสนยมของพวกเขาเอง


3. วฒนธรรมสมยนยมในภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต 3.1 ภาวะความเปนเมองกบการเปดพนทวฒนธรรมสมยนยม

ภายใตบรบทของสงคมอตสาหกรรมและความเปนเมอง พนทเมองมหานครไดกลายเปนศนยกลางทยดโยงการกอรปเปนภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต เมองมหานครเปรยบเสมอนจดเชอมตอของการลนไหลทางวฒนธรรมททาบเหลอมกนอย รวมถงเปนแหลงรวมรสนยมทางวฒนธรรมทถกแปรรปออกมาเปนสนคาทางวฒนธรรมเพอสนองตอบกจกรรมทางวฒนธรรมตามสมยนยม ชนชนกลางใหมในเอเชยตะวนออกทเตบโตขนนบตงแตชวงปลายทศวรรษ 1980 โดยถอเปนมวลชนส าคญในฐานะผบรโภคทางวฒนธรรม Shiraishi (2006) ไดอธบายไววา ผลจากการพฒนาเศรษฐกจในภมภาคซงไดรบอทธพลจากวฒนธรรมจกรวรรดนยมอเมรกามามากกวาครงศตวรรษ ซงเรมตนจากภมภาคเอเชยตะวนออกและไหลเขาสภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ผคนไดรบโอกาสแหงการมสวนรวมในกจกรรมทางเศรษฐกจ สรางหารายไดมาอยางเพยงพอกบความหรหราของการใชชวตทงเพอความบนเทงและการทองเทยว ภายใตสงคมเมองทวาดวยการออกแบบชวตททนสมย ตวอยางเชน ในป ค.ศ. 1997 ครวเรอนในเมองของประเทศเกาหลใตมการใชจายเงนเพอความบนเทงและพกผอนหยอนใจมากกวาครวเรอนในภาคการเกษตรกรรมถง 6 เทา (Kim, 2000) ในขณะทประเทศมาเลเซยมการเตบโตทางเศรษฐกจอยางรวดเรวในชวง 2 ทศวรรษทผานมา มสวนกระตนใหเกดความเปนเมองของชนชนกลาง โดยในป ค.ศ. 2004 ประเทศมาเลเซยมระดบของความเปนเมองมากถง 64 เปอรเซนต (Jamalunlaili, 2004)

เมองมหานครในภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต มพนฐานถกขบเคลอนดวยระบบเศรษฐกจแบบตลาด และกจกรรมทางเศรษฐกจนนสรางกลมผบรโภคขนอยางรวดเรว พรอมทงการขยายโครงสรางทางเศรษฐกจระหวางประเทศ เศรษฐกจทเจรญเตบโตเชงภมภาคชวยปรบฐานของชนชนกลางใหมอ านาจการซอ มรปแบบอาชพทมเวลาวางจากงาน อนชวยกระตนรปแบบชวตเพอการบรโภคในภมภาคดวยจกรวรรดนยมทางวฒนธรรมทไดสงผานรปแบบชวตตามแบบวฒนธรรมบรโภคนยม ขณะเดยวกนยงสอดรบกบวธคดดงเดมของผคนชาวเอเชยทมง สการสงสมความมงคงของชวต ซงสะทอนผานกจกรรมวฒนธรรมบรโภคนยมรวมสมย อาท การชอปปง การรบประทานอาหารนอกบาน การทองเทยว และการชมกฬา อนเปนความปรารถนาเขาถงมาตรฐานการใชชวตทดและทนสมย (Otmazgin & Ben-Ari, 2012) ดวยแบบอยางชวตเดยวกนนน าพาสสงคมของมนษยมตเดยว (one-dimensional man) อนเปนผลพวงมาจากกระบวนการท าใหเปนประชาธปไตยทางรสนยม

นบตงแตชวงทศวรรษ 1980 เปนตนมา วฒนธรรมสมยนยมไดระเบดตวขน (atom bomb) จากสนคาทางวฒนธรรมสมยนยมททยอยเกดขนในหลายประเทศในภมภาค อาท


ภาพยนตร รายการโทรทศน เพลงปอป การตนแอนเมชน หนงสอการตน และนตยสารแฟชน (รวมเรยกวาอตสาหกรรมสอบนเทง) พรอมกบแพรขยายขามเขตแดนทางเชอชาตและภมภาคไดอกดวย ปจจบนไมมกระแสวฒนธรรมใดททรงอทธพลเพยงกระแสเดยว หรอเปนสนคาทางวฒนรรมทมาจากแหลงใดแหลงเดยว หากแตเปนความหลากหลายของสนคาทางวฒนธรรม ภาพลกษณ และแฟชนนยมซงสงออกมาจากศนยกลางตางๆ (muliple centers) สการผานขามทางวฒนธรรม (transculturation) ระหวางพนททางสงคมดวยการสอสารทางวฒนธรรมระหวางกน อาท การชมรายการโทรทศนผานดาวเทยม การชมทวรคอนเสรต เปนตน (Payne, 2003) 3.2 บรบทโลกาภวตนทางวฒนธรรมกบการกอรปของอตสาหกรรมทางวฒนธรรม

การเคลอนยายความคดความเขาใจและอดมการณความเชอตางๆ ผานภาพและสญลกษณทหลากหลายซงแพรกระจายโดยสอออกไปทวโลก (ideoscapes) กรอบคดเพอการอธบายวฒนธรรมสมยนยมภายใตบรบทโลกาภวตนทางวฒนธรรมจงมหลายมตความเกยวพนดงน (1) วธการและมมมองตอโลกาภวตนทางวฒนธรรมจากผลของภาวะการครอบง าทางวฒนธรรมดวยอทธพลของสอตางชาตทมตอสอทองถนมากขน จนดราวกบวามความใกลชดทางวฒนธรรม (cultural proximity) จากการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกน (Straubhaar, 1991) ขณะทบางสงคมยงคงมกระแสคลงวฒนธรรมชาต และการเฝาระวงตอผลกระทบทางดานการเมองและความเสยงทางวฒนธรรม (Morris, 2002) (2) โลกาภวตนทางวฒนธรรมเตบโตจากระเบยบวาระการท าใหเปนสมยใหม (modernity) ดวยกระบวนการแพรกระจายของวฒนธรรมสมยใหมตามวาทกรรมการพฒนาเศรษฐกจทนนยมเสรนยมใหมสการคาอยางสดขวในยคปจจบน (McChesney, 1998) (3) การสรางอตลกษณวฒนธรรมผสม (hybrid culture) เพอยดโยงความสมพนธเชงอ านาจระหวางปรมณฑลและศนยกลางภายหลงยคอาณานคม (Shome & Hegde, 2002) ดวยกระบวนการน าพาทองถนใหตามตดกระแสความทนสมยแบบตะวนตกคอรปแบบของจกรวรรดนยมทางวฒนธรรมในชวงทศวรรษทผานมา (Featherstone, 1993)

อนรวมถงภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตซงมความจ าเพาะในความเกยวของระหวางวฒนธรรมสมยนยมกบรฐอยางมนยส าคญ ดวยเพราะภมภาคแหงนมหลายเมองมหานครทเปนแหลงบมเพาะขนบประเพณและวฒนธรรมไวอยางหลากหลายและงอกงาม อนเปนทนวฒนธรรมทส าคญตอการพฒนาอตสาหกรรมทางวฒนธรรมอยางหลายรปแบบและหลายทศทางตางๆ กน รวมถงการสรางเครอขายความรวมมอในฐานะพนธมตรทางการตลาดวฒนธรรมสมยนยมในภมภาค (Iwabuchi, 2002) พรอมๆ กบการปรบเปลยนแนวนโยบายของรฐเพอการสงเสรมและสนบสนนผลตภณฑจากวฒนธรรมสมยนยม ทงนดวยเพราะรฐมกมชดความคดเรองอ านาจละมน (soft power) จงใหการสงเสรมสนคาและ


อตสาหกรรมทเกยวของกบวฒนธรรมอนจะชวยน าสงแนวคดคณคารวมของความเปนเอเชย และสนบสนนการทตสาธารณะ (public diplomacy) ของประเทศไดอกดวย

ทงนหากมองภายใตกรอบคดแบบรฐ กจกรรมทางวฒนธรรมเหลานนอาจเปน สวนหนงของการทตดานวฒนธรรมได แตกอาจจะไมใชเสมอไป ดวยเพราะผผลตมกลดทอนรายละเอยดเกยวกบชาตหรอประวตศาสตรเพอสรางโอกาสใหเขาถงกลมผบรโภคมากทสดเทาทจะท าไดเพอประโยชนทางเศรษฐกจ (Barnathan, 2012) วฒนธรรมสมยนยมจงเขามาปรบแตงวาทกรรมเกยวกบความเปนชาตทซงถกหลอหลอมใหมในทกวน ดวยหลกคดความเปนนานาชาตเพอการขามพรมแดนความสมพนธ และเมอสนคาทางวฒนธรรมสมยนยมถกสรางขนในหนงบรบททเปนโครงสรางของความเปนชาตหนง สนคานนๆ จะถกลบรายละเอยดเกยวกบความเปนชาตออกไป ตวอยางเชน สนคาของญปนจะแตงแตมวามาจากเมองโอซากา (Osakan) หรอสนคาของจนจะแตงแตมวามาจากกรงปกกง (Beijing) เปนตน (Iwabuchi, 2008) 3.3 ความนยมทางวฒนธรรมสเศรษฐกจสรางสรรคเชงวฒนธรรม

การศกษาเศรษฐกจสรางสรรคเชงวฒนธรรมจากมมมองทใชศกษาเกยวกบการผลต การแพรกระจาย และการตลาดของวฒนธรรมบรโภคนยมนน จะเหนถงรปแบบทเปลยนแปลงไปจากเดมอยางชดเจน และดวยเพยงพนฐานการศกษาแนวมานษยวทยาและวฒนธรรมศกษาอาจจะลาสมยหากจะอธบายเพยงเรองการบรโภคหรอการเสพตดทางวฒนธรรม (cultural dopes) จากกบดกของการลอลวงมวลชน (mass deception) เพราะแททจรงแลวหากมองลกลงในเชงโครงสรางการผลตและการแพรกระจายตามวงจรทางวฒนธรรม (the circuit of culture) นน จะพบขอเทจจรงวา วงจรการบรโภคและการรบ/เสพตดวฒนธรรมสมยนยมในภมภาคเอเชย สวนใหญพฒนามาจากกลมผบรโภคหรอกลมคนทเรยกวาแฟน (ผคลงไคลสงใดสงหนง) ซงเปนกลมผบรโภค (แฟนคลบ) ซงมความส าคญในแงแหลงรายไดพนฐานจากการเปนตวแทนทางวฒนธรรม (culture agent) ทงในรปแบบทถกกฎหมายและผดกฎหมาย หรออยางเปนทางการและไมเปนทางการไดเชนกน (Otmazgin & Ben-Ari, 2012)

ความนยมตอวฒนธรรมสมยนยมนนเปนความเกยวพนระหวางวฒนธรรมกบ สอสมยใหม ดวยกระบวนการโลกาภวตนไดพาผคนเดนทางและอยอาศยอยางขามชาต เสมอนเปนตวเชอมทชวยขยายวงจรการเผยแพรแนวนยมการบรโภควฒนธรรมไปพรอมๆ กบเทคโนโลยสมยใหมทสงผานแนวนยมสอาณาบรเวณทกวางขวางมากยงขน อตสาหกรรม เชงวฒนธรรมจงเปนสนคาทางวฒนธรรมทสรางสรรคขนดวยความใกลชดกบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงสนคาทางวฒนธรรมทมองเหนดวยตา (visual cultural) เชน ละครโทรทศน เพลง การตน และภาพยนตร ดวยจดเดนทสามารถ ปอนขอมลเชงสรางสรรคทสรางคณคาทางดานอารมณความรสกและความปรารถนาทจะ


สรางอตลกษณเฉพาะตวของผคน (Storey, 1999) ตวอยางเชน ภาพยนตรจากฮอลลวดกบการน าเสนอวถชวตแบบอเมรกน การตนแอนเมะ (Anime) ทท าใหคนหนมสาวทวเอเชยคลงไคลประเทศญปน รวมถงละครไทยทไดรบความนยมอยางมากในประเทศจน (Thai-Pop) เปนตน

ดวยพฒนาการหลงทนนยมของสงคมอตสาหกรรม นนจะพบวาคนรนใหมในหมชนชนกลางสวนใหญถกเลยงดดวยโทรทศน (The MTV Generation) (Katzenstein, 2005) ซงมอทธพลอยางมากตอการก าหนดรปแบบความชนชอบของผบรโภค (fandom) และดวยเพราะชนชนกลางของแตละประเทศนนไมไดเปนอนหนงอนเดยวกน แตกลบประกอบไปดวยผคนกลมตางๆ ทมรปแบบการใชชวตและความสนใจทแตกตางหลากหลาย (Robison & Goodman, 1996) สมาชกของชนชนนจงอาจมการตความตอผลตภณฑจากอตสาหกรรมเชงวฒนธรรมในทศนะทแตกตางกนไป ขณะทกลมผชนชอบกอาจเปนเพยงความตนเตนตอสนคาทางวฒนธรรมสมยนยมเทานน ตวอยางเชน การเลนคอสเพลย (costume play) ไดขยายไปสประเทศอนๆ ในเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางรวดเรว ทงเรองแฟชนรปแบบการด าเนนชวตและการสรางความเปนตวตนทางวฒนธรรมในชวตประจ าวน เหลานคอบรบทหลงความทนสมยนยมทซงวฒนธรรมเชงสญญะ (culture of sign) เหลานไดสงตอความนกคด (notion) ถงอตลกษณของแตละผคนอนน าไปสสภาวะความหลายหลากในตวตน สนคาในรปแบบวฒนธรรมสมยนยมจงเปนการสอสารขอความและเรองราวทซบซอน และมอทธพลในการสรางหรอเปลยนแปลงความคด โลกทศนและอตลกษณของผคน ดงนนอตสาหกรรมทเกยวกบวฒนธรรมสมยนยมจงไมเปนเพยงแคการผลตสนคาและขายสนคาเทานน หากแตยงประกอบดวยการเผยแพรแนวความคด อารมณ และความรสก ไปพรอมกบสนคา ทงดวยความตงใจจากการโฆษณาชวนเชอแกมวลชน (mass propaganda) หรออาจดวยความไมตงใจกตาม

อยางไรกตาม ความส าเรจของอตสาหกรรมทางวฒนธรรมไดกลายเปนจดเปลยนทส าคญสความคดใหมๆ เกยวกบการเชอมโยงระหวางนโยบายทางอตสาหกรรมและวฒนธรรม ในปจจบนตลอดทวทงภมภาคแหงน วาทกรรมการพฒนาของรฐมองวฒนธรรมอยางมมลคาและคณคาทงทางการเมองและเศรษฐกจเปนทเรยบรอยแลว วฒนธรรมไดกลายมาเปนวตถดบทางนโยบายในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ พรอมๆ กบการประดษฐสรางภาพลกษณของประเทศชาตสประชาคมโลกดวยความงดงามทางวฒนธรรม ในขณะทส านกทางเชอชาตกสามารถโยกยายไปสความคดเชงภมภาคในระดบกวางได ผานเทคโนโลยสมยใหมทชวยสงตอวฒนธรรมสมยนยม สหนงรฐชาต แตมอตลกษณทางวฒนธรรมทหลากหลายในพนทชมชนจนตกรรม (Anderson, 1993) พรอมๆ กบเสนเขตแดนระหวางรฐพรามวลง โลกาภวตนทางวฒนธรรมออกแบบใหวฒนธรรมโลกนนไรกฎเกณฑแตมอยในความรสกทแสดงผานวฒนธรรมการบรโภคทเปนทนยม (Robertson, 1992) จงเปนทมาของ


ลทธคลงไคลบชาสนคา (commodity fetishism) เพอตามกระแสของพฤตกรรมนยม (trend) ภายใตตวแบบของสงคมททนสมยกวา รวมถงโอกาสของการเขาถงเทคโนโลยสอบนเทงทมราคาถกลง อาท เครองเลนเพลงและภาพยนตร โทรทศนผานดาวเทยม เปนตน นนไดสรางปรากฏการณคานยมมวลชนแทรกซมลงไปตามพนทสงคมเปดตางๆ (cross cultural borders) ทวทงภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต 3.4 การไหลเวยนทางวฒนธรรมสมยนยมกบกระบวนการภมภาคนยม

กระบวนการภมภาคนยมถกสรางขนดวยจนตนาการถงอตลกษณแหงภมภาคทมรวมกน (Hue & Shiraishi, 2013) นบตงแตยคแหงการตอสเพอการปลดปลอยจากอาณานคม (decolonization) ยคหลงอาณานคม (post-colonial) ยคความสมพนธแบบหลงชาตนยม (post-nationalism) และยคขามชาต (transnationalism) จะเหนถงบทบาทของภมภาคในฐานะสวนเชอมตอระหวางประเทศกบประชาคมโลกทงทางการเมอง เศรษฐกจและสงคม ขณะทกระแสการลนไหลทางวฒนธรรมระหวางประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตตลอดชวงครสตศตวรรษท 20 มกจะปกคลมไปดวยความหวาดกลว และเตมไปดวยกระแสตอตานหรอการเปนปรปกษกนทางวฒนธรรม (antagonist cultures) ดวยมองวาก าลงถกครอบง าทางวฒนธรรม โดยสวนใหญกลมประเทศก าลงพฒนามกตอตานการเขามาครอบง าของวฒนธรรมตะวนตก เหนไดจากกระแสตอตานลทธอาณานคมทางสอ (media imperialism) ดวยเพราะตางเชอมนถงการมอยของแกนแททางวฒนธรรม จงพยายามใหการปกปองรากเหงาและความบรสทธของวฒนธรรมดงเดมของพวกเขาอยเสมอ (Morley & Robins, 1995) สะทอนไดจากแนวนโยบายทางวฒนธรรมของประเทศตางๆ ทวทงภมภาคเอเชยสวนใหญจงปลกกระแสการสรางชาตดวยการเนนย าใหรวมปองกนการแทรกซมของวฒนธรรมตางชาต อนถอเปนปฏปกษตอศลธรรมอนมนยรวมถงการเปนภยรายตอระบอบการเมองการปกครอง (Huat, 2000)

และหากมองยอนในทางประวตศาสตรจะเหนถงความพยายามจดระเบยบรสนยมทางวฒนธรรม และทเดนชดทสดคอการตรวจพจารณา (censorship) จากหนวยงานทางดานวฒนธรรม ยกตวอยางเชนในประเทศฟลปปนส รายการการตนญปนแอนเมชนทางโทรทศนถกระงบการเผยแพรเพราะมเนอหาสงเสรมความรนแรงหรอเปนภยคกคามทางการเมอง ในประเทศมาเลเซย กระทรวงกลาโหมยงคงท าหนาท เปนผพจารณาความเสยงทางดานการศกษาและการเมองจากหนงสอการตน ในประเทศพมา เพอความรกชาตและเหตผลดานศาสนาและศลธรรมมกถกน ามาใชในการยกเลกหรอออกค าสงหามน าเขาสนคาวฒนธรรมสมยนยมดวยเหตเพราะไมใชวถแบบแผนของคนพมา (Lockard, 1998) ในประเทศอนโดนเซย ในชวงทศวรรษ 1980 รฐบาลควบคมบรษทเพลง ดวยความพยายามจะจ ากดความนยมแนวดนตรตะวนตก (Sen & Hill, 2007) ในประเทศจน มมาตรการรณรงคเพอตอส


กบมลพษแหงจตวญญาณ (Anti Spiritual Pollution Campaign) โดยเฉพาะวฒนธรรมตะวนตก (Keane, 2002) ในขณะทประเทศสงคโปร ก าหนดมาตรการตรวจสอบสอตะวนตกเพอการ ยอนคนสคณคาของความเปนเอเชยทแทจรง ดวยมองวาวฒนธรรมสมยนยมแบบตะวนตกนนเปนตวแทนของความเสอมถอยทางศลธรรม (Chadha & Kavoori, 2000)

ในชวงปลายครสตศตวรรษท 20 ภายใตบรบทชวงหลงสงครามเยน กระแสการไหลผานทางวฒนธรรมระหวางประเทศเพอนบานในภมภาคเปนสงทไมคอยเกดขนแพรหลายนก ดวยเพราะหลายประเทศในภมภาคอยกบวาระการพฒนาอยางเรงรบทางดานเศรษฐกจและมงเนนเรองการสรางชาตกอน (Shim, 2013) อนมนยตอกรอบคดการพฒนาเชงวฒนธรรมทแตกตางกนไป ซงสงผลตอทศทางของกระแสวฒนธรรมสมยนยมในภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตทลดหลนระดบกนไปในภมภาค (regional hierarchies) และการไหลเวยนของกระแสวฒนธรรมสมยนยมในภมภาคนนจงเปนไปอยางไมสมมาตร อนดวยเพราะมความไมสมดลของอ านาจทางเศรษฐกจ (Leung, 2009) กระแสการไหลเขาของวฒนธรรมทไมสมดลเชนนนนเกยวเนองกบทง อทธพลการเงน ( financial clout) อทธพลจากโครงสรางความทนสมยทางเทคโนโลย (Siriyuvasak, 2009) อนสะทอนถงการจดล าดบของพนทสวนกลางและพนทรอบนอกในภมภาค เหลานคอกระบวนการท าใหเปนศนยกลางแหงภมภาค โดยเฉพาะกลมประเทศเอเชยตะวนออกทมประสทธภาพทางเทคโนโลยสง ทงประเทศญปน ประเทศเกาหลใต และประเทศไตหวน จวบจนถงปจจบนการไหลเวยนสนคาวฒนธรรมสมยนยมนนมการสงขามเขตแดนกนอยางสม าเสมอ ซงเปนสวนหนงของวฒนธรรมบรโภคทเกยวพนกบทกชวตของชาวเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดรวมแลกเปลยนสนคาและแบงปนกจกรรมทางวฒนธรรมสมยนยม จนท าใหมรสนยมและความพงพอใจทางวฒนธรรมเปนแนวเดยวกนบนความหลากหลายของการบรโภควฒนธรรมทนยมรวมกนของผคนหนมสาวหลายลานคนในเมองมหานครแหงภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต

การอธบายเงอนไขของการไหลเวยนทางวฒนธรรมสมยนยมในระดบภมภาคนนสรปความเกยวของส าคญไดดงน (1) ความรวมมอในการตลาดทางวฒนธรรม หรอเรยกวาการตลาดน า (market-led) อตสาหกรรมสอบนเทงสมยใหมมการพฒนาเชงเครอขายธรกจในภมภาค ดวยลกษณะการท าตลาดขามวฒนธรรม (cross-cultural marketing) (2) บรบทของภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตไมไดมการบรรจบกนทางวฒนธรรมอยางสมบรณ (cultural convergence) ดวยเพราะตลาดทางวฒนธรรมในทกตลาดในภมภาคไมไดมการเปดรบอยางเสมอกนในเชงความหลากหลายทเทากน ดวยขนอยกบความนยมของผบรโภคและความสามารถในการรองรบเทคโนโลยจากสอบนเทงสมยใหมของประเทศนนๆ (3) การปรบตวสจนตนาการใหมของผคนหลายลานคนกบการตงคาวงจรท าง


วฒนธรรมของเอเชยรวมกน (circles of cultural preferences) ตงแตการเผยแพรวฒนธรรมสมยนยมในภมภาคสการเรยนรบนความหลากหลายของภาพลกษณเชงพนธมตรทางวฒนธรรม การสรางจตส านกของความเปนเอเชยรวมกน อนคลายคลงกบกรอบความคดเรองความเปนเอเชย (Pan-Asian) (Zemans, 1999) ตวอยางเชน ในชวงทศวรรษท 90 อตสาหกรรมภาพยนตรเกาหลทผลตภาพยนตรคณภาพสงและประสบความส าเรจทางการตลาดทวทงภมภาคเอเชย และเปนทมาของค าวา Korean Wave (กระแสวฒนธรรมสมยนยมเกาหล) ซงเปนค าทอธบายถงสนคาทางวฒนธรรมและรปแบบกจกรรมทางวฒนธรรมทหลากหลาย ตงแตเพลงปอป ละครโทรทศน ภาพยนตร แฟชนเสอผา อาหารเกาหล และศลยกรรมความงาม ซงมอทธพลทงในประเทศเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Shim, 2002)

การบรรจบกนของวฒนธรรมสมยนยมทงในเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในชวง 20 ปทผานมา สะทอนใหเหนถงการจดรปแบบความเปนภมภาค ( regional formation) ดวยพนฐานของการสงรบวฒนธรรมสมยนยมโดยเฉพาะบทบาทของสอมวลชน (อตสาหกรรมบนเทง) ขณะทโครงสรางใหญของกระบวนการภมภาคนยมนนวาดวยการเพมขนของกจกรรมทางเศรษฐกจ ทงในเชงของการพงพาอาศยกนและการแขงขนทางการตลาดพรอมๆ กบการขบเคลอนความรวมมอเชงนโยบายของรฐบาลในแตละประเทศ (Otmazgin, 2013) และดวยความรงเรองทางวฒนธรรมทมรวมกนนจะชวยน าสงความสนใจตอการศกษาการกอรปของภมภาค ซงขอสรปทผานมาไดชวยยนยนความส าคญของบทบาทของการใชวฒนธรรมและประวตศาสตรเลาเรองรวมกนไดเปนอยางด ตวอยางเชน เทศกาลภาพยนตรพซาน (Busan International Film Festival: BIFF) น ามาสการสรางเครอขายผผลตภาพยนตรชาวเอเชย (Asian Film Commissions Network: AFCNet) เพอสรางความรวมมอทางการตลาดและการพฒนาภาพยนตรเอเชย (Bak, 2002) รวมถงคายโซนมวสคเอนเตอรเทนเมนต (ประเทศไตหวน) เปดแนวดนตรปอปเอเชย (Asian Pop) โดยความรวมมอกนระหวางกลมศลปนจากประเทศญปน ประเทศไตหวน ประเทศเกาหลใต และประเทศไทย (Sinclair, 1997) เปนตน

ในขณะทวฒนธรรมสมยนยมก าลงสรางความตอเนองกบวฒนธรรมโลก (global culture) ในมมกลบคอความไมตอเนองของวฒนธรรมดงเดมของแตละทองถน เชน ความ ไมตอเนองเมอแนวดนตรในประเทศสงคโปรแปรเปลยนเปนแนวฮปฮอปจนไมอาจยอนคนความดงเดม ขณะทการสรางภาพยนตรเกาหลไดกลายรปแบบเปนฮอลลวดแหงภมภาคเอเชย เปนตน และขณะทคอความตอเนองของผบรโภควฒนธรรมในภมภาคเอเชยทไหลตามกระแสโลกและความทนสมยเพอมงสภาวะรปแบบล าสมยทซงเตมไปดวยเรองราวทางวฒนธรรมของการผสมผเสปนเปทวโลก (Pieterse, 2009) นนไดสรางปฏสมพนธทางวฒนธรรมทงในระหวางภมภาคและระหวางประเทศซงมหลายรปแบบและแตกตางกนไป


และท าใหแตละสงคมเตมไปดวยพนททางวฒนธรรมอยางหลากหลายชดความหมาย ตวอยางเชน กลมวยรนชาวจนทนยมอานหนงสอแฮรร พอตเตอร (Pottermania) อธบายถงความถวลหารปแบบชวต ความคดสรางสรรคและความทนสมยตามแบบสงคมตะวนตก (Erni, 2013) ขณะทชาวบานทงในกรงโตเกยวและเกาะฮองกงตางเหนพองกนวา สวนสนก ดสนยแลนดคอหลกฐานของความทนสมยและความเปนสากล แตทวาเหลานคอหลกฐานแหงโศกนาฏกรรมจากการพงทลายลงของวฒนธรรมทองถน (Lee & Fung, 2013) 4. บทสรปสงทาย

กาลครงหนงเราเขาใจวฒนธรรมภายใตการนยามความหมายทวาดวยภมปญญาและ จตวญญาณ อนดคลายกบความมอารยธรรมแหงแบบอยางชวตของมนษย (การนยามวฒนธรรมแบบคลาสสก) แตทวากาลครงนวฒนธรรมวาดวยเรองราวการใชชวตของผคนในโลกสมยใหม เรองราวตอจากนจงเกยวพนในแงมมวฒนธรรมทก าลงรบใชผคนมากกวาการกกเกบผคนไวกบชดความหมายดงเดมอยางทเคยมมา จนอาจดเดยดฉนทกบตวตนทเปนอยหากมองผานฉาก ทางวฒนธรรมชนชนสงทวาดวยสนทรยะอนทรงคณคา ขณะทวฒนธรรมพนบานวาดวยศรทธาและศลธรรมอนเปนแบบอยางการกระท าทล าดบความไวในขางตน คณคาเชงความหมายทางวฒนธรรมก าลงถกกลนกนดวยโลกทศนของสงคมอตสาหกรรมทเหลามนษยโลกตางคล าทางทยอยเดนตามๆ กนมา และยงนบวนทกสงคมกยงออกหางจากตวตนเดมทเราเคยมและเคยเปน เราก าลงสนสดแหงประวตศาสตร (the end of history) และเหลอเพยงเรองเลาเรองเดยวกนแหงวฒนธรรมภายใตโลกทนนยมอตสาหกรรม และในจงหวะทเราก าลงรอถอนวถวฒนธรรมสกระแสใหญกระแสเดยวท วาดวยความเปนสากล ไรราก และพนพรมแดนแหงรฐชาต (cosmopolitanism) นน ในจงหวะเดยวกนนยงคงมผคนทคอยปลกสรางดวยรากฐานแหงความเชอมนและศรทธาในวฒนธรรมประเพณดงเดม (fundamentalism) เหลานคอปรากฏการณแหงการปะทะกนทางอารยธรรมทเกดขนในหลายๆ พนททางวฒนธรรมทวโลก ตวอยางเชน กรณของกลมแนวรวมปกปองศาสนาอสลาม (Front Pembeda Islam: FPI) ในประเทศอนโดนเซยกบการตอตานการทวรคอนเสรตของเลด กากา เมอป ค.ศ. 2012 เปนตน

และดวยเหตทมนษยอยในวงจรแหงความปรารถนา มนษยมสญชาตญาณของการแสดงพฤตกรรมตามหลกแหงความพอใจ (principle of pleasure) ตามแตสารตถะส าคญทอาจเปลยนผนไปตามยคสมย เมอวฒนธรรมดงเดมนนมคนรนเกาปรารถนาเพอกกเกบความหมายไวดวยเหตผลของการสบทอดเปนมรดกของชาตดวยเขตแดนแหงรฐ ขณะทวฒนธรรมสมยนยมนนมคนรนใหมปรารถนาเพอเสพใชความหมายจากกระแสนยมของโลกทไรพรมแดน และภายใตบรบทสงคมสมยใหมนทบทบาทของสถาบนทางสงคมหลนหายไปตามกาลเวลา หลงเหลอเพยงบทบาทน าของสถาบนสอมวลชนแหงยคเทคโนโลยสารสนเทศ


สมยใหมทชวยกนวางระเบยบวาระตามระบบทนนยมเพอไลลาไปตามวงจรชวตมนษย ดวยแบบแผนชวตแหงความศวไลซผานวฒนธรรมทางวตถ เพอน าพาปจเจกชนสความล าสมยภายใตสงคมอดมโภคา

ณ ภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตกบฉากอารยธรรมและวฒนธรรมนบเนองแตอดต เรามรากฐานทางวฒนธรรมรวมในวถเอเชยรวมกนทงปรชญา ศาสนาและภาษา มหลายหนาประวตศาสตรสงคม (multi-faced history) ทเปนแหลงความจ าทางวฒนธรรมรวมกน มรดกทางวฒนธรรมและภมปญญาถกสงมอบจากรนสรน ดวยความเชอมนวาขนบทางวฒนธรรมจะชวยยดการสนคลอนทางสงคม และสงคมจะวฒนาถาวรไดจ าตองมวฒนธรรมโดยเนอแทกอเกยวผคนเพอสรางสมความงดงามทางวฒนธรรมรวมกน หากแตกาลครงนสารธารแหงวฒนธรรมเชงพาณชยจะพดพรากผคนไปกบวงวนแหงวฒนธรรมบรโภคจนอาจดไมคมกบภาวะเสยงอนตรายทางวฒนธรรม (cultural risks) ตวอยางของทางเลอกแหงทางรอดนนพอมอยดวยการสรางกระบวนทศนใหมทมองเชงคณคามากกวาเชงมลคา ดวยการสรางแมแบบทางวฒนธรรมเอเชย (Asian cultural archetype) ใหสมบรณพรอมกอนน าสงไปสเศรษฐกจสรางสรรคเชงวฒนธรรม หากมองโลกในแงด คณคาทางวฒนธรรมอาจถกลดทอนลงบางแตกอาจพอมบางสวนทยอนคนสความดงเดมทางวฒนธรรมได ทางเลอกทตบแคบในมมคดแบบทนนยมครอบวฒนธรรมมองเหนเพยงหนทางนเมอสนมเกดแตเนอในตน

เอกสารอางอง

Anderson, B. (1993). Imagined communities: Reflections on the origin and spread of

nationalism. London and New York: Verso.

Arnold, M. (1869). Culture and anarchy: An essay in political and social criticism.

Harvard University: Smith, Elder & Company.

Bak, J. H. (2002, November). Asia yeonghwa mungcheoya sanda (United, Asian

Films Live). Joong Ang Ilbo, 11.

Barnathan, G. P. (2012). Does popular culture matter to international relations scholars?:

Possible links and methodological challenges. In Otmazgin, N. K. & Ben-Ari,

E. (Eds.), Popular culture and the State in East and Southeast Asia. New York:

Routledge.

Bauman, Z. (1972). A note on mass culture. In McQuail, D. (Ed.). Sociology of mass

communications (pp.61-62). Harmondsworth: Penguin.


Bennett, T. (1982). Theories of the media, theories of society. London: Arnold.

Bennett, T. (1986). Introduction: Popular culture and the turn to Gramsci: The

politics of popular culture. Philadelphia: Open University Press.

Betts, R. F. & Bly, L. (2013). A history of popular culture: More of everything,

faster and brighter. New York: Routledge.

Braudel, F. (1972). History and the social sciences: The Longue Durée. In Economy

and society in early modern Europe (pp.11-42). London: Routledge and

Kegan Paul.

Browne, R. B. (1972). Popular culture: Notes toward a definition. In Browne, R. B.

and Ambrosetti, R. J. (Eds.). Popular culture and curricula (pp.1-13).

Ohio: Bowling Green State University Popular Press.

Burke, P. (1978). Popular culture in early modern Europe. London: Temple Smith.

Burke, P. (1986). Revolution in Popular culture. In Porter, R. & Teigh, M. (Eds.).

Revolution in History (pp.206-205). Cambridge: Cambridge University Press.

Campbell, J. & Moyers, B. (1988). The power of myth. New York: Doubleday.

Certeau, M. (1984). The practice of everyday life. Berkeley: University of California

Press.

Chadha, K. & Kavoori, A. (2000). Media imperialism revisited: Some findings from

the Asian case. Media Culture & Society, 22(4), 415-432.

Crothers, L. & Lockhart, C. (2000). Culture and politics: A reader. New York:

St. Martin’s Press.

Davis, B. M. (1997). The archetypal hero in literature, religion, movies, and popular

culture. Texas: Stephen F. Austin University.

Denning, M. (1990). The ends of ending mass culture. International Labor and

Working-Class History, 38, 63-67.

Eco, U. (1986). Travels in hyper reality: essays. San Diego: University of Michigan,

Harcourt Brace Jovanovich.

Erni, J. N. (2013). When Chinese youth meet Harry Potter: Translation consumption

and middle-class identification. In Anthony Y.H. Fung (Ed.), Asian popular

culture: The global (dis)continuity (pp.21-41). New York: Routledge.


Featherstone, M. (1993). Global and local cultures. In Mapping the futures: Local

cultures, global change (pp.169-187). London: Routledge.

Frow, J. (1995). Cultural studies and cultural value. Oxford: Clarendon.

Gans, H. J. (1974). Popular culture and high culture. New York: Basic Books.

Hall, S. (1981). Notes on deconstructing the popular. In Samuel, R. (Ed.). People’s

history and socialist theory (pp.227-239). London: Routledge/Kegan Paul.

Haskell, D. M., Paradis, K. & Burgoyne, S. (2008). Defending the faith: Reaction to

The DaVinci code, the Jesus papers, the gospel of Judas and other pop

culture discourses in Easter Sunday sermons. Review of Religious Research,

50(2), 139-156.

Hinds, H. E., Jr. (1988). Popularity: The Qua Non of popular culture. In Ray B. Browne

and Marshall W. Fishwick (Eds.), Symbiosis: Popular culture and other fields

bowling green (pp.207-216). OH: Bowling Green State University Popular

Press.

Hobsbawm, E. J. (1959). Primitive rebel. Manchester: Manchester University Press.

Huat, C. B. (2000). Consuming Asians: Ideas and issues. In Consumption in Asia:

Lifestyles and identities (pp.1-34). London: Routledge.

Hue, C. S. & Shiraishi, T. (2013). Regional contexts of cooperation and collaboration

in Hong Kong cinema. In Otmazgin, N. K. & Ben-Ari, E. (Eds.), Popular

culture co-productions and collaborations in East and Southeast Asia

(pp.68-96). Kyoto: Kyoto University Press.

Inge, M. T. (1989). Handbook of American popular culture. New York: Greenwood

Press.

Iwabuchi, K. (2002). Recentering globalization: Japanese culture and transnationalism.

Durham: Duke University Press.

Iwabuchi, K. (2008). Soft power, brand nationalism and the dialogic of media culture.

Paper presented at Conference on Popular Culture Flows in Northeast Asia,

Vancouver: University of British Columbia, Institute for Asian Research.


Jamalunlaili, A. (2004, October). Economic growth, migration and suburbanization

of Kuala Lumpur metropolitan area, Malaysia. Paper Presented at The

Core University Workshop on Middle Classes in East Asia. Kyoto: Kyoto

University.

Kaplan, S. L. (1984). Understanding popular culture: Europe from the Middle Ages

to the Nineteenth Century (pp.55-73). Berlin: Walter de Gruyter.

Katzenstein, P. J. (2005). A World of Regions: Asia and Europe in the American

Imperium. Itchaca: Cornell University Press.

Keane, M. (2002). Send in the clones: Television formats and content creation in the

People’s republic of China. In Donald, S. H., Keane, M. and Hong, Y.

(Eds.). Media in China consumption, content and crisis (pp.121-122).

London: Routledge Curzon.

Kim, Seung-kuk. (2000). Changing lifestyles and consumption patterns of the South

Korean middle class and new generations. In Consumption in Asia:

Lifestyles and Identities (pp.61-81). London: Routledge.

Lee, M. & Fung, A. Y. H. (2013). One region, two modernities: Disneyland in

Tokyo and Hong Kong. In Fung, A. Y. H. (Ed.) Asian popular culture: The

global (dis)continuity (pp.42-58). New York: Routledge.

Leung, L. (2009). Deajanggeum as affective mobilization: Lessons for (transnational)

popular culture and civil society. Inter-Asia Cultural Studies, 10(1), 61-66.

Lockard, C. A. (1998). Dance of life: Popular music and politics in Southeast Asia.

Honolulu: University of Hawaii Press.

McChesney, R. W. (1998). Political economy of global communication, capitalism

and the information age. New York: Monthly Review Press.

Mintz, L. E. (1983). Notes toward a methodology of popular culture study. Studies

in Popular Culture, (6), 26-34.

Morley, D. & Robins, K. (1995). Space of identity. London: Routledge.

Morris, N. (2002). The Myth of unadulterated culture meets the threat of imported

media. Media, Culture & Society, 24(2), 278-289.


Otmazgin, N. K. & Ben-Ari, E. (2012). Cultural industries and the state in East and

Southeast Asia. In Otmazgin, N. K. & Ben-Ari, E. (Eds.). Popular culture

and the State in East and Southeast Asia (pp.3-26). New York: Routledge.

Otmazgin, N. K. (2013). Popular culture and regionalization in East and Southeast Asia.

In Otmazgin, N. K. & Ben-Ari, E. (Eds.). Popular culture co-productions and

collaborations in East and Southeast Asia (pp.29-51). Kyoto: Kyoto University

Press.

Payne, M. (2003). A dictionary of cultural and critical theory. London: Blackwell.

Pieterse, J. N. (2009). Globalization and culture: Global mélange. Lanham, MD:

Rowman & Littlefield Publishers.

Radway, J. A. (1984). Reading the romance: Woman, patriarchy, and popular

literature. Chapel Hill: University of North Carolina Press.

Robison, R. & Goodman, D. S. G. (1996). The new rich in Asia: Economic

development, social status and political consciousness. In Robison, R. &

Goodman, D. S. G. (Eds.). The new rich in Asia: Mobile phones, McDonold’s

and middle-class consciousness (pp.1-18). London: Routledge.

Ross, A. (1989). No respect: Intellectuals and popular culture. New York: Routledge.

Sen, K. & Hill, D. T. (2007). Media, culture and politics in Indonesia. Jakarta:

Equinox Publishing.

Shils, E. (1972). Mass society and its culture. In The intellectuals and the powers

and other essays (pp.229-247). Chicago: University Chicago Press.

Shim, D. (2002). South Korean media industry in the 1990s and the economic crisis.

Prometheus, 20(4), 337-350.

Shim, D. (2013). Korean cinema industry and cinema regionalization in East Asia.

In Otmazgin, N. K. & Ben-Ari, E. (Eds.), Popular culture co-productions and

collaborations in East and Southeast Asia (pp.52-67). Kyoto: Kyoto

University Press.


Shiraishi, T. (2006). The third wave: Southeast Asia and middle-class formation in

the making of a region. In Katzenstein, P. J. & Shiraishi, T. (Eds.). Beyond

Japan: The dynamics of East Asian regionalism (pp.237-272). Ithaca:

Cornell University Press.

Shome, R. & Hegde, R. S. (2002). Postcolonial approaches to communication:

charting the terrain, engaging the intersections. Communication Theory,

12(3), 249-270.

Sinclair, J. (1997). The Business of international broadcasting: Cultural bridges and

barriers. Asian Journal of Communication, 7(1), 137-155.

Siriyuvasak, U. (2009). Cultural industry and asianization: The new imagined inter

Asia economy. Unpublished Manuscript.

Storey, J. (1999). Cultural consumption and everyday life. London: Arnold.

Straubhaar, J. D. (1991). Beyond media imperialism: Asymmetrical interdependence

and cultural proximity. Critical Studies in Mass Communication, 8(1), 39-59.

Tate, C. F. (1973). American cultural home, Smith’s virgin land, The search for a

method in American studies. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Thompson, E. P. (1963). The making of the English working class. London: Victor

Gollancz.

Thompson, E. P. (1978). The poverty of theory. London: Merlin Press. In patrician

society, plebian culture. Journal of Social History, 7(1973-1974), 382-405.

Trotsky, L. (1979). On literature and art. Quoted in A. Swingewood, The Myth of

Mass Culture. London: Macmillan.

Williams, R. (1960). Culture and society 1780-1950. London: Chatto & Winders.

Williams, R. (1961). The Long revolution. London: Chatto & Windus.

Williams, R. (1976). Keywords: A vocabulary of culture and society. New York:

Oxford University Press.

Zemans, J. (1999). A comparative overview. In Zemans J. & Kleingartner, A. (Eds.),

Comparing cultural policy: A study of Japan and the United States (pp.19-58).

Lanham: Altamira Press.

ขาโอกาสพระธาตพนมสองฝงโขงกบการปรบมโนทศน ทางประวตศาสตร1

A critical introduction of modern popular culture:

Paradigm of culture and cultural phenomena in Southeast Asia

สธดา ตนเลศ* [email protected]

บทคดยอ บทความนมงศกษามโนทศนทางประวตศาสตรของขาโอกาสพระธาตพนมสองฝงโขง

มมมองทใชในการศกษาคอ หลกการควบคมเชงพนทและประวตศาสตร หลกฐานทใชในการศกษาวเคราะหคอ เอกสารรวมสมย เชน จารก บนทกการเดนทางของชาวตางชาตและประวตศาสตรบอกเลา ผลการศกษาคนพบขอสรปทนาสนใจ 4 ประเดน ประเดนท 1 กอนป พ.ศ. 2436 ชมชนขาโอกาสพระธาตพนมมพนทครอบคลมดนแดนสองฝงโขง ดวยความศรทธาทมตอองคพระธาตพนมกาหนดใหพวกเขาตองเดนทางเทาใชระยะเวลาราว 9 วน 9 คน มานมสการองคพระธาตพนมในเทศกาลบญเดอนสามของทกป แสดงใหเหนความเปนเอกภาพของขาโอกาสพระธาตพนมซงปรากฏในตานานกระทงพฒนาสประวตศาสตรทองถน ประเดนท 2 ความสมพนธเชงอานาจในระบบอาณานคม ชวงป พ.ศ.2436-2488 กลมผปกครองไดใชนโยบายการแบงแยกคนสองฝงแมนาโขงใหเกดความสานกตอระบบรฐชาตแบบใหมในฐานะพลเมองไทย พลเมองลาว พระธาตพนมไดเปนสวนหนงของประวตศาสตรชาตในราชอาณาจกรไทย แตบนฝงซายแมนาโขงพระธาตพนมไดถกลดทอนความสาคญลงไป ประเดนท 3 ความสมพนธเชงอานาจของศนยอานาจกรงเวยงจนทนกบกรงเทพมหานครกบคนสองฝงโขงในสมยสงครามเยนและสมยหลงอาณานคม ระหวางป พ.ศ.2488-2533 ไดสรางองคความรของพระธาตพนมออกเปน 2 ชดหลก ประเดนท 4 หลงสงครามเยนคนสองฝงโขงตองแสวงหาหนทางในการปรบมโนทศนทางประวตศาสตรมงการปรบเปลยนพระธาตพนมใหเปนศนยรวมจตใจเพอการมจดรวมในประวตศาสตรภมภาครวมกน

ค าส าคญ : คนสองฝงโขง, พระธาตพนม, การปรบมโนทศนทางประวตศาสตร * อาจารยประจาสาขาวชามนษยศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน


Abstract

This historical article examines the perceptual adaptation of Mekong people

toward the Pra That Phanom since 1353 up to present. The politic of mastering space

concept and historical approaches are employed in this study. The researcher

explores various data including inscriptions, traveler memoirs, and the oral history

of many informants. The study makes four conclusions. First, before 1893, people in

both sides of the Mekong River who defined themselves as slaves of Pra That

Phanom, stayed and lived in harmony and unity. They were faithful to the same Pra

That Phanom. In the third month festival of every year, these people traveled on foot

for took nine days and nights on a pilgrimage to worship the Pra That Phanom.

Second, during the period 1945-1991, rulers in each country used a divide and rule

policy in order to create a new sense of citizenship. At that time, the Pra That

Phanom was a part of the national history of Thailand. Therefore, the Vientiane

government limited the role of Pra That Phanom and constructed a sense of

Indochinese and Lao citizenship for its people. Third, the result of the

implementation of politics of mastering space after the Cold War and post-colonial

period was that the Bangkok and Vientiane governments produced different bodies

of knowledge regarding the Pra That Phanom for their people in their own series.

Lastly, since 1991 and the end of the Cold War period, Mekong people should seek

ways to adjust their perception by creating greater harmony and reinterpreting the

Pra That Phanom history as a regional history.

Keywords: history, Mekong people, Pra That Phanom, adaptation of historical

perception

ขาโอกาสพระธาตพนมสองฝงโขงกบการปรบมโนทศนทางประวตศาสตร 31

1. บทน า ขาโอกาสพระธาตพนมสองฝงโขงคอเรองราวของผคนทผกพนกบลานาโขงในฐานะ

ลานาแหงชวตกบพระพทธศาสนา2 บทความนคอตวอยางการศกษาและวเคราะหการเปลยนแปลงความสมพนธในเชงอานาจทสงผลตอมโนทศนเกยวกบพระธาตพนมของ คนฝงซายและฝงขวาแมนาโขงชวงทศวรรษท 2430 ถงปจจบน ในป พ.ศ.2436 การรกคบของ รฐชาตแบบใหม กลาวคอ สยามกบรฐบาลอาณานคมอนโดจนฝรงเศสไดใชนโยบายการปรบมโนทศนทางประวตศาสตรของคนสองฝงโขงในการหยดยงและควบคมความผกพนของผคนทมตอพระธาตพนม ซงดาเนนไปอยางเปนขนตอน ภายใตหลกการการควบคมเชงพนท (Politics of mastering space) เพอความเขาใจตอประเดนหลกอยางรอบดาน ผเขยนขอนาเสนอขอมลพนฐานเรองขาโอกาสพระธาตพนม ในประเดนถดไป ผเขยนตองการอภปรายการปะทะของระบบอาณานคมฝรงเศสกบระบบอาณานคมภายในของสยามทมตอขาโอกาสพระธาตพนม การปรบมโนทศนทางประวตศาสตรของขาโอกาสพระธาตพนมสองฝงโขงในสมยสงครามเยนและสมยหลงสงครามเยนถอเปนประเดนทออนไหวของประวตศาสตร รวมสมย ซงสามารถนามาฟนฟและพฒนาใหเชอมโยงกบการตอตวของประวตศาสตรภมภาคในนามอาเซย

ผเขยนไดนาเสนอใหเหนถงผลของความสมพนธเชงอานาจระหวางกลมผปกครองกบผคนสองฝงโขงทมผลตอมโนทศนของผคนในกรณของพระธาตพนมในสองลกษณะ ประเดนทหนง กลมผปกครองกบการใชความศรทธาตอองคพระธาตพนมเพอควบคมกาลงคน และประเดนทสอง การปรบเปลยนมโนทศนทางประวตศาสตรทมตอองคพระธาตพนมในหมคนสองฝงโขงจากอทธพลของระบบเศรษฐกจการเมอง นอกจากน ผเขยนยงไดแสดงใหเหนวาคนสองฝงโขงตางชวงชงการปรบใชขอมลทางประวตศาสตรเพอรองรบการเมองของกลมผปกครองทมตอองคพระธาตพนม อยางไรกตาม ผคนทงสองฝงโขงจาเปนตองทาความเขาใจและผลของการตอสชวงชงในอดตเพอความเปนเอกภาพในการขบเคลอนการสรางประวตศาสตรทองถน ประวตศาสตรชาต และการปลดเปลองมายาคตในอดตเพอรงสรรคประวตศาสตรภมภาครวมกน เนอหาของบทความนแบงออกเปน 3 สวน ไดแก ชมชนขาโอกาสพระธาตพนม ความทนสมยกบการแปลกแยก และพระธาตพนมในสายตาคนสองฝงโขง


2.มมมองทใชในการศกษา 2.1 หลกการการควบคมเชงพนท (Politics of mastering space)

John Agnew และ Stuart Corbridgeใหคาจากดการควบคมเชงพนท คอ metaphor ของแขนงเศรษฐกจระหวางประเทศทมหาอานาจไดใชเปนหลกการใหญในการตกตวงผลประโยชนในดนแดนทกาลงพฒนามากวา 200 ป (Agnew and Corbridge, 2003, p.xi) การควบคมเชงพนทไมไดจากดเฉพาะในเรองพนทของอานาจ แตครอบคลมถง figurative space ทสะทอนผานการพยายามควบคมและหยดยงความผกพนทางศาสนาและพนททใหคณคาหรอเปนตวแทนของพระธาตพนม

ความสมพนธเชงอานาจจงผกพนกบหลกการเกดรฐชาตสมยใหมในรปแบบ Westphalia (1648) การสรางระบบอานาจของรฐทยดโยงกบองคอธปตย (Krasner, 2001, p.17) ในขณะเดยวกน หลกการควบคมเชงพนทยงสมพนธกบทฤษฎสจนยมวาดวย รฐใด รฐหนงยอมแสวงหาผลประโยชนเพอกลมกอนของตนเองเปนหลก ( Dougherty and Pfaltzgraff, 2001, p.72) หลงการสนสดสงครามเยน เกดการนาเสนอประเดนการสลายตวของเสนพรมแดน ทงน Agnew และ Corbridge ไดเนนการศกษาและวเคราะหการวพากษระบบเศรษฐกจโลกทสงสมมาจากการขยายอานาจของตะวนตกในชวงการลาอาณานคม ตงแตป พ.ศ.2338 เปนตนมา

ตามขอเสนอของนกภมศาสตรทงสองไดแบงแนวคดการจดระเบยบภมศาสตรการเมองออกเปน 3 ชวงเวลา กลาวคอ ชวงท 1 ระหวางป พ.ศ.2358-2418 ยโรปกบจกรวรรด บรเทนเปนแมแบบในฐานะเจาอาณานคมทตกตวงผลประโยชนจากระบบเศรษฐกจโลก (Agnew and Corbridge, 2003, pp.26-31) ชวงท 2 ระหวางป พ.ศ.2418-2488 การชวงชงการขยายอานาจของจกรวรรดนยม (Agnew and Corbridge, 2003, pp.31-37) ชวงท 3 ระหวางป พ.ศ.2488-2533 สมยสงครามเยน (Agnew and Corbridge, 2003, pp.37-44) บทความนไดประยกตหลกการดงกลาวเพอศกษาและวเคราะหความสมพนธเชงอานาจในการควบคมพนทของรฐบาลสยามกบรฐบาลอาณานคมฝรงเศสประจาแควนลาว

ชวงท 1 เรมในป พ.ศ.2436 ถงป พ.ศ.2488 ซงตรงกบชวงท 2 ตามขอเสนอของ Agnew และ Corbridge ในการแขงขนกนขยายอานาจของจกรวรรดนยม ขนตอนทเกดขนในระยะแรก คอ การกาหนดเขตแดนอยางเปนทางการ การสรางคนใหมเพอรองรบระบบรฐชาตแบบใหมเปนกลไกทสลบซบซอน กลาวคอ การสรางความเปนปกแผนใหกบกลมชาตพนธ การสรางความภกดในหมประชาชนใหเกดแกสถาบนทางการเมองของสยามและรฐบาลอาณานคม


ฝรงเศสไดสงผลตอการปรบมโนทศนทางประวตศาสตรของขาโอกาสพระธาตพนมสองฝงโขง ระบบอาณานคมยงเรมขบวนการสรางคณคากบชดการรบรทางประวตศาสตรแบบใหม ชวงท 2 ระหวางป พ.ศ.2488-2533 ซงสอดคลองกบขอเสนอของ Agnew และ Corbridge ในชวงท 3 สมยสงครามเยน เมอสนสดระบบอาณานคม ขาโอกาสพระธาตพนมไดปรบมโนทศนทางประวตศาสตรเพอรองรบการเตบโตระบบเศรษฐกจ การเมองและสงคมในสมยสงครามเยน ซงขบวนการดงกลาวขนอยกบผนาโลกเสรนยมประชาธปไตยตะวนตก กลาวคอ รฐบาลสหรฐอเมรกา กบแกนนาโลกสงคมนยมภายใตการนาของรฐบาลกรงมอสโคว (Agnew and Corbridge, 2003, pp.65-76) ชวงท 3 ตงแตป พ.ศ.2534 เปนตนมา การคลคลายสงครามเยนไดสงผลตอขาโอกาสพระธาตพนมสองฝงโขงในการปรบมโนทศนทางประวตศาสตรในระบบความสมพนธเชงอานาจในลกษณะใหม ภายใตแนวคดพหวฒนธรรมกบโลกาภวตน (Rizvi, Lingard, and Lavia, 2006, pp.249-262; Jory, 2000, pp.18-22) 2.2 มมมองทางประวตศาสตร

บทความนใชมตทางประวตศาสตร โดยอาศยการรวบรวมขอมลตานานเรองขาโอกาส (เลกวดหรอทาสวด) ผศกษาไดศกษาและวเคราะหหลกฐานตางๆ เพอใชการสงเคราะหพรอมการนาเสนอในรปแบบการพรรณนาเชงวเคราะห หลกฐานทใชประกอบงานชนนจาแนกออกเปน 2 กลม ไดแก กลมแรก หลกฐานลายลกษณอกษรประกอบดวย จารก บนทกการเดนทางของชาวตางชาต ตานาน หนงสอประวตศาสตร หนงสอแบบเรยนประวตศาสตรภมศาสตรและสงคมศกษา

กลมทสอง หลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษรไดแกประวตศาสตรบอกเลา ผเขยนยงเลอกใชวธการเกบขอมลประวตศาสตรบอกเลาจากกลมบรรพชตและฆราวาสในพนทศกษา 2 แหง อนไดแก ชมชนพระธาตพนมฝงขวามนยอนสาคญ เนองจากเปนชมชนทเปนศนยกลางของตานานพระธาตพนม และพนทบรเวณฝงซายแมนาโขง ไดแก พนทบานโคกกอง เมองหนองบก แขวงคามวน สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว)3 ทมความสมพนธกบชมชนบานดานเซบงไฟบรเวณลานาเซบงไฟจรดกบลานาโขง ซงในอดตถอไดวาเปนศนยกลางดงเดมของเมองธาตพนม ปจจบนเปนจดทผคนฝงซายแมนาโขงลงเรอขามฝากมารวมงานประเพณบญเดอน 3 อกทงยงเปนทตงหอเจาเฮอนสามตน4


3. ชมชนขาโอกาสพระธาตพนม ชมชนสองฝงโขงมคาเรยกผรบใชพระธาตพนมทแตกตางกนออกไปตามสถานภาพ

และบทบาท บางเรยกวา ขาโอกาส บางกเรยกวา บงจม แตอยางไรกตาม ขาโอกาส หรอผรบใชศาสนสถานนนหมายถงเชนเดยวกบคาวา เลกวด หรอ ทาสวด พระอธการสญญา5 ไดขยายความเพมเตมวา คนฝงขวานยมเรยกขาโอกาสวา ลกพระธาต (สมภาษณเมอวนท 16 กมภาพนธ 2556) ในขณะทคนฝงซายแมนาโขงเรยกวา บงจม ซงหมายถง หวหนาขาโอกาส เนอหาในสวนนผเขยนไดนาเสนอใหเหนถงความสมพนธของขาโอกาส บงจม และความศรทธาของคนสองฝงโขงทมตอพระธาตพนมในสมยตานาน6 ดงจะไดกลาวตอไป 3.1 ขาโอกาส

ธวช ปณโณทก (2530) ไดศกษาจารกในแองสกลนคร พบความสมพนธทางสงคมของชมชนสองฝงโขงภายใตตานานพระธาตพนมชวงป พ.ศ. 1893-ทศวรรษท 2460 ศลาจารกบางหลกไดกลาวถงนาจงหน อนหมายถง ทดน ขาโอกาส หรอเลกวด หรอทาสวด ในกรณของลานชางพบวา ตงแตสมยพระวชลราชเจา (ปครองราชย ค.ศ. 1500-1520) ไดเรมการกาหนดเขตปลอดอาญาแผนดน กลปนาและนาจงหน การอทศขาโอกาสใหกบวดวาอาราม (ธวช ปณโณทก, 2530) ทงนเมธ เมธาสทธ สขสาเรจ7 ไดขยายความเพมเตมวาการกลปนานนไดรบอทธพลมาจากศรลงกา (สมภาษณ เมอวนท 11 กมภาพนธ 2553) ในสวนอาณาเขตสงคมขอยขา (ขาโอกาส) พระธาตพนมนน สรพล ดารหกล (2549, น.146) ไดอธบายวา “ดานทศตะวนออกหรอฝงซายแมนาโขงพนทบานนาคา กระจ หมากนาง เมองหลวง เมองเวง นาขยาย ใชเวลาเดนเทา 9 วน ฝงขวาหรอทศตะวนตกแมนาโขง ครอบคลมพนทเกอบทกชมชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของราชอาณาจกรไทย รวมถงเมองจาปาศกด เมองปากเซ ดอนโพธ บรเวณตอนเหนอมอาณาเขตถงหลวงพระบาง เวยงจนทน และทาแขก เปนตน”

ยกตวอยาง นายกองหม สายสทธ 8 ผใหญบานบานกงใหญ ตาบลกศกร อาเภอ ตระการพชผล จงหวดอบลราชธาน มชวตชวงรชกาลท 4-9 แหงกรงรตนโกสนทร ในฐานะหวหนาหมบาน เขาไดเดนทางไปนมสการพระธาตพนมหรอเรยกวางานบญเดอนสามเปนประจาทกป โดยใชระยะเวลาเดนเทารวม 7 วน 7 คน ปจจบน ชมชนแหงนไมมการรบรวา “ตนเองคอสวนหนงของชมชนขาโอกาส” ในราวป พ.ศ.2483 ผคนในชมชนกงใหญเชนเดยวกบผคนบางสวนทอาศยบรเวณทราบลมแมนามลตอนลางอาณาบรเวณฝงขวาแมนาโขงทไดเรมละทงประเพณการสกการะพระธาตพนมในบญเดอนสามลงไปแลว แตละหมบานไดยกเลกการสงตวแทนเดนทางไปสกการะพระธาตพนมลงไปแลว ปจจบนนนายมงคล ศรธรรมา9 ไดใหขอมล


เพมเตมวา “ไมมใครสนใจเรองพระธาตพนมและกลาวอางวาตนเปนลกพระธาตแลว” (สมภาษณเมอวนท 17 กมภาพนธ 2554) ดงขอเสนอของสรพล ดารหกล (2549, น.146) ทระบพนทชมชนขาโอกาสเอาไว หลกฐานทนาเชอถอประการทหนงไดแก ภายหลงการปฏสงขรณยอดพระธาตพนมของพระครโพนสะเมก ทานไดแบงกลมคนเพอดแลพระธาตพนมในฐานะขาโอกาส เรยบเรยงโดยสรจตต จนทรสาขา (2528, น.2) ไดระบวา “พ.ศ.2233 พระครโพนสะเมด ไดพาไพรพลสวนหนงมาจากนครเวยงจนทนอพยพหลบหนจากนครเวยงจนทนมาตาม ลานาโขงและพานกรอบๆ องคพระธาตพนมเปนเวลาหลายป ตอมาไดบรณปฏสงขรณองค พระธาตพนมอกครงหนงในป พ.ศ.2236-2245 ไดถวายขาโอกาสไวดแลรกษาองคพระธาตพนมและใหตงบานเรอนอยรอบๆ องคพระธาตพนม”

ดวยเหตน ชวงป พ.ศ.2043-2436 การสรางเอกภาพใหกบคนสองฝงโขงจงเปนภารกจเรงดวนใหกบผนาทางการเมองทงสองฝงโขง ซงใชพระธาตพนมในการควบคมกาลงพล หรอกลาวอกนยหนงคอ การพบรองรอยการใชศาสนาเพอรองรบผลประโยชนทางการเมอง การควบคมกาลงพลเปนปญหาสาคญประการหนงของระบบการเมองลานชางซงเกดจากการรวมตวกนอยางหลวมๆ ของชมชนทเปนอสระตงถนฐานอยางกระจดกระจาย โดยมหลวงพระบางเปนเมองศนยกลางอานาจหลกในชวงป พ.ศ.1895-2082 ดงนนการรวบรวมกาลงคนใหมลกษณะเปนหนงเดยวจงมความสาคญ และการใชความเชอความศรทธาเปนเครองมอถอไดความเปนความฉลาดของผปกครองในการควบคมกาลงพล

ตงแตทศวรรษท 2080 กรงเวยงจนทนในฐานะเมองศนยกลางอานาจใหมทไดรบการสถาปนาขนโดยพระเจาไชยเชษฐาธราช พระองคทรงมความพยายามในการควบคมชมชนทขยายตวลงมาทางตอนใต พรอมทงมการสรางวดวาอาราม ศาสนสถานเปนจานวนมาก ดวยความรงเรองดานพระพทธศาสนาในชวงรชกาลของพระองคน กษตรยลานชางไดเพยรพยามนาระบบความเชอและศาสนามารบใชการเมองผานกลปนาและนาจงหน ดงปรากฏเปนลายลกษณอกษรในจารกบรเวณแองสกลนครทพบเปนจานวนมาก อาท ศลาจารกวดผดงสข (ธวช ปณโณทก, 2530, น.242) ศลาจารกวดแดนเมอง (ธวช ปณโณทก, 2530, น.247) ศลาจารกวดถาสวรรณคหา 1 เปนตน (ธวช ปณโณทก, 2530, น.257) หลกฐานเหลานชใหเหนเรองราวของพระธาตพนมทไดพฒนามาเปนประวตศาสตรทองถนของคนสองฝงโขง โดยเฉพาะอยางยง เรองเลาของหวหนาขาโอกาส คอ “บงจม”


3.2 บงจม บงจม มความหมาย 2 ลกษณะ ลกษณะทหนง นางกง เดชอดม10 แหงบานโคกกอง

เมองหนองบก แขวงคามวน สปป.ลาวไดเลาวา บงจม คอ หวหนาขาโอกาส อาศยบรเวณ ตนภเขาแขวงสวรรณเขตตดพรมแดนประเทศเวยดนาม เปนกลมลาวเทง แตพดสาเนยงผไท บงจม จะเปนผมาทาพธเปดงานบญเดอนสาม หากไมมพวกเขาแลวงานบญเดอนสามไมอาจเกดขนได ซงเชอกนวาเปนผทสรางองคพระธาตพนม นอกจากน นางกง เดชอดม ยงเชอวา

บงจม คอหวหนาทาสวด ผถอกญแจพระธาตพนม อาศยทบานทาลงและบานทาเทง ใกลชายแดนเวยดนาม สมยแมเปนเดกนอยจะรอรบพวกเขาตามเสนทาง เมอขบวนบงจมกาลงมาถงหมบานทองฟาจะมดครม ลมกรรโชก เราจะโปรยขาวตอกดอกไมตามเสนทางทพวกเขาผานไป หรอหากไมไปเฝาดขบวนบงจม แมจะสงเกตการปกธงทหอเจาเฮอนสามพระองค มนเปนสญญาณบอกวาบงจมมาแลวขามของ (แมนาโขง_ผเขยน) ไปวดพระธาตพนมแลว แต 2-3 ปทผานมาไมเหนพวกเขา คนเฒาแกคงตายหมดแลว (สมภาษณเมอวนท 16 กมภาพนธ 2011)

ในลกษณะทสอง บงจม ถกอธบายวามลกษณะเปนใบลาน เนอหากลาวถงภาระหนาทของขาโอกาสในการดแลพระธาตพนม ผคนฝงซายแมนาโขงเชอวา คนไทยสยามเกบรกษาบงจมเอาไว พระอธการสมจต11 เจาคณะเมองหนองบก แขวงคามวน สปป.ลาว ไดใหขอมลเรองบงจมวา ‚ใน สปป.ลาว ไมมใครอยากพดถงบงจม อาตมาไดยนขาวมาวา ทานเจาอาวาสวดพระธาตพนมไดเดนทางไปบานทาลงและบานทาเทง เพอคนหาบงจม ลกหลานของหวหนาขาโอกาสไดบอกทานเจาอาวาสวดพระธาตพนมวา ‘บฮจกบงจม ผเฒาผแกบไดเวาใหฟงตายไปหมดแลว’” (ไมรจกบงจมคนเฒาคนแกไมไดเลาใหฟงตายกนไปหมดแลว) (สมภาษณเมอวนท 26 พฤษภาคม 2013)

ความเปนขาโอกาสพระธาตพนมสะทอนใหเหนถงประจกษพยานความเปนปกแผนของชมชนสองฝงโขงทตางมพนธะตอองคพระธาตพนม ภารกจของขาโอกาสคอการรบใชวดวาอาราม หากพจารณาในอกมตหนงแลวจะเหนไดวา ชมชนขาโอกาสพระธาตพนมคอผลของพฒนาการ การสรางความเปนกลมกอนใหกบคนสองฝงโขงไดอยางมประสทธภาพ โดยมวดทาหนาทเปน


ศนยกลางหลกของชมชน สมาชกชมชนไมตองถกเกณฑไปราชการสงคราม ยกเวนในกรณม พระบรมราชโองการจากกษตรย อาจกลาวไดวา ชมชนขาโอกาสจงเปนแหลงขมกาลงอนสาคญในการสรางเสถยรภาพทางการเมองใหกบผนาลานชางทผนาตางพยายามเขาครอบครอง ดงในครสตศตวรรษท 17 กษตรยลานชางมการแตงตานานอรงคธาตเพอความชอบธรรมทางการเมอง ในการควบคมทางความคดคนสองฝงโขง ดงปรากฏหลกฐานทเปนลายลกษณอกษรในรปตานานทผกพนกบความเชอทางพทธศาสนา 3.3 ความศรทธาของคนสองฝงโขงตอพระธาตพนมในสมยต านาน

ระหวางป พ.ศ.1896 ถงกอนวนท 3 ตลาคม พ.ศ.2436 (กอนสมยฝรงเศสปกครอง ลานชาง) ประชาชนสองฝงโขงรบรตานานอรงคธาต (พระธาตพนม) ในเคาโครงเรองเดยวกน12 ผคนลวนสานกตอความสาคญในภารกจขาโอกาสพระธาตพนมรวมกน ในขณะเดยวกน กลมผปกครองสองฝงโขงไดสรางรายไดจากชมชนขาโอกาสผานระบบการจดเกบภาษอากร การจดเกบสวย ซงชวงสมยตานานนศนยกลางอานาจทางการเมอง 2 แหง อนไดแก กรงเวยงจนทนและกรงเทพฯ ตางพยายามแยงชงเขากากบดแล

3.3.1 ประชาชนสองฝงโขงกบพระธาตพนมสมยกรงเวยงจนทน พระธาตพนมเปนศาสนาถานทอยคกบคนสองฝงแมนาโขงมาเปนระยะเวลานาน

หลกฐานทางประวตศาสตรแสดงใหเหนถงบทบาทของพระมหากษตรยอาณาจกรลานชาง ในการเปนองคอปถมภพระธาตพนม อาท การพบจารกฐานพระพทธรปในอโบสถวดพระธาตพนมทเกาแกตรงกบสมยพระเจาวชลราช หรอกรณการพบบนทกวา พระโพธสารราชไดเสดจมาปฏสงขรณพระธาตพนมและทาการกลปนา นอกจากนยงพบวาพระเจาไชยเชษฐาธราชไดเสดจไปนมสการพระธาตพนมในงานบญเดอนสามเปนประจาทกป (อคา พมวงสา, 2509, น.161)

เมอครงพระเจาไชยเชษฐาธราชไดทาการยายศนยกลางอานาจจากกรงหลวงพระบางมายงกรงเวยงจนทน ในพนทบรเวณฝงขวาแมนาโขงปรากฏการคนพบหลกฐานศลาจารก การสรางวดวาอารามในบรเวณแองสกลนครเปนจานวนมาก หลกฐานเหลานแสดงใหเหนถง การขยายตวของชมชนลานชางมายงพนทตอนในฝงขวาแมนาโขงเพมขนเปนลาดบ อาท การเกณฑกาลงเลกวดเขารบราชการคราวศกสงครามในสมยรชกาลพระเจาไชยเชษฐาธราช ปรากฏในศลาจารกวดจอมมณ ศลาจารกวดศรเมอง และศลาจารกวดศรคณเมอง (ธวช ปณโณทก, 2530, น.127)

นอกจากน การแตงตานานอรงคธาตชวงทศวรรษท 2190 ในสมยพระสรยวงศาธรรมกราชเพออางสทธความชอบธรรมในการครองบลลงก ควบคไปกบการทานบารงพทธศาสนา ซงเปน


การสะทอนใหเหนการนาระบบความเชอความศรทธามาเออประโยชนทางการเมองในการควบคมกาลงไพรพลในฐานะชมชนขาโอกาสหรอนาจงหนทขยายตวเพมขนเปนลาดบ

3.3.2 ประชาชนสองฝงโขงกบพระธาตพนมสมยกรงเทพฯ ชวงป พ.ศ 2322-2436 อาณาจกรสยามปกครองลานชางไดปลอยใหชมชนพระธาต

พนมมสทธปกครองตนเองในฐานะเมองประเทศราช จนกระทงในป พ.ศ.2434 การปฏรปการปกครองเปนเหตผลทสยามไดเรมเขามาแทรกแซงการจดระเบยบการปกครองเมองธาตพนม ในป พ.ศ.2436 สยามเปนเพยงรฐเดยวในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทยงคงรกษาเอกราช เนองจากบรเทนกบฝรงเศสยนยอมใหสยามเปนรฐกนชน เมอสยามสญเสยดนแดนฝงซายแมนาโขงใหกบฝรงเศส สยามไดพยายามเปลยนมโนทศนทางประวตศาสตร ดวยการลบลางจดกาเนดและจดรวมทางวฒนธรรมของคนสองฝงโขง โดยพยายามใหคนฝงขวาแมนาโขงตองมาผกโยงกบเมองโคราชและเมองกรงเทพทงทางดานเศรษฐกจและการเมองมใชทางฝงซายแมนาโขงอกตอไป ตวอยาง ในป พ.ศ.2434 รชกาลท 5 แหงกรงรตนโกสนทรไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ แตงตงพระเจานองยาเธอ กรมหลวงประจกษศลปคม เปนขาหลวงตางพระองคสาเรจราชการหวเมองลาวพวน13 ประทบ ณ เมองหนองคาย ดแลพนทอสานเหนอ ในพนทอสานใต พระเจานองยาเธอ กรมหลวงพชตปรชากรเปนขาหลวงตางพระองคประทบ ณ เมองลาวกาว14 (สรจตต จนทรสาขา, 2528, น.17) 4. ความสมพนธเชงอ านาจในระบบอาณานคม

เมอฝรงเศสขยายอทธพลเขาไปในทราบลมแมนาโขง ฝรงเศสไดลบลางความสบเนองของความศรทธาทผคนมตอพระธาตพนมในพนทปกครอง คนสองฝงโขงจากอดตทเคยมสงยดเหนยวเดยวกนคอความเปนขาโอกาสของพระธาตพนมไดถกแรงกดดนทางการเมองสงผลใหผคนทงสองฝงกลายเปนอนระหวางกน ในขณะเดยวกน สยามกไดนาเสนอเรองราวพระธาตพนมแบบสจนยม (ดารงราชานภาพ, 2537, น.282-283) เพอลบลางความเชอในตานานอรงคธาตอนเปนเครองยดเหนยวความศรทธารวมกนของคนสองฝงโขง ในหวขอนจะเปนการอภปรายใน 3 ประเดน ครอบคลมเหตการณระหวางป พ.ศ.2436-2488 ไดแก ความเปนชาต ศาสนา และการปรบมโนทศนทางประวตศาสตร


4.1 แควนลาว : อาณานคมฝรงเศสแหงอนโดจน 4.1.1รฐบาลกรงเวยงจนทนกบการสรางความเปนชาตบนดนแดนฝงซายแมนาโขง สาหรบฝงซายแมนาโขง การสรางรฐชาตแบบใหมไดรบการสงเสรมจากรฐบาล

อาณานคมฝรงเศสทตองการใหแควนลาวเปนสวนหนงกบไซงอน เวยดนาม และกมพชาในนามของสหพนธรฐอนโดจน (พ.ศ.2430-2497) การสรางความเปนชาตบนดนแดนฝงซายแมนาโขงดาเนนการผานเงอนไข 3 ประการไดแก การสรางสานกพลเมองอนโดจน ระบบการเมองแบบใหม และระบบการศกษา

การสรางสานกพลเมองอนโดจน รฐบาลอาณานคมฝรงเศสแหงอนโดจนวางรากฐานการสรางสหพนธรฐอนโดจน

ใหสมบรณผานการปลกจตสานกพลเมองอนโดจนใหกบดนแดนปกครอง 5 แหง ไดแก กมพชา, โคชนไชนา, อนนม, ตงเกย และลาว (Goscha, 2012) แนวคดเชงนามธรรมเรองพลเมองอนโดจนปรากฏอยางเปนรปธรรมนอยมาก อยางไรกตาม หนวยการเมองนไดถกกลมเคลอนไหวแบบสงคมนยมใชเปนชอเรยกกลมเคลอนไหวทางการเมองในนาม พรรคคอมมวนสตอนโดจน (พ.ศ.2473-2498) ผเขยนไดตงขอสงเกตวา การสรางสานกพลเมองอนโดจน หรอการกาหนดใหคนในดนแดนอาณานคมไดกลายเปนชาวฝรงเศสนน สอดคลองกบขอเสนอของ Eugen Weber ทวาเปนการเปลยนชาวนา-ชาวไรภาคชนบทในประเทศฝรงเศสใหเขาสแนวทางการสรางรฐชาตแบบใหมของฝรงเศสผานการสรางระบบสาธารณปโภค ทเนน ถนน, เสนทางรถไฟ, สะพาน ในการพฒนาภาคชนบทของฝรงเศสใหกาวสความทนสมยในครสตศตวรรษท 20 (Weber, 1977, p.218) เมอคนลาวไดเรมผานขบวนการการปลกฝงใหมสานกแหงพลเมองอนโดจน อาท การวางแผนผงระบบคมนาคมขนสงในอนโดจน ซงฝรงเศสไดกาหนดใหแควนลาวเปนศนยกลางของระบบการคมนาคมขนสง การพฒนาภาคชนบทไดดาเนนไปพรอมกบการกอสรางระบบสาธารณปโภค ดงขอเสนอของ Weber ประชาชนลาวในภาคชนบท คอ ประชากรกลมแรกทตองเขารบการเกณฑแรงงานเพอใชในการสรางความทนสมยใหกบอนโดจน

การสรางความปรองดองใหกบคนเวยดนามกบคนลาว กลาวคอ รฐบาลอาณานคมฝรงเศสไดนาคนเวยดนามเขามาทางานในระบบการบรหารราชการแบบใหม ในฐานะผชวยพนกงานเจาอาณานคม ควบคไปกบการเปนครสอนนกเรยนลาวในระบบการศกษาแบบฝรงเศส คนเวยดนามไมไดประกอบอาชพผเชยวชาญเฉพาะเทานน พวกเขายงทางานในระดบพนฐาน กลาวคอ กรรมกรเหมองแร ชางฝมอ (ทงสวาท ประเสรฐ, 2555, น.69-107)


ระบบการเมองแบบใหม รฐบาลอาณานคมฝรงเศสไดตระหนกถงปญหาการขาดเสถยรภาพทางการเมองใน

ลาว นโยบายการแบงแยกและปกครอง คอ กลไกหลกในการสรางระบบการเมองแบบใหม ราชวงศหลวงพระบางดแลพนทหลวงพระบาง ไชยบร เชยงขวาง ในฐานะรฐอารกขา อาณาเขตทเหลอของลาวอยภายใตการกากบดแลโดยตรงจากรฐบาลอาณานคมฝรงเศสประจา อนโดจน ระบบการเมองแบบใหมสอดคลองกบแผนพฒนาดานเศรษฐกจของรฐบาลอาณานคมในการผลกดนใหเวยดนามเปนศนยกลางดานการเมองในอนโดจน การกอตวของรฐชาตลาวแบบใหม หากพจารณาองคประกอบการกอตวของรฐชาตลาวแบบใหม ในเรอง ดนแดน พลเมอง ความปรองดอง ความเปนเอกภาพ เกดขนเพราะอทธพลของฝรงเศส ซงมแนวพรมแดนดานตะวนตกบางสวนเชอมตดกบไทย ระบบการเมองแบบใหมไดสรางความแปลกแยกใหกบคนสองฝงโขง เนองจาก รฐบาลแควนลาวไมไดปกครองชมชนพระธาตพนม ดวยเหตน รฐบาลอาณานคมฝรงเศสจงสรางอตลกษณใหมใหกบคนลาวดวยการลดทอนความผกพนทมตอพระธาตพนมกบรฐบาลกรงเทพลงไป

สเนตร โพธสาร และหนไซ พมมะจน (2543, น.518-527) ไดอธบายระบบการเมองการปกครองของฝรงเศสในแควนลาวเพอสรางความแปลกแยกใหพลเมองลาวกบพลเมองไทย กลาวคอ

ชวงท 1 ป พ.ศ. 2438-2442 รฐบาลอาณานคมไดแยกแควนลาวออกเปน 2 เขต คอ เขตภาคเหนอมเมองหลวงพระบางเปนศนยกลางอานาจทางการเมอง ประกอบดวย 6 แขวง ทงน รฐบาลฝรงเศสไดตดแบงเมองบางแหงใหไปขนกบแควนตงเกย บรรดาเมองในเขตปกครองแขวงหวพนใหไปขนกบแขวงแทงฮวาของเวยดนาม เขตภาคใต มเมองโขงเปนศนยกลาง ประกอบดวย 7 แขวง เรมจากแขวงคามวน สวรรณเขต ถงชายแดนกมพชา

ชวงท 2 ระหวางป พ.ศ. 2442-2484 นายพอล ดแมร ผสาเรจราชการฝรงเศสประจาแควนลาวไดผานรางกฎหมายใหแควนลาวเปนสวนหนงของสหพนธรฐอนโดจนอยางสมบรณในวนท 19 สงหาคม พ.ศ. 2442 พรอมกาหนดใหสวรรณเขตเปนเมองหลวงชวคราว พนทปกครองลาวทขนกบเวยดนามไดถกโอนยายมาขนตรงกบแควนลาว ตอมาเวยงจนทนมฐานะเปนเมองหลวง ฝรงเศสไดจดรปแบบการปกครองแบบใหม กลาวคอ สวนกลางกบสวนทองถน ระบบรฐการแบบใหมมความพเศษ กลาวคอ การปกครองสวนกลางม 2 หนวยงานหลก นครหลวงพระบางในฐานะรฐอารกขาและรฐบาลลาว การปกครองสวนทองถนประกอบดวย 10 แขวง ซงมหวหนาแขวงเปนชาวฝรงเศส คนลาวภายใตการปกครองของ


ฝรงเศสไดเรมผานขบวนการสรางอตลกษณชาตแบบใหม ภายใตหนวยการเมองอาณานคมฝรงเศส (สเนตร โพธสาน และหนไซ พมมะจน, 2543, น.519-521)

ระบบการศกษา ในลาดบแรก รฐบาลอาณานคมมงสงเสรมระบบการศกษาแบบฝรงเศสใหกลมผนาใน

ระบบจารตดงเดม (ชนชนนาหลวงพระบาง) เปนเปาหมายหลก ควบคไปกบการสนบสนนระบบการศกษาแบบบรรพชต ยวชนฝงซายไดมโอกาสเขารบการศกษาตามแบบอยางระบบการศกษาตะวนตก การเรยนเขยนอานภาษาลาวดาเนนควบคกนไปกบการเรยนเขยนอานภาษาฝรงเศส อยางไรกตาม ปญหาดานภมประเทศของลาวทเตมไปดวยปาเขา พนททรกนดาร การไมมทางออกทะเล และจานวนประชากรทบางเบาในบางพนทสงผลใหแควนลาวมความกาวหนาในดานการศกษาทจากด หากแตยวชนคนรนใหมของลาวทผานระบบการศกษาแบบฝรงเศสบางสวนไดเรมตนการแสวงหาแนวทางในการสรางอตลกษณใหกบคนลาวในสมยรฐชาตแบบใหมทแปลกแยกตางจากผคนฝงขวาแมนาโขง โดยเฉพาะอยางยงการจดระบบการศกษาขนสงในพนทเวยดนามกบกมพชาสงผลใหชนชนผนาลาวไดมโอกาสเดนทางไปศกษาตอในดนแดนดงกลาว พรอมกบการเรยนรสงคมทมความหลากหลายจากนกเรยน นกศกษาในสหพนธรฐอนโดจน เชน เจาสภานวงศ (2452-2534) ตวแทนสมาชกราชวงศหลวงพระบาง สาเรจการศกษาขนตนท lycée นครหลวงพระบาง เดนทางไปศกษาตอในระดบสงขน ณ วทยาลยฮานอย สาเรจวศวกรรมศาสตรสาขาโยธา จากประเทศฝรงเศส หนงในแกนนาขบวนการตอสเพอเอกราชของลาวจากฝรงเศสและสหรฐอเมรกาทเนนการใหความรวมมอของ 3 ชาตอนโดจนเปนหลก (สชนะ สสาน, 2532, น.16-33) ไกสร พรหมวหาร (2463-2535) ตวแทนชนชนนาสายประชาชน สาเรจการศกษาขนตนจากโรงเรยนวดไชยพม แขวงสวรรณเขต เดนทางไปศกษาตอทโรงเรยนปะเลกโตเตวา กรงฮานอย และคณะนตศาสตร มหาวทยาลยฮานอย ไกสรเปนผนาสงคมนยมลาวทดาเนนการสรางประเทศตามแนวทางสงคมนยม ดวยการลมลางระบบราชาธปไตย (ไกสร พรหมวหาร, 2528)

คนสองฝงโขงไดเรมมความแปลกแยกดานแนวคด ความเชอทมตอองคพระธาตพนมอยางเดนชดหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา ขบวนการสรางความแปลกแยกอยภายใตการควบคมของกลมผปกครอง โดยเฉพาะอยางยงขบวนการพฒนาประเทศแบบใหมในรปแบบตะวนตก กลาวคอ ขบวนการทาใหทนสมยสงผลให ในทศวรรษท 2440 รฐบาลอาณานคม อนโดจนกบรฐบาลสยามไดเผชญกบกลมตอตานอานาจรฐของคนสองฝงโขงในนามกบฏผมบญ มขอนาสงเกตวา ระหวางป พ.ศ.2436-ทศวรรษท 2440 คนสองฝงโขงเชอวาพระธาตพนมมความศกดสทธ “สงใหคนเปนสงใหคนตายได” ดวยเหตน รฐบาลสองฝงโขงจาตองแสวงหาหนทางใน


การลดมโนทศนในเรองอทธปาฏหารยของพระธาตพนม ซงพจารณาไดจากพฒนาการทางประวตศาสตรของชมชนฝงซายกบฝงขวาแมนาโขง

4.1.2 ชมชนฝงซายแมนาโขงในสหพนธรฐอนโดจนฝรงเศสกบพระธาตพนม รฐบาลอนโดจนฝรงเศสประจาแควนลาวไดใชมาตรการลบลางพระธาตพนมออกจาก

ความทรงจาของคนฝงซายแมนาโขง ตงแต พ.ศ.2438 เปนตนมา ดงจะสงเกตไดวาไมปรากฏเนอหาพระธาตพนมในแบบเรยนประวตศาสตรลาว (สาลด บวสสะหวด, 2539) เนองจากการกาหนดรฐชาตแบบใหมในดานอาณาเขต ชใหเหนวาพระธาตพนมไมไดตงอยในการดแลของรฐบาลอาณานคมฝรงเศส หรออาจกลาวไดอกนยหน ง นนกคอ พระธาตพนมไมใชมรดกวฒนธรรมของแควนลาวอกตอไป15

ผนาทางการเมองแหงพระราชอาณาจกรลาวไดแสวงหาปชนยสถานแหงใหมทดแทนความเชอความศรทธาของผคนทมตอองคพระธาตพนม และไดประกาศใหพระธาตหลวงแหง กรงเวยงจนทรเปนศาสนสถานทสาคญของชาตลาว ทงนเพอเปนการประกาศอธปไตยบนฝงซายแมนาโขง อกทงมการรอฟนพธสาคญอกหลายประการในพนทฝงซายแมนาโขง อาท พระราชพธหลวงในกรงหลวงพระบาง อยางไรกตาม ตอนกลางพระราชอาณาจกรลาว ในป พ.ศ.2484 กรงเวยงจนทนไดเรมการจดงานวนเดกแหงชาตขนเปนครงแรก (Nginn, 1959, p.269) การสงเสรมพธการแขงเรอในบรเวณจาปาศกด พบการประกอบศาสนพธทางพทธศาสนา อาท ในวนขนปใหมลาว (วนสงกรานต) ชาวจาปาศกดนยมการทาบญทวดภ จาปาศกด (Nginn, 1959, p.268)

4.1.3 การปรบมโนทศนทางประวตศาสตรบนพนทฝงซายแมนาโขง ในชวงป พ.ศ.2436-2497 รฐบาลอาณานคมฝรงเศสไดดาเนนนโยบายเชนเดยวกบสยาม

ในการเปลยนมโนทศนทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคมของคนฝงซายแมนาโขงใหหนไปผกพนไซงอนทดแทนบางกอก ยงไปกวานน ในชวงป พ.ศ.2436-2532 คนสองฝงแมนาโขงไมมโอกาสรบรเรองพระธาตพนมในตาราเรยนประวตศาสตรฉบบมาตรฐาน รฐบาลฝรงเศสไดทาการบรณะพระธาตหลวงเพอเปนสญลกษณของกรงเวยงจนทนอนเปนการรเรมสรางสญลกษณประจาแควนลาว เพอลบลางพระธาตพนมกบประวตศาสตรลาวทสงผลตอความเปนอนระหวางกน สาหรบชวตของคนฝงขวาแมนาโขงก เชนเดยวกนไดเรมเขาสขบวนการลบเลอนประวตศาสตรความทรงจาพระธาตพนมออกจากความทรงจาของพวกเขา


4.2 ระบบอาณานคมภายในของสยาม (Internal Colony of Siam) 4.2.1 ความเปนชาต ในชวงปลายทศวรรษท 2430 เปนตนมา คนสองฝงโขงไดถกหลอหลอมใหภกดตอ

รฐชาตแบบใหม16 ในทนหมายถง การสรางความเปนชาตภายใตการกากบดแลของศนยกลางอานาจกรงเทพ กบกรงเวยงจนทนทมตอคนสองฝงโขง ซงมประเดนทนาสนใจ กลาวคอรฐบาลสยามกบการสรางความเปนชาตบนดนแดนฝงขวาแมนาโขง รฐบาลสยามไดสรางสานกความเปนชาตใหกบคนตางชาตตางภาษาอยางเปนรปธรรม 3 รปแบบ อนไดแก การกาหนดสญชาต การยกเลกระบบกนเมอง และผานระบบการศกษา

การกาหนดสญชาตไทย การกาเนดรฐชาตแบบใหมไดดาเนนไปพรอมกบการกาหนดสญชาตในฐานะ

พลเมองไทย การกาหนดเขตแดนและอานาจอธปไตย ในปทศวรรษท 2430 รฐบาลสยาม ไดทาการปลกฝงคตรฐชาต การรณรงคการสรางความเปนพลเมองไทย ผานการกาหนดสญชาตความวา “...แตนสบไปใหเจาหนาทแตละแผนกการทกหวเมองนอยใหญ เมอจะมการสารวจสามะโนครว หรอหากมราษฎรมาตดตอทจะตองใชแบบพมพของทางราชการ ใหปฏบตใหมโดยกรอกในชองสญชาตนนวา ชาตไทยบงคบสยาม ทงสน หามมใหลงหรอเขยนในชองสญชาตวา ชาตลาว ชาตเขมร สวย ผไทย ฯลฯ...” (เตม วภาคยพจนกจ, 2546, น.408)

ดวยเหตน คนในอาณตของสยามไดเรมการเรยนรคานยมแบบใหม และลดทอนการใชวฒนธรรมลาวลงไปทกขณะ พรอมกนนนรฐบาลสยามไดปฏรประบบการเมองใหทนสมยผานการยกเลกระบบการเมองการปกครองแบบจารต เพอสรางรฐชาตแบบใหม

การยกเลกระบบกนเมอง เดมพนทฝงขวาแมนาโขงมสถานภาพเปนรฐบรรณาการของสยาม ดนแดนเหลาน

สามารถกาหนดโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม ภายในของตนเองอยางเปนอสระ อาท ระบบการเมองแบบลานชางหรอระบบอาญาส ประกอบดวยตาแหนงเจาเมอง อปราช ราชวงศ และราชบตรซงเราเรยกวาระบบกนเมอง เปนทนาสงเกตวา ผดแลเมองธาตพนมขนอยกบกลมอาญาส 2 เมอง กลาว คอ เจาเมองละคร (นครพนม) กบเจาเมองบางมก (มกดาหาร) ประวตความเปนมาของเมองพระธาตพนมคอเขตนาจงหน (ธวช ปณโณทก, 2530) ดวยเหตน เจาอาวาสวดพระธาตพนมจงมบทบาททโดดเดนในการใหคาปรกษาแกเจาเมองทงสอง ในขณะเดยวกน ชวงกลางทศวรรษท 2420 รฐบาลสยามมความพยายามในการขนทะเบยนพลเมองพระธาตพนม (แอมอนเยร, 2539, น.148) เพอการจดระเบยบการปกครองและระบบการ


จดเกบภาษทรดกมมากยงขนในป พ.ศ.2437 รชกาลท 5 ทรงโปรดเกลาฯ ยกเลกระบบกนเมอง ในป พ.ศ.2450 สายตระกลอาญาสเมองนครพนมไดลดบทบาททางการเมองลงไป การยกเลกระบบกนเมองสอดคลองกบการกาหนดสญชาต การสารวจจานวนทแนนอนของประชากร อนเปนองคประกอบของรฐชาตแบบใหม นอกจากน ความเปนชาตไดถกสรางขนอยางเขมขนผานระบบการศกษา

ระบบการศกษา การสรางความเปนปกแผนของคนหลากหลายกลมชาตพนธยงอาศยระบบ

การศกษาแบบสยามเรมตงแตในสมยรชกาลท 4 แหงกรงรตนโกสนทร สยามไดทาการวางโครงสรางรฐชาตแบบใหมทปรากฏเดนชดทสดคอ ระบบการศกษาแบบสยามผาน พทธศาสนานกายธรรมยต ซงไดรบความนยมมากยงขนภายหลงการปราบปรามขบวนการผมบญ (ไพฑรย มกศล, 2515 , น.209-211) การรวบรวมเรองเลา ตานานในทองถนตางๆ หลกฐานประวตศาสตร เพอเรยบเรยงขนเปนพงศาวดารอสานและถายทอดสชนชนนา เพอรองรบการเตบโตของรฐชาตใหม เนองจากพลเมองเหลาน คอ กาลงสาคญในการมสวนรวมกบระบบบรหารราชการแบบใหม

ตวอยางทอธบายได ชดเจนท สดคอในป พ.ศ.2456 รฐบาลสยามไดเรมใชพระราชบญญตการประถมศกษาแหงชาตควบคไปกบการปรบเปลยนประวตศาสตรภาคตะวนออกเฉยงเหนอภายใตการกากบดแลของราชสานกกรงเทพ อาท การผลตตานาน พงศาวดารอสานฉบบหมอมหลวงอมรวงศวจตร ฉบบพระยาอามาตยาธบด และฉบบเหลา ณ รอยเอด โรงเรยนของสยามในพนทฝงขวาแมนาโขงถอเปนขบวนการขดเกลาทางสงคมอยางเปนขนตอนภายใตขบวนการสรางชาต

ในปชวงทศวรรษท 2480 นโยบายการสรางชาตของจอมพล แปลก พบลสงครามไดสรางมโนทศนทางประวตศาสตรแนวใหมใหกบคนฝงขวาแมนาโขงผานหนงสอเรอง ชนชาตไทยของพลตรหลวงวจตรวาทการ (2499) ดงนน คนในพนทคนฝงขวาแมนาโขงไดปรบเปลยนมโนทศนทางประวตศาสตรแบบชาตนยมไทยทมความจงรกภกดและสานกเปนสวนหนงของราชอาณาจกรไทยเชนเดยวกบการรบรของผคนในพนทอนๆ อาท การรบรความสบเนองของเชอชาตไทยทมาจากอาณาจกรนานเจา สโขทย อยธยา กรงธนบร และรตนโกสนทร จะเหนไดวาประวตศาสตรถกใชเปนเครองมอทางการเมองอนมประสทธภาพของรฐบาลสยามในการสรางความเปนชาต


4.2.2 ชมชนฝงขวาแมนาโขงของสยามกบพระธาตพนม รฐบาลสยามไดตระหนกถงภมหลงของดนแดนฝงขวาแมนาโขงทผกพนกบ

ลานชาง ชมชนฝงซายแมนาโขง โดยเฉพาะอยางยงชมชนพระธาตพนม ซงเปนชมชน ขาโอกาสทมธรรมเนยมการสกการะเทศกาลบญเดอน 3 รวมกบคนฝงซายแมนาโขง อยางไรกตาม กจการศาสนาเปนเรองเอกเทศททางการใหสทธแกทองถนในการดาเนนการ

ในชวงป พ.ศ.2436-2488 สยามไดพฒนาพนทอนทรกนดารในบรเวณฝงขวาแมนาโขงเพอใหสอดคลองกบการปฏรปประเทศตามขบวนการทนสมย ระบบการเกณฑแรงงานกบระบบราชการแบบใหม ไดสรางผลกระทบตอโครงสรางสงคมทองถน ทศวรรษท 2440 รฐบาลสยามไดเผชญกบกลมตอตานอานาจรฐในนามกบฏผมบญทเชอวายคสมยพระศรอรย-เมตไตรยกาลงจะมาถง สงคมจะปราศจากการกดขขดรด หนแฮ (หนลกรง) จะกลายเปนทองคา หมจะกลายเปนยกษ เปนทนาสงเกตวา ในป พ.ศ.2444 ชมชนขาโอกาสพระธาตพนมฝงขวาแมนาโขง คอ ชมชนทรอดพนจากการชนาของกลมกบฏผมบญ พระครวโรจนรตนไดอธบายแบบสมเหตผลมาลบลางแนวคดอทธปาฏหารย อาท หมจะกลายเปนยกษ เงนทองจะกลายเปนกรวด ทราย กรวด ลกแกวจะกลายเปนแกวแหวนเงนทอง เปนตน ทานไดชใหประชาชนสงเกตนยนตาของรปปนสตวในวดพระธาตพนม แลวตงคาถาม วา สงเหลานจะกลายเปนทองคาไดอยางไร (เตม วภาคยพจนกจ, 2542, น.434-435)

หลงกบฏผมบญ ในป พ.ศ.2448 รชกาลท 5 ไดทรงอนมตกฎหมายผสาง หามไมใหมราษฎรเขาทรงลงเจา สนผ มผไท ผฟา ผมเหศกดหลกเมอง (ไพฑรย มกศล, 2515, น.209) กฎหมายฉบบนคอ มาตรการทสยามไดใชลดมโนทศนในดานอทธปาฏหารยของพระธาตพนมลงอยางเปนรปธรรม เนองจากชมชนขาโอกาสพระธาตพนมมจารตการบชาหอเจาเฮอน 3 ตน พเชฐ สายพนธ (2542, น.44) ไดอธบายเพมเตมวา สวนใหญของหอผบรรพบรษลวนตงอยฝงซายแมนาโขงซงตงแตวนท 3 ตลาคม พ.ศ.2436 เปนตนมา พนทสวนนอยภายใตการปกครองของรฐบาลอาณานคมฝรงเศส มขอสงเกตวา กฎหมายผสาง คอ การมงทาลายจารตประเพณการนบถอผบรรพบรษรวมกนของคนสองฝงโขง หลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา พระธาตพนมคอตวแทนปชนยสถานทรฐบาลกรงเทพใชเปนสญลกษณในการประกาศอธปไตยของราชอาณาจกรไทยบนพนทฝงขวาแมนาโขง

4.2.3 การปรบมโนทศนทางประวตศาสตรบนพนทฝงขวาแมนาโขง ชวงป พ.ศ.2436-2540 ประวตศาสตรพระธาตพนมจากดตวอยแตในชมชนพระธาตพนม

และชมชนขาโอกาสควบคไปกบการเผยแผตานานพระธาตพนม การลดทอนความศกดสทธ


ขององคพระธาตพนมอยภายใตการกากบของ กรมพระยาดารงราชานภาพในการอธบาย พระธาตพนมแบบสจนยมซงเปนการบนทอนความศกดสทธในสมยตานานลงไป (ดารงราชานภาพ, 2537, น.282-283) กระนนกตาม คนสวนใหญฝงขวาแมนาโขงทเกดระหวางสงครามโลก ครงท 2 ไดผานเบาหลอมของประวตศาสตรกระแสหลกทสรางความเปนพลเมองไทยทเปนหนงเดยวและสญสนความสานกความเปนกลมชาตพนธเดยวกนกบคนฝงซายเเมนาโขงแลว โดยมากเชอวาตนเปนคนไทยตงถนฐานและสบเชอสายมาจากอาณาจกรสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร ตามลาดบ พระธาตพนมกบประวตศาสตรไทยจงสงผลตอความเปนอนระหวางกนใหกบคนสองฝงโขง 5. ความสมพนธเชงอ านาจในสมยสงครามเยนและสมยหลงอาณานคม ระหวางป พ.ศ.2488-2533

ชวงป พ.ศ.2488-2533 ความสมพนธเชงอานาจในสมยสงครามเยนและสมยหลงอาณานคมไดสงผลตอการกอตวอตลกษณใหมใหกบคนสองฝงโขงซงมความแปลกแยกระหวางกน ทงนคนฝงซายแมนาโขงเชอมนตอ “ความเปนคนลาว” สาหรบคนฝงขวาแมนาโขงไดเรมแสวงหาอตลกษณใหกบตนในฐานะ “คนอสาน คนไทยอสาน” เนอหาในสวนนแบงการนาเสนอออกเปน 2 ประเดน คอ การควบคมเชงพนทในรปแบบใหมและสานกคนสองฝงโขง 5.1 การควบคมเชงพนทในรปแบบใหมสมยสงครามเยน

5.1.1 การควบคมเชงพนทในรปแบบใหมสมยสงครามเยนบนพนทฝงซายแมนาโขง สงครามกลางเมองในพระราชอาณาจกรลาว (พ.ศ.2497-2518) ไดกอความวนวาย

ทางการเมองสงผลใหคนฝงซายแมนาโขงไดถกแบงแยกตามอดมการณทางการเมอง เนองจากรฐบาลสหรฐอเมรกากบรฐบาลสหภาพโซเวยตรสเซยไดเลอกใชดนแดนอนโดจนเปนสมรภมสงครามเยน ซงแบงสงครามเยนออกเปน 2 ระยะ

สงครามเยนครงท 1 (พ.ศ.2488-2518) ประชาชนฝงซายหรอฝงตะวนออกแมนาโขงแบงออกเปน 3 กลม กลมท 1 กลมทนยมรฐบาลพระราชอาณาจกรลาว บานดาน เมองหนองบก (พนทเกบขอมล) ทตงอย ฝงตรงขามพระธาตพนมเปนพนทของรฐบาลฝายขวาทนยมกษตรย มรฐบาลราชอาณาจกรไทยกบรฐบาลสหรฐอเมรกาเปนพนธมตร กลมท 2 กลมนยมความเปนกลาง คนสองกลมแรกมความศรทธาตอพระธาตพนม โดยเฉพาะอยางยงชมชนบานดานเซ- บงไฟ (พนทเกบขอมล) ซงครงหนงเปนศนยกลางเมองละคร (นครพนม) ในป พ.ศ.2280 จง ยายศนยกลางมาตงทฝงตะวนตกหรอฝงขวาแมนาโขง (เตม วภาคยพจนกจ, 2546, น.228, 232)


กลมท 1 และ2 อยภายใตการนาขอองรฐบาลฝายพระราชอาณาจกรลาว ทมศนยบญชาการประจากรงเวยงจนทน ซงไดรบการสนบสนนจากรฐบาลสหรฐอเมรกาและพนธมตร กลมท 3 กลมทนยมสงคมนยม รจกกนทวไปวากลมขบวนการประเทศลาว ซงสวนใหญไดรบการหลอหลอมใหยดมนตอแนวทางการสรางชาตแบบใหม ในบางครงคนเหลานไมเคารพตอระบบความเชอทองถน เชน การไมนบถอหอเจาเฮอน 3 ตน หรอพระธาตพนม เปนตน รฐบาลประเทศลาวทมศนยบญชาการทเมองซาเหนอ แขวงหวพน โดยไดรบการชวย เหลอจากสหภาพโซเวยตและประเทศในคายสงคมนยม คนกลมท 3 ไดเรมลดความศรทธาทมตอองคพระธาตพนมลงตามลาดบ สงครามเยนครงท 2 ในป พ.ศ.2518-2533 พบหลกฐานรฐบาล สปป.ลาว ไดผลตตาราเรยนประวตศาสตรชาตฉบบมาตรฐาน ควบคไปกบการลบเรองพระธาตพนมออกจากตาราเรยนระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน

5.1.2 การควบคมเชงพนทในรปแบบใหมสมยสงครามเยนบนพนทฝงขวาแมนาโขง ผนาทางการเมองของราชอาณาจกรไทยประสบความสาเรจในการปลกจตสานกรวม

ใหกบขาโอกาสพระธาตพนมในพนทฝงขวาแมนาโขงเขากบวฒนธรรมหลกสยาม ภายใตหลกการชาต ศาสนาและพระมหากษตรย การสรางวาทกรรมภยคอมมวนสต การตตราคนฝงซายแมนาโขงในนยามลาวขาว (ลาวเสรนยมประชาธปไตยท เลอมใสในระบบการเมองทมพระมหากษตรยเปนพระประมข) หรอลาวแดง (ลาวคอมมวนสต) มขอสงเกตวา รฐบาลกรงเทพฯ แหงราชอาณาจกรไทยไดสรางองคความรเรองพระธาตพนมเอาไว 3 ลกษณะ กลาวคอ ลกษณะท 1 การผลตซาตานานพระธาตพนมในรปหนงสอ ลกษณะท 2 การสนบสนนเทศกาลบญเดอน 3 พระธาตพนมในรปแบบการทองเทยวเชงอนรกษทเปนงานประจาปทสาคญของอาเภอธาตพนม จงหวดนครพนม ลกษณะท 3 การสงเสรมใหสถานศกษาสวนทองถนไดสรางหลกสตร หรอเนอหาทเกยวพนกบประวตศาสตรทองถน ซงเรองพระธาตพนมไดปรากฏในเนอหาสวนดงกลาว 5.2 ส านกของคนสองฝงโขง

หลงสงครามเยนปรากฏกระแสการโตกลบแนวคดการผกขาดอานาจทางอดมการณโดยรวมของโลกเสรนยมตะวนตกกบโลกสงคมนยม บทความนไดคนพบพฒนาการการสรางอตลกษณของคนสองฝงโขงกอนสมยสงครามเยนและสานกของคนสองฝงโขงยงปรากฏสบเนองมาถงสมยสงครามเยน


5.2.1 สานกคนสองฝงโขงกอนสมยสงครามเยน สานกของคนสองฝงโขงในระบบอาณานคมและระบบอาณานคมภายในสามารถ

วเคราะหไดจากสถานการณทวไปชวงสงครามไทย-ฝรงเศส ดวยการแบงความสานกของคนสองฝงโขงใน 2 กลม กลาวคอ ชนชนนากบประชาชน

กลมชนชนนา พบหลกฐานผนาทางการเมองสองฝงโขงระหวาง ลาว-ไทย มแนวความคดรวมกนในการตอตานอานาจฝรงเศส เจาเพชรราชไดยนขอเสนอตอจอมพลตรหลวงพบลสงครามเอาไว 2 ประการดวยกน ประการแรก หากตองการใหลาวรวมมอทาสงครามขบไลฝรงเศส รฐบาลไทยสญญาวาจะไมเอาลาวฝงซายแมนาโขงใหเปนไทยแบบเดยวกบภาคอสาน แตตองมระบบการเมองแบบสหรฐ ประการทสอง การรบกนอยาให คนไทยภาคอสานเขามารบในลาวฝงซาย เพราะเปนคนเชอชาตเดยวกนขอใหไทยรบกบฝรงเศสเทานน (สลา วระวงส, 2539, น.325-326)

กลมชนชนนาสายประชาชน อาท ฟอง สทธธรรม มความปรารถนาจะนาดนแดนฝงซายแมนาโขงใหเขามาเปนสวนหนงกบคนฝงขวาแมนาโขง ทงนฟองมงการสรางสถาบนการศกษา ในขนสง กลาวคอ ระดบอดมศกษาเพอเปดกวางดานการศกษาใหกบคนสองฝงโขง

สาหรบภาคประชาชนเหตการณในชวงสงครามไทย-ฝรงเศส คนสองฝงโขงดแคลน ซงกนและกนในป ค.ศ.1941 คนสองฝงโขงทะเลาะววาทกนอยเนองๆ รองดากนไปมา คนฝงซายดาคนฝงขวาเปนหมาขขาไทย สวนคนฝงขวาไดโตกลบวาคนฝงซายเปนหมาฝรง (สลา วระวงส, 2539, น.325) ระหวางป ค.ศ.1945-1954 กลมคนสองฝงโขงทมภมลาเนาอาศยอยรมแมนาโขง สวนใหญแลวจะเปนเครอญาตกน บางคนถอสองสญชาต การตอสเพอเอกราชของลาวไดอาศยดนแดนฝงขวาแมนาโขงเปนฐานปฏบตการดวย เสนพรมแดนทรฐบาลทงสองไดกาหนดขน มอาจยตการไปมาหาสระหวางคนสองฝงโขงได ซงงานบญเดอนสาม คอหวงเวลาแหงการพบปะญาตมตร คนฝงซายแมนาโขงไดคางแรมทวดพระธาตพนม 1-2 คน กอนการเดนทางกลบ (กงเดช อดม, สมภาษณเมอวนท 16 กมภาพนธ 2011 ; มงคล ศรธรรมมา, สมภาษณเมอวนท 17 กมภาพนธ 2554)

5.2.2 สานกคนสองฝงโขงสมยสงครามเยน กอนวนทลาวเปลยนแปลงการปกครองในวนท 2 ธนวาคม ค.ศ.1975 กลาวคอ วนท

11 สงหาคม พ.ศ.2518 พระธาตพนมลม ทาใหคนลาวฝงซายแมนาโขงบางกลมรสกวาตนเองสญเสยทกอยางในชวต เมอรฐบาลกรงเทพฯ ไดทาการบรณปฏสงขรณพระธาตพนมในศลปะแบบไทย คนฝงซายแมนาโขงในปจจบนใหความเหนวาองคพระธาตพนมหลงการ


บรณะ ไมมความงดงามทดเทยมกบของเดม ซงสอดคลองกบขอคดของนายโพธขาวตวแทนคนฝงขวาแมนาโขงไดใหขอมลสมภาษณขางตนในป พ.ศ.2518 (โพธขาว, 2518)

มโนทศนทางประวตศาสตรของคนสองฝงโขง ตอพระธาตพนม เนนความปรองดองตอความงดงามขององคพระธาต หมายถง ความงามแบบพนเมองทไมมการเจอปนกบศลปะแบบไทย ความสานกรวมกนของคนสองฝงโขงเปนเรองทมมาโดยธรรมชาตหรอเกดจากการปนแตงจากผนาทางการเมองกรงเวยงจนทน

ยกตวอยาง ในป พ.ศ.2537 สปป.ลาว ผลตตาราเรยนประวตศาสตรระดบชนมธยม ปทหนง แบงเนอหาออกเปน 2 ภาคสวน ภาคสวนทหนง สมยประถมโบราณ ภาคสวนทสอง คอ ระบอบศกดนาลาว เนอหาในบทท 6 สมยรชกาลพระเจาไชยเชษฐาธราชไมปรากฏเรองพระธาตพนม กลบใหความสาคญกบพระธาตหลวง ความวา “พระเจาไชยเชษฐาธราช ยงไดสรางพระธาตหลวง ขนใน ค.ศ.1566 ซงเปนพระมหาธาตอนใหญหลวง, เลอมใสตงอยใจกลาง เมองเวยงจนทน พระธาตหลวง ดงกลาวไดเปนทนบถอของปวงชนลาวทวประเทศ, ซงแตละป กมการคบงนในงานนมสการพระธาตหลวง หรอทชาวลาวเราเรยกวา บญพระธาตหลวง สบทอดกนมา แตโบราณกาล นอกนพระองคยงไดสรางแปงวดองคตอ, วดศรเมอง, วดจนทร, อยทนครเวยงจนทน และวดองฮงอยสวรรณเขต, พระธาตศรโคตรบองอยแขวงคามวน...‛ (แบบเรยนประวตศาสตรลาวชนมธยมปทหนง, 2537, น.48-49) รฐบาล สปป.ลาว ตองการสรางประวตศาสตรกระแสหลกแนวใหม ดวยการใหความสาคญกบพระธาตหลวงเวยงจนทน พรอมทงการนาเนอหาเกยวกบผนา ราชวงศ และพทธศาสนาในประวตศาสตรนพนธแบบสงคมนยม

ตงแตทศวรรษท 2530 ชมชนบานดาน เมองหนองบก แขวงคามวนซงเปนชมชนดงเดมของเมองธาตพนม บรเวณเซบงไฟไหลบรรจบกบแมนาโขง ไดรบอนญาตใหจดงานประเพณบญเดอนสาม ชวงป พ.ศ.2529-2540 คนสองฝงโขงไดพบปะกนอยางปกตในงานบญเดอนสามเพอสกการะพระธาตพนม คาพดทจะไดยนเสมอวา ‚พวกเฮาคอคนกลมเดยวกน บแมนไทย บแมนลาว เฮากาลงไปสกการะพระธาต มนเปนธรรมเนยมของเฮา... ‛ (กง เดชอดม, สมภาษณเมอวนท 16 กมภาพนธ 2554) ขอความนแสดงใหเหนการสานกรรวมกนของคนสองฝงโขงในเรองกลมเชอชาตเดยวกน ผมสายเลอดเดยวกน มภาษาวฒนธรรมและศาสนารวมกนในฐานะลกพระธาตหรอขาโอกาสพระธาตพนม โดยปราศจากอทธพลของรฐชาตแบบใหม แตสงทเปลยนแปลงไป คอ เสนพรมแดนไดถกนามาใชตาม


แนวคดรฐชาตแบบใหมทคนสองฝงไมอาจสรางเอกภาพเชนในอดตเนองจาก พวกเขาไมสามารถเดนทางขามลานาโขงไดอยางเสร

ตงแตป พ.ศ.2538 เปนตนมา รฐบาล สปป.ลาว ไดเรมรวบรวมตานานพระธาตในสถานทตางๆ บรเวณฝงซายแมนาโขงและเผยแผสประชาชน ไดแก พระธาตหลวงเวยงจนทน (1995) ตานานพระธาตโผน (2011) ตานานพระธาตองฮง และตานานพระธาตศรโคตรบอง (1999) ผเขยนไดตงขอเสนอวา การเรยบเรยงและเผยแผตานานเหลานมวตถประสงคเพอเปนการสรางศนยรวมจตใจแหงใหมทดแทนความศรทธาทมตอตานานพระธาตพนม พรอมกนนน ผเขยนไดตงขอเสนอวา รฐบาล สปป.ลาว ไดรณรงคการจดงานประเพณบญเดอนสาม ณ วดวาอารามประจาทองถนทมพระอฐธาตของพระพทธเจาประดษฐานอยดวย งานบญเดอนสามพระธาตพนมฝงขวาแมนาโมงไมใชเทศกาลทคนสองฝงโขงตองเดนทางไปสกการะและพบปะญาตมตรเชนในอดต อกทงการพฒนาระบบคมนาคมขนสงทมความกาวหนาสงผลใหการเดนไปมาหาสของคนสองฝงโขงมความสะดวกสบายมากยงขน ผคนทงสองฝงจงไมมความจาเปนทตองเฝารองานบญเดอนสามเพอพบปะญาตพนองอกตอไป

พระธาตพนมคอสญลกษณในการยดเหนยวจตใจของคนสองฝงโขงจากสมยตานานสประวตศาสตรทองถน การกอตวของประวตศาสตรสมยใหมไดสรางความแปลกแยกใหกบคนสองฝงโขง ชวงป พ.ศ.2540-2556 คนสองฝงโขงจาตองแสวงหาหนทางในการสรางประวตศาสตรภมภาครวมกน เพอรองรบการเตบโตของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในชมชนโลกรวมสมย 6. คนสองฝงโขงกบการปรบมโนทศนทางประวตศาสตรหลงสงครามเยน

หลงสงครามเยน คนสองฝงโขงไดเกดความรสกรงเกยจเดยดฉนทระหวางกนขนในฐานะพลเมองของระบบรฐชาตแบบใหมทถกสรางขนโดยสยามกบอนโดจนฝรงเศส พวกเขาไดถกหลอหลอมใหเชอและยดมนในสงสมมตทรฐบาลทงสองประเทศไดสรางขน ไมวาจะเปนการยดมนตอทศนคตความเชอการเปนอนหนงอนเดยวกนของชาต ศาสนา และการมศตรรวมกน เมอสงครามเยนยตลงไปพรอมกบการเสอมถอยของโลกทศนประชาธปไตยกบสงคมนยม17

ตงแตตนทศวรรษท 2530 บรรยากาศทเอออาทรในการไปมาหาสของคนสองฝงโขงไดเกดขนอกครงหนง นบเปนเรองทนาปต โดยเฉพาะความสะดวกสบายคราวเทศกาลบญเดอนสามงานนมสการพระธาตพนม นางกง เดชอดม เลาวา ‚...แตกอนเดนทางไปมา


ยากลาบาก มแตปากบง แตทกวนน ดสถนนหนทางสะดวกสบาย บานเมองเจรญฮงเฮอง จะขามของตอนใดกได แสงไฟสวางไสวไปหมด งามหลาย มนเปนดงคากลาวของอายนองทเขามาสมยปลดปลอยทบอกวา ชวงแรกเฮาตองอดทน มนอตคดขดสน แตตอไปภายหนา เฮาส ฮงเฮอง‛ (สมภาษณเมอวนท 16 กมภาพนธ 2554) ชวงป พ.ศ.2540-2558 รฐบาลสองฝงแมนาโขงไดเปดจดผอนปรนชวคราว หรอเรยกวา ตลาดนด คนสองฝงแมนาโขงสามารถไปมาหาสกนไดอยางนอย 2-3 วน ตอสปดาห ภายใตสถานการณดงกลาว การปรบมโนทศนของคนสองฝงโขงจงควรไดรบการพจารณาใน 2 ประเดน การปรบมโนทศนทางประวตศาสตรของคนสองฝงโขงกบการเปลยนผานประวตศาสตรชาตสประวตศาสตรภมภาค 6.1 การปรบมโนทศนทางประวตของคนสองฝงโขง

หลงสงครามเยน มโนทศนทางประวตศาสตรของคนสองฝงโขงทมตอพระธาตพนมไดถกสรางขนอยางสมบรณในฐานความร 2 ชด หนทางการกาวผานประวตศาสตรชาตไปยงประวตศาสตรภมภาคไมมรปแบบทแนชด เมอ สปป.ลาวไดเปนสมาชกอาเซยนในป พ.ศ.2540 มโนทศนของคนสองฝงโขงกบพระธาตพนมจงเปนเรองทควรศกษาและวเคราะห เนองจาก สมยประวตศาสตรชาตไดสรางการรบรเรองพระธาตพนมออกเปน 2 ชด

ชดท 1 รฐบาล สปป.ลาว ไดสรางมโนทศนการเปนเจาของดนแดนฝงขวาแมนาโขง หรอพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอของราชอาณาจกรในชวงป พ.ศ.1896-2322 เอาไว 3 ลกษณะ ลกษณะท 1 ความยงใหญของอาณาจกรศรโคตรบรณ ลกษณะท 2 พระมหากษตรยราชวงศลานชางเปนผอปถมภองคพระธาตพนม ลกษณะท 3 หวหนาขาโอกาสพระธาตพนมเปนกลมคนทอาศยในบรเวณฝงซายแมนาโขง

ชดท 2 รฐบาลราชอาณาจกรไทยไดสรางมโนทศนทางประวตศาสตรใหกบคนฝงขวาแมนาโขงทมตอพระธาตพนมในรปแบบการทองเทยวเชงพาณชย กลาวคอ เทศกาลบญเดอนสามกบการทองเทยวนานาชาต การสกการะองคพระธาตพนมตามราศเกดและวนเกด

การปรบมโนทศนทางประวตศาสตรใหกบคนสองฝ งโขงตองดาเนนไปอยางมขนตอน ขนตอนท 1 การเลอกพระธาตพนมเปนแกนหลกของเรอง ขนตอนท 2 การเผยแผแนวคดความสมพนธเชงอานาจในการควบคมพนทความเชอ กลาวคอพระธาตพนมของสยามกบฝรงเศส ขนตอนท 3 การถายทอดพระธาตพนมในสายตาของคนสองฝงโขงกบการตอสเพอความเปนเอกภาพจากตานาน สประวตศาสตรทองถน (กอน พ.ศ.2436) สประวตศาสตรชาต (พ.ศ.2436-2540) และประวตศาสตรภมภาคระหวาง พ.ศ.2540-2556 จะสามารถสะทอนจดยนทางประวตศาสตรทมมาอยางยาวนานรวมกนในรปแบบใด อาจถอ


เปนภารกจของคนสองฝงแมนาโขงทมอาจแสวงหาบทสรปไดในระยะเวลาอนสน เฉพาะคนสองฝงแมนาโขงเทานนทตองหาหนทางในการสรางประวตศาสตรภมภาครวมกน บนรากฐานของการปรองดอง เอออาทรตอกน ภายใตองคพระธาตพนม ในรปแบบพหวฒนธรรมกบการศกษาในหวงโลกาภวตร (อานนท กาญจนพนธ, 2551, น.113-154) 6.2 การเปลยนผานประวตศาสตรชาตสประวตศาสตรภมภาค

นบตงแต สปป.ลาว เขารวมเปนสมาชก ASEAN ในป พ.ศ.2540 ถง ป พ.ศ.2558 ระยะเวลา 18 ป ถอไดวาเปนจดเปลยนของประวตศาสตรภมภาคทคนสองฝงโขงควรแสวงหาจดรวมกนในการสรางความเขาใจและความสมพนธอนดของความเปนภมภาคเดยวกน คนฝงซายแมนาโขง กมความพรอมในการเรยนรระบบเศรษฐกจและสงคมแบบใหม ในขณะทคนฝงขวาแมนาโขงกควรทจะปลดปลอยความคดการรงเกยจเดยดฉนททางเชอชาตและวฒนธรรมทมตอผคนฝงตรงกนขาม และทาความเขาใจรากเหงา ประวตศาสตรความเปนมา เพอลดอคตทเคยถกสรางใหมตอกน คนสองฝงโขงกบพระธาตพนมคอตวอยางของชมชนทมระบบความเชอ ศาสนา และการเมองรวมกนมาเปนระยะเวลาอนยาวนาน ระบบอาณานคม รฐชาตแบบใหมไดแบงแยกผคนสองฝงออกจากกน ในสภาวะชวงเวลาของการเปลยนผานประวตศาสตรชาตสประวตศาสตรภมภาคน คนสองฝงโขงตองแสวงหาทางออกรวมกนในการรอฟนและคดคนประวตศาสตรภมภาคขน ดวยการนาพระธาตพนมมาเปนประเดนหลก ในการศกษาภมหลงทางประวตศาสตร เพอสรางชมชนสองฝงโขงบนรากฐานความเสมอภาค เอกภาพ ภารดรภาพ สรางความเขมแขงใหรเทาทนสถานการณอาเซยนในสงคมโลก อนมขนตอนทสาคญดงน หนง การจดตงคณะกรรมการรางประเดนคนสองฝงแมนาโขงกบพระธาตพนม สอง การรวมมอกนเพอเกบรวบรวมตานานทองถนสองฝงแมนาโขง สาม การคดกรองตานานทเกยวกบพระธาตพนม ภารกจการเปลยนประวตศาสตรชาตสประวตศาสตรภมภาค จงเปนหนาทของทกคนในพนทสองฝงโขง มใชเพยงเปนภาระหนาทของภาครฐเทานน 7. บทสรป

การรบรเกยวกบพระธาตพนมในสายตาของคนสองฝงโขงมประเดนหลกทสะทอนความสมพนธเชงอานาจของผคนสองฝงโขงในสองลกษณะ กลาวคอ ประการทหนง กลมผปกครองกบการใชความศรทธาตอองคพระธาตพนมเพอควบคมกาลงคนททรงพลงในสมยตานาน ชวงทศวรรษท 1550-1890 คนสองฝงโขงมเอกภาพและความปรองดองอนเนองมาจาก


มโนทศนทางประวตศาสตรทมตอพระธาตพนมในรปแบบตานานและประวตศาสตรทองถน ซงผลตขนโดยกลมผนาสายราชวงศลานชางกรงเวยงจนทน ผคนสองฝงโขงมสถานภาพเปน ขาโอกาสพระธาตพนม ซงผนาทางการเมองนาพนธะทางดานศาสนาเปนกลไกในการควบคมกาลงไพรพล

ประการทสอง กลมผปกครองกบการปรบเปลยนมโนทศนทางประวตศาสตรทมตอองคพระธาตพนมในหมคนสองฝงโขงอนเปนผลมาจากอทธพลของระบบเศรษฐกจการเมองทแปรเปลยนไป ดงจะเหนไดจากในทศวรรษท 1890 เมอฝรงเศสเขาควบคมการปกครองอาณาจกรลาว ซงถอไดวาเปนจดเรมตนการสรางความแปลกแยกในหมคนสองฝงโขง ฝรงเศสไดเปลยนมโนทศนทางประวตศาสตรของผคนในปกครองทมตอพระธาตพนม อาจกลาวไดวาเปนกลยทธทใชไดอยางมประสทธภาพ ยงไปกวานนแลว ในชวงป พ.ศ.2436-2540 ผนาทางการเมองทงสองฝงโขงไดปรบเปลยนประวตศาสตรทองถนเขาสระบบประวตศาสตรชาตตามแนวคดรฐชาตอยางประเทศในตะวนตก คนฝงซายแมนาโขงถกทาใหมความคดแปลกแยกออกจากฝงขวาแมจะเปนชมชนขาโอกาสพระธาตพนมเดยวกน พรอมกนนนรฐบาลอาณานคมฝรงเศส พระราชอาณาจกรลาว และ สปป.ลาว ไดยกยองพระธาตหลวงเวยงจนทนเปนศนยรวมความปรองดองของศาสนกชนในฝงซายแมนาโขงทดแทน พระธาตพนม อกทงมการสรางมโนทศนความผกพนแบบใหมในฐานะพลเมองสหพนธ อนโดจนของฝรงเศสและพลเมองของคอมมวนสตสากลโดยการนาเรองพระธาตพนมออกจากตาราเรยนประวตศาสตรฉบบมาตรฐาน เปนตน

หากจะกลาวไปแลว จะเหนไดวา คนสองฝงโขงคอผลของการแยงชงอานาจทางการเมองของผปกครอง ภายหลงการสนสดสงครามเยนครงท 2 (พ.ศ.2518-2534) ผนาทางการเมองสองฝงโขงในนามตวแทนอาเซยนไดเรยกรองการปรบเปลยนและสรางมโนทศนทางประวตศาสตรในระดบภมภาคใหม ในชวงเวลาของการเปลยนผานเขาสประวตศาสตรภมภาค บทความนตองการนาเสนอใหผคนสองฝงโขงไดเขาใจพฒนาการของการปรบใชประวตศาสตรเพอรองรบผลประโยชนทางการเมองทมตอองคพระธาตพนม คนสองฝงโขงตองเรยนร ในการตอสเพอความเปนเอกภาพจากตานานสการขบเคลอนการสรางประวตศาสตรทองถนเพอรองรบประวตศาสตรชาต และการปลดเปลองมโนทศนในอดตเพอรงสรรคประวตศาสตรภมภาครวมกน

ประเดนสงคมและวฒนธรรมเปนพนฐานของการสรางประวตศาสตรภมภาครวมกนไดอยางเหมาะสม เชนเดยวกบกรณเขาพระวหาร ประชาชนไทย ประชาชนขะแมร


ควรยตความเกลยดชงในการอางสทธความชอบธรรมตอโบราณสถานแหงนตามกระแสการปลกระดมทางการเมองของผมอานาจ ทตางใชประชาชนเปนเครองมอในการเคลอนไหวทางการเมอง อยางไรกตาม มโนทศนทางประวตศาสตรของสงคมทม เปาหมายมงไปสระบบสงคมนยม กบสงคมทเทดทนระบบเสรนยมประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนพระประมข มอาจแสวงหาจดยนรวมกนไดในเวลาเพยงชวขามคน มนตรเสนหของประวตศาสตร คอ ความแตกตางทางความคดของผคนทมอดมการณทางเศรษฐกจ การเมองและสงคมแบบแยกสวน เชนเดยวกบ สปป.ลาว และราชอาณาจกรไทย ชมชนสองฝงแมนาโขงจงควรเปนตวอยางอนสาคญในการรอฟนและสรางประวตศาสตรภมภาครวมกนโดยมพระธาตพนมเปนแกนหลก

เชงอรรถ 1 บทความนไดรบการปรบปรงจาก The Stupa of That Phanom in the Eyes of the Mekong People’: A Struggle to Become United from Legend, Local, National, and Regional History, 1893-2011 A.D. เสนอในการประชมสมมนานานาชาต IAAH ครงท 1 ณ ประเทศศรลงกา ระหวางวนท 7-11 เมษายน 2011 งานชนนเปนเอกสารประกอบการงานบรการวชาการ โครงการอบรมครประวตศาสตรระดบมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ครงท 2 เรอง “การเรยนประวตศาสตรทองถน” ระวางวนท 1-2 สงหาคม 2556 และบทความนเปนสวนหนงของงานวจยเรอง “ทาสในลาวตอนใต ระหวาง ค.ศ.1779-1904” กองทนเงนรายไดคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน พ.ศ.2554. 2 อาจกลาวไดวา คนสองฝงโขงมเรองราวทเปนสงทยดเหนยวจตใจใหเปนหนงเดยวทสาคญอย 2 ประการ ไดแก ความศรทธาทมตอพระธาตพนมและตอพระครโพนสะเมก ฉายาพระยาครขหอม หลวงพอขหอม พระครยอดแกวโพนสะเมก หรอเจาราชครหลวงโพนสะเมก เปนตน ทานเปนพระสงฆทมบทบาทสาคญทมบทบาททางสงคมและการเมองของผคนสองฝงโขงยคสมยของพระเจาสรยวงศาธรรมมกราช ครองกรงเวยงจนทน บคคลทสรางประวตศาสตร เชน พระครโพนสะเมก ปรากฏในพงศาวดารทงของลาวและสยามในรปแบบเรองเลาและตานาน 3 ลาวมชอเรยกทแตกตางกนตามพฒนาการทางประวตศาสตรแบงออกเปน 4 ยค ยคแรก อาณาจกรลานชาง กนระยะเวลาชวง ค.ศ.1353-1893 ยคทสอง ตงแตวนท 3 ตลาคม ค.ศ.1893-1954 เรยกวา แควนลาว แควนลาวแหงอนโดจนฝรงเศส อนโดจน สหพนธรฐอนโดจน ยคท 3 ชวง ค.ศ.1954-1 ธนวาคม ค.ศ.1975 เรยกชอประเทศวา พระราชอาณาจกรลาว สมย


ปจจบนเรมตงแตวนท 2 ธนวาคม ค.ศ.1975 เปนตนมา เรยกวา สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) 4 สรพล ดารหกล ไดตงขอสงเกตระบบความเชอทกากบดแลสงคมขอยขาพระธาตพนมเอาไวอยางนาสนใจ 2 ประการ ประการแรก พระธาตพนมเปรยบไดกบผหลกเมองหรอ ผมเหสกข ประการท 2 หอผเจาเฮอนสามพระองคหรอหอผเจาเฮอนสามตนคอ ผเสอบาน (สรพล ดารหกล, 2549, น.145-151) 5 พระอธการสญญา เจาอาวาสวดมรกขนคร อาเภอธาตพนม จงหวดนครพนม คอผใหขอมลตานานพระธาตพนมกบพระครโพนสะเมก ทานคอตวอยางของอดตเดกชายฝงขวาแมนาโขงทเลอกบวชเณรเพอศกษาเลาเรยนและปฏบตธรรมในวดพระธาตพนม 6 แบงเวลายอยในตานานออกเปน 4 สมย ไดแก สมยกอนนพพาน แปดปหลงการนพพานของพระพทธเจา สมยพระเจาอโศก ซงตรงกบสมยอาณาจกรโคตรบรณ และสมยลานชาง (พ.ศ.1896-2436) ผเรยบเรยงพระธาตพนมไดใชความพยายามในการเชอมชาตภพของกษตรยลานชางใหเขากบภพภมของพระพทธเจา 7 อาจารย ดร.เมธ เมธาสทธ สขสาเรจ เปนนกโบราณคดสมยประวตศาสตร สงกดหลกสตรสาขาวชาประวตศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน ตงแตวนท 1 เมษายน พ.ศ.2557 เปนตนมา อาจารย ดร เมธ เมธาสทธ สขสาเรจ เปนอาจารยประจาสงกดคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม 8 นายกองหม สายสทธ มชวตชวงรชกาลท 4-9 แหงกรงรตนโกสนทร เขาเปนชาวนากบผนาชมชนบานกงใหญ ตาบลกศกร อาเภอตระการพชผล จงหวดอบลราชธาน หลงฤดเกบเกยว นายกองหมประกอบอาชพเสรมในขบวนนายฮอยคาควายทเดนทางไปคาขายยงกรงพนมเปญและดนแดนของคนไทย 9 นายมงคล ศรธรรมมา เปนลกหลานชมชนพระธาตพนม เขาคอสามญชนทสะทอนมโนทศนและคณคาของพระธาตพนมไดอยางลกซง พรอมกลาววา “ทกคนทเปนลกพระธาตจะรบรเรองตานานพระธาตพนมกบพระครโพนสะเมกไดเปนอยางด” 10 นางกง เดชอดม หญงลาววย 80 ป ผคลกคลกบการเดนทางมานมสการบญเดอน 3 ของ บงจม สตรทานนคอทายาทของกลมเชอสายผสรางชมชนบานโคกกอง เมองหนองบก แขวงคามวน สปป.ลาว ชมชนนกอตงขนสมยตนครสตศตวรรษท 20 11 พระอธการสมจต เจาคณะเมองหนองบก แขวงคามวน สปป.ลาว ผยดมนตอหลกพทธศาสนา บวชเณรตงแตวยเยาว เขาศกษาพระธรรมในดนแดนฝงซายกบฝงขวาแมนาโขง ทาน


มงการศกษาพระธรรมอยางจรงจงในสานกวดหนองปาพง จนถงสานกสวนโมกข และจบการศกษาพทธศาสนศกษาจากมหาวทยาลยสงฆในราชอาณาจกรไทย 12 ตานานอรงคธาตฉบบใบลาน ป พ.ศ.2404 (กรมศลปากร, 2537) แสดงใหเหนถงการนาตานานศาสนาเขามาสการอธบายชมชนทองถน ตานานอรงคธาตไดถกวเคราะหวาผลตขนในป พ.ศ.2176-2181 นามผเรยบเรยงคอ พระยาศรไชยชมพ ไดรบเคาโครงเรองมาจากลานนา แบงเวลายอยในตานานออกเปน 4 สมย ไดแก สมยกอนนพพาน แปดปหลงการนพพานของพระพทธเจา สมยพระเจาอโศก ซงตรงกบสมยอาณาจกรโคตรบรณ และสมยลานชาง (พ.ศ.1896-2436) ผเรยบเรยงพระธาตพนมไดใชความพยายามในการเชอมชาตภพของกษตรยลานชางใหเขากบภพภมของพระพทธเจา 13 เมองลาวพวนประกอบดวย 14 เมองหลก กลาวคอ เมองหนองคาย, นครพนม, มกดาหาร,ไชยบร, ทาอเทน, หลมศกด, หนองหาร, สกลนคร, โพนพสย, กมทาสย (หนองบวลาภ), ขอนแกน, เชยงขวาง, คาเกด, คามวน และบรคณฑนคม 14 เมองลาวกาวประกอบดวยเมองหลก 12 เมอง ดงน เมองอบลราชธาน, เมองนครจาปาศกด, ยโสธร, สรนทร, ขนนธ, ศรสะเกษ, เดชอดม, รอยเอด, มหาสารคาม, กาฬสนธ และสวรรณภม 15 ในป ค.ศ.1953 สลา วระวงส ไดตพมพพงศาวดารลาว ถอเปนบททดลองการสรางประวตศาสตรชาตสมยใหม หนงสอเลมนไดเกรนนาความสาคญของพระธาตพนมในฐานะศนยกลางอาณาจกรโคตรบรณ (สลา วระวงส, 2539, น.7-8) เนนการใหขอมลอาณาจกรโบราณกอนการกอตวของลานชาง 16 ชวงป พ.ศ.2436-2488 รฐบาลสยามและอนโดจนใชนโยบายดานเศรษฐกจ-สงคมในการแบงแยกคนสองฝงโขงดวยการผลตประวตศาสตรชาต การกอตวของประวตศาสตรชาต หมายถง การเนนนโยบายการประสมประสานทางเชอชาตและวฒนธรรมในสงคมทมกลมชาตพนธอนหลากหลาย การนาประวตศาสตรมารบใชการเมองในพนทสองฝงโขง ความคดดงกลาวคอการเปลยนแปลงทางการเมอง มผลตอมโนทศนทางประวตศาสตรของคนสองฝงโขงทมตอพระธาตพนม รปแบบการเขยนประวตศาสตรนพนธทเกยวของกบพระธาตพนมของสยามและแควนลาวแหงอนโดจนฝรงเศสไดใชประวตศาสตรทเปนปมของเงอนไขความแปลกแยกใหกบคนสองฝงโขง 17 ระหวางป พ.ศ.2436-2540 ถอไดวาเปนจดกาเนดการสรางประวตศาสตรทองถนสบรบทประวตศาสตรชาต หรอสมยการเรยบเรยงประวตศาสตรชาต คนสองฝงแมนาโขงรบรเรองราวของพระธาตพนมทแตกตางกนออกไป อนเปนผลมาจากการสรางรฐชาตแบบใหม


หลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา ผคนสองฝงโขงทครงหนงมความเชอและความศรทธาตอพระธาตพนมองคเดยวกนถกกระบวนการปลกจตสานกของความเปนชาตทแตกตางกนสรางใหเกดความรสกเปนอนระหวางกน ในชวงระยะเวลาดงกลาวน ความศรทธาของผคนทมตอองคพระธาตพนมถกลดทอนลงตามลาดบอนเนองจากปญหาสงครามเยน

เอกสารอางอง กรมศลปากร. (2537). อรงคธาต (ต านานพระธาตพนม) (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: เรอนแกว. ไกรสร พรหมวหาร. (2528). สรรนพนธเลม 1. สพจน ดานตระกล. (แปลจากภาษาลาวเปน

ภาษาไทย). กรงเทพฯ: สานกพมพสนตธรรม. เขมพอน แสงปะทม. (2542). ประวตพระธาตศรโคตรบอง. เวยงจนทน: กรมวรรณคดและ

วฒนธรรมมหาชน. ดารงราชานภาพ. สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรม. (2537). นทานโบราณคด (พมพครงท 3)

กรงเทพฯ: สานกพมพดอกหญา. เตม วภาคยพจนกจ. (2542). ประวตศาสตรอสาน (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: มลนธโครงการ

ตารามนษยศาสตรและสงคมศาสตร. เตม วภาคยพจนกจ. (2546). ประวตศาสตรอสาน (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: มลนธโครงการ

ตารา: มนษยศาสตรและสงคมศาสตร. ทงสวาท ประเสรฐ. (2555). ลาวลานชางสมยฝรงเศสปกครอง. เวยงจนทน: สานกพมพ

จาหนายแหงรฐ. ธวช ปณโณทก. (2530). ศลาจารกอสานสมยไทย-ลาว. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามคาแหง. กระทรวงศกษาธการ. (2537). แบบเรยนประวตศาสตรลาวชนมธยมปทหนง. เวยงจนทน:

กระทรวงศกษาธการ สถาบนคนควาวทยาศาสตรการศกษา. พเชฐ สายพนธ. (2542). ผเจาเฮอน 3 พระองค : พธกรรมสบทอดกลมขาโอกาสธาต .

กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. โพธขาว. (2518). บทสมภาษณไพบลย สวรรณกฎ ใน ศรศกร วลลโภดม (บรรณาธการ), ธาตพนม

(น.162-175). กรงเทพฯ: สานกพมพเมองโบราณ. ไพฑรย มกศล. (2515). การปฏรปการปกครองมณฑลอสานในรชสมยพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว. กรงเทพฯ: สานกพมพบรรณกจเทรดดง. สลา วระวงส. (2539). ประวตศาสตรลาว (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน.


สชนะ สสาน. (2532). การสรบททาแขก. ใน เจาสภานวงศผน าประเทศ. (น.16-33). เวยงจนทน: คณะกรรมการวทยาศาสตรสงคม.

สรจตต จนทรสาขา. (2528). เอกสารอดส าเนาจงหวดนครพนมในอดต. เรยบเรยง. ม.ป.ท. สรพล ดารหกล. (2549). แผนดนอสาน. กรงเทพฯ: เมองโบราณ. สเนตร โพธสาร และหนไซ พมมะจน. (2543). ประวตศาสตรลาว. เวยงจนทน: โรงพมพแหงรฐ. สาลด บวสสะหวด. (2539). ประวตการศกษาลาว. เวยงจนทร: มลนธโตโยตา. อานนท กาญจนพนธ.(2551). พหวฒนธรรมในบรบทการเปลยนแปลงผานทางสงคม

วฒนธรรม. เอกสารประกอบการประชมวชาการ “พหวฒนธรรมและชาตนยม” วนท 22-23 ธนวาคม 2551 ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส.

เอเจยน แอมอนเยร. (2539). บนทกการเดนทางในลาว ภาคหนง พ.ศ. 2438 [Voyage dans le Laos Tome Premier 1895] (ทองสมทร โดเร และสมหมาย เปรมจตต, ผแปล). เชยงใหม: สถาบนวจยสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

เอกสารอดส าเนาตามตนฉบบเดมประวตพระธาตโผน. (2011). บานโพนธาต เมองไชยพทอง แขวงสวรรณเขต สปป.ลาว.

อคา พมวงสา. (2509). ความเปนมาของลาว. พมพครงท 3. เวยงจนทน: ศสก ณ จาปาศกด. Agnew, J. & Corbridge, S. (2003). Mastering space. London: Routledge.

Goscha, C. E. (2012). Going Indochina: Contesting concept of space and place in

French Indochina .Thailand: The nias Press.

Krasner, S. D. (2001). Re-thinking the sovereignty state model in Empires, systems, and

states: Great transformations in international politics. Cambridge: Cambridge

University Press.

Dougherty, J. E. & Pfaltzgraff, R. L., Jr. (2001). Contending theories of International

Relations: A comprehensive Survey. 5th eds. New York: Longman.

Jory, P. (2000). Multiculturalism in Thailand? Cultural and regional resurgence in

diverse Kingdom. Harvard Asia Pacific Review, 4(1), 18-22.

Nginn, Pierre S. (1959). New Year Festivals (5th

Month Festival). In René de Berval

(Ed.), The Kingdom of Laos: The land of the million elephants and of the

white parasol pp.268-271. Saigon: France-Arie.


Rizvi, F.; Lingard B.; & Lavia, J. (2006). Postcolonialism and education: Negotiating a

contested terrain. Pedagogy, Culture & Society 14(3), 249-262.

Vientiane Times. (1995). Le That Luang de Vientiane symbole de la nation Lao.

Vientiane: L’Imprimerie du ministere de l’Education Vientiane RDP Lao.

Weber, E. (1977). Peasant into Frenchmen. The Modernization of Rural France,

1870-1914. London: Chatto & Windus.

การแปรเปลยนของวรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ ใน 5 ชมชนภาษา*

Northeastern Thai tonal Variations in five Sisaket

speech communities

วชญะ ศรพพฒนกล**

[email protected]

บทคดยอ บทความนเปนผลการศกษาวรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ ทใชในชมชน

ทมลกษณะการใชภาษาแตกตางกน 5 ชมชนภาษา คอ ไทยอสาน ไทยอสาน-กย ไทยอสาน-เขมร ไทยอสาน-กย-เขมร และชมชนหลากหลายภาษา วตถประสงคของงานวจยคอ เพอวเคราะหและเปรยบเทยบระบบและสทลกษณะของวรรณยกตทใชในชมชนดงกลาว สมมตฐานคอ ระบบเสยงวรรณยกตทใชในทกชมชนจะเหมอนกน สวนสทลกษณะของวรรณยกตตางกน ผวจย เกบขอมลจากผบอกภาษาเพศหญงทพดภาษาไทยอสานเปนภาษาแม 3 คนตอชมชน รวม 15 คน ทกคนอาศยอยในชมชนดงกลาวตดตอกนไมนอยกวา 10 ป การเกบขอมลม 2 สวน สวนแรก เพอการวเคราะหระบบวรรณยกต เกบดวยการฟงประกอบกบการใชกลองวรรณยกตของ Gedney (1972) สวนท 2 เพอการวเคราะหสทลกษณะของวรรณยกต ไดใชชดค าเทยบเสยงจ านวน 20 ค า ประกอบการบนทกเสยงและวเคราะหดวยโปรแกรม Praat เวอรชน 5.3.35 ในการน าเสนอผล ผวจยแปลงคาความถมลฐานใหมหนวยเปนเซมโทนเพอลดผลกระทบท อาจเกดจากลกษณะทางกายภาพทตางกนของผบอกภาษา เชน ขนาดรางกาย อาย ฯลฯ

ผลการวจยแสดงใหเหนวา ผบอกภาษาจากทกชมชนมระบบวรรณยกตแบบเดยวกนคอ 5 หนวยเสยง ความแตกตางทพบคอ สทลกษณะของวรรณยกต โดยเฉพาะอยางยงวรรณยกต 2 (สง-ตก) และวรรณยกต 5 (ต า-ตก) รวมทงพสยระดบเสยงของวรรณยกตในชมชนทพด 2 และ 3 ภาษา ทแคบกวาพสยระดบเสยงวรรณยกตของชมชนทพดภาษาเดยวอยางชดเจน

ค าส าคญ : วรรณยกต, ไทยอสาน, ลาว, สทศาสตร, ชมชนหลากหลายภาษา

* งานวจยนเปนสวนหนงของวทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาภาษาศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เรอง วรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ ใน 5 ชมชนภาษา ** นสตปรญญาโท ภาควชาภาษาศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


Abstract

This article shows the results of a research on Northeastern Thai tones

spoken in five types of speech communities of Sisaket province; Northeastern Thai,

Northeastern Thai-Kui, Northeastern Thai-Khmer, Northeastern Thai-Kui-Khmer,

and Multilingual community. The objectives of the study are to analyze and compare

the tone systems and tonal characteristics of the Northeastern Thai language spoken

in the previously mentioned communities. The hypothesis is that the tone systems

used in all five communities are the same but the tonal characteristics are different.

The data was collected from three female participants who speak Northeastern Thai

as their mother tongue, in each community, 15 participants in total. Each individual

has lived in the community for at least 10 years. There are two parts to the data

collection. The first part, which is for the auditory analysis, was done by applying

Gedney’s (1972) tonebox method. The second part was for the tonal characteristic

analysis. A list of 20 minimal pairs was used during the recording. Later the data

was analyzed by using Praat version 5.3.35. For the results presentation, the

fundamental frequency was converted into semitone in order to reduce the effects of

physical variants of the participants such as body build, age, etc.

The research results show that the Northeastern Thai speakers in every

community use the same tone system which is a five-tone system. Differences are

found in the tonal characteristics, especially those of tone 2 (high-falling) and tone 5

(low-falling). Also, the pitch range of tones used in the five communities where two

and three languages are spoken is clearly narrower than the one used in a

monolingual community.

Keywords: Tones, Northeastern Thai, Lao, Phonetics, Multilingual Community

วรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ 63

1. ทมาและความส าคญ ภาษาไทยอสาน ทวไปเรยกกนวา “ภาษาลาว” หรอไมก “ภาษาอสาน” (นอกจากน

ยงอาจมการเรยกพรอมชอทองถน หรอจงหวดทพด เชน ลาวอบลฯ ลาวศรสะเกษ ฯลฯ) เปนภาษากลมลาว (Brown, 1965; Akharawatthanakun, 2002) เนองจากมระบบเสยงพยญชนะ สระ และวรรณยกตใกลเคยงกนกบภาษาลาวทใชในประเทศ สปป.ลาว บรเวณทมผใชภาษาไทยอสานอยางหนาแนนคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย ซงเปนภมภาคทมอาณาเขตใหญเปนอนดบ 1 ของประเทศไทย ครอบคลมพนทประมาณรอยละ 30 ของพนททงหมดของประเทศ

ผใชภาษาไทยอสานกระจายอยในพนทบรเวณกวาง โอกาสทผใชภาษาไทยอสานจะไดตดตอสอสารกบผใชภาษาอนๆ เชน ภาษาญอ ภาษาเขมร นนยอมหลกเลยงไมได สงทเกดขนคอผใชภาษาไดรบอทธพลจากสภาพแวดลอมทางภาษา ซงบางครงท าใหภาษาไทยอสานทใชในบรเวณนนๆ มการแปรเปลยนทางเสยงเกดขน หรอมการใชค าศพทใหม เปนตน

ในฐานะผใชภาษาไทยอสานเปนภาษาแม Akharawattanakun (2002) สงเกตเหนความแตกตางของเสยงวรรณยกตภาษาไทยอสาน (ผวจยเรยกวาภาษาลาว) ทใชในจงหวดนครพนมและสกลนคร และไดแสดงความคดเหนทนาสนใจวา กลมผใชภาษาไทยอสานทอาศยอยปะปนกบผใชภาษาญอ (Nyo) และภาษาผไท (Phuthai) ซงเปนภาษาตระกลไทเชนเดยวกบภาษาไทยอสาน และเปนภาษาวรรณยกตเหมอนกน มส าเนยงทแตกตางออกไปจากผใชภาษาไทยอสานบรเวณอนอยางเหนไดชด หลงการวเคราะหดวยการฟงประกอบกบการใชกลองวรรณยกตของ Gedney (1972) และยนยนผลการทดลองดวยการวเคราะหคาทางกลสทศาสตร ผวจยพบวา มการเปลยนแปลงของสทลกษณะของวรรณยกตทพดโดยกลมผใชภาษาไทยอสานอยประมาณ 65 % (13 คน จากผบอกภาษา 20 คน) ซงภายหลงเมอมการน าไปเปรยบเทยบกบสทลกษณะของวรรณยกตภาษาญอ พบวา ทงลกษณะการแยกเสยงรวมเสยงและสทลกษณะของวรรณยกตภาษาไทยอสานนนมความคลายคลงกบสทลกษณะของวรรณยกตภาษาญอมากกวาวรรณยกตตนแบบ2

งานวจยดงกลาวแสดงใหเหนวา เมอมการใชภาษาทมลกษณะใกลเคยงกน (ภาษาตระกลไทเชนเดยวกน เปนภาษามวรรณยกตเหมอนกน เปนตน) ในบรเวณเดยวกน ความเปนไปไดทจะเกดการแปรเปลยนของภาษานนมสง

นอกจากการไดรบอทธพลจากภาษามวรรณยกตทกลาวถงในงานวจยกอนหนาน พรสวรรค นามวง (2544) พบวา ภาษาไทยอสานทพดโดยผใชภาษาทอาศยอยในชมชนทม


ลกษณะตางออกไป คอ ชมชนทมทงการใชภาษาทไมมวรรณยกต แตเปนภาษามลกษณะน าเสยง (ภาษาโซ) และภาษามวรรณยกต (ภาษาไทยอสาน และภาษาผไท) มการแปรเปลยนซงสามารถเหนไดชดเจน ทงในสวนของระบบวรรณยกตทมลกษณะเปลยนแปลงไปจนมความคลายคลงกบระบบวรรณยกตของภาษาญอ รวมทงสทลกษณะของวรรณยกต

งานวจยของพรสวรรค นามวง ท าใหเกดค าถามวา ภาษาไทยอสานทพดในชมชนดงกลาว ไดรบอทธพลจากภาษาทใชรวมกนในชมชนจรงหรอไม เนองจากในสวนทายของงานวจย หลงจากการน าผลการวจยทไดไปเปรยบเทยบกบงานวจยทผานมา ผลการเปรยบเทยบท าใหเหนความเปนไปไดวาภาษาทใชในชมชนนนอาจไมใชภาษาไทยอสาน แตเปนภาษาญอตงแตเรมแรก เนองจากไมพบลกษณะการแยกเสยงรวมเสยงซงเปนลกษณะเดนของภาษากลมลาว (B1234 C1=DL123 C234=DL4 B≠DL นกภาษาศาสตรทสนใจภาษากลมลาวมกเรยกวา “บนไดลาว”) และสทลกษณะของวรรณยกต กมความคลายคลงกบภาษาญอมาก ดงนน จงยงไมควรสรปวา การเปลยนแปลงดงกลาวเกดขนจากอทธพลของภาษาทใชรวมกนในชมชน

งานวจยทมลกษณะใกลเคยงกบงานวจยของ พรสวรรค นามวง (2544) คอ งานวจยของปณฏฐา ประธานเกยรต (2544) ซงพบการแปรเปลยนของเสยงวรรณยกตภาษาไทยอสานทใชในจงหวดศรสะเกษ เนองจากภาษาทใชในชมชนนนมความแตกตางจากงานวจยทผานมา คอ เปนภาษาไมมวรรณยกต (ภาษากย และภาษาเขมร) ซงผลการวจยนาสนใจมาก เพราะผวจยพบการเปลยนแปลงทงในสวนของระบบวรรณยกต ทปรากฏจ านวนหนวยเสยง 5 หรอ 6 หนวยเสยง และสทลกษณะของวรรณยกต

การเปลยนแปลงของเสยงวรรณยกตภาษาไทยอสานทเกดจากอทธพลของภาษาทใชรวมกนในชมชนเปนเรองทนาสนใจ เนองจากงานวจยในอดตสวนใหญมกจะใหความสนใจทภาษาไทยอสานทพดโดยผบอกภาษาทมภาษาแมแตกตางกนออกไป เชน Akharawatthanakun (2002) พรสวรรค นามวง (2544) ปณฏฐา ประธานเกยรต (2544) ซงผวจยพบวา ภาษาไทยอสานทใชในชมชนนน เมอมการน าไปเปรยบเทยบกบงานวจยกอนหนา มการแปรเปลยนของเสยงวรรณยกตเกดขนทงหมด แตความสนใจของผวจยในอดตมกจะมงไปทการแปรเปลยนทเกดขนจากอทธพลของภาษาแมของผพด ไมใชจากอทธพลของภาษาทใชในชมชน เพราะฉะนน เพอทจะตอบค าถามเพมเตมวา ปรากฏการณทก าลงเกดขนกบเสยงวรรณยกตภาษาไทยอสานนนเกดจากสาเหตใด งานวจยนจงมงความสนใจไปทเสยงวรรณยกตในภาษาไทยอสานพยงถนเดยว แตในถนนนมชมชนทมการใชภาษาแตกตาง


กนออกไป ขอคนพบอาจชวยใหเขาใจสาเหตของการแปรเปลยนของเสยงวรรณยกตภาษาไทยอสานทชดเจนยงขน

ผวจยไดศกษาขอมลเบองตนซงเปนเอกสารงานท เกยวกบจงหวดตางๆทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย ประกอบกบการทเปนคนจงหวดศรสะเกษโดยก าเนด พบวา จงหวดศรสะเกษเปนบรเวณทมความหลากหลายทางภาษาและวฒนธรรมสง ซงถกถายทอดใหผคนทวไปไดเหนผานทางลกษณะของโบราณสถานตางๆ เชน ปราสาทหน วด ศาลเจา และสถานทซงแสดงใหเหนความเชอของคนทองถนทแตกตางกนตงแตอดตจนถงปจจบน รวมทงการใชภาษาทแตกตางกนของกลมชาตพนธตางๆ ไดแก คนไทยอสานหรอทวไปเรยกวาคนลาวซงเปนประชากรสวนใหญของจงหวด คนเขมร คนกย-กวย หรอ สวย และคนเยอ

จงหวดศรสะเกษตงอยทางตอนใตของภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย มพนทตดตอกบจงหวดใกลเคยง 4 จงหวด คอ รอยเอด ยโสธร (ทศเหนอ) อบลราชธาน (ทศตะวนออก) สรนทร (ทศตะวนตก) และทศใตตดตอกบประเทศกมพชา ดแผนทจงหวดศรสะเกษ ในรปท 1

ประชากรของจงหวดศรสะเกษเปนกลมคนซงอพยพมาจากถนทอยเดมทหลากหลาย เมอมการอยรวมกนของคนหลายกลมทพดภาษาตางกนและตางวฒนธรรม สงส าคญทเชอมความสมพนธเพอใหทกกลมอยรวมกนอยางปกตสข สามารถตดตอสอสารกนได คอการใชภาษารวมกน จากการท าโครงการน ารองของผวจยเกยวกบการเลอกใชภาษาของผคนในต าบลตางๆ ในจงหวดศรสะเกษ สรปไดวา ภาษาทใชในจงหวดศรสะเกษ คอ ภาษาไทยอสาน ภาษาเขมร ภาษากย-กวย (สวย) และภาษาเยอ นอกจากน ยงมภาษาทมผใชจ านวนนอย เชน ภาษาจน ภาษาองกฤษ ฯลฯ ดงนน จะเหนไดวา พนทจงหวดศรสะเกษมความเหมาะสมอยางยงทจะเปนพนทส าหรบด าเนนการวจยเกยวกบวรรณยกตภาษาไทยอสานทพดในชมชนทมบรบททางภาษาแตกตางกนออกไป


รปท 1 แผนทจงหวดศรสะเกษ3


2. วตถประสงค 2.1 เพอวเคราะหระบบวรรณยกตและสทลกษณะของวรรณยกตภาษาไทยอสาน

จงหวดศรสะเกษ ทพดในชมชนภาษาซงมบรบทการใชภาษาแตกตางกน ไดแก 1. ชมชนภาษาไทยอสาน 2. ชมชนภาษาไทยอสาน-กย 3. ชมชนภาษาไทยอสาน-เขมร 4. ชมชนภาษาไทยอสาน-กย-เขมร และ 5. ชมชนหลากหลายภาษา โดยใชแนวคดเรองกลองวรรณยกตและใชวธการวเคราะหทางกลสทศาสตรชวยยนยนความถกตองของการวเคราะหเสยงวรรณยกตทไดยน

2.2 เพอเปรยบเทยบระบบวรรณยกตและสทลกษณะของวรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษทพดใน 5 ชมชนภาษา ซงไดจากการวเคราะหในขอ 2.1 3. สมมตฐาน

3.1 ระบบวรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ ทพดใน 5 ชมชนภาษาเหมอนกนเมอวเคราะหโดยใชแนวคดกลองวรรณยกต

3.2 สทลกษณะของวรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ ทพดใน 5 ชมชนภาษามความแตกตางกนทงความสง-ต า (pitch height) ลกษณะการขนตก (pitch contour) และพสยระดบเสยง (pitch range) 4. วธด าเนนงาน

4.1 จดเกบขอมล จดเกบขอมลส าหรบงานวจยนแบงออกเปน 5 จด แตละจดมลกษณะการใชภาษาแตกตางกนออกไปดงตอไปน

ชมชนภาษาท 1 เปนชมชนภาษาทใชเฉพาะภาษาไทยอสานเทานน จดเกบขอมลคอ หมบานโนนเคง ต าบลแขม อ าเภออทมพรพสย

ชมชนภาษาท 2 เปนชมชนภาษาทใชภาษาไทยอสาน และภาษากย จดเกบขอมลคอ หมบานบวระรมณ ต าบลตองปด อ าเภอน าเกลยง

ชมชนภาษาท 3 เปนชมชนภาษาทใชภาษาไทยอสาน และภาษาเขมร จดเกบขอมลคอ หมบานสวสด ต าบลหวยทบทน อ าเภอหวยทบทน

ชมชนภาษาท 4 เปนชมชนภาษาทใชภาษาไทยอสาน ภาษากย และภาษาเขมร จดเกบขอมลคอ หมบานจอก ต าบลสะพง อ าเภอศรรตนะ


ชมชนภาษาท 5 เปนชมชนในเขตเทศบาลต าบลซงมการใชภาษาทหลากหลาย จดเกบขอมลคอ ตลาดสดอ าเภอเมองฯ จงหวดศรสะเกษ

4.2 ผบอกภาษา ผบอกภาษาส าหรบงานวจยนคอผทใชภาษาไทยอสานเปนภาษาแม จ านวนทงหมด

15 คน (ชมชนละ 3 คน จ านวน 5 ชมชน) และผบอกภาษามคณสมบตดงตอไปน เพศหญง อาย 35-50 ป มการศกษาไมเกนระดบมธยมศกษาตอนปลาย ประกอบ

อาชพเกษตรกรรมหรอคาขาย ไมพบความผดปกตของอวยวะทใชในการออกเสยง ใดๆ อธยาศยด พรอมทจะใหความรวมมอในการใหขอมล เปนผทอยอาศยอยในชมชนทท าการวจยแตก าเนดและไมมการยายถนฐานไปอยทอนในชวงระยะเวลา 10 ป

4.3 เครองมอทใชในการเกบขอมล รายการค าทใชแบงออกเปนสองสวนคอ สวนท 1 รายการค าส าหรบวเคราะหระบบ

วรรณยกตจ านวน 80 ค า คดจากรายการค าตามแนวคดของ Gedney (1972) และมการเพมจ านวนค าตามสมควร สวนท 2 คอค าชดเทยบเสยงคลายจ านวน 20 ค า ตามงานวจยของ พณรตน อครวฒนากล (2546) ปรบค าเลกนอยเนองจากผวจยเหนวาเปนชดค าทไดรบการคดเลอกค ามาอยางด รายการค าสวนท 2 มดงตอไปน ขา ปา บา คา ขา ปา บา คา ฆา ปา บา คา ขาด ปาด บาด คาด ขด ปด บตร คด

4.4 วธการเกบขอมล การเกบขอมลไดแยกเปนสองสวนเชนเดยวกนกบรายการค า ภาษาทใชในการเกบ

ขอมลคอภาษาไทยอสาน การเกบขอมลสวนท 1 ผวจยใชภาพประกอบเพอใหผบอกภาษาออกเสยงแตละค า สวนการเกบขอมลในสวนทสอง ผวจยใหผบอกภาษาฝกซอมออกเสยงกอน หลงจากนนจงใหออกเสยงเพอบนทกเสยงจรง การบนทกเสยงประกอบดวยการออกเสยงค าทดสอบในรายการค าสวนท 2 ค าละ 7 ครง โดยการออกเสยงจะแบงเปนชด ชดละ 3 ค า เชน ขา ปา ขาด เปนตน

การบนทกเสยงผวจยบนทกเสยงผานไมโครโฟนตงโตะเชอมตอกบคอมพวเตอรพกพา ไมโครโฟนอยหางจากปากผบอกภาษาประมาณ 15 เซนตเมตร และตงคา sampling frequency ไวท 44,000 เฮรตซ

4.5 การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลแบงออกเปนสองขนตอนคอ ขนตอนท 1 วเคราะหระบบเสยง

ตามแนวคดกลองวรรณยกตของ Gedney (1972) และ ขนตอนท 2 วเคราะหสทลกษณะของ


วรรณยกต โดยการวเคราะหคาความถมลฐานของค าทดสอบสวนท 2 ผานโปรแกรม Praat เวอรชน 5.3.35 ทกๆ 10% เรมจากชวงเวลาท 0%-100% ของชวงเวลาแบบปรบคาตงแตจดเรมตนของเสยงสระ จนถงจดสนสดของเสยงสระ หลงจากนนผวจยไดแปลงคาความถมลฐานซงมหนวยเปนเฮรตซ เปนคาเซมโทน4 ซงจะชวยลดอตราการแปรซงเกดจากปจจยตางๆ เชน สรระของผบอกภาษา เพศ อาย เปนตน 5. ผลการวจย

5.1 ลกษณะการแยกเสยงรวมเสยงวรรณยกต จากการวเคราะหดวยการฟงประกอบการใชกลองวรรณยกตพบวา วรรณยกตของ

ผใชภาษาไทยอสานจงหวดศรสะเกษในทกชมชนภาษามลกษณะการแยกเสยงรวมเสยงวรรณยกตรปแบบเดยวกน ซงตรงกบสมมตฐานทตงไว ดงแสดงในรปท 2

A B C DL DS

1 ว.1 ว.4

2 ว.2 ว.3 ว.5 ว.1

3

4 ว.3

รปท 2 ลกษณะการแยกเสยงรวมเสยงวรรณยกตภาษาไทยอสานของผบอกภาษา 5 ชมชนภาษา

จากรปท 2 สรปไดวา ระบบวรรณยกตของผบอกภาษาในทกชมชนภาษามลกษณะการแยกเสยงเหมอนกนคอ A1-234 B1234 C1-234 DL123-4 DS123-4 และมการรวมเสยงเหมอนกนคอ C1=DL123 C234=DL4 นอกจากน B≠DL ซงตความในภาพรวมไดวา วรรณยกตของภาษาไทยอสานทพดในจดเกบขอมล 5 ชมชนภาษามพฒนาการดานการแยกเสยงรวมเสยงวรรณยกตจากภาษาไทดงเดมลกษณะเดยวกน

5.2 ระบบวรรณยกต จากรปท 2 ทกลาวถงไปแลว อธบายไดวาระบบวรรณยกตภาษาไทยอสานทพดใน

จงหวดศรสะเกษประกอบดวยวรรณยกตทงหมด 5 หนวยเสยง ดงแสดงในตารางท 1


ตารางท 1 ระบบวรรณยกตและการกระจายของวรรณยกตในภาษาไทยอสานจงหวดศรสะเกษ (5 ชมชนภาษา)

หนวยเสยงวรรณยกต การกระจายของวรรณยกต

ค าเปน ค าตายเสยงยาว ค าตายเสยงสน 1 2 3 4 5

+ + + + +

- - - + +

+ - + - -

รปท 2 และ ตารางท 1 แสดงใหเหนวา ระบบวรรณยกตภาษาไทยอสานจงหวดศรสะเกษ ของผบอกภาษาทง 5 ชมชนภาษา ประกอบดวยวรรณยกตทงหมด 5 หนวยเสยง เปนวรรณยกตระดบ 2 หนวยเสยงคอ วรรณยกต 3 และวรรณยกต 4 สวนวรรณยกตเปลยนระดบ ม 3 หนวยเสยง คอ วรรณยกต 1 เปนวรรณยกตขน วรรณยกต 2 เปนวรรณยกตสงตก และวรรณยกต 5 เปนวรรณยกตต าตก วรรณยกตทง 5 หนวยเสยงสามารถปรากฏในค าเปน มเพยงวรรณยกต 4 กบ วรรณยกต 5 เทานนทปรากฏในค าตายเสยงยาว และวรรณยกต 1 กบ วรรณยกต 3 ทปรากฏใน ค าตายเสยงสน

5.3 สทลกษณะของเสยงวรรณยกตทสะทอนใหเหนจากคาเซมโทน ผลการวเคราะหคาทางกลสทศาสตรแสดงใหเหนวา กลาวโดยรวมสทลกษณะของ

เสยงวรรณยกตของผบอกภาษาเกอบทกชมชนภาษามสทลกษณะทใกลเคยงกน คอ ระดบมากนอยของคาเฮรตซ (hertz) ทแปลงเปนคาเซมโทนและลกษณะการเพมลดของคาเซมโทนทเปนไปในทศทางเดยวกน สามารถบอกไดคอนขางชดเจนวาเปนเสยงวรรณยกตใด

ในรายละเอยดพบวา บางชมชนภาษามความแตกตางของระดบความมากนอยและพสยของคาเซมโทนอยบาง เพราะฉะนน ผวจยจงจะน าเสนอขอมลดวยการแสดงแผนภาพเปรยบเทยบผลการวจยของแตละชมชนโดยแบงเปน 4 สวน ดงน (1) ภาพรวมของสทลกษณะของวรรณยกต 5 หนวยเสยง (2) ภาพรวมของพสยคาเซมโทนวรรณยกต (3) ภาพรวมของระดบความมากนอยของคาเซมโทนของวรรณยกต และ (4) ภาพรวมของลกษณะการเพมลดของคาเซมโทนของวรรณยกต


0123456789

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

เซมโ

ทน

ระยะเวลาแบบปรบคา

ชมชนภาษาไทยอสาน

5.3.1 ภาพรวมของสทลกษณะของวรรณยกต จากการวเคราะหทางกลสทศาสตรแลวปรบคาเฮรตซเปนคาเซมโทน ผลการวจย

ชใหเหนวา คาเซมโทนของวรรณยกตทใชใน 5 ชมชนภาษามความใกลเคยงกนในดานระดบความมาก-นอย และลกษณะการเพม-ลด เพราะฉะนนในสวนแรกนผวจยจะอธบายสทลกษณะของวรรณยกตภาษาไทยอสานจงหวดศรสะเกษ ดวยการใชคาเซมโทนของวรรณยกตตนแบบ (ชมชนภาษาไทยอสาน) เปนเกณฑ เพราะถอวาเปนการออกเสยงโดยกลมผบอกภาษาทไดรบอทธพลจากภาษาอนนอยทสด กราฟเสนแสดงผลการวจยในสวนนไดจากการหาคาเฉลยของคาเซมโทนแสดงสทลกษณะของวรรณยกตซงพดโดยผบอกภาษาทงสามคน การน าเสนอผลการวจยลกษณะนท าไดกตอเมอสทลกษณะของวรรณยกตทพดโดยผบอกภาษาทกคนในชมชนภาษามความใกลเคยงกน (ระดบความมากนอย ลกษณะการเพมลด และพสยของคาเซมโทนใกลเคยงกน) เพราะคาเฉลยทไดเมอน ามาสรางกราฟเสนจะชวยใหเหนภาพความสมพทธ (relativity) ของเสยงวรรณยกต ซงไมสงผลกระทบใดๆ ตอการตความผลการวจย

สวนภาพรวมของคาเซมโทนแสดงสทลกษณะของวรรณยกตทใชในอก 4 ชมชนภาษา5 ผวจยจะแสดงไวในรปเดยวกนเพอความสะดวกในการเปรยบเทยบ (ดรปท 4)

รปท 3 สทลกษณะของวรรณยกตภาษาไทยอสานจงหวดศรสะเกษ ชมชนภาษาไทยอสาน


วรรณยกต 1 (ตา-ขน) ปรากฏทงในค าเปนและค าตายเสยงสน มสทลกษณะเปนวรรณยกตขน จดเรมตนของวรรณยกต 1 ในค าเปนอยท 4 เซมโทนและมการลดคาลงเลกนอยกอนทจะเพมคาขนอยางตอเนอง คาเซมโทน ณ จดท 50% และ 100% อยท ประมาณ 4 และ 9 เซมโทนตามล าดบ สวนในค าตายเสยงสน คาเซมโทน ณ จดเรมตนจะใกลเคยงกบในค าเปน คอ จดเรมตนของคาเซมโทนจะอยทประมาณ 4 เซมโทน หลงจากนนจะไมมการเปลยนแปลงมากนกแตจะเรมเพมคาสงขนอยางตอเนองตงแตจดท 50% ของคาระยะเวลา คาเซมโทนทจดสนสดจะอยทประมาณ 6.5 เซมโทน

วรรณยกต 2 (สง-ตก) ปรากฏเฉพาะในค าเปนเทานน มจดเรมตนอยทประมาณ 7 เซมโทน ซงถอวาเปนระดบเสยงสง คาเซมโทนจะมการเพมขนประมาณ 1-2 เซมโทนและเรมลดลงอยางรวดเรวทจด 50% ของคาระยะเวลา คาเซมโทน ณ จดต าสดจะอยทเกอบ 1 เซมโทน ดงนน จงกลาวไดวา วรรณยกต 2 มลกษณะเปนวรรณยกตสงตก

วรรณยกต 3 (สง-ระดบ) ปรากฏทงในค าเปนและค าตายเสยงสน คาเซมโทนของวรรณยกต 3 มการเปลยนแปลงนอยมาก ตงแตจดเรมตนซงอยทประมาณ 6 เซมโทนในค าเปนและ 7 เซมโทนในค าตายเสยงสน จนถงจดสนสดของคาระยะเวลา ซงคาเซมโทน ณ ระดบนถอวาอยในระดบเสยงสง

วรรณยกต 4 (ตา-ระดบ) ปรากฏทงในค าเปนและค าตายเสยงยาว มคาเซมโทนคงระดบอยในชวงทต า ตงแตจดเรมตนจนถงจดสนสดของคาระยะเวลาทประมาณ 4 เซมโทน ดงนน จงสรปไดวาวรรณยกต 4 มลกษณะเปนเสยงวรรณยกตต า-ระดบ

วรรณยกต 5 (ตา-ตก) ปรากฏทงในค าเปนและค าตายเสยงยาว จดเรมตนของวรรณยกต 5 ทงในค าเปนและค าตายเสยงยาวคอประมาณ 6 เซมโทน ลกษณะการเปลยนแปลงของคา เซมโทนของทงทปรากฏในค าเปนและค าตายเสยงยาวมความสอดคลองกน คอ คาเซมโทนคงทจากจดเรมตนจนถงจดท 50% ของคาระยะเวลา และมการลดคาลงอยางตอเนองจนถงจดต าสดท เกอบ 0 เซมโทนทงในค าเปนและค าตายเสยงยาว


รปท 4 สทลกษณะของวรรณยกตภาษาไทยอสานจงหวดศรสะเกษ ออกเสยงโดยผบอกภาษาทอาศยอยในชมชนตางบรบทภาษา ตงแตสองภาษาขนไป

5.3.2 พสยระดบเสยงของวรรณยกต ผลการวจยในสวนท 1 (รปท 3 และ 4) แสดงใหเหนวา เมอเปรยบเทยบระหวาง

สทลกษณะของวรรณยกตทพดในชมชนภาษาทง 5 ชมชน พสยระดบเสยงเปนแงมมทพบความแตกตางและความนาสนใจมากทสด จงจะกลาวถงพสยระดบเสยงของวรรณยกตกอน

-1

4

9

0% 20% 40% 60% 80% 100%

เซมโทน


ชมชนภาษาไทยอสาน-กย

-1

4

9

0% 20% 40% 60% 80% 100%

เซมโทน


ชมชนภาษาไทยอสาน-เขมร

-1

4

9

0% 20% 40% 60% 80% 100%

เซมโทน


ชมชนภาษาหลากหลายภาษา

0

5

10

0% 20% 40% 60% 80% 100%

เซมโทน


ชมชนภาษาไทยอสาน-กย-เขมร


17.41

10.77

12.46

14.24 15.39

8.18

5.06

6.53

8.25 8.25

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

อ อ-ก อ-ข อ-ก-ข อ-ห

เซมโทน

พสยระดบเสยง

รปท 5 พสยระดบเสยงเฉลยของผบอกภาษาทง 5 ชมชนภาษา

ตารางท 2 คาเซมโทนแสดงพสยระดบเสยงของผบอกภาษาทง 5 ชมชนภาษา

ตารางแสดงพสยระดบเสยงของผบอกภาษา 5 ชมชนภาษา6

ไทยอสาน

(อ) ไทยอสาน-กย (อ-ก)

ไทยอสาน-เขมร(อ-ข)

ไทยอสาน-กย-เขมร (อ-ก-ข)

ไทยอสาน-หลากหลายภาษา (อ-ห)

ระดบเสยงสงสด

17.40535 10.77412 12.45662 14.23611 15.39399

ระดบเสยงต าสด

8.177541 5.064883 6.530208 8.246246 8.253342

พสย 9.227812 5.709242 5.926413 5.989862 7.140648


จาก รปท 5 และ ตารางท 2 สรปไดวา ผบอกภาษาในชมชนภาษาทใชภาษาไทยอสานเพยงภาษาเดยวมพสยระดบเสยงสงทสด โดยทความแตกตางระหวางระดบเสยงสงสดและระดบเสยงต าสดอยทประมาณ 9.23 เซมโทน ชมชนภาษาทมพสยระดบเสยงรองลงมาคอ ชมชนภาษาหลากหลายภาษา โดยทคาความแตกตางระหวางระดบเสยงสงสดและระดบเสยงต าสดอยทประมาณ 7.14 เซมโทน ชมชนทมพสยระดบเสยงต าทสดคอ ชมชนทมการใช 2 ภาษาและ 3 ภาษาคอ ชมชนภาษาไทยอสาน-กย และชมชนภาษาไทยอสาน-เขมร ชมชนภาษาไทยอสาน-กย-เขมร ทงสามชมชนภาษามพสยระดบเสยงใกลเคยงกนมากคอประมาณ 5.7, 5.92 และ 5.92 เซมโทน ตามล าดบ

สงทนาสนใจอกอยางหนงคอ นอกจากพสยระดบเสยงทแตกตางกนแลว หากสงเกตทระดบคาเซมโทนต าสดจะพบวา คาเซมโทนต าสดของชมชนภาษาไทยอสาน ชมชนภาษาไทยอสาน-กย-เขมร และชมชนภาษาหลากหลายภาษานนมความใกลเคยงกนมาก (8.18, 8.25 และ 8.25 เซมโทน ตามล าดบ) ซงแตกตางจากชมชนทใชสองภาษาทนอกเหนอจากคาพสยระดบเสยงทต ากวาทง 3 ชมชนภาษาแลว ระดบเสยงต าสดกต ากวาเชนกน โดยทคาเซมโทนต าสดของชมชนภาษาไทยอสาน-กยคอ 5 เซมโทน ชมชนภาษาไทยอสาน-เขมรคอ 6.5 เซมโทน

5.3.3 ระดบความสง-ต าของวรรณยกต ภาพรวมของระดบความสง-ต าของวรรณยกตภาษาไทยอสานทออกเสยงโดยผบอก

ภาษาจากทง 5 ชมชนภาษามลกษณะไปในทางเดยวกน อยางไรกตาม ในรายละเอยดจะพบความแตกตางอยบางประการ ซงสามารถอธบายไดดงน

วรรณยกตคงระดบ (วรรณยกต 3 และ วรรณยกต 4) ทออกเสยงโดยผบอกภาษาในทกชมชนภาษาสามารถแยกออกจากกนไดชดเจน โดยท วรรณยกต 3 จะคงระดบอยทระดบเสยงกลางคอนขางสงถงระดบเสยงสง (4-6 เซมโทน) และวรรณยกต 4 จะคงระดบอยทระดบเสยงกลางคอนขางต าถงระดบเสยงต า (2-4 เซมโทน)

วรรณยกตเปลยนระดบ (วรรณยกต 1 วรรณยกต 2 และ วรรณยกต 5) ทออกเสยงโดยผบอกภาษาทกชมชนมระดบเสยง ณ จดเรมตนและลกษณะการเปลยนระดบไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ วรรณยกต 1 จะมระดบเสยง ณ จดเรมตนอยทระดบเสยงกลางคอนขางต า ถงระดบเสยงต า (2-4 เซมโทน) และเพมระดบความสงเปนระดบเสยงสง ณ จดสนสดคอประมาณ 5-9 เซมโทน วรรณยกต 2 มระดบเสยง ณ จดเรมตนเปนระดบเสยง


กลางคอนขางสง (4-7 เซมโทน) เวนแตทออกเสยงโดยผบอกภาษาชมชนภาษาไทยอสาน-กย ซงมจดเรมตนอยทระดบเสยงกลาง (ประมาณ 5 เซมโทน) วรรณยกต 2 มการเปลยนระดบ 2 ครงคอมการเพมระดบเสยงไปจนถงระดบเสยงสง และลดระดบลงอยางตอเนองจนถงระดบเสยงต าทจดสนสด (0-2 เซมโทน) วรรณยกต 5 โดยรวมไมพบความตางดานระดบความสง-ต าของเสยงวรรณยกต คอ วรรณยกต 5 ทออกเสยงโดยผบอกภาษาจากทกชมชนภาษามระดบเสยง ณ จดเรมตนอยทระดบใกลเคยงกบวรรณยกต 2 คอระดบเสยงกลางถงระดบเสยงกลางคอนขางสง (5-6 เซมโทน) แตวรรณยกต 5 ไมมการเพมระดบเสยงแตจะลดระดบลงอยางตอเนองตงแตจดเรมตนจนถงจดสนสดทระดบเสยงต า (0-2 เซมโทน)

ในรปท 6 ไดแสดงการเปรยบเทยบระหวางระดบความสง-ต าของวรรณยกตทพดโดยผบอกภาษาชมชนไทยอสาน กบชมชนไทยอสาน-กย ซงจะเหนไดวาถงแมพสยระดบเสยงระหวางผบอกภาษาทงสองชมชนภาษาจะตางกนชดเจน แตระดบความสง -ต าแนวสมพทธของวรรณยกตแตละวรรณยกตยงเปนไปในลกษณะเดยวกน

ความแตกตางดานระดบความสง-ต าของเสยงวรรณยกตมเพยงเลกนอยเทานน คอ พบในเสยงวรรณยกต 2 ทพดโดยผบอกภาษาจากชมชนภาษาไทยอสาน -กย เมอน า สทลกษณะของวรรณยกตทพดในชมชนดงกลาวมาเปรยบเทยบกบสทลกษณะของวรรณยกตตนแบบ จะพบวา จดเรมตนของวรรณยกต 2 ทพดโดยผบอกภาษาจากชมชนไทยอสาน-กย อยทระดบเสยงกลางคอ 4 เซมโทน และมการเพมระดบเพยงเลกนอย กอนทจะลดระดบลงอยางตอเนองจนถงระดบเสยงต าคอ 1 เซมโทน


รปท 6 การเปรยบเทยบระดบความสง-ต าของวรรณยกต 2

ระหวางผบอกภาษาชมชนภาษาไทยอสานกบผบอกภาษาชมชนภาษาไทยอสาน-กย

5.3.4 ลกษณะการขน-ตกของวรรณยกต เชนเดยวกบระดบความสง-ต า ลกษณะการขน-ตกของวรรณยกตทพดในทง 5

ชมชนภาษามลกษณะเปนไปในทศทางเดยวกน สามารถแยกไดชดเจนวาวรรณยกตใดเปนวรรณยกตระดบ วรรณยกตใดเปนวรรณยกตเปลยนระดบ เพยงแตวาแตกตางกนดานความเปลยนแปลงวามากหรอนอยของการเปลยนระดบเทานน ซงเกดจากการทผบอกภาษาในแตละชมชนภาษามพสยระดบเสยงทแตกตางกน ตวอยางของความแตกตางของลกษณะการขน-ตกของเสยงวรรณยกตเปลยนระดบ ผวจยไดแสดงผลการเปรยบเทยบวรรณยกต 1 วรรณยกต 2 และวรรณยกต 5 ซงทงหมดเปนวรรณยกตเปลยนระดบ7 ทพดโดยผบอกภาษาจากทกชมชนภาษาไวในรปท 7

-1

1

3

5

7

9

0%

20%

40%

60%

80%

100%

เซมโทน


ชมชนภาษาไทยอสาน-กย

0123456789

0%

20%

40%

60%

80%

100%

เซมโทน


ชมชนภาษาไทยอสาน


0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

เซมโทน


วรรณยกต 5

-1

1

3

5

7

9

0% 20% 40% 60% 80% 100%

เซมโทน



-1

1

3

5

7

9

0% 20% 40% 60% 80% 100%

เซมโทน



รปท 7 การเปรยบเทยบลกษณะการขนตกของวรรณยกตเปลยนระดบ ทออกเสยงโดยผบอกภาษาทง 5 ชมชนภาษา8


จากรปท 7 จะเหนไดวาคาเซมโทนแสดงสทลกษณะของวรรณยกต 1 ทออกเสยงโดยผบอกภาษาจากทกชมชนภาษา โดยภาพรวมมการเปลยนแปลงไมตางกนมาก อยางไรกตาม ในชมชนภาษาไทยอสานมการเปลยนแปลงมากทสด โดยทคาเซมโทนเพมขนจากจดต าสดถงจดสนสด 6 เซมโทน เมอเปรยบเทยบกบชมชนภาษาอน ซงการเปลยนแปลงของคาเซมโทนอยท 3 เซมโทน (ชมชนภาษาไทยอสาน-กย และ ไทยอสาน-เขมร) 4.5 เซมโทน (ชมชนภาษาไทยอสาน-กย-เขมร) และ 4 เซมโทน (ชมชนภาษาหลากหลายภาษา) คาเซมโทนแสดงใหเหนวาการเปลยนแปลงของระดบเสยงจากต าขนสงของชมชนภาษาไทยอสานมมากกวาของชมชน 2 ภาษาคอ ไทยอสาน-กย และไทยอสาน-เขมรอยางเหนไดชด

วรรณยกต 2 ซงมสทลกษณะเปนวรรณยกตสง-ตก เมอเปรยบเทยบการเพมลดคาเซมโทนจากจดเรมตนจนถงจดสนสด จะพบวา ชมชนภาษาไทยอสานเปนชมชนภาษาทมการลดระดบของคาเซมโทนจากจดสงสดชดเจนทสด คอ 7 เซมโทน ชมชนภาษาไทยอสาน-กย มการลดระดบของคาเซมโทนนอยทสดคอ 3 เซมโทน สวนชมชนภาษาไทยอสาน-เขมร ชมชนภาษาไทยอสาน-กย-เขมร และชมชนหลากหลายภาษาพบวามการลดระดบของคาเซมโทนเทากนคอประมาณ 5 เซมโทน

วรรณยกต 5 มสทลกษณะเปนวรรณยกตต า-ตก เชนเดยวกบวรรณยกต 1 และวรรณยกต 2 คาเซมโทนของวรรณยกต 5 ทพดโดยผบอกภาษาจากชมชนไทยอสานมการเปลยนแปลงคาชดเจนทสด คอ มการลดคาจากจดสงสด 6 เซมโทน ชมชนภาษาไทยอสาน-กย ไทยอสาน-เขมร และ ไทยอสาน-กย-เขมร คาเซมโทนจากจดสงสดถงจดสนสดคอ 4.5 เซมโทนเทากน ส าหรบชมชนภาษาหลากหลายภาษาพบวาการลดคาเซมโทนจากจดสงสดถงจดสนสดคอประมาณ 5.5 เซมโทน ซงใกลเคยงกบชมชนไทยอสาน (ดตารางท 3) ตารางท 3 การเปลยนแปลงของคาเซมโทนทพบในวรรณยกตเปลยนระดบ

วรรณยกต / ชมชนภาษา

อ อ-ก อ-ข อ-ก-ข อ-ห

วรรณยกต 1 (เพม9) 6 3 3 4.5 4

วรรณยกต 2 (ลด) 7 3 5 5 5

วรรณยกต 5 (ลด) 6 4.5 4.5 4.5 5.5


จากตารางท 3 สามารถสรปไดวา วรรณยกตเปลยนระดบทพดในชมชนภาษาไทยอสานนนมการเปลยนระดบทชดเจนทสด ชมชนไทยอสาน-กย-เขมร และชมชนหลากหลายภาษามการใชวรรณยกตเปลยนระดบทมลกษณะใกลเคยงกน สวนวรรณยกตเปลยนระดบทพดในชมชน 2 ภาษาคอชมชนภาษาไทยอสาน-กย และชมชนภาษาไทยอสาน-เขมร มความชดเจนนอยทสดนนคอมการขนและการลงนอย ท าใหวรรณยกตมลกษณะคอนขางคงทกวา พฤตกรรมการเปลยนแปลงของคาเซมโทนลกษณะนสามารถตความไดวาผบอกภาษาในชมชนทใชเพยง 2 ภาษา (อ-ก และ อ-ข) อาจไดรบอทธพลจากภาษากยและภาษาเขมรซงเปนภาษาไมมวรรณยกต 6. สรปและอภปรายผลการวจย

งานวจยนมวตถประสงคทจะวเคราะหและเปรยบเทยบระบบและสทลกษณะของวรรณยกตภาษาไทยอสานจงหวดศรสะเกษ ทพดโดยผบอกภาษาชาวไทยอสานทอาศยอยในชมชนภาษาทมบรบททางภาษาตางกน 5 ชมชนภาษา คอ ชมชนภาษาไทยอสาน ชมชนภาษาไทยอสาน-กย (ภาษาไมมวรรณยกต แตมการใชลกษณะน าเสยงในการสอความหมาย) ชมชนภาษาไทยอสาน-เขมร (ภาษาไมมวรรณยกต) ชมชนภาษาไทยอสาน-กย-เขมร และชมชนภาษาหลากหลายภาษา

ผลการวเคราะหดวยการฟงประกอบกบการใชกลองวรรณยกตแสดงใหเหนวา ผบอกภาษาจากทง 5 ชมชนภาษามระบบวรรณยกตภาษาไทยอสาน ถนศรสะเกษแบบเดยวกน คอ ระบบวรรณยกตทประกอบดวยวรรณยกต 5 หนวยเสยง คอ วรรณยกต 1 (ต า-ขน) วรรณยกต 2 (สง-ตก) วรรณยกต 3 (สง-ระดบ) วรรณยกต 4 (ต า-ระดบ) วรรณยกต 5 (ต า-ตก) เสยงวรรณยกตทง 5 หนวยเสยงปรากฏในค าเปน วรรณยกต 4 กบ วรรณยกต 5 ปรากฏในค าตายเสยงยาว และวรรณยกต 1 กบ วรรณยกต 3 ปรากฏในค าตายเสยงสน

ผลการวเคราะหคาทางกลสทศาสตร (คาความถมลฐานมหนวยเปนเฮรตซ ซงปรบเปนคาเซมโทน) ยนยนวาในภาพรวมเสยงวรรณยกตทพดโดยผบอกภาษาจากทง 5 ชมชนภาษามสทลกษณะทเปนท านองเดยวกน แตทวาในรายละเอยดพบความแตกตางทงในระดบชมชน และระดบรายบคคลแตนอยมาก

ในระดบชมชน พบวา เมอพจารณาจากองคประกอบทง 3 สวน (ระดบความสง-ต า ลกษณะการขน-ตก และพสยระดบเสยงของวรรณยกต) สทลกษณะของวรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ สามารถแบงเปน 4 กลมใหญคอ (1) วรรณยกตตนแบบของภาษาไทย


อสาน จงหวดศรสะเกษ (ชมชนภาษาไทยอสาน) (2) วรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ ทพดในชมชนภาษาทมการใช 2 ภาษา (ไทยอสาน-กย และไทยอสาน-เขมร) (3) วรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ ทใชในชมชนภาษา 3 ภาษา (ไทยอสาน-กย-เขมร) และ (4) วรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวดศรสะเกษ ทใชในชมชนหลากหลายภาษา

เมอเปรยบเทยบสทลกษณะของวรรณยกตทใชในกลมท 2, 3 และ 4 กบสทลกษณะของวรรณยกตทใชในกลมท 1 จะพบความแตกตางคอ สทลกษณะของวรรณยกตทใชในกลมท 2 และ 3 มคาพสยระดบเสยงอยในชวงต ากวาอยางชดเจน สวนทใชในกลมท 4 แตกตางบาง นอกจากน ระดบความสง-ต าและลกษณะการขน-ตกมความแตกตางเลกนอย

ชมชนภาษาทใชเพยง 2 ภาษา (ไทยอสาน-กย และอสาน-เขมร) เปนชมชนทพบความแตกตางจากชมชนภาษาไทยอสานมากทสด คอ ดานพสยระดบเสยงและระดบความสง-ต าของเสยงวรรณยกต ซงทงสองสวนมความสมพนธกน เพราะเมอพสยระดบเสยงแคบ นนคอความตางระหวางระดบเสยงสงสดกบระดบเสยงต าสดนอย ความแตกตางของระดบเสยงวรรณยกตกจะนอยดวย เชน เวลาทผบอกภาษาออกเสยงวรรณยกต 3 (สง-ระดบ) และ วรรณยกต 4 (ต า-ระดบ) ผวจยจะแยกความแตกตางไดยากมาก เพราะเปนวรรณยกตระดบเหมอนกน และระดบเสยงสงกบระดบเสยงต าของผบอกภาษากใกลเคยงกน นนคอ มชวงความแตกตางแคบท าใหแยกล าบากวาเปนวรรณยกตใด สาเหตของปรากฏการณลกษณะนมความเปนไปไดวาเกดจากการทผบอกภาษาในชมชนทมการใชภาษาไทยอสานรวมกบภาษาไมมวรรณยกตเกดความคนเคยกบเสยงวรรณยกตในค าพดของผทใชภาษาไทยอสานเปนภาษาท 2 ซงตรงกบผลการวจยของ ปนฏฐา ประธานเกยรต (2544) ทพบวาสทลกษณะของวรรณยกตในค าพดของผบอกภาษาทใชภาษากยและภาษาเขมรเปนภาษาแมจะมพสยระดบเสยงทแคบกวาผบอกภาษาชาวไทยอสานทพดภาษาไทยอสานภาษาเดยว

ส าหรบผบอกภาษาจากชมชนทใช 3 ภาษา พบวา โดยรวมมการใชเสยงวรรณยกตแตกตางจากชมชนภาษาไทยอสานในระดบหนง แตไมชดเจนเทาชมชนทใช 2 ภาษา กลาวคอ พสยระดบเสยงยงอยในระดบทเหนไดชดวาแคบกวาชมชนภาษาไทยอสาน แตระดบความสง-ต าและลกษณะการขน-ตกนนเปนไปในทศทางเดยวกนกบชมชนภาษาไทยอสาน สวนสทลกษณะของวรรณยกตของผบอกภาษาในชมชนหลากหลายภาษามลกษณะแตกตางจากชมชนภาษาไทยอสานนอยทสด ทงดานพสยระดบเสยง ระดบความสง-ต า และลกษณะการขน-ตก


สาเหตทวรรณยกตของผบอกภาษาในชมชนภาษาทมการใชภาษาตงแตสามภาษาขนไปมสทลกษณะใกลเคยงกบสทลกษณะของวรรณยกตตนแบบนนอาจเปนเพราะคนสวนใหญในจงหวดใชภาษาไทยอสานเปนภาษากลาง (lingua franca) ท าใหภาษาไทยอสานเปนภาษาทมศกดศร (prestigious) กวาภาษาอนในจงหวดศรสะเกษ เพราะฉะนน ภาษาไทยอสานจงถกเลอกเพอการสอสารภายในชมชน ส าหรบผบอกภาษาทใชภาษาไทยอสานเปนภาษาแม แมจะพอเขาใจภาษากยและภาษาเขมรซงเปนภาษาทไมมวรรณยกตบาง แตกไมไดพดในชวตประจ าวน การแปรเปลยนของวรรณยกตอนเนองมาจากการสมผสภาษาจงไมนาจะเกด

นอกจากน การทผบอกภาษาในชมชนหลากหลายภาษา (กลมท 4) มการใชเสยงวรรณยกตทใกลเคยงกบวรรณยกตไทยอสานตนแบบมากทสดอาจเปนเพราะคนสวนใหญในชมชนตลาดพดภาษาไทยอสานซงเปนภาษากลาง การไดยนไดฟงส าเนยงตนแบบอยเปนประจ าประกอบกบศกดศรของส าเนยงไทยอสาน คนทพดส าเนยงอนจงรสกวาจ าเปนทจะตองพดใหไดใกลเคยงกบคนทพดภาษาไทยอสานเปนภาษาแมเพอไมใหเกดความแปลกแยกอนเนองมาจากส าเนยงภาษาไทยอสานของตน

นอกเหนอจากสรปผลการวจยทน าเสนอขางตน ผวจยยงพบวามการแปรเปลยนของวรรณยกตทนาสนใจเกดขนอกประการหนง ซงผวจยไมสามารถยนยนไดแนชดวาเปนลกษณะของปจเจกบคคลหรอเปนปรากฏการณทอาจเกดขนในระดบชมชน ลกษณะการแปรเปลยนดงกลาวคอการทวรรณยกต 2 และวรรณยกต 5 ในค าพดของคนในชมชนภาษาไทยอสาน-กย มระดบความสง-ต าตางไปจากวรรณยกตตนแบบอยางเหนไดชด ซงอาจจะตงขอสงเกตไดวาเกดจากอทธพลทางภาษาจากภาษาไทยมาตรฐานซงเปนภาษาประจ าชาตกเปนได จงควรมการศกษาวจยตอไปในประเดนน 7. กตตกรรมประกาศ

บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง “วรรณยกตภาษาไทยอสาน จงหวด ศรสะเกษ ใน 5 ชมชนภาษา” ผวจยขอขอบพระคณ ศาสตราจารย ดร. ธระพนธ เหลองทองค า ภาควชาภาษาศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย อาจารยทปรกษาวทยานพนธ และคณศจณฐ จตวรยนนท นสตปรญญาดษฎบณฑต ภาควชาภาษาศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทใหค าแนะน าเกยวกบเรองการปรบคาเฮรตซเปนคาเซมโทนและน าเสนอคาเซมโทนดวยกราฟเสน


เชงอรรถ 1 วรรณยกตตนแบบ หมายถง เสยงวรรณยกตทมระบบและสทลกษณะใกลเคยงกบงานวจยในอดต (Brown, 1965; Akharawatthanakun, 2004, ฯลฯ) มากทสด 2 จาก http://www.dpt.go.th/sisaket/tambon_scope/onsub_tambon_scope.html 3 สตรในการแปลงคาทใชในงานวจยนคอสตร =12×log(คาเฮรตซทจะแปลงคา/คาอางอง)/log(2) โดยทคาอางองคอคาความถมลฐานต าสดในชดขอมล 4 ดวยเหตผลเดยวกบการน าเสนอผลการวจยของชมชนภาษาไทยอสาน สทลกษณะของวรรณยกตทออกเสยงโดยผบอกภาษาในแตละชมชนทมบรบทการใชภาษาตางกนกมความใกลเคยงกน ดงนน กราฟเสนในรปท 4 จงไดจากการใชคาเฉลยจากผบอกภาษาทง 3 คนเชนเดยวกน 5 คาเซมโทนในสวนท 5.3.2 เปนคาเซมโทนทไดจากการแปลงคาโดยเปลยนคาอางองจากคาต าสดในชดขอมล เปน 100 เพราะผวจยตองการใหคาต าสดไมอยท 0 ซงการแทนคาลกษณะนไมสงผลกระทบตอผลการวเคราะหแตอยางใด แตจะชวยในการตความเนองจากท าใหสามารถเหนทงระดบความสงต าและความกวางแคบของระดบเสยงของผบอกภาษา 6 ผวจยจงจะน าเสนอความแตกตางของลกษณะการขน-ตกของวรรณยกตเพยง 3 หนวยเสยง คอวรรณยกต 1 วรรณยกต 2 และวรรณยกต 5 เนองจากผวจยพบวา ความแตกตางดานการขน-ตกของวรรณยกตพบแตในวรรณยกตเปลยนระดบเทานน 7 อ = ไทยอสาน ก = กย ข = เขมร ห=หลากหลายภาษา 8 เพม = คาเซมโทนเพมจากจดต าสด ลด = คาเซมโทนลดจากจดสงสด

เอกสารอางอง จงหวดศรสะเกษ. จากวกพเดย เขาถงไดจาก: http://th.wikipedia.org/wiki/จงหวดศรสะเกษ. ปนฏฐา ประธานเกยรต. (2544). ระบบเสยงวรรณยกตในภาษาไทยอสานทพดโดยคนไทย

อสาน เขมร และ กย ในชมชนบานทาคอยนาง ตาบลสวาย อาเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ.วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพฯ.

ประวตเมองศรสะเกษ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.sisaket.go.th/story_sisaket.html.

http://th.wikipedia.org/wiki/จงหวดศรสะเกษ

http://www.sisaket.go.th/story_%20%09sisaket.html


พณรตน อครวฒนากล. (2546). การเปลยนแปลงของวรรณยกต : กรณศกษาภาษากลมลาว. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรดษฎบณฑต ภาควชาภาษาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

พรสวรรค นามวง. (2544). วรรณยกตภาษาไทยอสาน (ลาว) ทพดโดยคนไทยอสาน ผไทย และโซ ในชมชนตาบลนาเพยง อาเภอกสมาลย จงหวดสกลนคร. วทยานพนธปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพฯ.

ส านกงานจงหวดศรสะเกษ. (2529). ประวตมหาดไทยสวนภมภาค จงหวดศรสะเกษ. ศรสะเกษ. Akharawatthanakun, P. (2002). Tonal variation and changes in a language mixture area: A

case study of northeastern Thailand (Isan). MANUSAYA: Journal of Humanities, 5(2), 30-51.

Akharawatthanakun, P. (2004). Tonal variation and change in dialect in contact: A case study of Lao. MANUSAYA: Journal of Humanities, 7(1), 56-95.

Brown, J. M. (1965). From ancient Thai to modern dialects and other writings on historical Thai linguistics. Bangkok, Thailand: White Lotus Co.

Gedney, W. J. (1972). A checklist for determining tones in Tai dialects. In M. Estellie Smith (Ed.), Studies in Linguistics in Honor of George L. Trager (pp. 423-437). The Hague: Mouton.

หนาททางสงคมของความเชอผบรรพบรษไทยโซง บานเกาะแรต จงหวดนครปฐม

Social functions of the belief of Thai Song ancestor spirits

at Korat village, Nakhon Pathom province

เรณ เหมอนจนทรเชย [email protected]

บทคดยอ ไทยโซงเปนกลมชาตพนธหนงทมความเชอและใหความส าคญตอ “ผบรรพบรษ”

เปนอยางมากและมการสบตอความเชอนมาจนถงปจจบน บทความนมวตถประสงคเพอศกษาความเชอผบรรพบรษของชาวไทยโซงทหมบานเกาะแรต อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม เปนกรณศกษา ในประเดนตางๆ คอ ความเชอเกยวกบผของไทยโซง พธกรรมทเกยวกบผบรรพบรษ และหนาททางสงคมของความเชอผบรรพบรษไทยโซง ในการศกษาครงน ผศกษาใชวธการศกษาเชงคณภาพ โดยใหความส าคญกบการเกบขอมลภาคสนาม ผลการศกษาพบวา ความเชอผบรรพบรษของชาวไทยโซงมความเกยวของกบสงคมและวฒนธรรมทสบสานจากอดตไดอยางชดเจน และสามารถเสรมสรางความเขมแขงใหแกสงคมไทยโซงอยางยงยน

ค าส าคญ : หนาททางสงคม, ความเชอผบรรพบรษ, ไทยโซง

ผชวยศาสตราจารยประจ าหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวฒนธรรมศกษา สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล


Abstract

Thai Song is an ethnic group who profoundly believe in ancestor spirits and

have continued to maintain its belief up to today. This paper is a case study of the

belief in ancestor spirits at Korat village, Banglen district, Nakhon Pathom province.

It features the belief in Thai Song ancestor spirits, ceremonies for ancestor spirits,

and social functions related to ancestor spirits beliefs. The qualitative approach is

employed as a main method of study. The study shows that the belief in ancestor

spirits is evidently tied to Thai Song society and culture handed down from past to

present. This belief enables the Thai Song to sustain the strength of their community.

Keywords: social functions, belief of ancestor spirits, Thai Song

หนาททางสงคมของความเชอผบรรพบรษไทยโซง บานเกาะแรต จงหวดนครปฐม 87

1. บทน า บทความนเปนสวนหนงของการศกษา “ทนวฒนธรรมเพอการพฒนากลมชาตพนธ

ไทยโซง บานเกาะแรต ต าบลบางปลา อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม” โดยไดน าผลการศกษาสวนทเกยวกบลกษณะความเชอในผบรรพบรษของกลมชาตพนธไทยโซงทคนในชมชนยงคงปฏบตสบทอดมาแตโบราณอยางเครงครด น ามาศกษาและประมวลขอมลเพมเตมเปนการเฉพาะ เพอวเคราะหลกษณะบทบาทหนาททางสงคมทปรากฏอยในชมชนปจจบน เหตปจจยทท าใหความเชอยงคงมบทบาทหนาทส าคญทางสงคม และแนวทางสงเสรมและพฒนาเพอใหการแสดงบทบาทหนาทดงกลาวเปนพลงสรางความสขและความเขมแขงแกชมชนสบไป โดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เกบขอมลภาคสนามท บานเกาะแรต ต าบลบางปลา อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม โดยวธการสมภาษณเชงลก (in-depth interview) การสงเกตแบบมสวนรวม (participant observation) และการสนทนากลม (focus group) โดยเฉพาะประเดนบทบาทหนาททางสงคมและหนาทอนๆ ทเกยวของของความเชอในผบรรพบรษกลมชาตพนธไทยโซง จากผบอกขอมลทเปนผน าทางสงคมและวฒนธรรม เชน ปราชญชาวบาน ผอาวโส ผน าชมชน ผน าทางพธกรรม คร พระภกษ และบคคลทวไปทเกยวของ ตามแนวค าถามทใชเปนเครองมอประมวลขอมล เมอไดขอมลแลว จงน ามาวเคราะหคนหาลกษณะบทบาทหนาทดงกลาวตามกรอบความคดหนาทนยมท บรอนสลอว มาลเนาสก (Bronislaw Malinowsk) ในประเดนตางๆ ซงในบทความนจะน าเสนอความเปนมาของกลมชาตพนธไทยโซง ทฤษฎหนาทนยมในการศกษาผบรรพบรษของไทยโซง ความเชอเกยวกบผบรรพบรษในพธเสนเรอน พธกรรมทเกยวกบผบรรพบรษ โดยเฉพาะพธเสนเรอน ซงเปนพธเซนไหวผบรรพบรษในสง (ตระกล) เดยวกน และหนาททางสงคมของความเชอผบรรพบรษ 3 ดานคอ หนาทความรบผดชอบในปจจยขนพนฐานของสงคม หนาทความรบผดชอบในความตองการดานสงคม และหนาทความรบผดชอบในความตองการดานจตใจ ดงน 2. ความเปนมาของไทยโซง

ไทยโซง เปนชอเรยกกลมชาตพนธ “ไตด า” (Tai Dam) ทเขามาอาศยอยในประเทศไทย นอกจากค านแลว คนไทยกลมอนๆ ยงนยมเรยกขานไตด าแตกตางกนไป เชน เรยกวา ลาวซง ไทยซง ลาวทรงด า ลาวซวงด า ไทด า ไตด า ผไทยด า ผไตซงด า ไทยด า ไทยทรงด า เปนตน โดยสนนษฐานวาทเรยก “ไทด า” หรอ “ไตด า” นยมเรยกตามชอเผาพนธเดมทตงถนฐานอยใน


ประเทศเวยดนาม ถนฐานเดมของไทยโซงมศนยกลางอยท “นานอย” หรอ “นาบอนนอยออยหน” ซงตอมาปรากฏชอเรยกใหมวา “แถน” หรอ “แถง” ในปจจบนคอ เดยนเบยนฟ (Dien Bien Phu) ตามชอเรยกของคนเวยดนาม (อภญวฒน โพธสาน, 2552, น.16-17)

เมองแถนเปนเมองลาวเกา มรองรอยบอกไวในนทานเรองขนบรม (อยในพงศาวดารลานชาง) ตอนหนงมความวา

“...พระยาแถน จกใหทาวขนบรมลงมาเกดในเมองลาวเกา...” เทากบเปนรองรอยวาบรรพชนลาวลานชาง (หลวงพระบาง) เปนลาวเกา มหลกแหลง

อยทางเมองแถน นทานก าเนดมนษยในพงศาวดารลานชางมศนยกลางอยนานอยออยหน ตอมาเรยกเมองแถน (สจตต วงษเทศ, ค าน า, อางใน ยกต มกดาวจตร, 2557, น.11)

เมองแถน ซงเปนถนฐานเดมของไทยโซง ซงในปจจบนเมองทเปนศนยกลางของ ไทยโซงในเวยดนามคอ เมองเซนลา หรอทเรยกวาเมองลา อภญวฒน โพธสาน (2552, น.19) อธบายเพมวา เมองแถนหรอเมองเดยนเบยนฟมไดเปนเมองศนยกลาง แตกระนน ส าหรบคน ลาวโซงในประเทศไทยและคนไทด าในประเทศอนๆ แลว เมองแถนหรอเมองแถงในประเทศเวยดนาม กยงคงเปนเมองศกดสทธตามคตความเชอของตนอยเสมอ

รปท 1 แสดงถนฐานเดมของไทยโซง ทมา : ม.ศรบษรา, 2530, น.12


กลมคนไทด าจากแควนสบสองจไทไดเขามาอย ในประเทศไทย ดวยเหตผลทางการเมองหลายครงนบตงแตป พ.ศ. 2322 สมยธนบร ป พ.ศ. 2335 รชกาลท 1 และสมยรชกาล ท 3 กรงรตนโกสนทร ไดอพยพไทด าเขาสประเทศไทย 4 ครง คอ ป พ.ศ. 2371, 2378, 2379 และ 2381 ทกครงไดอพยพไทด าลงมากรงเทพฯ ไดใหไปอยทเมองเพชรบร จงกลาวกนวาเพชรบร เปนดนแดนแหงแรกของคนไทด าในประเทศไทย ครนถงสมยรชกาลท 5 กรงรตนโกสนทร ในป พ.ศ. 2421, 2428 และ 2430 หวเมองฝายเหนอคอ หลวงพระบางและเวยงจนทนถกกบฏจนฮอรบกวน ปลนสะดม ตชงทรพยสน ท าใหราษฎรเดอดรอน ทงไดเขายดบานเมอง พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวจงโปรดเกลาฯ ใหจอมพลเจาพระยา สรศกดมนตรจดกองทพขนไปปราบ จากนนอพยพไทด าลงมากรงเทพฯ และสงไปอยทเพชรบร เสนทางการอพยพเดนผานเวยดนามตอนเหนอสพนทลาวและเขาสประเทศไทย ทกครงทอพยพมาจะโปรดเกลาใหไทด าไปตงหลกแหลงทเพชรบร (อภญวฒน โพธสาน, 2552, น.19-22)

การทโปรดเกลาฯ ใหไทด าไปอยทจงหวดเพชรบรนน เปนเพราะเพชรบรมปาและมเขามาก มหบหวย ล าธาร น าทวมไมถง ลกษณะภมประเทศคลายบานเกาเมองแถง แควนสบสองจไท (สมทรง บรษพฒน, 2526, น.11) แตดวยเหตทคนไทยโซงมความผกพนกบบานเกดเมองนอนมาก โดยเฉพาะอยางยงความเชอทวาจตวญญาณหลงตายตองเดนทางขนสสวรรคทยอดเขาทนนเพอไปอยรวมกบบรรพบรษในสวรรค ดงค าบอกเลาทวา

ชาวไทยโซงมความผกพนกบบานเกดเมองนอนอยางมาก บรรพชนคดถงแตจะกลบเมองแถน และดวยเหตทเปนเหตผลทางสงครามทจ าเปนตองอพยพเขามา บรรพชนจงมความปรารถนาวา สกวนหนงจะอพยพกลบเมองแถนบานเกดเมองนอน จนกระทงถงสมยรชกาลท 5 แหงกรงรตนโกสนทร พระองคทรงมพระบรมราชโองการเลกทาส และใหความเปนพลเมองไทยแกกลมชาตพนธตางๆ อยางเทาเทยม เปนโอกาสใหชาวไทยโซงเปนอสระ ไดอพยพออกจากจงหวดเพชรบร มงหนาสเมองแถนตามความปรารถนา (พระมหามนตร ขนตสาโร ณ วดศรประชาวฒนาราม, สมภาษณ, วนท 20 พฤศจกายน 2557)

ดวยเหตนจงท าใหชาวไทยโซงกระจายตว ตงถนฐานในพนทอน เชน จงหวดราชบร นครปฐม สพรรณบร กาญจนบร สมทรสาคร ลพบร สระบร นครสวรรค พจตร พษณโลก ก าแพงเพชร อตรดตถ สโขทย เลย เปนตน


พอแมเลาใหฟงวา ปยาตายายเลาวา ครงแรกตงใจจะตงถนฐานชวคราวเพอสะสมเสบยงเดนทางตอ แตเมอพบวาชมชนทหยดพก มขาวปลาอาหารอดมสมบรณ จงคดจะตงชมชนอยอาศยถาวร ประกอบกบความไมมนใจวา เมองแถนทจะกลบไป จะอยเยนเปนสขไดเทาเมองไทยนหรอไม ดวยคนทก าลงอพยพกลบ เปนผทเกดในเมองไทย ไมมความรอะไรมากนกกบเมองแถน ไมรจกญาตพนองทนนแลว ทสดคนสวนใหญจงตด สนใจตงถนฐานอยในเมองไทยแลวตงใจใหมวา เมอมฐานะทางเศรษฐกจดแลวจะคอยกลบไปเยยมบานเกดเมองนอนของบรรพชน ดวยเหตนจงปรากฏชมชนไทยโซงอยทตางๆ ดงกลาวขางตนในปจจบน (นายทวม ศรนาโพธ, สมภาษณ, วนท 27 ตลาคม 2557)

จงหวดนครปฐมเปนพนทหนงทไทยโซงไดอพยพเขามาตงถนฐาน โดยกระจายอยในอ าเภอเมองนครปฐม อ าเภอก าแพงแสน อ าเภอดอนตม อ าเภอสามพราน และอ าเภอบางเลน มหมบานไทยโซง 31 หมบาน บานเกาะแรตเปนชมชนในต าบลบางปลา อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม มทงหมด 4 หมบาน คอ หมท 11 บานเกาะแรต หมท 12 บานเกาะแรต หมท 14 บานเกาะแรตพฒนา และหมท 15 บานเกาะแรตทาสาร โดยไทยโซงในหมบานตางๆ ยงคงรกษาวฒนธรรมชมชนกลมชาตพนธของตนเองไวไดอยางชดเจน โดยเฉพาะอยางยงดานความเชอในผบรรพบรษ เปนขอปฏบตทมลกษณะเดนดงามเฉพาะ เปนอตลกษณของชมชนทมบทบาทหนาทส าคญตอสงคม ดงค ากลาวของพระมหามนตร ขนตสาโร (2538, น.59) ทยนยนสถานการณดานความเชอในผบรรพบรษไววา

คนสวนใหญในชมชน ยงคงนบถอผบรรพบรษอยางเครงครด ทกครวเรอนตองมกะลอหองทอยของผเรอน ตองประกอบพธปาดตง ทกวนทก าหนด ลกหลานตองปฏบตตามความเชอ ทงขอใหปฏบต และหามปฏบต ย งคงมพ ธ เสนเฮอน ยงคงมปบผ เรอน และยงคงมความสมพนธทางสงคมตามลกษณะของความสมพนธของผเรอน นอกจากน ย งมภาษาพด อกษร หนงสอ วฒนธรรม ประเพณ เครองแตงกาย ซงชาวโซงยงคงรกษาไวอยคดนแดนสยาม สบสายภาพลกษณนบจากบรรพบรษมาจนถงทกวนน


ซงลกษณะท เปนอตลกษณทางความเชอและอนๆ ดงกลาวนจงเปนทมาของการศกษาวเคราะหเชงลกเพอคนหาหนาททางสงคมของความเชอผบรรพบรษไทยโซงบานเกาะแรตครงน 3. ทฤษฎหนาทนยมในการศกษา “ผบรรพบรษของไทยโซง”

การศกษาความเชอเกยวกบผ เปนเรองนามธรรม เพราะเกยวกบความร สก ความศรทธา ความไววางใจ จงไมมเกณฑมาตรการใดทตรวจวดได และคอนขางเปนอตวสย (subjective) ความเชอเปนสงทมมาแตดงเดม แมวาจะผานระยะเวลานาน แตกยงคงมอย และมความแตกตางกนในแตละสงคม

“ผ” เปนค าทใหพลงขบเคลอนสงคมไทยผานยคสมยตางๆ มาอยางยาวนาน สามารถรอยรดกลมชาตพนธใหเตบโตขนจนเปนประเทศในปจจบน ผไดปรากฏอยในรปแบบตางๆ ทหลากหลาย ความเชอเรองผ ซงตอนหลงไดหมายรวมถงวญญาณตาม ค าภาษาองกฤษทเรยกวา animism ถอเปนสงศกดสทธเหนอธรรมชาตทงมวล

ผคออะไร มผใหความหมายไวหลายทาน เชน มณ พยอมยงค (2529, น.195) กลาวไววา “ผ” หมายถง สงใดกตามทเราไมสามารถมองเหนตวได เเตเราเขาใจเอาวามอทธฤทธเเละอ านาจอยเหนอคน อาจใหดหรอใหรายคอ ใหคณหรอใหโทษเเกเราได สงเหลานเรากลวเกรงเเละบางทกนบถอดวย เราเรยกสงทวานวา “ผ” ผนนตวจรงเปนอยางไร ไมมใครทราบๆ เเตวาถาผตองการใหเหนตวมกจะส าเเดงเปนรปรางรางๆ ไมชดเจน หรอไมกเปนรปรางตางๆ ตามเเตผตองการใหเหน หรอตามทเราจะเหนไปเอง สวนประเภทของผนน เสฐยรโกเศศ (2515, น.32) ไดกลาววา ผมสองชนด ชนดแรก ผธรรมชาต อนเกดจากวญญาณของโลกธาตเปนจ าพวกผฟาหรอเทวดา อกชนดเปนผอนเกดจากวญญาณของคนทตายเเลวซงเปนเจาผ หรอเปนผชนสามญเเละผรายกเเลวเเตคณงามความดหรอความเกงกลาสามารถของบคคลเมอครงยงเปนคน เมอผใหคณคน คนจะตอบแทนคณ ถาใหโทษคนจะท าพธแกไขใหสงรายผานไป

กลมชาตพนธไทยโซงมความผกพนกบผบรรพบรษอยางใกลชด เปรยบเสมอนศาสนาประจ าใจ ทกคนใหความเคารพและปฏบตตามประเพณเเละพธกรรมเกยวกบผ บรรพบรษอยางเครงครด ผบรรพบรษมทงใหคณและใหโทษ เมอคนปฏบตด ผใหคณ เมอคนท าผด ละเมด ผจะใหโทษ เมอผใหคณ ตองตอบเเทนบญคณ โดยเซนอาหารใหกนและปองกนไมใหผอนมาท าอนตราย ซงสอดคลองกบบญม ปารชาตธนกล (2546, น.2) ทกลาววา สาเหตทชาวไทยโซงมความเชอเรองผ มการนบถอผอยางลกซง และมความสมพนธเกยวของ


อยางใกลชดกบผ เพราะพวกเขาเชอวาสงตางๆ ในโลกนอยภายใตอ านาจของผ ซงสามารถบนดาลใหชวตของผคนเปลยนแปลงไปตามความพอใจของผได ผของชาวไทยโซง แบงออกเปน 3 กลม กลมแรก ไดแก ผทเปรยบเสมอนเทวดา ผเปนใหญ มอ านาจสงสด เปนทเคารพของชาวไทยโซง คอ ผแถนหรอผฟา กลมทสอง ไดแก ผทใหคณ ปกปองคมครอง คอ ผเฮอนหรอผบรรพบรษ ผมดผมนต ผปเจอเสอบาน ผไฮผนา และกลมสดทาย ไดแก ผทใหโทษ ท าใหเกดทกข คอ ผตายโหง

การนบถอผของคนไทยโซงในสมยกอนเรมดวยการนบถอ “ผเรอน” ซงถอวาเปน ผบรรพบรษทคมครองลกหลานทยงมชวตอย ผเรอนมสวนส าคญทชวยรกษาขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรมสวนรวม ใหชาวไทยโซงอยรวมกนไดอยางมความสข โดยไมตองอาศยกฎหมาย ไทยโซงยดถอความเชอ ประเพณ และพธกรรมเปนหลกในการด าเนนชวต การศกษาเกยวกบผบรรพบรษของไทยโซงท าใหเขาใจความเปนมาและวถชวตของกลมชาตพนธนไดเปนอยางด

ความเชอเกยวกบ “ผ” ทวา ผเปนสงทอยนอกกาย และสงตางๆ ในโลกนตกอยภายใตอ านาจของผทงสน สวน “ขวญ” นนปกตตองอยในกายจงจะท าใหชวตมความสข ถาขวญหนชวตจะมความทกข ผมพลงส าคญในการทจะท าใหขวญอยกบกายหรอหนไปอยปาอยเขาได ดงนน คนจงตองประกอบพธกรรมตางๆ เพอสรางสมดลระหวางผและขวญจงจะท าใหเกดความสขขนในชวต สภางค จนทวานช (2553, น.137) กลาววา ความเชอในเรองนจะอธบายความจรงดวยเหตผลทางวทยาศาสตร ซงไดเสอมความนยมลง กลมนกคดจงหนไปเนนเรองของความเปนเหตเปนผล หรอทเรยกวา rationality กลมนกคดโครงสรางนยมสนใจสงคมในฐานะ “ระบบ” ทเชอวา มสงทเปนโครงสรางบางอยางซอนอยในทกสงคมและโครงสรางนแสดงใหเหนหนาทของสวนตางๆ ทเปนระบบเกยวของกน

สงมชวตทงหลายแสดงใหเหนวา การทจะด ารงชวตอยไดจะตองสามารถสนองความตองการจ าเปน (needs) จ านวนหนงเสยกอน แตสงคมมนษยตองมความตองการจ าเปนนนดวยหรอเปนความจรงทวา สงมชวตทงหลายแสดงใหเหนวา สงมชวตจะตองมองคประกอบหรอสวนตางๆ หลายสวนทผสมผสานสมพนธเพอทจะสามารถสนองความตองการจ าเปนเหลานนได แตละสงคมมนษยจ าเปนตองมสวนประกอบตางๆ เหลานนหรอไม (สญญา สญญาววฒน, 2550, น.27) สงคมประกอบดวยโครงสรางทเปนระบบยอยๆ หลายระบบ ซงตางกท าหนาทของตนเองแตกตางกนไปเพอความสมดล ในทางตรงกนขาม เมอใดทระบบยอยๆ ท าหนาทบกพรองกจะสงผลตอสงคม ท าใหสงคมนนขาดความสมดล


เชนเดยวกบกลมชาตพนธไทยโซงทมความเชอวาผเปนศนยกลาง รอยรดใหไทยโซงอยรวมกนอยางเกอกลและมความสข

บรอนสลอว มาลเนาสก (Bronislaw Malinowski) ไดกลาวไววา “หนาทของวฒนธรรมกคอ ความสามารถทจะตอบสนองความตองการพนฐานของบคคลในสงคม ความตองการพนฐานเหลาน ไดแก ความตองการอาหาร การขบถาย ความสะดวกสบายทางกาย ความมนคงปลอดภย นนทนาการ การไปมาตดตอกน และการเจรญเตบโตทางรางกาย” (Ember, Carlo and Melvin Ember, 1973, p.43, อางใน นยพรรณ (ผลวฒนะ) วรรณศร, 2540, น.103)

มาลเนาสกท างานวจยสนามทางมานษยวทยา โดยศกษาและอยรวมกบชาวเกาะ Trobriands ในเขต Melanesia ของมหาสมทรแปซฟคหรอหมเกาะทะเลใต ชายฝงของ ปาปวนวกนเปนเวลาหลายป ไดศกษาพฤตกรรมของชนดงเดมหลายดาน ไดแก กฏหมาย เศรษฐกจ ไสยศาสตร และศาสนา เพศศกษาของชาวเกาะตามทฤษฎของ Freud และการอบรมเลยงดเดกของชนดงเดม เปนตน มาลเนาสกไดสรปวา สถาบนทางวฒนธรรม (หรอสงคม) เกดมาจากความจ าเปนพนฐานของมนษยทงสน สถาบนเหลานสอดประสานสมพนธกน มผลตอเนองซงกนและกน (นยพรรณ (ผลวฒนะ) วรรณศร, 2540, น.105) และมาลเนาสกไดพฒนาทฤษฎหนาทนยม (Functionalism) ขนมา งามพศ สตยสงวน (2547, น.32-33) ไดสรปความคดหลกของทฤษฎหนาทนยมไวคอ วฒนธรรมสนองความตองการจ าเปนของปจเจกบคคล วฒนธรรมเตบโตมาจากความตองการจ าเปน 3 ประเภทของมนษย คอ

1. ความตองการจ าเปนพนฐาน (basic biological and psychological needs) เปนความตองการเบองตน คอ ความตองการจ าเปนทเกยวของกบการดนรนเพอชวตอย เชน ความตองการอาหาร หรอทอยอาศย เครองนงหม การพกผอน การเจรญเตบโต

2. ความตองการดานสงคม (instrumental needs) เปนความตองการเกยวกบความรวมมอกนทางสงคม เพอแกไขปญหาพนฐานและท าใหรางกายไดรบการตอบสนองความตองการจ าเปนเบองตนได เชน การแบงงานกนท า การแจกจายอาหาร และการปองกนภย การผลตสนคาและบรการตางๆ และการควบคมทางสงคม

3. ความตองการดานจตใจ (symbolic needs) เปนความตองการจ าเปนของมนษยเพอความมนคงทางดานจตใจ เชน ตองการความสงบทางใจ ความกลมกลนกนทางสงคมและเปาหมายของชวต ระบบสงคมทสนองความตองการเหลาน ไดแก ความร กฎหมาย ศาสนา นยายปรมปรา ศลปะ และเวทมนตคาถา โดยทวไปเวทมนตคาถาท าหนาทใหคนรสกอบอนใจ


เพราะงานบางอยางทมนษยท าคอนขางล าบาก และมนษยไมสามารถคาดการณไดวาจะเกดผลอยางไรบาง ท าใหเกดความมนใจมากขน

มาลเนาสกย าวา วฒนธรรมทกดานมหนาททตองท าคอ การตอบสนองความจ าเปนของมนษยอยางหนงหรอทงสามอยางดงกลาวแลว คนในสงคมเดยวกนจงเขาใจพฤตกรรมเดยวกนไดไมยากนก

การศกษาในครงนจงน าทฤษฎหนาทนยม (Functionalism) มาใชเปนแนวทางในการอธบายหนาททางสงคมของความเชอผบรรพบรษไทยโซงบานเกาะแรต จงหวดนครปฐม การทคนในสงคมไดท าหนาทดานใดดานหนงยอมจะมผลตอกลม ชมชน และสงคม ไมทางใดกทางหนง 4. ความเชอเกยวกบผบรรพบรษในพธเสนเรอน

จากการศกษางานวจยหลายๆ เรองของไทยโซงทน าเสนอประเดนทเกยวกบบทบาท หนาทความส าคญของผบรรพบรษ ในสงคมไทยโซงใชระบบเครอญาต (kinship system) เปนหลกในการจดระเบยบครอบครว โดยมเเนวความคดเรองผเดยวกนเปนสญลกษณรวมกน ระบบเครอญาตนเปรยบเสมอนวงกลมวงใหญทลอมสมาชกของครอบครวไทยโซงไวดวยกน มตวอยางงานวจยทกลาวถงความเชอเกยวกบผบรรพบรษ ดงเชนเรณ เหมอนจนทรเชย (2542, น.36-47) ไดกลาววา ผบรรพบรษคอ พอแม ปยา พ ปา อา ฯลฯ ทไดลวงลบไปแลว เมอพอเเมตายจะเชญผพอแมมาไวทเรอนของตนจดทใหอยใน “กะลอหอง” และเชญลงมารบเครองเซน ในพธเสนปาดตง และท าพธเซนไหว เรยกวา “พธเสนเรอน”

ไทยโซงจะมการสบผ คอ ผใดมาจากสกลใดกสบผสกลนน โดยมลกชายเปนผสบสกล (ตระกล) เดยวกน ถอวามความเกยวของเปนเครอญาต เชน สงลอ สงค า สงเลอง สงว สงกวาง สงกา เปนตน การจดล าดบเครอญาตของไทยโซงนนเปนการล าดบเครอญาตเเบบฝายเดยว (unilateral descent) โดยถอญาตทางฝายพอเปนส าคญ เรยกวาการสบเชอสายหรอสบผฝายพอ (patrilineal descent) ผหญงทเเตงงานแลวจะตองใชนามสกลของสามเเละนบถอผฝายเดยวกบสาม ลกทเกดมาใชนามสกลพอและสบผฝายพอตอไป พอจงเปนใหญภายในครอบครว มอ านาจในการตดสนใจ จดการทรพยสนทกอยางในครอบครว (เรณ เหมอนจนทรเชย, 2542, น.20-21)

ในกรณทครอบครวใดมบตรชายหลายคน บตรชายคนสดทองจะเปนผสบผพอเเมเเละไดเปนเจาของเรอนของพอแมหลงจากทพอเเมเสยชวตไปเเลว บตรชายคนโตเมอเเตงงานเเลวจะเเยกไปมเรอนอยตางหาก สวนบตรสาวสบผสายตระกลของตนเองไมได เนองจากเมอ


เเตงงานไปแลวตองถอผของฝายชาย กรณทครอบครวใดมเเตลกสาว ตองรอจนกวาจะมหลานชายไวสบผตอไป หรอใหลกเขยสบผเเทนเปนกรณพเศษ แตถาลกสาวทตองเลยงผพอแมแลวตองไปอยบานสาม ลกสาวจะตองสรางศาลเลกๆ เรยกวา “ตบ” ไวใหผพอแมตนเอง โดยจะปลกไวในบรเวณบานลกเขย ทงนตบจะเขาไปอยบนบานลกเขยไมไดเพราะเปนคนละผกน

ชมชนไทยโซงเปนชมชนตามเเนวความคดดงเดม ซงมไดขนอยกบดนเเดน (territory) แตขนอยกบระบบเครอญาต (kinship system) อนประกอบดวยญาตทางสายโลหตเเละญาตทางการแตงงาน ซงรวมเรยกวา ญาตผเดยวกน เมอมการประกอบพธกรรมใดๆ กตาม จะมเครอญาตมารวมในพธนนๆ โดยเฉพาะทเปนญาตผเดยวกน

ชมชนไทยโซงมการจดล าดบชนทางสงคม (social stratification) โดยใชวงศตระกลหรอครอบครวเปนเกณฑ เเละเเบงออกเปน 2 ชนชน ดงน

1) ชนชนผทาว หมายถง บคคลหรอกลมคนทเกดในตระกลผทาวซงไทยโซงเชอวาผทาวเปนผทสบเชอสายมาจากเจาหรอผปกครองเมองในสมยกอน

2) ชนชนผนอย หมายถง บคคลหรอกลมคนทเกดในตระกลสามญชน ซงไทยโซงเชอกนวาเปนตระกลทอยใตการปกครองของผทาวในสมยกอน (มยร วดเเกว, 2521, น.76-77)

อญชล บรณะสงห (2531, น.30) ไดกลาววา การจดล าดบของชนชนไมกอใหเกดความแตกตางในการปฏบตพธกรรม พธกรรมของผทาวมกจดใหญกวาของผนอย และผทาวกบผนอยจะไมปฏบตพธรวมกน แตในชวตประจ าวนแลวผทาวกบผนอยมความสมพนธ ซงกนและกนเปนอยางด

ปจจบนไทยโซงไดหนมาใชนามสกลแบบไทย เเตสง (ตระกล) เดมของตนเองยงใชอางถงความเกยวของในกลมไทยโซง โดยเฉพาะพธกรรมทเกยวกบผบรรพบรษทส าคญ คอ พธเสนเรอน เปนการเซนไหวผเรอน ซงเปนผบรรพบรษทลกหลานไดเชญมาไวบนบานและจดใหอย ณ มมหนงของของเสาบานในหอง เรยกวา “กะลอหอง” ไทยโซงไมท าพธเสนเรอนในเดอนเกาและเดอนสบ เนองจากมความเชอวาผบรรพบรษไปเฝาแถน ไทยโซงเชอวา เมอลกหลานท าพธเซนไหวผบรรพบรษแลว ผจะคมครองตนเองและครอบครวใหมความสข มความเจรญกาวหนา ไทยโซงในชมชนบานเกาะแรตบอกวา พธนจะไมมวนสญหายไปจากชมชนเดดขาด เพราะทกคนมความเชอเกยวกบเรองนมาก และปฏบตสบตอกนมารนตอรน และจะยงคงอยตลอดไป ซงสอดคลองกบปานทพย คงยมละมย (2546) ไดกลาวถงปจจยทท าใหพธเสนเฮอนยงคงด ารงอย คอ ความเชอเรองผบรรพบรษทฝงรากลกอยในจตใจของชาว


ลาวโซง และความสามารถในการท าหนาทของพธเสนเรอนทสามารถตอบสนองความตองการของกลมชน ทงในระดบปจเจกบคคลและระดบสงคม ส าหรบแนวโนมของพธเสนเฮอนยงคงด ารงอยตอไปคกบสงคมลาวโซง แตจะมการน าเอาวฒนธรรมยคใหมเขามาประยกตใชในพธเสนเฮอนเพอชวยอ านวยความสะดวกและพฒนา

ไทยโซงมระบบความคดทเกยวกบชวตวา ชวตมศนยรวมอยท “ผบรรพบรษ” จากศนยกลางจะแผลงไปสโลกหลงความตายเเละสามารถเชอมกบโลกในปจจบนได เชน ไทยโซงเมอตายไปเเลวจะไปอยรวมกบบรรพบรษ ซงคนทมชวตอยกจะท าสงของ เครองใชตางๆ ใสไวในบานปา เพอใหผตายน าไปใชรวมกบผบรรพบรษทตายไปแลว โดยผานพธสงวญญาณสเมองแถน สวนครอบครวผสบผม “กะลอหอง” อยในเรอนแลว จะท าพธเชญผบรพบรษขนเรอน และเชญลงมารบเครองเซนในพธเสนปาดตง พธเสนเรอน เปนตน 5. พธกรรมทเกยวกบผบรรพบรษ

ไทยโซงเชอวาพธกรรมเกยวกบผบรรพบรษเปนระบบและกลไกส าคญในการแสดงความกตญญกตเวทตอผมพระคณ ทงยงเปนเครองมอสอสารกบผบรรพบรษในการทจะน าความสขความสบายใจเขาสชวต ครอบครว น าชวตใหรอดพนจากโรคภยไขเจบตางๆ ดงนน ไทยโซงตองจดพธไหวผบรรพบรษขนตามความเชอทสบตอกนมา ทก 10 วนส าหรบผผนอย เเละทก 5 วนส าหรบผผตาว1 ซงจะตองบอกกลาวผบรรพบรษใหมารบส ารบขาว น า ใน “มอเวนตง”2 การเลอกวนปาดตงของเเตละครอบครวนนจะตรงตองกบวนทเชญผบรรพบรษมาอย “กะลอหอง” บนเรอน และตองไมตรงกบวนตายของพอเเม การปาดตงจะท า 2 เวลา คอ มอเชาและมอกลางวน คนทกลาวเชญผบรรพบรษใหมารบเครองเซน ตองเปนสมาชกในครอบครวนน การท าพธเจาคอ การบอกใหผบรรพบรษมากนเครองเซน พรอมทงขอพรใหอยเยนเปนสข การปาดตงตองจดใหตรงมอ ถาปาดตงไมตรงมอ ผบรรพบรษจะไมไดรบอาหารทเซนไหว

อนง กอนกนขาวใหมในรอบปตองท าพธ “ปาดตงขาวใหม” ดวย กลาวคอ เมอได เกบเกยวขาวใหมจะตองใหผบรรพบรษกนกอนเพอความเปนสรมงคล หลงจากเสรจพธกจะเรยกญาตพนอง เพอนบาน มากนปาดตงขาวใหมกนอยางพรอมเพรยง และพธกรรมทส าคญส าหรบไทยโซงคอ พธเสนเรอน เปนพธเซนไหวผบรรพบรษในสงเดยวกน (แซหรอตระกล) แตละครอบครวจะมสมดจดชอคนทตายไปแลว เรยกวา “ปบผเฮอน” เกบไวทกบาน พธ เสนเรอนนยมท า 2-3 ปตอครง เพอเชญใหผบรรพบรษมารบเครองเซนครงใหญ เปนการระลก


ถงบญคณและออนวอนใหผบรรพบรษคมครอง ใหพรใหลกหลานอยเยนเปนสข นยมท าในเดอน 4, 6, และ 12 และหามท าในเดอน 5 เพราะอยในชวงวนสงกรานต

ในสวนของพธเสนเรอน ตองวานหมอมาประกอบพธและเตรยมเครองเซนตามประเพณความเชอ ทงอาหารคาว อาหารหวาน เหลา หมากพล และเชญญาตพนอง เพอนบาน มารวมงานอยางพรอมเพยง

รปท 2-3 แสดงการจดเตรยมอาหาร ขนม และผลไมลงในปานเผอน

ทมา : เรณ เหมอนจนทรเชย (17 มนาคม พ.ศ. 2556)

หมอเสนเปนผประกอบพธเสนเรอน ตองใสเสอฮเเละพดภาษาไทยโซงเพอเชญ ผบรรพบรษมารบเครองเซนตามล าดบรายชอในปบผเฮอน หมอเสนจะใชตะเกยบคบ ขาวเหนยวปนและหมจบหรอผกจบ (หมย าใสหนอสม) ใหผบรรพบรษกนทางชองทเจาะเปน

http://us.mg1.mail.yahoo.com/ya/download?fid=Inbox&mid=1_140367_ALzJjkQAAIxyTVi6OAUmX3sYlNg&pid=7&tnef=&YY=1297670231807&newid=1&clean=0&inline=1


รในกะลอหอง (หองผเรอน) เสรจแลวตองน าหมเจดขอเจดเกยว ขนหมาก เหลา ยกมาวางไวในกะลอหองเพอท าพธ “ขาววา” (เปนการเซนไหวเตาไฟ ประต และบนได เพอความอยดกนดของคนในบาน) จากนนท าพธ “กนเหลาฟายเฮอน” (เจาของเรอนจะเรยกลกหลานใหมากนเหลารวมกน เปนการใหเกยรตและแสดงความเคารพตอบรรพบรษ) สดทายคอ “กเผอน” (เจาของบานเกบของในปานเผอนทเซนไหวผบรรพบรษออกมาเเบงปนใหหมอเสน ญาต พนอง) เปนอนเสรจพธ

รปท 4 แสดงถงหมอเสนคบอาหารและรนน าใหกบผบรรพบรษ ทชองรขางฝาบานในกะลอหอง

ทมา : เรณ เหมอนจนทรเชย (17 มนาคม พ.ศ. 2556) 6. หนาททางสงคมของความเชอผบรรพบรษ

ตามหลกหนาทนยมสามารถน ามาวเคราะหความเชอผบรรพบรษของไทยโซงวา ปจจบนนยงคงมบทบาทส าคญในการเสรมพลงความเขมแขงทางสงคม วฒนธรรมของไทยโซงใหโดดเดน เปนอตลกษณทแตกตางจากสงคมวฒนธรรมกลมชาตพนธอนๆ ดงน


6.1 หนาทความรบผดชอบในปจจยขนพนฐานของสงคม ชาวไทยโซงตองมบทบาทหนาทรบผดชอบตอผบรรพบรษตลอดเวลา เชน ครอบครวผนอยสรางเรอนตองมกะลอหอง สวนครอบครวผตาวตองสราง “กวาน” ใหผเรอนอยอาศย ทเปนสวนหนงของปจจยสทจ าเปนไมวาบคคลนนยงมชวตหรอไมกตาม เชน ลกสาวสรางบานหลงเลกๆ เรยกวา “ตบ” ใหพอแมอยอาศยในบรเวณบาน (กรณทมลกสาวคนเดยว) หรอการสรางหอง เรยกวา “กะลอหอง” ส าหรบเปนทอยอาศยของพอเเม ปยา รวมทงบรรพบรษทลวงลบไปเเลว ตองท า “พธเสนปาดตง” หรอน าเครองเซนไปใหวผเรอนทกะลอหอง ทก 5 วนส าหรบผตาว และทก 10 วนส าหรบผนอย วนละ 2 มอ คอ มอเชาเเละมอกลางวน ในการปฏบตพธกรรมตองเตรยมเครองเซนไหวใหพรอม เชน ในพธเสนเรอนเจาของบานตองน าเสอฮไปวางไวทกะลอหอง พรอมหมาก พล เเกวน า เหลา 1 ขวด เพอบอกกลาวผเรอนวาจะเซนใหกน หรอการเซนผเรอน ตองใชหมตวผ ความเชอเหลานสอนใหคนใหความส าคญกบหนาทรบผดชอบและปฏบตใหถกตอง

6.2 หนาทความรบผดชอบในความตองการดานสงคม โดยเฉพาะอยางยงการอาศยความเชอ ความศรทธา ความเคารพ และอ านาจของผบรรพบรษเปนพลงผลกดนใหเกดการ ขดเกลาทางสงคม ใหบคคล ครอบครว ชมชน สงคมไดปฏบตตามกฎ ระเบยบ ประเพณ อยางเครงครดตามความตองการ เชน ไทยโซงอาศยเงอนไขอ านาจของผบรรพบรษเปนปจจยใหคนในครอบครว เครอญาต และสงคม รจกบทบาทหนาทของตนเองทตองปฏบตดแลผสงอายอยางตงใจ ใหมคณคาความส าคญยงขนไปตามวยทมากขน จนกระทงหลงตายกยงปฏบตตอผดวยความเคารพ ท าใหสงคมไมละเลยผสงอายและไมทอดทงผอปการคณ อนเปนคณคาส าคญยงของสงคม รวมทงความเปนอนหนงอนเดยวกน มความรก ความสามคคในกลมชาตพนธ โดยอาศยผบรรพบรษและเรองราวของผบรรพบรษทไดเลาสกนฟงมาตงแตสมยโบราณเปนสายใยเชอมโยง รอยรดชวตใหผกพนกน ทงในฐานะผมบรรพบรษเดยวกน และความเปนพนอง เครอญาตเดยวกน

6.3 หนาทความรบผดชอบในความตองการดานจตใจ ท าใหเกดคณคาท สรางความสขใหชมชน เพราะการจดพธกรรมเกยวกบผบรรพบรษ นอกจากไดแสดงความเคารพตอบรรพบรษแลว ยงถอวาเปนการด ารงรกษาคณคา ความส าคญของกลมชาตพนธใหคน ในปจจบนไดรวมเรยนร ท าความเขาใจกบความเปนไทยโซงของตนใหลกซง พธกรรมเหลานจงเปนการสบสาน ธ ารงรกษา และพฒนาคณคาความดงามของสงคมใหเปนพลงขบเคลอนความเปนไทยโซงสความสขตามโลกทศนและชวทศนของกลมชาตพนธสบไป รวมทงการสบสานและเสรมสรางส านกรกและภมใจในกลมชาตพนธ เปนตนวา


6.3.1 กระบวนการ “สบผบรรพบรษ” ไดสรางจารตการสบสานความเปนไทยโซงอยางยงยนไวในชมชนใหยอมรบนบถอสบตอๆ กนมา เชน ฝายชายจะเปนผสบผตอจากพอแม สวนลกสาวเมอแตงงานออกไปกตองไปสบผทางสาม การสบผ ถาพอแมยงอยไมตองเลยงผ แตถาพอแมเสยชวตจงจะสบผได กรณบานใดมแตลกสาว ใหลกสาวสบผแทนได คอ เมอแตงงานแลวมลกกใหลกสบผแทน ซงสามารถออกชอแทนไดแมวายงเปนเดก และถาบานใดมลกชายหลายคน คนทอยกบพอแมจะสบผตอจากพอแม สวนลกทแยกออกไปอยทอน เมอพอแมตายกจะรบเลยงผได นคอจารตททกคนตองปฏบต

6.3.2 ความเชอในผบรรพบรษไดท าให เกดการเรยนร เขาใจ และเขาถงความเปน ไทยโซงทเปนพลงสรางความสขใหแกชวต พธกรรมทเกยวกบความเชอหรอทเกดขนตามความเชอในผบรรพบรษ จงเปนทงหองเรยน การเรยนการสอน การประเมนผลวชาความเปนคนไทยโซงหรอสงคมไทยโซง โดยมบทเรยนทไดรบการถายทอดมาจากบรรพบรษ เปนตนวา บทเรยนเรองความถกตอง ดงามทตองยดถอปฏบต เชน 1) ครอบครวและเครอญาต ญาตสายโลหตเดยวกนทนบถอผเดยวกน (รวมสะใภดวย) ตองน าเครองเซนสงเวยมารวมงานพธเสนเรอนทจดขน 2) บทสวดหรอค าพดทเปนมงคลในพธจไฟไหขาวทหมอเสนขบเปนภาษาโซง เชญผปานางไมใหมากนเครองเซน เมอกนแลวขอใหคมครองใหอยเยนเปนสข 3) การแตงกายตามแบบแผนทก าหนดตามสถานภาพของแตละคน เชน ผใหญใชเสอฮพาดบา เคยนเอว หรอผกทบไปกบผาเปยวกได เพยงเพอแสดงความหมายวาไดสวมเสอฮไวแลว ลกและ หลานสะใภสวมเสอฮ นงผาถงลายแตงโมในพธ เปนตน และ 4) การเซนไหวผบรรพบรษตามธรรมเนยมปฏบตอยางเครงครด ถอวาเปนการแสดงความกตญญกตเวทตอบรรพบรษ เปนตน

6.3.3 ความเชอในผบรรพบรษไดสรางขนบธรรมเนยมจารตประเพณทดงามใหลกหลานในชมชนไดถอปฏบตตาม เชน เปนลกไมท าพธปาดตงใหผบรรพบรษกน หรอพนองหรอแขกมาหาทบานแลวเลยงเหลาโดยไมใหผบรรพบรษกนกอน หรอมคนมานอนคางทบานโดยไมบอกกลาวกบผบรรพบรษ หรอการจบเนอตองตวหญงสาวในทมดหรอททไมมคนอย หรอมผชายแอบมานอนคางกบลกสาวหรอมาพาลกสาวหน เปนตน สงหลานถอเปน “การผดผ” ผโกรธจะลงโทษใหเจบปวย ตองแกไขขอขมาตอผบรรพบรษ เรยกวา “เสยผ” ตองมขนหมากไปไหวขอขมา หรอมเครองเซนไปเซนไหว เชน หวหม 1 หว เหลา 1 ขวด (ลกเขยหรอลกสะใภจะตองสวมเสอฮดวย) สงเหลานชวยใหเกดความมระเบยบทางสงคมขน


หนาททางสงคมของไทยโซงดงทกลาวมาแมดวาเปนพธกรรมตามความเชอ ไมมเหตผลทพสจนได ไมไดเสรมสรางพลงทางเศรษฐกจ แตถาพจารณาเหตแหงความสขและความเขมแขงของสงคมแลว จะเหนวา ความเชอเรองผบรรพบรษและพธกรรมทเกยวของเปนบอเกดทมาของความเคารพ ความศรทธา ความกตญญกตเวท ความเออเฟอเผอแผ ความซอสตย ความสามคค และการอยรวมกนอยางใหเกยรตกนและกน

7. บทสงทาย

ชมชนไทยโซงในจงหวดนครปฐมยงคงมความเชอเกยวกบผบรรพบรษปรากฏอยทวไป ทงในวถการด าเนนชวตและการประกอบประเพณและพธกรรม ดวยเหตน ความเชอในผบรรพบรษจงเปนระบบและกลไกทเกยวของ ยดโยง เชอมตอ สบสานจากอดตไดอยางชดเจน รวมทงยงมพลงเสรมสรางความสขและความเขมแขงของบคคลและสงคมไดอยางตอเนอง โดยมศนยกลางอยท “ผบรรพบรษ” ทเชอมตอกบสงทเกยวของทงโลกปจจบนและโลกหลงความตายดวย

นอกจากน ความเชอผบรรพบรษยงเปนมาตรการทางวฒนธรรมในการเสรมพลงความเขมแขงทางสงคมแกกลมชาตพนธไทยโซงใหมความยงยน โดยเฉพาะอยางยง การปองกนการเปลยนแปลง หรอการยอมรบนบถอผหรอวฒนธรรมความเชออนๆ ทตดขาดจากผบรรพบรษ ดงจะเหนไดวา ไทยโซงไมอาจเปลยนแปลงการนบถอผบรรพบรษได มเรองเลาเกดขนหลายครงวา ไทยโซงทเปลยนไปนบถอความเชออน ละเลยความเชอในผบรรพบรษ เมอตายลง หลงจากประกอบพธศพตามความเชอนนๆ แลว ญาตพนองจะตองประกอบพธตามความเชอในผบรรพบรษไทยโซงใหอก ไมเชนนนผตนนนจะมารองไห ปรากฏกายใหเหน วามความทกขทรมาน ไมมทอย ไมมทไป ไมมอาหารกน มาแสดงตนขอรองใหญาตไดจดพธสงผและเชญผขนบานดวย อยางไรกตาม ปจจบนชมชนไทยโซงทศกษาไดยอมรบนบถอ พทธศาสนา มวด มการปฏบตตามแบบแผนชาวพทธทวไป รวมทงแบบพราหมณดวยนน อาจเปนเพราะวาการเปนชาวพทธหรอพราหมณไมไดหามหรอลดรอนการนบถอและจดพธกรรมเกยวกบผบรรพบรษของไทยโซงแตอยางใด ดงจะเหนไดวาในบานเรอนไทยโซงหลายครอบครวมหงพระพทธรปอยรวมกบกะลอหองได

การทสงคมไทยโซงมความเชอเกยวกบผบรรพบรษสบเนองมาอยางยาวนาน และไดผสมผสานกบความเชอในพทธศาสนาและศาสนาพราหมณไดอยางกลมกลนดงกลาว จงสงผลใหสงคมวฒนธรรมไทยโซงปจจบนเพมความซบซอนในวถความเชอมากขน แตไม


ปรากฏความแปลกแยกแตกตาง ตรงกนขาม สถานการณดงกลาวนท าใหเกดทางเลอกในความเชอเพอเปนเครองมอใหคนในชมชนหยบฉวยมาใชแกปญหาและพฒนาคณภาพชวตทามกลางกระแสโลกาภวตนไดอยางมพลง สามารถยนหยดอยทามกลางความยงยากไดอยางมนคง ชมชนไทยโซงในปจจบนจงมความหลากหลายทางความเชอทนาศกษาท าความเขาใจในบทบาทหนาทของสงเหลานนเปนอยางยง

อยางไรกตาม บทความนไดน าเสนอเรองราวเกยวกบผบรรพบรษไทยโซงในประเดนหนาททางสงคมของผบรรพบรษไทยโซงเทานน ยงไมไดวเคราะหในแงมมอน ดงนน หากมผสนใจศกษาในแงมมอนๆ กจะเปนประโยชนตอการพฒนาสงคม วฒนธรรมของชมชนไทยโซงมากขน รวมทงสมควรมการศกษาเปรยบเทยบลกษณะความเชอในผบรรพบรษของกลมไทยโซงกบกลมชาตพนธอน เพอเปดเผยลกษณะรวม ลกษณะตาง และลกษณะววฒนาการทางความเชอของมนษยตามหลกการ แนวคด และทฤษฎตางๆ ทางมานษยวทยาวฒนธรรม สบตอไป

เชงอรรถ 1 งานวจยหลายๆ เรองไดใชค าวา “ผทาว” แตในบทความนผเขยนใชค าวา “ผตาว” ซงเปน ค าเรยกของชาวไทยโซงในหมบานเกาะแรต 2 มอเวนตงจะม 10 มอ คอ มอกา มอฮบ มอกาบ มอฮาย มอเมง มอเปก มอกด มอขด มอฮวง และมอเตา

เอกสารอางอง งามพศ สตยสงวน.(2547). การวจยเชงคณภาพทางมานษยวทยา. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ:

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. นยพรรณ (ผลวฒนะ) วรรณศร. (2540). มานษยวทยาสงคมและวฒนธรรม. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. บญม ปารชาตธนกล. (2546). ความเชอเรองผในพธกรรมของชาวไทยโซงบานไผหชาง อ าเภอ

บางเลน จงหวดนครปฐม. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง.


ปานทพย คงยมละมย. (2546). พธแสนเฮอนในวถชวตลาวโซง : กรณศกษาต าบลหนองปรง อ าเภอเขายอย จงหวดเพชรบร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา ประชากรศกษา มหาวทยาลยมหดล, นครปฐม.

พระมหามนตร ขนตสาโร. (2538, มนาคม 31). เรองราวชาวไทยโซงในดนแดนสยาม, ม.ป.ท. หนา 11.

ม.ศรบษรา (นามแฝง). (2530). ไทยด าร าพน. กรงเทพฯ: โรงพมพบรพาศลป. มณ พยอมยงค. (2529). วฒนธรรมลานนาไทย. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. มยร วดแกว. (2521). การศกษาโครงสรงสงคมลาวโซง. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาพฒนาสงคม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. ยกต มกดาวจตร. (2557). ประวตศาสตรไทด า : รากเหงาวฒนธรรม-สงคมไทยและเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต. กรงเทพฯ: โรงพมพเรอนแกวการพมพ. เรณ เหมอนจนทรเชย. (2542). โลกทศนของกลมชาตพนธในประเทศไทย : ความเชอเรองผของ

ชาวไทยโซง. นครปฐม: สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบท มหาวทยาลยมหดล.

สมทรง บรษพฒน. (2526, เมษายน 9). ประวตและความเปนมาของลาวโซง. สาสนผไทย, หนา 11. สญญา สญญาววฒน. (2550). ทฤษฎสงคมวทยา เนอหา และแนวทางการใชประโยชนเบองตน.

กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. สภางค จนทวานช. (2553). ทฤษฎสงคมวทยา. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ส านกพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เสฐยรโกเศศ. (2515). วฒนธรรมเบองตน. (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน. อภญวฒน โพธสาน.(2552). สารตถะ คตความเชอ และพธกรรมลาวโซง. มหาสารคาม:

หจก.อภชาตการพมพ. อญชล บรณะสงห. (2531). วเคราะหการเปลยนแปลงการใชค าของคนสามระดบอายใน

ภาษาไทยโซง. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตรและภาษาเอเชยอาคเนย มหาวทยาลยมหดล, นครปฐม.

อทธพลของเทพเจาฮนดทมตอนามมงคลของคนไทย1 The influence of Hindu gods on Thai auspicious names

โสภนา ศรจ าปา* [email protected]

บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอศกษาอทธพลของเทพเจาฮนดทมตอนามมงคลของ

คนไทย ผลการศกษาพบวาจากขอมลชอทมความหมายเกยวกบเทพเจาฮนด 686 ชอ แบงออกตามการวเคราะหทางภาษาศาสตรในดานความหมาย โดยศกษาแวดวงความหมายของชอได 5 ความหมาย นบจากรอยละสงสดไปสต าสด ไดแก 1) ความหมายถงเทพเจาและกลมเทพเจา 2) ความหมายเปรยบเทยบกบเทพเจาหรอสงทเกยวกบเทพเจา 3) ความหมายแสดงลกษณะของเทพเจา 4) ความหมายแสดงวาเทพเจาเปนเจาของและทมาของสรรพสง 5) ความหมายแสดงความชนชมยนดตอเทพเจา นามมงคลทมความหมายเกยวของกบเทพเจาพบ 26 ความหมายโดยเรยงล าดบตามความถ 10 อนดบแรกทหมายถงเทพเจาเดยวๆ ไดแก 1) พระอาทตย 2) พระจนทร 3) พระศวะ/พระอศวร 4) พระพรหม 5) พระวษณ/พระนารายณ 6) พระกฤษณะ 7) พระอนทร 8) พระลกษม 9) พระนางปารวต และ 10) พระอคน นอกจากน ยงมนามมงคลทมความหมายถงกลมเทพเจาทมากกวาหนงองคไปจนถงสองค เทพเจาฮนดเปนการยกระดบจากรปภาษาในความหมายเบองตน ไปสความหมายทางวฒนธรรมเปน มายาคตซงไดแพรกระจาย และผสมผสานกนมาอยางยาวนาน ไดรบการสถาปนาใหมพลงหรอความศกดสทธ มสถานะสงสงเหนอมนษย และเปนทพงทางจตใจของมนษย คนไทยจงยอมนอมน าใหความหมายของเทพเจาเปนนามมงคลดวย

ค าส าคญ : อทธพล, เทพเจา, ฮนด, การตงชอ, นามมงคล, ไทย

* รองศาสตราจารยประจ าหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาภาษาศาสตร สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล


Abstract

Thai society pays great attention to the importance of auspicious names

with positive and beneficial meanings including those of Hindu gods. The objective

of this paper is to study the influence of Hindu gods in Thai auspicious naming.

According to the data, there are 686 names associated with Hindu gods. From a

linguistic study of the semantic domains of these names, five semantic domains are

found, ordered from highest to lowest in popularity, namely: 1) gods and groups of

gods 2) metaphors of gods and things 3) god-like characteristics 4) god possession

and ownership of things and 5) appreciation of gods. According to Thai auspicious

names related to gods, of the twenty six presented, ten were especially popular as

follows: 1) Sun 2) Moon 3) Shiva/Isavara 4) Brahma 5) Vishnu/Naraya 6) Krishna

7) Indra 8) Lakshmi 9) Parvati and 10) Agni respectively. Moreover, combinations

of one to four god attributes to make an auspicious name were also found. Hindu

god names were upgraded from their original meanings to possess cultural meanings

according to mythologies, which became diffused and integrated over time. This

created a powerful or sacred representation above humans and can be dependent.

Therefore, Thais reference the characteristics and virtues of Hindu gods in selecting

desirable auspicious names.

Keywords: Hindu gods, influence, Thai naming, auspicious names

อทธพลของเทพเจาฮนดทมตอนามมงคลของคนไทย 107

1. บทน า คนไทยใหความส าคญกบการตงชอ ซงสามารถสบคนไปไดตงแตสมยสโขทย

ท าใหทราบถงพฒนาการของการตงชอมาจนถงปจจบน การตงชอบคคลนนเกยวของกบภาษาโดยตรง เพราะตองเลอกใชอกษรทไมเปนกาลกณกบวนเกด ชอทเลอกมกมความหมายด เปนสรมงคล จากการเกบขอมลจากหนงสอทเกยวของกบการตงชอ 4 เลมและเวบไซตการตงชอ 1 เวบไซต เลอกชอทมความหมายเกยวกบเทพเจาและสวนทเกยวของกบเทพเจาฮนดไดจ านวน 686 ชอเพอการศกษาในครงน โดยแบงออกเปนการวเคราะหทางภาษาศาสตรในมตความหมาย ศกษาแวดวงความหมาย (semantic domain) ของชอทงหมด และเสนอประวตเทพเจาทมจ านวนความถสงทสดส าหรบใชตงชอของคนไทยจ านวน 10 อนดบ นอกจากน ภาษาทใชตง ชอมกใชภาษาสนสกฤตและภาษาบาล โดยไดรบอทธพลมาจากศาสนาพราหมณ-ฮนดและศาสนาพทธทมก าเนดจากประเทศอนเดย ซงไดแพรกระจายมาสเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะอยางยงประเทศไทย ทการหยบยมความคด ความเชอ ภาษา และวรรณกรรมผานทางศาสนาดงกลาวมาผสมผสานกบวฒนธรรมทองถนจนกลายเปนพนฐานของภาษาและวฒนธรรมไทยไปในทสด สวนหนงสะทอนใหเหนผานนามมงคลของคนไทย การวเคราะหในบทความนใชกรอบแนวคดทางภาษาศาสตรแวดวงความหมาย (semantic domain) เพอวเคราะหและจดกลมความหมายของนามมงคล ทฤษฎการผสมผสานทางวฒนธรรม (cultural integration) ทใชเปนแนวคดการอธบายประวตศาสตรและวฒนธรรม และใชมายาคต (mythologies) ของบารตส2 (2547) โดยมวตถประสงคเพอศกษาอทธพลของเทพเจาฮนดทมตอนามมงคลของคนไทย 2. การผสมผสานของศาสนาพราหมณ-ฮนด และศาสนาพทธในประเทศไทยโดยสงเขป

ศาสนาพราหมณ-ฮนดแพรกระจายเขามาสเอเชยตะวนออกเฉยงใตโดยเฉพาะประเทศไทยผานพราหมณทเดนทางมาพรอมกบพอคาชาวอนเดย โดยพราหมณท าหนาทประกอบพธกรรมใหกบพอคาชาวอนเดย เมอพอคามาตดตอคาขายและพ านกอยในถนทมาคาขายเปนเวลานาน ความเชอตางๆ ไดขยายวงไปสคนทองถน บทบาทของของศาสนาพราหมณ-ฮนดมอทธพลสงมากขน เมอไดรบการยอมรบจากชนชนปกครอง จากหลกฐานทางศลปโบราณคด อทธพลของศาสนาพราหมณ-ฮนดเขาสนครศรธรรมราชและจงหวดใกลเคยงราวพทธศตวรรษท 8-12 ซงเปนไวษณพนกาย คอนกายทนบถอพระวษณหรอพระนารายณเปนใหญ ทงนจะเหนไดจากเทวรปพระนารายณสวมหมวกแขกทเกาแกทสดพบท


เมองไชยาซงมอายราวพทธศตวรรษท 9 (สวทย ทองศรเกต, 2523, น.9) ชมชนโบราณนเมอรบศาสนาพราหมณ-ฮนดเขามาผสมผสานกบความเชอทองถนเขาดวยกนอยางกลมกลน ท าใหอารยธรรมทรบจากศาสนาพราหมณ-ฮนดเจรญรงเรองมาก

ในชวง 300 ปกอนครสตศกราช ในสมยพระเจาอโศกมหาราชทรงสงพระโสนะและพระอตตระจากเมองปาฏลบตร ประเทศอนเดย เปนธรรมทตเดนทางมายงสวรรณภม เพอเผยแพรพทธศาสนาซงเชอกนวามาถงบรเวณทเปนจงหวดนครปฐมในปจจบน

อาณาจกรทวารวดอยในสมยพทธศตวรรษท 11 -12 ลงมา จากหลกฐานทางโบราณคดทขดพบประกอบดวยคน าคนดนและเนนดนทอยอาศย เนนดนท เปนรองรอยของการสรางปราสาททใชอฐและหนในการกอสรางซงเปนของศาสนาพราหมณ-ฮนด ส าหรบโบราณสถานของพทธศาสนาเปนสถปเจดยและวหารสรางดวยอฐซงเหลอแตเพยงฐาน นกวชาการไดประมาณชวงสมยของอาณาจกรทวารวดวาประมาณพทธศตวรรษท 12-17 ซงสอดคลองกบค าบอกเลาในจดหมายเหตจนวาเมองโต-โล-โป-ต เปนรฐทมความรงเรองทางพทธศาสนามเมองส าคญอยทนครปฐม

ดงนน ในยคนจงมการผสมผสานระหวางการนบถอคตพราหมณแบบฮนดและพทธศาสนาแบบหนยานในปลายพทธศตวรรษท 14-15 แมจะยงคงปฏบตตามแนวพทธหนยาน แตมการรบเอาพทธแบบมหายานเขามาดวย จนกระทงในปลายสมยพทธศตวรรษท 18 สมยสโขทย พอขนรามค าแหงทรงรบเอาพทธศาสนาแบบลงกาวงศซงแผขนมาทางใตเขามา (พลาดศย สทธธญกจ, 2546, น.117)

นอกจากน ประชาชนทอาศยอยในอาณาจกรของเมองสโขทยยงนบถอศาสนาพราหมณ-ฮนดคงเปนอทธพลทสบเนองมาจากวฒนธรรมขอมทเขามามบทบาทอยางมากในดนแดนภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลาง รวมทงบรเวณภาคกลางตอนบนดวย (บ ารง ค าเอก, 2550, น.22) โดยไดสรางเทวสถานเปนองคพระปรางคส าหรบประดษฐานพระผเปนเจาของพราหมณทงหลาย รวมเรยกวา พระไสยศาสตร ในพธมงคลทงพทธศาสนาและศาสนาพราหมณ-ฮนดไดมการผสมผสานใชในเมองสโขทย กลาวคอ มการนมนตพระสงฆมาสวดพระปรตรและเชญพราหมณ มาอานพระเวทสกการะพระผเปนเจาตามทมเทวรปเคารพ ไดแก พระอศวร (พระศวะ) พระวษณ (พระนารายณ) พระอมา (ศกตของพระอศวร) พระหรหระ (เทวรปทรวมพระศวะกบพระวษณไวในองคเดยวกน) จงท าใหการท าบญบ าเพญกศลทเปนมงคลนนทงพธสงฆและพธพราหมณผสมผสานกนสบมาจนทกวนน (พลาดศย สทธธญกจ, 2546, น.118)


ในสมยอยธยา พราหมณยงท าหนาทใหค าปรกษาและพจารณาความกฎหมายแกศาลดวย นอกจากนยงมศาลสงสดของพราหมณคอ ลกขน ณ ศาลหลวง มหวหนาคณะคอมหาราชครปโรหต และมหาราชครมหธร พรอมดวยพราหมณจ านวน 12 คน ท าหนาทศกษากฎหมายตางๆ อยางลกซง โดยมศกดนา 10,000 เทยบเทาศกดนาของเจาพระยาของกรมใหญสด (ชาญวทย เกษตรศร, 2546, น.249)

พราหมณในราชส านกในสมยรตนโกสนทรตอนตนสวนใหญจะมาจากทางภาคใตของไทย คอ จากเมองนครศรธรรมราช ซงพบรองรอยการเขามาเปนพราหมณมาจากรฐ ทมฬนาฑ ทเปนแหลงอารยธรรมทยงใหญและสมบรณแบบมากทสดทงในอดตและปจจบน จากการส ารวจในพนท พบสถานทเกยวของกบทางศาสนา แมจะมอายหลายรอยศตวรรษยงอยในสภาพทสมบรณและใชปฏบตทางศาสนาอย ดวยความเจรญทางดานวฒนธรรมนไดขยายแพรอทธพลครอบคลมไปในภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใต (บ ารง ค าเอก, 2550, น.149)

พราหมณในกรงเทพฯ ตงถนฐานอยในเขตก าแพงพระนคร หรอบรเวณเสาชงชา เนองดวยมหนาทราชการเกยวของกบการประกอบพธกรรมของราชส านก (อนทรา ซาฮร, 2534, น.25) นอกจากน กลมพราหมณในราชส านกยคปจจบนยงขยายบทบาทเกยวกบการจดท าพธกรรมใหกบบคคลทวไป การท าวตถมงคล และท านายโชคชะตาใหกบกลมนกธรกจและชาวบาน รวมไปถงการมสวนชวยเหลอสงคมดวยการพฒนาสงคมและการศกษา (มลนธพระพฆเณศ, 2546, น.52)

จะเหนไดวาสงคมไทยไดรบอทธพลจากศาสนาพราหมณ-ฮนดจากอนเดยมากอนยคสโขทย ศาสนาพราหมณ-ฮนดมการแพรกระจาย ปรบตว ผสมผสานกบความเชอทองถนและกลายเปนรากฐานทางศาสนา สงคม และวฒนธรรมไทยซงจะไดกลาวในมตภาษาในล าดบตอไป 3. การยมภาษาจากศาสนาพราหมณ-ฮนดและพทธศาสนา

อาณาจกรสยามโบราณประกอบดวยผคนทมความหลากหลายทางภาษาและวฒนธรรมอยแลว โดยเฉพาะอยางยงความหลากหลายทางภาษาพด สวนภาษาเขยนเปนววฒนาการทไดรบอทธพลมาจากอนเดย (ธดา สาระยา, 2552, น.295) เมอรบคตความเชอจากอนเดยผานทางศาสนาพราหมณ-ฮนด และศาสนาพทธในหลากหลายรปแบบ จากหลกฐานพบวามการใชตวอกษรเพอจารกเรองราวทเกยวกบพทธศาสนาซงเปนการก าหนด “ภาษาศกดสทธ” ขน เพอสรางใหเกดการสอสารในบรรดาชนชนปกครองของกลมชนตางเผาพนธ


ตางภาษา เปนการเผยแพรความรความเขาใจทางศาสนาและเรองส าคญอนๆ ในสมยทวารวดมการรบรปแบบอกษรปลลวะเดมผสมผสานกบภาษาทองถน พฒนากลายเปนลกษณะเฉพาะของอกษร 2 แบบคออกษรมอญโบราณและอกษรขอมโบราณ พรอมกบรบเอาแบบแผนทางภาษาของชาวอนเดยมาใช ไดแก ภาษาบาล ใชส าหรบเรองราวทางพทธศาสนา และภาษาสนสกฤตใชในเรองราวทเกยวกบศาสนาพราหมณ-ฮนด ซงอาจกลาวไดวาเปนจดเรมตนของการเกดสงคมลายลกษณทใชภาษาไทรวมกน (ธดา สาระยา, 2552, น. 99, 296)

ดวยเหตทภาษาบาล-สนสกฤตเกยวเนองกบศาสนาและแนวคดเทวราชาผานการใชค าราชาศพทท าใหภาษาทงสองมความศกดสทธ และเปนภาษาชนสงซงเปนทนยมในการใชเพอตงชอในสมยรตนโกสนทรในระบอบประชาธปไตยโดยจะไดกลาวในล าดบตอไป 4. พฒนาการของการตงชอของคนไทย

การตงชอของคนไทยสะทอนใหเหนถงพฒนาการตงแตอดตจนถงปจจบน ในสมยสโขทย การตงชอสะทอนแนวความคด 2 ประการ ประการแรก การตงชอเพอแสดงล าดบความสมพนธของคนในครอบครว เชน อาย ย ไส งว ประการทสอง การตงชอเพอสะทอนความตองการในเรองความมนคง รงเรอง เชน คง จอด รวง เปนตน ในสมยอยธยา-ธนบร การตงชอสะทอนแนวคด 2 ประการ ประการแรก การตงชอสะทอนแนวคดความสมพนธทใกลชดกบธรรมชาตรอบตว เชน ชาง หม เออง จน พด สน แกว ทอง ประการทสอง การตงชอทมความหมายดๆ เปนมงคลแกลกหลาน เชน พร ด มง ยอด เยยม เปนตน ในขณะทสมยรตนโกสนทรในระบอบสมบรณาญาสทธราช มความเชอคลายสมยอยธยา-ธนบร คอ การตงชอทแสดงถงความเกยวของกบธรรมชาตและความเชอดานพทธศาสนา เชน เกด ค า จน ทอง ทองด บญ บญมาก และปรากฏชอทมความหมายแสดงความสมพนธของพนองสมยสโขทย เชน เขยวใหญ-เขยวเลก ฉมใหญ-ฉมเลก เปนตน สวนในสมยรตนโกสนทร ชวงระบบประชาธปไตยในระยะตน เรมมความเทาเทยมกนระหวางชนชนมากขน คนไทยบางกลมเรมตงชอบตรหลานดวยวธการเดยวกบราชสกล คอ ชอหลายพยางค ใชภาษาบาล-สนสกฤตมากขน น าคตการตงชอในคมภรนามทกษาปกรณ มาใช เชน ฉตร นรนทร วจตร สงวาลย เปนตน ชอทเปนค าไทยแทยงใชอย แตไมนยมค าพยางคเดยวจงตองปรบใหเปนสองพยางค เชน งามพรอม จงรก แตงออน บานเยน เปนตน ในสมยรตนโกสนทร ชวงจอมพล แปลก (ป.) พบลสงคราม เปนนายกรฐมนตรจนถงปจจบน เปนยคทมการเปลยนแปลงการตงชอของคนไทย เนองจากรฐบาลตองการปรบปรงวฒนธรรมไทยใหทดเทยมกบชาตตะวนตก โดยเฉพาะการตงชอของ


คนไทย เดมชอชายและหญงจะซ ากน ไมแบงแยกเพศชดเจน รฐบาลจงออกประกาศชกชวนประชาชนในยคนนใหตงชอเพอบงเพศของเจาของชอ จงท าใหประชาชนตนตวและพยายามเปลยนแปลงวธการตงชอของตนและบตรหลานตามประกาศดงกลาว หลงจากนนมาลกษณะชอของคนไทยกจะแยกใหเหนอยางเดนชดวาเปนชอผชายหรอผหญง โดยเฉพาะอยางยงในเรองของความหมาย กลาวคอ ชอของผชายสวนใหญจะมความหมายแสดงถงอ านาจและความกลาหาญ สวนชอของผหญงกจะมความหมายทแสดงถงความเปนหญงและความงาม ในดานภาษากนยมใชชอทเปนภาษาบาล-สนสฤตทท าใหคนเคารพนบถอหรอย าเกรงมากขน เชน ผชายชอ กลาณรงค ณรงคศกด อ านาจ สวนผหญงชอ นวลอนงค นมอนงค ผองศร เปนตน (สมชาย ส าเนยงงาม, 2545)

จากพฒนาการการตงชอของคนไทยดงกลาวขางตนมการเปลยนแปลงจากการใชภาษาไทยทเปนค าพยางคเดยวคอยๆ ปรบเปลยนมาเปนค าสองพยางค และจากการใชค าภาษาไทยกเปลยนความนยมมาใชค าภาษาบาล-สนสกฤตมากขนเพราะสามารถสรางค าทมความหมายทเปนมงคลไดอกนบไมถวน

ดวยเหตทคนไทยมการผสมผสานความคด ความเชอระหวางศาสนาพทธกบศาสนาพราหมณ-ฮนดมาเปนเวลาชานานดงทกลาวไปในตอนตนจงท าใหพธกรรม รวมถงคตความเชอแบบฮนดซมซบอยในมโนคตของคนไทยดวยการยอมรบนบถอเทพเจาของฮนดจ านวนหนงวาเปนเทพทมพลง มอ านาจ สามารถชวยเหลอดลบนดาลใหผทเคารพนบถอ เลอมใส ศรทธาและปฏบตดปฏบตชอบประสบความสข ความส าเรจตามทตนบนบานศาลกลาว หรอขอพรได ดงนนการตงชอโดยมความหมายเกยวของกบเทพฮนดจงเปนหนทางหนงทจะ นอมน าพลงของเทพมาไวในตวเจาของชอได ทงนชอทมความหมายเกยวกบเทพฮนดจงเปนอกทางเลอกหนงในการตงชอทเปนมงคลของคนไทยดวย 5. การวเคราะหทางภาษาศาสตร : แวดวงความหมายของนามมงคลทเกยวกบเทพเจาฮนด

จากขอมลพบชอทมความหมายโดยตรงถงเทพเจาตางๆ และทมความหมายเกยวของกบเทพเจา ซงสามารถวเคราะหแวดวงความหมาย (semantic field) โดยแบงตาม วนเกดทมความถมากสดไปหาวนเกดทมความถนอยสด ดงน


5.1 ชอทมความหมายถงเทพเจา และกลมเทพเจาโดยตรง จากขอมลนามมงคลทเกบไดจ านวน 686 ชอทมความหมายถงเทพเจาและกลมเทพเจา

พบชอทหมายถงเทพเจาและกลมเทพเจาโดยตรง จ านวน 410 ชอ คดเปนรอยละ 59.76 ของจ านวนชอทงหมด

หากพจารณาตามวนเกด พบวา ชอทมความหมายเกยวกบเทพเจาทมความถแตกตางกนไปซงจดล าดบไดดงน ล าดบท 1 ไดแกวนพธ จ านวน 141 ชอ คดเปนรอยละ 20.55 ของจ านวนชอทงหมด ล าดบท 2 ไดแกวนเสาร จ านวน 92 ชอ คดเปนรอยละ 13.41 ของจ านวนชอทงหมด ล าดบท 3 ไดแกวนอาทตย จ านวน 73 ชอ คดเปนรอยละ 10.64 ของจ านวนชอทงหมด ล าดบท 4 ไดแกวนศกร จ านวน 42 ชอ คดเปนรอยละ 6.12 ของจ านวนชอทงหมด ล าดบท 5 ไดแกวนองคาร จ านวน 27 ชอ คดเปนรอยละ 3.93 ล าดบท 6 ไดแกวนพฤหสบด จ านวน 20 ชอ คดเปนรอยละ 2.91 ของจ านวนชอทงหมด และล าดบท 7 ไดแกวนจนทร จ านวน 15 ชอ คดเปนรอยละ 2.18 ของจ านวนชอทงหมด

หากพจารณาจากชอทมความหมายถงเทพเจาและกลมเทพเจา มทงหมด 26 ความหมาย สามารถจดล าดบความส าคญตามจ านวนความถของชอ 10 อนดบ ไดดงน

1) พระอาทตย 122 ชอ คดเปนรอยละ 17.78 ของชอทงหมด เชน อาทตย ทนกร ทนพนธ ประตทพย ทนบต ธามนธ จตรภาณ เปนตน

2) พระจนทร 71 ชอ คดเปนรอยละ 10.34 ของชอทงหมด เชน นกขตนาถ ดารารมณ นาศานาถ ตมสา ดมศ เปนตน

3) พระศวะ/พระอศวร 40 ชอ คดเปนรอยละ 5.83 ของชอทงหมด เชน ทามอทร นฏศวร นรตม ปฤษทศว ชฎาธร เปนตน

4) พระพรหม 36 ชอ คดเปนรอยละ 5.24 ของชอทงหมด เชน กมลาส ธาดากร กมลภ ปรเมษฐ เปนตน

5) พระวษณ/พระนารายณ 35 ชอ คดเปนรอยละ 5.10 ของชอทงหมด เชน เอกองค นรตม กนทร ชนรรทน เปนตน

6) พระกฤษณะ 21 ชอ คดเปนรอยละ 3.06 ของชอทงหมด เชน ทศรรห กฤษณะ ทาโมทร กฤษนส เปนตน

7) พระอนทร 14 ชอ คดเปนรอยละ 2.04 ของชอทงหมด เชน ทรรวรก ตะราษา ตรทเศศ เปนตน

8) พระลกษม 11 ชอ คดเปนรอยละ 1.60 ของชอทงหมด เชน ปทมาวด กมลา เปนตน


9) พระวษณและพระศวะ 9 ชอ คดเปนรอยละ 1.31 ของชอทงหมด เชน ดารณ นพศกด เปนตน

10) พระนางปารวต 7 ชอ คดเปนรอยละ 1.02 ของชอทงหมด เชน นคนนทน เปนตน 11) พระอคน 4 ชอ คดเปนรอยละ 09.7 ของชอทงหมด เชน ตนตมต เปนตน ดงรายละเอยดตอไปน

ตารางท 1 วนเกดกบนามมงคลทมความหมายของเทพเจา/กลมเทพเจา

วน

ความหมาย

เทพเจา/กลม

เทพเจา

อาทตย จนทร องคาร พธ พฤหสบด ศกร เสาร

รวม จ านวนชอ

1.พระอาทตย 26 2 7 41 6 15 25 122

2. พระจนทร 10 1 4 19 2 11 24 71

3. พระศวะ/ พระอศวร

6 3 6 14 1 3 7 40

4. พระพรหม 7 1 2 13 4 3 6 36

5. พระวษณ/นารายณ

7 4 4 9 1 10 35

6. พระกฤษณะ 2 3 1 7 2 3 3 21

7. พระอนทร 1 7 3 3 14

8. พระลกษม 3 2 5 1 11

9. พระวษณ พระศวะ

1 5 1 2 9

10. นางปารวต 1 1 2 1 2 7

11. พระวษณ พระกฤษณะ

1 2 1 4


วน



เทพเจา



12. พระอาทตย พระศวะ

- 2 1 1 4

13.พระอนทร พระศวะ พระอคน พระวษณ

2 1 1 4

14. พระอคน 1 1 1 1 4

15. พระอาทตย พระพรหม

1 1 1 1 4

16. ดาวพธ พระวษณ

1 1 1 1 4

17. พระพธ 1 2 3

18. พระยม 1 1 1 3

19. พระจนทรและดวงดาว

1 1 1 3

20. พระพฤหสบด

2 2

21. ดาวพระเสาร

2 2

22. พระจนทร พระพฤหสบด

1 1 2


วน



เทพเจา



23. พระอาทตย พระจนทร

1 1 2

24. พระเวททงสาม

1 1

25. พระอนทร พระศวะ พระอคน

1 1

26. เทพเจาฮนด

1 1

รวมชอ

ทงหมด

73 15 27 141 20 42 92 410

5.2 ชอทมความหมายเปรยบเทยบกบเทพเจาหรอสงทเกยวกบเทพเจา ในขอมลนามมงคล 686 ชอ พบชอทมความหมายเปรยบเทยบกบเทพเจาหรอสงท

เกยวกบเทพเจาไดแก พระจนทร พระอาทตย พระศวะ และสวรรคชนดาวดงส จ านวน 63 ชอ คดเปนรอยละ 9.18 ของชอทงหมด ซงสามารถจ าแนกความหมายของชอทแสดงการเปรยบไดดงน

5.2.1 เปรยบกบพระจนทร ชอทมความหมายเปรยบกบพระจนทรพบจ านวนมากทสดคอ 53 ชอ คดเปนรอยละ

84.12 ของจ านวนชอทมความหมายเปรยบทงหมด (63 ชอ) ทงน ชอแสดงการเปรยบพระจนทรกบความงาม ความสงา ความนารก ผวพรรณผองใส ความสวย ความเหมอน ความเยนตาเยนใจ ความนมนวล ความงามของเครองประดบ พระจนทรวนเพญ พระจนทรขางขนออนๆ และความบรสทธ และเปรยบพระจนทรเหมอนทองค า เชน


จารจนว หมายถง งามสงานารกดงพระจนทร จนทร หมายถง นมนวลดจแสงจนทร กนกจนทร หมายถง พระจนทรดงทองค า

5.2.2 เปรยบกบพระอาทตย พบขอมลชอทมความหมายเปรยบกบพระอาทตยจ านวน 5 ชอคดเปนรอยละ 7.93

ของจ านวนชอทมความหมายเปรยบทงหมด ชอแสดงการเปรยบพระอาทตยกบความสวางไสว ความเรองรอง และความสวย เชน งามรว หมายถง สวยดงอาทตย ฉตรรว หมายถง รมอนเรองรองดงอาทตย

5.2.3 เปรยบกบพระศวะ พบขอมลชอทมความหมายเปรยบกบพระศวะ 4 ชอ คดเปนรอยละ 6.34 ของชอทม

ความหมายเปรยบทงหมด ชอทงสเปรยบความเหมอนกบพระศวะเพยงประการเดยว เชน ฑวต หมายถง เหมอนศวะ

5.2.4 เปรยบสวรรคชนดาวดงส พบขอมลชอทเปรยบกบสวรรคชนดาวดงสเพยง 1 ชอ คดเปนรอยละ 1.58 ของชอ

ทมความหมายเปรยบทงหมด ไดแก ตรทพยนภา หมายถง เปรยบเหมอนสวรรคชนดาวดงส 5.3 ชอทมความหมายแสดงลกษณะของเทพเจา

ชอทมความหมายแสดงลกษณะของเทพเจาดวยการเพมสวนขยายหนาชอเทพเจาเพอบอกลกษณะของเทพเจาใหชดเจนขน พบจ านวน 143 ชอ คดเปนรอยละ 20.85 ของจ านวนชอทงหมด (686 ชอ) เชน กฤษณพล หมายถง ก าลงของพระกฤษณะ จกรกฤษณ หมายถง พระนารายณจกร อตเทพ หมายถง เทวดาชนสงทสด ไดแก พระพรหม ศวฤทธ หมายถง พลงอ านาจของพระอศวร ศศวมล หมายถง ความบรสทธของพระจนทร จตรนาถ หมายถง ผเปนใหญในสวรรคคอพระอนทร


5.4 ชอทมความหมายแสดงวาเทพเจาเปนเจาของและทมาของสรรพสง จากขอมลพบชอทมความหมายวาเทพเจาเปนเจาของและทมาของสรรพสงม

จ านวน 67 ชอ คดเปนรอยละ 9.77 ของจ านวนชอทงหมด พบวา พระอนทร พระศวะ พระอศวร พระอาทตย พระกฤษณะ พระจนทร พระนารายณ พระเสาร และพระพรหมเปนเจาของสรรพสงและเปนทมาของสรรพสง เชน นนทวน หมายถง ชอสวนของพระอนทร ปารฉตร หมายถง ชอของตนไมชนดหนงในสวนของพระอนทร ไวชยนต หมายถง ชอวงของพระอนทร

นรณรา หมายถง ชอพาหนะพระอาทตย ศวพร หมายถง ค ากลาวสรรเสรญทมมาจากองคพระอศวร บรรพตา หมายถง มเหสพระศวะ 5.5 ชอทมความหมายแสดงความชนชมยนดตอเทพเจา

จากขอมลพบชอทมความหมายแสดงความชนชมยนดในเทพเจา 3 ชอ คดเปนรอยละ 0.44 ของจ านวนชอทงหมด เชน จรมณ หมายถง ยนดในพระจนทร จารจนทร หมายถง พระจนทรงาม กานตรว หมายถง พระอาทตยทนารก พระอาทตยงดงาม

นามมงคลทปรากฏในขอมลทมความหมายถงเทพเจาฮนดไมจ ากดวาจะตองเปนชอทมความหมายเฉพาะเทพองคนนเดยวๆ เทานน คนไทยสามารถสมาสค าบาล -สนสกฤตเพอใหไดนามมงคลทมความหมายขยายออก (widening of meaning) จากความหมายเดมออกไปไดโดยบรณาการความหมายของเทพหลายองคไวในหนงชอ เพอบอกความเปรยบกบเทพเจา เพอบอกคณลกษณะของเทพเจา และเพอแสดงความชนชมยนดตอเทพเจา 6. เทพเจาฮนดในนามมงคลของคนไทย

จากการวเคราะหแวดวงความหมายทางภาษานามมงคลของคนไทยทมความหมายเกยวกบเทพเจาฮนดขางตนไปแลว ในล าดบตอไปจะขอกลาวถงเทพเจาและกลมเทพเจาฮนดทนยมตงเปนชอในนามมงคลของคนไทยเพยง 10 อนดบแรก เพอแสดงลกษณะของเทพเหลานน ดงน


6.1 พระอาทตยหรอสรยเทพ คตการนบถอสรยเทพหรอเทพทเกยวกบพระอาทตยนบเปนคตทเกาแกทสดของ

มนษยชาต นาจะเปนพระเจาองคแรกของโลก หลายๆ ชาตมความเชอตามปรากฏการณทเหนตรงกนวาพระอาทตยขนทางทศตะวนออกใชเวลาโคจร 12 ชวโมงและลบขอบฟาทางทศตะวนตกซงเกดขนเปนนจ จนไดฉายาวา “เทพเจาผจรชวนจนรนดร” พระอาทตยเปนเทพเจาแหงการเกษตรกรรมและการครองชพในเวลากลางวน

พระอาทตยเปนบตรของพระกศยปกบนางอทต บางต าราบนทกวาเปนโอรสของ ธยส แตในรามายนะเลาวาทานเปนบตรของพรหม ชายาชอนางศรนยา บางกวาชอนางสญญา มบตร และธดา 4 คน นามวา มน ไวรสวต พระยม และนางยาม (ยมมานท/ แมน ายมนา) ตามคมภรพระเวทเกา สรยเทพเปนจอมเทพผยงใหญ 1 ใน 3 ของมหาเทพ ตอมาถกลดบทบาทลงเปนอนเทพในนามของเทพระว (Ravi) หรอ ระวพาร (Ravibara) เปนเทพประจ าวนอาทตย

ลกษณะ รปรางเลก พระวรกายเปนสทองแดงไหม ดวงเนตรทองเปลงสแดง ชวหาทอง ม 3 เนตร ทรงมผม หนวด เคราสทอง พระรศมเปนสแสดแดงรอบกาย ม 4 กร กรหนงประทานพร กรหนงหามอปทวนตราย อก 2 กรถอดอกบว ทรงพสตราภรณสทอง ประดบแกวปทมราช (ทบทม) พระหตถถอไมเทายาว ประทบนงบนราชสห (ตามคตไทย) ซงตางจากคตฮนดตรงททรงรถเทยมมา 7 ตว มนายอรณเทพสารถเปนผขบเคลอน การใชรถเทยมมา 7 ตวซงหมายถงทรงเปนใหญในวนทงเจดของสปดาห พระอาทตยทรงเปนผรกษาเกยรต มความถอตน และ เจาระเบยบ (พลหลวง, 2547, น.19-20, 24; สรศกด ทอง, 2553, น.251-254)

อญมณประจ าดวงอาทตยคอ อญมณสแดง ส าหรบพระประจ าวนเกดของผทเกด วนอาทตยกคอ ปางถวายเนตร (พลหลวง, 2547, น.27)

จากการวเคราะหนามมงคลขางตนพบวา นามมงคลทมความหมายถงพระอาทตย มจ านวนมากทสด ซงสอดคลองกบคตความเชอของฮนดและไทยทเหนวาพระอาทตยเปนเทพทมนษยรจกเปนองคแรกและยกยองใหเปน “เทพแหงแสงสวางและการเกษตร” (สรศกด ทอง, 2553, น.250) 6.2 พระจนทร

ตามคตฮนดพระจนทรเปนเพศชายเพราะเทพเจาผทรงฤทธท งหลายของฮนดลวนเปนชาย อาทตยคกบจนทรซงเปนไปตามคตคนยม (Dualism) ทถอวาทกอยางในโลกเปนของคกนเสมอ (พลหลวง, 2547, น.40)


ต านานของพระจนทรบางวาเปนโอรสของพระอตรมนกบนางอนสยา บางวาเปนโอรสของพระธรรม บางกวาเปนโอรสของพระวรณเจาแหงมหาสมทร หรอบางกวาพระอศวรสรางพระจนทรจากนางฟา 15 นางโดยรายพระเวทดวยผาสขาวนวลแลวประพรมดวยน าอมฤต เกดเปนพระจนทรขน ทงนโบราณถอวาพระจนทรตามปกตมสขาวนวล หากสกสวางเตมดวงกจะเปลงประกายสองสวางเหมอนเพชร การทเอานางฟามารายพระเวทเพอแสดงใหเหนวาตนก าเนดของพระจนทรแทจรงหลอหลอมมาจากเพศหญง ดวยเหตนพระจนทรจงมความออนหวานนมนวลและจรตมายา (พลหลวง, 2547, น.50)

พระจนทรมชายา 27 องค มโอรสคอพระพธ ลกษณะผวกายสขาว ทรงอาภรณสเหลองอยางกษตรย ประดบดวยไขมกหรอเพชรรศมสขาว ม 2 กร กรหนงถอดอกบว กรซายถอคทา ประทบนงบนกวางหรอทรงรถสามลอเทยมดวยมาสขาวดอกมะลจ านวน 10 ตว

อยางไรกตาม พระจนทรไดชอวาเปน “เทพแหงราตร จนตนาการ และการลาสตว” ซงนาจะเปนเทพคกบพระอาทตยองคแรกทมนษยรจก ส าหรบพระประจ าวนเกดของผทเกดวนจนทรกคอ ปางหามสมทร (สรศกด ทอง, 2553, น.256)

สอดคลองกบขอมลนามมงคลของคนไทยขางตนทคนไทยรจกและใหความส าคญในการตงเปนชอทมจ านวนมากเปนล าดบสองรองจากพระอาทตย แตจากความหมายของนามมงคล ทศนะของคนไทยทมตอพระจนทรสมพนธกบความสวยงาม สกสวาง และความนมนวล ซงแสดงออกถงความเปนเพศหญงทตางจากคตฮนด 6.3 พระศวะ พระพรหม และพระวษณ

พระศวะ พระพรหม และพระวษณเปนเทพทคนอนเดยยกยองมาก รวมเรยกเทพทงสามวา “ตรมรต” แตละองคจะมประวต ลกษณะ บทบาท หนาท แตกตางกนไป โดยขอเรยงตามล าดบความถของนามมงคลขางตน ดงน

6.3.1 พระศวะ/พระอศวร พระศวะหรออกชอหนงคอพระอศวร เพงเรมมการกลาวถงในคมภรพระเวทใหม

หรออปนษท และมปรากฏในคมภรอนๆ เชน รามายณะ มหาภารตะ ฯลฯ พระศวะเกดจากการทพระพรหมบ าเพญตบะจนเหงอไหล จงเอาไมขดทขนง (คว)

แตความคมของไมท าใหบาดจนโลหตหยดลงไฟ เกดเปนเทพบตร ซงรองไหขอชอจากพระพรหมถง 8 ครงจงพอใจ สวนคตไทยเลาวา เมอไฟบรรลยกลปลางโลกแลว พระเวทและธรรมมาประชมกนกลายเปนพระอศวร หมายถง การเกดขนเอง โดยมอทธฤทธในการสรางอ านาจบารมในการสรางโลก (สรศกด ทอง, 2553, น.3)


ลกษณะเปนชายรปงาม สกายขาวแดง ม 3 ตา ตาขวาเปนดวงอาทตย ตาซาย เปนพระจนทร ตาทหนาผากเปนไฟ การม 3 ตาเพอจะไดมองอดต ปจจบน และอนาคต ทรงม 5 เศยร 4 กร ปกตมกมรปในทานงตรตรอง มพระจนทรเปนปนปกผม เกศาขมวดเปนเกลยวสงซงเปนสญลกษณวาแบกแมน าไวบนพระเศยรทไหลมาจากสวรรค มมาลยกะโหลกมนษยคลองคออย มงพนคอ พระศอสนลเพราะทรงดมยาพษทมผจะท าลายโลก และทรงดมเพอรกษาโลกไว พระกรถอตรศลหรอสามงาม ทรงหมหนงเสอ หนงกวาง หรอหนงง ทรงมพาหนะประจ าตวคอววนนทหรอศงกายน เขาไกรลาสในปาหมพานตเปนเทวสถานของพระศวะ (พลหลวง, 2547, น.142; สรศกด ทอง, 2553, น.3, 5-6)

พระมเหสทรงพระนามวาพระนางปารวต หรอพระแมอมาเทว มโอรส 2 องคคอพระคเณศ และพระขนธกมาร และยงมชายาอก 2 องคคอพระคงคา และนางสนธยาซงเปนธดาของพระพรหม (พลหลวง, 2547, น.143; สรศกด ทอง, 2553, น.3)

สญลกษณแทนพระองคคอศวลงค ดอกไมประจ าพระองคคอดอกล าโพง พระศวะถอเปนตวแทนธาตดนและไฟ (สรศกด ทอง, 2553, น.5)

พระศวะไดชอวาเปนผท าลายลางสรรพสง ซงชาวฮนดเชอวาอกดานของการท าลายลางคอการเปลยนแปลงเพอใหเกดสงใหมขนมา

คตของเทพตรมรตทมความขดแยงกนและกบเทพองคอนๆ เหมอนกบภาพ สะทอนความขดแยงของกเลสมนษยนนเอง เพราะมนษยเปนผ สรางพระผเปนเจาขนมา (บญเยน วอทอง, 2550, น.92, 97)

จากนามมงคลขางตน ชอทมความหมายถงพระศวะหรอพระอศวรมมากเปนอนดบ 3 ซงแสดงใหเหนวาคนไทยรจกและนยมตงชอทหมายถงเทพเจาของฮนดองคนมาก 6.3.2 พระพรหม

พระพรหม มาจากรากศพทเดยวกบค าวาพราหมณซงเปนเทพมนษย และจากเทพมนษยกไดมการเขยนคมภรยกฐานะใหสงขนเรอยๆ จนกลายเปนเทพเจาสงสดองคเดยวโดยพวกพราหมณรวมเอาคณสมบตของประชาบด และปรษะ ไวในนามของ “พระพรหม” ซงเปนองคทสถาปนาขนมาใหม แตการก าหนดดงกลาวคงสรางความขดแยงกบผทเคารพนบถอเทพเจารนเกาของตนอยมาก จงมการปรบสภาพของตรมรตใหเขากบตรจอมเทพรนเกา โดยก าหนดวาพระพรหมคอความเมตตา ความปรารถนาดในการสราง สรรพสงทใหเกดมขน พระศวะคอความมด การลงโทษ และการท าลายลางโลก และพระวษณคอความกรณาปราน และความดท


คมครองรกษาโลกและสรรพสง จอมเทพทงสามมสภาวะสามแยกเปนหนง หรอหนงรวมเปนสาม เทวรปตรมรตจงมสามเศยรโดยมพระพรหมอยตรงกลาง (บญเยน วอทอง, 2550, น.73-74)

พระพรหมมประวตทกลาวไวทงในศาสนาพราหมณซงมองคเดยวคอผสรางโลก แตในศาสนาพทธมหลายองคซงเกยวของกบพระพทธเจาหลายชวง พระพรหมของศาสนาพทธคอคนทท าความดตงมนอยในพรหมวหาร 4 ลกษณะ ทรงม 5 เศยร โดย 4 เศยรใชแสดงพระเวทตางๆ สวนเศยรท 5 เปนเศยรททรงจ าพระเวททงหมด จนท าใหเศยรท 5 มรศมรงโรจนสงผลใหเทวดาและอสรทงหลายทนไมไดไปทลพระศวะมาชวย ทานจงตดเศยรท 5 นทงดวยพระนขา (เลบ) รปพระพรหมจงม 4 พกตร 4 กรมาตงแตสมยคปตะ มกายสแดง สวมชฎามงกฎ และสวมมาลยดอกไมสขาว กณฑลเปนทองหรอทบทม ทรงอาภรณหนงกวางสด าพระเนตรปด เครายาว มนพระเกศาเปนขมวด มประค าคลองคอกบสายยชโญปวต (สรศกด ทอง, 2553, น.23-24)

พระพรหมทรงสรางเทพธดาจากธาตบรสทธในกายของพระองคเองใหชอวา ศตรปา แตพระพรหมเกดความหลงใหลจนตองเหนนางตลอดเวลาจงเกดม 5 เศยร จนกระทงพระศวะตองมาขดขวางเพราะเปนเรองผดทจะรกบตรสาวของตน พระศวะจงตดเศยรทอยดานบนสดของพระพรหมออก 1 เศยร และหามไมใหบชาพระพรหม แตใหบชาพระศวะและพระนารายณแทน ตงแตนนพระพรหมถกลดบทบาทลง

พระพรหมเปนตวแทนธาตลม ทรงหงสหรอบางทกวาหาน 7 ตวเปนพาหนะ ในอนเดยมศาลพระพรหมเพยงทเดยวคอทปษกะระ แขวงอาชมร รฐราชสถาน แตในประเทศไทยคนนยมสรางศาลพระพรหมมากมาย ศรทธาและยอมรบในความศกดสทธ มการกราบไหวเซนสรวงบชาพระพรหม รวมถงมนกทองเทยวจากทตางๆ มาสกการะโดยเฉพาะทศาลทาวมหาพรหม ส าหรบคนไทยแสดงใหเหนถงการผสมผสานระหวางศาสนาพราหมณและพทธจนแยกกนไมออก ซงสอดคลองกบการตงนามมงคลทมความหมายถงพระพรหมมากเปนอนดบ 4

6.3.3 พระวษณหรอพระนารายณ วษณมาจากค าวา วศ/วษ แปลวา “เขาไป” หมายถงการเขาไปซมซาบอยในสรรพสง

ในสากลจกรวาล (บญเยน วอทอง, 2550, น.79; สรศกด ทอง, 2553, น.36) พระวษณเปนเทพองคท 2 ตอจากพระพรหมในตรมรต ทรงเปนเทพเจาแหงการสราง การยกยองหรอจดล าดบความส าคญของเทพสามองคขนอยกบพรหมณาจารยผเขยนคมภรตางๆ วาจะยกยองใหเทพ


องคใดเปนใหญซงยงสบสนอย อยางไรกตาม ผทนบถอพระวษณตง “ลทธไวษณพนกาย” เพอบชาพระวษณเปนเทพสงสด (อรณศกด กงมณ, 2551, น.69)

ลกษณะเปนบรษหนม กายเปนสนลแก หมายถง ทองฟาและมหาสมทรซงไมมจดสนสด ทรงอาภรณสเหลอง สวมมงกฎ รอบคอสวมเพชรพลอย และพวงมาลยดอกไม สวมตางห 2 อนซงเปนเครองแสดงคตรงขามระหวางความรกบความไมร ความสขและความเศรา ความยนดและความเจบปวด (สรศกด ทอง, 2553, น.38)

พระลกษมเปนชายา ไมมโอรส ธดา พระวษณสถตอยบนหลงพญาอนนตนาคราชบลลงก มดอกบวจงกลนสขาวเปนทประทบในเกษยรสมทร มวมานเปนแกวมณ พาหนะคอพญาครฑ พระนารายณทรงมอาวธ 5 อยางไดแก สงข จกร คทา ธน และพระขรรค

พระนารายณเปนตวแทนแหงธาตน า ชาวฮนดนบถอตนกะเพราเปนตวแทนพระวษณ (สรศกด ทอง, 2553, น.41-42) คนไทยรจกพระนารายณมาตงแตครงกรงสโขทย แมแตชอพระมหากษตรยไทยกเกยวของกบพระนารายณ โดยเฉพาะในยครตนโกสนทรพระรามในรามเกยรตกลายเปนภาคส าคญของคนไทย เพราะแตงขนเพอเทดทนเกยรตพระมหากษตรยทมความเชอวาสบเชอสายมาจากพระนารายณ มการใชครฑและจกรเปนตราสญลกษณของราชการไทย (สรศกด ทอง, 2553, น.47)

จากขอมลนามมงคล พบวา มชอทมความหมายถงพระวษณหรอพระนารายณเปนอนดบท 5 นอกจากน ยงมชอทมความหมายถงกลมเทพเจา ไดแก พระวษณและพระศวะ , พระวษณและพระกฤษณะ, พระอนทร พระศวะ พระอคน และพระวษณ 6.4 พระกฤษณะ

เปนอวตารปางหนงของพระนารายณชอวากฤษณาวตาร คอการลงมาเกดเปน ทาวกฤษณะในเรองมหาภารตยทธ ไปปราบพญากง (อสรในเรองอนรทธ) และเปนสารถขบรถศกใหพระอรชน (สรศกด ทอง, 2553, น.40)

ค าวา กฤษณะ มความหมายวา ด า คล า มด หรอน าเงนเขม แตในรปมกวาดสผวใหพระองคเปนสน าเงนเขม มโคสขาวเปนสตวเลยง ม 1 เศยร 2 กร 2 พระบาท พระกฤษณะทรงมชายา 16,108 คน ทรงปกครองเมองทวารกา (ไทยเขยนเปนทวารวด)

ในมหาสงครามททงกรเกษตรในนาม “มหากาพยมหาภารตะ” ระหวางตระกลปาณฑพกบตระกลเการพนน พระกฤษณะเปนสารถใหฝายปาณฑพ และสงสอนอรชน (หนงในหาของพนองตระกลปาณฑพ) ไวใน “ภควทคตา” วรรณคดอนเลองชอ ในทสดฝายปาณฑพ กไดรบชยชนะในสงคราม (สรศกด ทอง, 2553, น.85; อรณศกด กงมณ, 2551, น.109-110)


คนไทยเอาพระกฤษณะมาแตงแทรกตามทตางๆ เชน ละครเรองพระอณรท คอ อนรทธ จากขอมลพบนามมงคลของคนไทยทมความหมายเกยวกบพระกฤษณะมมากเปนล าดบท 6 6.5 พระอนทร

พระอนทรทรงเปนหนงในตรเทพในยคแรกไดแก พระอนทร สรยะ และวาย โดยมพระอนทรเปนเจาแหงเทพทงปวงปกครองชนบรรยากาศลงมาถงพนโลก ตอมาพระอนทรถกลดบทบาทลงภายหลงทมการนบถอตรมรตขนใหม ไดแก พระพรหม พระศวะ และพระวษณ พระอนทรจงกลายเปนเทพชนรอง (อรณศกด กงมณ, 2551, น.120)

ลกษณะรางกายก าย าสแสดประกายทอง เปลยนรปไดหลายอยางตามใจ มพนตา มแขนทยาว 4 แขน มกถอพณไวในกรซาย กรขวาไวดดพณ ม 4 กร แตโดยมากบรรยายเพยง 2 กร หตถถอวชระ พระอนทรของอนเดยและไทยมกบรรยายวากายเปนสเขยว (อรณศกด กงมณ, 2551, น.122-123)

มมเหสนามวาอนทราณหรอศจ พระโอรสคอพระไชยนต ทเกดจากนางอนทราณ พระอรชน พาลในรามเกยรตกเปนลกพระอนทรเกดจากนางอหลยา นอกจากน มธดาคอนางอาสา (ความหวง) นางศรทธา (เลอมใสเชอฟง) นางสร (ความด) และนางหร (ละอายใจ) ทอยคอยอดเขาพระสเมรชอ อมราวดนคร หรอเทวะประ (อรณศกด กงมณ, 2551, น.122-123)

อาวธวเศษคอวชราวธ ตะขอใหญ พระขรรคอาญาสทธมสายรงเปนคนศร (อรณศกด กงมณ, 2551, น.123) ทรงชางชอไอราวาตะหรอเอราวณเปนพาหนะ

ส าหรบประเทศไทย รชกาลท 6 ทรงใชมหาวชราวธซงเปนอาวธส าคญของพระอนทรเปนตราประจ ารชกาล ตราประจ ากรงเทพมหานครเปนรปพระอนทรทรงชางเอราวณ สวนจงหวดอตรดตถท าตราประจ าจงหวดเปนรปมณฑปพระแทนศลาอาสนซงเปนทประทบของพระอนทร จงหวดสรนทรท าเปนรปพระอนทรประทบบนแทนเศยรชางเอราวณอยหนาปราสาทหนศขรภม (อรณศกด กงมณ, 2551, น.127)

นามมงคลของคนไทยทมความหมายถงพระอนทรเปนอนดบ 7 และยงมความหมายถงกลมเทพเจาทหมายถงพระอนทรกบเทพเจาองคอน ไดแก พระศวะ พระอคน และพระวษณ 6.6 พระลกษม

พระลกษมเปนเทวแหงความดงาม แสงสวาง ความร โภคทรพย และโชคลาภ พราหมณนบถอพระลกษมวาเปนเทวแหงความมงคง ความเจรญ และความรก ตามต านานในรามายณะพระลกษมเกดจากดอกบวทลอยขนมาจากฟองคลนทเทวดากบอสรก าลงกวน


เกษยรสมทร กลางดอกบวปรากฏสตรรปรางผดผองทวสรรพางคกาย เมอบวลอยมาใกลฝง เทวกกาวขนฝงน าดอกบวไปถวายพระนารายณ เปนพระอครมเหสของพระนารายณ

ลกษณมวรกายสทอง ประดบดวยเครองถนมพมพาภรณสเหลอง บนเศยรทรงมงกฎประดบเพชรรตน ทรงปลอยเกศายาว ทรงสวมพวงมาลาท าดวยดอกไมทไมมวนรวงโรยไดมาจากเกษยรสมทร ทรงสรอยสงวาลยแกวมกดา ทรงทองกรกอบแกวนพรตน ม 4 กร ถอดอกบวหลวง ประทบบนดอกบวหลวง เปนชายาพระนารายณ มโอรสคอกามเทพ ประทบทสวรรคไวกณฐทเดยวกบพระนารายณ ทรงนกฮกเปนพาหนะ การทพระลกษมเปนชายาของพระนารายณทกอวตารแสดงใหเหนถงรกแทและความซอสตยทมตอพระองคผเดยว (สรศกด ทอง, 2553, น.101-104)

นามมงคลของคนไทยทมความหมายถงพระลกษมมจ านวนมากเปนล าดบท 7 ซงมกเปนชอของสตร 6.7 พระนางปารวต

พระนางปารวตเปนนามหนงในหลายๆ นามของพระอมา เปนเทพธดาสงสด เปนมเหสของพระศวะหรอพระอศวร มบตร 2 องค คอ พระคเณศและพระขนธกมาร

พระอมามกท าเปนสองภาค คอ ภาคใจด มหนาตาสวยงาม ม 4 กร ผวกายเหลอง ขเสอ มอกนามหนงวา เคาร สวนภาคดรายและมอทธฤทธมากคอ ภาคทรคาและภาคกาล รปทรคา ท าเปนหญงทใชรางคนตายท าเปนตมห คลองสรอยคอท าดวยหวกะโหลก คาดเขมขดทท าจากซโครงคน ผมยาวถงเทา ตาถลนโปนแดง แลบลนยาวถงทรวงอก ถนยาวถงเอว เลบมอเลบเทายาวแหลมคม มสกายด า มเลอดหยดตามปากและตว มงเปนเครองแตง ม 10 กร ถออาวธทกกร สญลกษณคอ พระโยนคกบพระศวลงค

คนไทยคนกบแมกาลมากเพราะวดพระศรอมาเทวเคารพนบถอพระแมอมาเปนเทพหลก ชวงเทศกาล “นวราตร” ทมการประกอบพธและแหแหนเทพเจาไปในยานนน มผคนรจกและเขามารวมงานเพมขนเรอยๆ (สรศกด ทอง, 2553, น.19) นอกจากน นามมงคลทมความหมายถงพระนางปารวตมมากเปนล าดบท 10 ซงใชเปนชอส าหรบสตร 6.8 พระอคน

พระอคนเปนเทพแหงไฟหรอพระเพลง เปนโอรสของพระทยาอสและพระปรถว หรอพระกศยปกบนางอทต ทรงเปนเทพอนดบสองรองจากพระอนทร

ลกษณะเปนบรษม 2 เศยร ใบหนาหนงแสดงถงความเมตตา อกใบหนาหนงแสดงถงความดราย ม 4 กร 7 ลน มเปลวไฟออกจากพระโอษฐ กายสทองค า เสอทรงสมวง แตภาพ


มกบรรยายวาสแดง มรศม 7 แฉกสองแสงโดยรอบ สทองค า เกศาสมวงแก สวางโพลน รศมเปนควนเหมอนสหมอกเมฆ มอถอดอกบว มคางและฟนอนรอนจด คลองสงวาลธร าเหมอนพราหมณ มสงวาลผลไมรอยเปนพวง

มเหสคอนางสวาหะ มบตรสามคนไดแก ปาวก ปวมาน และศจ มอาวธคอ ขวาน โตมร ดอกบว และศร ทรงระมาดหรอแรดเปนพาหนะ

พระอคนเปนผท าประโยชนใหกบมนษยดวยการใหพลงงานความรอนกบมนษยเพอน าไปใชประโยชนในการด ารงชพ (สรศกด ทอง, 2553, น.134-136) 7. การวเคราะหชอเทพเจาในเชงสญญะ

เนองจากนามมงคลเกยวของกบความหมายถงเทพเจา ผวจยจงใชกรอบแนวคด สญศาสตรในการศกษาสญญะ (sign) และการอางองความหมาย สญศาสตรศกษาวาการอางองความหมายทปรากฏอยรอบๆ ตวเราไดรบผลกระทบจากกรอบทางสงคม ( social convention) ทฝงรากลกอยแลวในสงคม จากขอมลนามมงคลสามารถสรปใหเหนแนวคดเรองเทพเจาฮนดทเปนรปสญญะและความหมายสญญะตามแนวคดของ โรลองด บารตส ดงตวอยางตอไปน

นามมงคลทมความหมายถงเทพเจาคอรปภาษา มความหมายเบองตนคอเทพฮนด และยกระดบไปสมายาคตเปนรปสญญะ จนกลายเปนความหมายทางวฒนธรรมส าหรบคนจ านวนมากซงน าไปตงเปนนามมงคล

รปสญญะของเทพเจาเดยว (ไมรวมกลมเทพเจา) กบความหมายสญญะทางวฒนธรรมในระดบมายาคต สรปไดดงตารางตอไปน


ตารางท 2 รปสญญะและความหมายทางวฒนธรรมของเทพเจาฮนดในระดบมายาคต

รปสญญะ ความหมายสญญะ (ทางวฒนธรรม)3 1.พระอาทตย เทพแหงแสงสวางและการเกษตร 2. พระจนทร เทพแหงราตร จนตนาการและการลาสตว

เจาแหงโสม 3. พระศวะ/ พระอศวร พระมหาเทพผยงใหญ เทพเจาแหงการท าลาย 4. พระพรหม เทพผสรางและรงสรรค 5. พระวษณ/นารายณ เทพผปกปองและคมครอง 6. พระกฤษณะ อวตารหนงของพระวษณ 7. พระอนทร เทพแหงดนฟาอากาศ ลมพาย ฟาฝน และสงคราม 8. พระลกษม เทวแหงความดงาม แสงสวาง (ความร) โภคทรพย

และโชคลาภ 10. พระนางปารวต เปนตนแบบของความรกของภรรยา ของมารดา

น าพาความสงบสขใหเกดกบชวตครอบครวและบตร

11. พระอคน เทพแหงไฟ 12. พระพธ เทพแหงวาจาและพาณชย 13. พระยม ตลาการแหงคนตายและเปนเจานรก 14. พระพฤหสบด ครแหงเทวดา เทพแหงโหราศาสร 15. ดาวพระเสาร เทพแหงการกสกรรมและอารยธรรม 16. พระเวททงสาม ความรประเภทศรตอนไดแกวทยาทฟงมาจากพรหม 17. เทพเจาฮนด พลง อ านาจ ความศกดสทธ


8. สรปและอภปราย การตงชอทมความหมายถงเทพเจาฮนดสะทอนใหเหนถงอทธพลของศาสนา และ

ความเชอของศาสนาพราหมณ-ฮนดทผสมผสานกบศาสนาพทธ และความเชอทองถนของคนไทยทมมาอยางยาวนานโดยผานภาษาบาล สนสกฤตทสถาปนาใหเปนภาษาศกดสทธทเปนทนยมส าหรบการตงนามมงคล คนไทยมวธการสมาสค าเพอสรางค าทมความหมายขยายตามทตนตองการได เชน ชอทมความหมายถงกลมเทพเจาตงแตสององคไปจนถงสองค เปนตน ท าใหสามารถสรางนามมงคลไดไมสนสด นอกจากจะใหความหมายทดแลว ยงปองกนการตงชอซ าไดอกดวย

จากประวตโดยยอของเทพเจาตางๆ ทกลาวขางตน เทพเจาแตละองคมคณลกษณะเดนแตกตางกนไป ซงแสดงใหเหนถง “อ านาจ” ททกองคครองอย มการแยงชงสถานะความส าคญ ความเปนใหญของเทพเจาในหมพราหมณาจารย และสาวกทเปนผสถาปนาความส าคญของเทพเจาทตนนบถอ แตเพอความสข สงบ สนต จงตองสรางสมดลของพลงอ านาจของเทพเจาใหเปนหนงเดยวในกรณตรมรต

อยางไรกตาม แมวาพระพทธเจาจะไดทรงสอนวาชอเปนเพยงบญญตเพอใชเรยกกนเทานน ดงขอความตอไปน

... ชอเปนเพยงบญญตส าหรบเรยกกน ขนชอวาความส าเรจประโยชนไรๆ มไดมเพราะชอเลย เธอจงพอใจชอของตนนนเถด. เธอคงยงออนวอนอยร าไป ความทเธอมงความส าเรจโดยชอน เกดแพรหลายกระจายไปในสงฆ (อางจาก “อรรถกถา นามสทธชาดก วาดวยชอไมเปนของส าคญ”)

แตคนไทยสวนใหญยงไมอาจเขาถงแกนแทของค าสอนของพระสมมาสมพทธเจาไดอยางลกซง ยงมทศนคตพงพงสงศกดสทธในรปแบบตางๆ เพอสรางความมนใจ มนคงใหกบชวต นามมงคลเปนมตหนงทสะทอนใหเหนวาคนไทยตองการใหเทพเจาอยคกบตน คนจ านวนมากตงชอหรอเปลยนชอใหเปนมงคลหรอถกโฉลกกบเจาตวมากทสด และอาจเปลยนชอมากกวาหนงครงในชวต

จากการศกษาแวดวงความหมายของนามมงคลทมความหมายถงเทพเจาและกลมเทพเจา 686 ชอ สามารถจ าแนกแวดวงความหมายไดดงน

1) ชอทหมายถงเทพเจาและกลมเทพเจา 2) ชอทมความหมายเปรยบเทยบกบเทพเจาหรอสงทเกยวกบเทพเจา


3) ชอทมความหมายแสดงลกษณะของเทพเจา 4) ชอทมความหมายแสดงวาเทพเจาเปนเจาของและทมาของสรรพสง 5) ชอทมความหมายแสดงความชนชมยนดตอเทพเจา ส าหรบนามมงคลทมความหมายถงเทพเจาฮนดพบวาม 26 ความหมาย ซงน าเสนอ

ประวตและคณลกษณะโดยยอเพยงสบอนดบแรก ไดแก พระอาทตย พระจนทร ตรมรต-พระศวะ พระพรหม และพระวษณ พระกฤษณะ พระอนทร พระลกษม พระนางปารวต และพระอคน อยางไรกด เทพเจาแตละองคมลกษณะไมตางไปจากมนษยทมทงสวนดและไมดซงเปนภาพสะทอนตวตนของมนษยนนเอง นอกจากน เทพเจาเปนรปสญญะทมความหมายในทางมายาคตทเปนทยอมรบของคนจ านวนมาก เกดจากการแพรกระจายและผสมผสานกนมาอยางยาวนาน และไดรบการสถาปนาใหมพลงหรอความศกดสทธเพอกระท าการอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะ มสถานะสงสงเหนอมนษย และเปนทพงทางจตใจของมนษย คนไทยจงนอมน าความหมายทางวฒนธรรมของเทพเจามาตงเปนนามทถอวาเปนมงคลส าหรบคนไทย

เชงอรรถ 1 สวนหนงของบทความนมาจากของโครงการวจยเรอง “บทบาทของศาสนาฮนด ซกข และเชน ในการสรางความเขมแขงใหกบครอบครว สงคม และวฒนธรรมของชาวไทยเชอสายอนเดยในประเทศไทย” ซงไดรบทนงบประมาณแผนดนประจ าป 2555, 2557 2 แนวคดเรองมายาคต (mythologies) ของ Rolard Barthes (1957) ไดถกแปลจากภาษาฝรงเศสเปนภาษาไทยโดยกรรณพมล องคศรสรรพ ในชอมายาคต โดยมนพพร ประชากล เปนบรรณาธการ จดพมพโดยส านกพมพคบไฟ เมอป พ.ศ.2544 และครงท 2 เมอป พ.ศ.2547 3 ความหมายของ 1-16 อางจากอรณศกด กงมณ, 2551; สรศกด ทอง, 2553.

เอกสารอางอง ชาญวทย เกษตรศร. (2546). อยธยา: Discovery Ayutthaya. กรงเทพฯ: บรษทดรม แคชเชอร

กราฟฟค จ ากด. ธดา สาระยา (2552). อารยธรรมไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพเมองโบราณ. บารตส, โรลองด. (2547). มายาคต (Mythologies) กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ. บ ารง ค าเอก. (2550). รายงานการวจยเรอง อทธพลของศาสนาพราหมณ-ฮนดในสมย

รตนโกสนทรตอนตน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศลปากร.


บญเยน วอทอง. (2550). เทพเจา. กรงเทพฯ: ส านกพมพแมค าผาง. พลาดศย สทธธญกจ. (2546). เลาเรองเมองสโขทย. กรงเทพฯ: บางกอกบค. พลหลวง. (2547). เทวโลก. กรงเทพฯ: เมองโบราณ. มลนธพระพฆเณศ. (2546). ประวตศาสนาพราหมณและพระมหาเทพ 7 องค. กรงเทพฯ:

โอ.เอส. พรนตง เฮาส. สมชาย ส าเนยงงาม. (2545). ลกษณะภาษาทแสดงความเปลยนแปลงของความเชอเกยวกบสร

มงคล และกาลกณในชอของคนไทย. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรดษฎบณฑต ภาควชาภาษาไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

สรศกด ทอง. (2553). สยามเทวะ. กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. สวทย ทองศรเกต. (2523). พธกรรมตางๆ ในนครศรธรรมราชทไดรบอทธพลจากศาสนา

พราหมณ. ศนยวฒนธรรมภาคใต วทยาลยครนครศรธรรมราช. อรณศกด กงมณ. (2551). ตรมรต อภมหาเทพของฮนด. กรงเทพฯ: เมองโบราณ. อรรถกถา นามสทธชาดก วาดวยชอไมเปนของส าคญ. (ม.ป.ป.). พระไตรปฎก เลมท 27 พระ

สตตนตปฎก เลมท 19 ขททกนกาย ชาดก ภาค 1. สบคนจากhttp://www.84000.org/ tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=97.

อนทรา ซาฮร. (2534). บทบาทสมาคมศรครสงหสภาในสงคมไทย (พ.ศ. 2475-พ.ศ. 2525). วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพฯ.

บทวจารณหนงสอ Book Review

Brent Luvaas. (2012). DIY Style: Fashion, music and global digital cultures

New York: Berg. 158 pages.

วรยะ สวางโชต* [email protected]

เบรนต ลฟวส( Brent Luvaas) นกวชาการหนมดานมานษยวทยา ปจจบนเปน ผชวยศาสตราจารยทภาควชาวฒนธรรมและการสอสาร มหาวทยาลยเดรกเซล (Drexel University) ฟลาเดลเฟย สหรฐอเมรกา ในรอบเกอบ 10 ปทผานมาผเขยนมโอกาสเจอเขา 2 ครง ครงแรกทงานสมมนาในมาเลเซยเมอป ค.ศ. 2005 ตอนนนเขาดเหมอนนกดนตรในวงอนดรอกมากกวานกศกษาปรญญาเอกดานมานษยวทยา ทมหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส (University of California at Los Angeles) คยกนในครงนน เขาบอกวาก าลงจะไปท างานวจยภาคสนามเกยวกบวยรนและอตสาหกรรมแฟชนในบนดง ประเทศอนโดนเซย ดวยความสงสย ผเขยนจงถามเขาวา “ท าไมตองเปนแฟชนทบนดง” เขาไมไดใหเหตผลทชดเจน เพยงแตบอกวา “ตอนแรกตงใจจะท าเรองดนตร แตพอดมคนท าวจยเรองนแลว” พอมาเจอกนอกครงในงานสมมนาทจาการตา อนโดนเซย เมอป ค.ศ. 2013 เขามาดวยมาดฮปสเตอรพรอมกบหนงสอ DIY Style: Fashion, Music and Global Digital Cultures ผลงานจ านวน 158 หนาทปรบมาจากงานวทยานพนธปรญญาเอกของเขา

ในงานหนงสอเลมดงกลาว ลฟวสตองการเสนอถงทนนยม ขบวนการเคลอนไหวของกลมเยาวชนการผลตวฒนธรรมในยคดจทล โดยเขาศกษาเรองของสตรทแฟชน (street fashion) ในเมองบนดงและยอรกยาการตาเกาะชวา ประเทศอนโดนเซยของ ประเดนทเขาสนใจกคอ การเกดขนกลมเยาวชนทลฟวสใชค าเรยกวา “อนด”(indies) (น.14) นอกจากเปนอตลกษณใหมในกลมเยาวชนเองแลว ยงเปนสวนตวการสรางอตลกษณใหมของความเปนชาตอนโดนเซย พรอมๆ กบการจดวางอตลกษณใหมนนใหกบประเทศอนโดนเซยบน

* นกวจยอาคนตกะ ศนยวจยสงคมและวฒนธรรม จากาตา อนโดนเซย


ความสมพนธกบระบบวฒนธรรมโลกในยคของเสรนยมใหมทสนคา เทคโนโลย ความร และผคนสามารถเขาถงและเชอมตอกนไดอยางรวดเรวและเสรมากขน (น.23-28)

ลฟวสเหนวาขบวนการเยาวชนทเรยกวา “อนด”คอยๆ ปรากฏตวขนในอนโดนเวยในชวงกลางป ค.ศ. 1990 อนเปนชวงรอยตอของเปลยนแปลงทางสงคมการเมองของอนโดนเซยจากการเปนสงคมเผดจ (ในยคประธานาธบดซฮารโต) สสงคมประชาธปไตย ในยคเผดจการซฮารโตการจ ากดเสรภาพของการใชสอและการผลตสอทงในสวนของสอกระจายเสยง สอสงพมพ และสอดนตรมขอจ ากดคอนขางมาก แต เกดขนของยคขอมลขาวสารทน าพาเอาคอมพวเตอรและระบบอนเทอรเนตชวยคอยๆ กะเทาะก าแพงขวางกนระหวางขอมลขาวสารระหวาง “ทองถน”และ “โลก (ภายนอก)”ใหกบเยาวชนในอนโดนเซย ซงในอนโดนเซยนนไมใชสงทเกดไดงายและรวดเรวดงเชนประเทศเพอนบานอนๆ ในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน ไทย มาเลเซย และสงคโปร ทเขาถงเทคโนโลยในยคขอมลขาวสารไดกอนอนโดนเซย หลงยคเผดจการซฮารโตสนสดลง อนมปจจยส าคญจากการคอรรปชนและเศรษฐกจตกต าในเอเชย เมอป ค.ศ. 1997 ประชาธปไตยในอนโดนเซย แบงบานพรอมๆ กบการเตบโตของชนชนกลางรนใหมทพรอมเปดกวางตอการรบรขอมลขาวสาร เยาวชนในอนโดนเซยมโอกาสเขาถงและเรยนรปรากฏการทางวฒนธรรมทเกดขนในทตางๆ ในโลกมากขนดวยเชนกน จากการวจยสงทลฟวสพบคอ วฒนธรรมดนตรเปน“รปแบบทางวฒนธรรม”(cultural form) ทกลมเยาวชนในบนดงและยอรกยาการตาเขาถงไดงายทสด และวฒนธรรมดนตรแบบ “พงครอก” (Punk rock) (เกดในสงคมตะวนตกชวงกลางป ค.ศ.1970) แทรช เมทล (Thrash metal) (เกดขนโนโลกตะวนตกชวงกลางป ค.ศ.1980) ไดกลายเปนแรงบนดาลใจส าคญใหกลมเยาวชนดงกลาวชนดทเรยกวา “พรงนเรามาตงวงกนเถอะ” ซงลฟวสเหนวาเปนประเดนทส าคญของวฒนธรรมแบบคดเองท าเอง (DIY culture) เพราะการผลตงานดนตร (สมยนยม) เปนงานและกจกรรมทไมไดรบการสนบสนนจากรฐบาลของอนโดนเซย และกอนหนานในยคของซฮารโตกยงมการปดกนการเขาถงวฒนธรรมดนตรจากโลกตะวนตกอกดวย ดวยแรงบนดาลใจจากดนตรดงทกลาวมาน าพาพวกกลมเยาวชนดงกลาวไปสการผลตพนททางวฒนธรรม สนคาทางวฒนธรรม และกจกรรมทางวฒนธรรมอนๆ ทมความเกยวของกน

ดงนน การทเยาวชนจ านวนมากในบนดงและยอรกยาจารตาสรางตวตนจากพนทดนตรจงเปนการสรางตวตนบนพนททเปนอสระจากการจดการและควบคมของรฐ (ยคหลง ซฮารโต) คอนขางมาก แมวาบางครงรฐจะเขามาควบคมในบางครงในแงของการเผยแพร

บทวจารณหนงสอ 133

และการจดการแสดงดนตร (โดยเฉพาะกบแทรช เมตล) แตนนเปนการควบคมการใชสอและการสอสาร แตไมอาจควบคมรปแบบทางวฒนธรรมไดทงหมด การรวมกลมและการสรางสรรคงาน ไมวางานเพลง แฟชน งาน กราฟก ยงคงด าเนนอย พวกเขารวมกลมและสรางแนวรวมทอาจเรยกไดวากลมอนด ซงค าเหลานหยบยมมาจากวฒนธรรมตะวนตก แต ถกน ามารอสรางใหม อยางเชนวง Riotic ออกอลบมเพลง Bandung’s Burning ซงปรบชอมาจาก London’s Burning เพลงของวงเดอะแคลช (The Clash) พงครอกชอดงขององกฤษในยคกลางป ค.ศ.1970 ในชวงแรกๆ Riotic จดงานดนตรกนเองหลงจากนนกเรมออกแบบเสอผา และหาเชาพนทขายสนคาแฟชน โดยตง ชอรานวา “Riotic” การออกแบบแฟชนและวฒนธรรมแฟชนจงเปนสงทเกดตามขนมา แบรนดเนม UNKL437 ยหอดงกเกดจากลมวยรนเดกสเกตบอรดทนยมเพลงแบบฮปๆ และพงคในบนดงเมอ ป ค.ศ. 1998 ตอมาไดกลายเปนสนคาแบรนดเนมยหอดงในตลาดแฟชนโลกและมสาขา 7 แหงในเมองใหญทวโลก ลฟวสเหนวาสตรทแฟชนคอ “พนทใหม”ของการผลตทางวฒนธรรมอนเกดจากชวตประจ าวน มนคอการเชอมโยงของดนตร (band) ไปสแบรนดสนคา (brand) ของแฟชน และขยายกลายเปนเครอขายทลฟวสเรยกวา “the network of DIY practitioner” และนคอรากฐานส าคญของการผลตทางวฒนธรรมยค DIY Ethos อนโดนเซยยคหลงซฮารโต (น.96-103)

จากการศกษาของลฟวสยงพบวา นกออกแบบแฟชนรนใหมจ านวนมากทงใน บนดงและยอรกยาการตาสวนใหญไมไดจบการศกษาดานออกแบบแฟชนหรอดานศลปน แตอยางใด เยาวชนนกออกแบบกลมนเรยนรการออกแบบดวยตนเอง จากการศกษาผานสออนเทอรเนตและเพมทกษะการออกแบบดวยโปรแกรมคอมพวเตอร สวนมากในชวงแรกเรยนรสไตลการออกแบบของแฟชนในกระแสนยมของโลกตะวนตก แลวกปรบมาออกแบบเพมใหเปนในสไตลของตนเอง จากการเปด Distros หรอ Distributor Store จ าหนายเสอผา แบรนดของกลมวยรนเอง จดวาเปนสวนส าคญ (น.54) เพราะเกดขนจากการ Anti-outlet factory ของพวกสนคาแบรนดเนมทออกมาเปดรานขายรดราคา นอกจาก Distros จะเปนพนทขายสนคาของแบรนดตนเองแลว ยงเปนแหลงชมนมพบปะของกลมคนในแวดวงการออกแบบแฟชน ศลปะ ดนตร และนกกจกรรมวฒนธรรม ซงเทากบมนไดกลายเปนทงศนยเรยนรและยงชวยสรางการขยายพนทสรางสรรคของงานดานศลปะและวฒนธรรมใหกระจายตวมากขนมากขน ลฟวสใชเวลาในการเกบขอมลท Distro หลายแหง เขาพบวานคอพนททกอใหเกดการมสวนรวมอยางจรงจง (active participant) และมนเปรยบเสมอนพนท


ของการสรางชวตประชาธปไตยทางวฒนธรรมดวยตนเองและเพอตนเองแบบกลมอนดในยคหลงเผดจการซฮารโต

ในเชงทฤษฎงานของลฟวสมขอเสนอทนาสนใจงานศกษาของเขาจดอยในกลมงานทศกษาวฒนธรรมยอยกลมวยรน (youth subculture) ทไดกาวพนแนวคดเดมๆ ทใหความสนใจเพยงดานของการบรโภคกบการสรางอตลกษณของส านกคดเบอรมงแฮมไปสการใหความสนกบ “การผลตทางวฒนธรรม” (production of culture) กบการสรางอตลกษณ ขอเสนอในเรองของวฒนธรรมแบบ “ตดและแปะ” (cut and paste) ในยคดจทล (น.107)ซงเกดมาจากความคดแบบคดเองท าดวยตนเองหรอ Do It Yourself ซงเปนผลมากจากการรบเอาวฒนธรรมดนตร การตอบรบกระแสโลกาภวตนทางวฒนธรรมในยคกลางป ค.ศ.1990 ทมาพรอมประชาธปไตยแบงบาน ไดกอใหเกดการรบเอาวฒนธรรมขางนอกมาชวยสรางวฒนธรรมใหมหรอทอาจเรยกไดวาเปนวฒนธรรมทางเลอกได ลฟวสจะเหนวาวฒนธรรม “ตดและแปะ” ของเยาวชนในอนโดนเซยคอการผลตสรางองคประธาน (subject) ของ ทนนยมแบบเสรนยมใหม (agent of neoliberal order) อนเปนกลไกของทนในเพอตอบสนองตอตลาดการคา เขากยงเหนวา นคอการผลตทมาจากแบบฐานของความคดและการสรางสรรคทไมไดตดยดกบผลก าไร สวนใหญผลตเพอความสนกและตองการสรางชมชน

อกประเดนหนงทนาสนใจ ลฟวสเหนวา ปรากฏการณการผลตวฒนธรรม (โดยเฉพาะแฟชน) ในบนดงและยอรกยาการตาเปน “การรอสราง”และ “สรางความหมายใหม” ใหกบ “ความเปนทองถน” (locality) ของอนโดนเซย ทงในความสมพนธในระดบชาตและระดบโลก ทองถนจงไมไดเปนปอมปราการทมไวตานกระแสโลกาภวตน หากแตมนไดใชประโยชนของโลกาภวตนเพอสรางอตลกษณใหมใหกบมนเอง การทบนดงกลายเปนเมองอนเปนสญลกษณของวฒนธรรมอนด (ดนตรและแฟชน) ยอรกยาการตา (แฟชน) เปนปรากฏการณใหมทเพงเกดขนและเกดอยางรวดเรว เพยงแค 10 ปคออะไรทชดเจนในกระบวนดงกลาวมาก (แผนงานอตสาหกรรมสรางสรรคของรฐบาลอนโดนเซยทประกาศในป ค.ศ. 2011 ไดใชโมเดลจากความส าเรจของบนดง) ในระดบโลกทงบนดงและยอรกยาการตากลายเปน“ทองถน”ทถกจดวางใหม (ในอตสาหกรรมแฟชน) ไมใชแคสวนหนงของเมอง (ผลต) แฟชน (โลกทสาม) ทเปนแหลงแรงงานราคาถก รบจางผลตสนคาแบรนดเนมของบรษทตางชาตเพอสนองตลาดโลกอกตอไป ปจจบนบนดงและยอรกยาการตาเปนแหลงผลตนกออกแบบแฟชนทผลตสนคาแบรนดเนมเพอสนองตอบตอตลาดภายในและตลาดโลก อตสาหกรรมแฟชนไดสราง

บทวจารณหนงสอ 135

ความเปนทองถนใหมทเชอมตอเปนสวนหนงกบเมองวฒนธรรม(สรางสรรค)ของโลกแฟชน(น.135-140)

นอกจากน งานของเบรนต ลฟวส เลมนยงเปนงานทประสานทฤษฎทางวฒนธรรมทงมานษยวทยา (วฒนธรรมในแงของวถชวต, ความเปนทองถน) และวฒนธรรมศกษา (อตลกษณกบการตอบโตอ านาจ) ไดอยางนาสนใจ เปนงานทใชงานภาคสนาม (ชวงทเขาเกบขอมลในป ค.ศ. 2006-2007) มาใชอธบายในกรอบทฤษฎเชงนามธรรมไดอยางรอบดาน ประกอบกบงานเขยนของเขาอานงายไมดซบซอนเกนไป งานยงมทงขอเสนอทางทฤษฎทนาสนใจ ชวนคด และชวนโตแยง เชน ในฐานะทอนโดนเซยมประชากรเยาวชนเปนถอศาสนาอสลามราว 60 ลานคน ลฟวสไมไดพดถงการเปลยนแปลงทเกดขนอตลกษณใหมของกลมเยาวชนมสวนหรอมผลอยางไรของอตลกษณของความเปนมสลม อกประเดนหนง ปรชญาของการ “การคดเองท าเอง” ของกลมเยาวชนอนดทเกดขนน ทจรงคอ “การไดจดการตนเอง” (self-regulation) อนเปนการตอบสนองตอกลไกลของระบบทนนยมแบบเสรนยมใหมทยน “มอทมองไมเหน” ของรฐใหกบประชาชนนนเอง ดงนน เรองของอตลกษณกบการตอตานอ านาจจงถกท าใหกลายเปนเรองของการสรางอตลกษณเพอการยอมรบอ านาจ (ทน) เสยมากวา อยางไรกตาม นอาจจะเปนประเดนทจะตองท าการศกษาเพมเตมกน โดยสวนตวแลว งานของเบรนต ลฟวส เลมนกคอการตอบค าถามทผเขยนไดถามเขาไวไดชดเจนทสด แมวาจะตองรอนานถงเกอบ 10 ปกตาม

รายงานการประชม Conference Report

การจดอบรม British Council Researcher Links ปท 2

ในหวขอ “Documenting and preserving indigenous languages:

Principles, practices and tools” ณ สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล

9-13 กมภาพนธ 2558

ศรเพญ องสทธพนพร* [email protected]

การจดอบรม British Council Researcher Links ปท 2 ซงเปนความรวมมอระหวาง The School of Oriental and African Studies (SOAS), University of London และ Research Institute for Languages and Cultures of Asia (RILCA), Mahidol University โดยมวตถประสงคเพอใหนกวจยรนเยาวทท างานดานการบนทกภาษา การอนรกษฟนฟภาษาและวฒนธรรม นโยบายภาษา และการจดการศกษาโดยใชภาษาแมเปนฐานการเรยนร ไดมโอกาสมาแลกเปลยนเรยนรงานวจยใหมๆ การอบรมในครงนจดขนทสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล ภายใตหวขอ “Documenting and preserving indigenous languages: principles, practices and tools” ซงเปนผลสบเนองมาจากการอบรมในปแรก** ทมขอจ ากดดวยเรองของระยะเวลา ท าใหทงผจดและผเขารวมอบรมไดรบความรเพยงแคในเชงทฤษฎเทานน ยงไมไดมการลงมอฝกหดปฏบตจรง ถงแมจะไดลงพนทภาคสนามทชมชนชาวญฮกร อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม แลวกตาม ดงนน ผจดทงสองฝายจงเหนพองตองกนวาควรมการจดอบรมตอเนองเปนปท 2 โดยจะเนนการลงมอปฏบตจรง และคาดหวงวา * ผชวยศาสตราจารยประจ าหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาภาษาศาสตร สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล **

ในปแรกนน ไดจดอบรมในหวขอ “Collaboration for Language Preservation and Revitalisation in Asia: Language documentation, multilingual education and sustainable human development” ระหวางวนท 20-23 พฤษภาคม 2557


ผเขารวมอบรมสามารถบนทกองคความรทางภาษาและวฒนธรรมของกลมชาตพนธดวยเครองมอทมคณภาพดและสามารถน าขอมลเหลานนไปใชประโยชนตอไปได ดงนน จงไดมการของบประมาณในการจดอบรมตอเนองเปนปท 2 โดยไดรบงบประมาณสนบสนนจาก 3 แหลงทน ไดแก British Council ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และ Newton Fund ท าใหสามารถเพมจ านวนวนอบรมไดเปน 5 วน

การจดอบรมในครงนไดรบเกยรตจากศาสตราจารยคลนก นายแพทยอดม คชนทร อธการบดมหาวทยาลยมหดล เปนประธานในการเปดการอบรม นอกจากนยงมบคคลส าคญจากแหลงทนสนบสนนมารวมพธเปด พรอมทงบรรยายโอกาสในการขอทนอนๆ ดวย ดงรายชอตอไปน

Mr. Andrew Glass, Country Director, British Council Thailand Assoc. Prof. Dr. Pongrama Ramasoota, Assistant Director for International

Research Network Program, TRF Ms. Pijarana Samukkan, Science and Innovation Programme Manager, British

Embassy, Thailand

รปท 1 หลงพธเปดการประชม ผจดฝายไทยและองกฤษถายภาพรวมกน

เนอหาการจดอบรมในครงนประกอบดวยภาคทฤษฎและภาคปฏบต พนทภาคสนามยงคงเปนชมชนญฮกร อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม เนองจากไมไกลจากสถานทจดมากนก ใชเวลาเดนทางโดยรถยนตประมาณ 5 ชวโมง หวขอการจดอบรมประกอบดวย

Keynote Lecture: Interdisciplinary research and language documentation and revitalisation-prospects and challenges by Prof. Dr. Peter K. Austin

รายงานการประชม 139

Keynote Lecture: Interdisciplinary research and language education and policy-prospects and challenges by Emeritus Prof. Dr. Suwilai Premsrirat

Language policy and planning: international perspectives by Dr. Julia Sallabank Language policy and planning in Southeast Asia by Asst. Dr. Kirk Person Phonetics in language documentation and revitalisation by Dr. Candide Simard Documenting lexical and textual knowledge for language revitalization by Dr.

Isara Choosri Best practice recording strategies in language documentation by Mr. Tom Castle Research and interviewing techniques and Sociolinguistic documentation by Dr.

Julia Sallabank Documentation of ethnobiology and Practical phonetics by Dr. Candide Simard การอบรมในครงนมการแลกเปลยนเรยนรงานวจยโดยก าหนดใหผเขารวมอบรม

น าเสนองานวจยของตนเองในรปแบบโปสเตอร ทงนเพอเปดพนทการแลกเปลยนเรยนรระหวางนกวจยและผสนใจซกถาม

รปท 2 ผเขาอบรมน าเสนอผลงานวจยดวยโปสเตอรในวนสดทายของการอบรม

ในวนสดทายของการอบรมเปนการน าเสนอผลการวเคราะหตวอยางขอมลทไดจากการเกบจากภาคสนามจากผเขาอบรมจ านวน 4 กลม ซงผเขาอบรมสามารถน าเสนอไดอยางนาสนใจ ทงนเปนผลจากผเขาอบรมบางคนมพนฐานการใชโปรแกรมวเคราะหขอมลอยบางแลว และเกดจากการรวมแรงรวมใจกนท างานกลม แมจะมเวลาในการเกบขอมลภาคสนามเพยง 1 วน แตกไดมโอกาสทดลองบนทกขอมลและวเคราะหขอมลจรง

การอบรมทงสองครงนถอวาประสบความส าเรจเปนทนาพอใจอยางยง ไดกอใหเกดความรวมมอของจากนกวชาการดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตรทมาจากหลาย


หลายประเทศ อาท จน ญปน เกาหล องกฤษ ฝรงเศส ไทย และกลมประเทศมลาย นอกจากน ยงมผสนใจเขารวมอบรมเปนจ านวนมากทงชาวไทยและชาวตางประเทศ โดยมจ านวนผเขาอบรมทงสน 27 คน แบงเปน ชาวตางประเทศ 13 คน ไทย 14 คน และมผประสานงานฝายละ 1 คน ทปรกษาฝายละ 3 คน พรอมกบมวทยากรกระบวนการของฝายไทยในการชวยอ านวยความสะดวกใหแกผเขาอบรม และมนกศกษาปรญญาเอกสาขาภาษาศาสตรของสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล เขารวมเปนผสงเกตการณเพอรบความรในการอบรมครงนอกดวย

Journal of Language and Culture Vol.34 No.1 (January-June 2015) 141

List of Referees

1. Dr.Archphurich Nomnian Mahidol University

2. Dr.Morakot Meyer Mahidol University

3. Dr.Narong Ardsmiti Mahidol University

4. Asst. Prof. Dr.Pichet Saipan Thammasat University

5. Prof. Dr.Samerchai Poolsuwan Thammasat University

6. Prof. Dr.Somsonge Burusphat Mahidol University

7. Assoc. Prof. Dr.Varisa Kamalanavin Thammasat University

8. Dr.Viriya Sawangchot Independent Researcher

9. Asst. Prof. Dr.Yukti Mukdawijitra Thammasat University


List of Contributors

Khedchapan Kamput เกตชพรรณ ค าพฒ [email protected] Thammasat University Sutida Tonlerd สธดา ตนเลศ [email protected] Ubon Ratchathani University Witchaya Sipipattanakun วชญะ ศรพพฒนกล [email protected] Chulalongkorn University Renu Muenjanchoey เรณ เหมอนจนทรเชย [email protected] Mahidol University

Sophana Srichampa โสภนา ศรจ าปา [email protected] Mahidol University Siripen Ungsitipoonporn, ศรเพญ องสทธพนพร [email protected] Mahidol University Viriya Sawangchot วรยะ สวางโชต [email protected]


Notes for Authors

1. Manuscript Preparation In preparing the manuscript for publication, please follow the conventions

below. Please note that any paper written by a non-native speaker of English must be checked by a native speaker for its grammaticality before submission.

1.1 Page Setup Type for A4 size, single spaced, and number each page. Leave margins of

3 cm. (1.1 inches) at the top and bottom, and 2.5 cm. (1 inch) on the right and left hand side of the paper. The overall length of the article should not be less than 15 pages and not more than 25 pages.

1.2 Title Title should be centered using Angsana New bold, 22 point font or Times New

Roman, bold, 15 point font. Titles of articles should have only the first word capitalized and, where necessary, the first word after the colon (:), proper names and names of theories also capitalized.

1.3 Abstract The abstract should be written in both English and Thai. The length of the

abstract should be between 150 and 250 words. English Type “Abstract” centered in Times New Roman, bold, 13 point

font. For the abstract body, use Times New Roman, 13 point font. Thai Type “บทคดยอ” centered in Angsana New, bold, 18 point font.

For the abstract body, use Angsana New, 18 point font.

1.4 Keywords Keywords are required for each article, in both English and Thai. Each

article should have a maximum of 6 keywords in each language.

1.5 Text 1. Heading Times New Roman, bold, 15 point or Angsana New bold, 22

point left-aligned. 2. Body Times New Roman, 13 point or Angsana New, 18 point. 3. Figures Type “Figure…” (Italicized) and the figure’s name (Regular)

below the figure 4. Tables Type “Table…” (Italicized) followed by the name of the table

(Regular) above the table. 5. Phonetic transcription SIL Doulos…, 12 point (Times New Roman, 13 point) 6. All sections and subsections in the text should be numbered with Arabic

numerals and should be left-aligned.

1.6 Footnotes/Endnotes For publishing purposes endnotes are preferred at the end of the main

article rather than as footnotes to each article page.

1.7 References Type “References” with Times New Roman, bold, 14 point at the center of

the page. Use APA style version 6 (please see: www.apastyle.org) in the reference list and use Times New Roman, 12 point. In case the reference sources came from other languages such as Thai and Laos, please translate such references into English and put “[In Thai]” or “[In Laos]” at the end of the lists.


Examples

Books Mitchell, T. R., & Larson, J. R. (1987). People in organizations: An introduction to

organizational behavior (3rded.). New York: McGraw-Hill.

Edited books Fox, R.W., & Lears, T. J. J. (Eds). (1993). The power of culture: Critical essays in

American history, Chicago: University of Chicago Press.

Chapter in an edited book Hobsbawm, E. (2000). Introduction: The inventing traditions. In E. Hobsbawn & T.

Ranger (Eds.), The invention of tradition, (pp. 1-14), Cambridge: Cambridge University Press.

Journal Articles Becker, L. J., & Seilgman, C. (1981). Welcome to the energy crisis. Journal of

social issues, 37(2), 1-7.

Thesis Kasisopa, B. (2003). Phonological study and genetic classification of Dara-ang

(Palaung) spoken at Nawlae village, Fang district, Chiang Mai Province. Master’s thesis, Chulalongkorn University, Bangkok. [In Thai]

1.8 Authors Fill in the authors’ name-surname, academic position, professional field,

affiliation, postal address, telephone number/e-mail address, article title, keywords and running head on the Authors’ Form.

2. Submit the Manuscript

Online submission at https://www.tci-thaijo.org/index.php/JLC

Or contact

Editorial Office Journal of Language and Culture Research Institute for Languages and Cultures of Asia Mahidol University, 999 Salaya, Nakhon Pathom, 73170 Thailand E-mail: [email protected]

3. Evaluation Articles should conform to all requirements in Point 1 (Manuscript

Preparation) and must not have been published, and/or under evaluation process, in other journals, reports, proceedings, or other types of publications. Every manuscript will be read and evaluated through a double-blind process by an academic expert in the appropriate field.

The Editorial Office reserves the right to reject any material deemed inappropriate or to make minor changes for presentation and format purposes only and accepts no responsibility for the accuracy or otherwise of the content. Articles for each issue will be published in the order determined by the Editorial Board.


ค าแนะน าส าหรบผเขยนบทความ 1. การพมพตนฉบบ

ในการจดท าตนฉบบบทความวชาการเพอรบการพจารณาตพมพ ผเขยนกรณาปฏบตตามค าแนะน าดงทแสดงไวขางลางน ในกรณทตนฉบบเปนบทความภาษาองกฤษและผเขยนมใชเปนผทใชภาษาองกฤษเปนภาษาแรก บทความเรองดงกลาวควรตองรบการตรวจไวยากรณภาษาองกฤษจากเจาของภาษาเสยกอน 1.1 การตงคาหนากระดาษ

พมพดวยกระดาษ A4 พมพหนาเดยว ระยะบรรทด 1 เทา (Single space) พรอมระบเลขหนา ตงระยะขอบกระดาษบนและลาง 3 ซม. (1.1 นว) ซายและขวา 2.5 ซม. (1 นว) ความยาวของบทความอยระหวาง 15-25 หนากระดาษ A4 1.2 ชอบทความ

ใสชอบทความเปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ โดยใชอกษร Angsana New ขนาด 22 พอยต หรอ Time New Roman 15 พอยต ตวหนา จดกงกลางหนากระดาษ 1.3 บทคดยอ

บทคดยอตองเขยนเปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ โดยมความยาวไมนอยกวา 150 ค าและไมเกน 250 ค า

ภาษาไทย พมพค าวา “บทคดยอ” ใชอกษร Angsana New ขนาด 18 พอยต ตวหนา จดกงกลางหนากระดาษ เนอเรองของบทคดยอใชอกษร Angsana New ขนาด 18 พอยต

ภาษาองกฤษ พมพค าวา “Abstract” ใชอกษร Times New Roman ขนาด 13พอยต ตวหนา จดกงกลางหนากระดาษ เนอเรองของบทคดยอใชอกษร Times New Roman ขนาด 13 พอยต

1.4 ค าส าคญ ในบทคดยอ ผเขยนตองก าหนดใหมค าส าคญทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

โดยแตละบทความควรมค าส าคญในแตละภาษาไมเกน 6 ค า 1.5 เนอหา

1. หวเรอง ใชอกษร Angsana New ขนาด 18 พอยต ตวหนา จดชดขอบซายของกระดาษ 2. เนอเรองของบทความ ใชอกษร Angsana New ขนาด 18 พอยต 3. รปภาพ พมพค าวา “รปท...” ดวยตวอกษรเอยง ตามดวยชอรป ตวอกษรปกต ท

ดานลางตรงกลางภาพ 4. ตารางประกอบในบทความ พมพค าวา “ตารางท...” ดวยตวอกษรเอยง ตามดวย

ชอตาราง ตวอกษรปกต ทดานบนตาราง จดชดซาย


5. สทอกษร ใหใช SIL Doulos… ขนาด 12 พอยต หรอใชสทอกษรใน Time New Roman ขนาด 13 พอยต

6. หวขอและหวขอยอยในเนอหา ใหใชเลขอารบก จดชดขอบซายของกระดาษ 1.6 เชงอรรถ

โปรดใสเชงอรรถไวขางทายบทความ 1.7 การเขยนเอกสารอางอง

บทความภาษาไทยใหพมพค าวา “เอกสารอางอง” ใชอกษร Angsana New ขนาด 18 พอยต ตวหนา จดกงกลางหนากระดาษ ถาเปนภาษาองกฤษ พมพค าวา “References” ใชอกษร Times New Roman ขนาด 13 พอยต ตวหนา จดกงกลางหนากระดาษ ก าหนดใหเขยนเอกสารอางองตามระบบ APA (สามารถดตวอยางและรายละเอยดไดจาก http://www.deakin. edu.au/current-students/ assets/resources/ study-support/ study-skills/apa.pdf) โดยใชตวอกษรและขนาดเชนเดยวกบเนอเรองในบทความ ตวอยางการเขยนเอกสารอางอง หนงสอ ปญญา บรสทธ. (2537). ทฤษฎและวธปฏบตในการแปล. กรงเทพฯ: บรษท สหธรรมก. Mitchell, T. R., & Larson, J. R. (1987). People in organizations: An introduction to

organizational behavior (3rded.). New York: McGraw-Hill. หนงสอมบรรณาธการ กฤษดาวรรณ หงศลดารมภ และจนทมา เอยมานนท (บรรณาธการ). (2549). พลวตของ

ภาษาไทยปจจบน. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. บทความในหนงสอมบรรณาธการ สจรตลกษณ ดผดง. (2549). วจนกรรมการขอรองกบการแปล.ใน กฤษดาวรรณ หงศลดารมภ

และจนทมา เอยมานนท (บรรณาธการ), พลวตของภาษาไทยปจจบน (หนา 235-262). กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วารสารวชาการ อรพนท บรรจง, จนต จรญรกษ, พศมย เอกกานตรง, และโสภา ธมโชตพงศ. (2548).

ความสามารถในการเคยวกบภาวะโภชนาการของผสงอาย. วารสารการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม 28(2), 77- 90.

Becker, L. J. & Seilgman, C. (1981). Welcome to the energy crisis. Journal of Social Issues, 37(2), 1-7.


วทยานพนธ วศน เครอวนชกรกล. (2546). การศกษารปแบบภาษานยมในบทสนทนาภาษาไทย.

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยมหดล, นครปฐม 1.8 ผเขยนบทความ

กรณาใสชอ-นามสกลผเขยนและผเขยนรวม (ถาม) ต าแหนงวชาการ สาขาทเชยวชาญ สถานทท างาน ทอยทสามารถตดตอได โทรศพท E-mail address ชอบทความ ค าส าคญ และ ชอบทความอยางสน (Running head) ทจะใสขางทายคกบเลขหนาของบทความแตละเรอง ในแบบฟอรมผเขยน (Author’s Form) ทายเลมวารสารฯ

2. การสงตนฉบบออนไลน กรณาสงไฟลขอมลมาท https://www.tci-thaijo.org/index.php/JLC

หรอตดตอ กองบรรณาธการวารสารภาษาและวฒนธรรม สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล 999 ต าบลศาลายา อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม 73170 E-mail: [email protected]

3. การพจารณาผลงาน บทความทน าสงเพอรบการพจารณาตพมพในวารสารภาษาและวฒนธรรมควรตอง

จดรปแบบตามขอก าหนดในขอ 1 และตองไมเคยตพมพเผยแพรในวารสารวชาการใดมากอนและ/หรอไมอยในระหวางการพจารณาตพมพลงในวารสารวชาการ รายงานวชาการ ชดเอกสารตพมพผลงานวจยทน าเสนอในทประชมวชาการ หรอการตพมพในลกษณะอนใด โดยบทความทกเรองจะไดรบการอานและประเมนโดยผทรงคณวฒในสาขาวชานนๆ โดยผทรงคณวฒจะไมทราบขอมลของผสงบทความ

กองบรรณาธการขอสงวนสทธในการปฏเสธการตพมพบทความใดๆ ทไดรบการประเมนแลววาไมสมควรไดรบการตพมพ การตรวจแกไขรปแบบการน าเสนอในบทความใหเปนไปตามวตถประสงคในการจดรปเลมของวารสาร และการล าดบการตพมพกอน-หลงทงน ทศนะ ขอคดเหน หรอขอสรปในบทความทกเรองทไดรบการตพมพ ถอเปนผลงานทางวชาการของผเขยน กองบรรณาธการจะไมรบผดชอบในเนอหาหรอความถกตองของบทความทกเรองทไดรบการตพมพ


Authors’ Form

1. Name-Surname (Thai) ………………………...………………..……

(English) …………………………………....………

2. Academic position……………………………..……………...……………

……………………………………………………………………….………..

3. Professional field (s) ……………………………………….………………

……………………………………………………………………………..….

4. Affiliation…………………………………………………………………..

……………………………………………………………….…………….….

5. Postal address (Thai)…………….……………………...…………..

………………………………………………………………………………...

(English) ……………………………...…………….

………………………………………………………………………………...

6. Telephone…………………………………………………………………..

E-mail………………………………………………………………………

7. Article’s title (Thai) …………………………………………...…………...

………………………………………………………………………………...

(English) …………………………………………………….

………………………………………………………………………………...

8. Running head (Thai) ………………………………...…………….………

………………………………………………………………………………...

(English) …………………………………………………...

………………………………………………………………………………...

9. Keywords (Thai) ……………………………………….……….………

………………………………………………………………………………...

(English) …………………………………………………….

………………………………………………………………………………...


Journal of Language and Culture is a Humanities and Social Sciences journal published

twice annually, in June and December by the Research Institute for Languages

and Cultures of Asia, Mahidol University, since 1981.

The aims of the journal are to publish academic works on language and culture for

the benefit of national development and international collaboration as well as to promote

and support the conservation, development and revitalization of language and

culture. The journal welcomes all manuscripts in the sub-fields of linguistics, cultural

studies, anthropology, community development, and language for communication,

translation, and teaching, especially theoretically focused analysis, applied research,

and analyzed or synthesized research papers carried out in the Asian region.

The Journal of Language and Culture is a double-blind peer review journal seeking to

publish academic papers on humanities and social sciences. Articles may be in Thai or

English and should be 15-25 A4 pages of text (references included). Article abstracts

should be in both English and Thai. Submissions to the Journal of Language and

Culture should follow the guidelines provided on the website of the Research Institute

for Languages and Cultures of Asia (http://www.lc.mahidol.ac.th/lcjournal/en/notes-

for-authors.htm).

Only original manuscripts will be accepted for review and on the condition that they

have not been and will not be submitted for publication elsewhere. Every manuscript will

be refereed by three academic experts in the appropriate field. The published articles

need to be accepted by at least 2 of the 3 referees. The Editorial Board reserves the right

to reject any material deemed inappropriate, or to make minor changes for presentation

and format purposes only and accepts no responsibility for the accuracy or otherwise of

the content. Articles for each issue will be published in the order determined by the

Editorial Board. Any article published in the Journal of Language and Culture is

considered an academic work representing the opinions of the author(s) and should not

be construed as reflecting the opinions of the Editorial Board

Online submission https://www.tci-thaijo.org/index.php/JLC

Postal Address: Editorial Office

Journal of Language and Culture

Research Institute for Languages and Cultures of Asia

Mahidol University,

999 Phutthamonthon 4 Road, Salaya, Nakhon Pathom 73170

Thailand

E-mail Address: [email protected]


ใบสมครสมาชก วารสารภาษาและวฒนธรรม และสงซอผลงานวชาการของสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล

ขาพเจา นาย นาง นางสาว…………………………………………………………………………………….................... สถานทท างานหรอทอย ซงตดตอทางไปรษณยไดโดยสะดวก…………….....................………………………………………….... ……………………………………………………………………………………………………………………….......................... ……………………………………………………………………………………………………………………......................…… อเมล……………………...…………….โทรศพท…………….………...…………….โทรสาร………………...…………………. มความประสงคบอกรบเปนสมาชกวารสารภาษาและวฒนธรรม

สมาชกใหม ตออายสมาชก (หมายเลขสมาชกเดม……………..) เปนเวลา ป (2 ฉบบ) ราคา 240 บาท ป (4 ฉบบ) ราคา 480 บาท เรมตงแตฉบบท ……………ป……………ถงฉบบท……………ป…………… มความประสงคสงซอวารสารภาษาและวฒนธรรม ฉบบยอนหลง ฉบบละ 20.- บาท ปท 1 ฉบบท ปท 2 ฉบบท ปท 4 ฉบบท ปท 5 ฉบบท ปท 6 ฉบบท ปท 7 ฉบบท ฉบบละ 25.- บาท ปท 8 ฉบบท ปท 9 ฉบบท ปท 10 ฉบบท ปท 11 ฉบบท ปท 12 ฉบบท ปท 14 ฉบบท ฉบบละ 30.- บาท ปท 15 ฉบบท ปท 16 ฉบบท ปท 17 ฉบบท ปท 18 ฉบบท ปท 19 ฉบบท ปท 20 ฉบบท ฉบบละ 50.- บาท ปท 21 ฉบบท ปท 22 ฉบบท ปท 23 ฉบบท ปท 24 ฉบบท ปท 25 ฉบบท ฉบบละ 100.- บาท ปท 26 ฉบบท -2 ปท 27 ฉบบท ปท 28 ฉบบท ปท 29 ฉบบท 2 ปท 30 ฉบบท ปท 31 ฉบบท ฉบบละ 120.- บาท ปท 32 ฉบบท ปท 33 ฉบบท ปท 34 ฉบบท รวมทงสน…………..ฉบบ มความประสงคสงซอผลงานวชาการของสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย ล าดบท………ชอหนงสอ………………………………………………………….จ านวน……..เลม ราคา……….บาท ล าดบท………ชอหนงสอ………………………………………………………….จ านวน……..เลม ราคา……….บาท ล าดบท………ชอหนงสอ………………………………………………………….จ านวน……..เลม ราคา……….บาท พรอมกนนไดสงเงนจ านวน…………….บาท (………………………… ) โดย ธนาณต ตวแลกเงน สงจายท ปณ.พทธมณฑล ในนาม ผอ านวยการสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย

สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล ต าบลศาลายา อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม 73170

ตองการใบเสรจรบเงนในนาม………………………………………………………………………………….………………….... โปรดสงใบเสรจรบเงนและวารสารไปยงผรบชอ……………………………………………………………………………...…….. ทอย…………………………………………………………………………………………………………………………...……...

เชญแวะชมและเลอกซอผลงานของสถาบนฯ ไดทอาคารภาษาและวฒนธรรมสยามบรมราชกมาร สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล ศาลายา

หรอสอบถามขอมลเพมเตมทนางสาวอ าไพ หนเลก โทรศพท 0-2800-2308 -14 ตอ 3109 โทรสาร 0-2800-2332


Journal of Language and Culture Research Institute for Languages and Cultures of Asia, Mahidol University

Subscription Rate (US$15/1 Year: 2 Issues)

Title……………………………………………………………………………

Name……………………………… Surname…………..……………………

Affiliation………………………………..……………………………………

……………………………………………..………………………………….

Address………………...……...........................………………………………

…………………...........................……………………………………………

Postal Code….....…..............……Country…….............…......……………….

Telephone……………...........……Fax……....……...........…..………………

E-mail…………………..........................……………………………………..

Starting Issue: Vol……….......…......……..No………….............……………

Total …………………...........………Baht

By Money order (to Director) Draft/Cheque

To subscribe, please fill in the order form and return it with your payment to:

Director

Journal of Language and Culture

Research Institute for Languages and Cultures of Asia

Mahidol University,

999 Phutthamonthon 4 Road, Salaya, Nakhon Pathom 73170

Thailand

Documents

วารสารภาษาและวัฒนธรรม - Mahidol University6 วารสารภาษาและว ฒนธรรมป ท 34 ฉบ บท 1 (มกราคม-มถ