รายงานการวจยฉบบสมบรณ

การศกษาผลกระทบจากปญหาการกดเซาะชายฝงทม

ตอชมชนชายฝงทะเล

The Study of Coastal Erosion Problem effect on Coastal Communities

โดย

สวรรยา ธรรมอภพล

ไดรบทนสนบสนนจากคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร

งบประมาณเงนรายได ประจ าป 2555

การศกษาผลกระทบจากปญหาการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนชายฝงทะเล

สวรรยา ธรรมอภพล

อาจารยดร., คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร เลขท 1 ม.3 ต.สามพระยา อ.ชะอ า จ.เพชรบร 76120

อเมล: sawanya@ms.su.ac.th

บทคดยอ ประเทศไทยมชายฝงทะเลยาวประมาณ 3,148 กโลเมตร ครอบคลมพนท 23 จงหวด ปจจบน พบชายฝงถกกด

เซาะเปนระยะทาง 830 กโลเมตร โดยเฉพาะชายฝงทะเลอาวไทยตอนบนในจงหวดสมทรปราการ กรงเทพมหานคร

สมทรสงครามและสมทรสาคร การศกษาครงน มงเนนศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงในพนทชายฝงทะเลจงหวด

สมทรสาคร โดยศกษาผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนชายฝงทะเลต าบลโคกขาม และต าบลพนทายนรสงห

อ าเภอเมองสมทรสาคร จงหวดสมทรสาคร ศกษาการปรบตวของชมชนตอการกดเซาะชายฝงและการด าเนนการปองกน

และแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรทเกยวของ ด าเนนการเกบขอมลโดยใชวธการศกษาเอกสาร การสงเกต

แบบไมมสวนรวมและการสมภาษณเชงลกกลมผใหขอมลทไดท าการคดเลอกแบบเจาะจง 4 กลมคอปราชญชาวบานและ

ผสงอาย ผน าชมชนอยางเปนทางการ ชาวบานและหนวยงานหรอองคกรทเกยวของในพนท รวม 25 คน ขอมลเชง

คณภาพทไดจะน ามาวเคราะห สงเคราะห สรปและน าเสนอผลการศกษาเชงพรรณนาความภายใตกรอบแนวคดและ

วตถประสงคของการวจย

ผลการศกษาพบวาตลอดแนวชายฝงทะเลจงหวดสมทรสาคร 42.78 กโลเมตร พบพนทถกกดเซาะยาว 33.45

กโลเมตร โดยพบ พนทกดเซาะในต าบลโคกขามยาว 3.42 กโลเมตร จากความยาวชายฝง ในต าบล 7.91 กโลเมตร และ

ต าบลพนทายนรสงหยาว 5.96 กโลเมตร จากความยาวชายฝงในต าบล 6.19 กโลเมตร การกดเซาะชายฝงสงผลกระทบตอ

เศรษฐกจชมชน 4 ลกษณะคอ (1) สญเสยมลคาทดน (2) สญเสยรายไดจากการประกอบอาชพ (3) สญเสยคาใชจายใน

การซอมแซมบานเรอนและสงปลกสราง (4) สญเสยคาใชจายในการปองกนบานเรอนและสงปลกสราง ผลกระทบดาน

สงคม ใน 2 ลกษณะ คอ (1) การถอยรนและอพยพยายถน (2) การเปลยนแปลงวถชวตชมชน ผลกระทบดานสงแวดลอม

ใน 4 ลกษณะคอ (1) การสญเสยทรพยากรดน (2) ความเสอมโทรมของปาชายเลน (3) การลดลงของสตวน า (4) การ

สญเสยทศนยภาพชายฝง ชมชนมการปรบตวโดยการถอยรนเขาสฝง การปรบเปลยนการสรางบานเรอนและการกอสราง

โครงสรางเพอปองกน สวนการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงมองคกรทเกยวของคอองคการ

บรหารสวนต าบล ศนยอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงท 2 (จงหวดสมทรสาคร) และศนยเรยนรและปฏบตการ

อนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (มหาชยฝงตะวนออก) จงหวดสมทรสาคร จากการศกษาควรด าเนนการแกไขเชงบรณาการและสรางความรวมมอระหวางภาครฐ ภาคประชาชน และ

ภาคเอกชน สงเสรมและสนบสนนการศกษาวจยเกยวกบการปองกนแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง รวมถงการเผยแพร

องคความรดานการจดการการกดเซาะชายฝง เพอเปนขอมลใหแกชมชนทองถนและองคกรทเกยวของอยางเปนรปธรรม

ค าส าคญ: การกดเซาะชายฝง/ ผลกระทบ/ ชมชนชายฝง

The Study of Coastal Erosion Problem Effect on Coastal Communities.

Sawanya Thamma-apipon, Ph.D.

Faculty of Management Science, Silpakorn University, 1 M.3 T. Sampraya A. Cha-am, Petchburi province, 76120

*Corresponding author: sawanya@ms.su.ac.th

Abstract

The coastal of Thailand is totally 3,148 kilometers covering 23 coastal provinces along the

coasts of Gulf of Thailand and Andaman. Especially in The Upper Gulf of Thailand was eroded about

830 kilometers, 26.37% of totally. Samutsakorn Province is one of the areas is confronting severe

coastal erosion. It was selected to be a case study site in this research.

The main purpose of this study was 1) to study the situation of coastal erosion problem on

Samutsakorn Province and two study site, T.Kokkhram and T.Panthainorasing A.MuangSamutsakorn 2)

to study coastal erosion impact on local communities 3) to study adaptation of coastal communities to

coastal erosion problem 4) to study coastal erosion management of concern organization.

The research methodology used qualitative study based on documentary study, observation

technique and in depth interview from 4 groups of key informants which were selected by purposive

selection consisted of 6 key formal leaders of administrative, 12 local people, 5 scholars and elderly

and 2 concern organization.

The results shown that Samutsakorn’s coastal was eroded 33.45 kilometers of 42.78

kilometers totally shoreline length. T. Kokkhram was eroded 3.42 kilometers of 7.91 kilometers totally

and T.Panthainorasing was eroded 5.96 kilometers of 6.19 kilometers totally. Coastal erosion effected

on local communities into 3 aspects was Economic impact include: 1) land cost decreasing 2) income

loss 3) retraction of the house 4) coastal defense structure cost. Social impact include: 1) communities

setback and migration 2) lifestyle changed. Environmental impact include: 1) land lost 2) mangrove

deterioration 3) marine animal reduction 4) the loss of coastal scenery. Local people adapted to the

problem of coastal erosion 3 aspects: 1) career changes from fisheries to aquaculture, owner business

and employee in

industry 2) retreatment approach of house settled, house structure’s changed and relocation 3)

coastal defense structure, stone seawall, concrete seawall and bamboo revetments.

Findings from this study will be useful for the local governments, national governments and

concerned organizations will be further supported in policy determination for solving problem in order

to reduce economic, social, and environmental impact on shoreline community.

Keywords: Coastal erosion / Impact/ Coastal communities

สารบญ

หนา

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา 1

1.2 ความมงหมายและวตถประสงคการศกษา 3

1.3 ขอบเขตการศกษา 3

1.4 นยามศพทเฉพาะ 5

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 5

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรม

2.1 ความรทวไปเกยวกบชายฝงทะเล 7

2.2 ชายฝงทะเลของประเทศไทย 9

2.3 ความรทวไปเกยวกบการกดเซาะชายฝงทะเล 13

2.4 งานวจยทเกยวของ 30

บทท 3 วธการศกษา

3.1 การเลอกพนทศกษา 37

3.2 กลมผใหขอมล 38

3.3 วธการศกษา 39

3.4 เครองมอในการเกบขอมล 39

3.5 การวเคราะหขอมล 40

บทท 4 ผลการศกษา

4.1 บรบทพนทศกษา 41

4.2 สถานการณและสาเหตการกดเซาะชายฝง 48

4.3 การศกษาผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง 50

4.4 การปรบตวของชมชนทองถนตอการกดเซาะชายฝง 57

4.5 การด าเนนการอนรกษและปองกนการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ 60

บทท 5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการศกษา 68

5.2 อภปรายผลผลการศกษา 71

5.3 ขอเสนอแนะจากการศกษา 74

เอกสารอางอง 75

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 2.1 ชายฝงทะเลของประเทศไทย 10

ภาพท 2.2 พนทชายฝงทถกกดเซาะของประเทศไทย 16

ภาพท 2.3 พนทชายฝงทะเลอาวไทยตอนบนทประสบปญหาการกดเซาะชายฝงอยางรนแรง 17

ภาพท 2.4 รอดกทราย 23

ภาพท 2.5 ก าแพงกนคลน 24

ภาพท 2.6 ไสกรอกทราย 25

ภาพท 2.7 เขอนปองกนคลนนอกชายฝง 26

ภาพท 2.8 เขอนกนทรายและคลน 27

ภาพท 2.9 การถมทรายเสรมชายหาด 28

ภาพท 2.10 การปลกปาชายเลนเพอบรรเทาปญหาการกดเซาะชายฝง 28

ภาพท 2.11 การปกไมไผชะลอคลนเพอลดการกดเซาะชายฝง 29

ภาพท 4.1 อาวไทยตอนบนหรออาวไทยรปตว ก และขอบเขตการปกครองจงหวดสมทรสาคร 42

ภาพท 4.2 พนทต าบลในจงหวดสมทรสาครทมอาณาเขตตดชายฝงทะเล 43

ภาพท 4.3 การกระจายของปาชายเลนฝงอาวไทย 44

ภาพท 4.4 การใชประโยชนทดนจงหวดสมทรสาคร 45

ภาพท 4.5 พนทชายฝงทถกกดเซาะในจงหวดสมทรสงคราม สมทรสาคร กรงเทพฯ และสมทรปราการ 48

ภาพท 4.6 สภาพบานเรอนและสงปลกสรางทไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง 51

ภาพท 4.7 โครงสรางปองกนการกดเซาะชายฝงทพบในพนทศกษา 53

ภาพท 4.8 โพงพางจบสตวน า 54

ภาพท 4.9 ทดนรมชายฝงทไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง 55

ภาพท 4.10 ความเสอมโทรมของปาชายเลนรมชายฝงทะเล 56

ภาพท 4.11 การถอยรนของบานเรอนในชมชน 58

ภาพท 4.12 การเปลยนแปลงลกษณะการสรางบานเรอนในปจจบน 59

ภาพท 4.13 โครงสรางปองกนการกดเซาะทพบในพนทศกษา 60

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 2.1 พนทและความยาวชายฝงทะเลอาวไทย 11

ตารางท 2.2 พนทและความยาวชายฝงทะเลอนดามน 12

ตารางท 2.3 สถานการณการกดเซาะชายฝงทะเล จ าแนกรายจงหวด 14

ตารางท 4.1 พนทปาชายเลนภาคกลาง จ าแนกรายจงหวด 43

ตารางท 4.2 ขอบเขตการปกครอง จ านวนหลงคาเรอนและจ านวนประชากร 46

ในต าบลพนทายนรสงห

ตารางท 4.3 ขอบเขตการปกครอง จ านวนหลงคาเรอนและจ านวนประชากร 47

ในต าบลโคกขาม

ตารางท 4.4 ความยาวชายฝงทะเลทถกกดเซาะในพนทศกษา 49

1

บทท 1

บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา

ประเทศไทยมชายฝงทะเลยาวเปนระยะทางประมาณ 3,148 กโลเมตร ครอบคลมพนท 23

จงหวด โดยแบงเปนชายฝงทะเล อาวไทย ซงมอาณาเขตตดตอกบประเทศกมพชาทางดานทศ

ตะวนออกและตดตอกบประเทศมาเลเซยทางดานทศใต คร อบคลมพนท 17 จงหวด ไดแก จงหวด

ตราด จนทบร ระยอง ชลบร ฉะเชงเทรา สมทรปราการ กรงเทพมหานคร สมทรสาคร

สมทรสงคราม เพชรบร ประจวบครขนธ ชมพร สราษฏรธาน นครศรธรรมราช สงขลา ปตตาน

และนราธวาส รวมความยาว 2,055 กโลเมตร สวนชายฝงทะเลอนดาม น มอาณาเขตตดตอกบ

ประเทศสหภาพพมาทางดานทศเหนอและตดตอกบประเทศมาเลเซยทางดานทศใต ครอบคลม

พนท 6 จงหวด ไดแก จงหวด ระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล รวม ความยาว 1,093

กโลเมตร

ชายฝงทะเล มความส าคญในการเปนแหลงก าเนดทรพยากรธรรมชาต ทส าคญ อนไดแก

ปาชายหาด ปาชายเลน หญาทะเลและปะการง แหลงผลตทรพยากรประมงจากการจบสตวน าตาม

ธรรมชาตและการเพาะเลยงสตวน าชายฝงปรมาณมากถง 3.4 ลานตนตอป คดเปนมลคา 112,000

ลานบาทตอป มนษยใชประโยชนพนทชายฝงในการรองรบการพฒนาอตสาหกรรมทองเทยวซงเปน

อตสาหกรรมทสรางรายไดเขาสประเทศมากถง 0.72 ลานลานบาทตอป โดยเฉพาะแหลงทองเทยว

ทางทะเลและหมเกาะ ดงเชนหมเกาะสรนทร จงหวดพงงา สามารถสรางรายไดจากกจกรรมการ

ด าน าดปะการง มากถงวนละเกอบ 4 ลานบาท (ส านกงานพฒน าวทยาศาสตรและเทคโนโลย

แหงชาต (สวทช.), 2554) การใชประโยชนในการเปนทตงถนฐานบานเรอนของมนษยมากกวา 12

ลานคน (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง , 2551ค) การกอสรางทพกอาศยเชงพาณชยเพอ

รองรบการขยายตวของจ านวนประชากรทเพมสงขน เชน รสอรท คอนโดมเนยม โรงแรม เปนตน

รวมถงการใชประโยชนเปนแหลงลงทนในภาคอตสาหกรรม เชน อตสาหกรรมแปรรปอาหารทะเล

อตสาหกรรมขดเจาะน ามน เปนตน

จากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก การเกดภยธรรมชาต การเพมขนของ

ระดบน าทะเล การทรดตวของแผนดน ความรนแรงข องคลนลมและกระแสน า กจกรรมการใช

ประโยชนทดนของมนษยทไมเหมาะสม รวมถงการสบน าบาดาลในปรมาณมาก ลวนเปนสาเหตท า

ใหพนทชายฝงทะเล ถกกดเซาะ โดย จากขอมลของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ก)

กลาววาชายฝงทะเลของประเทศไทย ถกกดเซาะไปประมาณ 830 กโลเมตรจากความยาวชายฝง

ทงหมด 3,148 กโลเมตร คดเปน 26.37% ของความยาวชายฝงทงหมด โดยเฉพาะพนทชายฝง

2

ทะเล อาวไทย ประสบปญหาการกดเซาะอยางตอเนองมาเปนเวลานาน ทงจากกระบวนการทาง

ธรรมชาตและกจกรรมของมนษย รวมเปนระยะทางยาวมากถง 730 กโลเมตร คดเปน 35.52%

ของความยาวชายฝงทะเลอาวไทย หรอ 23.19% ของความยาวชายฝงทะเลทงหมด บางพนทม

อตราการกดเซาะอยางรนแรง เชน ชายฝงทะเลบานขนสมทรจน จงหวดสมทรปราการ มอตราการ

กดเซาะมากกวา 25 เมตรตอป พบชายฝงถกกดเซาะเปนระยะทางยาว 34.69 กโลเมตร จากความ

ยาวชายฝงทงหมด 50.21 กโลเมตร และชายฝงทะเลบางขนเทยน กรงเทพมหานคร มอตราการกด

เซาะ 20- 25 เมตรตอป พบชายฝงถกกดเซาะเปนระยะทางยาว 5.71 กโลเมตร จากความยาว

ชายฝงทงหมด 5.81 กโลเมตร รวมถงพนทรอยตอใกลเคยงในจงห วดสมทรสงคราม แ ละ

สมทรสาคร

จากขอมลของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ก) ไดจดจงหวดสมทรสาครอยใน

พนทเสยงตอการกดเซาะชายฝงในระดบรนแรง โดยพบพนทถกกดเซาะ เปนระยะทางยาว 33.45

กโลเมตร จากความยาวชายฝงทงหมดในจงหวด 42.78 กโลเมตร โดยพบพนทถกกดเซาะทงหมด

อยในเขตอ าเภอเมอง ครอบคลมพนท 8 ต าบล ไดแก ต าบลนาโคก ต าบลกาหลง ต าบลบางโทรด

ต าบลบานบอ ต าบลบางกระเจา ต าบลบางหญาแพรก ต าบลโคกขามและต าบลพนทายนร สงห

สอดคลองกบ การวจยของกรรณการ (2552) ไดระบวาชายฝงทะเลในต าบลพนทายนรสงหและ

ต าบลโคกขาม เปนพนทวกฤตในจงหวดสมทรสาครทประสบกบปญหาการกดเซาะชายฝง

เนองมาจาก การเปลยนแปลงการใชประโยชนพนทเพอการ เพาะเลยงสตวน าชายฝง การขดลอก

ตะกอนดนไปขาย ประกอบกบการขยายตวของโรงงานอตสาหกรรมซงท าใหเกดการสบน าบาดาล

มาใชในปรม าณมากเปนอนดบทสองของประเทศ อนเปนสาเหตของการทรดตวของแ ผนดนและ

การกดเซาะของชายฝง

การกดเซาะชายฝง ไดสงผลกระทบตอทรพยากร ชวภาพชายฝงทะเล เชน การลดลงของ

ปรมาณสตวน า ความเสอมโทรมของ ปาชายเลน ปะการงและหญาทะเล การสญเสยทดนทม

ศกยภาพ ในการใชประโยชน การสญเสยคาใชจายในการซอมแซมบานเรอนและสงปลกสรางท

ไดรบความเสยหาย รวมถงผลกระทบตอเศรษฐกจในระดบประเทศจากการสญเสยความสวยงาม

ของชายฝง น ามาซงการสญเสยรายไดจากการทองเทยว รฐบาลตองสญเสยงบประมาณในการ

ด าเนนการปองกนและ แกไขปญหาทเกดขน เชน การสรางก าแพงกนคลน การสรางรอดกตะกอน

เปนตน รวมถงผลกระทบดานสงคม อนเกดจากการสญเสยพนทดนอนเปนทตงถนฐานของชมชน

รมชายฝงทะเลสงผลกระทบตอจ านวนประชากรมากกวา 12 ลานคน ปญหาการอพยพยายถนไปส

พนทอนดงเชนชมชนบานขนสมทรจน จงหวดสมทรปราการ กอใหเกดการเปลยนแปลงวถชวต

ชมชนทองถนและวฒนธรรมประเพณทองถน ในบางพนทศาสนสถานทเปนศนยรวมจตใจของคนใน

ชมชนไดรบความเสยหาย ท าใหไมสามารถประกอบศาสนกจได สงผลกระทบตอสภาพจตใจของ

คนในชมชน เปนตน

3

ดวยเหตนผวจยจงสนใจทจะศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงในพนทชมชนชายฝง

ทะเลในต าบลพนทายนรสงหและต าบลโคกขาม อ าเภอเมองสมทรสาคร จงหวดสมทรสาคร ศกษา

สาเหตและผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนทองถน ทงผลกระทบทางดานเศรษฐกจ

ผลกระทบดานสงคม และผลกระทบ ดานสงแวดลอม รวมถงการปรบตวของชมชนตอการกดเซาะ

ชายฝงและการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ อนจะเปน

ขอมลทเปนประโยชนใหแกชมชน องคกรและหนวยงานทเกยวของใชประกอบการก าหนดนโยบาย

และวางแผนในการบรหารจดการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง อนเปนการชวยลด

ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมของชมชนตอไป

1.2 ความมงหมายและวตถประสงคการศกษา

1) เพอศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงในต าบลพนทายนรสงหและต าบลโคกขาม

อ าเภอเมองสมทรสาคร จงหวดสมทรสาคร

2) เพอศกษาสาเหตและผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนชายฝงทะเล

3) เพอศกษาการปรบตวของชมชนตอการกดเซาะชายฝง

4) เพอ ศกษาการด าเนนการปองกน และแกไขปญหา การกดเซาะชายฝงขององคกร ท

เกยวของ

1.3 ขอบเขตการศกษา

1) ขอบเขตเชงเนอหา

เนอหาของการวจยประกอบดวยการศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงในพนท

ต าบลพนทายนรสงหและต าบลโคกขาม จงหวดสมทรสาคร ศกษาสาเหตผลกระทบจากการกด

เซาะชายฝงทมตอชมชนชายฝงดานเศรษฐกจ ไดแก รายไดจากการประกอบอาชพ คาใชจายในการ

ซอมแซม ปรบปรง ปองกนบานเรอนและสงปลกสรางรมชายฝง ผลกระทบดานสงคม ไดแก การ

อพยพยายถน และการเปลยนแปลงวถชวตชมชน และผลกระทบดานสงแวดลอม ไดแก การ

เปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ทรพยากรธรรมชาต ทศนยภาพ เปนตน รวมถงศกษาการ

ปรบตวของชมชนตอการก ดเซาะชายฝง และการด าเนนการปองกน และแกไขปญหา การกดเซาะ

ชายฝงขององคกรทเกยวของ

4

2) ขอบเขตเชงประชากร

ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพโดยการสมภาษณกลมผใหขอมล (Key

Informants) อนประกอบดวย 4 กลม ไดแก

ผสงอายในชมชน ในฐานะผใหขอมลเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพพนททาง

กายภาพของชายฝงตงแตอดตจนถงปจจบน การเปลยนแปลง ลกษณะทางสงคมของ ชมชน และ

ปราชญชมชน ในฐานะเปนผมความรความเขาใจเกยวกบลกษณ งแวดลอมและ ทรพยากรในพนท

และภมปญญาทองถนในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง รวมจ านวน 5 คน

ชาวบานทตงถนฐานบรเวณชายฝงทะเล ในฐานะเปนผทตงถนฐานอาศย

ในชมชน ประสบปญหาและไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงโดยตรง รวมจ านวน 12 คน

ผน าชมชนอยางเปนทางการ ไดแก นายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายก

องคการบรหารสวนต าบล ปลดองคการบรหารสวนต าบล สมาชกองคการบรหารสวนต าบล ใน

ฐานะผปฏบตตามนโยบายทไดรบมอบหมายจากสวนกลางและเปนผมอ านาจหนาทในการก าหนด

นโยบายในการคมครอง ดแล บ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชนตาม

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ. 2550 มาตราท (290) ทไดก าหนดอ านาจหนาทขององค

ปกครองสวนทองถนในการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมตามทกฎหมายบญญต และตาม

พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 และแกไขเพมเตมถงฉบบท 6

พ.ศ. 2552 ในมาตราท (67) ไดก าหนดอ านาจหนาทขององคการบรหารสวนต าบลในการคมครอง

ดแล บ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทรบผดชอบ รวมจ านวน 6 คน

หนวยงานหรอองคกรทเกยวของ ไดแก ศนยอนรกษทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝงท 2 (จงหวดสมทรสาคร) ในฐานะหนวยงานราชการทรบผดชอบดานการจดการทรพยากร

ทางทะเลและชายฝงในพนทศกษา และศนยเรยนรปฏบตการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม (มหาชยฝงตะวนออก ) จงหวดสมทรสาคร ในฐานะองคกรทด าเนนการปองกน และ

แกไขปญหาการกดเซาะชายฝง รวมจ านวน 2 คน

3) ขอบเขตเชงพนท

ผวจยก าหนดพนทศกษา 2 แหง คอ ต าบลโคกขาม จงหวดสมทรสาคร ครอบคลม

ความยาวชายฝง 7.91 กโลเมตร อาณาเขตพนท 71.8 ตารางกโลเมตร โดยคดเลอกชมชนทไดรบ

ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงอยางรนแรง 2 ชมชน คอ ชมชนบานสหกรณหมท 3 และชมชน

บานสหกรณหมท 8 และชายฝงทะเลต าบลพนทายนรสงห จงหวดสมทรสาคร ครอบคลมความ

ยาวชายฝง 6.19 กโลเมตร อาณาเขตพนท 69.7 ตารางกโลเมตร โดยคดเลอกชมชนทไดรบ

5

ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงอยางรนแรง 2 ชมชนคอชมชนบานสหกรณหมท 4 และชมชน

บานชายทะเลหมท 8

4) ขอบเขตเชงเวลา

ด าเนนการวจยตงแตเดอนสงหาคม 2555 – เดอนมถนายน 2556 รวมระยะเวลา

ทงสน 11 เดอน โดยลงพนทเพอเกบรวบรวมขอมลปฐมภมในเดอนสงหาคม-พฤศจกายน 2555

1.4 นยามศพทเฉพาะ

1) ชมชนชายฝง หมายถง ชมชนทตงถนฐานรมชายฝงทะเลในต าบลพนทายนรสงหและ

ต าบลโคกขาม อ าเภอเมองสมทรสาคร จงหวดสมทรสาคร

2) ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ หมายถง ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชน

ชายฝง เกยวกบรายไดจากการประกอบอาชพ ภาระคาใชจายในการซอมแซม ปรบปรง ปองกน

บานเรอนและสงปลกสรางรมชายฝง

3) ผลกระทบดานสงคม หมายถง ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนชายฝง

เกยวกบการอพยพยายถน การเปลยนแปลงวถชวตชมชน

4) ผลกระทบดานสงแวดลอม หมายถง ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชน

ชายฝง เกยวกบการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ทรพยากรธรรมชาต ทศนยภาพ

5) ผน าชมชนอยางเปนทางการ หมายถง นายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายก

บรหารสวนต าบล ปลดองคการบรหารสวนต าบล สมาชกองคการบรหารสวนต าบล

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ทราบถงสถานการณการกดเซาะชายฝงทะเลต าบลพนทายนรสงหและต าบลโคกขาม

จงหวดสมทรสาคร สาเหตและผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชน ชายฝงทงทางดาน

เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม รวมถงการปรบตวของชมชนตอการกดเซาะชายฝง และการ

ด าเนนการปองกน และแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรต างๆ อนจะเปนขอมลพนฐานท

เปนประโยชนใหแกชมชน องคกรและหนวยงานทเกยวของใชประกอบการก าหนด นโยบายและ

แผนปฏบตการแกไขปญหาดวยวธการทเหมาะสมกบชมชนตอไป

6

บทท 2

ทบทวนวรรณกรรม

การศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝง ทะเลต าบลโคกขามและต าบลพนท ายนรสงห

จงหวดสมทรสาคร ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชน การปรบตวของชมชนตอการกด

เซาะชายฝงและการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ ผศกษา

ไดด าเนนการศกษาบรบทพนทศกษา ความรเกยวกบชายฝงทะเลของประเทศไทย สถานการณการ

กดเซาะชายฝงทะเลของประเทศไทยและงานวจยทเกยวของ กบการจดการชายฝง จากหนงสอ

ต ารา เอกสาร ทางวชาการ งานวจยและระบบสบคนทางอนเตอรเนต เพอน า มาก าหนดกรอบ

แนวคดและวธการศกษาในประเดนตอไปน

2.1 ความรทวไปเกยวกบชายฝงทะเล

2.1.1 ความหมายของชายฝงทะเล

2.1.2 ลกษณะชายฝงทะเล

2.1.3 ความส าคญของชายฝงทะเล

2.2 ชายฝงทะเลของประเทศไทย

2.2.1 ชายฝงทะเลอาวไทย

2.2.2 ชายฝงทะเลอนดามน

2.3 ความรทวไปเกยวกบการกดเซาะชายฝง

2.3.1 ความหมายของการกดเซาะชายฝง

2.3.2 สถานการณการกดเซาะชายฝง

2.3.3 สาเหตของการกดเซาะชายฝง

2.3.4 ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง

2.3.5 การปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง

2.4 พนทศกษา

2.5 งานวจยทเกยวของ

7

2.1 ความรทวไปเกยวกบชายฝงทะเล

2.1.1 ความหมายของชายฝงทะเล

ชายฝงหรอชายฝงทะเล (Coast) เปนพนทเชอมตอ ระหวางสวนทเปน แผนดน และ

ทะเล โดยมลกษณะภมประเทศเปลยนแปลงอยางเดนชด โดยประกอบดวยทรพยากรชายฝงทะเลท

มชวต ไดแก ปาชายเลน ปาชายหาด ปะการงและหญาทะเล เปนตน และทรพยากรชายฝงทะเลท

ไมมชวต ไดแก ทรพยากรน า ทรพยากรทดน เปนตน

2.1.2 ลกษณะชายฝงทะเล

ลกษณะชายฝ งทะเลของประเทศไทยสวนใหญมลกษณะเปนหาดทรายทมความสงไม

มากนก สวนบรเวณปากแมน ามลกษณะเปนหาดทรายปนโคลนหรอเลนทเกดจากการพดพา

ตะกอนของล าน าสายตางๆบนพนทสง จากการทเปลอกโลกเคลอนไหวตลอดเวลา ท าใหชายฝง

ทะเลเกดการยกตวสงขนและบางแหงกย บต าลง กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2549) จงได

จ าแนกลกษณะของชายฝงทะเลตามลกษณะภมประเทศไดเปน 3 ประเภท ไดแก

1) ชายฝงทะเลยบจม

ชายฝงทะเลยบจม (Submerged Shoreline) เกดจากการทเปลอกโลกบรเวณรมฝง

ทะเลเกดการยบจมตวลงหรอการทน าทะเลยกระดบขน ท าใหบรเวณทเคยโผลพนน าทะเลกลบจม

อยใตผวน า ปรากฏเปนหนาผาชนไมคอยมทราบชายฝง แนวชายฝงเวาแหวงมาก โดยหากภม

ประเทศเดมเปนภเขาเมอเกดการยบจมมกกอใหเกดเกาะบรเวณชายฝง ลกษณะเชนนพบไดบรเวณ

ชายฝงทะเลภาคใตฝงตะวนตกหรอชายฝงทะเลอนดามนแถบจงหวดระนอง พงงา ภเกต กระบ ตรง

และสตล

2) ชายฝงทะเลยกตว

ชายฝงทะเลยกตว ( Emerged Shoreline) เกดจากการทเปลอกโลกยกตวขนหรอ

การทน าทะเลลดระดบลง ท าใหบรเวณทเคยจมอยใต น าทะเลกลบโผลพนผวน าขนมา โดยหาก

แผนดนเดมทเคยจมอยใตระดบน าทะเลเปนบรเวณทมตะกอน กรวด ทราย ตกทบถมกนมาเปน

เวลานานแลว จะท าใหเกดทราบชายฝงทมบรเวณกวาง และยาวขนานไปกบแผนดนทเรยกวา

Mainland beach ลกษณะเชนนพบไดบรเวณชายฝงทะเลภาคใตฝงตะวนออกหรอชายฝงทะเลอาว

ไทย ตงแตจงหวดชมพร ถงจงหวดนราธวาส

8

3) ชายฝงทะเลคงระดบ

ชายฝงทะเลคงระดบ (Neutral Shoreline) เปนชายฝงทะเลทไมมการเปลยนแปลง

ใดๆ ระหวางระดบน าทะเลและบรเวณชายฝงของทวป แตยงคงมการทบถมของตะกอนตางๆ

เกดขน ลกษณะชายฝงทะเลประเภทนไดแก ชายฝงดน ตะกอนรปพด ชายฝงดนดอนสามเหลยม

ชายฝงภเขาไฟ ชายฝงแนวหนปะการง ชายฝงหนปะการงแนวขวาง ชายฝงปะการงรปวงแหวน

2.1.3 ความส าคญของชายฝงทะเล

ชายฝงทะเลมความส าคญตอสงมชวตในระบบนเวศ ทงพช สตว และโดยเฉพาะมนษย

ไดใชประโยชนโดยการพงพงทรพยากร ธรรมชาตในระบบนเวศชายฝง ทงในรปของการเปนแหลง

อาหาร ทตงถนฐานบานเรอน การประกอบอาชพ การนนทนาการ เปนตน โดยสามารถอธบาย

ความส าคญของชายฝงทะเลไดดงน

1) แหลงก าเนดทรพยากรชวภาพ

ชายฝงทะเล มความส าคญในการเปนแหลงก าเนดทรพยากรชวภาพชายฝง อาท

เชน ปาชายหาด ปาชายเลน หญาทะเล แนวปะการงและสตวน า เนองจากบรเวณชายฝงเปนแหลง

สะสมตะกอนดนเลน ซงเปนแหลงอาหารของสตวน า โดยเฉพาะ บรเวณปาชายเลนรมชายฝง ซง

นอกจากเปน แหลงอาหาร ของสตวน าแลวยงเปน แหลงวางไขแ ละทอยอาศยของสตวน า อกดวย

บรเวณชายฝงจงเปนแหลงก าเนดสตวน า ตามธรรมชาตหลากหลายชนด อาทเชน ปลา กง ป เปน

ตน นอกจากนบรเวณชายฝ งยงเปน พนททมศกยภาพในการเปน แหลงเพาะเลยงสตว น าชายฝง

โดยเฉพาะกงทะเล ปลา หอยและป เปนตน ซงสามารถสรางรายไดจากการประกอบอาชพประมง

และการสงออกในรปของสดและการแปรรป

2) แหลงอตสาหกรรม

บรเวณชายฝงทะเลเปนแหลงก าเนดทรพยากรธรรมชาตทน าไปใชประโยชนเปน

วตถดบในการผลตภาคอตสาหกรรม เชน แหลงผลตทรายทใชในอตสาหกรรมการผลตแกว การใช

ประโยชนใน การกอสราง การถมทะเลหรอการเสรมหาดบรเวณทเกดการกดเซาะชายฝง

นอกจากนบรเวณชายฝงยง เปนพนททมศกยภาพสงในการพฒนา ทงดานความสะดวกในการ

คมนาคม การขนสง สรางทาเรอน าลก อตสาหกรรมขดเจาะน ามน เปนตน

9

3) แหลงทองเทยวและนนทนาการ

ลกษณะภมประเทศ ภมสณฐานและสภาพภมทศนทสวยงามทพบบรเวณชายฝงไม

วาจะเปนหนาผารมทะเล โพรงหนชายฝงหรอถ าชายทะเล สะพานหนธรรมชาต เกาะหนโดง สน

ดอนเชอมเกาะ ชายหาด และแหลงโบราณคดใตน า เปนทรพยากรการทองเทยวทางทะเลทไดรบ

ความนยมจากนกทองเทยวเปนอยางมากสามารถสรางรายได เขาสประเทศมากถง 0.72 ลานลาน

บาทตอป โดยเฉพาะแหลงทองเทยวทางทะเลและหมเกาะ (ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยแหงชาต (สวทช.), 2554.) นอกจากนความหลากหลายของ ระบบนเวศวทยาชายฝงทง

ระบบนเวศ หาดเลน หาดทราย ปาช ายเลนและปะการง ใหประโยชนใน การประกอบ กจกรรม

นนทนาการ เชน การด าน าดปะการง การอาบแดด กฬาทางน า เปนตน ชายหาดหลายแหงม

ชอเสยงเปนทรจกของนกทองเทยวทวโลก เชน เกาะสมย เกาะภเกต พทยา หวหน เปนตน รวมถง

แหลงด าน าดปะการง ดงเชน หมเกาะสรนทร จงหวดพงงา สามารถสรางรายไดจากกจกรรมการ

ด าน าดปะการง มากถงวนละเกอบ 4 ลานบาท (ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย

แหงชาต (สวทช.), 2554) ในประเทศทมอาณาเขตตดชายฝงทะเลจงมงเนนพฒนาการทองเทยวทง

การพฒนาเชอมตอเสนทางคมนาคม การพฒนาสงอ านวยความสะดวก การ สรางมาตรฐานการ

บรการและความปลอดภย ตลอดจนการเผยแพรประชาสมพนธผานสอตางๆ

4) แหลงทตงบานเรอน

เรามกพบการตงถนฐานของชมชนอยใกลบรเวณแหลงน าและบรเวณแนวถนน

ชมชนดงเดมสวนใหญเปนชมชนขนาดเลกทตงถนฐานกระจดกระจายอยรมชายฝง ในขณะทชมชนท

เพงเกดใหมจะพบการตงถนฐานกระจายไปตามแนวถนนทสรางขนใหม เนองจากชมชนในอดตใช

ประโยชนจากคคลองและทางน าใน การสญจรและการประกอบอาชพประมงพนบาน ปจจบนพนท

ชายฝงทะเล เปนทตงบานเรอนของประชากรมากกวา 12 ลานคน (กรมทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝง, 2551ค) และมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองโดยมสาเหตมา จากการเพมขนของประชากร

ทดนบรเวณชายฝงในบางพนทเกดการพฒนาเปนทพกอาศยเชงพาณชยมากขน เชน คอนโดมเนยม

และบานพกตากอากาศ

2.2 ชายฝงทะเลของประเทศไทย

ประเทศไทยมชายฝงทะเลยาวเปนระยะทางประมาณ 3,148 กโลเมตร ครอบคลมพนท 23

จงหวด ดงภาพท 2.1 โดยแบงเปนชายฝงทะเลอาวไทย ครอบคลมพนท 17 จงหวด ไดแก จงหวด

ตราด จนทบร ระยอง ชลบร ฉะเชงเทรา สมทรปราการ กรงเทพมหานคร สมทรสาคร

สมทรสงคราม เพชรบร ประจวบครขนธ ชมพร สราษฏรธาน นครศรธรรมราช สงขลา ปตตาน

10

และนราธวาส รวมระยะทางยาวประมาณ 2,055 กโลเมตร และชายฝงทะเลอนดามน ครอบคลม

พนท 6 จงหวด ไดแก จงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล รวมระยะทางยาว

ประมาณ 1,093 กโลเมตร

ภาพท 2.1 ชายฝงทะเลของประเทศไทย (ทมาของภาพจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2555ข)

2.2.1 ชายฝงทะเลอาวไทย

ชายฝงทะเลอาวไทยมจดเรมตนดานทศตะวนออกตดกบประเทศกมพชามาทางทศ

ตะวนตกลงไปทางใต ตดตอกบประเทศมาเลเ ซยทปากแมน าสไหงโกลก ยาวเปนระยะทาง 2,055

กโลเมตร ครอบคลมพนท 17 จงหวด โดยแบงเปนชายฝงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก ซงเรมจากจด

กงกลางระหวางปากแมน าทาจนกบแมน าเจาพระยาไปทางดานทศตะวนออก ตดตอเขตประเทศ

11

กมพชา ครอบคลมพนท 6 จงหวด ไดแก จงหวดตราด จนทบร ระยอง ชลบร ฉะเชงเทรา และ

สมทรปราการ และชายฝงทะเล อาวไทยฝงตะวนตก เรมจากจดกงกลางแมน าเ จาพระยากบแม

น าทาจนไปทางทศตะวนตกลงไปทางใตจรด ประเทศมาเลเซยทปากแมน าสไหงโกลก ครอบคลม

พนท 11 จงหวด ไดแก กรงเทพมห านคร สมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบร ประจวบครขนธ

ชมพร สราษฏรธาน นครศรธรรมราช สงขลา ปตตาน และนราธวาส ดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 พนทและความยาวชายฝงทะเลอาวไทย

ท จงหวด ความยาวชายฝงทะเล (กโลเมตร)

อาวไทยฝงตะวนออก

1 ตราด 184.30

2 จนทบร 102.25

3 ระยอง 104.48

4 ชลบร 171.78

5 ฉะเชงเทรา 16.28

6 สมทรปราการ 50.21

รวม 629.30

อาวไทยฝงตะวนตก

7 กรงเทพมหานคร 5.81

8 สมทรสาคร 42.78

9 สมทรสงคราม 25.20

10 เพชรบร 91.73

11 ประจวบครขนธ 246.75

12 ชมพร 247.75

13 สราษฎรธาน 166.38

14 นครศรธรรมราช 244.99

15 สงขลา 157.90

16 ปตตาน 138.83

17 นราธวาส 57.76

รวม 1,425.88

รวมทงหมด 2,055.18

ทมา: ประยกตจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ก)

ชายฝงทะเลอาวไทยตอนบนมลกษณะเปนรปสเหลยมคลายตว “ก” ลกษณะโดยทวไปเปน

อาวกงปด ซงมสณฐานเกดจากการยกตวของเปลอกโลก ท า ใหบรเวณทเคยจมอยใต น าทะเลโผล

พนผวน าขนมา เกดลกษณะภมสณฐานชายฝงเรยบตรงและทราบชายฝงกวางและยาวขนานไปกบ

แผนดนทเรยกวา Mainland beach พนทองทะเลอาวไทยมลกษณะเปนแองกะทะมความลกไมมาก

12

โดยเฉลยอยทประมาณ 44 เมตร สวนทลกทสดเพยง 86 เมตร (กรมทรพยากรธรณ, 2555ก) พน

ทองทะเลมความลาดเอยงลงจากขอบฝงดานเหนอลงมาถงปากชองของอาวตอนใต

พนทอาวไทยไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใตซงเรมตงแต เดอนพฤษภาคมถง

กนยายน ซงพดมาจากมหาสมทรอนเดยน าพาความชนและฝนมาตกยงประเทศไทย และลมมรสม

ตะวนออกเฉยงเหนอซงจะเรมตงแตเดอนพฤศจกายนถงกมภาพนธพดพาความกดอากาศสงมา

จากไซบเรยประเทศจน น าพาความหนาวเยนและแหงแลงมาสประเทศไทย

อาวไทยเปนแหล งรองรบน าจดขนาดใหญทไหลลงมาจากแมน าสายหลกของประเทศ 5

สาย อนไดแก แมน าบางปะกง แมน าเจาพระยา แมน าทาจน แมน าแมกลองและแมน าเพชรบร ท า

ใหน าทะเลอาวไทยตอนบนมความเคมเฉลยคอนขางต า แตปรมาณธาตอาหารสงมากโดยจดไดวา

อาวไทยเปนอาวทมค วามหลากหลายและความอดมสมบรณของสงมชวตสงมากแหงหนงของโลก

โดยเฉพาะสตวน าทไดจากการประมงจ าพวกปลาท ซงมการอพยพเพอหากนและสบพนธ เปนวงจร

ชวตอยในอาวไทย

2.2.2 ชายฝงทะเลอนดามน

ชายฝงทะเลอนดามนมจดเรมตนตงแตปากแมน ากระบร จงหวดระนอง ลงไปทาง

ทศใตถงจงหวดสตล รวมเปนระยะทางยาวประมาณ 1,093 กโลเมตร ครอบคลมพนท 6 จงหวด

ไดแก จงหวดระนอง พงงา กระบ ภเกต ตรง และสตล ดงตารางท 2.2

ตารางท 2.2 พนทและความยาวชายฝงทะเลอนดามน

ท จงหวด ความยาวชายฝง (กโลเมตร)

1 ระนอง 137.92

2 พงงา 241.53

3 ภเกต 205.89

4 กระบ 216.31

5 สตล 136.33

6 ตรง 155.07

รวม 1,093.04

ทมา: ประยกตจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ก)

ลกษณะชายฝงทะเลอนดามนโดยทวไปมลกษณะเปนทะเลเปดตดตอกบมหาสมทรอนเดย

ชายฝงมลกษณะภมสณฐานเปนหาดทรายแคบและเวาแหวงมาก สณฐานเกดจากการยบตวลงของ

เปลอกโลกหรอการทระดบน าทะเลยกตวสงขน ท าใหบรเวณทเคยโผลพนระดบน าทะเลกลบจมอย

ใตผวน า เกดสภาพพนทรมชายฝงเวาแหวงเปนรปพระจนทรเสยวหรอกะเปาะ เรยกวา Pocket

beach

13

ทะเลอนดามนไดรบอทธพลจากน าจดนอยกวาทะเลอาวไทย เนองจากมแมน าขนาดเลก

สายสนๆไหลลงสทะเลดานน อกทงชายฝงดานนยงเปนทะเลเปดทเชอมตอมหาสมทรอนเดย ท าให

คาความเคมของน าทะเลคอนขางสงเมอเทยบกบทะเลอาวไทย

ระบบนเวศชายฝงทะเลอนดามน ประกอบดวยระบบนเวศชายหาดทงท เปนหาดเลน หาด

ทรายและหาดหนกระจายอยทวไปตามแนวชายฝง โดยพนทหาดเลนจะมปาชายเลนขนอยทวไป

โดยเฉพาะในบรเวณใกลปากแมน าหรอคคลอง และบรเวณทลกเขาไปจากปากแมน าทมลกษณะ

เปนน ากรอย นอกจากน ยงสามารถพบ ระบบนเวศหญาทะเล ระบบนเวศแนวปะการ ง กลมสตว

ทะเล จ าพวกปลา เตาและกลมสตวเลยงลกดวยนม

2.3 ความรทวไปเกยวกบการกดเซาะชายฝง

2.3.1 ความหมายของการกดเซาะชายฝง

การกดเซาะชายฝง เปนกระบวนการทางธรณวทยาทเกดจากการเคลอนยาย

ตะกอนดนบรเวณชายฝง โดยอทธพลของ ลมพาย คลน และกระแสน า ฯลฯ รวมถงกจกรรมของ

มนษยจากการพฒนาพนทชายฝงทไมเหมาะสมตอสภาพธรรมชาตของพนท เชน การปรบพนทเพอ

การเพาะเลยงสตวน า การสรางทาเรอน าลก การสรางถนนเลยบชายฝง การสรางเขอน รวมถง

อทธพลจ ากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กอให เกดสภาพอากาศทแปรปรวน ลมพายทม

ความถและความรนแรงกวาปกต การเพมขนของระดบน าทะเล ปจจยเหลานเปนสาเหตส าคญทท า

ใหเกดปญหาการกดเซาะและการสญเสยพนทดนรมชายฝง

2.3.2 สถานการณการกดเซาะชายฝง

ปญหาการกดเซาะชายฝงของประเทศไทยไดเกดขนมาเปนระยะเวลายาวนานกวา

10 ป กอใหเกดการสญเสยพนทชายฝงยาวเปนระยะทาง 830 กโลเมตรคดเปน 26.37% ของความ

ยาวชายฝงทะเลทงหมด โดยพบการกดเซาะในทกจงหวดทมอาณาเขตตดชายฝงทะเล (ภาพท 2.2)

แตจะมระดบความรนแรงทแตกตางกนขนอยกบสภาพภมประเทศ ปจจยอทกวทยาและปจจยเสรม

จากมนษย สถานการณการกดเซาะชายฝงทะเลในแตละจงหวดของประเทศไทย ดงตารางท 2.3

14

ตารางท 2.3 สถานการณการกดเซาะชายฝงทะเล จ าแนกรายจงหวด

ดาน/จงหวด ความยาวชายฝง

(กโลเมตร)

ความยาวชายฝงทถก

กดเซาะ (กโลเมตร)

% ของความยาว

ทถกกดเซาะ

ดานอาวไทย

1. ตราด 184.30 46.63 25.30

2. จนทบร 102.25 35.21 34.44

3. ระยอง 104.48 53.66 51.36

4. ชลบร 171.78 25.14 14.63

5. ฉะเชงเทรา 16.28 7.89 48.46

6. สมทรปราการ 50.21 34.69 69.09

7. กรงเทพมหานคร 5.81 5.71 98.28

8. สมทรสาคร 42.78 33.45 78.19

9. สมทรสงคราม 25.20 2.96 11.75

10. เพชรบร 91.73 49.75 54.23

11. ประจวบครขนธ 246.75 78.12 31.66

12. ชมพร 247.75 31.94 12.89

13. สราษฎรธาน 166.38 37.57 22.58

14. นครศรธรรมราช 244.99 126.87 51.79

15. สงขลา 157.90 54.53 34.53

16. ปตตาน 138.83 61.94 44.62

17. นราธวาส 57.76 43.99 76.16

รวม 2,055.18 730.05 35.52

ดานอนดามน

18. ระนอง 137.92 19.79 14.35

19. พงงา 241.53 17.16 7.10

20. ภเกต 205.89 6.20 3.01

21. กระบ 216.31 21.63 9.99

22. สตล 136.33 18.80 13.79

23. ตรง 155.07 16.46 10.61

รวม 1,093.04 100.04 9.15

รวมทงประเทศ 3,148.23 830.07 27.58

ทมา: กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ก)

15

จากขอมลสถานการณการกดเซาะชายฝงของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ก)

ระบวาพนทชายฝงทะเลอาวไทยมการกดเซาะอยางรนแรงอตราการกดเซาะมากกวา 5 เมตรตอป

ท าใหชายฝงถกกดเซาะหายไปเปนระยะทางยาวมากถง 730 กโลเมตร คดเปน 35.52% ของความ

ยาวชายฝงทะเลอาวไทย หรอ 23.19% ของความยาวชายฝงทะเลทงหมด โดยเฉพาะบรเวณอาว

ไทยตอนบนตงแตบรเวณปากแมน าบางปะกงจนถงปากแมน าแมกลอง ครอบคลมพนท 5 จงหวด

ไดแก จงหวดฉะเชงเทรา สมทรปราการ กรงเทพมหานคร สมทรสงครามและสมทรสาคร เปนพนท

ทประสบกบปญหาการกดเซาะชายฝงรนแรงม ากทสดของประเทศไทย (ภาพท 2.3) เชนชายฝง

ทะเลบานขนสมทรจน จงหวดสมทรปราการ มอตราการกดเซาะมากกวา 25 เมตรตอป ชายฝง

ทะเลเขตบางขนเทยน กรงเทพมหานคร มอตราการกดเซาะอยางรนแรงในอตรา 20-25 เมตรตอป

ท าใหเกดการสญเสยพนทชายฝงเปนระยะ ทาง 400-600 เมตรจากแนวชายฝงเดม คดเปนพนท

สญหายประมาณ 1,500 ไร และในชวง 28 ปทผานมามการกดเซาะในพนทซงเปนทราบน าทะเลขน

ถงและปาชายเลนเสยหายไปประมาณ 1 กโลเมตร (กรมทรพยากรธรณ, 2551) สงผลท าใหบรเวณ

ทเคยเปนทตงชมชนถกน าทะเลกดเซาะจนกลายเปนผนน าในปจจบน

16

ภาพท 2.2 พนทชายฝงทะเลทถกกดเซาะของประเทศไทย (ทมาของภาพจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2554ก)

17

ภาพท 2.3 พนทชายฝงทะเลอาวไทยตอนบนทประสบปญหาการกดเซาะชายฝงอยางรนแรง

(ก) จ.สมทรปราการ (ข) จ.กรงเทพมหานคร (ค) จ.สมทรสาคร

(ทมาของภาพจากกรมทรพยากรธรณ, 2555ข)

ส าหรบสถานการณ การกดเซาะชายฝง ดานอนดามน พบพนทถกกดเซาะ เปนระยะทาง

ยาวประมาณ 100 กโลเมตรจากความยาวชายฝง 1,093 กโลเมตร คดเปน 9.15% ของความยาว

ชายฝงทะเลอนดามน หรอ 3.18% ของความยาวชายฝงทะเลทงหมด

สาเหตทชายฝงทะเลอาวไทยเกดปญหาการกดเซาะทรนแรงมากกวาชายฝงทะเลอนดามน

สวลกษณ (2554) ใหเหตผลวาเปนผลมาจากความแตกตางของลกษณะทางธรณวทยาชายฝงอาว

ไทยทมลกษณะเปนทราบล มชายฝงและมดนตะกอนสะสมอยมาก จงออนไหวตอการกระท าของ

กระบวนการชายฝงไดงายกวาชายฝงทะเลอนดามนซงมสภาพธรณวทยาชายฝงสวนใหญเปนหน

ประกอบกบพนทชายฝงทะเลอาวไทยมกจกรรมการใชประโยชนทดนรมชายฝง อยางเขมขน เชน

การกอสรางทาเรอขนาดใหญ การกอสรางนคมอตสาหกรรม การกอสรางรสอรทและบานพก การ

ขยายพนทเพาะเลยงสตวน าชายฝง เปนตน ท าใหการไหลเวยนของกระแสน าและตะกอนชายฝงเกด

การเปลยนแปลงมากกวาชายฝงทะเลอนดามน

(ข) (ก)

(ค)

18

2.3.3 สาเหตของการกดเซาะชายฝง

การกดเซาะชายฝงทะเล มสาเหตมาจากธรรมชาตและกจกรรมของมนษย อาท

เชน ลกษณะทางกายภาพของชายฝง สภาพคลน ลมและกระแสน า การสบน าบาดาลมาใชใน

ปรมาณมาก การกอสรางสงปลกสรางในทะเล ฯลฯ ส าหรบสาเหตของการกดเซาะชายฝงสามารถ

อธบายไดดงน

1) การกดเซาะชายฝงจากธรรมชาต

การกดเซาะชายฝงทมสาเหตจากธรรมชาตมาจากหลายปจจยดวยกน

อาทเชน ลกษณะทางกายภาพของชายฝง สภาพคลน ลมและกระแสน าขนน าลง กลาวคอ

ลกษณะทางกายภาพของชายฝง ทเปนทะเลปด อาว แหลม หาดทราย

หาดหนและหาดโคลน มผลตอการเปลยนแปลงแนวชายฝงมากนอยแตกตางกน เ ชน บรเวณอาว

ไทยฝงตะวนตกตอนลางซงมลกษณะเปนทะเลเปดจะไดรบผลกระทบอยางรนแรงเมอเกดพาย โดย

คลนขนาดใหญจะเคลอนตวเขากระทบฝงโดยตรง ท าใหเกดการกดเซาะชายฝงอยางรนแรง

คลนลมเปนสาเหตส าคญทท าใหเกดการเคลอนยายของตะกอนจาก

ชายฝง โดยเฉพาะคลนลมในชวงฤดมรสม กอใหเกดกระแสลมแรงและคลนเคลอนเขาปะทะชายฝง

น าพามวลทรายออกจากชายฝงและจะน าพามวลทรายกลบมาในอกชวงเวลาหนง ซงถอเปน

ลกษณะปกตตามธรรมชาต แตปญหาการกดเซาะชายฝงทเกดขนบรเวณชายฝงอาวไทยนนเกดขน

เนองจากอทธพลของลมมรสมตะวนตกเฉยงใตทเกดขนในชวงเดอนพฤษภาคมถงเดอนสงหาคม ท

ไดพดพามวลทรายออกไปจากฝงจ านวนมากในชวงเวลาดงกลาว ในขณะท มวลทรายทเคลอนตว

กลบเขามาสะสมในชวงทคลนลมสงบมจ านวนนอย การกดเซาะชายฝงจงมกเกดขนในชวงของฤด

มรสมของทกป ลกษณะเชนนมผลตอการกดเซาะชายฝงใน จงหวดเพชรบร ประจวบครขนธ ชมพร

สราษฎรธาน นครศรธรรมราช สงขลา ปตตาน และนราธวาส สวนลมพายซงไมถอเปนลมประจ า

ถน เพราะไมมชวงเวลาทเกดขนแนนอน กมอทธพลอยางมากตอการเกดการกดเซาะชายฝง

เชนเดยวกน เพราะชวงเวลาทเกดลมพายขน จะกอใหเกดคลนขนาดใหญและกระแสลมทรนแรง

กวาปกต ซงจะสงผลกระทบตอสภาพทางกายภาพของชายฝง รวมถงจะท าใหเกดการเคลอนยาย

มวลทรายมากกวาชวงทเกดลมมรสม

น าขนน าลง เปนปรากฏการณธรรมชาตทมผลตอการเคลอนตวของ

ตะกอนดนเลนและมวลทรายเขาและออกจากฝง โดยเมอน าขนมวลทรายจะถกพดพาออกจากฝง

จากอทธพลของน า และเมอน าลดตะกอนทรายจะตกทบถมซงเปนผลท าใหเกดการงอกในบางพนท

และเกดการกดเซาะในบางพนท แตหากในบางชวงเวลาการเคลอนตวของตะกอนดนเลนและมวล

ทรายอยในภาวะทไมสมดล กจะมสวนท าใหเกดปญหาการสญเสยตะกอนชายฝงไดเชนกน

19

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก การเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศโลก มผลท าใหเกดสภาพอากาศทแปรปรวน ชวงเวลาของฤดกาลเกดการเปลยนแปลง

การเกดลมพายทมความถและความรนแรงก วาปกต การเพมขนของระดบน าทะเล ปจจยเหลาน

เปนสาเหตส าคญทท าใหเกดปญหาการกดเซาะชายฝง ดงเชนรายงานการวจยของนพพล (2551) ท

ไดกลาววาปจจยทางอทกวทยาและอทธพลของลมมรสมทมความรนแรงขนมผลท าใหเกดปญหา

การกดเซาะชายฝงในปจจบน

2) การกดเซาะชายฝงจากมนษย

กจกรรมของมนษยเปนสาเหตหนงของการกดเซาะชายฝง อาทเชน การ

เปลยนแปลงการใชประโยชนทดน การสบน าบาดาลมาใชในปรมาณมาก การกอสรางเขอน

กลาวคอ

การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน จากการเปลยนแปลงการใช

ประโยชนทดนรมชายฝงจากพนทปาชายเลนตามธรรมชาตเปนพนทเพาะเลยงสตวน าชายฝง การ

สรางทาเรอและการขยายตวของทพก อาศยเชงพาณชย เชน รสอรท บานพกตากอากาศ โรงแรม

ฯลฯ ตลอดจนการพฒนา อตสาหกรรมการทองเทยวและ การสรางสาธารณปโภคและสงอ านวย

ความสะดวกเพอการ ทองเทยว ท าให เกดการเคลอนยายตะกอนดนและมวลทรายเขาออกจาก

ชายฝงกอใหเกดการเปลยนแปลงลกษณะทางกายภาพของชายฝง และการสญเสยพนทรมชายฝง

โดยจากรายงานของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ในป 2551ก พบวา การใชประโยชนทดน

บรเวณชายฝงทะเลในป 2532-2545 ไดถกเปลยนจากปาชายเลนธรรมชาตเปนนากง บอเลยงปลา

นาเกลอ บอเพาะเลยงสตวน า ชมชนและอตสาหกรรม ท าให ในชวงป 2532-2545 ปาชายเลน

ลดลงจาก 13,027 ไรเหลอ 7,925 ไร จงสงผลใหชายฝงพงทลายและถกกดเซาะไดงายเนองจากไม

มแนวปองกนคลนลมและแหลงดกตะกอนตามธรรมชาต สอดคลองกบงานวจยของเทอม (2544) ท

พบวาการท าลายพนทปาชายเลนธรรมชาตในพนทต าบลคลองดาน จงหวดสมทรปราการ เพอเปน

บอเลยงกงกลาด า ท าใหชายฝงทะเลถกกดเซาะอยางรนแรง

การสบน าบาดาล การสบน าบาดาลมาใชในปรมาณมากเปนสาเหต

ท าใหเกดการทรดตวของแผนดนความลาดชนของพนทชายฝงจงลดลง ซงเปนสาเหตทท าใหชายฝง

จมน าและเกดการกดเซาะได งาย ตวอยางพนทท ประสบปญหาการกดเซาะชายฝงอนเนองมาจาก

การสบน าบาดาล คอ จงหวดสมทรสาคร นบเปนพนททมการสบน าบ าดาลมาใช ในปรมาณมาก

เปนอนดบ 2 ของประเทศไทย (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง , 2554) เนองจากการขยายตว

ของโรงงานอตสาหกรรมภายในจงหวดและการเพมจ านวนประชากรทงคนทองถนและแรงงานตาง

20

ถนทเขามาอาศยในพนท ท าใหความตองการใชน าเพมสงขน จงตองมกา รสบน าบาดาลมาใชเสรม

ทดแทนในพนท นอกจากนยงพบพ นทมการสบน าบาดาลในปรมาณมากในเขต จงหวด

สมทรปราการ กรงเทพมหานครและปรมณฑล

การกอสรางเขอน ปจจบนบรเวณแหลงตนน าของแมน าเกอบทกสาย

มการสรางเขอน เพอกกเกบน า ซงมผลท าใหการไหลของน า เกดการชะลอตวและตกตะกอนอยใน

ล าน าและบางสวนถกกกเกบไวบรเวณเหนอเขอน ปรมาณตะกอนทไหลลงไปสะสมตวบรเวณปาก

แมน าจงมปรมาณลดลง ตวอยางเชน การสรางเขอนภมพลและเขอนสรกตมสวนท าใหตะกอนปาก

แมน าเจาพระยาลดลง ซงเปนสาเหตหนงทท าใหชายฝ งทะเลบางขนเทยนประสบปญหาการกด

เซาะชายฝง เนองจากไมมการสะสมของตะกอนปากอาว รวมถง การสรางเขอนแกงกระจานและ

เขอนปราณบรเปนสาเหตท าใหพนททงสองจงหวดประสบปญหาการกดเซาะชายฝง

ขาดการมสวนรวมของชมชน ตงแตการวางแผน การปฏบต และ

การตดตามประเมนผล ทผานมาสวนใหญเนนบทบาทของภาครฐโดยไมเปดโอกาสใหชมชนเขามาม

สวนรวมในการบรหารจดการ ซงในความเปนจรงภาคประชาชนในทองถนเปนผทเขาใจปญหาและร

ถงสภาพปญหาเปนอยางดแตขาดโอกาสเขามารวมในกระบวนการแกไขปญหาในทองถนของ

ตนเอง โดยเฉพาะการมสวนรวมในขนตอนการวางแผนและการตดสนใจก าหนดแนวทางแกไข

ปญหาการกดเซาะชายฝงทะเล การแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลทถกก าหนดโดยภาครฐ

จากสวนกลางหรอจากบคคลภายนอกชมชน ซงไมเขาใจถงสภาพภมปร ะเทศ สภาพแวดลอมและ

ทรพยากรในทองถนตลอดจนไมคนเคยกบชมชนทองถน ท าใหแนวทางการแกไขปญหาไมเหมาะสม

ซงสงผลท าใหการด าเนนการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงไมประสบความส าเรจ

ปญหาจากการบรหารจดการ ปญหาจากการบรหารจดการของ

องคกรและหนวยงานทเกยวของ อาทเชน การฝาฝนการกอสรางอาคารและสงป ลกสรางบรเวณ

ชายฝงทะเลซงไมอยในระยะถอยรน การเพาะเลยงสตวน าชายฝงโดยขาดการควบคม การขดทราย

ชายทะเลเพอขาย ฯลฯ ท าใหเกดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดลอมชายฝงทะเล

นอกจากนการบรหารจดการทรพยากรชายฝงทะเลทผานมายงขาดการบรณาการอง คความร เชง

วชาการและภมปญญาทองถน อกทงองคกรและหนวยงานตางๆยงคงมลกษณะการท างานแบบ

ตางคนตางท า ตามบทบาทหนาทและนโยบายทไดรบมอบหมายจากหนวยงาน โดยขาดการ

ประสานกนทงแผนปฏบตงาน งบประมาณ และแผนก าลงคน สงผลท าใหการด าเนนงาน ไมม

ประสทธภาพ ไมสามารถปองกนปญหาการกดเซาะชายฝงอยางเปนระบบ รวมถงการด าเนนงานท

21

ผานมาของหนวยงานทเกยวของในปจจบนไมใหความส าคญกบการประชาสมพนธเผยแพร องค

ความรและ ขอมลขาวสารวชาการทเปนประโยชนตอการดแล ฟนฟ ปองกนและอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมชายฝง จงท าใหองคความรดานสงแวดลอมทเปนประโยชนตอ

การอนรกษและฟนฟไมถกเผยแพรออกสสาธารณชน

2.3.4 ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง

การกดเซาะชายฝงไดกอใหเกดผลกระทบตอ ระบบเศรษฐกจ สงคม และ

สงแวดลอม ในระดบทองถนและระดบประเทศ ดงน

1) ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ

ปญหาการกดเซาะชายฝง กอใหเกดความเสยหายตอระบบเศรษฐกจทงใน

ระดบครวเรอน ระดบชมชนและระดบประเทศ โดยในระดบครวเรอนและชมชนเกดปญหาจากการ

สญเสยพนทดนรมชายฝงอนเปนทตงบานเรอนทอยอาศยและพนท ท ากนซงเปนแหลงรายได ของ

ครอบครว และ การสญเสย คาใชจายในการซอมแซมบานเรอนทอย อาศย ตลอดจนการกอสราง

โครงสรางปองกนการกดเซาะชายฝง ผลกระทบตอเศรษฐกจในระดบประเทศจากการสญเสย

งบประมาณในการด าเนนการกอสรางสงปองกนการกดเซาะในพนททไดรบผลกระทบ การสญเสย

รายไดจากการทองเทยวปละมากถง 0.72 ลานลานบาทตอป (ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยแหงชาต (สวทช), 2554)

2) ผลกระทบทางดานสงแวดลอมและระบบนเวศ

ปญหาการกดเซาะชายฝง กอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรชายฝง เชน ปา

ชายหาด ปาชายเลน ปะการง หญาทะเล ปรมาณและความหลากหลายของทรพยากรสตวน า เปน

ตน เนองจากตะ กอนทเกดขนมผลท าใหน า ขนบดบงแสงซงขดขวางการเจรญเตบโตของปะการง

และหญาทะเลซงชอบน าใส รวมถงดนรมตลงถกกดเซาะท าใหรากพชขาดทยดเกาะและเกดการ

หลดลอยไปกบน าไ ดงายเปนสาเหตทท าใหปาชายเลนเสอมโทรมลง น ามาซ งปญหาการลดลงของ

จ านวนสตวน า เนองจากขาดแหลงทอยอาศยและแหลงอาหาร

3) ผลกระทบทางดานสงคม

ปญหาการกดเซาะชายฝง ไดสรางผลกระทบทางดานสงคมตอชมชนชายฝง

โดยกอใหเกดปญหาการอพยพยายถนไปยงพ นทอนทมความเสยงนอยกวาและปลอดภยมากกวา

ดงเชน ชมชนบานขนสมทรจน จงหวดสมทรปราการ ท าใหเกดปญหาการสญเสยวถชว ตชมชน

22

ดงเดม ตลอดจนการสญ หายของประเพณและวฒนธรรมทองถน ความสมพนธระหวางหมเครอ

ญาตและเพอนบานเรมหางเหนกน มการ ปรบเปลยนอาชพจากทเคยท าอยตามความถนดไปส

อาชพใหม สงผลท าใหคณภาพชวตต าลง รวมถงในบางพนทสถานททมความส าคญทาง

ประวตศาสตร เชน โบราณสถาน ก าแพงเมอง เมองโบราณ ศาสนสถานทเปนศนยรวมจตใจของ

คนในชมชนไดรบความเสยหาย ตวอยางเชน วดโคมนา ราม ต าบลแหลมผกเบย อ าเภอบานแหลม

จงหวดเพชรบร ทตองยายไปตงหางจากชายฝงมากขนและไมสามารถประกอบศาสนกจได

2.3.5 การปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง

การปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง เปนการด าเนนการเพอลดความ

รนแรงของคลน ลมและกระแสน า ทกระทบชายฝง อนจะมผล ท าใหเกดการ เคลอนยายตะกอนดน

ออกจากฝง ซงเปนสาเหตของการสญเสยพนทดนรมชายฝงและความ เสยหายตอสงปลกสรางรม

ชายฝง การด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงอาจด าเนนการในเชงของการตง

รบ โดยใชวธการอพยพและเคลอนยายสงปลกสราง (Relocation) ออกจากบรเวณทอยในพนทเสยง

ตอการกดเซาะไปยงพนทอนทมความเสยงนอยกวาและปลอดภยมากกวาเพอรกษาสภาพชายฝงให

คงสภาพตามธรรมชาตไว แตอยางไรกตาม ชายฝงยงคงมการกดเซาะและ เกดการ สญเสยพนท

ตอไป นอกจากนอาจใชมาตรการป องกนการสญเสยทดนรมชายฝงและ ความเสยหายของสงปลก

สรางรมชายฝงโดยการกอสรางโครงสรางรปแบบตางๆ เชน ก าแพงกนคลน ไสกรอกทราย รอดก

ทราย ฯลฯ แตจะมผลท าใหชายฝงทะเล บรเวณนน เปลยนแปลงสภาพไป ดงนนในการด าเนนการ

ปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง อาจใชวธการเดยวหรอหลายวธการประกอบกนขนอย

กบความเหมาะสมของสภาพพนทในแตละแ หง สาเหตและปจจยจากสภาพแวดลอมตางๆ เพอให

เกดประสทธภาพ ในการปองกนและแกไขปญหาอยาง สงสด ส าหรบตวอยางวธการปองกนและ

แกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทเปนทพบในประเทศไทยมดงตอไปน

23

1) รอดกทราย

รอดกทราย (Groins) เปนโครงสรางทใชในการดกตะกอนทเกดการเคลอนยาย

มากบกระแสน าใหเกดการตกสะสมเปนแนว รอดกทรายสวนใหญท าจากหน เหลก คอนกรต ปน

หรอใยสงเคราะห เนองจากมความแขงแรงคงทน โดยสรางตงฉากกบแนวชายฝงเปนรปตว I ตว Y

หรอตว T ตวอยางเชน รอดกทรายบรเวณพระร ามราชนเวศมฤคทายวน ต าบลหวย ทรายเหนอ

อ าเภอชะอ า จงหวดเพชรบร ชายฝงบานทงนอย ต าบลเขาแดง อ าเภอกยบร จงหวด

ประจวบครขนธ เปนตน ตวอยางรอดกทราย ดงภาพท 2.4

ภาพท 2.4 รอดกทรายรปตววาย ตวไอและตวท (ทมาของภาพจากกรมทรพยากรธรณ, 2555ข)

รอดกทรายรปตวท

รอดกทรายรปตวไอ

รอดกทรายรปตววาย

24

2) ก าแพงกนคลน

ก าแพงกนคลน (Seawall) เปนโครงสรางทสรางขนบรเวณรมชายฝงเพอลด

ความแรงของคลนและกระแสน าทมาปะทะชายฝง อนเปนสาเหตของการสญเสยทดนและความ

เสยหายของสงปลกสรางรมชายฝง ก าแพงกนคลน สวนใหญท าจากวสดจ าพวก หน แทงคอนกรต

เศษปนจากการกอสราง ยางรถยนตเกา หรอไม โดยวางเรยงเปนก าแพงในแนว ขนานไปกบชายฝง

ตวอยางเชน ก าแพงก นคลนแบบตงตรง บรเวณชายฝง ในอ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ

ก าแพงกน คลนแบบหน บรเวณชายฝงแหลมหลวงรสอรท อ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร

ก าแพงกนคลนแบบหนเรยง บรเวณพระรามราชนเวศมฤคทายวน อ าเภอชะอ า จงหวดเพชรบร

ก าแพงกนคลนแบบเสาเขมหรอแท งคอนกรตบ รเวณชายฝงบานพอด อ าเภอดอนสก จงหวดส

ราษฎรธาน ตวอยางก าแพงกนคลน ดงภาพท 2.5

(ก) (ข)

(ค) (ง)

ภาพท 2.5 ก าแพงกนคลน ก) แบบแทงคอนกรต ข) แบบลาดเอยง

ค) แบบกระสอบทราย ง) แบบกอนหน (ทมาของภาพจากกรมทรพยากรธรณ, 2555ข)

25

3) ไสกรอกทราย

ไสกรอกทราย(Sand Sausage) เปนโครงสรางทสรางขนบรเวณรมชายฝงเพอ

ลดความรนแรงของคลนและกระแสน าทมาปะทะชายฝง โดยสวนนอกของไสกรอกทรายจะท าการ

หอหมดวยวสดใยสงเคราะหทางธรณ (Geotextile ) ทท าจากพลาสตกประเภทโพลเอทลนหรอโพล

เอสเทอร แลวท าการบรรจทรายเขาไปจนเตมมลกษณะคลายไสกรอกจงเรยกวา “ไสกรอกทราย”

แตละทอนของไสกรอกทรายจะม ความยาวประมาณ 100 เมตรและเสนผานศนยกลาง ประมาณ

1.8-2.1 เมตร โดยน าไปวางเรยงเปนชนๆ ขนานไปกบแนวชายฝงใหมระยะ หางกนประมาณ 50

เมตรและหางจากแนวชายฝงประมาณ 200-400 เมตร ขนอยกบความลกของทะเลหรอ ก าหนดท

ความลกประมาณ 3 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง ตวอยางพนททมการวางไสกรอกทรายเพอ

ปองกนการกดเซาะชายฝง เชน ต าบลพนทายนรสงห และต าบลโคกขาม อ าเภอเมองสม ทรสาคร

จงหวดสมทรสาคร ตวอยางไสกรอกทราย ดงภาพท 2.6

ภาพท 2.6 ไสกรอกทราย (ทมาของภาพจากกรมทรพยากรธรณ, 2555ข)

4) เขอนปองกนคลนนอกชายฝง

เขอนปองกนคลนนอกชายฝง(Offshore Breakwater) เปนโครงสรางทสรางขน

บรเวณนอกชายฝ งเพอสลายพลงงานคลนกอนเคลอนตวเขาสฝง อนเปนการยบยงความเรวและ

ความแรงของคลนทเคลอนทเขาปะทะชายฝ ง โครงสรางทใช สวนใหญท าจากวสดประเภทหน

เสาเขมหรอแทงคอนกรต โดยกองเปนชนในลกษณะขนานกบแนวชายฝงทะเล ตวอยางเชน เขอน

ปองกนคลนบรเวณหาดแสงจนทร จงหวดระยอง ตวอยางเขอนปองกนคลนนอกชายฝง ดงภาพท

2.7

26

ภาพท 2.7 เขอนปองกนคลนนอกชายฝง (ทมาของภาพจากกรมทรพยากรธรณ, 2555ข)

5) เขอนกนทรายและคลน

เขอนกนทรายและคลน (Jetty) เปนโครงสรางปองกนการกดเซาะชายฝงทท า

จากกอน หนขนาดใหญ วาง เรยง เปนชนในแนวตงฉากกบแนวชายฝงยนออกไปในทะเล โดยม

วตถประสงค เพอดกตะกอนใหเกดการทบถมบรเวณ ชายฝงและปองกนมใหเกดการตกทบถมของ

ตะกอนปดกนรองทางเดนเรอ โดยทวไปจงมกเหน การกอสรางเขอนกนทรายและคลนบรเวณปาก

แมน า เชน เขอนกนทรายและคลน บรเวณปากคลองชะอ าของบรษทชลประทานซเมนต อ าเภอ

ชะอ า จงหวดเพชรบร และ เขอนกนทรายและคลน บรเวณปากแมน าปราณบร อ าเภอปราณบร

จงหวดประจวบครขนธ ตวอยางเขอนกนทรายและคลน ดงภาพท 2.8

27

ภาพท 2.8 เขอนกนทรายและคลน (ทมาของภาพจากกรมทรพยากรธรณ, 2555ข)

6) การถมทรายเสรมชายหาด

การถมทรายเสรมชายหาด(Beach replenishment) หรอการฟนฟชายหาดดวย

วธการถมทราย (Beach Nourishment) เพอสรางหาดทรายเทยม นบเปนมาตรการโครงสรางแบบ

ออนทใชในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงดวยการน าทรายจากพนทอนมาถมบรเวณชายฝงท

ถกกดเซาะ นอกจากจะชวยฟนฟสภาพชายหาดแลวยงเปนการชวยปองกนบานเรอนและสงปลก

สรางบรเวณชายฝงไมใหถกกดเซาะไดรบความเสยหาย วธการนเสยคาใชจายในการด าเนนการ

และคาบ ารงรกษาคอนขางสง อกทงยงตองใชระยะเวลานานในการฟนฟ ตวอยางการถมทราย

เสรมชายหาด ดงภาพท 2.9

28

ภาพท 2.9 การถมทรายเสรมชายหาด (ทมาของภาพจากเวปไซด www.bwn.psu.ac.th)

7) การปลกปาชายเลน

การปลกปาชายเลน (mangrove afforestation) เปนวธการบรรเทาปญหาการ

กดเซาะชายฝง โดยการปลกพชจ าพวกแสม โกงกาง ใบเลก โกงกางใบใหญ ฯลฯ บรเวณรมชายฝง

หรอบรเวณปาชายเลนทเสอมโทรมเพอฟนฟสภาพพนทและบรรเทาปญหาการกดเซาะชายฝง

เนองจากพชเหลานม ระบบรากทแผกวางทนอกจากจะชวยค ายนล าตนใหยดเกาะกบดนเลนไดโดย

ไมลมและหลดกบกระแสน าโดยงายแลว รา กพชปาชายเลนยงชวยยดเกาะ ดนไมใหถกน าทะเลกด

เซาะหลดไปโดยงาย อกทงยง ชวยลดค วามแรงของคลนลมทกระทบชายฝง และดก ตะกอนท

แขวนลอยมากบกระแสน าท าใหเกดการตกทบถมของตะกอนดน เมอเวลาผานไปนานเขากจะขยาย

พนทออกไปในทะเลเกดเปนหาดเลนงอกใหม ตวอยางการปลกปาชายเลนเพอบรรเทาปญหาการ

กดเซาะชายฝง ดงภาพท 2.10

ภาพท 2.10 การปลกปาชายเลนเพอบรรเทาปญหาการกดเซาะชายฝง (ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

29

8) การปกไมไผชะลอคลน

การปกไมไผชะลอคลน (Bamboo revetments) เปนวธการปองกนการกดเซาะ

ชายฝงดวยภมปญญาทองถน โดยใชไมไผตงหรอไมไผรวก ขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 3-4

นว ยาวทอนละประมาณ 4-5 เมตร ปกบรเวณรมชายฝงในแนวขนานโดยเวนระยะหางกนเลกนอย

อาจปกเปนชนเดยวหรอหลายชนกไดตามความเหมาะสม วธการนนอกจากจะชวยลดความรนแรง

ของคลนทกระทบชายฝง แลวยงชวยดกตะกอน เมอตะกอนมการตกทบถมมากขนกจะด าเนนการ

ปลกไมโกงกาง ซงเปนพรรณไมทมระบบรา กยาวไวดานหลงแนวไมไผเพอชวยยดเกาะดน อนเปน

การชวยฟนฟสภาพปาชายเลนตามธรรมชาตใหกลบคนสความสมดล อกทง เปนก าแพง ในการ

ปองกนการกดเซาะชายฝง รวมถงเกดผลพลอยไดจากการทมหอยแมลงภมาเกาะไมไผ เปนการ

สรางรายไดใหกบ ชมชนอกทางหนงดวย นบเปนภมปญญาชาวบานทชวยลดปญหาการกดเซาะ

ชายฝงไดอยางไดผลโดยเฉพาะบรเวณทเปนหาดเลนคลนลมไมรนแรงมากนก ดงเชน การปก ไมไผ

ชะลอคลนในพนทชายฝงทะเล จงหวดสมทรสาคร ดงภาพท 2.11

ภาพท 2.11 การปกไมไผชะลอคลนเพอลดการกดเซาะชายฝงในต าบลพนทายนรสงหและต าบล

โคกขาม จงหวดสมทรสาคร (ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

30

2.4 งานวจยทเกยวของ

พพฒน (2555) ไดท าการศกษาผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนชายฝงทะเล

กรณศกษาชมชนชายทะเลบางขนเทยน แขวงทาขาม เขตบางขนเทยน จงหวด กรงเทพมหานคร

โดยมวตถประสงคเพอศกษาผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนทงดานเศรษฐกจ สงคม

ระบบนเวศ คณภาพชวตและสภาพจตใจ ด าเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยการศกษาเอกสาร การ

สงเกตและการสมภาษณเชงลกกลมผใหขอมลทเปนชาวบานในชมชน ผน าชมชนและสวนราชการท

เกยวของ ผลการศกษาพบวาการกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบตอระบบนเวศภายในชมชน 3

ลกษณะคอ 1) การสญเสยทดนรมชายฝงทใชประโยชนในการเพาะเลยงสตวน าและการกอสราง

บานเรอน 2) การลดลงของปาชายเลน 3) การลดลงของสตวน าตามธรรมชาต ผลกระทบดาน

เศรษฐกจ 2 ลกษณะคอการลดลงของรายไดจากการประกอบอาชพการจบสตวน าตามธรรมชาต

และการสญเสยคาใชจายในการซอมแซมสงปลกสรางทไดรบความเสยหายผลกระทบดานสงคม 4

ลกษณะ คอ 1) การถอยรนของบานเรอนทพกอาศย 2) ความสมพนธของคนในครอบครว 3) ความ

ขดแยงของคนในชมชน 4) การเปลยนแปลงของประเพณและวฒนธรรมทองถน ผลกระทบตอ

คณภาพชวตจากการรสกขาดความมนคงในการประกอบอาชพและการด ารงชวต รวมถง

ผลกระทบตอสภาพจตใจจากความหวาดกลวภยธรรมชาตและวตกกงวลในการสญเสยทดนใน

อนาคต ชมชนมการด าเนนการปองกนแกไขโดยการท าคนดนใหสง การใชถงทรายกน การวางแนว

หนทงและการปกไมไผรมชายฝง

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ข) ไดท าการวจยเรอง การตดตามและ

ประเมนผลการฟนฟระบบนเวศชายฝงทะเลโดยการปกไมไผชะลอคลน กรณศกษาจงหวด

สมทรสาคร สมทรสงคราม สมทรปราการและฉะเชงเทรา โดย มวตถประสงคเพอศกษาลกษณะ

ทางสงคมของชมชนชายฝงทะเลอาวไทยในจงหวดสมทรสาคร สมทรสงคราม สมทรปราการและ

ฉะเชงเทรา และวตถประสงคหลกในการศกษาผลจากการด าเนนการแกไขปญหาการกด เซาะ

ชายฝงดวยวธการปกไมไผชะลอคลนทมตอการเปลยนแปลงลกษณะทางสมทรศาสตร การ

เปลยนแปลงทางชวภาพและคณภาพสงแวดลอม รวมถงการมสวนรวมของชมชนในการจดการ

ปญหาการกดเซาะชายฝง

ผลการศกษาลกษณะทางสงคมในพนทศกษาพบวามลกษณะเปนชมชนทมระยะเวลาการ

ตงหมบานมาอยางยาวนาน โดยเฉพาะชมชน ชายฝงในจงหวดสมทรสาครและสมทรสงครามม

ระยะเวลาตงหมบานโดยเฉลย 100 ป ประชากรสวนใหญเปนสมาชกในชมชนมาตงแตก าเนดและ

ประกอบอาชพประมงเปนอาชพหลก สภาพเศรษฐกจอยในระดบไมคอยดถงยากจน ปญหาการก ด

เซาะชายฝงเปนสาเหตหนงทท าใหเกดปญหาการยายถน โดยเฉพาะพนทต าบลบางกระเจาและ

31

ต าบลพนทายนรสงห จงหวดสมทรสาคร เปนพนททประสบปญหาการกดเซาะชายฝงมายาวนาน

30-40 ป สงผลกระทบทส าคญคอการพงทลายของดน การยายถน ขาดทดนท ากน และความอดม

สมบรณของทรพยากรประมงลดลง

จากการศกษาการด าเนนการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงดวยวธการปกไมไผชะลอคลน

พบวาไมสามารถสรปบทบาทของแนวไมไผในการลดพลงงานคลนและการดกตะกอนไดอยาง

ชดเจน เนองจากในพนทศกษามโครงสรางปองกนการกดเซาะชายฝงรปแบบอนๆ เชน ไสกรอก

ทรายและแนวหนทง รวมถงมกจกรรมการใชประโยชนของมนษยบรเวณชายฝงเขามาเกยวของดวย

การศกษาผลจากการปกไมไผชะลอคลนทมตอทรพยากรชวภาพและสงแวดลอม พบวา

การปกไมไผ 1) มผลท าใหพนดนบรเวณนนเปนสด าและมกลนเหมนของกาซไฮโดรเจนซลไฟด 2) ม

ผลท าใหสดสวนของอนภาคดนตะกอนประเภทดนทรายแปงและดนเหนยวมปรมาณเพมขน ในขณะ

ทสดสวนของดนทรายมปรมาณลดลง 3) มผลท าใหก าลงการผลตทางชวภาพและผลผลตประมง

ในพนทอยในเกณฑสง

การด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงบรเวณอาวไทยทผานมา มทง

การใชไสกรอกทราย การใชหนทง การปกเสาคอนกรตและการใชไมไผชะลอคลน การด าเนนการ

โดยกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงไดใหความส าคญกบการท าประชาคมในพนทศกษา แตการ

ท าประชาคมยงมขอก าจดเนองจากชมชนเหนวาเปนการด าเนนการตามรปแบบเทานน ไมไดเปด

โอกาสใหเกดกระบวนการรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะจากชมชน ไมมการเปดโอกาสให

ชมชนไดเขามามสวนรวมในการตดตามและประเมนผลระหวางการด าเนนโครงการ ขอจ ากดของ

โครงการไมไผคอมอายการใชงานทสนจ าเปนตองด าเนนการซอมแซมอยบอยครง จงจ าเปนท

ภาครฐจะตองจดสรรงบประมาณในการด าเนนการอยางตอเนองเพอใหเกดประสทธภาพในการ

แกไขปญหา

สรชย (2554) ไดท าการศกษาผลกระทบจากปญหาการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนบาน

พนทายนรสงห จงหวดสมทรสาคร โดยมวตถประสงคเพอศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงใน

พนทศกษาชมชนบานชายทะเลต าบลพนทายนรสงห จงหวดสมทรสาคร และศกษาผลกระทบดาน

เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ด าเนนการเกบขอมลโดยใชวธการสมภาษณเชงลกชาวบานและ

ผน าชมชน ผลการศกษาพบวา ชายฝงทะเลบรเวณต าบลพนทายนรสงหประสบปญหาการกดเซาะ

อยางรนแรงมาเปนเวลาหลายป และไดสงผลกระทบดานเศรษฐกจ 3 ดาน ไดแก 1) รายไดจากการ

ประกอบอาชพประมงลดลง บางสวนตองเปลยนไปประกอบอาชพอนทตนเองไมถนด เชน ท างาน

ในโรงงานอตสาหกรรม รบจางทวไป 2) การสญเสยพนทดนในการเกษตรกรรม 3) สญเสย

คาใชจายในการซอมแซมบานเรอนทอยอาศย ผลกระทบทางดานสงคมปรากฏใหเหน 4 ดาน

ไดแก 1) การอพยพยายถนไกลจากชายฝง หรออพยพไปยงพนทใกลเคยง 2) ความสมพนธของคน

32

ในครอบครวและหมเครอญาตหางเหนกน เนองจากตองแยกยายไปหาง านท าในตางจงหวด 3)

วฒนธรรมและประเพณของทองถนไดเรมสญหายไปพรอมกบวถชวตชมชน ศาสนสถานไดรบความ

เสยหาย เชน ศาลเจาประจ าหมบาน 4) คณภาพชวตต าลง ผลกระทบตอระบบนเวศและ

สงแวดลอม ปรากฏใหเหน 3 ดาน ไดแก 1) ความแรงของคลนลมกระแสน ามากขน 2) การเพมขน

ของระดบของน าทะเล 3) ปาชายเลนเสอมโทรมเนองจากถกแปรสภาพเปนนากงและภยธรรมชาต

อเนกและสมภพ (2554) ไดท าการศกษาเรองความพงพอใจของประชาชนตอการแกปญหา

การกดเซาะและฟนฟพนทชายฝงทะเล : กรณศกษาบานโคกขาม อ าเภอเมอง จงหวดส มทรสาคร

ด าเนนการศกษาโดยใชแบบสอบถามประชาชนในพนทหม 3 ต าบลโคกขาม จ านวน 82 คน พบวา

ชาวบานในชมชนมความพงพอใจตอการแก ไขปญหาการกดเซาะและฟนฟพนทชายฝงทะเล ทงใน

ดานกระบวนการ ขนตอนและวธการ บคลากรทเกยวของ สงอ านวยความสะดวกและผลกา ร

ด าเนนงาน โดยรวมอยในระดบมาก และมความตองการเหนความสมบรณของทรพยากรธรรมชาต

ในพนทต าบลโคกขาม โดยเฉพาะปาชายเลนเปนอนดบหนง รองลงมาคอความอดมสมบรณของ

ทรพยากรสตวน า การปองกนการกดเซาะชายฝง การเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาตและ

สภาพแวดลอมทสวยงามปราศจากมลภาวะ ตามล าดบ โดยปญหาและอปสรรคในการแกปญหา

การกดเซาะชายฝงทส าคญคอ ขาดงบประมาณในการด าเนนงาน การประชาสมพนธใหประชาคม

รบรไมทวถงและเจาหนาทของรฐไมเหนความส าคญของการแกไขปญหาการกดเซาะและการฟนฟ

ชายฝง ตามล าดบ

ยทธพลและคณะ (2554) ไดท าการศกษาเรองเครอขายชมชนเพอปองกนปญหาการกด

เซาะชายฝงดวยวธภมปญญาทองถน: กรณศกษาการปกไมไผชะลอคลนของเครอขายรกษอาวไทย

ตอนบน โดยมวตถประสงคเพอศกษาการกอตว กลยทธการสราง การบรหารงาน และคนหาปจจย

ความเขมแขงของเครอขาย ด าเนนการศกษาโดยใชวธการสงเกตแบบไมมสวนรวมจากการเขาร วม

ประชมรวมกบการสมภาษณเชงลกแกนน ากลมอนรกษสงแวดลอมในพนทโครงการปกไมไผชะคลน

ของจงหวดกรงเทพมหานคร สมทรสาคร สมทรสงคราม และผแทนภาคสวนทสนบสนนกจกรรม

เครอขายเกยวกบการกอตว กลยทธการสราง การบรหารงาน รกษาความตอเนอง และการ

สนบสนนดานงบประมาณและเทคนคแกเครอขาย ผลการศกษาพบวา ม 8 ปจจยทกอใหเกดความ

เขมแขงของเครอขายคอ 1) ผน าเครอขายเปนผมอดมการณ ความเสยสละ มต าแหนงทงทเ ปน

ทางการและไมเปนทางการในชมชน มความคดสรางสรรคและมการฝกฝนผน ารนใหม 2) การม

จตส านกและมสวนรวมของชมชนจากการรบรปญหาการกดเซาะชายฝงและการเปลยนแปลง

ทรพยากรชายฝงทสงผลกระทบตอวถชวต 3) การมเปาหมายทสรางความสมพนธทดจากการท

เครอขายไดระดมความคดเหนเพอก าหนดเปาหมาย เสนอแนวทางแกปญหาและก าหนด

33

ผรบผดชอบในแตละพนท 4) การมวถชวตและวฒนธรรมทคลายคลงกน 5) การตดตอสอสารทม

ประสทธภาพ 6) การมความรความเขาใจ รวมแบงปนผลประโยชนเกยวกบเปาหมายและผลส าเรจ

ทไดรบจากการด าเนนโครงการ 7) การสนบสนนงบประมาณจากภาครฐอยางตอเนอง และ 8) การ

สนบสนนดานเทคนคและค าปรกษาจากองคกรพฒนาเอกชน

สวมลและสวรรยา (2554) ไดท าการศกษาผลกระทบจากปญหาการกดเซาะชายฝงทะเล

ตอชมชนทองถน กรณศกษา: ชมชนเกาเสง จงหวดสงขลา โดยมวตถประสงคเพอศกษาผลกระทบ

จากการกดเซาะทมตอชมชนและด าเนนการศกษาโดยใชวธการศกษาเอกสารและการสมภาษณเชง

ลกชาวบานและผน าชมชน ผลการศกษาพบวาการกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบตอการ

เปลยนแปลงทางกายภาพของชายหาดเกาเสง การสญเสยแนวปะการงและการลดลงของปรมาณ

สตวทะเล ผลกระทบดานสงคมอนเกด จากการอพยพยายถนและการเปลยนแปลงประเพณและ

วฒนธรรมทองถน ผลกระทบดานเศรษฐกจ จากการสญเสยรายไดจากการทองเทยว รายไดจาก

การเปลยนแปลงอาชพและคาใชจายในการซอมแซมบานเรอนและสงปลกสรางทไดรบความ

เสยหาย รวมถงผลกระทบตอคณภาพชวตและจตใจของประชาชนอนเกดจากความวตกกงวลและ

ความเครยดจากความเสยหายของทรพยสน

กรรณการ (2552) ไดท าการศกษาเรองกลยทธการวางแผนการประชาสมพนธเพอการ

แกไขปญหาการกดเซาะชายฝง บรเวณอาวไทยตอนบน โดยมขนตอนการศกษาแบงออกเปน 2

สวน คอ สวนแรกเปนการศกษาถงสภาพปญหา และสาเหตการกดเซาะชายฝงและการด าเนนการ

แกไขปญหาโดยหนวยงานตางๆ และสวนทสองเปนการน าผลการศกษาทไดจากสวนแรกมา จดท า

แผนการประชาสมพนธเพอแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงบรเวณอาวไทยตอนบน

ส าหรบการศกษาสวนทหนงม วตถประสงคหลก 3 ประการ คอ 1) ศกษาสภาพปญหา

ความรนแรงและสาเหตของ ปญหาการกดเซาะชายฝงในพนท 5 จงหวด คอฉะเชงเทรา

สมทรปราการ กรงเทพมหานคร สมทรสาครและสมทรสงคราม 2) ศกษาบทบาทหนาท ผน าทาง

ความคด /แกนน า ในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง 3) ศกษาสถานภาพการด าเนนงาน

ความกาวหนา ปจจยสงเสรม ขอไดเปรยบ จดออน ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงาน แกไข

ปญหาการกดเซาะชายฝง ความส าเรจในการด าเนนงาน ผลทคาดวาจะไดรบจากการด าเนนการ

แกไขปญหาการกดเซาะชายฝงในอนาคต หนวยงานหรอองคกรทอยในเครอขา ยการแกไขปญหา

การกดเซาะชายฝงและ วธการสรางเครอขาย ด าเนนการศกษา โดยใชวธการสมภาษณเชงลกผน า

ทางความคด /แกนน า อนประกอบดวยนกวชาการ นกบรหารทองถน ผน าทางศาสนา ขาราชการ

องคกรพฒนาเอกชนและชาวบาน ในพนท 5 จงหวด และการประชมกลมยอย เพอรบฟงความ

คดเหนจากทกภาคสวน ผลการศกษา พบวา สาเหตของการกดเซาะชายฝงในพนทศกษามาจาก 7

34

สาเหต คอ การลดลงของพนทปาชายเลน การกระท าของคลนลมในฤดมรสมและคลนลมจากเรอ

หาปลาและเรอน าเทยว การท านากง การสรางเขอนและการขดกระซาหอย การขดลอกตะกอนดน

และการสบน าบาดาล ผน าทางความคด /แกนน า ไดทดลองหาแนวทางในการแกไขปญหาการกด

เซาะชายฝงในชมชนของตนเองควบคไปกบการประสานความรวมมอกบประชาชนและหนวยงานท

เกยวของทงภาครฐและเอกชน โดยมขอไดเปรยบใน เรองผน าทางความคด /แกนน าเปนผมความร

ความเขาใจลกษณะภมประเทศ ภมอากาศ กระแสน าและทรพยากรในพนท เปนอยางด รวมทง

อาศยภมปญญาดงเดมในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงท าใหสามารถด าเนนการแกไขปญหา

ในพนทไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล นอกจา กนยงมความคนเคยกบประชาชนในทองท

เปนอยางดจงไดรบความรวมมอในการด าเนนการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงอยาง เตมท

ส าหรบปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานม 4 ประการ คอ ขาดแคลนงบประมาณ เจาหนาท

ของรฐทมสวนเกยวของไมใหความรวมมอ ประชาชนในพ นทขาดความรความเขาใจในเชงวชาการ

และไมใหความรวมมอเทาทควร รวมทงเกดความขดแยงระหวางประชาชนในพนทกบผน าทาง

ความคด /แกนน า การปองกนการกดเซาะชายฝ งทไดผลประกอบดวยการปกแนวไมไผ เสาไฟฟา

ปะการงเทยมและหนทง และตงเปาหมายในการด าเน นงานไววาตองการหยดและลดการกดเซาะ

ชายฝงทเกดขนในพนทของตนเอง พรอมทงตองการไดพนททถกกดเซาะไปกลบคนมา รวมทง

แสวงหาแนวทางในการฟนฟและรกษาระบบนเวศใหมความสมบรณ แกนน าไดรบฟงปญหาและ

ความคดเหนของประชาชนในพนทโดยจดประชมและส รางความรวมมอกบหนวยงานภาครฐ

องคกรอสระและหนวยงานเอกชน

นอกจากนผวจยยงไดท าการส ารวจประชามต (Public opinion) ของประชาชนทอาศย

อยในพนท 5 จงหวด จ านวน 954 คน เพอศกษาการรบรขาวสา ร ทศนคตและขอเสนอแนะตอ

โครงการ เพอน ามาใชในการก าหนด แผนการประชาสมพนธโครงการ ผลการศกษาพบวา

ประชาชนสวนใหญเปดรบขาวสารผานสอโทรทศน (ชอง 7) โดยขาวสารทสนใจคอการพยากรณ

อากาศ มความรความเขาใจเกยวกบสาเหตการเกดปญหาการกดเซาะชายฝง และเหนวา

ผใหญบาน เปนผน าชมชนในการชวยแกไขปญหาการ กดเซาะชายฝงไดโดยการสรางความรวมมอ

กบชาวบานในรปแบบของการประชมหมบาน และอบต .เปนหนวยงานทชมชนคาดหวงในการชวย

แกไขปญหาการกดเซาะ อกทงประชาชนตองการใหใชสอหนงสอพมพ (ไทยรฐ )และสอโทรทศน

(ชอง 7) เพอประชาสมพนธโครงการแกไขปญหากา รกดเซาะชายฝงและตองการมสวนรวมในการ

แกไขปญหาการกดเซาะชายฝงมากทสด โดยเหนดวยกบวธการระดมความคด หาหนทางแกไข

ปญหารวมกน

ผวจยไดเสนอแนวคดในการด าเนนการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงไววาการ

ด าเนนการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงจะประสบความส าเรจมากนอยเพยงใดนอกจากจะขนอย

กบความร เชงวชาการแลว จ าเปนตองใหความส าคญกบการมสวนรวมของประชาชนเนองจาก

35

ประชาชนในพนทเปนผประสบปญหาและไดรบผลกระทบโดยตรง รวมทงเปนก า ลงส าคญในการ

เฝาระวงและ ปองกนรกษาสภาพชายฝง อนจะชวยสงเสรมใหกา รแกไขการกดเซาะชายฝงเปนไป

อยางมประสทธภาพ รวมถงควรใหความส าคญในการเผยแพรความร ขาวสารและเทคโนโลยเชง

วชาการจากภาครฐให แกชมชนไดรบทราบ และเขาใจเพอน าไปสการประยกตใชในทองถนไดอยาง

เหมาะสม รวมทงสงเสรมใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการน าเสนอขอมล สภาพปญหา ความ

ตองการและขอเสนอแนะ อนเปนการสนบสนนและสงเสรมความรวมมอของทกภาคสวนเพอ

น าไปสการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงเชงบรณาการรวมกนอยางมประสทธภาพ

นพพล (2551) ไดท าการศกษาเรองการกดเซาะชายฝงทมความสมพนธกบป จจยดาน

อทก-อตนยมวทยา บรเวณอาวปากพนง จงหวดนครศรธรรมราช ผลการศกษาพบวาปจจยดาน

อทก-อตนยมวทยามแนวโนมความรนแรงเพมขนทกป โดยสาเหตหลกของการกดเซาะชายฝงเกด

จากอทธพลของลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ สวนผลกระทบทเกดจากปญหาการกดเซาะช ายฝง

จากการสอบถามจากชาวบานพบวามการเปลยนแปลงพฤตกรรม 2 แบบ คอ การเปลยนไปใชวสด

ในการปลกสรางทอยอาศยทมความแขงแรงคงทน เชน อฐหรอคอนกรต และความพยายามทจะ

ลดความรนแรงของการกดเซาะชายฝง โดยเนนการสงเสรมภมปญญาทองถนและการมสวนรว ม

ของประชาชนในการปองกนและแกไขปญหา

ธวต (2549) ไดท าการศกษาเรองการศกษาการปองกนการกดเซาะชายฝงและการทบถม

ของตะกอนดนโดยใชไมไผรวก บรเวณปาชายเลน ต าบลคลองดาน อ าเภอบางบอ จงหวด

สมทรปราการ โดยมวตถประสงคเพอศกษาการปองกนการกดเซาะชายฝ งโดยใชไม ไผรวก ผล

การศกษาพบวาแนวไมไผสามารถชวยบรรเทาปญหาการกดเซาะชายฝงได แตในอนาคตจะตองม

การศกษามาตรการอนรวมดวยเนองจากไมไผรวกมอายการใชงานประมาณ 2-2.5 ปเทานน และ

ผลการศกษายงพบวาบรเวณหลงแนวไมไผสามารถใชประโยชนในการปลกปาชายเลนได เนองจาก

ไมไผรวกสามารถชวยลดความแรงของคลนและกระแสน า อกทงยงชวยพยงตนกลาไมใหสามารถ

ยนตนเองได อกทงตะกอนดนทเกดการตกทบถมยงอดมไปดวยธาตอาหารจ าพวกไนโตรเจน

ฟอสฟอรส โพแทสเซยม แมกนเซยมและแคลเซยมในปรมาณสง

เทอม (2544) ไดท า การศกษาเรองผลตอบแทนทางการเงนในการปลกปาชายเลนเพอ

ปองกนการกดเซาะชายฝง ต าบลคลองดาน อ าเภอบางบอ จงหวดสมทรปราการ โดยม

วตถประสงคเพอศกษาถงผลตอบแทนทางการเงนเพอพจารณาถงความคมคาในการลงทนส าหรบ

ภาคเอกชน โดยใชวธการศกษาภาพถายทางอากาศ และภาพถายดาวเทยม ผลการศกษาพบวา

พนทชายฝงทะเลต าบลคลองดาน เดมเปนปาชายเลนแตตอมาถกเปลยนสภาพเปนนากงกลาด า

36

และถกทงใหรกรางวางเปลา ท าใหเกดปญหาการกดเซาะอยางรนแรง เนองจากขาดปาชายเลน

ปองกนคลนลม ทางอ าเภอบางบอไดรวมกนปลกปาชาย เลนเพอปองกนชายฝงทะเลขนในป 2543

นอกจากจะใหผลตอบแทนทางการเงนคมคากบการลงทนแลว ยงใชประโยชนในการเพาะเลยงสตว

น าหลงแนวปาชายเลนท าใหเกษตรกรมรายไดเพมขนอกดวย

จากการศกษางานวจยทเกยวของ กบเรองปญหาการกดเซาะชายฝง โดยการร วบรวม

ขอมลงานวจยตงแตป 2544- 2555 จะเหนไดวามประเดนทเกยวของ 5 ประเดนคอ ปจจยทาง

อตนยมวทยาทมความสมพนธกบการกดเซาะชายฝง การศกษาผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง

การแกปญหาการกดเซาะชายฝง การสรางเครอขายปองกนการกดเซาะชายฝงแล ะการเผยแพร

ประชาสมพนธเพอการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง โดยพนทศกษาสวนใหญอยบรเวณชายฝง

ทะเลอาวไทยตอนบนซงเปนพนททเกดปญหาการกดเซาะชายฝงอยางรนแรงและนบเปนพนททม

ความส าคญทางนเวศวทยาและเศรษฐกจ ขอมลทไดจากการวจยในหวข อตางๆยงไมมการบรณา

การเพอเชอมโยงขอมลเขาดวยกน ผวจยจงเลงเหนถงความส าคญในการเชอมโยงขอมลทงทางดาน

สถานการณปญหาการกดเซาะชายฝง สาเหต ผลกระทบและการปรบตวของชมชนทองถนตอ

ปญหาการกดเซาะชายฝง รวมถงการด าเนนการจดการดวยวธการ ตางๆขององคกรทเกยวของทง

ในระดบชมชนและจงหวด เพอเปนฐานขอมลเชงลกทเปนประโยชนใหแกองคกรทเกยวของน าไปใช

วางแผนก าหนดนโยบายและแผนการด าเนนการจดการทเหมาะสมส าหรบชมชนตอไป

37

บทท 3

วธการศกษา

การศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงทะเลต าบลโคกขามและต าบลพนทายนรสงห

จงหวดสมทรสาคร ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชน การปรบตวของชมชนตอการกด

เซาะชายฝงและการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ ด าเนน

การศกษาโดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เพอใหไดขอมลทครอบคลม

ตามวตถประสงคของการศกษา ผวจยก าหนดขนตอนของการศกษาดงขนตอนตอไปน

3.1 การเลอกพนทศกษา

3.2 กลมผใหขอมล

3.3 วธการศกษา

3.4 เครองมอในการเกบขอมล

3.5 การวเคราะหขอมล

3.1 การเลอกพนทศกษา

จงหวดสมทรสาคร เปนจงหวดทมความสมบรณของทรพยากรธรรมชาตแหงหนงในพนท

ชายฝงทะเลอาวไทย โดยพบ พนทปาชายเลนมากทสดในพนทภาคกลาง (กรมทรพยากรทางทะเล

และชายฝง, 2550) และเปนจงหวดทมศกยภาพในการผลตสตวน าเศรษฐกจ ซงสรางรายไดเขาส

จงหวดและประเทศเปนจ านวนมาก โดยในแตละปมการจบสตวน าปรมาณมากถง 810,562.71 ตน

การใชประโยชนทดนสวนใหญใชเพอการเพาะเลยงสตวน า ไดแก พนทเลยงกง จ านวน 29,404.1 ไร

พนทฟารมเลยงหอยทะเล 9,098 ไร พนทฟารมเลยงปลาน ากรอย 1,769 ไร พนทฟารมเพาะเลยง

ปลาดก ปลานล ปลาสลด 29,744 ไร รวมถงเปนจงหวดทมโรงงานอตสาหกรรมทเกยวกบการ

ประมงมากทสด เชน อตสาหกรรมการแปรรปสตวน า การน าเขาและสงออกสตวน าและการผลต

อาหารสตว รวมถงหองเยน ศนยกลางในก ารรวบรวมและจ าหนายสตวน าซงสามารถพบกระจาย

ทวไป เชน สะพานปลาเทศบาล สะพานปลาสมทรสาคร ตลาดไทย ตลาดกง เปนตน (ส านกบรหาร

ยทธศาสตรกลมจงหวดภาคกลางตอนลาง 2, มปป.)

แตจาก ปญหาการกดเซาะชายฝงไดกอใหเกด ผลกระทบ ตอระบบเศรษฐกจของชมชน

โดยเฉพาะรายไดจากการประกอบอาชพประมง ซงเปนอาชพหลกของคนในเขตอ าเภอเมอง รวมถง

ผลกระทบทางสงคมและสงแวดลอม จากการทพนทดงกลาวมศกยภาพในการพฒนาทางเศรษฐกจ

สง จงจ าเปนอยางยงทควร ศกษาวจยปญหาการกดเซาะชายฝงของชมชนรมชายฝงทะเลจงหวด

38

สมทรสาครในต าบลพนทายนรสงหและต าบลโคกขาม ผลกระทบทเกดขนจากการกดเซาะชายฝง

รวมถงองคความรภมปญญาทองถนในการปองกนการกดเซาะ เพอใหไดขอมลทเปนประโยชนตอ

หนวยงานทเกยวของน าไปใชประกอบการก าหนดนโยบายการจดการปญหาการกดเซาะชายฝงโดย

ค านงถงองคควา มรอยางรอบดานทงองคความรภมปญญาทองถนของชมชนและองคความรทาง

วชาการเพอใหเกดการจดการปญหาการกดเซาะชายฝงอยางมประสทธภาพสงสด

3.2 กลมผใหขอมล

ผวจยท าการคดเลอกกลมผใหขอมลแบบเจาะจง (Purposive sampling) เพอใหไดขอมลท

ตรงตามวตถประสงคของการวจย โดยกลมผใหขอมลในการวจยครงนแบงออกเปน 4 กลม ไดแก

1) ปราชญชมชนและผสงอายในชมชน

ในฐานะผใหขอมลเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพพนททางกายภาพของชายฝงตงแต

อดตจนถงปจจบน การเปลยนแปลง ลกษณะทางส งคมและวถชวตของชมชน รวมถงการปรบตว

ของชมชนตอการกดเซาะชายฝง โดยจะคดเลอกผทตงบานเรอนรมชายฝงทะเลหรออาศยอยใน

ชมชน มาเปนระยะเวลาไมนอยกวา 20 ปและมอาย 50 ปขนไป และคดเลอกปราชญชมชนในฐานะ

เปนผมความร ความเขาใจเกยวกบลก ษณะภมประเทศ ภมอากาศ กระแสน า ทรพยากรในพนท

และภมปญญาทองถนในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง รวม 5 คน

2) ชาวบานทตงถนฐานบรเวณชายฝงทะเล

ในฐานะเปนผทตงถนฐานอาศยในชมชน เปนผประสบปญหาและไดรบผลกระทบจาก

การกดเซาะชายฝง โดยตรง โดยจะคดเลอกผทตงบานเรอนรมชายฝงทะเลหรออาศยอยในชมชน

มาเปนระยะเวลาไมนอยกวา 5 ป รวม 12 คน

3) ผน าชมชนอยางเปนทางการในพนท

ผน าชมชนอยางเปนทางการในพนท ไดแก นายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายก

องคการบรหารสวนต าบล ปลดองคการบร หารสวนต าบล สมาชกองคการบรหารสวนต าบล ใน

ฐานะผปฏบตตามนโยบายทไดรบมอบหมายจากสวนกลางและเปนผมอ านาจหนาทในการก าหนด

นโยบายในการคมครอง ดแล บ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชนตาม

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ. 2550 มาตราท (290) ทไดก าหนดอ านาจหนาทขององค

ปกครองสวนทองถนในการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมตามทกฎหมายบญญต และตาม

พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 และแกไขเพมเตมถงฉบบท 6

พ.ศ. 2552 ในมาตราท (67) ไดก าหนดอ านาจหนาทขององคการบรหารสวนต าบลในการคมครอง

ดแล บ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวม 6 คน

39

4) หนวยงานหรอองคกรทเกยวของในพนท

หนวยงานหรอองคกรทเกยวของในพนทประกอบดวย 2 หนวยงาน ไดแก ศนยอนรกษ

ทรพยากรทางทะเลและชายฝงท 2 (จงหวดสมทรสาคร ) ในฐานะหนวยงานราชการทรบผดชอบ

ดานการจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝงในพนทศกษา และศนยเรยนร และปฏบตการ

อนรกษ ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (มหาชยฝงตะวนออก ) จงหวดสมทรสาคร ใน

ฐานะองคกรทด าเนนการอนรกษและปองกนการกดเซาะชายฝง รวม 2 คน

3.3 วธการศกษา

ผวจยด าเนนการศกษาโดยใชวธการศกษาดงตอไปน

1) วธการศกษาเอกสาร

ด าเนนการศกษาเอกสารขอมลทตยภมเกยวกบบรบทพนทศกษา สถานการณการกด

เซาะชายฝง ของประเทศไทยและพนทศกษา แนวคดและทฤษฎทเกยวกบการจดการ การกดเซาะ

ชายฝง จาก แหลงขอมล ตางๆ อาทเชน หนงสอ ต ารา รายงานการวจย และระบบสบคนทาง

อนเตอรเนตเพอน ามาก าหนดกรอบแนวคดและแนวทางด าเนนการวจย

2) วธการสมภาษณเชงลก

ด าเนนการสมภาษณเชงลก(In depth Interview) กลมผใหขอมลทไดก าหนดไว เพอ

ศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงในพนท ต าบลพนทายนรสงหและต าบลโคกขาม จงหวด

สมทรสาคร ศกษาผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอ ชมชนทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และ

ระบบนเวศและสงแวดลอม รวมถงศกษาการปรบตวของชมชนตอการกดเซาะชายฝง และการ

ด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ ในพนท

3) วธการสงเกต

ด าเนนการส ารวจและสงเกตลกษณะทางกายภาพของชายฝงทะเลในชมชนและบรเวณ

รอยตอใกลเคยง ตลอดจนส ารวจและสงเกตทรพยากรธรรมชาตทพบในพนทศกษา

3.4 เครองมอในการเกบขอมล

เครองมอทใชในการเกบขอมลปฐมภม นอกจากจะใชแบบสงเกตเพอท าการส ารวจสภาพ

พนทชายฝงทะเลในชมชนและบรเวณใกลเคยง ตลอดจนทรพยากรธรรมชาตทพบในพนทศกษา

เครองมอส าคญทใชในการศกษาวจยครงนคอแบบสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi structure) ท

ไดมการก าหนดแนวค าถามหลกในประเดนการสมภาษณทแตกตางกนในแตละกลม โดยแบงเปน 4

ชด คอ

40

1) แบบสมภาษณปราชญชมชนและผสงอายในชมชน

ในฐานะเปนผทอาศยอยในชมชนเปนเวลานานและเหนถงการเปลยนแปลงของพนท

ตงแตอดตจนถงปจจบน ผวจยสมภาษณใน ประเด นเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพพนททาง

กายภาพของชายฝงตงแตอดตจนถงปจจบน ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอ ชมชนทง

ทางดานเศรษฐกจ สงคม และระบบนเวศและสงแวดลอม รวมถงการปรบตวในการด ารงชวตและ

การประกอบอาชพ

2) แบบสมภาษณชาวบานทตงถนฐานบรเวณชายฝงทะเล

ในฐานะเปนผทอาศยในชมชน ผประสบปญหาและไดรบผลกระทบจากการกดเซาะ

ชายฝงโดยตรง ผวจยสมภาษณในประเดนเกยวกบ ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง ทงทางดาน

เศรษฐกจ สงคม และระบบนเวศและสงแวดลอม รวมถงการปรบตวในการด ารงชวตและการ

ประกอบอาชพ

3) แบบสมภาษณผน าอยางเปนทางการและผน าอยางไมเปนทางการในพนท

ในฐานะผปฏบตตามนโยบายทไดรบมอบหมายจากสวนกลาง ผวจยสมภาษณใน

ประเดนเกยวกบ นโยบาย ดานการจดการชายฝง ทไดรบมอบหมายจากสวนกลางและ ในฐานะผม

อ านาจหนาทในการก าหนดนโ ยบายในการคมครอง ดแล บ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมของชมชนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ. 2550 พระราชบญญตสภา

ต าบลและองคการบรหารสวนต าบล ผวจยสมภาษณในประเดนเกยวกบ นโยบายและแผน ปฏบต

การในการบรหารจดการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงของทางองคกร

4) แบบสมภาษณหนวยงานหรอองคกรทเกยวของในพนท

ในฐานะหนวยงานราชการทรบผดชอบดานการจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ในพนทศกษา ผวจยสมภาษณในประเดนเกยวกบ ภารกจ บทบาทหนาทใน การด าเนนการปองกน

และแกไขการกดเซาะชายฝงในพนทศกษา

3.5 การวเคราะหขอมล

ขอมลเชงคณภาพทไดจากการสมภาษณเชงลกและการสงเกต จะถกน ามาตรวจสอบความ

ครบถวนและความถกตองของขอมล วเคราะหเนอหา (Content Analysis) จดหมวดหมของขอมล

ตามวตถประสงคการศกษา สรปและน าเสนอผลการศกษาเชงพรรณนาความ (Descriptive) แตละ

ประเดนการศกษา

41

บทท 4

ผลการศกษา จากการศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงทะเลต าบลโคกขามและต าบลพนทายนรสงห

จงหวดสมทรสาคร ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชน การปรบตวของชมชนตอการกด

เซาะชายฝงและการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ โดยใช

วธการศกษาเอกสาร การสงเกตแบบไมมสวนรวมและการสมภ าษณเชงลกกลมผใหขอมล 4 กลม

ไดแก ปราชญชาวบานและผสงอาย ชาวบานทตงถนฐานบรเวณชายฝงทะเล ผน าชมชนอยางเปน

ทางการและไมเปนทางการ และ หนวยงานหรอองคกรทเกยวของ ผลการศกษาสามารถแบง

ออกเปน 5 สวนดงนคอ

สวนท 1 บรบทพนทศกษา

สวนท 2 สถานการณและสาเหตการกดเซาะชายฝง

สวนท 3 การศกษาผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง

สวนท 4 การปรบตวของชมชนทองถนตอการกดเซาะชายฝง

สวนท 5 การด าเนนการอนรกษและปองกนการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ

4.1 บรบทพนทศกษา

1) อาณาเขตทตง ทรพยากรและสภาพเศรษฐกจของจงหวดสมทรสาคร

อาณาเขตทตงของจงหวดสมทรสาคร

จงหวดสมทรสาคร เปนจงหวดชายทะเลทตงอยบรเวณ “อาวไทยตอนบน” หรอ

“อาวไทยรปตว ก” มขอบเขตการปกครอง 3 อ าเภอ ประกอบดวยอ าเภอเมองสมทรสาคร อ าเภอ

บานแพวและอ าเภอกระทมแบน ดงภาพท 4.1 โดยมอาณาเขตดานทศตะวนตกตดตอกบจงหวด

สมทรสงครามและราชบร อาณาเขตดานทศเหนอตดตอกบจงหวดนครปฐม และอาณาเขตดานทศ

ตะวนออกตดตอกบกรงเทพมหานคร และ อาณาเขตดานทศใตตดตอกบชายฝงทะเลอาวไทย ยาว

42.78 กโลเมตร ครอบคลมพนท 8 ต าบล ไดแก ต าบลนาโคก ต าบลกาหลง ต าบลบางโทรด

ต าบลบานบอ ต าบลบางกระเจา ต าบลบางหญาแพรก ต าบลโคกขามและต าบลพนทายนรสงห ดง

ภาพท 4.2

ลกษณะทางธรณสณฐาน ของชายฝงทะเลจงหวดสมทรสาคร เปนแบบชายฝงทะเลยก

ตว (Submerged shoreline) เกดลกษณะภมประเทศทเปนราบลมรมชายฝงทะเล โดยไดรบอทธพล

จากแมน าทาจนซงเปนแมน าสายหลกของจงหวดสมทรสาครซงแยกออกมาจากแมน าเจาพระยาท

42

อ าเภอวดส งห จงหวดชยนาท ไหลผานพนทจงหวดสพรรณบร นครปฐม กอนทจะไหลลงส ทะเล

อาวไทยทต าบลทาฉลอม อ าเภอเมองสมทรสาคร รวมความยาว 325 กโลเมตร โดยจะพดพาเอา

ตะกอนดนและแรธาตสารอาหารไหลลงสทะเล บรเวณนจงเปนแหลงก าเนดทรพยากรชวภาพทม

ความหลากหลายสงและเปนแหลงผลตสตวทะเลทมมลคาทางเศรษฐกจ

ภาพท 4.1 อาวไทยตอนบนหรออาวไทยรปตว ก และขอบเขตการปกครองจงหวดสมทรสาคร (ทมาของภาพจากเวปไซด www.99bayresort.com และเวปไซด www.bkp-ssk.ac.th)

43

ภาพท 4.2 พนทต าบลในจงหวดสมทรสาครทมอาณาเขตตดชายฝงทะเล (ทมาของภาพไดรบการสนบสนนภาพจากคณวรพล ดวงลอมจนทร)

ทรพยากรธรรมชาตและสภาพเศรษฐกจของจงหวดสมทรสาคร

ทรพยากรธรรมชาตทส าคญในจงหวดสมทรสาคร คอ ทรพยากรปาชายเลนโดยจาก

รายงานการส ารวจพนทปาชายเลนในป 2547 (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2550) พบ

พนทปาชายเลนในจงหวดสมทรสาคร 19,253 ไร มากทสดในพนทภาคกลาง รองลงมาคอจงหวด

เพชรบรและจงหวดสมทรสงคราม ตามล าดบ ดงตารางท 4.1 การกระจายของปาชายเลนชายฝง

อาวไทยดงภาพท 4.3

ตารางท 4.1 พนทปาชายเลนภาคกลาง จ าแนกตามรายจงหวด

ท จงหวด จ านวนพนทปาชายเลน (ไร)

1 สมทรปราการ 3,249

2 กรงเทพฯ 7,216

3 สมทรสาคร 19,253

4 สมทรสงคราม 15,957

5 เพชรบร 19,166

6 ประจวบครขนธ 3,122

รวมภาคกลาง 67,963

ทมา: กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2550)

44

ภาพท 4.3 การกระจายของปาชายเลนฝงอาวไทย (ทมาของภาพจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง , 2550)

นอกจากนจงหวดสมทรสาครยงเปนแหลงผลตสตวน าทมความส าคญทางเศรษฐกจ โดยม

ปรมาณการจบสตวน ารวมในป 2553 มากถง 810,562.71 ตนตอป คดเปนมลคา 13,730.5 ลาน

บาท (ส านกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคกลางตอนลาง 2, มปป.) และจากสถตการประมง

ของกรมประมงเมอป 2552 พบวา ปรมาณสตวน าเคมจ าพวกปลา กง กง ป หมกและหอย ณ ทา

ขนปลาในจงหวดสมทรสาคร มปรมาณมากถง 221,223 ตนซงมากเป นล าดบท 1 ในเขต Coastal

zone 2 อนประกอบดวยจงหวดชายทะเล 6 จงหวด คอ จงหวดชลบร ฉะเชงเทรา สมทรปราการ

สมทรสาคร สมทรสงครามและเพชรบร รวมถงเปน จงหวดทมโรงงานอตสาหกรรมทเกยวกบการ

45

ประมงมากทสด เชน อตสาหกรรมการแปรรปสตวน า การน าเขา และสงออกสตวน าและการผลต

อาหารสตว รวมถงหองเยน ศนยกลางในการรวบรวมและจ าหนายสตวน าซงสามารถพบกระจาย

ทวไป เชน สะพานปลาเทศบาล สะพานปลาสมทรสาคร ตลาดไทย ตลาดกง เปนตน (ส านกบรหาร

ยทธศาสตรกลมจงหวดภาคกลางตอนลาง 2, มปป.)

การใชประโยชนท ดนสวนใหญเพอ ท านาเกลอและ การเพาะเลยงสตวน า โดยเฉพาะ พนท

เลยงกง จ านวน 29,404.1 ไร (ใหผลผลตตอปรวม 15,634 ตน) พนทฟารมเลยงหอยทะเล จ านวน

9,098 ไร (ใหผลผลตตอปรวม 8,338 ตน) พนทฟารมเลยงปลาน ากรอย จ านวน 1,769 ไร (ให

ผลผลตตอปรวม 79 ตน) พนทฟารมเพาะเลยงปลาดก ปลานล ปลาสลด จ านวน 29,744 ไร (ให

ผลผลตตอปรวม 20,829 ตน) ปจจบนการใชประโยชนทดนมการเปลยนแปลงเปนพนทเพาะเลยง

สตวน า โรงงานอตสาหกรรมและทพกอาศย

ภาพท 4.4 การใชประโยชนทดนของจงหวดสมทรสาคร (ทมาของภาพจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง , 2550)

46

อาณาเขตทตงและสภาพเศรษฐกจของพนทศกษา

ต าบลพนทายนรสงห ตงอยในเขตอ าเภอเมองสมทรสาคร มอาณาเขตทศเหนอตดตอ

กบต าบลบางน าจด อ าเภอเมองสมทรสาคร ทศตะวนออกตดตอกบต าบลท าขาม เขตบางขนเทยน

กรงเทพมหานคร ทศตะวนตกตดตอกบต าบลโคกขาม อ าเภอเมองสมทรสาคร และทศใตตดตอกบ

ชายฝงทะเลอาวไทยยาวเปนระยะทางยาว 6.19 กโลเมตร เนอทภายในต าบล 43,581.8 ไร หรอ

ประมาณ 69.7 ตารางกโลเมตร (องคการบรหารสวนต าบลพนทายนรสงห, 2554) ขอบเขตการ

ปกครองภายในต าบลพนทายนรสงห ประกอบดวย 8 หมบาน ดงตารางท 4.2 พนทศกษาในครงน

ผวจยคดเลอกชมชนเปาหมายคอชมชนบานสหกรณหมท 4 และชมชนบานชายทะเล หมท 8

เนองจากเปนชมชนทไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงอยางรนแรง

ชมชนบานสหกรณและชมชนบานชายทะเล เปนชมชนรมชายฝงทะเลในต าบลพน

ทายนรสงห สภาพภมประเทศโดยทวไปเปนทราบลมชายฝงทะเลและไดรบอทธพลจากแมน าทาจน

และคคลองทส าคญคอคลองพทยาลงกรณและคลองสนามไชย ลกษณะทางธรณสณฐานชายฝง

เปนแบบชายฝงทะเลยกตว (Submerged shoreline) ทรพยากรธรรมชาตส าคญคอทรพยากรปา

ชายเลนและทรพยากรสตวน า สงผลตอวถการประกอบอาชพของคนในชมชนซงสวนใหญประกอบ

อาชพเลยงสตวน า เชน หอยแมลงภ หอยแครง ปลากะพงและกงแชบวย เปนตน

ตารางท 4.2 ขอบเขตการปกครอง จ านวนหลงคาเรอนและจ านวนประชากรในต าบลพนทายนรสงห

หมท ชอชมชน จ านวนหลงคาเรอน

(หลงคาเรอน)

จ านวนประชากร

(คน)

หม 1 บานโคกขาม 72 208

หม 2 บานโคก 577 1,277

หม 3 บานสนดาบ 275 1,238

หม 4 บานสหกรณ 577 2,007

หม 5 บานไร 4,843 5,625

หม 6 บานแสมด า 3,695 5,524

หม 7 บานพนทายนรสงห 190 493

หม 8 บานชายทะเล 250 1,224

รวม 1,0479 17,596

ทมา: องคการบรหารสวนต าบลพนทายนรสงห, 2554

ต าบลโคกขาม เปนต าบลหนงทตงอยในอ าเภอเมองสมทรสาคร มอาณาเขตทศเหนอ

ตดตอกบต าบลนาด อ าเภอเ มองสมทรสาคร ทศใตตดตอกบชายฝงทะเลอาวไทย ทศตะวนออก

ตดตอกบต าบลพนทายนรสงห อ าเภอเมองสมทรสาคร และทศตะวนตกตดตอกบต าบลบางหญา

47

แพรก อ าเภอเมองสมทรสาคร ขอบเขตการปกครองของต าบลโคกขาม ประกอบดวย 10 หมบาน

ดงตารางท 4.3 พนทศกษาในครงนผวจยคดเลอกชมชนเปาหมายคอชมชนบานสหกรณหมท 3

และชมชนบานสหกรณ หมท 8 เนองจากเปนชมชนทไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงอยาง

รนแรง ชมชนบานสหกรณเปนชมชนรมชายฝงทะเลในต าบลโคกขาม สภาพพนทสวนใหญเปนท

ราบลม มอาณาเขตตดชายฝงทะเลยาวเปนระยะทางประมาณ 7.91 กโลเมตร เนอทภายในต าบล

ประมาณ 44,906 ไร หรอประมาณ 71.8 ตารางกโลเมตร มคลองพทยาลงกรณและคลองสนาม

ไชยไหลผานกอนลงอาวไทย (องคการบรหารสวนต าบลโคกขาม, 2554)

ตารางท 4.3 ขอบเขตการปกครอง จ านวนหลงคาเรอนและจ านวนประชากรในต าบลโคกขาม

หมท ชอชมชน จ านวนหลงคาเรอน

(หลงคาเรอน)

จ านวนประชากร

(คน)

หม 1 บานโคกขาม 252 496

หม 2 บานโคกขาม 238 350

หม 3 บานสหกรณ 223 878

หม 4 บานโคก 3685 6247

หม 5 บานขอม 595 1580

หม 6 บานขวาง 497 1311

หม 7 บานขอม 1008 1907

หม 8 บานสหกรณ 750 2390

หม 9 บานสหกรณ 1125 2993

หม 10 บานสหกรณ 184 603

รวม 8557 18755

ทมา: องคการบรหารสวนต าบลโคกขาม, 2554

สภาพทางสงคม

จากการศกษาเอกสารของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ข) พบวาชมชน

ชายทะเลในจงหวดสมทสาครมประวตการตงถนฐานมาอยางยาวนานโดยเฉลย 100 ป โดยชมชน

ดงเดมจะพบการตงถนฐานรมชายฝงทะเลทเปนเสนทางคมนาคมสายหลกในอดตและเรมมการ

กระจายตวตามของชมชนใหมบรเวณแนวถนนทสรางใหม สมาชกในชมชนสวนใหญเกดและอาศย

ในชมชนมาตงแตก าเนด บางสวนยายมาอาศยในชมชนมาเปนเวลานาน วถชวตชมชนดงเดม

ประกอบอาชพการท านาเกลอและประมงพนบาน เชน การจบปลา หอยและกง ทะเล และเรมมการ

ประกอบอาชพเพาะเลยงสตวน ารมชายฝง ไดแก กง กลาด า หอยแครง หอยแมลงภ ซงกล ายเปน

อาชพหลกในปจจบน

48

4.2 สถานการณและสาเหตการกดเซาะชายฝง

1) สถานการณกดเซาะชายฝงในพนทศกษา

พนทอาวไทยตอนบนสวนใหญประสบปญหาการกดเซาะชายฝงและมแนวโนมรนแรง

ขน จากขอมลของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ก) ไดจดจงหวดสมทรสาครอยในพนท

เสยงตอการกดเซาะชายฝงในระดบรนแรง อตราการกดเซาะชายฝงอยทระดบมากกวา 5 เมตรตอ

ป โดยพนทชายฝงถกกดเซาะเปนระยะทางประมาณ 33.45 กโลเมตรจากความยาวชายฝงทงหมด

42.78 กโลเมตร คดเปน 78.19 % ของความยาวชายฝงทงหมดในจงหวดเชนเดยวกบจงหวดชายฝง

ทะเลในบรเวณใกลเคยงกน เชน ชายทะเลบางขนเทยน กรงเทพมหานคร ชายฝงทะเลบานขนสมทร

จน จงหวดสมทรปราการและชายฝงทะเลบานโรงกง จงหวดสมทรสงคราม ดงภาพท 4.5

ภาพท 4.5 พนทชายฝงทถกกดเซาะในจงหวดสมทรสงคราม สมทรสาคร กรงเทพฯ และสมทรปราการ

(ทมาของภาพจากเวปไซด www. mrpolicr.or.th)

พนทชายฝงทถกกดเซาะทงหมดพบอยในเขตอ าเภอเมองสมทรสาคร ใน 8 ต าบล ไดแก

ต าบลนาโคก ต าบลกาหลง ต าบลบางโทรด ต าบลบานบอ ต าบลบางกระเจา ต าบลบางหญาแพรก

ต าบลโคกขามและต าบลพนทายนรสงห โดยในต าบลพนทายนรสงหและต าบลโคกขามพนทศกษา

ในครงนถกจดเปนพนทวกฤตพนทหนงในจงหวดสมทรสาครทประสบกบปญหาการกดเซาะชายฝง

ขอมลดงตารางท 4.4

49

ตารางท 4.4 ความยาวชายฝงทะเลในพนทศกษาทถกกดเซาะ

พนท ระยะทางทถกกดเซาะ

(กม.)

ระยะทางทถกกดเซาะ

(กม.)

% การกดเซาะ

ต าบลโคกขาม 7.91 3.42 43.24%

ต าบลพนทายนรสงห 6.19 5.96 96.28%

จงหวดสมทรสาคร 42.78 33.45 78.19%

2) สาเหตการกดเซาะชายฝง

จากการศกษาสาเหตการกดเซาะชายฝงในพนทต าบลโคกขามและต าบลพนทายนร

สงห โดยการศกษาเอกสารและการสมภาษณกลมผใหขอมลพบวามาจาก 3 สาเหต คอ

(1) การสบน าบาดาล

จากรายงานของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2554ก) ระบวาจงหวด

สมทรสาครมการสบน าบาดาลปรมาณมากเปนอนดบ 2 ของประเทศ เนองจากมความตองการใช

น าในภาคอตสาหกรรมและภาคครวเรอนมากถง 111,153 ลกบาศกเมตรตอวน โดยมสาเหตมาจาก

การขยายตวของโรงงานอตสาหกรรมโดยเฉพาะอตสาหกรรมอาหารทะเลแชแขงและอตสาหกรรม

การแปรรปอาหารทะเลในเขตอ าเภอเมอง และการขยายตวของทพกอาศยเชงพาณชยทรองรบ

แรงงานตางถน การใชน าบาดาลทเพมขนสงผลท าใหเกดการทรดตวของแผนดนจากอตรา 0.9

เซนตเมตรตอปในชวงป 2522-2532 เพมขนเปนอตรา 2.3 เซนตเมตรตอปในป 2548 นอกจากน

ยงพบวาการทรดตวของแผนดนไดเกดขนตลอดแนวชายฝงตงแตปากแมน าแมกลองจนถงคลอง

ดาน จงหวดสมทรปราการ โดยอตราการทรดตวสงสดอยทจงหวดสมทรสาครเทากบ 42

มลลเมตรตอป การทรดตวของแผนดน ประมาณ 20 มลลเมตรมผลท าใหชายฝงทะเลจมน า

ประมาณ 10 เมตรตอป (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง 2551ก) ส าหรบพนททประสบปญหา

การกดเซาะชายฝงอนเนองมาจากการทรดตวของแผนดนพบในพนทต าบลบางหญาแพรก ต าบล

โคกขามและต าบลพนทายนรสงห จงหวดสมทรสาคร

(2) การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนรมชายฝง

ปาชายเลนเปรยบเสมอนก าแพงธรรมชาตทชวยในการปองกนการกดเซาะชายฝง

และลดความรนแรงของคลน ลมและกระแสน าท กระทบชายฝง อกทงระบบราก ของพชปาชายเลน

ยงมบทบาทชวยดกตะกอนดนและยดดนท าใหการพงทลายของชายฝงนอยลง (ส านกงานนโยบาย

และแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2550) แตในปจจบนพนทรมชายฝงสวนใหญทเคย

ปกคลมไปดวยปาชายเลนถกน าไปใชประโยชนเพอการเพาะเลยงสตวน าชายฝง อาทเชน พนทเลยง

50

กง หอยทะเล ปลาน ากรอย ปลาดก ปลานล ปลาสลด เปนตน สงผลท าใหปาชายเลนลดลงอยาง

รวดเรว โดยในภาพรวมของประเทศพนทปาชายเลนลดลงจาก 2.3 ลานไรในป 2504 เหลอ 1.6

ลานไรในป 2543 โดยในจ านวนนเปนพนทปาชายเลนฝงอาวไทยประมาณ 20% และพนทปาชาย

เลนฝงอนดามนประมาณ 80% (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง,2551) ปาชายเลนทพบ

เหลออยเปนแนวแคบๆซงไมสามารถใชในการปองกนคลนลมและยดเกาะตะกอนดนได ชายฝงจง

ถกกดเซาะพงทลายไดงาย

(3) การขดลอกตะกอนดนและการขดหนาดน

การขดลอกตะกอนดนสามารถพบไดบรเวณปากแมน าชายฝงทะเลหรอนากงราง

การขดลอกตะกอนดนท าไดโดยการขดรองบรเวณปากแมน าชายทะเลเพอใหตะกอนดนมาตกและ

ทบถมเปนดนเลนในบอทขดเตรยมไวหรอในบอกงรางทไมไดใชประโยชนและรอใหตะกอนดนแขง

จากนนจงขดหนาดนน าไปขายเพอใชประโยชนในการถมท กจกรรมดงกลาวท าใหเกดการสญเสย

ตะกอนดนบรเวณปากแมน าและชายฝง น าไปสการเกดปญหาการกดเซาะชายฝงและเพมความ

รนแรงในพนททมปญหาการกดเซาะอยแลว ตวอยางพนทท มการขดลอกตะกอนดน ไดแก ต าบล

บานบอ ต าบลบางหญาแพรก ต าบลนาโคก ต าบลบางกระเจา ต าบลโคกขาม ต าบลกาหลง ต าบล

บางโทรดและต าบลพนทายนรสงห จงหวดสมทรสาคร และต าบลบางแกว จงหวดสมทรสงคราม

(กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2554)

4.3 การศกษาผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง

จากการศกษาผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนทองถน โดยใชวธการศกษา

เอกสาร การสงเกตและการสมภาษณเชงลกกลมผใหขอมลทเปน ปราชญชมชนและผสงอายใน

ชมชน ชาวบานทตงถนฐานบรเวณชายฝงทะเล ผน าชมชนอยางเปนทางการและหนวยงานหรอ

องคกรทเกยวของในพนท ผลการศกษาอธบายไดดงน

1) ดานเศรษฐกจ

จากการศกษาพบวาการกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบทางเศรษฐกจตอชมชนทองถน

อนเนองมาจากการสญเสยทดนทมศกยภาพในการใชประโยชน การลด มลคาทดน การลดลงของ

รายไดจากการประกอบอาชพ รวมถงภาระคาใชจายในการซอมแซม ปองกนบานเรอนและ

สงกอสรางรมชายฝง อกทงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจโดยรวมของประเทศจากการสญเสย

ความสวยงามของชายฝงทสามารถสรางรายไดจากการทองเทยวเขาสประเทศและงบประมาณใน

การด าเนนปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง ซงสามารถอธบายไดดงตอไปนคอ

51

การสญเสยทดนและการลดมลคาทดน

การกดเซาะชายฝงไดกอใหเกดการสญเสยทดนรมชายฝง ผใหขอมลบางราย

ประมาณวาเกดการสญเสยพนทดนรมชายฝงประมาณ 40 เมตรตอป ท าใหราคามลคาของทดน

บรเวณทถกกดเซาะลดลงจาก 550,000 – 800,000 บาทตอไร เหลอเพยง 300,000 – 400,000

บาทตอไร และแนวโนมมมลคาลดลงเรอยๆในบรเวณทเกดปญหาอยางรนแรง มลคาทดนทสญเสย

ไปมไดหมายถงมลคาทดนเทานนแตยงหมายถงการสญเสยทดนท ากนของชาวบานอกดวย เ ชน

พนทเลยงกงและหอยแครง สตวน าเศรษฐกจทสามารถสรางรายไดหลกใหแกชมชน บางรายจง

ตองขายทดนใหแกนายทนตางถนหรอใหเชาทดน

การสญเสยคาใชจายในการซอมแซมบานเรอนและสงปลกสราง

การตงบานเรอนของคนในชมชนสวนใหญพบกระจายตวอยรมชายฝงทะเล

เนองจากสะดวกในการคมนาคมและการประกอบอาชพ การรกล าของน าทะเลและความรนแรง

ของคลนลมจงเปนตวการส าคญท าใหบานเรอนรมชายฝงไดรบความเสยหาย ชาวบานตองเสย

คาใชจายในการซอมแซมบานเรอนทเสยหายตงแตระดบเลกนอย เชน การหลดลอนของกระเบองป

พนและสผนงบาน การผกรอนของไมซงเปนสวนประกอบของตวบาน ครงละประมาณ 5,000-

100,000 บาท จนถงระดบรนแรงทตองถอยรนบานเรอนและสรางบานขนใหม เสยคาใชจาย

ประมาณ 400,000 - 500,000 บาทตอหลง (ขนอยกบวสดทใชในการกอสราง) รวมถงคาใชจาย

ในการสรางประตกนทใชส าหรบบอเลยงกง คาใชจายประมาณ 100,000 - 300,000 บาทตอหลง

ขนกบขนาดของประตน า ดงภาพท 4.6

ภาพท 4.6 สภาพบานเรอนและสงปลกสรางทไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง

(ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

52

การสญเสยรายไดจากการประกอบอาชพ

จากการทสภาพภมประเทศในพนทศกษาสวนใหญเปนทราบลมชายฝงทะเล หาด

เลนและคคลอง จงเปนแหลงก าเนด สตวทะเลทมความส าคญทางเศรษฐกจ เชน กงแชบวย

หอยแครง ปลากะพง ฯลฯ ชาวบานสวนใหญจงประกอบอาชพหลกในการจบสตวน าตามธรรมชาต

ในอดตการออกเรอจบสตวน าแตละครงไดสตวน ามากถง 100 กโลกรม/ครง แตในปจจบนเหลอ

ครงละ 10-20 กโลกรม รายไดลดลงจาก 5,000-6,000 บาทตอเดอนเหลอประมาณ 3,000 บาท

ตอเดอน และชวงเดอนเมษายนถงพฤษภาคมของทกปจะพบหอยพม ซงเปนสตวทะเลหายากทพบ

ไดเฉพาะในพนทหาดเลนหรอหาดโคลน ราคากโลกรมละ 800 – 1,000 บาท

จากปญหาการกดเซาะชายฝง ประกอบกบปญหาน าเสยจากโรงงานอตสาหกรรม

สงผลใหปรมาณและความหลากหลายของสตวน าบรเวณชายฝงลดลง ชาวบานตองออกเรอเพอจบ

สตวน าเปนระยะทางไกลจากฝงมากขนท าใหตนทนโดยเฉพาะ คาน ามนเชอเพลงสงขน สตวน าบาง

ชนดเชนหอยพมในปจจบนพบไดนอยมากเกอบจะสญพนธ นอกจากนยงไดรบผลกระทบจากก าร

สญเสยทดนส าหรบเลยงสตวน าชายฝง ไมสามารถประกอบอาชพไดดงเดม สงผลท าใหรายไดของ

ครอบครวลดลง

การสญเสยงบประมาณในการปองกน

ในปจจบนชาวบานในชมชนด าเนนการปองกนการกดเซาะชายฝงในพนทของ

ตนเองตามศกยภาพความพรอมดานการเงน โดยครวเรอนทมงบประมาณมากกจะด าเนนการ

ปองกนโดยใชก าแพงกนคลนทท าจากอฐบลอกคอนกรตทกอสรางเปนแนวยาว ซงใชงบประมาณ

คอนขางสงประมาณ 100,000-200,000 บาทตอความยาวหนงกโลเมตร แตโครงสรางรปแบบน

มความแขงแรงคงทนและสามารถใชงานไดยาวนาน สวนก าแพงกนคลนแบบหนทง คาใชจาย

ประมาณ 12,000-20,000 บาทตอครง ก าแพงกนคลนแบบเสาไฟฟาหรอแทงคอนกรต กเปนอก

หนงรปแบบทพบเหนในพนทมคาใชจายประมาณ 3,000-3,500 บาทตอตนโดยการวางเรยงเปน

ก าแพงในแนวขนานไปกบชายฝงหรอเวนระยะหางตามความเหมาะสม สวนครวเรอนทม

งบประมาณนอยจะใชวธการปกไมไผเปนแนวก าแพงรมชายฝงมคาใชจายในการซอไมไผล าละ

70-80 บาท ทงนจะใชมากหรอนอยขนอยกบความยาว วธการนมคาใชจายต าทสดแตมอายการ

ใชงานสนเพยง 1-3 ป จงตองดแลและซอมแซมอยางตอเนอง

53

(ก) (ข)

(ค) (ง)

ภาพท 4.7 โครงสรางปองกนการกดเซาะชายฝงทพบในพนทศกษา ก) ก าแพงกนคลนทท าจากอฐ

บลอกคอนกรต ข) ก าแพงกนคลนแบบหนทง ค) ก าแพงกนคลนแบบเสาไฟฟาหรอแทงคอนกรต ง)

ก าแพงกนคลนแบบไมไผ

(ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

2) ดานสงคม

ปญหาการกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบตอประชาชนทตงถนฐานรมชายฝงทะเลเปน

จ านวนมากกวา 12 ลานคน (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2551ค) เนองมาจากการสญเสย

พนทดนอนเปนทตงถนฐานบานเรอนและทท ากนเชนเดยวกบพนทศกษา สามารถอธบายได

ดงตอไปน

การเปลยนแปลงวถชวต

วถชวตชวตชมชนดงเดมสวนใหญประกอบอาชพการท านาเกลอและประมงพนบาน

โดยการจบสตวน าธรรมชาต เชน หอย กง ป ดงจะเหนไดจากภมปญญาการประดษฐเครองมอจบ

54

สตวน า เชน อวนจบปลา โพงพางจบปลา ละวะดกเคย เรออปาบ เปนตน จากปญหาการกดเซาะ

ชายฝงประกอบกบปญหาน าเสยจากโรงงานอตสาหกรรมไดสงผลกระทบตอการประกอบอาชพใน

2 ระดบ คอ ผลกระทบในระดบเลกนอย กอใหเกดการเปลยนแปลงจากอาชพจากการจบสตวน า

ตามธรรมชาตเปนการเพาะเลยงสตวน าชายฝง เนองจากใหผลตอบแทนมากกวาและใหผลผลตท

แนนอนกวา เชน การ เลยงกงแชบวย ซงสามารถสรางรายได 300,000-400,000 บาทตอครงและ

โปะเลยงหอยแมลงภ สรางรายได 70,000 - 80,000 บาทตอครง ในขณะทชาวบานบางรายไดรบ

ผลกระทบอยางรนแรงจนถงขนเปลยนอาชพโดยสนเชง เชน การเปลยนไปประกอบอาชพธรกจ

สวนตว อาชพรบจางทวไป ส าหรบคนหนมสาวมกไปประกอบ อาชพรบจางในโรงงานอตสาหกรรม

และประกอบอาชพตามระดบการศกษาทสงขน รวมถงบางสวนไดขายทดนใหแกนายทนนอกพนท

อนเนองมาจากตนทนการผลตทสงขน การเพาะเลยงไมไดผลและการสญเสยทดนจากปญหาการ

กดเซาะ ท าใหวถชวตการประกอบอาชพประมงดงเดมเรมเปลยนแปลง ตวอยางเครองมอประมงดง

ภาพท 4.8

ส าหรบวฒนธรรมและประเพณของชมชนยงคงสะทอนถงวถชวตการประกอบ

อาชพประมงซงยงคงยดถอและปฏบตมาตงแตสมยบรรพบรษ ไดแก ความเชอในการบชาแมยานาง

เรอเพอใหเกดความปลอดภยในการออกเรอและจบสตวน าไดในปรมาณมาก การเซนไหวประตน า

เพอใหเลยงและจบสตวน าไดในปรมาณมาก และการนมสการศาลมจฉาน เพอความเปนสรมงคล

และความราบรนในการประกอบอาชพประมง

ภาพท 4.8 โพงพางจบสตวน า

(ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

55

การยายถน

จากการสมภาษณผใหขอมลพบวาผใหขอมลสวนใหญมภมล าเนาและถอก าเนดใน

ชมชน โดย กลาววาในชวงอายของตนประมาณ 40 ป ชายฝง ทะเลในพนทศกษาไดถกกดเซาะ

หายไปเปนระยะทางยาวมากกวา 2 กโลเมตร สรางความเสยหายแกบานเรอนทตงรมชายฝงท าให

ตองถอยรนยายบานเรอนเขาสฝงเรอยๆ บางรายถอยรนและยายบานเรอนมาแลว 2 - 3 ครง สวน

ทไมสามารถอยไดกอพยพไปยงพนทอน (Relocation) ทมความปลอดภยมากกวาหรอความเสยง

นอยกวา และขายทดนใหแกนายทนตางถนผถอครองทดนจงเปลยนมอจากชาวบานในชมชนเปน

นายทนตางถนทเขามาลงทนและปลอยใหเชาเปนพนทเลยงกงและประกอบธรกจขดหนาดนขาย

3) ดานสงแวดลอม

จากการศกษาพบวาการกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบตอทรพยากรดนและการ

เปลยนแปลงการใชประโยชนทดนและทรพยากรธรรมชาตอน ๆใน 4 ลกษณะ ดงตอไปนคอ

การสญเสยทรพยากรดน

เมอประมาณ 30-40 ปทแลวพนทชายฝงทะเลในต าบลทอดยาวออกไปในทะเล

เปนระยะทางกวา 2 กโลเมตร จาก การกดเซาะชายฝงกอใหเกดการสญเสยพนทดนรมชายฝงทม

ศกยภาพในการใชประโยชนเพอเปนทอยอาศยและสงกอสราง แหลงเพาะปลกพช แหลงเกบน าและ

โดยเฉพาะพนทการประกอบอาชพเพาะเลยงสตวน าลดลง ความสญเสยทดนทเกดขนของผให

ขอมลแตละรายมตงแต 5-10 ไรและมแนวโนมเพมมากขนและหากคดเปนมลคาราคาทดนแลว

พบวาราคาทดนรมชายฝงทถกกดเซาะมแนวโนมลดลง ท าใหชาวบานบางสวนตดสนใจขายทดน

ใหแกนายทน ดงภาพท 4.9

ภาพท 4.9 ทดนรมชายฝงทไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง

(ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

56

ความเสอมโทรมของทรพยากรปาชายเลน

ความแรงของคลนลมและกระแสน าในชวงฤดมรสมตะวนตกเฉยงใต ซงเกดใน

เดอนพฤษภาคมถงเดอนสงหาคมของทกป สามารถกดเซาะดนรมชายฝงและพดพาตะกอนดนออก

จากฝงจ านวนมากและหากรากพชไมสามารถตานทานความรนแรงของคลนลมและไมสามารถยด

เกาะดนไวไดกจะหลดลอยไปกบกระแสน าเปนสาเหตหนงของความเสอมโทรมของปาชายเลนและ

การลดลงของพนทปาชายเลน ในปจจบนชาวบานบางสวนไดเรมปลกตนไมจ าพวกแสม โกงกางไว

หลงแนวไมไผชะลอคลนบรเวณพนทของตนเองเพอชวยยดเกาะและดกตะกอนดน ท าใหพนธไมใน

พนทสามารถเจรญเตบโตอยรอดไดและมแนวโนมการเพมขนของปาชายเลนเรอยๆ สภาพความ

เสอมโทรมของปาชายเลนรมชายฝง แสดงดงภาพท 4.10

ภาพท 4.10 ความเสอมโทรมของปาชายเลนรมชายฝงทะเล

(ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

การลดลงของสตวน า

จากการศกษาของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2551ค) พบวา พนทชายฝง

ทะเลในจงหวดสมทรสาครและสมทรสงครามเปนแหลงทอยอาศยถาวรของปลา 5 ชนดคอ ปลา

กะตก ปลาหลงเขยว ปลาบ ปลาบทรายและปลาแปน และแหลงทอยอาศยชวคราวของปลา

ปากคม ปลาสกน ปลากะพงแดง ปลาจวด ปลาแพะ ปลาใบโพธและปลาท ความหลากชนดของ

ปลาพบมากถง 60-80 ชนด โดยปลากลมเดนทมความหนาแนนสงทสดคอปลากะตก ปลาแปน

แกว ปลากระบอก ปลาเหดโคน ปลาหางแขงและปลากะพงแดง แตการรบกวนระบบนเวศจากการ

กอสรางรมชายฝงและการกดเซาะของชายฝง เปนสาเหตหนงทท าใหจ านวนชนดและปรมาณของ

ประชากรปลาทพบรมชายฝงลดลงอยางมาก (บญชวย, 2555) สอดคลองกบค าสมภาษณจาก

ชาวบานในชมชนทกลาววาสตวทะเลในปจจบนมจ านวนลดลงจากอดตเปนอยางมาก เนองจาก

ภาวะคกคามจากน าเสยโรงงานอตสาหกรรมและการกดเซาะของชายฝง ปรมาณสตวน าทพบ

57

บรเวณชายฝงจงลดลงอยางเหนไดชดและสตวทะเลบางชนดลดลงจนเกอบจะสญพนธ เ ชน

หอยพม เปนตน

การสญเสยทศนยภาพชายฝง

น าทะเลทรกล าและกดเซาะชายฝง ไดสรางความเสยหายแกบานเรอนและสงปลก

สรางจนไมสามารถใชประโยชนได พนทรมชายฝงทถกกดเซาะเวาแหวง เศษขยะทถกพดมากบ

กระแสน าตลอดจนซากปรกหกพงของสงปลกสรางทถกทงรางไดสรางความสกปรกและไมนาด

4.4 การปรบตวของชมชนทองถนตอการกดเซาะชายฝง

การกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจทงในระดบชมชน ระดบจงหวดและ

ระดบประเทศ อนเนองมาจากการลดลงของจ านวนสตวน าซงเปนแหลงรายไดและ ขณะเดยวกน

ตองเสยคาใชจายในการซอมแซมบานเรอนและสงปลกสรางทไดรบความเสยหาย ตลอดจน

คาใชจายในการกอสรางสงปองกนการกดเซาะชายฝง รวมถงผลกระทบดานสงคมและสงแวดลอม

ท าใหชมชนทองถนมการปรบตวใน 3 ลกษณะ อธบายไดดงนคอ

1) การปรบตวดานการประกอบอาชพ

จากปญหาการลดลงของสตวน าในธรรมชาต ท าใหรายไดจากการประกอบอาชพจบ

สตวน าลดลง ชาวบานในชมชนบางสวนเรมปรบตวในการประกอบอาชพดงเดมทเคยท ามาตงแต

สมยบรรพบรษคออาชพประมงพนบานดวยการจบสตวน าในธรรมชาตเปลยนไปประกอบอาชพ

เพาะเลยงสตวน าชายฝง เชน การขดบอเลยงกงขาวหรอกงแชบวย ฟารมเลยงหอยแครง เจาของ

ธรกจรานอาหารและธรกจน าเทยว เนองจากใหผลตอบแทนสงกวา และสวนหนงกเปลยนไป

ประกอบอาชพรบจางในโรงงานอตสาหกรรมแปรรปอาหารทะเลในนคมอตสาหกรรมของจงหวด

สมทรสาครและประกอบอาชพตามระดบการศกษาทสงขน

2) การปรบตวดานทอยอาศย

จากการศกษาการปรบตวดานทอยอาศยพบวาชมชนชายฝงทะเลในต าบลโคกขามและ

ต าบลพนทายนรสงหมการปรบตวดานทอยอาศย 2 ลกษณะ คอ การถอ ยรนของพนทท ากนและ

บานเรอนและการเปลยนแปลงลกษณะบานเรอน กลาวคอ

การถอยรนของพนทท ากนและบานเรอน

จากการศกษาพบวาการใชประโยชนทดนรมชายฝง ในปจจบนสวนใหญถกน าไปใช

ประโยชนเพอการเพาะเลยงสตวน า อาทเชน พนทเลยงกง หอย แครงและปลา การกดเซาะชายฝง

ไดกอใหเกดการสญเสยพนทดนรมชายฝงทมศกยภาพในการใชประโยชนในการเพาะเลยงสตวน า

58

โดยเฉพาะการประกอบอาชพเลยงกงแบบธรรมชาตซงสวนใหญจะตงอยบรเวณรมชายฝงทะเลเพอ

ความสะดวกในการสบน าทะเลทมพนธลกกงตามธรรมชาตเขาสบอเลยง โดยตดตงประตน าบรเวณ

ชายฝงเพอใชส าหรบเปดปดน าทะเลเขาสบอ แตปจจบนประตน าทใชส าหรบเปดปดน าทะเลเขาสบอ

เลยงกงตองถอยรนเขาสฝงมากขนเนองจากน าทะเลรกล าเขาสฝงมากขน ท าใหตองสรางประตน า

ใหมแทนประตน าเดมทไมไดใชงานจงถกทงรางไปเปนหลกฐานทแสดงใหเหนแนวชายฝงเดมในอดต

ซงอยหางประมาณ 500 เมตรจากชายฝงปจจบน นอกจากนการกดเซาะชายฝงยงเปนสาเหตท าให

เกดการสญเสยพนทดนรมชายฝงอนเปนทตงบานเรอนทอยอาศย ชาวบานทตงถนฐานรมชายฝง

ตองปรบตวโดยการถอยรนบานเรอนเขาสฝงมากขนเรอยๆเพอหลกเลยงความเสยหายทอาจเกด

กบบานเรอนและสงปลกสรางตางๆ บางรายตองถอยรนยายบานเรอนเขาสฝงมาถง 2-3 ครงแลว

ในรอบ 10 ป บางสวนทไมสามารถอาศยอยไดกอพยพไปยงพนทอน ท าใหศกยภาพการใช

ประโยชนพนทดนรมชายฝงไมเตมประสทธภาพ การถอยรนของบานเรอนในชมชน ดงภาพท 4.11

ภาพท 4.11 การถอยรนของบานเรอนในชมชน

(ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

การเปลยนแปลงลกษณะบานเรอน

การกดเซาะชายฝงไดสรางความเสยหายกบบานเรอนของชมชนรมชายฝงทะเล

ไมวาจะเปนการทรดตวของพนบาน เสาบานทเอนเอยงตามความแรงของคลน ผนงบานเปนราได

งาย และกระเบองปพนหลดลอนไดงาย วฒนธรรมทสะทอนถงการสรางบานเรอนในสมยอดตทท า

จากไม หลงคามงจากไดถกปรบเปลยนไปเปนวสดจ าพวกหนและปนเนองจากมความแขงแรงคงทน

ทานมากกวา ลกษณะของตวบานเปลยนเปนแบบยกพนสงเพอหลกเลยงความเสยหายของตวบาน

จากระดบน าทะเลทเพมสงขนและการกดเซาะจากคลน รวมถงการกอสรางก าแพงกนคลนทท า

จากหน เสาคอนกรตและแผนปน การใชไมไผเพอชะลอความแรงของคลน เปนตน ดงภาพท 4.12

59

ภาพท 4.12 การเปลยนแปลงลกษณะการสรางบานเรอนในปจจบน

(ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

3) การปรบตวในการปองกน

การสญเสยทดนรมชายฝงและความเสยตอทรพยสนทเกดจากปญหาการกดเซาะ

ชายฝง ท าใหชมชนมการปรบตวโดยเนนทการด าเนนการปองกนและรกษาพนทรมชายฝงดวย

โครงสรางประเภทตางๆ และการเพมพนทดนเลนงอกดวยการปลกพชปาชายเลนจ าพวกแสมหรอ

โกงกางไวดานหลงโครงสรางปองกนการกดเซาะเพอชวยยดเกาะตะกอนดนและเพมตะกอนดนชวย

ท าใหเกดพนทงอกรมชายฝงและเพมฟนทปาชายเลน โดยวธการทใชในการปองกนการกดเซาะ

ชายฝงปรากฏใหเหน 4 วธคอ

(1) ก าแพงกนคลนแบบหนเรยง โดยการวางเรยงกอนหนขนาดใหญในแนวขนานไปกบ

ชายฝงเพอลดความแรงของคลนทกระทบชายฝง ซงมคาใชจายคอนขางสง

(2) ก าแพงกนคลนแบบอฐบลอก โดยการกออฐบลอกเปนก าแพงความสงประมาณ 50

เซนตเมตรในแนวขนานไปกบชายฝงและฉาบทบดวยปนซเมนต ซงมคาใชจายคอนขางสง

(3) ก าแพงกนคลนแบบเสาหรอแทงคอนกรต โดยการปกเสาคอนกรตความยาว 6-8

เมตรหรอแทงคอนกรตความยาว 3-4 เมตร บรเวณรมชายฝงหรอใกลชายฝงในลกษณะเรยงตดกน

เปนก าแพงหรอเวนระยะตามความเหมาะสม วธการนมความแขงแรงทนทานและมอายการใชงานท

นานกวาอกทงท าหนาทในการดกตะกอนไดอกดวย

(4) การปกไมไผชะลอคลนรมชายฝงในแนวขนานไปตามแนวชายฝงเพอชะลอความแรง

ของคลนทกระทบชายฝงอนเปนการลดการสญเสยพนทดนรมชายฝง นอกจากนแนวไมไผทปกเปน

ระยะทางยาวสามารถสรางความสวยงามเปนธรรมชาต อกทงยงใชประโยชนเปนทยดเกาะของสตว

น า เมอผกรอนกสามารถยอยสลายไดเองโดยไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม

60

(ก) (ข)

(ค) (ง)

ภาพท 4.13 โครงสรางปองกนการกดเซาะทพบในพนทศกษา

(ทมาของภาพโดยผวจยเมอพฤศจกายน 2555)

4.5 การด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ

การก าหนดนโยบายในการพฒนาทองถนขององคกรปกครองสวนทองถน เปนกระบวนการ

ก าหนดทศทางการพฒนาทสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนพฒนา

จงหวดและแผนพฒนาอ าเภอ โดยสะทอนถงปญหาและความตองการของชมชนเพอใหเกดการ

แกไขปญหาและตอบสนองความตองการของชมชนไดครอบคลมทกดาน

ส าหรบวสยทศนของการพฒนาจงหวดสมทรสาครกเชนเดยวกน มการก าหนดการพฒนา

จงหวดโดยเนน “การเปนศนยกลางการผลตอาหารทะเลเพอความเปนหนงในฐานะครวของโลก

เปนแหลงทองเทยวทางเลอกใหมทามกลางสภาพแวดลอมทนาอยอาศย” และหนงในประเดน

ยทธศาสตรของจงหวดคอประเดนในเรอง “การฟนฟระบบนเวศของแมน า ล าคลอง ทะเลและลด

การกดเซาะพนทชายฝงทะเลเพอสภาพแวดลอมทยงยน” ซงองคกรทเกยวของทงในระดบประเทศ

ระดบจงหวด ระดบต าบลและระดบทองถน จ าเปนทจะตองด าเนนการตามอ านาจหนาททไดรบ

61

มอบหมาย (องคการบรหารสวนต าบลพนทายนรสงห, 2554) ใหสอดคลองตามวสยทศนของการ

พฒนาจงหวด

พนธกจการพฒนาของจงหวดในเรองของการแกปญหาการกดเซาะชายฝง เปนประเดน

ปญหาเรงดวนของจงหวดสมทรสาคร ซงจากการศกษาการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการ

กดเซาะชายฝงขององคกรตางๆในพนทศกษาต าบลโคกขามและต าบลพนทายนรสงห พบวา ม

องคกรทด าเนนการจดกจกรรมดานการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง 3

องคกรหลกดวยกนคอ

1) องคการบรหารสวนต าบล

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตราท (290) ไดก าหนดอ านาจ

หนาทขององคปกครองสวนทองถนความวา “องคกรปกครองสวนทองถนยอมมอ านาจหนาท

สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมตามทกฎหมายบญญต กฎหมายตามวรรคหนงอยางนอย

ตองมสาระส าคญดงตอไปน”

(1) การจดการ การบ ารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมทอยในเขตพนท

(2) การเขาไปมสวนรวมในการบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอย

นอกเขตพนท เฉพาะในกรณทอาจมผลกระทบตอการด ารงชวตของประชาชนใน

พนทของตนเอง

(3) การมสวนรวมในการพจารณาเพอรเรมโครงการหรอกจกรรมใดนอกเขตพนทซง

อาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมหรอสขภาพอนามยของประชาชนในพนท

นอกจากนพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 และ

แกไขเพมเตมถงฉบบท 6 พ.ศ. 2552 ในมาตราท (67) ไดก าหนดอ านาจหนาทขององคการบรหาร

สวนต าบลในดานตางๆ รวม 9 ขอดวยกน โดยกลาววา “ภายใตขอบงคบแหงกฎหมายองคกร

บรหารสวนต าบลมหนาทตองท าในเขตองคการบรหารสวนต าบล ดงตอไปน”

1. จดใหมและบ ารงรกษาทางน าและทางบก

2. รกษาความสะอาดของถนน ทางน า ทางดน และทสาธารณะ รวมทงก าจดมลฝอย

และสงปฏกล

3. ปองกนโรคและระงบโรคตดตอ

4. ปองกนและบรรเทาสาธารณภย

5. สงเสรมการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

6. สงเสรมการพฒนาสตร เดก เยาวชน ผสงอาย และผพการ

62

7. คมครอง ดแล บ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

8. บ ารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถนและวฒนธรรมอนดของ

ทองถน

9. ปฏบตหนาทอนตามททางราชการมอบหมายโดยจดสรรงบประมาณหรอ บคลากร

ใหตามความจ าเปนและสมควร

ดงนนจะเหนไดวารฐธรรมแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตราท (290) เนน

หนาทขององคกรปกครองสวนทองถนในการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม ซงสอดคลอง

กบพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 และแกไขเพมเตมถงฉบบ

ท 6 พ.ศ. 2552 ตามมาตราท 67 ขอท (7) วาดวยเรองการคมครอง ดแล บ ารงรกษา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงเปน 1 ใน 9 หนาทหลกขององคการบรหารสวนต าบลท

จะตองรบผดชอบ

ส าหรบองคการบรหารสวนต าบลพนทายนรสงหกเชนเดยวกน ไดมการก าหนด

วสยทศนของต าบลไววา “สาธารณปโภคพรอม สงแวดลอมด ประเพณเดน มงเนนการศกษา

พฒนาแหลงทองเทยวเชงประวตศาสตร เปดโอกาสการมสวนรวมของประชาชน ” ซงจาก

การศกษาบทบาทหนาทขององคการบรหารสวนต าบลพนทายนรสงหจากเอกสารแผนยทธศาสตร

การพฒนา (ป 2554-2558) และการสมภาษณนายกองคการบรหารสวนต าบล รองนายกองคการ

บรหารสวนต าบล ปลดองคการบรหารสวนต าบล และสมาชกองคการบรหารสวนต าบลพนทายนร

สงห พบวา มการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดานสงแวดลอม 2 ดานดวยกนคอ 1) การพฒนา

สงเสรม สนบสนนการดแลทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม และ 2) การบ ารงรกษาแมน าล า

คลองตางๆ และการปองกนน าทวม น าเสย แตอยางไรกตามศกยภาพในการจดการสงแวดลอม

ยงคงมจดออนอยตรงทประชาชนขาดความสนใจในเรองของสงแวดลอม อกทงยงขาดงบประมาณ

ในการพฒนาและขาดการบรณาการและการประสานงานทดในหนวยงานทเกยวของ เชนเดยวกน

กบภารกจดานการจดการปญหาการกดเซาะชายฝง พบวา ทางองคการบรหารสวนต าบล พน

ทายนรสงหไมไดมการก าหนดไวในแผนยทธศาสตรการพฒนา (ป 2554-2558) เนองจากขอจ ากด

ดานบคคลากรและการประสานงานระหวางหนวยงาน

สวนองคการบรหารสวนต าบลโคกขาม มการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาดาน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไวในแผนพฒนาต าบลขององคการบรหารสวนต าบลโคกขาม

(ระยะสามป 2555-2557) จ านวน 3 ดานดวยกนคอ 1) การสรางจตส านกและความตระหนกใน

การรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2) การปองกนการท าลายทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม และ 3) การบ าบดและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

63

การพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทต าบล เนนในเรองของการ

พฒนาแหลงน าทตนเขน การจดหาแหลงน าจดเพมเตมเพอรองรบกบความต องการทเพมขน การ

จดการขยะ การควบคมการปลอยน าเสยและอากาศเสยจากโรงงานอตสาหกรรม และการจดการ

ปาชายเลนซงเปนประเดนหลกในการพฒนา เนองจากทผานมามการบกรกท าลายปาชายเลนเพอ

พฒนาเปนบอเลยงกงในพนทต าบลโคกขามเปนจ านวนมากท าใหปาชายเลนเกดความเสอมโทรม

ทางองคการบรหารสวนต าบลโคกขามจงไดมการก าหนดโครงการพฒนาปาชายเลน 2 กจกรรม

คอ การรณรงคปลกจตส านกในการรกษาปาชายเลนและการฟนฟปาชายเลนดวยการปลกปา

ทดแทน สวนในดานการจดการปญหาการกดเซาะชายฝง พบวา ทางองคการบรหารสวนต าบลโคก

ขามไมไดมการก าหนดไวในแผนพฒนาต าบลในระยะสามป พ.ศ. 2555-2557

แตอยางไรกตามการด าเนนการแกไขการกดเซาะชายฝงทะเลไดถกก าหนดไวใน

แผนพฒนากลมจงหวดภาคกลางตอนลาง พ.ศ. 2557 - พ.ศ. 2560 (จงหวดสมทรสาคร

สมทรสงคราม เพชรบรและประจวบครขนธ ) โดยส านกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคกลาง

ตอนลาง 2 ในยทธศาสตรท 3 วาดวยเรองการกดเซาะชายฝง ซงมงเนนการหยดการกดเซาะ

ชายฝงดวยวธการทเหมาะสมของแตละพนท ไดแก การปกไมไผชะลอคลนเพอลดการกดเซาะ

ชายฝงในพนทจงหวดสมทรสาครและสมทรสงคราม การสรางเขอนกนทรายและคลนเพอลดการ

กดเซาะชายฝงในจงหวดเพชรบร และการเรยงหนกนคลนเพอลดการกดเซาะชายฝงในจงหวด

ประจวบครขนธ (ส านกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคกลางตอนลาง, 2554) เปนตน

ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงาน

จากการศกษาปญหาและอปสรรคขององคการบรหารสวนต าบลในการจดการปญหา

การกดเซาะชายฝง พบวา ปญหาการกดเซาะชายฝงเกดขนเฉพาะพนททมอาณาเขตตดทะเล

ดงเชนพนทหม 3 และหม 8 ของต าบลโคกขาม การจดท าแผนงบประมาณตองเปนไปตามมตของ

ประชาคมชาวบาน ซงชาวบานสวนใหญใน ต าบลไมเหนวาการกดเซาะชายฝงเปนปญหาส าคญ

เรงดวนท าใหแผนพฒนาของอบต.ไมสามารถทมงบประมาณในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง

เพราะจะท าใหขดกบผลการท าประชาคม แตพยายามจะบรรจไวในแผนพฒนาของทางอบต.เพอขอ

การสนบสนนจากหนวยงานระดบสงขนไปแมวาบางครงยงคงประสบปญหาในการประสานงานและ

ความรวมมอของหนวยงานทเกยวของ

64

2) ศนยอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงท 2 (จงหวดสมทรสาคร)

จากการศกษาบทบาทหนาทของศนยอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงท 2

(จงหวดสมทรสาคร) โดยการสมภาษณผอ านวยการศนยฯ และตวแทนเจาพนกงานประมง

ปฏบตงานสามารถอธบายไดวา

ศนยอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงท 2 (จงหวดสมทรสาคร) เปนหนวยงาน

ในพนทศกษาทไดรบการจดตงขนโดยกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (ทช.) ในป 2551 ซงพนท

รบผดชอบของศนยอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงท 2 ครอบคลม 6 จงหวด คอ จงหวด

ฉะเชงเทรา สมทรปราการ กรงเทพมหานคร สมทรสาคร สมทรสงครามและเพชรบร โดยมภารกจ

หลก 4 ประการ คอ

1. ด าเนนงานในการสงวน อนรกษ ฟนฟ ตรวจสอบ ควบคม ปองกนการท าลาย

ทรพยากรและระบบนเวศทางทะเลและชายฝงทเปนงานรบผดชอบของส านกอนรกษทรพยากรทาง

ทะเลและชายฝง

2. ประสานความรวมมอหรอด าเนนงานรวมกบสวนราชการอนๆในส านกอนรกษ

ทรพยากรทางทะเลและชายฝง กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงและหนวยงานอนๆในกจกรรม

งาน โครงการทเกยวของกบกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงในเขตพนทรบผดชอบ

3. เสนอแผนบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝงในพนททสอดคลองกบ

ระบบนเวศและแนวนโยบายของรฐและแหลงอนควรอนรกษ

4. สนบสนน รวมงานการศกษา วจยและพฒนาการอนรกษและฟนฟทรพยากรทาง

ทะเลและชายฝง รวมทงก ากบด แล ประเมนผล และตดตามตรวจสอบในพนทรบผดชอบใหเปนไป

ตามกฎ ระเบยบ มาตรการอนรกษ และสรางความเขาใจและความรวมมอกบประชาชน ชมชน

ทองถนและจงหวด ในงานของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

จากการศกษาการด าเนนกจกรรมดานการสงวน อนรกษ ฟนฟ ตรวจสอบ ควบคม

ปองกนการท าลายทรพยากรและระบบนเวศทางทะเลและชายฝงของศนยอนรกษทรพยากรทาง

ทะเลและชายฝงท 2 พบวามการด าเนนงานในภารกจ 4 ดาน คอ การคมครองและปองกนการบก

รกท าลายทรพยากรทางทะเล การสงเสรมและสนบสนนการอนรกษ การศกษาวจยและการ

ตดตามตรวจสอบ กลาวคอ 1) ภารกจดานการคมครองและปองกนการบกรกท าลายทรพยากร

ทางทะเลทางศนยฯ ไดด าเนนการจบกมผกระท าผด จากการใชเครองมออวนรนประกอบเรอยนต

ลกลอบท าการประมงในเขตหวงหาม 3,000 เมตร โดยไมไดรบอนญาต ในเขตพนทรบผดชอบ 2)

ภารกจดานการสงเสรมและสนบสนนการอนรกษทางศนยฯ ไดด าเนนการจดกจกรรมสงเสรมการม

สวนรวมของชมชนและองคกรปกครองสวนทองถน โดยใหประชาชนในพนท หนวยงานภาครฐ

ภาคเอกชนและนกเรยนนกศกษาสถาบนตางๆไดมสวนรวมในกจกรรมการอนรกษตางๆ เชน

65

กจกรรมการปลอยพนธสตวน าลงสทะเล กจกรรมวนสบทอดเจตนาสบชะตาดอนหอยหลอด ซงจด

ขนทกวนท 22 เมษายนของทกป 3)ภารกจดานการศกษาวจยทางศนยฯ ไดด าเนนการจดกจกรรม

ใหความรในรปแบบตางๆ เชน โครงการอบรมแกเยาวชนในพนท โครงการ ประชมสมมนารวมกบ

สมาชกเครอขายรกอาวไทยตอนบน 6 จงหวด การ เปนพเลยงในการศกษาวจยตางๆ เปนตน 4)

ภารกจดานการตดตามตรวจสอบทางศนยฯ ไดด าเนนการตดตามตรวจสอบคณภาพน าทะเลใน

พนทอาวไทยตอนบน จงหวดฉะเชงเทรา สมทรปราการ กรงเทพมหานคร สมทรสาคร

สมทรสงครามและเพชรบร

และหนงในภารกจดานการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงคอการสนบสนน

การมสวนรวมของชมชนในการอนรกษทรพยากรชายฝงผานการจดสรรงบประมาณแผนดนเพอ

สนบสนนการจดประชมแกสมาชกกลมอนรกษในพนทใหไดมโอกาสมาพบปะแลกเปลยนเรยนร

รวมกนอยางตอเนอง และการจดกจกรรม “สอมวลชนสญจร” เพอเปดตวพนทน ารองการจดการ

และการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง รวมทงการฟนฟทรพยากรปาชายเลนอยางยงยนโดยการม

สวนรวมของประชาชนในพนทอาวไทยตอนบน

3) ศนยเรยนรปฏบตการอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(มหาชยฝงตะวนออก) จงหวดสมทรสาคร

จากการศกษาบทบาทหนาทของศนยเรยนร ปฏบตการอนรกษและฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (มหาชยฝงตะวนออก) จงหวดสมทรสาคร โดยการสมภาษณ

ผอ านวยการศนยฯ คณวรพล ดวงลอมจนทร หรอเป นทรจกกนในชอของผใหญหม อดต

ผใหญบานหมท 3 ต าบลโคกขามและเปนแกนน ากลมเครอขายรกษอาวไทยตอนบนของจงหวด

สมทรสาคร ใหขอมลเกยวกบความเปนมาและการด าเนนการของศนยฯ สรปไดวา ปญหาการกด

เซาะชายฝงในพนทจงหวดสมทรสาครไดเรมเกดขนตงแตป 2525 โดยมสาเหตหลกมาจากการ

สรางเขอนภมพลและเขอนสรกต ซงมสวนท าใหการไหลของน าเกดการชะลอตวและตกตะกอนอย

ในล าน า ตะกอนบางสวนถกกกไวเหนอเขอน ท าใหปรมาณตะกอนทจะไหลไปตก ทบถมสะสม

บรเวณปากแมน าและพดพาไปสะสมยงชายฝงลดลง โดยพบวาภายหลงการสรางเขอนทงสองท าให

อตราการตกตะกอนทปากแมน าเจาพระยาลดลงจาก 25.3 ตนตอปเหลอเพยงประมาณ 6.6 ตน

ตอป ซงเปนสาเหตของการกดเซาะชายฝงทะเลบางขนเทยนและพนทรอยตอใกลเคยง ผใหญวรพล

ดวงลอมจนทร ในฐานะผน าชมชนและอดตผใหญบานหม 3 ต าบลโคกขาม เกดแนวคดวาตองการ

พฒนาฟนฟพนทเกดของตนเอง จงไดเรมศกษาวจยเชงปฏบตการโดยการลองผดลองถกดวย

ตนเองและการเรยนรรวมกนระหวางชาวบานในพนท ในระยะแรกใชทอพวซ ความยาว 5 เมตรปก

เปนแนวขนานไปกบชายฝง แตประสบปญหาทอพวซมน าหนกเบาท าใหลอยน าไดงาย ตอมาจงได

เปลยนมาใชไมสนและไมยคาลปตส ซง กไมประสบความส าเรจเชนเดยวกน ตอมาไดรบความ

66

ชวยเหลอดานวชาการจากนกวชาการของจฬาลงกรณมหาวทยาลยและอาจารยสพล สดารา

ทดลองใชไมไผรวกหรอไผตงขนาดเสนผาศนยกลาง 3-4 นว ยาวทอนละ 4 เมตร ปกลงในน าลก

ประมาณ 1.5 เมตร หางจากฝงประมาณ 5 เมตรในแนวขนานไปกนแนวชายฝงและเมอน าขนสงสด

ยอดไมไผตองโผลพนน าไมต ากวา 0.5 เมตร ซงประสบความส าเรจสามารถชวยดกตะกอนดนได

นบเปนภมปญญาชาวบานทใชในการปองกนการกดเซาะชายฝงทพบมากในพนทศกษา ตอมาในป

2549 ไดรบการสนบสนนงบประมาณจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงและองคการบรหาร

สวนจงหวดสมทรสาครใน “โครงการอยดมสข” เพอใชในการด าเนนการปกไมไผและปลกปาเพอ

ฟนฟปาชายเลน และไดรวมกนจดตง “กลมเครอขายรกษอาวไทยตอนบน” ประกอบดวยสมาชก 6

จงหวด ไดแก จงหวดชลบร กรงเทพมหานคร สม ทรปราการ สมทรสาคร สมทรสงคราม และ

เพชรบร ปจจบนด าเนนการปกไมไผเปนระยะทาง 17 กโลเมตรครอบคลมพนทต าบลโคกขาม

ต าบลพนทายนรสงห ต าบลบางหญาแพรก ต าบลบางโทรดและต าบลนาโคก จงหวดสมทรสาคร

ปญหาและอปสรรคในการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงของ

ศนยฯ ทส าคญคอคนในชมชนขาดความตระหนกถงคณคาและความส าคญของสงแวดลอม จง

ไมไดเขารวมกบโครงการหรอกจกรรมของทางศนยฯ รวมถงองคกรทเกยวของในระดบทองถนไมได

สนบสนนงบประมาณและมสวนรวมในการด าเนนการ ท าใหประสทธภาพการด าเนนการจดการไม

ประสบความส าเรจเทาทควร รวมถงองคความรชมชนไมมการเกบรวบรวมท าใหขอมลไมเผยแพรส

สาธารณะ

4) ชาวบานในชมชน

จากการศกษาการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงในพนทต าบล

โคกขาม พบวา เจาของพนทหรอทดนสวนใหญไมใชคนใน ทมภมล าเนาอาศยอยในชมชนตงแตเกด

แตเปนนายทนหรอผทมาซอทดนเพอท าบอเลยงกงและหอยแครง ปญหาการกดเซาะชายฝงท

เกดขนจงไมไดสรางปญหาใหกบคนกลมนมากเทาใดนก คนสวนใหญใหความเหนวาการด าเนน

โครงการปกไมไผชะลอคลนเพอลดการกดเซาะชายฝงทด าเนนการโดยกรมทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝงในระยะเรมตนมไดมการประชาสมพนธเพอใหขอมลแกชมชนทองถน คนในชมชนจงไมขอให

ความเหนในโครงการดงกลาว แต เหนดวยวาโครงการปกไมไผชะลอคลนสามารถชวยปองกนการ

กดเซาะชายฝงได แตควรมการใชวสดทมความแขงแรงคงทนและมอายการใชงานไดยาวนานเพอ

เพมประสทธภาพในการปองกนและประหยดงบประมาณในระยะยาว สวนชาวบานในพนทต าบล

พนทายนรสงหกใหความเหนเชนเดยวกนวาโครงการปกไมไผชะลอคลนเปนโครงการทเหนผลได

ชดเจนและมบทบาทลดการกดเซาะชายฝงได รวมถงเสนอแนะใหหนวย งานทเกยวของจดสรร

งบประมาณด าเนนการใหครอบคลมในทกพนททและสนบสนนงบประมาณอยางตอเนองเพอใหเกด

การแกไขปญหาอยางยงยน

67

จากการศกษาจะเหนไดวาการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงใน

พนทศกษาใชวธการตางๆทถกก าหนดขนโดยภาครฐ เชน การใชไสกรอกทรายซงไดรบการ

สนบสนนโดยกรมเจาทาและการใชปะการงเทยมซงไดรบการสนบสนนโดยกรมประมง รวมถง

หนวยงานในพนท 4 องคกรหลก คอ องคการบรหารสวนต าบล ศนยเรยนรปฏบตการอนรกษและ

ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (มหาชยฝงตะวนออก) จงหวดสมทรสาคร ศนยอนรกษ

ทรพยากรทางทะเลและชายฝงท 2 (ทช.) และองคกรภาคประชาชน ซงยงคงมขอจ ากดหลาย

ประการไมวาจะเปนขอจ ากดดานงบประมาณ บคลากร การประสานความรวมมอระหวาง

หนวยงานในพนท รวมถงการสนบสนนจากหนวยงานระดบสง โดยในภาพรวมไดมการเสนอความ

ตองการใน 2 ประเดน คอ ตองการใหหนวยงานทเกยวของโดยเฉพาะกรมทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝงจดสรรงบประมาณมาเพอจดท าโครงการปกไมไผชะลอคลนใหครอบคลมในทกพนทท

ประสบปญหา รวมถงจดสรรงบประมาณอยางตอเนองเพอใหเกดการแกไขปญหาอยางยงยน หาก

อนาคตมการบรณาการแบบองครวมรวมกนเพอลดขอจ ากดดานตางๆ กจะท าใหการด าเนนการ

ปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงเปนไปอยางมประสทธภาพ

68

บทท 5

สรป อภปราย และขอเสนอแนะ จากการศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงทะเลต าบลโคกขามและต าบลพนทายนรสงห

จงหวดสมทรสาคร ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอชมชน การปรบตวของชมชนตอการกด

เซาะชายฝงและการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ โดยใช

วธการศกษาเอกสาร การสงเกตแบบไมมสวนรวมและการสมภาษณเชงลกกลมผใหขอมล 4 กลม

ไดแก ปราชญชาวบานและผสงอาย ชาวบานทตงถนฐานบรเวณชายฝงทะเล ผน าชมชนอยางเป น

ทางการและไมเปนทางการ และ หนวยงานหรอองคกรทเกยวของในพนท สามารถสรป ผล

การศกษา อภปรายผลการศกษาและเสนอแนะผลการศกษา ไดดงน

5.1 สรปผลการศกษา

จากการศกษาสถานการณการกดเซาะชายฝงและผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงทมตอ

ชมชนทองถนในพนทต าบลโคกขามและต าบลพนทายนรสงห การปรบตวของชมชนตอการกดเซาะ

ชายฝงและการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ สรปผล

การศกษาไดดงน

5.1.1 สถานการณการกดเซาะชายฝงในพนทศกษา

การกดเซาะชายฝงในประเทศไทยเกดขนเปนระยะทางยาว 830 กโลเมตรจาก

ความยาวชายฝงทงหมด 3,148 กโลเมตร ครอบคลมพนท 23 จงหวด โดยในแตละพนทประสบ

ปญหาในระดบความรนแรงทแตกตางกนไป จากการรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล

สถานการณการกดเซาะชายฝงในพนทศกษา พบวา ชายฝงทะเลใน จงหวดสมทรสาครจดอยใน

พนทเสยงตอการกดเซาะในระดบรนแรง อตราการกดเซาะชายฝงอยทระดบมากกวา 5 เมตรตอป

โดยพบพนทชายฝงถกกดเซาะยาวเปนระยะทางยาว 33.45 กโลเมตรจากความยาวชายฝง 42.78

กโลเมตร คดเปน 78.18% โดยพนทชายฝงทถกกดเซาะทงหมดพบอยในเขตอ าเภอเมอง

สมทรสาคร ใน 8 ต าบล ไดแก ต าบลนาโคก ต าบลกาหลง ต าบลบางโทรด ต าบลบานบอ ต าบล

บางกระเจา ต าบลบางหญาแพรก ต าบลโคกขามและต าบลพนทายนรสงห โดยพนทศกษาในครงน

ชายฝงทะเลต าบลพนทายนรสงห พบพนทถกกดเซาะ 5.91 กโลเมตร จากความยาวชายฝงภายใน

ต าบลทงหมด 6.19 กโลเมตร คดเปน 96.28% และชายฝงทะเลต าบลโคกขามพบพนทถกกดเซาะ

3.42 กโลเมตร จากความยาวชายฝงภายในต าบลทงหมด 7.91 กโลเมตร คดเปน 43.24%

69

5.1.2 สาเหตการกดเซาะชายฝงในพนทศกษา

ส าหรบสาเหตของการกดเซาะชายฝงในจงหวดสมทรสาครมากจาก 3 สาเหตหลก

คอ 1) การสบน าบาดาลในปรมาณมากซงเปนสาเหตของการเกดปญหาแผนดนทรด ชายฝงทะเล

จงถกกดเซาะและพงทลายไดงาย โดยพบพนทประสบปญหาการกดเซาะเนองจากการทรดตวของ

แผนดนจากการสบน าบาดาลพบในพนทต าบลบางหญาแพรก ต าบลโคกขามและต าบลพนทายนร

สงห 2) การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนรมชายฝงเพอการเพาะเลยงสตวน า เชน กงกลาด า

หอยแครง ปลาน ากรอย ปลาดก ปลานล ปลาสลด เปนตน เปนสาเหตความเสอมโทรมของปาชาย

เลน ซงมผลท าใหชายฝงเกดการกดเซาะและพงทลายได งายขน 3) การขดลอกตะกอนดนบรเวณ

ปากแมน าและชายฝง ท าใหเกดการสญเสยตะกอนดนบรเวณปากแมน าและชายฝง น าไปสการเกด

ปญหาการกดเซาะชายฝงและเพมความรนแรงในพนททมปญหาการกดเซาะอยแลว

5.1.3 ผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง

จากการรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลเบองตนถงผลกระทบจากการกดเซาะ

ชายฝงทมตอชมชนรมชายฝงทะเล พบวา การกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบตอชมชนทองถนรม

ชายฝง ทงทางดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม กลาวคอ

ดานเศรษฐกจ การกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบตอเศรษฐกจทงในระดบ

ครวเรอนและระดบประเทศใน 4 ลกษณะ คอ 1) การสญเสยทดนทมศกยภาพในการใชประโยชน

และมมลคาทางเศรษฐกจ บางบรเวณทถกกดเซาะรนแรงราคาทดนกจะมแนวโนมลดลงเรอยๆ 2)

การสญเสยคาใชจายในการซอมแซมบานเรอน สงปลกสรางและประตกนทใชส าหรบเลยงกง 3)

การสญเสยรายไดจากการประกอบอาชพ โดยออมจากการสญเสยทดนทใชในการประกอบอาชพ

เชน พนทส าหรบเลยงกงและเลยงหอยแครง ท าใหรายไดลดลง 4) การสญเสยงบประมาณในการ

ปองกน เชน การสรางก าแพงกนคลน

ดานสงคม ปญหาการกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบตอชมชนทตงถนฐานรมชายฝง

ทะเล 2 ประการคอ 1) การเปลยนแปลงวถชวต จากอาชพประมงพนบานไปเปนเจาของธรกจทพก

รานอาหาร รบจางในโรงงานอตสาหกรรม 2) การอพยพยายถน การกดเซาะชายฝงสรางความ

เสยหายแกบานเรอนท าใหตองถอยรนบานเรอนเขาสฝงและบางสวนอพยพไปยงพนทอน

ดานสงแวดลอม การกดเซาะชายฝงไดสงผลกระทบตอสงแวดลอมใน 4 ลกษณะ คอ

1) การสญเสยทรพยากรดน โดยชายฝงทะเลต าบลโคกขาม เกดการสญเสยพนทดนรมชายฝงไป

ประมาณ 3.42 กโลเมตรจากความยาว 7.91 กโลเมตร ชายฝงทะเลต าบลพนทายนรสงห เกดการ

สญเสยพนทดนรมชายฝงไปประมาณ 5.96 กโลเมตร จากความยาวชายฝงภายในต าบลทงหมด

6.19 กโลเมตร ปญหาดงกลาวกอใหเกดการสญเสยพนทดนรมชายฝงทมศกยภาพในการใช

ประโยชนทงเพอเปนทอยอาศยและสงกอสราง และพนทเพาะเลยงสตวน า 2) ความเสอมโทรมของ

70

ทรพยากรปาชายเลน จากความแรงของคลนลมและกระแสน าในชวงฤดมรสมตะวนตกเฉยงใตและ

น าทงจากบอเลยงกง ท าใหพบปาชายเลนอยเปนแนวแคบๆซงไมสามารถปองกนการกดเซาะ

ชายฝงได 3) การลดลงของสตวน า จากก ารลดลงของพนทปาชายเลนซงเปนแหลงทอยอาศยของ

สตวน า 4) การสญเสยทศนยภาพชายฝงจากเศษขยะทถกพดมากบกระแสน า ซากปรกหกพงของ

สงปลกสรางทถกทงราง และโครงสรางปองกนการกดเซาะทไมกลมกลนกบสภาพแวดลอม

5.1.4 การปรบตวของชมชนทองถนตอการกดเซาะชายฝง

จากปญหาการกดเซาะชายฝงทเกดขนในชมชนมาเปนระยะเวลานานกวา 10 ปท า

ใหชมชนเกดการปรบตวปรากฏใหเหนใน 3 ลกษณะ คอ 1) การปรบตวดานการประกอบอาชพ

เปลยนจากอาชพประมงพนบานเปลยนไปประกอบอาชพเพาะเลยงสตวน าชายฝง เจาของธรกจ

รานอาหารและธรกจทพก อาชพรบจางในโรงงานอตสาหกรรมและอาชพตามระดบการศกษาท

สงขน 2) การปรบตวดานทอยอาศย ใน 2 ลกษณะ คอ การถอยรนของพนทท ากนและบานเรอน

เขาสฝงแทนการตงถนฐานในพนทเดมและการเปลยนแปลงวฒนธรรมการสรางบานเรอน 3) การ

ปรบตวในการปองกน ชมชนมการปรบตวโดยเนนทการด าเนนการปองกนและรกษาพนทรม

ชายฝงดวยโครงสรางประเภทตางๆ ไดแก ก าแพงกนคลนแบบหนเรยง ก าแพงกนคลนแบบอฐ

บลอก ก าแพงกนคลนแบบเสาหรอแทงคอนกรต การปกเสาคอนกรตและ การปกไมไผชะลอคลน

และท าการปลกพชปาชายเลนจ าพวกแสมหรอโกงกางเพอชวยยดเกาะตะกอนดนและเพมตะกอน

ดน

5.1.5 การด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงขององคกรตางๆ

การด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทผานมามองคกรท

เกยวของอย 2 องคกรหลกคอศนยอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงท 2 (จงหวดสมทรสาคร)

ภารกจสวนใหญเนนไปทการคมครองและปองกนการบกรกท าลายทรพยากรทรพยากรสตวน าโดย

การจบกมและลงโทษผกระท าผด การควบคมคณภาพน าโดยการตดตามตรวจสอบคณภาพน า

ทะเลอยางสม าเสมอ การสงวนและอนรกษทรพยากรสตวน า รวมถงภารกจดานการสรางจตส านก

และความตระหนกผานกจกรรมอบรมตางๆ สวนภารกจในการจดการปญหาการกดเซาะชายฝงนน

ทางศนยฯ ไดจดกจกรรม “สอมวลชนสญจร” เพอเปดตวพนทน ารองการจดการและการแกไข

ปญหาการกดเซาะชายฝง รวมทงการฟนฟ ทรพยากรปาชายเลนอยางยงยนโดยการมสวนรวมของ

ประชาชนในพนทอาวไทยตอนบน นอกจากน ศนยเรยนรอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม (มหาชยฝงตะวนออก) จงหวดสมทรสาคร และกลมภาค “เครอขายรกษอาวไทย

ตอนบน “ ประกอบดวยสมาชก 6 จงหวด ไ ดแก จงหวดชลบร กรงเทพมหานคร สมทรปราการ

71

สมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบร รเรมโครงการปกไมไผชะลอคลนเพอลดการกดเซาะ

ชายฝง นอกจากจะชวยลดการสญเสยพนทดนรมชายฝงแลวยงมประโยชนทางออมในการเพม

ตะกอนดนธรรมชาตและฟนฟปาชายเลนไดอกดวย

สวนองคการบรหารสวนต าบลพนทายนรสงห มการก าหนดยทธศาสตรการพฒนา

การพฒนา สงเสรม สนบสนนการดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การบ ารงรกษาแมน า

ล าคลองตางๆ และการปองกนน าทวม น าเสย สวนภารกจดานการจดการปญหาการกดเซาะ

ชายฝงทางอบต.ไมไดมการก าหนดไวในแผนยทธศาสตรการพฒนา (ป 2554-2558) เชนเดยวกน

กบองคการบรหารสวนต าบลโคกขาม มการก าหนดยทธศาสตรทเนนเรองของการพฒนาแหลงน า

ทตนเขน การจดหาแหลงน าจดเพมเตมเพอรองรบกบความตองการทเพมขน การจดการขยะ การ

ควบคมการปลอยน าเสยและอากาศเสยจากโรงงานอตสาหกรรม และการจดการปาชายเลน

เนองจากทผานมามการบกรกท าลายปาชายเลนเพอพฒนาเปนบอเลยงกงในพนทต าบลโคกขาม

เปนจ านวนมากท าใหปาชายเลนเกดความเสอมโทรม สวนภารกจดานการจดการการกดเซาะ

ชายฝงไมไดมการก าหนดไวในแผนพฒนาต าบลในระยะสามป พ.ศ. 2555-2557

อยางไรกตามจากการศกษาองคกรทเกยวของเสนอความตองการในการสนบสนนดานการ

ศกษาวจยในแตละพนทเพอหาแนวทางแกไขปญหาอยางเหมาะสม อกทงภาครฐควรให

ความส าคญกบโครงการทชมชนเสนอ รวมถงสนบสนนงบประมาณอยางตอเนอง

5.2 อภปรายผลการศกษา

จงหวดสมทรสาครถกจดอยในพนทเสยงตอการกดเซาะชายฝงในระดบรนแรงอตราการกด

เซาะมากกวา 5 เมตรตอป โดยพบพนท ชายฝงถกกดเซาะเปนระยะทางยาว 33.45 กโลเมตรจาก

ความยาวชายฝง 42.78 กโลเมตร หรอประมาณ 78.19 % ของความยาวชายฝงทงจงหวด (กรม

ทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2554) โดยมสาเหตหลกของการกดเซาะชายฝงในพนทศกษามา

จาก 3 สาเหตดวยกนคอการทรดตวของแผนดนเนองจากการสบน าบาดาลมาใชในปรมาณมาก

เนองจากเปนทตงของชมชนขนาดใหญทมแรงงานตางถนเขามาพกอาศยจ านวนมาก รวมถงเปน

ทตงของโรงงานอตสาหกรรมอาหารทะเลและแปรรปอาหารทะเลจ านวนมาก การขดลอกตะกอน

ดนและการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนจากพนทปาชายเลนตามธรรมชาตเปนโรงงาน

อตสาหกรรม ทพกอาศยเชงพาณชยและพนทเลยงกง ท าใหพนทดนรมชายฝ งเสยงตอการถกกด

เซาะไดมากขน สอดคลองกบงานวจยของเทอม (2544) ทพบวาการเปลยนแปลงการใชประโยชน

พนทในเขตต าบลคลองดาน อ าเภอบางบอ จงหวดสมทรปราการ จากปาชายเลนธรรมชาตเปนบอ

เลยงกงกลาด าเปนสาเหตหนงทท าใหเกดการบกรกท าลายพนทปาชายเลน ซงเปนสาเหตหนงทท า

ใหชายฝงเกดการพงทลายไดงายขน นอกจากนยงมสาเหตจากปจจยเสรมทเกดจากธรรมชาต

72

ไดแก การเปลยนแปลงสภาพอากาศและการเพมขนของระดบน าทะเลนบวาเปนภยคกคามตอ

ปญหาการกดเซาะชายฝงดงเชนทเกดกบประเทศจนและประเทศฟลปนส (Jianjun. J, 2013 and

Faustino.R, 2009) รวมถงอทธพลของลมพายในฤดกาลตางๆ (Sano et.al, 2011) และลมมรสม

ตะวนตกเฉยงใตซงเกดขนในเดอนพฤษภาคมถงเดอนสงหาคมของทกปทไดพดพามวลทรายออกไป

จากฝงจ านวนมากในชวงเวลาดงกลาว ในขณะท มวลทรายทเคลอนตวกลบเขามาสะสมในชวงท

คลนลมสงบมจ านวนนอย ดงรายงานการวจยของนพพล (2551) ทไดท าการศกษาเรองการกดเซาะ

ชายฝงทมความสมพนธกบปจจยดานอทก-อตนยมวทยาบรเวณอาวปากพนง จงหวด

นครศรธรรมราช พบวาปจจยดานอทก -อตนยมวทยา เชน คล นลมและกระแสน า ทมแนวโนม

รนแรงเพมขนทกป มผลท าใหเกดการกดเซาะชายฝงทรนแรงขน

อทธพลจากปจจยดงกลาวไมวาจะเปนการเปลยนแปลงสภาพอากาศ การเพมขนของ

ระดบน าทะเล ลมพายและมรสม ไดกอใหเกดผลกระทบตอการเปลยนแปลงลกษณะชายฝงและ

สภาพภมทศนรมชายฝง (Sano et.al, 2011) รวมถงการสญเสยตะกอนดนซงเปนแหลงธาตอาหาร

ของสตวน า ปรมาณสตวน ารมชายฝงจงมจ านวนลดลง จากสาเหตดงกลาวกอใหเกดผลกระทบตอ

เศรษฐกจในระดบครวเรอนจากการลดลงของรายไดจากการประกอบอาชพการจบสตวน าตาม

ธรรมชาต เนองจากชาวบานตองออกเรอจบสตวน าเปนระยะทางไกลขนท าใหตนทนในสวนของคา

เชอเพลงสงขน รวมถงการสญเสยคาใชจายในการซอมแซมบานเรอนและสงปลกสรางทไดรบความ

เสยหายรวมถงการสญเสยคาใชจายอนๆ อนเกดจากปญหาดงกลาว ดงเชนชมชนบานแสมขาว

ต าบลสองคลอง อ าเภอบางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา ทตองซอน ากนน าใชเนองจากภาชนะส าหรบ

เกบกกน าถกน าทะเลแทรกซม (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม,

2550) จากความไมเพยงพอของรายไดจาการประกอบอาชพจบสตวน าตามธรรมชาต ท าใหคนใน

ชมชนบางสวนตองหนไปประกอบอาชพอนๆ เชน การเพาะเลยงสตวน าชายฝง เจาของ ธรกจทพก

ธรกจรานอาหาร รบจางในโรงงาน อตสาหกรรม เชนเดยวกบรายงานการวจยของสรชย (2554)

นอกจากนยงเกดผลกระทบทางดานสงคมเกดจากการรกล าของน าทะเล ท าให ชมชนตอง

ปรบตวโดยการถอยรนทตงบานเรอนเขาสฝงมากขนเพอปองกนความเสยหายทอาจเกดตอชมชน

โครงสรางพนฐานรมชายฝงและภมทศนรมชายฝง ซงเปนหนงมาตรการในการจดการชายฝงแบบ

บรณาการทถกก าหนดไวในพธสาร Barcelona เมอวนท 24 มนาคม 2011 (Sano et.al, 2011)

บางสวนทไมสามารถทนไดกจะอพยพยายถนไปยงพนทอนทมความเสยงนอยกวาและปลอดภย

มากกวาเชนเดยวกบชมชนชายฝงทะเลบางขนเทยน แขวงทาขาม เขตบางขนเทยน จงหวด

กรงเทพมหานคร ทประสบปญหาการสญเสยทดนชายฝงทเปนทตงบานเรอนท าใหตองขายทดน

หรอใหเชาทดน และไปเชาบานหรอซอบานพกอาศยในพนทอนแทนเพราะไมสามารถอยในพนทได

(พพฒน, 2554) ชายฝงทสวยงามหลายแหงถกกดเซาะจนเวาแหวงท าใหสญเสยความงดงาม

73

ดงเชน หาดเกาเสง จงหวดสงขลา ทถกน าทะเลกดเซาะจนมลกษณะเวาแหวง ไมสวยงามและเปน

อนตรายตอการใชประโยชนเพอการนนทนาการ (สวมลและสวรรยา, 2554)

จากการทชมชนทองถนประสบปญหาการกดเซาะชายฝงมาเปนระยะเวลานานกวา 10 ป

ท าใหชมชนเรมมการปรบตวในดานตางๆ ไมวาจะเปนการปรบในการประกอบอาชพ แมวาจะยงคง

ยดอาชพประมงแตกเปลยนรปแบบจาก อาชพประมงพนบานทเนนการจบสตวน าตามธรรมชาต

เปลยนเปนการขดบอเพาะเลยงสตวน า จ าพวกกงและหอยแครง เนองจากใหผลตอบแทนสงกวา

อาชพจบสตวน าตามธรรมชาต แตกน ามาซงผลกระทบทางออมตอความเสอมโทรมของปาชายเลน

การแพรกระจายของเชอโรคจากบอเลยง การสญเสยวถชวตชมชน ดงเดมและปญหาการยายถน

(Primavera. J. H. , 2006) สวนการปรบตวดานทอยอาศย ในปจจบนไดถกปรบเปลยนรปแบบและ

วสด โดยมลกษณะ เปนแบบยกพนและ เสาบานทท าจากปนหรอคอนกรต สงขนจากระดบน าทะเล

เชนเดยวกบชมชนอาวปากพนง จงหวดนครศรธรรมราช ทมการปรบเปลยนวสดในการปลกสรางท

อยอาศยทท าจากอฐหรอคอนกรต เนองจากมความแขงแรงคงทนมากกวา และ พยายามทจะลด

ความรนแรงของการกดเซาะชายฝง โดยเนนการสงเสรมภมปญญาทองถนแ ละการมสวนรวมของ

ประชาชนในการปองกนและแกไขปญหา (นพพล, 2551) รวมถงการกอสรางสงปองกนรมชายฝง

ทงแบบกอนหน อฐบลอก เสาหน เสาคอนกรต การปกไมไผรวกเปนแนวก าแพงเพอชะลอและลด

ความรนแรงของคลนลม เชนเดยวกบชมชนบานเปรดใน จงหวดตราดและชมชน บานสลง จงหวด

สมทรปราการ ทใชวธการปกไมไผรวกเปนแนวก าแพงขนานไปกบชายฝงเพอช ะลอและลดความ

รนแรงของคลนลม แลวท าการปลกไมโกงกางไวหลงแนวไมไผเปนการฟนฟสภาพปาชายเลนใหเพม

มากขนเพอใชประโยชนเปนแนวปองกนการกดเซาะชายฝงได (ส านกงาน นโยบายและแผน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ,2550 และ ธวต , 2549) สวนชมชนชายฝงในจงหวด

นครศรธรรมราช ใชก าแพงกนคลนรมชายฝงรวมกบการฟนฟสภาพหาด โดยการถมชายหาด

นอกจากนชมชนยงมการปรบตวโดยการถอยรน บานเรอนเขาสฝงมากขน ซงเปนไปตามขอก าหน ด

ระยะถอยรน (Setback line control) พนทกอสรางบานเรอน ดวยการก าหนดมใหเปนทตงของชมชน

การพฒนาสงอ านวยความสะดวกและการกอสรางสงปลกสรางในบรเวณทคาดวาจะไดรบ

ผลกระทบจากการเพมขนของระดบน าทะเลหรอการกดเซาะจากคลน โดยก าหนดเปนแนว

ระยะห างจากชายฝงทะเลจากระดบน าทะเลขนสงสดขนไปบนบกเขาไปในแผนดนตามความ

เหมาะสมกบสภาพภมประเทศ โดยทวไปก าหนดระยะถอยรนท 2 - 150 เมตร จากระดบน าทะเล

ขนสงสด (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2550) มาตรการนใชใน

หลายประเทศไมวาจ ะเปนประเทศออสเตรเลย เนเธอรแลนด สเปน จน รวมถงประเทศไทยดวย

รวมถงมาตรการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนโดยเปดโอกาสใหชมชนไดเขามามสวนรวนในการ

แสดงความคดเหนเพอ น าเสนอขอมลและความตองการของชมชน เพอน ามาเปนสวนหนงในการ

ก าหนดแนวทางการจดการชายฝ งดงเชนในประเทศไอรแลนด (Hegarty,A., 1997) สอดคลองกบ

74

การวจยของกรรณการ (2552) ทพบวาชมชนทองถนสวนใหญทราบถงสาเหตของปญหาการกด

เซาะชายฝงและตองการ เขามามสวนรวมในการจดการชายฝง รวมถงตองการ ใหมการเผยแพร

ความรดานการจดการในรปแบบการประชมหมบานโดยผใหญบานหรอการเผยแพรประชาสมพนธ

ผานหนงสอพมพ (ไทยรฐ)และโทรทศน (ชอง 7) มากทสด ดงนนจากการศกษาจะเหนไดวาองคกร

ชมชนมบทบาทส าคญในการขบเคลอนกลไกการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง เนองจากเปน

เจาของพนทเขาใจถงสภาพแวดลอมของพนทและเปนผไดรบผลกระทบจากปญหาดงกลาวโดยตรง

การด าเนนการจดการปองกนและแกไขปญหาจงควรใหความส าคญแกชมชนทองถนเพอประโยชน

ในการบรหารจดการอยางสงสด

5.3 ขอเสนอแนะจากการศกษา

ขอมลทไดจากการศกษาสะทอนถงปญหาและความตองการของชมชนทองถน ในฐานะผ

ประสบปญหาและไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝง และสะทอนถงขอจ ากดและความ

ตองการของกลมเครอขายและองคกรทเกยวของในระดบทองถนทท าหนาทในการคมครอง ดแล

และบรหารจดการทรพยากรในทองถน ซงจะเปนฐานขอมลเชงลกทเปนประโยชนแกหนวยงานท

เกยวของน าไปใชวางแผนก าหนดนโยบายและแผนปฏบตการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะ

ชายฝงดวยวธทเหมาะสมกบแตละพนท เนองจากรปแบบการด าเนนการปองกนและแกไขปญหา

การกดเซาะชายฝงทผานมาไดถกก าหนดขนโดยภาครฐโดยมไดเปดโอกาสใหชมชนทองถนเขามาม

สวนรวมในการน าเสนอปญหาและความตองการของชมชนทงๆทคนในชมชนเปนผเขาใจถงสภาพ

ปญหา สภาพแวดลอมและสภาพทรพยากรในชมชนเปนอยางด รวมถงเปนผประสบปญหาและ

ไดรบผลกระทบโดยตรง อกทง หนวยงานทเกยวของมการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาตาม

หนาทความรบผดชอบของตนเองแบบแยกสวน ท าใหการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาการ

กดเซาะชายฝงในพนทไมประสบความส าเรจ

ดงนนแนวทางการบรหารจดการปญหาการกดเซาะชายฝง ควรตงอยบนหลกการจดการ

ชายฝงเชงบรณาการ (Integrated Coastal Zone Management: ICZM) ทงในเชงของการบรณาการ

องคความรทางวชาการและภมปญญาทองถนทเกดจากชมชนทองถนมาพฒนาตอยอดเปนองค

ความรในการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทเหมาะสมในแตละพนท รวมถงการบร

ณาการความรวมมอจากองคกรชมชนในเรองของการมสวนรวมในการเสนอปญหาและความ

ตองการของชมชน ความรวมมอจากองคกรภาครฐในการสงเสรมการศกษาวจยและการสนบสนน

งบประมาณการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงอยางเพยงพอและตอเนอง ความ

รวมมอจากองคกรเอกชนในการสงเสรมกจกรรมการอนรกษผานรปแบบกจกรรมความรบผดชอบ

ตอสงคม เพอใหการจดการชายฝงเปนไปอยางมประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด

75

เอกสารอางอง

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. (2549). ทรพยากรทางทะเลและชายฝง. กรงเทพฯ: ชมนม

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. (2550). รายงานสถานการณทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม ขอมลสารสนเทศภมศาสตรดานปาชายเลน.กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณ

การเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง.(2551ก). รายงานฉบบสมบรณโครงการจดท าแผนหลกและ

แผนปฏบตการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลบรเวณอาวไทยตอนบน.เสนอโดย

สถาบนวจยและใหค าปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง.(2551ข).รายงานวจยฉบบสมบรณโครงการศกษาศกยภาพ

ปาและปลกเสรมปาเพอปองกนพนทแนวชายฝงทะเล. เสนอโดยจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กรงเทพฯ: หจก. อารทสทร ดไซด.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. (2551ค).ยทธศาสตรการจดการปองกนและแกปญหาการกด

เซาะชายฝง.กรงเทพฯ: บรษท พลอยมเดย จ ากด.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. (2551ง).รายงานการวจยฉบบสมบรณโครงการส ารวจและ

ศกษาการเปลยนแปลงของตะกอนชายฝงทะเล.เสนอโดยมหาวทยาลยสงขลานครนทร.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. (2554ก). การจดการการกดเซาะชายฝงทะเลในประเทศไทย.

เอกสารประกอบการสมมนาวชาการนานาชาตดานการกดเซาะชายฝงทะเล ระหวางวนท

27-29 เมษายน 2554 ณ โรงแรมรามา การเดนส กรงเทพฯ.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. (2554ข). การตดตามและประเมนผลการฟนฟระบบนเวศ

ชายฝงทะเลโดยการปกไมไผชะลอคลน กรณศกษาจงหวดสมทรสาคร สมทรสงคราม

สมทรปราการและฉะเชงเทราเลน.เสนอโดยจฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพฯ: หจก.

ประสขชยการพมพ.

กรมทรพยากรธรณ. (2551).รายงานการศกษาวจยฉบบสมบรณ โครงการส ารวจและศกษาการ

เปลยนแปลงของตะกอนชายฝงทะเล.เสนอโดยมหาวทยาลยสงขลานครนทร.

กรมทรพยากรธรณ ส านกเทคโนโลยธรณ. (2555ก).รายงานวชาการเลขท สทธ.9/2555 .

ธรณวทยากายภาพพนททะเลอาวไทยตอนบน.

กรมทรพยากรธรณ. (2555ข). การกดเซาะชายฝงทะเลไทย.

กรมประมง. สถตการประมง .(2555). วนท 22 กรกฎาคม 2555. www.fisheries.go.th/it-stat.....

76

กรรณการ อศวดรเดชา. (2552). กลยทธการวางแผนการประชาสมพนธเพอการแกไขปญหา

การกดเซาะชายฝง บรเวณอาวไทยตอนบน. วารสารการประชาสมพนธและการโฆษณา

2 (1): 12-23.

เทอม ศวะโกเศศ.(2544).ผลตอบแทนทางการเงนในการปลกปาชายเลนเพอปองกนการกดเซาะ

ชายฝง ต าบลคลองดาน อ าเภอบางบอ จงหวดสมทรปราการ.วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต สาขาวชาการบรหารทรพยากรปาไม บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ธวต แทนไฮ. (2549). การศกษาการปองกนการกดเซาะชายฝงและการทบถมของตะกอนดนโดย

ใชไมไผรวก บรเวณปาชายเลน ต าบลคลองดาน อ าเภอบางบอ จงหวดสมทรปราการ.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการจดการลมน าและสงแวดลอม บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

นพพล อรณรตน. (2551).การกดเซาะชายฝงทมความสมพนธกบปจจยดานอทก-อตนยมวทยา

บรเวณอาวปากพนง จงหวดนครศรธรรมราช. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

สาขาวชาเทคโนโลยการบรหารสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

บญชวย อรรถวรรธน. (2555). การแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงโดยวธการปกไมไผชะลอคลน.

เอกสารวชาการป 2555 ส านกการจดการปองกนการกดเซาะชายฝงทะเลและพนทชายฝง

ทะเล กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง.

พะยอม รตนมณ คนงนตย ลมจรขจรและวสทธ โชตกเสถยร.การปองกนแกไขปญหาการกดเซาะ

ชายฝงแบบบรณาการ.การประชมวชาการทางวศวกรรมศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร ครงท 6. สงขลา: มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 8-9

พฤษภาคม 2551. 38 - 44.

พพฒน ลลาด.(2555). การศกษาผลกระทบจากปญหาการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนชายฝง

ทะเล: กรณศกษาชมชนชายทะเลบางขนเทยน แขวงทาขาม เขตบางขนเทยน จงหวด

กรงเทพมหานคร.วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการการประกอบการบณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ยทธพล ผองพาล กลวด แกนสนตสขมงคลและจ าลอง อรณเลศอารย.2554.เครอขายชมชนเพอ

ปองกนปญหาการกดเซาะชายฝงดวยวธภมปญญาทองถน: กรณศกษาการปกไมไผชะลอ

คลนของเครอขายรกษอาวไทยตอนบน.การประชมวชาการแหงชาต

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน ครงท 9.

สน สนสกล สวฒน ตยะไพรช นรนดร ชยมณและบรรเจด อรามประยร. (2545).รายงานวชาการ

การเปลยนแปลงพนทชายฝงทะเลดานอาวไทย.กรงเทพฯ: บรษท โมเดรน ฟลม เซนเตอร

จ ากด.

77

สรชย คลายทอง. (2554). การศกษาผลกระทบจากปญหาการกดเซาะชายฝงทมตอชมชนบาน

ชายทะเล ต.พนทายนรสงห อ.เมอง จ.สมทรสาคร.การคนควาอสระปรญญามหาบณฑต

สาขาวชาการจดการภาครฐและเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

สวลกษณ สาธมนสพนธ. (2554). การจดการชายฝง: บรณาการสความยงยน. นครปฐม:

ส านกพมพมหาวทยาลยมหดล.

สวมล แซลม และสวรรยา ซอเลอม. (2554). การศกษาผลกระทบจากปญหาการกดเซาะ

ชายฝงทะเลตอชมชนทองถนกรณศกษา: ชมชนเกาเสง จงหวดสงขลา. บทคดยอการ

ประชมวชาการมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน ครงท 8 ระหวาง

วนท 8-9 ธนวาคม 2554.หนา 255.

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2550). รายงานสถานการณ

การกดเซาะชายฝงอาวไทยทมความวกฤต. กรงเทพฯ: โรงพมพดอกเบย.

ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต(สวทช.). (2554). ยทธศาสตรงานวจยของ

ประเทศไทย การพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ (พ.ศ. 2555-2559) และ

โปรแกรมทางชวภาพภายใตแผนกลยทธการวจยและพฒนา สวทช. ระยะท 2 พ.ศ. 2555-

2559.

ส านกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคกลางตอนลาง. (มปป). แผนพฒนากลมจงหวดภาค

กลางตอนลาง พ.ศ. 2557 - พ.ศ. 2560 (จงหวดสมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบร

และประจวบครขนธ).

เอนก โสภณและสมภพ รงนภา. (2554). ความพงพอใจของประชาชนตอการแกปญหาการกด

เซาะและฟนฟพนทชายฝงทะเล: กรณศกษาบานโคกขาม อ าเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร.

วารสารวจยเทคโนโลยการประมง 5(2): 111-122.

องคการบรหารสวนต าบลพนทายนรสงห. (2554). แผนพฒนาสามป (พ.ศ. 254-2556) องคการ

บรหารสวนต าบลพนทายนรสงห อ าเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร

องคการบรหารสวนต าบลโคกขาม. (2554). แผนพฒนาสามป (พ.ศ. 254-2556) องคการบรหาร

สวนต าบลโคกขาม อ าเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร

Hegarty, A. (1997). Start with what the people know: a community based approach to

integrated coastal zone management. Ocean & Coastal Management, 36(1-3), 167-

203.

Jianjun, J. and Francisco, H. (2013). Sea-level rise adaptation measures in local communities

of Zhejiang Province, China. Ocean & Coastal Management, 71: 187-194.

Mulder, J.P.M., Hommes, S. and Horstman, E.M.(2011). Implementation of coastal erosion

management in the Netherlands. Ocean & Coastal Management, 54: 888-897.

78

Primavera, J.H. (2006). Overcoming the impacts of aquaculture on coastal zone. Ocean &

Coastal Management, 49 (9-10):531-545.

Rijn,L.C.V. (2011). Coastal erosion and control. Ocean &Coastal Management, 54(12): 867-

887.

Sano, M., Jimenez, J.A., Medina, R., Stanica, A., Sanchez-Arcilla, A. and Trumbic, I. (2011).

The role of coastal setbacks in the context of coastal erosion and climate change.

Ocean & Coastal Management, 54(12): 943-950.

Saengsupavanich, C., Chonwattana, S. and Naimsampao, T. (2009).Coastal erosion through

integrated management: A case study of Southern Thailand. Ocean & Coastal

Management, 52 (6): 307-316.

Saengsupavanich, C. (2012).Unwelcome environment impact assessment for coastal protection

along a 7 km shoreline in Southern Thailand. Ocean & Coastal Management, 61: 20-

29.

Tintore, J., Medina, R., Gomez-Pujol,L., Orfila,A. and Vizoso, G.(2009).Integrated and

interdisciplinary scientific approach to coastal management. Ocean & Coastal

Management, 52: 493-505.

Michael Hall, C. (2001). Trends in ocean and coastal tourism: the end of the last frontier?.

Ocean & Coastal Management, 44: 601-618.