รายงานวิจัย ฯ เศรษฐกิจพอเพียง

รายงานวจย

หนวยงานทรบผดชอบโครงการวจย

สถาบนวจยประชากรและสงคม

มหาวทยาลยมหดล

กนยายน 2550

โครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

เสนอตอ

ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม)

ชอหนงสอ รายงานวจยโครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการเปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง ” รายงานวจยโครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรม ราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการเปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง ” / ศรนนท กตตสขสถต … [และคนอน ๆ ]. - - พมพครงท 2. - - กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) สานกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), 2551 (เอกสารทางวชาการ / สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ; หมายเลข 351) 1. จรยธรรม -- วจย. 2. คณธรรม -- วจย. 3. การพฒนาจรยธรรม. 4. เศรษฐกจพอเพยง. 5. พระบรมราโชวาท. I. ศรนนท กตตสขสถต. II. รศรนทร เกรย. III. รตนาพร อนทรเพญ. IV. วรรณภา อารย. V. ศนยสงเสรมและ พฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม). สานกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน). VI. ชอชด. BJ1185.T5 ร451 2551

คำนำ

โครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมโดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาท

เรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” มวตถประสงคสำคญเพอสราง

อาสาสมครแกนนำเปนวทยากรกระบวนการ เพอใชคมอและกระบวนการทไดรบการพฒนาแลว ไปขยายเครอขาย

การเรยนรอยางมสวนรวมสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ใน

กลมเปาหมายตางๆ ซงประกอบดวย ครและนกเรยนโรงเรยนวถพทธและโรงเรยนอสลาม ทงระดบประถมและ

มธยมศกษา ตลอดจนผนำชมชนในเขตกรงเทพมหานครและจงหวดใกลเคยง รวมทงสนจำนวน 10 กลม หลงจากท

ไดมการอบรมอาสาสมครแกนนำทงหมดนแลว ใหอาสาสมครแกนนำ นำคมอการจดกระบวนการ การเรยนรอยางม

สวนรวมสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และกระบวนการ

ทไดรบจากการอบรมไปขยายผลในกลมเปาหมาย และเครอขายของกลมหรอชมชนตอไป โดยไดรบทนสนบสนน

จากทางโครงการ ฯ

โครงการนมระยะเวลาในการดำเนนการตงแตเดอนพฤศจกายน 2549 ถงเดอนกนยายน 2550 ทางโครงการ

ไดตดตามประเมนผลคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” และกระบวนการการจด

อบรมในกลมเครอขาย เพอนำผลมาปรบปรงและพฒนาเปนคมอการจดกระบวนการ การเรยนรสวถ “เศรษฐกจ

พอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ใหเหมาะสมกอนนำไปใชจรง

ทงน ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) และสถาบนวจยประชากรและสงคม

มหาวทยาลยมหดล หวงเปนอยางยงวารายงานวจย และคมอทไดจากการดำเนนงาน จะเปนประโยชนตอผปฏบต

งานทเกยวของสำหรบนำไปใชในการอบรมและสามารถนำไปประยกตใชในการดำเนนชวตไดอยางเหมาะสม

นางสาวนราทพยพมทรพย

ผอำนวยการศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม

สำนกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน)

iv

กตตกรรมประกาศ

โครงการนจะสำเรจไมได หากขาดความรวมมอจากหลายฝาย โดยเฉพาะผบรหาร/คณาจารย ผนำชมชน

ทใหการสนบสนนและอาสาสมครแกนนำวทยากรของโครงการฯ จากโรงเรยนวดนอยนพคณ โรงเรยนมธยมวด

นายโรง โรงเรยนอสลามวทยาลยแหงประเทศไทย ชมชนรวมใจพฒนา ลาดกระบง กรงเทพมหานคร โรงเรยน

เทคโนโลยภาคตะวนออก(อเทค) จงหวดชลบร โรงเรยนรวมใจประสทธ (ยวเกษตร) จงหวดปทมธาน โรงเรยน

กาญจนาภเษก วทยาลยชางทองหลวง วทยาเขตศาลายา จงหวดนครปฐม โรงเรยนไทรโยคมณกาญจนวทยา

ชมชนบานหนองเกา และชมชนบานประตดาน จงหวดกาญจนบร

ขอขอบพระคณ นายแพทยวงศวฒนลวลกษณและคณะวทยากรAICคณสรเดชเชอผดทใหความ

รในการอบรมอาสาสมครแกนนำวทยากร ทมวทยากรสนทนาการ และทมพเลยงกระบวนการแลกเปลยนเรยนร

จากสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

โดยเฉพาะอยางยง ขอขอบพระคณคณสนย เศรษฐบญสราง และคณวเชยร ศรลกหวา และคณะท

ปรกษาโครงการฯ เปนอยางสง ทคอยใหคำชแนะในการจดกจกรรมทกครงเปนอยางดทำใหโครงการฯ นเสรจ

สมบรณ ขอขอบพระคณ รศ.ดร.ชนฤทย กาญจนะจตรา ผ อำนวยการสถาบนวจยประชากรและสงคม

มหาวทยาลยมหดล อาจารยอรพรรณหนจางสทธเลขานการสถาบนฯ ทใหการสนบสนนและมาโดยตลอด

ทายสด ขอขอบพระคณ คณนราทพย พมทรพย ผอำนวยการศนยสงเสรมและพฒนา พลงแผนดนเชง

คณธรรม(ศนยคณธรรม) ทใหการสนบสนนทนโครงการฯ

คณะนกวจย

v

บทคดยอ

โครงการวจยและพฒนากระบวนการ ปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรอง

คณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” เปนการศกษาวจยเพอพฒนาคมอการจด

กระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เพอนำไปสวถ

“เศรษฐกจพอเพยง” และสามารถนำไปประยกตใชในการดำเนนชวตไดอยางเหมาะสม ในขณะเดยวกน

โครงการนยงจดอบรมอาสาสมครแกนนำเปนวทยากรกระบวนการ เพ อใชค มอและกระบวนการทไดรบการ

พฒนาแลว ไปขยายเครอขายการเรยนรอยางมสวนรวมสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาท

เร องคณธรรม 4 ประการ ในกลมเปาหมายตางๆ โดยโครงการมการตดตามประเมนผล เพอนำมาปรบและ

พฒนาการใชคมอและกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมใหสมบรณ และเหมาะสมในการนำไปเผยแพรตอไป

กลมตวอยางในการศกษาครงนเปนอาสาสมครแกนนำประกอบดวย ครและนกเรยนโรงเรยนวถพทธและ

อสลาม ทงระดบประถมศกษาและมธยมศกษา รวมทงอาชวศกษา พรอมดวยผนำชมชน ทงในเขตกรงเทพมหานคร

และจงหวดใกลเคยง ไดแก จงหวดชลบร จงหวดกาญจนบร และจงหวดนครปฐม รวม 10 กลม การศกษาวจยใน

ครงนทำควบคไปกบการพฒนาและสรางคมอการจดกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวมสวถ “เศรษฐกจ

พอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ โดยมระยะเวลาในการศกษาวจยระหวางเดอน

พฤศจกายน 2549 ถงเดอนกนยายน 2550

วธการดำเนนการศกษาวจยของโครงการน ใชวธวจยแบบมสวนรวม เปนการศกษารวมกบการทำวจยเชง

ปฏบตการและการวจยเชงคณภาพ เพอพฒนาคมอฯ และสรางอาสาสมครแกนนำ โดยดำเนนผานกจกรรมทมการ

เรยนรรวมกนตามกระบวนการ A-I-C เพอใหมความคดไปสการปฏบตจรงตลอดจนมการทดลองและปรบเปลยนเพอ

ใหเกดความเหมาะสมมากยงขนตามทศทางทไดจากการประชมระดมสมองผเชยวชาญอยางตอเนอง การสรางและ

พฒนาคมอนผานการทดลองใชคมอทงหมด 3 ครง โดยครงแรกใชโดยวทยากรหลกของโครงการ หลงจากนนนำมา

ปรบปรงแกไขเพอนำไปใชใน ครงท 2 ซงใชในการจดอบรมวทยากรแกนนำของโครงการจำนวน 10 กลม และหลง

จากการอบรมครงน วทยากรแกนนำทง 10 กลมไดรบวฒบตรจากโครงการฯ เปนวทยากรกระบวนการ วทยากร

กระบวนการทง 10 กลมนนำคมอนไปจดอบรมขยายเครอขายตอไป ซงนบเปนการใชคมอครงท 3 หลงจากนน และ

ระหวางการใชคมอครงท 2 และ 3 นน โครงการไดพฒนาเครองมอเชน แบบสอบถามความรกอนและหลงเขารบการ

อบรม แบบประเมนตนเอง และแบบประเมนความเขมแขง เปนตน และหลงจากสนสดการใชคมอครงท 3 โครงการ

ไดมการจดการองคความรระหวางวทยากรกระบวนการทง 10 กลม ดวยการจดเวทแลกเปลยนเรยนรประสบการณ

จากการจดกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวมในการขยายเครอขายทงหมด

ผลการศกษาวจยครงน ไดคมอ “การจดกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอ

เพยงตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” นอกเหนอจากน ยงไดพฒนาวทยากร

กระบวนการจำนวน 10 กลมเพอไปใชคมอดงกลาวขยายการพฒนาวทยากรกระบวนการโดยการจดอบรมและใช

คมอตอไป และจากการตดตามประเมนผลความรความเขาใจเกยวกบความหมายของ “เศรษฐกจพอเพยง” และ

พระบรมราโชวาทเร องคณธรรม 4 ประการ ตลอดจนการนำไปปฏบตใชในชวตประจำวน พบวา วทยากร

กระบวนการและเครอขายทงหมด มการเปลยนแปลงไปในทางบวก กลาวคอ มความรความเขาใจและการนำไปส

การปฏบตเพมมากขนหลงจากไดเขารบการอบรมผานกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C

vi

สารบญ

หนา

คำนำ iii

กตตกรรมประกาศ iv

บทคดยอ v

บทท1 บทนำ

1.1 หลกการและเหตผล 1

1.2 วตถประสงค 2

1.3 เปาหมายโครงการ 3

1.4 กลมเปาหมาย 3

1.5 แนวทางการดำเนนงาน 3

1.6 คณะทปรกษาโครงการ 5

1.7 ทมวจยโครงการ 5

1.8 ทมวทยากรกระบวนการ 5

1.9 ทมกจกรรมสนทนาการ 5

1.10 ทมพเลยง กระบวนการแลกเปลยนเรยนร 6

1.11 ผลทไดรบ 6

บทท2 การทบทวนองคความรแนวทางวธการหรอกระบวนการในการขบเคลอน

วถ“เศรษฐกจพอเพยง”

2.1 ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 7

2.2 พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ 10

2.3 กระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม 15

2.4 กระบวนการเรยนร 4 ขนตอนสวถเศรษฐกจพอเพยง 33

บทท3 วธการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม

โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม4ประการเปนพนฐาน

ในการเรยนรสวถ“เศรษฐกจพอเพยง”

3.1 รปแบบวธการวจย 35

3.2 เทคนคและเครองมอทใช 36

3.3 การพฒนาโครงสรางคมอ 38

3.4 แผนการสรางอาสาสมครแกนนำเปน “วทยากรกระบวนการ” 38

3.5 กลมเปาหมาย 38

3.6 กลยทธในการดำเนนโครงการ 39

vii

บทท4 ผลการศกษาวจย

4.1 การพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” 41

ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เพอปลกฝงคณธรรม จรยธรรม

โดยอาศยกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม

4.2 การสรางอาสาสมครแกนนำเปนวทยากรกระบวนการ 62

4.3 การจดเวทแลกเปลยนเรยนร 74

บทท5 สรปผลการศกษา

5.1 สรปผลการวจยและพฒนา 93

5.2 ผลลพธทไดจากการจดกจกรรมและขอเสนอแนะ 95

5.3 ขอเสนอแนะ 99

เอกสารอางอง 101

ภาคผนวก:บนทกไวในแผนซดทแนบพรอมมาน 103

viii

สารบญตาราง หนา

ตาราง3.1 กจกรรมในการปฏบตตามแผนดำเนนการ โครงการวจยและพฒนากระบวนการ 39

การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐฏจพอเพยง”

ระหวางเดอนพฤศจกายน 2549- เดอนพฤษภาคม 2550

ตาราง4.1 รอยละของอาสาสมครแกนนำทเคยไดยนคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” กอนการอบรม 54

ตาราง4.2 รอยละของแหลงทอาสาสมครแกนนำทเคยไดยนคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” กอนการอบรม 55

ตาราง4.3 รอยละของวธการทอาสาสมครแกนนำจะนำแนวคดเศรษฐกจพอเพยงไปเผยแพร 57

ตาราง4.4 ระดบการเรยนรของอาสาสมครแกนนำในการเขารวมอบรมโดยกระบวนการ AIC 59

ตาราง4.5 แสดงสรปผลของการเขารวมกจกรรมของอาสาสมครแกนนำวนท 1 60

ตาราง4.6 แสดงสรปผลของการเขารวมกจกรรมของอาสาสมครแกนนำวนท 2 61

ตาราง4.7 อาสาสมครแกนนำโครงการวจยและพฒนากระบวนการการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม 64

ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

ตาราง4.8 รอยละของผเขารบการอบรม จำแนกตาม เพศ อาย และอาชพ กอนและหลงรบการอบรม 75

ตาราง4.9 รอยละของแหลงขอมลคำวา เศรษฐกจพอเพยง กอนการรบการอบรม 76

ตาราง4.10 รอยละของผเขารวมอบรมหลงการอบรม จำแนกตามการตอบหลกคณธรรม 4 ประการ 77

ของเศรษฐกจพอเพยง

ตาราง4.11 รอยละของผเขารวมโครงการ จำแนกตามการปฏบตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง 78

ตาราง4.12 กรอบการประเมนความเขมแขงดวยตนเองเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” 82

ตาราง4.13 ผลการประเมนระดบความเขมแขง 83

สารบญแผนภาพ หนา

แผนภาพ1 กรอบแนวคดการสราง คมอการจดกจกรรมกระบวนการ การเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C 42

สวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

แผนภาพ2 การขบเคลอนกระบวนการเรยนร A-I-C สวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทาง 46

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

แผนภาพ3 บนได 4 ขนของกระบวนการการจดกจกรรมเพอการเรยนรอยางมสวนรวมสวถ 48

เศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

แผนภาพ4 แผนการใชคมอครงท 1 และ 2 50

แผนภาพ5 ความเขาใจคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” เปรยบเทยบกอนและหลงอบรม 56

แผนภาพ6 ประสบการณ การเขารวมอบรมกระบวนการ AIC 58

แผนภาพ7 แสดงระดบความร ความเขาใจของอาสาสมครแกนนำตอกระบวนการ AIC 59

หลงจากไดรบการอบรม

แผนภาพ8 แผนการใชคมอครงท 3 81

บทน เปนการนำเสนอถงความสำคญและความเปนมาของโครงการ วตถประสงค เปาหมายโครงการ กลม

เปาหมาย แนวทางการดำเนนโครงการ คณะบคลากรทเกยวของในโครงการ และผลทไดรบจากโครงการ ดงราย

ละเอยดตอไปน

1.1 หลกการและเหตผล

“เศรษฐกจพอเพยง เปนหลกปรชญาและแนวคดทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงพระราชทานใหกบ

ปวงชนชาวไทยในวโรกาสตาง ๆ เพอเปนแนวทางในการดำรงชวต การปฏบตตนของทกฝายและประชาชนทกระดบ

ตงแตระดบครอบครว ชมชน จนถงระดบรฐ นอกจากนยงไดทรงเนนยำถงคำวา “พอเพยง” วาหมายถงความพอ

ประมาณ ความมเหตผล และการสรางภมคมกนทดในตวพอสมควรตอผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลง

ทงภายนอกและภายใน โดยมเงอนไขพนฐานทจะกอใหเกดความพอเพยงคอ จะตองอาศยความรอบร ความ

รอบคอบ ความระมดระวง รวมไปถงการเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาตใหสำนกในคณธรรม ความซอสตย

สจรต มความรอบรทเหมาะสมและดำเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสตปญญา และความรอบคอบ เพอให

เกดความสมดลและพรอมตอการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และกวางขวางทางดานวตถ สงคม สงแวดลอมและ

วฒนธรรมจากโลกภายนอก”1

ถงแมวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดทรงมพระราชดำรสในเรองเศรษฐกจพอเพยงมาเปนเวลายาวนาน

กวา 25 ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณเศรษฐกจ และตอมาทางคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหง

ชาต(สศช.) หรอสภาพฒนฯ ไดอญเชญปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามพระราชดำรส มาเปนแนวทางในการพฒนา

ประเทศมาระยะหนงแลวกตาม แตกพบวาคนสวนใหญยงมความเขาใจทไมชดเจน ดงผลการสำรวจความรความ

เขาใจของประชาชนทวประเทศทมตอปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงดำเนนการโดยสภาพฒนฯ และมหาวทยาลย

ราชภฏสวนดสตพบวา ประชาชนสวนใหญ(มากกวารอยละ 90) ระบวารจกและเคยไดยนไดฟงคำวาเศรษฐกจ

พอเพยงจากสอตาง ๆ แตความเขาใจยงไมคอยดนก เนองจากหลกปรชญาเปนเรองละเอยดออน ตองใชเวลาในการ

ทำความเขาใจคอนขางมาก และมคนจำนวนไมนอยทคดวาหลกปรชญาสามารถนำไปใชในภาคเกษตรกรรมเทานน

ทงทในความเปนจรงสามารถนำมาใชเปนหลกในการดำเนนชวตของคนในสงคมทกภาคสวนและทกระดบได

อยางไรกตาม แมจะมการใหความหมายหลกปรชญาในมมมองทแตกตางกน แตคนสวนใหญลวนเขาใจ

ตรงกนวาการนำหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชนนไมมหลกหรอแนวทางตายตว การนำไปใชขนอยกบ

สภาวะแวดลอมและสภาพสงคมของแตละแหงเปนสำคญ ดงนนหากจะขบเคลอนหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงให

ไดผลในเบองตน จงตองเนนทการพฒนาคน โดยปลกฝงความร ความเขาใจเกยวกบหลกปรชญาในแตละบคคลให

ถกตอง เพอใหแตละคนมความพรอม ตงแตใหคดด (คดเปน คดอยางรอบคอบโดยอาศยเหตผล) เพอจะนำไปสการ

พดดและปฏบตดในการดำเนนชวตของแตละบคคลใหไดเปนพนฐานกอน

______________________________________________________________________ 1 เอกสารเผยแพร “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” โดยคณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง สำนกงานพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต

บทท1

บทนำ

�

รายงานวจย: โครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

�

การปลกฝงความรความเขาใจทถกตองในหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอใหสามารถนำไปประยกตใชเปน

หลกในการดำเนนชวตไดนน จำเปนตองใชกระบวนการเรยนรทเหมาะสม และไดผลในการกระตนใหเกดความ

เขาใจยอมรบ มองเหนประโยชนและความจำเปนของการนำหลกปรชญามาใช เกดการปรบเปลยนกระบวนทศน

และสามารถเขาถงวถเศรษฐกจพอเพยงไดดวยตนเอง ซงกระบวนการเรยนรดงกลาว ควรจะตองประกอบไปดวย

มตของความรและความเขาใจอยางถองแทในหลกปรชญาและแนวคดของวถเศรษฐกจพอเพยง อาศยหลกคณธรรม

และจรยธรรม โดยเฉพาะการนอมนำพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

อนไดแก การรกษาความสจ การรจกขมใจตนเอง ความอดทน อดกลน ความตงใจทจะรกษาความดและละวาง

ความชวความทจรตทงปวง มาเปนแนวทางในการดำรงความมงหมายและปณธานของตน เพอใหบรรลถงเปาหมาย

ของการดำเนนชวตตามวถเศรษฐกจพอเพยงอยางไดผลและยงยน

สำหรบเทคนควธ การสรางและพฒนากระบวนการเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยง และการปลกฝงคณธรรม

และจรยธรรมใหไดผลนนจำเปนตองอาศยเทคนคและวธการเรยนรแบบมสวนรวม ซงมอยดวยกนหลายวธ อาท

เทคนค AIC (Appreciation-Influence Control), PRA (Participatory Rural Appraisal) หรอ (Participatory Rapid

Assessment) และPA(Peer Assist) เปนตน เทคนคดงกลาวจะไมเนนทการอบรมสงสอนหรอใหคำแนะนำ แตจะมง

เนนใหผเรยนเกดการคดวเคราะหอยางใครครวญและรอบคอบ เกดการปรบเปลยนทศนคตโดยผานกระบวนการ

กลมมการประเมนปญหาและสถานการณรวมกน สรางวสยทศน ตงเปาหมายและวตถประสงครวมกน รวมทงมการ

วางแผนและแนวทางการปฏบตรวมกน ตลอดจนการจดใหมการศกษาดงาน และจดเวทแลกเปลยนเรยนร ระหวาง

แกนนำกบกลมบคคลหรอองคกรทประสบความสำเรจในการดำเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง รวมทงใหการ

สนบสนนการจดตงเครอขายการเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยงของกลมแกนนำอกดวย

โครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมโดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรอง

คณธรรม 4 ประการเปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” จงไดพฒนา คมอการจดกระบวนการ การ

เรยนรอยางมสวนรวมสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ตาม

กระบวนการ AIC(Appreciation, Influence and Control) โดยมงเนนทจะพฒนากลมบคคล ทจะเปนแกนนำหลก (Core

Facilitators) เพอใหมทกษะและความชำนาญในการใชคมอและกระบวนการกอน แลวจงนำคมอและกระบวนการ

การเรยนรเหลานไปขยายผลในเครอขายและกลมเปาหมายของตนตอไป อยางไรกตามการจดกระบวนการเรยนร

โดยคมอ และกระบวนการดงกลาวขางตนโครงการฯ คำนงถงกลมเปาหมายทมความแตกตางไปตามบรบททาง

วฒนธรรม สงคม ศาสนา พนฐานความเปนอยและอาชพ รวมไปถงความหลากหลาย และความเหมาะสมดวย

1.2 วตถประสงค

1.2.1 เพ อพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนร เร อง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เพอปลกฝง คณธรรม จรยธรรม โดยอาศยกระบวนการ

เรยนรอยางมสวนรวมเพอการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ทสามารถนำไปประยกตใชในการ

ดำเนนชวตไดอยางเหมาะสม

1.2.2 สรางอาสาสมครแกนนำเปนวทยากรกระบวนการ เพอใชคมอและกระบวนการทไดรบการพฒนา

แลว (ในขอ 1) ไปขยายเครอขายการเรยนรอยางมสวนรวมสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการในกลมเปาหมายตาง ๆ

� �

บทท1: บทนำ

1.2.3 ตดตามประเมนผลเพอนำมาปรบ และพฒนาการจดกระบวนการการเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยง

ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการใหสมบรณและเหมาะสม

1.3 เปาหมายโครงการ

1.3.1 ไดคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรองเศรษฐกจ พอเพยงตามแนวทางพระบรมราโชวาท

เรองคณธรรม 4 ประการ สำหรบใชในการอบรมสามารถนำไปประยกตใชในการดำเนนชวตไดอยาง

เหมาะสม

1.3.2 จดอบรมอาสาสมครแกนนำ เพอนำคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยง

ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการไปสรางและขยายเครอขายในกลมเปาหมาย

ตาง ๆ อาทเยาวชน / นกเรยน เกษตรกรและประชาชนทวไป

1.4 กลมเปาหมาย

1.4.1 อาสาสมครแกนนำซงประกอบดวย ครและนกเรยนโรงเรยนวถพทธ และโรงเรยนอสลาม ทงระดบ

ประถมและมธยมศกษา และผนำชมชนในกรงเทพมหานคร และจงหวดใกลเคยง ตลอดจนแกนนำ

เยาวชนเครอขายตาง ๆ รวมทงสนจำนวน 40 คน จาก 10 กลม

1.4.2 อาสาสมครแกนนำทง 10 กลม นำคมอการจดกจกรรมกระบวนการการเรยนรเรอง “เศรษฐกจ

พอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการและกระบวนการทไดรบจากการ

อบรมไปขยายผลในกลมเปาหมาย และเครอขายของ กลมหรอชมชนตอไป

1.5 แนวทางการดำเนนงาน1. ศกษา ทบทวน องคความร แนวทางวธการหรอกระบวนการในการขบเคลอนวถเศรษฐกจพอเพยงท

กลมบคคล องคกร หรอหนวยงานอน ๆ ไดทำไปแลวหรอกำลงดำเนนการอยเพอเปนแนวทางในการ

สรางกรอบแนวคดและพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตาม

แนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

2. จดประชมทปรกษาผเชยวชาญเพอวางกรอบแนวคด และสรางคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนร

เรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เพอการอบรมทใช

กระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมเปนแนวทางปฏบตเพอประยกตปรชญา “เศรษฐกจพอเพยง” ตาม

แนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ไปใชในชวตประจำวน

3. ทดสอบเครองมอโดยการนำคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตาม

แนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการไปจดอบรมตามกระบวนการเรยนรในกลมทดลอง

จำนวน 30 คน

�


�

4. ประเมนผลค มอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนร เร อง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และกระบวนการการจดอบรมในกลมทดลองเพอนำผล

มาปรบปรงและพฒนา คมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนว

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ใหเหมาะสมกอนนำไปใชจรง

5. คดเลอกอาสาสมครวทยากรแกนนำ (Core Facilitators) จำนวน 40 คน เพ อเขารบการอบรม

กระบวนการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

6. นำคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาท

เรองคณธรรม 4 ประการ ทไดพฒนาแลวไปจดอบรมใหกบแกนนำวทยากร เพอใหมทกษะการใช

กระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” และสามารถนำไปขยายผลในเครอขาย

และกลมเปาหมายอน ๆ

7. ตดตามและประเมนผลการนำคมอและกระบวนการไปใชขยายผลในกลมเปาหมายและเครอขายของ

กลมแกนนำวทยากร (Core Facilitators) โดยการจดประชมผบรหารโรงเรยนและชมชนดวย

8. จดเวทแลกเปลยนเรยนรประสบการณของการนำกระบวนการไปใชในกลมแกนนำวทยากรเพอสรป

บทเรยนจากการเรยนรรวมกน และเพอนำไปปรบปรงคมอและกระบวนการใหสมบรณมากยงขน

9. ประเมนผลค มอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนร เร อง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และการจดกระบวนการ รวมทงประเมนผลสมฤทธของ

กระบวนการอบรม ในกลมแกนนำวทยากรทงในเชงปรมาณ และคณภาพโดยใชแบบสอบถาม การ

สงเกตแบบมสวนรวม การจดสนทนากลมและการสมภาษณระดบลก

10. ประเมนผลและวเคราะหขอมล

11. เขยนรายงานผลการประเมนรวมทงเสนอผลงานวจย

� �

บทท1: บทนำ

1.6 คณะทปรกษาโครงการ

1. นายสนย เศรษฐบญสราง ทปรกษาโครงการ

2. นายวเชยร ศรลกหวา ทปรกษาโครงการ

3. ดร.ปญญา แกวกยร ทปรกษาโครงการ

4. รองศาตราจารย ดร.ชนฤทย กาญจนะจตรา ทปรกษาโครงการ

5. ศาสตราจารยเกยรตคณ ดร.อภชาต จำรสฤทธรงค ทปรกษาโครงการ

6. ดร.บรรเจอดพร สแสนสข ทปรกษาโครงการ

7. นายประยร อองกลนะ ทปรกษาโครงการ

8. นายสงกรานต ภาคโชคด ทปรกษาโครงการ

9. ดร.อรทย หรเจรญพรพานช ทปรกษาโครงการ

1.7 ทมวจยโครงการ

1. รองศาสตราจารย ดร.ศรนนท กตตสขสถต หวหนาโครงการ

2. ผชวยศาสตราจารย ดร.รศรนทร เกรย นกวจยหลก

3. นางสาวรตนาพร อนทรเพญ ผชวยนกวจย

4. นางสาววรรณภา อารย ผชวยนกวจย

1.8 ทมวทยากรกระบวนการ

1. นายแพทยวงวฒน ลวลกษณ ศนยบรการสาธารณสข 46

2. นางจนตนา ลวลกษณ ศนยบรการสาธารณสข 46

3. นางสมพร ใจสมทร โรงพยาบาลลาดกระบง

4. นางบญนศา บวรนนทเดช โรงพยาบาลหนองจอก

1.9 ทมกจกรรมสนทนาการ

1. นายสรเดช เชอผด มลนธพฒนาสขภาพสงคม

2. นางสาวรตนาพร อนทรเพญ สถาบนวจยประชากรและสงคม

3. จาสบเอกวฒกร ชาวหนฟา สถาบนวจยประชากรและสงคม

4. นางสาววรรณภา อารย สถาบนวจยประชากรและสงคม

5. นายภวนย พมไทรทอง สถาบนวจยประชากรและสงคม

6. นายปญญา ชเลศ สถาบนวจยประชากรและสงคม

�


1.10ทมพเลยงกระบวนการแลกเปลยนเรยนร

1. นายพงษศกด หมนศกดดา สถาบนวจยประชากรและสงคม

2. นายพงษศกด สกลทกษณ สถาบนวจยประชากรและสงคม

3. วาท รต.นพนธ วฒดารามาปกรณ สถาบนวจยประชากรและสงคม

4. นางสาวจรวรรณ หงสทอง สถาบนวจยประชากรและสงคม

5. นายภทรพล ลดดากล สถาบนวจยประชากรและสงคม

6. นางสาวเรวด สวรรณนพเกา สถาบนวจยประชากรและสงคม

1.11ผลท ไดรบ

1. คมอ “การจดกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวมสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” ซงบรรจรปแบบและกระบวนการในการจดการการเรยนรอยางม

สวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ในการปลกฝงคณธรรม

และจรยธรรมใหกบวยรนและบคคลทวไป ควบคไปกบการเกดความตระหนกในคณคา และประโยชนทจะไดรบจาก

การเรยนรสวถเศรษฐกจพอเพยง

2. รายงานวจย “โครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมโดยอาศย

แนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการเปนพนฐานในการเรยนรสวถเศรษฐกจพอเพยง”

3. วยรนและบคคลทวไปเมอผานการอบรมโดยใชคมอ “การจดกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมส

วถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” น แลวสามารถเปน

วทยากรกระบวนการดำเนนการจดกจกรรมการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง

4. คมอและรายงานวจยนสามารถใชเปนตนแบบเพอดำเนนการขยายผลการฝกอบรมกลมเปาหมาย ให

กบกระทรวงศกษาธการ กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงเกษตรและ

สหกรณ ตลอดจนหนวยงานและองคกรอน ๆ เพอใหเกดการขบเคลอนวถเศรษฐกจพอเพยงตามแนวทางเรอง

คณธรรม 4 ประการอยางแพรหลาย

บทท 2

บทนเปนการนำเสนอกรอบแนวคดการศกษา การทบทวนองคความร แนวทาง เทคนควธการของ

กระบวนการในการเรยนรอยางมสวนรวม เพอขบเคลอนวถเศรษฐกจพอเพยง ทกลมบคคล องคกร หรอหนวยงาน

อน ๆ ไดทำไปแลวหรอกำลงดำเนนการอย เพ อเปนแนวทางในการสรางกรอบแนวคด และพฒนาคมอและ

กระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม

2.1 ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

การทบทวนองคความร แนวทาง วธการหรอกระบวนการ ในการขบเคลอนวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

“ถาไมม เศรษฐกจพอเพยง เวลาไฟดบ … จะพงหมด

จะทำอยางไร ททตองใชไฟฟากตองแยไป

… หากม เศรษฐกจพอเพยง แบบไมเตมท

ถาเรามเครองปนไฟ กใหปนไฟ หรอถาขนโบราณกวา มดกจดเทยน

คอมทางทจะแกปญหาเสมอ

… ฉะนน เศรษฐกจพอเพยงน กมเปนขน ๆ

แตจะบอกวา เศรษฐกจพอเพยงน ใหพอเพยงเฉพาะตวเองรอยเปอรเซนต

นเปนสงททำไมได จะตองมการแลกเปลยน ตองมการชวยกน

…… พอเพยงในทฤษฎหลวงน คอใหสามารถทจะดำเนนงานได”

พระราชดำรสเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา

23 ธนวาคม 2542

ทำความคดความเหนใหมนในเหตในผล

�

รายงานวจย : โครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

�

2.1.1 ความหมายของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

“เศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระราชดำรสชแนะแนวทางการ

ดำเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา 25 ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ และเมอภาย

หลงไดทรงเนนยำแนวทางการแกไขเพอใหรอดพน และสามารถดำรงอยไดอยางมนคงและยงยนภายใตกระแสโลกา

ภวตนและความเปลยนแปลงตาง ๆ (สำนกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต กระทรวงวฒนธรรม, ก.พ. 2549)

ก. ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทชถงแนวทางการดำรงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแต

ระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและการบรหารประเทศใหดำเนนไปใน ทางสายกลาง

โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน

ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจำเปนทจะตองมระบบภมคมกน

ในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจะตองอาศย

ความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการนำวชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผนและการ

ดำเนนการทกขนตอน ขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นก

ทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบใหมสำนกในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ตลอด

จนดำเนนชวตดวยความอดทน มความเพยร มสต และความรอบคอบเพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการ

เปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวาง ทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปน

อยางด

ข. หลกแนวคดของเศรษฐกจพอเพยง

การพฒนาตามหลกเศรษฐกจพอเพยง คอ การพฒนาทตงอยบนพนฐานของทางสายกลางและความไม

ประมาท โดยคำนงถงความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนทดในตว ตลอดจนใชความร ความ

รอบคอบ และคณธรรมประกอบการวางแผน การตดสนใจและการกระทำ

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มหลกพจารณาอย 5 สวน ดงน

1. กรอบแนวคด เปนปรชญาทชแนะแนวทางการดำรงอยและปฏบตตนในทาง ทควรจะเปน โดยมพน

ฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทย สามารถนำมาประยกตใชไดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชงระบบทม

การเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากภยวกฤต เพอความมนคงและความยงยนของการพฒนา

2. คณลกษณะ เศรษฐกจพอเพยงสามารถนำมาประยกตใชกบการปฏบตไดในทกระดบ โดยเนนการ

ปฏบตบนทางสายกลางและการพฒนาอยางเปนขนตอน

3. คำนยาม ความพอเพยงจะตองประกอบดวย 3 คณลกษณะพรอม ๆ กน ดงน

ความพอประมาณ หมายถง ความพอด ทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไป โดยไมเบยดเบยนตนเอง

และผอน เชน การผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ

� �

บทท 2 : การทบทวนองคความร แนวทาง วธการ หรอกระบวนการในการขบเคลอนวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนน จะตองเปนไปอยางมเหตผล

โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของ ตลอดจนคำนงถงผลทคาดวา จะเกดขนจากการกระทำนน ๆ อยางรอบคอบ

การมภมคมกนทดในตว หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานตาง ๆ

ทจะเกดขน โดยคำนงถงความเปนไปไดของสถานการณตาง ๆ ทคาดวา จะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกล

4. เงอนไข การตดสนใจและการดำเนนกจกรรมตาง ๆ ใหอยในระดบพอเพยงนน ตองอาศยทงความร

และคณธรรมเปนพนฐาน กลาวคอ

เงอนไขความร ประกอบดวย ความรอบรเกยวกบวชาการตาง ๆ ทเกยวของอยางรอบดาน ความ

รอบคอบทจะนำความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกน เพอประกอบการวางแผน และความระมดระวงใน

ขนปฏบต

เงอนไขคณธรรม ประกอบดวย มความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรตและมความอดทน

มความเพยร ใชสตปญญาในการดำเนนชวต

5. แนวทางปฏบต/ผลทคาดวาจะไดรบ จากการนำปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช คอ การ

พฒนาทสมดลและยงยน พรอมรบตอการเปลยนแปลงในทกดาน ทงในดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ความร

และเทคโนโลย

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

เงอนไขความร เงอนไขคณธรรม

นำไปส

มภมคมกนในตวทด มเหตผล

หลกการ - ทางสายกลาง พอประมาณ

ชวต/เศรษฐกจ/สงคม/สงแวดลอม

สมดล/มนคง/ยงยน

10


11

ค. วถเศรษฐกจพอเพยง

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงมพระราชดำรสโดยใชคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” มาเปนเวลา

ยาวนานแลว อยางไรกตาม หลงจากนนไดมผอธบายความหมายของเศรษฐกจพอเพยงในลกษณะตาง ๆ ตาม

ความเขาใจของแตละคน จนในวนท 4 ธนวาคม 2543 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ตองทรงมพระราชดำรส

อธบายสรปความหมายของเศรษฐกจพอเพยงอกครงวา

“บางคนพดบอกวาเศรษฐกจพอเพยงนไมถก ทำไมได ไมด ไดยนคนเคาพด แตวาสวน

ใหญบอกวาด แตพวกสวนใหญทบอกวาดน เขาใจแคไหนกไมทราบ แตยงไงกตาม เศรษฐกจ

พอเพยงนขอยำวา เปนการทงเศรษฐกจ หรอความประพฤตททำอะไรเพอใหเกดผล โดยมเหต

และผล คอเกดผลมนมาจากเหต ถาทำเหตทด ถาคดใหด ใหผลทออกมาคอสงทตดตามเหต

การกระทำกจะเปนการกระทำทด และผลของการกระทำนนกจะเปนการกระทำทด ด แปลวา

มประสทธผล ด แปลวามประโยชน ด แปลวาทำใหมความสข”

พระราชดำรสขางตนนชใหเหนวา หลกสำคญแหงปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอยท

1. การสรางกระบวนการเรยนรเพอใหผคนในสงคมรจกวธคดและ “มวฒนธรรมในการคดอยางเปน

เหตเปนผล” กลาวคอ เมออยากได “ผล” อะไรตองรจกวเคราะหวจยเพอทำ “เหต” ใหตรงกบผลท

มงหวงนน ๆ

2. เมอรแลวสกแตร ยง “ไมพอเพยง” จะตองลงมอทดลองประพฤตปฏบตให “พอประมาณ” กบ

ศกยภาพและเงอนไขขอจำกดทมอยแลวพฒนาใหเจรญงอกงามขนอยางเปนลำดบขนตอน จนถงจด

มวลวกฤตของความเปลยนแปลง (critical mass point) ททำให “เกดผล” ตามทมงหวงดงกลาว

3. เมอประสบผลในระดบหนงแลว จะตองสรปทบทวนเพอพฒนาปรบปรงการประพฤตปฏบตใหมความ

“เทยงตรงและมนคงในเหตในผล” ยง ๆ ขนใหตกผลกเปน “หลกคด” หรอ “ปญญา” ทสามารถ

จะนำไปใชแกไขปญหาในเรองอน ๆ ไดอยางกวางขวาง จนกลายเปน “ระบบภมคมกน” ของชวต

4. การเรยนรวาตองทำ “เหต” อะไรจงจกกอใหเกด “ผล” ตามทตองการ คอ การอาศยเงอนไขของ

“ความร” ทมลกษณะเปนภมปญญาในเชงวทยาศาสตร หรอเปนปญญาแบบ “ปฏฐาน” (Positive)

สวนการกำหนดเปาหมายของ “ผล” ทตองการใหอยภายใตขอบเขตของ “สงทด” ซงหมายถง “ม

ประสทธผล มประโยชน และทำใหมความสข” ตองอาศยเงอนไขของ “คณธรรม” ทมลกษณะ

เปนภมปญญาในเชงจรยศาสตรหรอเปนปญญาแบบ “ปทฏฐาน” (Normative)

2.2 พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

ในวโรกาสอนมความสำคญยงท พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เสดจออกมหาสมาคม ณ สหบญชร

พระทนงอนนตสมาคม ในพระราชพธฉลองสรราชสมบตครบรอบ 60 ป เมอวนท 9 มถนายน 2549 ไดทรงมพระราช

ดำรสถงเรองคณธรรม 4 ประการ อนจะนำไปสการพฒนาชาตบานเมองใหเจรญรงเรอง ไดแก

ประการแรก คอ การททกคนคด พด ทำ ดวยความเมตตามงด มงเจรญตอกน

ประการทสอง คอ การทแตละคนชวยเหลอเกอกลกน ประสานงาน ประสานประโยชนกนใหงานททำ

สำเรจผล ทงแกตน แกผอน และกบประเทศชาต

10 11


ประการทสาม คอ การททกคนประพฤต ปฏบตตนอยในความสจรต ในกฎกตกา และในระเบยบ

แบบแผน โดยเทาเทยมเสมอกน

ประการทสคอ การทตางคนตางพยายามทำความคด ความเหนของตนใหถกตองเทยงตรง และมนคงอย

ในเหตในผล (หนงสอพมพไทยรฐ ปท 58 ฉบบท 8116 วนองคารท 28 สงหาคม 2550 อางถงใน: http://

www.thairath.co.th/offline.php?section=hotnews&content=8841)

การนำปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใช บนพนฐานของคณธรรม 4 ประการ

2.2.1 ปรชญาและแนวคดพนฐานของกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม

โลกทกวนนเปนโลกของการแขงขนกนดวยความร ถงแมประเทศบางประเทศจะไมมทรพยากรอะไรมากนก

แตผคนมความรสงกสามารถจะอาศยความรดงกลาวเปนเครองมอดดซบความมงคงจากประเทศทมความรดอยกวา

เพอมาหลอเลยงสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจใหกบชาตของตน

การเรยนรไดกลายเปนวาระสำคญของประเทศตาง ๆ ในโลกปจจบน ทตางมงหวงทจะเรงสรางสงคมของ

ตนใหเปน “สงคมฐานความร” (Knowledge based society) เพอความอยรอดทามกลางกระแสการแขงขนของ

“สงครามทางเศรษฐกจ” ทเปนไปอยางรนแรงเขมขนในโลกยคโลกาภวตนน

กรอบแนวคด

การบรณาการ “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”เขากบพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

คณธรรม ความร

สมดล

ยงยน

หลกปรชญา เศรษฐกจพอเพยง

แนวพระบรมราโชวาท คณธรรม 4 ประการ

12


13

1) ความหมายของความร

“ความร” กคอแบบจำลองความจรงทมนษยพฒนาขนเพอใชเปนเครองมอในการอธบายและทำความ

เขาใจเกยวกบปรากฏการณตาง ๆ ทมนษยสมผส รบร คลายกบ “แผนท” ซงเปนแบบจำลองความจรงทาง

ภมศาสตรทมนษยพฒนาขนเพอเปนเครองมออธบายภาพทางภมศาสตรของพนผวโลก โดยใครมภาพแผนทซงม

ความถกตองสมบรณอยในมอกสามารถจะใชแผนทนนเปนเครองเทยบเคยงใหรวาตนกำลงอย ณ ตำแหนงแหงท

ตรงไหนในมตทางภมศาสตรของพนผวโลกดงกลาว และหากประสงคจะเดนทางไปสเปาหมายทตองการ ควรจะ

เลอกเสนทางไหนจงจะไปไดสะดวกรวดเรวทสดฯลฯ

ในสงครามทางทหาร ฝายใดมแผนทซงเปนแบบจำลองความจรงทางภมศาสตรของ สนามรบทถกตอง

สมบรณกวากจะไดเปรยบขาศกในการทำสงคราม จนอาจกลายเปนปจจยทนำไปสชยชนะในการรบนน ๆ ไดฉนใด

คนทม “ความร” เหนอกวากจะไดเปรยบกวาในการแขงขนดานตาง ๆ เฉกเชนเดยวกนฉนนน การทเราจะรวาแผนท

ชดใดมความ “ถกตอง” สมบรณมากกวากนนน เราดจากหลก 2 ประการ คอ

ก. ดจากความเกาะเกยวเชอมโยงกนอยางสอดคลองกลมกลนกบประสบการณเดมหรอความรเดมทเราม

อย (Coherence Theory) เชน ถาหากภาพแผนทชดนนสามารถระบตำแหนงแหงททางภมศาสตรตาง ๆ

ไดสอดคลองกบประสบการณเดมหรอความรเดมทเรามอย เรากจะเชอมนในระดบหนงวาแผนทชดนน

เปนแบบจำลองของภาพทางภมศาสตรทถกตอง ดจากความตรงกนกบประสบการณใหมทรบรจาก

การปฏบตตามแบบจำลองความจรงนน (Correspondence Theory) เชน เมอเราเดนทางไปตามแผนทใน

ทซงยงไมเคยไป แลวพบภเขา แมนำลำคลอง ทางแยกฯลฯ

ข. ตรงกนกบทระบในแผนทดงกลาว เรากจะยงเกดความเชอมนมากขนวาแผนทชดนนคอแบบจำลอง

ของภาพทางภมศาสตรทจรงแท

ความรของมนษยกมลกษณะเชนเดยวกน ถาหากสมมตฐาน กรอบความคดหรอความรตามทฤษฎไหน

สามารถเชอมโยงเกาะเกยวอยางสอดคลองกลมกลนกบประสบการณ ขอมล หรอฐานความรเดมทเรามอย เรากม

แนวโนมจะเชอมนวาสมมตฐาน กรอบความคด หรอความรตามทฤษฏนน ๆ เปนความรทถกตอง และยงถาปฏบต

ตามทฤษฏดงกลาวแลว พบวาประสบการณใหม ๆ ทเราสมผสรบรตรงกนกบสงททฤษฎดงกลาวคาดการณถง เราก

จะยงเกดความเชอมนมากขนวา ความรตามทฤษฎนน ๆ เปน “แบบจำลองของความจรง” ทเปน “สจจะ

ความจรง” (reality) ในธรรมชาต

อยางไรกตาม ความจรงทางภมศาสตรของขอบเขตบรเวณพนทหนง ๆ อาท อาณาเขตของประเทศไทย

เปนตน สามารถจะอาศย “แผนท” หลายแบบหรอหลายฉบบในการจำลองภาพความจรงทางภมศาสตรดงกลาว

เชน แผนทภาพถายทางดาวเทยม แผนทภาพถายทางอากาศ แผนททางหลวงแผนดน หรอแผนทแสดงเสนทางของ

แมนำคคลอง เปนตน

ตลอดจนภาพแผนทซงเราเคยเชอวามความถกตองแมนยำในอดต กอาจจะกลายเปนแบบจำลองความจรง

ทางภมศาสตรทผดพลาดในปจจบนกได เมอเงอนไขทางภมศาสตรของโลกแปรเปลยนไปจากเดม โดยอาจเกด

เหตการณแผนดนไหว ภเขาไฟระเบด การตดถนนสายใหม ๆ การตดไมทำลายปา การระเบดภเขา แมนำลำคลอง

ตนเขนฯลฯ ซงทำใหแบบจำลองความจรงทางภมศาสตรของภาพแผนทฉบบทเคยถกตองในยคสมยหนง อาจกลาย

เปนแบบจำลองทคลาดเคลอนจากสภาพความเปนจรงในสมยปจจบน

12 13


ดวยเหตน การปกใจเชอวาแผนทฉบบใดฉบบหนงหรอแผนทรปแบบใดรปแบบหนงเปน “แบบจำลอง

ความจรง” ทถกตองทสดเพยงแบบเดยว ในขณะทแผนทฉบบอนหรอแผนทรปแบบอน (ซงแตกตางจากภาพแผนท

ของเรา) ลวนแตคลาดเคลอนจาก “ความเปนจรง” ทงสนจงเปนพนฐานของ “วธคดทไมถกตอง” ฉนใด การ

ปกใจเชอมนวากรอบความคดหรอ “ความร” ตามทฤษฎใดทฤษฎหนงทเรารบรเปนแบบจำลองของความจรงใน

เรองนน ๆ ทถกตองทสดเพยงแบบเดยว ใครทเหนตางไปจากนลวนแตผดทงสนกเปนพนฐานของ “วธคดท

ผดพลาด”เฉกเชนเดยวกนฉนนน

2) วถการเรยนรของมนษย

เมอมนษยมความเชอมนวาความรตามทฤษฎใดเปนแบบจำลองของความจรงทถกตองเทยงแทหรอเปน

“สจจะความจรง” กมแนวโนมทจะนำไปสวถการเรยนรหรอการ “ถายทอดความร” ในลกษณะแบบหนงโดยเนน

ไปทการสอนใหผเรยน “จดจำ ทำความเขาใจ และรจกวธประยกตใช” ความรดงกลาวเพอแกโจทยตาง ๆ

เหมอนเชนถาเราเชอมนวาคำสอนในคมภรของศาสนาใดศาสนาหนงเปนสจจะความจรงทไมมวนผด เพราะเกดจาก

การ “ตรสร” ของพระศาสดา หรอการ “เผยแสดง” (revelation) ของพระเจาผานทางประกาศ (Prophets) ทพระองค

ทรงเลอก วธการถายทอดความรจากในคมภรทางศาสนาเหลานน กจะเนนไปทการสอนใหจดจำ ทำความเขาใจ

และนำหลกธรรมคำสอนหรอความรทเปน “สจจะความจรงอนเทยงแท” ในคมภรทางศาสนาดงกลาวมาประพฤต

ปฏบต

และถาหากมบคคลทเราศรทธาเชอมนวาเปน “ผร” หรอ “ผเขาถงหลกธรรม” ทางศาสนานน ๆ มาชวย

อธบายขยายความคำสอน หรอความรในคมภรดงกลาวจนกลายเปนตำรบตำราในชนอรรถกถาจารยตาง ๆ การ

เรยนสงทเปน “ความร” ในตำราชนอรรถกถาเหลานน กจะเปนไปตามประเพณการเรยนรหรอแบบวถการเรยนร

แบบเดม คอมงไปทการทองจำและทำความเขาใจ เพอนำคำสอนหรอความรในหลกธรรมทางศาสนาดงกลาวมา

ประพฤตปฏบตอกเชนกน

หากเปรยบเทยบกบการเรยนการสอนความรทางวทยาศาสตร ในยคสมยหนงภายใตอทธพลของปรชญา

ทางวทยาศาสตรแบบเกาทมนษยมองธรรมชาตอยางเปนกลไกตามโลกทศนทางฟสกสแบบนวตน ทำใหมนษยเชอ

มนวาทฤษฏทางวทยาศาสตรทผานการพสจนมาอยางยาวนาน และสามารถประยกตใชสรางเทคโนโลยตาง ๆ ท

อำนวยความสะดวกสบายใหกบมนษยไดอยางมากมายนาอศจรรย (ยงกวาปาฏหารยของพระเจาหรอเทพทงหลาย

ตามทเลาขานในพระคมภร อาท ชวยใหมนษยเหาะเหนเดนอากาศไดเหมอนเทพยดา สามารถดำอยใตทะเลลกเปน

เวลานาน ๆ ได เหมอนกบอสรกายในทองมหาสมทร หรอมขปนาวธนวเคลยรทมอานภาพทำลายลางขาศกไดยง

กวาจกรหรอศรของพระนารายณ เปนตน) จนทำใหมนษยเชอมนวาทฤษฎทางวทยาศาสตรทคนพบดงกลาว คอ

แบบจำลองของสจจะความจรงในธรรมชาตทไมมวนผด การสอน “ความร” ทางวทยาศาสตร กจะเนนไปทการสอน

ใหผเรยนทองจำทฤษฎ ทำความเขาใจทฤษฎ และฝกประยกตใชทฤษฎเหลานนเพอแกโจทยตาง ๆ ในหองเรยนและ

บนแผนกระดาษ คลายคลงกบวธการถายทอด “ความร” จากในคมภรทางศาสนาทงหลาย

แตภายหลงการคนพบทฤษฏสมพทธภาพของไอนสไตนทชใหเหนถงความไมสมบรณของโลกทศนแบบ

กลไกตามทฤษฎทางฟสกสแบบเกาของนวตน กไดกอใหเกดการปฏวตความคดในวธการสอนความร ทาง

วทยาศาสตรครงสำคญเกดขน เพราะเมอ “ความร” ในทฤษฎทางวทยาศาสตรทมนษยเคยเชอกนมาโดยตลอดวา

เปน “สจจะความจรงทไมมวนผด” อนสามารถทนตอการพสจนมาอยางยาวนานกลายเปนสงทมความบกพรอง

และถกหกลางโดยทฤษฎใหม ๆ ทสมบรณกวาไดถาเชนนนการสอนใหเขาใจ “กระบวนการทางวทยาศาสตร”

14


15

(Scientific Method) เพอใหผเรยนเขาใจวธการสรางองคความรหรอทฤษฏทางวทยาศาสตรใหม ๆ ไดเอง กยอมม

คณคาความสำคญยงกวาการสอนตว “เนอหาของความรทตายตว” ในทฤษฎทางวทยาศาสตร ทอาจเปลยนแปลง

สถานะแหงความนาเชอถอไดตามกาลเวลา

ในทสดกนำไปสการปฏวตเปลยนแปลงหลกสตรการสอนวชาวทยาศาสตรในโรงเรยนของประเทศตาง ๆ

ทวโลก จากการสอนในหองเรยนและบนกระดานดำมาเปนการสอนในหองปฏบตการเพอใหผเรยนไดมโอกาสทำการ

ทดลองเพอพสจนสมมตฐาน และสรปผลทางทฤษฏจากผลการทดลองนน ๆ อนเปนการมงสอนใหผเรยนเขาใจถง

“กระบวนการในการสรางองคความรทางวทยาศาสตร” ควบคไปกบการเขาใจ “เนอหาของความรตาม

ทฤษฎทางวทยาศาสตร” จนกลายเปนวถการเรยนรในอกแบบหนงทแตกตางจากวถทางแบบแรก

3) วถการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง2แบบ

ความหมายแหงปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตามทสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตไดประมวลและกลนกรองจากพระราชดำรสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เรองเศรษฐกจพอเพยง

ซ งพระราชทานในวโรกาสตาง ๆ และไดรบพระราชทานพระบรมราชานญาตใหนำไปเผยแพรเม อวนท 21

พฤศจกายน 2542 เพอเปนแนวทางปฏบตของทกฝายและประชาชนโดยทวไป คอ

“เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชแนวการดำรงอยและปฏบตตนของประชาชนในทก

ระดบตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศ ให

ดำเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอยคโลกาภวตน ความ

พอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจำเปนทจะตองมระบบ

ภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอก

และภายใน ทงนตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยง ในการนำ

วชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผนและดำเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสราง

พนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ ใหม

สำนกในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ดำเนนชวตดวยความ

อดทน ความเพยร มสต ปญญา และความรอบคอบ เพอใหสมดล และพรอมตอการรองรบการ

เปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวาง ทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลก

ภายนอกไดเปนอยางด”

มผสรปหลกการแหงปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงจากเนอหาขางตนนไววา ประกอบดวยหลก 3 หวง 2

เงอนไขไดแก ความพอประมาณ ความมเหตผล และการมระบบภมคมกน ซงเชอมโยงสมพนธกนเปนเสมอนหวง 3

หวง ทเกยวรอยกนอยโดยอาศยองคประกอบของเงอนไขอก 2 ดานคอ เงอนไขดานความร กบเงอนไขดานคณธรรม

ชวยสนบสนนการเขาถงหลกปฏบต 3 หวง ของวถเศรษฐกจพอเพยงดงกลาว

ภายใตหลก 3 หวง 2 เงอนไข แหงปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงน เมอจะพฒนา ใหเปนหลกสตรการเรยน

การสอนในเรองเศรษฐกจพอเพยง กมแนวทางทจะดำเนนการไดตามวถการเรยนร 2 แบบ อนมลกษณะคลายคลง

กบการสอนวชาวทยาศาสตรตามหลกสตรแบบเกากบการสอนวชาวทยาศาสตรตามหลกสตรแบบใหมดงทไดกลาว

มาในหวขอกอน คอ

14 15


ก. วถการเรยนร โดยมองหลกคดของเศรษฐกจพอเพยงในเชงกลไกทคลายกบการเรยนร “กฎทาง

วทยาศาสตร”

ข. วถการเรยนรโดยมองหลกคดของเศรษฐกจพอเพยงในเชงกระบวนการทคลายคลงกบการเรยนร

“กระบวนการทางวทยาศาสตร”

4) วถการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงในเชงกลไก

ถามองหลกคดของเศรษฐกจพอเพยงในลกษณะคลายคลงกบกฎทางวทยาศาสตร กมแนวโนมทจะนำไปส

การออกแบบวถการเรยนเรองเศรษฐกจพอเพยง โดยเนนไปทการสอนใหผเรยนจดจำ ทำความเขาใจ และสามารถ

ประยกตใช“กฎ” ดงกลาวเพอแกโจทยตาง ๆ เชน สมมตให

เศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency economy) = S

ความพอประมาณ (Appropriate) = A

ความมเหตผล (Reasonable) = R

การมระบบภมคมกน (Immunity) = I

ความร (Knowledge) = K

คณธรรม (Virtue) = V

ดงนกอาจจะไดขอสรปทเปนเสมอน “กฎ” หรอ “สมการ” ของทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงในลกษณะคลาย

กบ f (S) = KS. VS. (A+R+I)

โดยเมอสามารถจดจำความรทเปนเสมอน “กฎ” หรอ “สมการ” ของทฤษฎเศรษฐกจพอเพยง ซงอธบาย

ถงความสมพนธของ “กลไก” การทำงานระหวางองคประกอบ (factors) ใน 3 หวง 2 เงอนไข ทขบเคลอนใหเกด

“เศรษฐกจพอเพยง” ดงนไดแลวกจะสอนใหผเรยนสามารถประยกตกฎดงกลาวเพอนำไปใชแกโจทยหรอปญหา

ตาง ๆ ไดตอไป ดวยการออกแบบหนวยการเรยนรเพอฝกฝนผเรยนใหสามารถวเคราะหตวอยางตาง ๆ จากกจกรรม

ทกำหนดใหวากจกรรมเหลานนมลกษณะเปน “เศรษฐกจพอเพยง” หรอไม มากนอยแคไหน อยางไร (คลายกบ

การหาตวอยางโจทยทางคณตศาสตรหรอวทยาศาสตรมาใหนกเรยนฝกทำ โดยนำกฎหรอสมการตามทฤษฎนน ๆ

มาใชเปนเครองมอคดคำนวณเพอหาคำตอบวา จะไดคาออกมามากนอยแคไหน อยางไร เปนตน) ยงนกเรยน

สามารถวเคราะหอยาง “ถกตอง” ไดวากจกรรมแตละเรองดงกลาว มองคประกอบของกลไกทขบเคลอนใหเกด

“ความเปนเศรษฐกจพอเพยง” มากนอยแคไหนอยางไร กเชอวานกเรยนนาจะม “ความรความเขาใจ” เกยวกบ

เรองเศรษฐกจพอเพยงไดมากเทานน และจะสามารถนำความร ความเขาใจน ไปประยกตใชประโยชนในชวตไดตอ

ไปเหมอนกบความรในเรองอน ๆ

2.3 กระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม

การปลกฝงความรความเขาใจทถกตองในหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอใหผเขารบการฝกอบรม

สามารถนำไปประยกตใชเปนหลกในการดำเนนชวตไดนน จำเปนตองใชกระบวนการเรยนรทเหมาะสมและไดผลใน

การกระตนใหเกดความเขาใจ ยอมรบ มองเหนประโยชนและความจำเปนของการนำหลกปรชญาไปใช เกดการปรบ

เปลยนกระบวนทศน และสามารถเขาถงวถเศรษฐกจพอเพยงไดดวยตนเอง

16


17

กระบวนการเรยนรนน ตองเนนทงการใหความรควบคไปกบการปฏบต การพฒนาคมอซงผานงานวจยเลม

น พบวา ตองเนนใหชมชนหรอกลมคนเขามามสวนรวมในการเรยนร เพราะการเรยนรอยางมสวนรวมนชวยใหชมชน

หรอกลมคนไดคนพบความจรงวา ในสงคมของเขานนมปญหาอยางไร โดยเขาจะเปนผออกแบบหรอจดรปแบบ

คำถาม กำหนดวธการรวบรวมขอมลดวยประสบการณของตวเขาเอง ซงหมายถง พวกเขาไดมสวนรวมกระบวนการ

ในการแสวงหาความรกระบวนการในการเรยนร กระบวนการในการฝกฝน และกระบวนการการปฏบตการทางสงคม

โดยผเกยวของกบปรากฏการณทกคนมสวนรวมในกระบวนการตงแตตนจนจบสนกระบวนการในฐานะเสมอกน

2.3.1 ความคดพนฐานในการจดกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม

การทจะดำเนนการจดกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม ไมวาจะใชเทคนค และวธการใด ๆ กตาม ผจดจะ

ตองมแนวความคด หรอความเชอพนฐาน ดงน

1) คนมศกยภาพทางสมองสง สามารถคด เรยนร และเผชญปญหาดวยตนเองหรอรวมมอกนไดอยางม

ประสทธภาพ

2) คน หรอ กลมบคคล สามารถเรยนร สรางองคความรเองได ถามแรงกระตนและสภาพแวดลอมท

เหมาะสม

3) การเรยนรเรมจากความศรทธา เชน ความศรทธาในตนเอง ในความร ในบคคลอน ในคร ในวทยากร

ฯลฯ

4) รปแบบการเรยนรของแตละบคคลแตกตางกน การรวมมอกนเรยนรจงเปนสงสำคญ และจำเปนอยาง

ยงในการสรางสงคมแหงการเรยนร

5) การเรยนรและการเผชญปญหาจะมประสทธภาพ ถาผเรยนมอสระในการเรยนร และเผชญปญหาดง

กลาวรวมกน

6) บคคล หรอ กลมบคคลจะเรยนร หรอเผชญปญหาไดอยางมประสทธภาพ เมอทกคนมสวนรวม และม

สวนในการรบผลกระทบจากปญหาทเกดขนรวมกน

7) การพฒนาศกยภาพทางการเรยนร การคดของบคคล จะตองสมบรณและสมดล สมองตองไดรบการ

พฒนาทงซกซายและซกขวาไปพรอม ๆ กน กลาวคอ สมองซกซายจะคดแบบเปนเหตเปนผล สวน

สมองซกขวาจะคดแบบเชงสรางสรรคหรอแบบจนตนาการ

8) การพฒนาสงคมจะพนจากวกฤตได ตองมงเนนทการพฒนา คน แตละคนใหสามารถพงตนเองได อย

รวมกนและรวมมอกนกบผอนในชมชน / สงคม เพอรวมพฒนาชมชน / สงคม ใหเขมแขง

9) วกฤตทปรากฏขน จะสามารถแกไขไดตองปฏรปวธคด หรอ กระบวนทศนของคนและสงคมใหม ทำให

บคคลมความเขาใจตนเอง(Self awareness) มความเขาใจผอน (Empathy) มความเขาใจสงคม(Social

awareness) และมความตระหนก / สำนกรบผดชอบในการมสวนรวมแกไขปญหาชมชน / สงคม

10) การพฒนาตองคำนงถงรากฐานทางวฒนธรรม และความเชอของแตละคน และแตละชมชน / สงคม

ซงมความแตกตางกนอยางหลากหลาย จดโอกาสใหแตละคน / ชมชน / สงคม ไดมสวนรวมวเคราะห

ปญหาของตนเอง รวมกนเลอกทางเลอกในการแกไขปญหา รวมมอกนแกไขปญหา และพฒนาชมชน

/ สงคมของตนเอง

16 17


11) การพฒนาจะเกดความยงยนไดตองรวมมอกนทกฝาย ไมใชตางคนตางทำโดยใหโอกาสประชาชน

สามารถจดตงกลม หรอองคกรของตนเอง (Self organization) รวมกนคด รวมกนทำ เพอใหเกดความ

สำเรจเลก ๆ นอย ๆ และคอย ๆ พฒนาขยายใหใหญขน กวางขวางยงขน เพอพฒนาสความเขมแขง

ของกลมองคกร และชมชน

12) ผนำ ทงทเปนผนำตามธรรมชาต และผนำโดยตำแหนง เปนเสมอนแกนหรอเสาหลก ในการพฒนาของ

แตละกลม ในแตละชมชน

13) กระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม จะชวยสรางความเขมแขงทางปญญาใหแกผนำและคนในชมชน ซง

เปนเสมอนรากแกวทจะสรางความเปนประชาชน และความเขมแขงแกชมชน

14) การจดกระบวนการเรยนรท เหมาะสม จะชวยกระตนใหบคคลหรอกลมบคคลคดเปน เรยนรและ

สรางสรรคกระบวนการแกไขปญหาของชมชนได

15) สงคมอนาคตจะเปลยนแปลงเรว การรวมกลมเพอการรวมมอ และแขงขนเปนสงสำคญและจำเปน

บคคลจำเปนจะตองเรยนรและมกระบวนทศนใหม จงจะสามารถปรบตวใหสามารถดำรงชวตอยใน

สงคมอนาคตไดอยางมคณคาและมความสข

16) สงคมไทยจะพนวกฤต และพฒนาสความยงยนได จะตองมคนกลาหาญทางจรยธรรม มจตสาธารณะ

เสยสละ และทำงานเพอสงคมมากขน กระแสความด ความงาม ความถกตอง เปนประชาสงคมตอง

เปนกระแสหลกของสงคม

2.3.2 องคประกอบของการจดกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม

การจดกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม ผจดควรมความเขาใจในองคประกอบทสำคญ ดงตอไปน

1) การคดเลอกผเขารวมประชม / อบรม / สมมนา ถาจะใหเกดการเรยนรรวมกนมากขนควรเชญผทม

สวนไดสวนเสย (Stakeholder) มารวมกน

2) วทยากรกระบวนการ ( Facilitator) จะตองออกแบบการประชม / อบรม / สมมนาใหเหมาะสมกบ

ประเดนปญหาและเปาหมายทตองการใหไปถง นอกจากนนยงจะตองเปนผทคอยกระตนใหเกดการ

รวมกนคดใหมากทสดเทาทจะมากได

3) การออกแบบคำถาม การตงคำถามทกอใหเกดการคดรวมกน และเปนคำถามทสามารถกระตนใหผท

เขารวมประชมไดคด และนำไปสการเขาใจปญหา เขาใจสถานการณ และเปนคำถามทจะทำใหคนได

ฉกคดและเปลยนวธคดใหม ซงถาวทยากรกระบวนการสามารถตงคำถามไดด กจะชวยกอใหเกด

กระบวนการเรยนรไดดดวย การตงคำถามจงไมไดมงหมายทจะเอาแตเพยงคำตอบอยางเดยว แตตอง

มงหมายใหผเขารบการอบรมไดสำรวจตนเองและเรองราวอน ๆ ทเกยวของอยางรอบคอบ ซงจะนำไป

สกระบวนการคดอยางเปนระบบ (System thinking) อกดวย

4) การจดกลมผเขารบการอบรม และการออกแบบกลมยอยใหเหมาะสม จะชวยใหเกดการเรยนรรวมกน

ของคนทเขาประชมไดอยางมประสทธภาพ

5) ความมงมนของสมาชกผเขารวมประชมกเปนสงสำคญ การฝกอบรมหลกสตรวทยากรกระบวนการจะ

บรรลเปาหมายมากนอยเพยงใด ขนอยกบความตงใจของผเขารบการอบรมดวย เชนเดยวกนวาเขา

เหลานนมความตงใจจรงทจะนำไปใชมากนอยเพยงใดดวย

1�


1�

6) กระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมนน การออกแบบกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมใหเหมาะสม

สอดคลองกบกลมเปาหมาย หรอขอมลทตองการ กจะนำไปสการเรยนรทด สามารถสรางความร และ

กอใหเกดปญญา

สรป กลไกสำคญ ในการขบเคลอนกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม กคอ วทยากรกระบวนการ ดงนน

วทยากรกระบวนการจะตองมทกษะในการสรางการมสวนรวมในการเรยนร หรอผเอออำนวยใหเกดการเรยนร

(อางจากประสบการณของนายวเชยร ศรลกหวา ทไดรบการถายทอดประสบการณจาก ดร.ไพบลย วฒนศรธรรม

ในการปฏบตงานทางดานการพฒนาตาง ๆ โดยใชคำวา “คณอำนวย” ซงคำน ปจจบนกำลงถกนำมาใชเรยกขาน

กนในหมนกวชาการมากขนในความหมายของ Facilitator)

2.3.3 เทคนค และวธการเรยนรอยางมสวนรวม

วธการเรยนร แบบมสวนรวม ซ ง “โครงการวจยและพฒนาการกระบวนการปลกฝงคณธรรม

จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนร สวถ

เศรษฐกจพอเพยง” ดำเนนการโดยสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ในการสนบสนนของศนย

สงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม(ศนยคณธรรม) ไดระบวา กระบวนการ AIC (A= Appreciation, I =

Influence and C = Control) เปนเทคนคทเหมาะสมในการสรางและพฒนากระบวนการเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยง

และการปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมอยางไดผล เนองจากเทคนคดงกลาวไมเนนทการอบรมสงสอนหรอใหคำ

แนะนำ แตมงเนนใหผเรยนเกดการคด วเคราะห อยางใครครวญและรอบคอบ เกดการปรบเปลยนทศนคตโดยผาน

กระบวนการกลม มการประเมนปญหาและสถานการณรวมกน สรางวสยทศน ตงเปาหมายและวตถประสงครวมกน

รวมทงมการวางแผนและแนวทางการปฏบตรวมกน

กระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง

AIC ยอมาจาก A = Appreciation I = Influence และ C = Control เปนวธการและเทคนคในการนำคนทจะ

ทำงานรวมกนทงหมดในระบบใดระบบหนงเขามาประชมเชงปฏบตการ (Workshop) และดำเนนการตามขนตอน AIC

ปรชญาและแนวคดพนฐานของAIC สามารถนำเสนอได เปน 3 พลง ดงน

พลงของ บคคล กลมบคคล ในชมชน องคกรและสงคม มพลงงานและพลงปญญาในการเอาชนะปญหา

อปสรรค และสรางสรรคชวตใหดกวา

พลงของ พลงงานทอยอยางโดดเดยว ซงอาจนำมาในเชงลบ กลายเปนพลงงานทใชทำลายเอารดเอา

เปรยบ และมงเอาชนะ หรอเปนพลงในเชงบวกเปนพลงแหงความรก

พลงของ การพฒนาทจำเปนตองมการจดการและระดมพลงทงหมดใหกลายเปนพลงงานสรางสรรค

ดงนน AIC จงเปนปรชญาของกระบวนการปฏบตงานทตงอยบนกฎแหงความเปนจรง กลาวคอ ในองคกร

หนง ๆ จะมพลงแฝงอย 3 ชนด ทคอยผสานสมพนธบคคลในหนวยงานหรอชมชนนนเขาดวยกน และหากสามารถ

สรางความสมพนธระหวางพลงแฝงทง 3 นไดอยางเหมาะสมแลวจะเกดเปนพลงสรางสรรคการปฏบตงานขนใน

องคกรอยางมหาศาล

1� 1�


AIC จงเปนกระบวนการทชวยสงเสรมความรวมมอในการพฒนา โดยแตละคนนำพลงงาน ทมอยในตนเอง

มาผสานกนอยางเปนระบบตามขนตอน 3 ขนตอน คอ การรวมพลงแรกคอพลงแหงคณคาและความปรารถนาด ซง

หมายถง A หรอ Appreciation การรวมพลงทสองคอพลงแหงการคดคนหาวธการ ซงหมายถง I หรอ Influence และ

การรวมพลงสดทายคอพลงแหงความรวมมอ ในการทำงานนนเอง

2.3.3.1ทมาของAICในประเทศไทย

ในป 2533 สถาบนวจยเพอการพฒนาแหงประเทศไทย และสมาคมพฒนาประชากรและชมชน ไดรวมกน

ทำวจยเชงปฏบตการ เรองขดความสามารถของสตรในการจดงานพฒนาหมบาน โดยม Dr.William E Smith และ

Ms.Turid Sato จาก organising for Development and International Institute: ODII ไดนำกระบวนการ AIC มาใช

ระหวางเปนทปรกษาในการจดประชมเชงปฏบตการของโครงการดงกลาว

หลงจากนนมา ไดมนกวชาการ และวทยากรนำกระบวนการ AIC ไปประยกตใชและเผยแพรตอไปอยาง

กวางขวาง ทงในกระบวนการพฒนาชมชนและพฒนาหมบาน และววฒนาการ ทนาสนใจมากทสดคอ การประยกต

ใช กระบวนการ AIC ในการประชมระดมความคดเหนของประชาชน รวม 9 อนภมภาคทวประเทศ เพอประกอบการ

จดทำแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 (พ.ศ. 2539 – 2544)

กระบวนการ A-I-C

เปนวธการทพฒนาขนมาโดยสถาบน ODII สหรฐอเมรกาโดย วลเลยม อ สมท (Dr. William E. Smith)

และทรค ซาโตะ (Ms. Turid Sato) เปนกระบวนการทผ เขารวมประชม สมมนาใชความร เชงบวกตอกน (A-

Appreciation) รวมกนสรางปณธาน สรางอนาคตทพงปรารถนาของกลม แลวใชปญญารวมกนดวยการแลกเปลยน

คดคนวธการสำคญ (I-Influence) จากนนจงรวมกนวางแผนปฏบตเพอควบคมใหเกดการกระทำ (C-Control) ซงนบวา

เปนการประชมเชงปฏบตการทเปดโอกาสใหทกคนมสวนรวมอยางเทาเทยมกนและคดรวมกนถงคณคาทอยากเหน

เปนเปาหมายใหญ แลวนำไปสการปฏบตทเปนไปไดจรง คอการแกไขปญหาหรอการสรางสรรคองคกร

สำหรบประเทศไทยแลว กระบวนการ A-I-C ถกนำมาดดแปลงใชโดยสมาคมพฒนาประชากรและชมชน

(PDA) รวมกบสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) จากหลกการ A-I-C น ไดมการประยกตมาเปน

กระบวนการ A-I-C ซงเปนกระบวนการทอาจใชในการประชมเชงปฏบตการ เพอการวางแผนการพฒนา การสราง

ทมงาน การแกปญหา การสรางความรวมมอ หรอการแกความขดแยง ดงทไดกลาวแลว แตในประเทศไทยดจะ

เปนการประยกตมาใช ในกระบวนการวางแผน และการพฒนามากทสด โดยเฉพาะอยางยงในการวางแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 ซ งดำเนนการอย ในชวงระหวางป 2537-2538 อนนาจะเปนการนำ

กระบวนการ A-I-C มาใชกบกลมคนจำนวนมากทสดในโลกในคราวเดยว (ระดมความคดของกลมคน ในการวางแผน

ครงแรกถง 5,000 คน และยงนำไปดำเนนการตอในภมภาคตาง ๆ 9 ครง โดยแตละครงมคนเขารวมจำนวนหลาย

รอยคน ไปจนถงจำนวนพน) นอกจากนนแลว กระบวนการ A-I-C ยงถกนำไปใชอยางกวางขวาง โดยหนวยงานตาง ๆ

ในการประชมระดมความคดเหนทางวชาการ หรอทางการบรหาร ระดมสมองเพอหาทศทางงานวจย ฯลฯ เปนตน

20


21

A-I-C คออะไร

A (Appreciation) เปนสนามพลงแหงการรบร ชนชม ใหคณคา เนนการเปดใจ รบฟงเพอเรยนร และ

ทำความเขาใจ โดยใชการศกษาสภาพ ความตองการ ทรพยากรและศกยภาพองคกรและชมชน

I (Influence) เปนสนามพลงแหงการเลอกเฟน คดกรอง เนนการชกจงใจ โนมนาวจตใจ หวานลอมใช

เหตผล ใชอทธพลตอรอง ใชในการจดลำดบความสำคญของปญหา / ความตองการ เพอนำไปสการกำหนด

นโยบาย และการวางแผน

C (Control) เปนสนามพลงแหงการพฒนาทจำเปนตองมการจดการและระดมพลงทงหมดใหกลายเปน

พลงงานสรางสรรคเนนการตดสนใจ กำหนดกฎเกณฑเปนการพฒนาโครงการ / วางแผน เพอแกปญหา

แนวคดหลกของ A-I-C

กระบวนการ A-I-C มจดมงหมายเพอใหผเขารวมกจกรรมทกคนมสวนรวมในการชชดปญหาและศกยภาพ

ของตนเองตลอดจนคด วเคราะห จดลำดบความสำคญของความตองการและวางแผนจดกจกรรมเพอแกไขปญหา

ของกลมไดดวยตนเอง การระดมพลงความคดของกลมทำกนอยางมระบบและขนตอน โดยอาศยแนวคดหลกการ

และความเชอพนฐานดงตอไปน

1. เชอวาทกคนมศกยภาพ มพลง มความด และสามารถสรางโอกาสใหชมชนไดอยางเหมาะสม

2. เชอเรองความเทาเทยม ความเสมอภาคและศกดศรในความเปนคน

3. เชอวาทกคนมความคดสรางสรรค และคดในสงทจะทำใหเกดประโยชน

4. เชอวาทกคนสามารถเรยนรได (Active Learning) ดวยตนเองและเรยนรจากประสบการณทตนเองสมผส

จากสถานการณทเปนจรง

5. เปดโอกาสใหคนมความเสมอภาคในการใชเหตผลในการตดสนใจ

6. เปนกระบวนการทสรางความมสวนรวมตงแต

• ทกคนรวมกนวเคราะหสภาพปญหาและความตองการของกลมดวยตนเอง

• ทกคนชวยกนกำหนดทศทางในการแกปญหาของกลมรวมกน

• ทกคนรวมกนดำเนนการ เพอแกไขปญหาของกลมดวยตนเอง

• ทกคนมสวนรวมในการประเมน ปรบปรงและแกไข หากผลการดำเนนงานยงไมบรรลเปาหมายท

วางไว

อยางไรกตามการดำเนนการตามกระบวนการ A-I-C จำเปนตองมการประเมนวากจกรรม ทชวยกนคด

ขนมานนสามารถดำเนนการไดจรงหรอไม หากไมสามารถดำเนนการไดจรงตองระบใหไดวาเปนเพราะเหตใด ตองม

ขนตอนในการนำกลบมาคดซำใหมอกรอบ ซงในรอบใหมอาจมกจกรรมอนเพมขนมาและตองมการประเมนอกครง

วาสามารถดำเนนการไดหรอไม ถายงไมได ตองเขากระบวนการ A-I-C ซำอกจนกวาจะไดกจกรรมทสามารถ

ดำเนนการได และบรรลเปาหมายตามทตงไว ดงนนจะเหนวากระบวนการ A-I-C เปนกระบวนการทสามารถดำเนน

ไดหลายครง และทำไดอยางตอเนอง เพอจะไดเหนการพฒนาดานความคด การทำงานของกลม และสามารถ

20 21


ประเมนประสทธภาพของกระบวนการไดมากขนโดยทบคคล กลมบคคล ในชมชน องคกร และสงคม มพลงงาน

และพลงปญญา ในการทจะเอาชนะปญหาและอปสรรค และสรางสรรคชวตใหดกวาไดโดยอาศยหลกคดดงน

• การทพลงงานนนยงอยอยางโดดเดยว ถาถกใชไปในทางลบ จะกลายเปนพลงทใชเพอการ

ทำลาย เอารดเอาเปรยบ และมงเอาชนะ แตหากถกใชไปในทางบวกจะกลายเปนพลงแหง

ความรกความปรารถนาดชวยเหลอเกอซงกนและกลกน

• การพฒนาจงจำเปนตองมการจดการและการระดมพลงดงกลาว เพอใหกลายเปนพลงแหง

การสรางสรรคเพอสงคมสวนรวมใหอยเยนเปนสขรวมกน

ความสมพนธของสนามพลง A – I – C ทมแฝงอยในตวคน และ องคกร

22


23

ขอดของกระบวนการ A-I-C

1. เปดโอกาสใหทกคนทเกยวของ มสวนรวมในการคด ตดสนใจ และลงมอกระทำอยางเสมอภาคและ

เทาเทยมกน

2. สรางการยอมรบและความรสกเปนเจาของตองานททำรวมกน

3. การทำกระบวนการใชระยะเวลาสน ไดขอมลเรว สามารถวางแผนงานไดทนท

4. ขอมลทไดเปนขอมลจรง เพราะเปนมมของกลมเปาหมายโดยตรง

5. ไดขอมลรอบดาน ครอบคลมเกอบทกปญหา

6. เปนกระบวนการทครบวงจร ตงแตศกษาปญหาไปจนถงกำหนดโครงการ แกไขปรบปรง

7. เปนกระบวนการทชวยสรางพลงใหกลมเปาหมายเพราะผลลพธทไดเกดจากความรวมมอ รวมใจ รวม

คด รวมทำ ของกลมเปาหมายโดยตรง

ขนตอนการจดกระบวนการ A-I-C

ก. กระบวนการA(Appreciation)ม2ขนตอนดงน

ขนตอนท 1

ขนตอนนเปนการสำรวจ หรอประเมนสภาพปญหาและสถานการณทเปนจรงในปจจบนของผเขารวม

กระบวนการ โดยกจกรรมทกำหนดคอ การแบงกลมยอยและใหทกคนในกลมวาดภาพ สะทอนสภาพปญหาความ

เปนจรงทตนเองเหนลงในกระดาษ หลงจากนนใหทกคนในกลมไดพดคย สะทอนและเลาความหมายของภาพท

ตนเองวาดขนใหกบสมาชกในกลมฟง สมาชกคนอน ๆ สามารถแสดงความคดเหนและสอบถามไดในกรณทสงสย

หรอไมเขาใจ แตจะไมอนญาตใหวจารณผทกำลงบอกเลาความหมายของกจกรรม ในขนตอนนเปนการสรางความ

รสกใหกลมเหนคณคา ใหเกยรต เขาใจและแสดงความเปนมตรตอสมาชกทแสดงความเหนนน ๆ (Appreciation)

หลงจากททกคนไดอธบายภาพของตนเองแลว สมาชกในกลมจะชวยกนสรปภาพของทกคนลงในแผนกระดาษแผน

ใหญ และรวบรวมเพอนำเสนอตอไป


ขนตอนนจะเปนการกำหนดสภาพทมงหวง หรอเปาหมายทสมาชกอยากจะเหนในอนาคต เปนการสราง

ภาพแหงความมงหวงรวมกน (Share vision) โดยมลำดบขนตอนดงน

• ใหแตละคนวาดภาพ (ในกระดาษแผนเลก) ทแสดงถงสภาพทมงหวงในอนาคต

• แลกเปลยนความคดเหน โดยการอธบายภาพของตนเองระหวางสมาชกในกลม โดยยงคงใหโอกาส

ทกคนทกคนอยางเทาเทยมในการแสดงความคดเหน ใหเกยรต เหนคณคา ไมครอบงำ เขาใจ

เหนใจ แสดงความเปนมตรตอสมาชกทแสดงความเหน สามารถสอบถามไดกรณทไมเขาใจ แต

ไมใชการวจารณความเหนของผอน

• สรปภาพแหงความมงหวงของทกคนลงในกระดาษแผนใหญและนำเสนอ

22 23


ข. กระบวนการI(Influence)ม2ขนตอนดงน


เปนขนตอนในการกำหนดยทธศาสตรหรอกจกรรม / โครงการซงจะทำใหบรรลเปาหมาย / สภาพทมงหวง

โดยมลำดบขนตอนดงน

• แตละคนคดยทธศาสตรหรอกจกรรม / โครงการของตนเองใหไดมากทสด

• เขยนยทธศาสตรหรอกจกรรม / โครงการของแตละคนลงบนกระดาษแผนเลก

• อธบายแลกเปลยนความคดระหวางสมาชก (อธบายยทธศาสตรหรอกจกรรม / โครงการของตนเอง)

• คดเลอกยทธศาสตรหรอกจกรรม / โครงการทกลมเหนวาดทสดประมาณ 3-5 ขอ โดยอธบายแลก

เปลยนประเดนกนเพอใหไดขอยตทสมเหตสมผลและกลมพอใจมากทสดโดยแสดงความคดเหนเชง

บวก (Positive Thinking) และพยายามโนมนาวผอนใหเหนคลอยตามดวยเหตผล


ในขนตอนนจะเปนการวเคราะหผลกระทบตอบคคล หนวยงาน หรอองคกร โดยพจารณาวายทธศาสตร

หรอกจกรรม / โครงการแตละขอนนมผลกระทบอะไรบางทเหนวาสำคญและควรคำนงถงทงในทางทดและไมด และ

นำขอคดเหนไปปรบปรงยทธศาสตรหรอกจกรรม / โครงการใหเหมาะสมยงขน

ค. กระบวนการC(Control)

ขนตอนนเปนการวางแผนดำเนนการตามยทธศาสตรหรอกจกรรม / โครงการทไดมาจากขนตอนทผานมา

โดยจะทำแผนดำเนนการ (แผนปฏบตการ) ในแผนดำเนนการ (Action Plan) ควรจะระบวา ใคร (ผรบผดชอบ)

• จะทำอะไร (กจกรรม) ทำไมตองทำ (หลกการและเหตผล)

• ทำเมอใด (กำหนดเวลา)

• ทำอยางไร (วธการดำเนนการ)

• ใหไดผลอยางไร (เปาหมายหรอวตถประสงค)

• มคาใชจายเทาใด (งบประมาณ)

• คาใชจายมาจากไหน (แหลงทน)

หลงจากนจะนำเสนอแผนดำเนนการและอภปรายใหไดขอยต

คณสมบตของวทยากร A-I-C

1. มความรความเขาใจในเรองทจะทำการอบรมเปนอยางด มทกษะเกยวกบกระบวนการกลม เนนการ

ทำงานเปนกลม เชนสมาชกในกลมมความเสมอภาคในการแสดงความคดเหน การตดสนใจ การใช

เหตผล การใชขอมลทถกตองประกอบการตดสนใจ ใหความสำคญและยอมรบในตวผเขาอบรม ใช

ความยดหยน ความเสมอภาคเปนหลกในการแกไขปญหา

2. มเทคนคในการสอสาร เปนผฟงทด มความไวตอการรบร สามารถวเคราะหสถานการณและแกไข

ปญหาเฉพาะหนาได

24


25

3. ไมทำตนเปนผรเพยงอยางเดยว มความเตมใจและตงใจทจะเรยนรจากสมาชกของกลม

4. มจนตนาการและความคดสรางสรรคความละเอยดออน ชางสงเกต

5. มการเตรยมการอยางรอบคอบทกขนตอน ซกซอมความพรอมของทม ตงแตการเตรยมขอมล

กจกรรม ชมชน สถานท วสดอปกรณ เปนตน

6. มมนษยสมพนธทด มวฒภาวะทางอารมณทด ใจเยนสามารถปรบตวเขากบทมและ ผเขาอบรมท

อาจมบคลกและการแสดงออกทแตกตางกน ระมดระวงการพดและการกระทำไมใหสมาชกทเขารวม

กจกรรมรสกสะเทอนใจ

7. ไมชนำ ยอมรบฟงความคดเหนของผเขารบการอบรม ใจกวางยอมรบคำแนะนำ และนำไปปรบ

ประยกตใชเพอใหเปนไปตามความตองการของกลม

8. เชอมนในศกยภาพของผอน

บทบาทหนาทของวทยากร

ศกษาแนวคดขนตอนของกระบวนการA-I-Cและมความศรทราและเชอมนในกระบวนการ

1. คนหาแกนนำในชมชนเพอเขารวมกระบวนการ โดยวทยากรตองรจกและเขาใจบรบทของชมชน /

องคกรเปนอยางด รวาควรจะชกชวนใครมารวมกระบวนการ โดยอาจพจารณาจากความพรอม ความ

สามารถ ความเสยสละ ความตงใจ หรอการมเวลาใหกบการทำงานในชมชน / องคกรได หรออาจเปน

ตวแทนของกลมประชากรตาง ๆ เชน คร / อาจารย ฝายกจกรรมของโรงเรยน หวหนาชนเรยน ตวแทน

กลมแมบาน กลมวยรน เปนตน ซงตวแทนเหลาน จะเปนแกนนำของการดำเนนการในกลมนน ๆ ตอไป

2. วางแผนเตรยมการจดอบรมโดยใชกระบวนการA-I-Cในการจดอบรม อาจจดไดหลายครง ขน

อยกบความตองการหรอปญหาของหนวยงานนน ๆ และหากมการจดหลายครงควรมการเปรยบเทยบ

ผลลพธของกระบวนการ ในการจดแตละครง เพอใหเกดการเรยนรรวมกน และเปนการดพฒนาการ

ทางดานความคดและการเปลยนแปลงทเกดขนของผเขารวมกระบวนการดวย

3. บทบาทในการชวยประสานงานภายในชมชน/องคกร และระหวางชมชนกบองคกรอน ๆ

4. บทบาทในการกระตนทกคนทเขารวมกระบวนการ มสวนรวมในทกขนตอนของกระบวนการและ

ใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางกนใหมากทสด

5. บทบาทในการเปนพเลยงใหกำลงใจใหคำปรกษาแนะนำ รวมทงตดตาม ประเมนผลอยางตอ

เนอง สำหรบบทบาทของวทยากรในชวงระหวางการจดกระบวนการ A-I-C นน วทยากรจะมบทบาท

มากทสดในกจกรรมทเกยวของกบการระดมสมอง (Appreciation) และบทบาทจะลดลงเรอง ๆ เมอเขา

สกระบวนการ I (Influence) และ C (Control) ซงจะสลบกบบทบาทของผเขารวมอบรม ทจะมบทบาท

เพมขนเปนลำดบจากขนตอนกระบวนการระดมสมอง (A) จนถงขนตอนการควบคม (C)

24 25


ปจจยทมอทธพลตอความสำเรจของกระบวนการ

กอนการดำเนนการ

1. การคดเลอกชมชน / องคกรทมความพรอมแกนนำทมความตงใจในการทำงานและเหนความสำคญ

ของการทำงานเพอชมชน / องคกร

2. ทมวทยากรตองเขาใจกระบวนการ A-I-C เปนอยางด และสามารถดำเนนการตามกระบวนการ A-I-C

ไดในทกขนตอน สามารถประสานงานรวมกนไดอยางไหลลนและมการประชมเตรยมการและซกซอม

กจกรรมกอนทจะเรมเขาสกระบวนการจรง

ระหวางดำเนนการ

1. เนนการสรางความมสวนรวม ความเสมอภาค ใหอสระทางความคดในการแลกเปลยนเรยนรกนอยาง

ตอเนอง

2. ทมวทยากรตองเคารพความคดเหนของผเขารวม ไมชนำ ไมครอบงำหรอตดสนความถกผดพรอมทง

ใหความชวยเหลอ กระตนเมอเหนวากลมไมมความกาวหนาโดยใชคำถามเพอใหเกดความเชอมโยงใน

แตละขนตอนในกลม

3. สรางบรรยากาศทเปนมตร ทำความตกลงกบผเขารวมกระบวนการทกคนเทาเทยมกนและควรรบฟง

ความคดเหนของกนและกน

4. เนนการใชเหตผลในการตดสนใจมากกวา การ Vote

5. ตองทำกระบวนการ A-I-C ใหครบทง 3 ขนตอน ไมสามารถตดขนตอนใดออกได

6. ระยะเวลาทเหมาะสมในการทำกระบวนการ A-I-C ไมควรเกน 3 วน

ภายหลงดำเนนการ

1. มการประเมนอยางตอเนองทกขนตอน โดยทมวทยากรอาจมการประชมกลมยอยภายหลงจากเสรจสน

กจกรรมในแตละวน เพอประเมนหาขอบกพรองในการทำกจกรรมและรวมกนหาแนวทางแกไขขอผด

พลาดทเกดจากกระบวนการ

2. ควรฝกผ เขาอบรมใหเปนผ จดบนทกในชมชน / องคกร ใหเปนผ ท สามารถบนทกขอมลการ

เปลยนแปลงทเกดขนในชมชน / องคกรไดอยางครบถวนและถกตอง

26


27

บทสรปของ A-I-C

กระบวนการสรางพลงรวมในการทำงานรวมกนของคนหลายฝายไดอยางมประสทธภาพ และจะเกด

ประสทธผลเปนอยางมาก เนองจากเปนกระบวนการทชวยในการดงพลงสรางสรรคทมอยแลว ในกลม / องคกร /

หนวยงาน / ตวบคคล ฯลฯ ซงตองการรวมตวกนเพอทำกจกรรมตาง ๆ รวมกนดวยการยดหลกของ ความเมตตา ซง

ถอวาเปน ธรรมะอยางสง เพราะคนทจะม หรอ ใหความรกความเมตตาคนอนไดนน ตองรบฟงคนอนดวยความ

อดทน ยอมรบความคดเหนทแตกตางกบตน เพราะฉะนน ตว A (เอ) จะทำใหเกดพลงแหงความดถาใครมมากหรอ

ฝกไดถงขนจะถอไดวาเปนผทบรรลการพฒนาทางจตวญญาณ (Spiritual Development) และคน ๆ นนจะมความสข

มาก ซงเมอคนทเขามารวมกนทำกจกรรมโดยมความรกความเมตตาตอกนแลว กจะเกดการเรยนรรวมกนจากการ

ทำงานดวยกน ซงกคอ ตว I (ไอ) จะทำใหเกดพลงรวมของสตปญญา เพราะเกดการเรยนรรวมกนจากการปฏบต

อยางแทจรง (Interactive Learning Through Action) กระบวนการพฒนาแบบมสวนรวมทจะกอใหเกดความยงยนได

นน ตองการการเรยนรรวมกนของคนทเกยวของทกฝาย ซงจะทำใหทกคนตระหนกในความรบผดชอบ และควบคม

ตนเอง ซงกคอ ตว C (ซ) ไปสการกระทำทเปนความตองการรวมกนนนเอง

2.3.4 เยาวชนกบการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยงตามกระบวนการ A-I-C

(วเชยร ศรลกหวา, 2549)

การเรยนรสวถชวต “เศรษฐกจพอเพยง” ของเยาวชน นน นบวาเปนสงสำคญยง เพราะเดกและเยาวชน

ในวนน คอ ผใหญ หรออนาคตของประเทศชาต ในวนหนา กอนอนเมอเขาใจแลววา “เศรษฐกจพอเพยง” คอ

อะไร หรอ หมายถงอะไร ในเบองตนตามทไดกลาวไปแลว ตอไปจะตองเขาใจใหถองแทอกขน เพอใหเขาใจอยางลก

ซง และนำไปปฏบตได คอ

• “เศรษฐกจพอเพยง” เปน ปรชญา

• ปรชญา แปลวา หลกแหงความร / หลกแหงความเปนจรง

• การจะนำ ปรชญา ใด ๆ ไปใชกตามจะตองเรมตน และ พสจน ความจรงดงกลาว ดวยตนเอง

• พระเจาอยหว ทรงชแนะวา อยาเชอทฤษฎใด ๆ จนกวาจะไดพสจนดวยตนเอง

• สงสำคญทสด คอการนำ ปรชญา หรอ หลกแหงความร / หลกแหงความเปนจรง มาใชนน จะตอง

อาศยหลกในการจดการความร (Knowledge Management)

• การจดการความรใด ๆ กตาม สดยอดของการจดการ คอ การจดการกบตวเอง ดงนน การจะนำ

หลกปรชญา “เศรษฐกจพอเพยง” ไปใชใหบรรลผลนนทกคนจะตองเรมและปฏบตดวยตนเอง

(ไมใชใครอนเลย)

26 27


กรอบแนวคด ตนแบบ “เดกและเยาวชนคนดทชาตตองการ”โดยการบรณาการพระบรมราโชวาทเรอง คณธรรม 4 ประการ ในการปฏบตตนตาม “คานยมพนฐาน5ประการ”

เขากบ “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”

คานยมพนฐาน5ประการ

แนวพระบรมราโชวาทคณธรรม4ประการ

หลกปรชญา “เศรษฐกจพอเพยง”

การเรยนร

ความยงยน

คณธรรม ความร

กรอบแนวคดตนแบบ“เดกและเยาวชนคนดทชาตตองการและตวชวด”

(ตามแนวทางพระบรมราโชวาท – พระราชดำรส – ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และหลกธรรม)

2�


2�

ศาสตราจารย ดร.บญธรรม ดอกไธสง นกพฒนาทรพยากรมนษย ไดนำแนวทางพระบรมราโชวาท – พระ

ราชดำรส – ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และหลกธรรมมากำหนดกรอบลกษณะของคนดและตวชวด ในการจดทำ

โครงการเมองไทยเมองแหงคนด ไวอยางนาสนใจยง ซงสามารถสรปโดยการประยกตและนำมาถายทอดใหเขากบ

เรองราวในการเขยนเอกสารชนน ดงน

คณลกษณะของเดกและเยาวชนคนดทชาตตองการ

กรอบตวชวดคณลกษณะของเดกและเยาวชนคนด

1. มคณธรรม 4 ประการ 1. การรกษาความสจ ความจรงใจ ตอตนเองทจะประพฤตปฏบต แตสงทเปนประโยชนและเปนธรรม 2. การขมใจตนเองฝกใจตนเองใหประพฤตปฏบตอยในความสจ สจรต ความดนน 3. การอดทน อดกลน และอดออม ทจะไมประพฤตลวงความสจ สจรต ไมวาจะดวยเหตประการใด 4. การรจกละวางความชว ความทจรต และรจกเสยสละประโยชน สวนนอยของตน เพอประโยชนสวนใหญของบานเมอง

2. มคานยมพนฐาน 5 ประการ 1. พงตนเอง ขยนหมนเพยร และมความรบผดชอบ 2. ประหยด และออม 3. มระเบยบวนย และ เคารพกฎหมาย 4. ปฏบตตามหลกธรรมทางศาสนา 5. รกชาต ศาสน กษตรย

3. ดำรงตนตามหลกปรชญา เศรษฐกจพอเพยง

1. ความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวง 2. ความสำนกในคณธรรม 3. ความซอสตยสจรต 4. ความอดทน ความเพยร ความมสตปญญา

4. มความกตญญกตเวทตอบพการ และผมพระคณ

1. ใหความอปการะชวยเหลอ ดแลตอบพการ 2. มความเออเฟอ เผอแผ ตอผมพระคณ 3. ใหความเคารพรกและเชอฟงตอบพการ และผมพระคณ 4. มความออนนอมถอมตนตอบพการ และผมพระคณ

5. ความรวมมอ รวมใจ 1. การมสวนรวมในการคด วเคราะห 2. การมสวนรวมในการปฏบต 3. การมสวนรวมในการวางแผน

2� 2�


จากกรอบแนวทางดงกลาวขางตน ผมจะลองดงออกมาเปนแนวทางสวถชวต “เศรษฐกจพอเพยง”

สำหรบเยาวชน ทเปนตวอยางของการนำไปปฏบตเพยง 1 ประเดน ในเรองสำคญ คอ การสรางวนยพนฐานเบองตน

ในการ อดทน อดกลน และอดออม ดงน

หลกปฏบตในการเพมรายไดโดยไมตองมรายไดเพม

(คอ การลดรายจายทเกนความจำเปน ผานกระบวนการคดเชงระบบ )

โดยการนำวธคดเชงระบบมาใชฝกในการคด และลงมอปฏบต ดงน

1. คาใชจายตามความจำเปนทขาดไมได มอะไรบาง? (พอเพยง พออย พอด)

2. คาใชจายตามความจำเปนแตขาดได มอะไรบาง? (คอยหาเพมเมอมกำลงความสามารถ)

3. คาใชจายทเกนความจำเปน มอะไรบาง? (คอย ๆ ลด – ละ – เลก)

4. คาใชจายทไมจำเปนเลย มอะไรบาง? (หยดทนท)

ตวอยางท1: การวางแผนการใชจาย – เพอเพมรายไดโดยไมตองมรายไดเพม

ตวอยางท2: การใชปญญาเพอ ลด – ละ – เลก อบายมข

ตวอยางท3: การสรางวนยในการออมเพออนาคตบนปลาย

30


31

1รายการคาใชจายตามความจำเปนของตวเราทขาดไมได/จำเปนจรงๆ(ตามหลก3พ.:พอเพยงพออยพอด)

บาท

1. .............................................................................................................. 2. .............................................................................................................. 3. ..............................................................................................................

....................

....................

....................

2รายการคาใชจายตามความจำเปนของตวเราแตขาดได/ไมถงกบตาย(คอยๆหามาเพมโดยคำนงถงผลกระทบทเกดจากปจจยภายใน-ภายนอก)

บาท

1. .............................................................................................................. 2. .............................................................................................................. 3. ..............................................................................................................

....................

....................

....................

3รายการคาใชจายของตวเราทเกนความจำเปน/สรยสราย–ฟมเฟอย(คอยๆลด–ละ–เลกไปเสยใหหมด)

บาท

1. .............................................................................................................. 2. .............................................................................................................. 3. ..............................................................................................................

....................

....................

....................

4รายการคาใชจายของตวเราทไมจำเปนเลย/เกดโทษตามมาดวยซำ(หยดทนท)

บาท

1. .............................................................................................................. 2. .............................................................................................................. 3. ..............................................................................................................

....................

....................

....................

( โดยลองคด / วเคราะห และรวมยอดของคาใชจายในแตละรายการ )

ตวอยางท1: การวางแผนการใชจาย–เพอเพมรายไดโดยไมตองมรายไดเพม

หมายเหต:

• การ ลด – ละ – เลก คาใชจายในสวนท 3 คอ การเพมรายไดใหกบตนเองโดยทตวเรายงคงม

รายรบ (จากพอแม) เทาเดม ใหนำเงนสวนน ไปเปนคาใชจายตามความจำเปนในสวนท 2 ตามท

เราอยากได และสงทอยากไดนจะชวยใหชวตมความสขมากขน

• การหยดคาใชจายในสวนท 3 ทนท คอการยตสงทเกดโทษตอรางกาย ชวต ทรพยสน เชน การพนน

สรา บหร สารเสพตดฯลฯ และนำเงนสวนนมาเกบออมไว จะชวยใหมสตและเกดปญญา นำมาซง

ความสของครวม (รางกาย / จตใจ / อารมณ / สงคม / สงแวดลอม )

30 31


ตวอยางท2: การใชปญญาเพอลด–ละ–เลกอบายมข(แนวคดเพอการวเคราะหคดเอง–คดได

–คดเปน:เมอเลกเลนการพนนไมไดกใหเปนเจามอรบแทงพนนใหกบตวเอง)

ทรายการอบายมขดานพนนทชอบเลน

จำนวนเงนแทงพนน

ถกรางวล(ไดเงน)

ถกกนเรยบ(เสยเงน)

สรปผล(ได-เสย)

1 แทงหวยบนดน

2 แทงหวยใตดน

3 แทงหวยออมสน

4 แทงหวย ธ.ก.ส.

5 แทงหวยหน

6 พนนฟตบอล

7 พนนมวยต

8 ไพ

9 ไฮ - โล

10 โป

11 ถว

12 (อะไรอกทชอบ)

รวมเงนทจะเสย (ไมตองเสย)

เงนทเคยได (นอยมาก)

เงนทเคยเสย (จำนวนมาก)

เงนทเหลอ (ไมเสยเลย)

บนทกรายการคาใชจายอบายมขดานการพนน ประจำเดอน ................................................. พ.ศ. ..............................


• ใหลงบญชจำนวนเงนแทงพนนไวโดยใหนำเงนทแทงใสกระปกออมสนไว และเมอสนเดอนแตละ

เดอน ใหนำเงนในกระปกออมสนมาจายในรายการทแทงถก สวนเงนทเหลอจากการแทงผดใหนำ

ไปฝากธนาคาร เพอสะสมไวเปนเงนออมเพออนาคตตอไป

• ฝกคดเพอการวเคราะหดวยความมสต คดเอง – คดได – คดเปน: จะเกดปญญาแกตนเองวา การ

พนนนน คนเลนจะเสยเงนมากกวาไดเงน คนเปนเจามอจะไดเงนมากกวาเสยเงน (นคอ ตรรกะ) ดง

นนถาเลกไมได กใหเปนเจามอเสยเอง (รบแทงสำหรบตวเองเทานน)

• เมอคดไดแลว จะคอย ๆ เลกเลนไปเอง หรอ จะเลนตอไปกไมเสยหายอะไร

32


33

ตวอยางท3: การสรางวนยในการออม

(ประยกตจากหลกการของธนาคารออมสน / โครงการชวนกนมาออม : ออม 1 สวน ใช 3 สวน)

ท รายการ(เงนรายได)รายรบทงหมด

(4สวน)เกบเปนเงนออม

(1สวน)

1 เงนรายไดประจำ จาก ..................................................... ........................... ...........................

2 เงนรายไดพเศษ จาก ....................................................... ........................... ...........................

3 เงนรายไดเสรม จาก ........................................................ ........................... ...........................

4 เงนรายได ......................................................................... ........................... ...........................

5 เงนรายได ......................................................................... ........................... ...........................

6 เงนรายได ......................................................................... ........................... ...........................

รวม ........................... ...........................


• การออมลกษณะน เมอทำเปนกจวตรแลวจะเกดนสยรกการออม เปนการสรางวนยใหกบตนเอง

และฝกความอดทน อดกลน (ซงเหมาะสมมากในกรณทชอบซอของเงนผอน ซงตองเสยคาดอกเบย

และคาธรรมเนยมอน ๆ จำนวนมาก ถาอดทนในการออมสกระยะหนง แลวนำเงนทออมไวไปซอ

ของทตองการเปนเงนเงนสด กจะไมตองเสยดอกเบยเงนผอน เปนการสรางแรงจงใจ และความ

ภาคภมใจแกตนเองทไมไดจดอยในกลมเศรษฐเงนผอน )

• การออมเงนใหครบจำนวนแลวคอยนำไปซอของทตองการดวยเงนสด ถาทำไดจะเกดความเคยชน

และจะรสกมความเสยดายดอกเบย และตอไปเมอหมดความจำเปนในการซอสงของแลว (ทเกน

ความจำเปน) จะไดเงนออมสะสมอยางตอเนอง

• การออมเงนรายได 1 สวน ไวอยางสมำเสมอ จะมเงนสะสมพอสำหรบใหความสขในบนปลายของ

ชวตแกตนเอง เชน การพกผอนทองเทยว (รางวลชวตทใหกบตวเอง) การทำบญทำกศล การบำรง

พระศาสนา การชวยเหลอผทตกทกขไดยากกวาตน (สรางความสขทางใจไดอยางแทจรง) เปนการ

ปฏบตตนตามคานยมพนฐาน 5 ประการ ของเดกและเยาวชนคนดทชาตตองการ

32 33


2.4 กระบวนการเรยนร 4 ขนตอนสวถเศรษฐกจพอเพยง

กรอบแนวคดการศกษา การเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาท

เรองคณธรรม 4 ประการ

จาก “หลกคด” ของเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดำรชดงทกลาวมาขางตน เหนไดวา “เศรษฐกจ

พอเพยง” ตามทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงมพระประสงคจะใหคนไทยนำไปประพฤตปฏบตนน คอการ

ปลกฝงวฒนธรรมทาง “ปญญา” เพอใหคนไทยรจก “การคดอยางเปนเหตเปนผล” และมการลงมอเพอพสจน

ทดลองสงทคดไดอยางเปนเหตเปนผลนน ๆ ตาม “กระบวนการทางวทยาศาสตร” ตลอดจนมการ “บรณาการ

คณธรรม” พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการขางตนนกบ “ความร” หรอ “ปญญาในเชงปทฏฐานกบ

ปญญาในเชงปฏฐาน” เขาดวยกนสามารถจะพฒนาใหเปนกรอบการเรยนรแบบมสวนรวม 4 ขนตอน หรอบนได 4

ขน สความสำเรจในการเรยนร เพอนำไปสวถเศรษฐกจพอเพยงตามทกลาวมาในตอนตน คอ

บนไดขนท1สรางความใฝฝนสการมงดมงเจรญรวมกน

ขนตอนแรกของกระบวนการเรยนรตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการน เปนขนตอนท

มงกระตนใหผเขารบการฝกอบรมเกดจต “มงดมงเจรญ” ตอกนเหนประเดนปญหาสำคญตาง ๆ บางอยางรวมกน

และเกดพลงความหวงทจะเอาชนะอปสรรคปญหาตาง ๆ เพอใหบรรลถงความใฝฝนใน “ผลทด” อนประกอบดวย

เงอนของ “ความมประสทธผลมประโยชนและทำใหมความสข” เพอนำไปสความเจรญรงเรองนน ๆ

บนไดขนท2ประสานงานประสานผลประโยชนใหเกดขอตกลงรวมกน

เมอมวสยทศนทจะมงไปส “ผลทด” อนจะนำไปสความเจรญรงเรองของหมคณะนน ๆ รวมกนแลว ขน

ตอนตอมาของกระบวนการเรยนรจะมงไปสการรวมกนกำหนดแนวหลกของการปฏบต (หรอทเรยกวายทธศาสตร)

อนจะเปน “เหต” ทชวยนำไปส “ผลทด” ตามทพงปรารถนานน ๆ บนพนฐานของการประสานงานประสาน

ประโยชนใหเกดขอตกลงทจะรวมกนดำเนนงานตอไป

บนไดขนท3ปฏบตตามกฎกตกา/ระเบยบแบบแผน

หลงจากกำหนดแนวทางใหญ ๆ อนจะเปน “เหต” เพอนำไปสเปาหมายของ “ผลทด” ในเรองใดเรองหนง

ตามขอตกลงทเหนรวมกนแลว ขนตอนตอมาของกระบวนการเรยนรกคอจะตองสงสยรายละเอยดในการทำแผน

ปฏบตรวมกน ตลอดจนการสรางกฎกตกาหรอระเบยบแบบแผนของการประพฤตวาจะใหใครทำอะไร แคไหน

อยางไรฯลฯ ตามขอบเขตความสามารถและทรพยากรตาง ๆ ทมอยอยาง “พอประมาณ” แลวแบงงานกนทำอยาง

เปนขนตอนจากงายไปหายาก จากเลกไปหาใหญ ดวยความรบผดชอบและเคารพตอขอตกลงของกตกาหรอ

ระเบยบแบบแผนทรวมกนกำหนดขนดงกลาว

34


บนไดขนท4ทำความคดความเหนใหมนในเหตในผล

เมอดำเนนการตามกฎกตกา ระเบยบแบบแผน หรอแผนปฏบตทรวมกนกำหนดขนอยาง “พอประมาณ”

จนบรรลผลในระดบหนงไดแลว ขนตอนสดทายของกระบวนการเรยนรสวถเศรษฐกจพอเพยงกคอ จะตองมการสรป

ประเมนผล ทบทวนการดำเนนงานทผานมา และมการแลกเปลยนเรยนรเพอใหตกผลกเปน “หลกคด” ทเปนเหต

เปนผลอนสามารถจะนำหลกคดทไดจากประสบการณดงกลาว ไปปรบใชสำหรบเรองอน ๆ ทมลกษณะคลายคลง

กนนได จนกลายเปน “ระบบภมคมกน” ทจะเปนเครองมอนำไปสการแกปญหาตาง ๆ ไดอยางกวางขวางตอไป

กรอบแนวคดการศกษาการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยงตามแนวทางพระบรมราโชวาท

เรองคณธรรม4ประการ

หลกคดของเศรษฐกจพอเพยง

การคดใหเทยงตรงในเหตและผล

การลงมอทำใหถงจดพอประมาณ

การผลกเปนระบบภมคมกน

หลกการสรางกระบวนการเรยนรตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม4ประการ

• สรางความใฝฝนสการมงด มงเจรญรวมกน • การประสานงาน ประสานประโยชนใหเกด ขอตกลงรวมกน • ปฏบตตามกฎกตกา/ระเบยบแผนงาน • ทำความคดเหนใหมนคงในเหตในผล

บทท 3

วธการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

การดำเนนวธการวจย “โครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม โดยอาศย

แนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถเศรษฐกจพอเพยง”

ครงนใชวธการวจยแบบมสวนรวม (PAR) เปนวธการศกษาหลก รวมกบการทำวจยเชงปฏบตการ (Action Research)

และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Approach) เพอเปดโอกาสใหคนในชมชนมการนำความคดไปสการปฏบตจรง

และมการทดลองและปรบเปลยนเพอใหเกดความเหมาะสมมากยงขน

การใชการวจยแบบมสวนรวม ผสมผสานกบการวจยเชงปฏบตการและการวจยเชงคณภาพเพอพฒนาคมอ

และสรางอาสาสมครแกนนำ ไดดำเนนการผานกจกรรม (Interventions) ทมการเรยนรรวมกนตามกระบวนการ A-I-C

เพอใหมการนำความคดไปสการปฏบตจรง ตลอดจนมการทดลองและปรบเปลยนเพอใหเกดความเหมาะสมมาก

ยงขน

ทายทสด โครงการฯ นไดพฒนา คมอ “การจดกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจ

พอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” ซงเปนคมอ ทผานการพฒนาและทดสอบ

ตามหลกกระบวนการการวจยแบบมสวนรวมและการวจยเชงปฏบตการตลอดจนการวจยเชงคณภาพ เพอใหม

ความเทยงตรงและนาเชอถอ ในการนำคมอนไปใชอยางแพรหลายตอไป ในขณะเดยวกน โครงการฯ กไดสรางอาสา

สมครแกนนำทมความสามารถในการเปนวทยากรกระบวนการ เพอนำสมาชกในชมชนไปสการเรยนรอยางมสวน

รวมสวถเศรษฐกจพอเพยงตามแนวทางพระบรมราโชวาท เรองคณธรรม 4 ประการ อยางไดผลและยงยน

วธดำเนนการวจยของโครงการฯ มรายละเอยด ดงตอไปน

3.1 รปแบบการวจย

หลกการและแนวคดในการใหชมชนเกดการเรยนรอยางมสวนรวม เพอนำไปสวถเศรษฐกจพอเพยงนน

จำเปนตองใหชมชนเขามามสวนรวมตงแต กระบวนการคนหาความร กำหนดปญหา วางแผนดำเนนการ ประสาน

ประโยชน และปฏบตตามกฎกตการวมกน ความตองการใหชมชนเขามามสวนรวมในการเรยนรเพอนำไปสวถ

เศรษฐกจพอเพยง จงตองอาศยกลยทธใหคนในชมชนมโอกาสและมสวนรวมในการแสดงความคดเหน ใหคำแนะนำ

ปรกษา รวมวางแผน รวมปฏบต รวมตลอดจนการควบคมโดยตรงจากชมชน การดำเนนกจกรรมตาม กลยทธน

เปดโอกาสใหบคคลในชมชน สามารถกระจายและแลกเปลยนแนวคดทางการพฒนาและการบรหารเกยวกบการ

ตดสนใจในเรองตาง ๆ รวมทงแนวคดในการจดสรรทรพยากรของชมชนและของสงคม ซงสงผลกระทบตอวถชวต

และความเปนอยของชมชนนน ๆ ไดอยางตรงจด และตรงใจมากทสด

36


37

การวจยปฏบตการอยางมสวนรวม (PARTICIPATORYส ACTION RESEARCH - PAR)เปนระเบยบวธการวจย

แนวใหมเปนการผสม การวจยเชงปฏบตการ กบการวจยอยางมสวนรวม คอ กระบวนการคนควาหาความร ตาม

หลกการของ การวจยเชงวทยาศาสตรแบบเดม ตางกนเพยงแตผทเคยถกวจย หรอคนในชมชนกลบมามบทบาทเขา

มสวนรวมในการวจยเอง และมหนสวนใชประโยชนของการวจย รวมกบนกวจย ตงแตกำหนดปญหาการดำเนนการ

การวเคราะหขอมล ตลอดจนวางแผนปฏบต ลงมอปฏบต หาแนวทางในการแกปญหาหรอสงเสรมกจกรรม และ

ประเมนผลทไดรบกนเองอยางโปรงใสทกฝาย เกดการเรยนรรวมกน เปนวธการสรางองคความรใหม ชวยใหคนใน

ชมชนใชความรใหมจากทผานกระบวนการ สหวทยาการ ผสมผสานความรทเปนหลกวชาการเขาดวยกน แลวนำมา

ปฏรปเปลยนแปลงความเปนจรงในชมชนของเขาเอง

นอกจากน การศกษาครงน ยงไดใชเทคนคการเกบขอมล แบบสนทนากลมของการวจยเชงคณภาพ มา

รวมในการประเมนกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมแบบ A-I-C นน ซงเทคนคของการศกษาเชงคณภาพ สามารถ

เจาะลกถงแกน คอ แนวคดและการมสวนรวมของคนในชมชน เนนองครวมและใหความสำคญแกคณคาของความ

เปนมนษย ของผถกวจยเนน การพฒนาทยดประชาชนเปนศนยกลาง โดยใชกระบวนการเรยนร A-I-C ทำใหเกดการ

เปลยนแปลงแนวคด วสยทศนกระบวนทศน ใหนกวจยเชอมนในศกยภาพของชมชน (positive approach) และคำนง

ถง ศกดศรของความเปนมนษย และคนในชมชนเกดความเชอมนในตนเอง ประโยชนจากทรพยากรเปนมลคาทได

จงตกถงรากหญาเจาของทรพยากร คอสมาชกชมชนในพนทอยางแทจรง

3.2 เทคนค และเครองมอทใช

1. การประชมผเชยวชาญ (Steering Committee)

ในการหาแนวทางดำเนนแผนการจดอบรม แผนการจดกจกรรม และกจกรรมอน ๆ ทเกยวของการ

ประชมผเชยวชาญน ใชวธการระดมสมอง (Brain storming) อยางตอเนอง

2. การอบรม (Training)

ใชวธการอบรมเชงปฏบตการ (Workshop) ตามกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C เปนแผน

ยทธศาสตร ทมกระบวนการแปลงไปเปนแผนปฏบตและนำไปสการปฏบตจรงเพอนำไปสวถเศรษฐกจพอเพยงอยาง

สมดล โดยยดหลกคณธรรมทง 4 ประการคอ

1. สรางความใฝฝนสการมงด มงเจรญรวมกน

2. การประสานงาน ประสานประโยชนใหเกดขอตกลงรวมกน

3. ปฏบตตามกฎกตกา และระเบยบแบบแผน

4. ทำความคดเหนใหมนคงในเหตในผล

3. A-I-C TECHNIC (Appreciation Influence-Control – AIC)

เปนเครองมอการประชมเชงปฏบตการทใหความเสมอภาค เอออาทร ใหวสยทศนรวม กระบวนทศน

ใหมในการเรยนรรวมกนสรางจตสาธารณะ ไดแลกเปลยนความคดเหนใหเหตผลจนเขาใจยอมรบชนชม และตดสน

ใจใหการสงเสรมสนบสนน หรอเขารวมในการจดทำแผนงานหาขอตกลง หาคนรบผดชอบ รวมควบคมในแผนหลกท

วางไว จนถงรบผดชอบเขารวมการปฏบตอยางเตมใจไมตอตาน และตดตามจนบงเกดผลสมฤทธ

36 37

บทท 3 : วธการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

4. การจดองคความร Knowledge Management (KM) การจดการองคความร (Knowledge

Management Tool: KM)

การจดการองคความร (Knowledge Management Tool: KM) เปนเครองมอเพอใชในการบรรลเปาหมาย

อยางนอย 3 ประการไปพรอม ๆ กน ไดแก บรรลเปาหมายของงาน บรรลเปาหมายการพฒนาคน บรรลเปาหมาย

การพฒนาองคกรไปสองคกรแหงการเรยนร ความรทนำมาจดการนนแบงไดเปน 2 ประเภท ไดแก

ก. ความรเดนชด (Explicit Knowledge) และเปนความรทอยในรปแบบทเปนเอกสารทางวชาการ

ตำรา คมอปฏบตงาน การทำ KM ใหเนนไปทการเขาถง แหลงความร ตรวจสอบ และตความได

เมอนำไปใชแลวเกดความรใหมสามารถนำมาสรปเพอใชอางอง หรอใหผอนเขาถงไดตอไป

ข. ความรซอนเรน (Tacit Knowledge) เปนความรทแฝงอยในตวคน เปนประสบการณทสงสมมา

ยาวนาน เปนภมปญญา การจดการความรเชนน เนนไปทการจดเวทเพอใหมการแบงปนความรท

อยในตวผปฏบต ทำใหเกดการเรยนรรวมกน นำไปสการสรางความรใหมทแตละคนสามารถ นำ

ไปใชในการปฏบตงานไดตอไป อยางไรกตาม การตความวาความรใดเปน ความรเดนชดหรอ

ความรซอนเรนนน มความยดหยนสง เนองจากในความเปนจรงแลว สถานภาพของความรทงสอง

จะสลบปรบเปลยนไปมาตลอดเวลา

ค. วธการจดการความร

1. เตรยมการจดเวทแลกเปลยนเรยนร ประสบการณของกลมแกนนำในการนำคมอฯ และ

กระบวนการไปใช เพอสรปบทเรยนจากการเรยนรรวมกน และเพอนำไปปรบปรงคมอฯ ให

สมบรณมากยงขน เชญทปรกษาโครงการวจยฯ ทำหนาทเสมอนผบรหารสงสด (CEO) ควร

เปนผบรหารระดบสงเชน เปนผรเรมกจกรรมการจดการความร โดยกำหนดตวบคคลทจะทำ

หนาท

2. จด “การจดการความร” และ “การถอดบทเรยน” เพอสรางองคความร จดเวทแลก

เปลยนเรยนรประสบการณของกลมแกนนำในการนำคมอฯ และกระบวนการไปใชในการสรป

บทเรยนจากการเรยนรรวมกน และเพอนำไปปรบปรงคมอฯ ใหสมบรณมากยงขน (เอกสาร

แจก Group Facilitators ชดเทคนคการประชมระดมความคดแลกเปลยนความรฝงลก; สถาบน

สงเสรมการจดการความรเพอสงคม; (http://www.kmi.or.th/autopage/file/TueMarch2007-17-

31-13-forgroupfaci.pdf)

5. การตดตามประเมนผล (Monitoring and Evaluation)

ใชเครองมอทพฒนาขน ดงตอไปน

ก. แบบประเมนความรและทศนคตเกยวกบเศรษฐกจพอเพยงและคณธรรม 4 ประการ

(กอน-หลง)

ข. แบบประเมนความเขมแขงของชมชน

ค. แบบประเมนความตระหนกของชมชน

ง. แบบประเมนตนเอง Self Assessment Tool

จ. การจดการสนทนากลม และการสงเกต

38


39

3.3 การพฒนาโครงสรางคมอ

พฒนาคมอ ตามแนวทาง ดงน

3.3.1 ภาคทฤษฎ ประกอบดวยหลการและแนวคดดานเนอหาของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง พระบรม

ราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม

3.3.2 ภาคปฏบต จดกจกรรมหลกทงหมด 5 กจกรรม ไดแก

ก) กตการวมกน

ข) ตนไมแหงความคาดหวง

ค) การปฏบตตวเพอใหบรรลความคาดหวง

ง) การเตรยมตวกอนมาอบรม

จ) กจกรรมวเคราะหสถานการณ 6 สถาน / เกมหางสรรพสนคา และเกมสรางสงคมใหม

3.3.3) ภาคประเมนผล

ก) ประเมนผล (สนทนากลม / แบบประเมนความร / แบบประเมนตนเอง)

ข) ทดลองใชกบกลมเปาหมาย

3.4 แผนการสรางอาสาสมครแกนนำ เปน “วทยากรกระบวนการ”

1. เขาคายฝกอบรม

2. บรรยายและจดเวทแลกเปลยนเรยนรระหวางแกนนำกบกลมบคคลหรอองคกรทประสบความสำเรจใน

การดำเนนชวตสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางคณธรรม 4 ประการ

3. ฝกทกษะกระบวนการ A-I-C ตามแนวทางคณธรรม 4 ประการโดยใชคมอฯ และกจกรรม

4. เรยนรและฝกทกษะในการสรางกรอบการตดตามและประเมนผลการจดกระบวนการเรยนรเร อง

เศรษฐกจพอเพยงโดยใชเทคนค A-I-C ใหสอดคลองกบสถานการณแวดลอม

5. จดใหมการศกษาดงานหนวยงานหรอองคกรทประสบความสำเรจในการพฒนากระบวนการเรยนร

เร องเศรษฐกจพอเพยง และการปลกฝงคณธรรมและจรยธรรม โดยอาศยพระบรมราโชวาทเรอง

คณธรรม 4 ประการ

3.5 กลมเปาหมาย 1) อาสาสมครแกนนำ ซงประกอบดวย ครและนกเรยนโรงเรยนวถพทธและโรงเรยนอสลาม ทงระดบ

ประถมและมธยมศกษา และผนำชมชน ในกรงเทพมหานครและจงหวดใกลเคยง ตลอดจนแกนนำ

เยาวชนเครอขายตาง ๆ รวมทงสนจำนวน 40 คน จาก 10 กลม

2) อาสาสมครแกนนำ ทง 10 กลม นำคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง”

ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และกระบวนการทไดรบจากการอบรมไป

ขยายผลในกลมเปาหมายและเครอขายของกลมหรอชมชนตอไป

38 39

บทท 3 : วธการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

3.6 กลยทธในการดำเนนโครงการ

ดำเนนไปตามแผนของการดำเนนโครงการ ระหวางเดอนพฤศจกายน 2549 ถงเดอน สงหาคม 2550 ซงเปน

ไปตามขนตอน ตามตาราง 3.1 ดงน

ตาราง 3.1 กจกรรมในการปฏบตตามแผนดำเนนการ โครงการวจยและพฒนากระบวนการการปลกฝง

คณธรรมจรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการเปนพน

ฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง ระหวางเดอนพฤศจกายน 2549 – เดอน

พฤษภาคม 2550

ว / ด / ป กจกรรม

1 พ.ย. 49 จดประชมทปรกษาและผเชยวชาญครงท1: สรางและพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการและรปแบบการอบรม

18 - 19 พ.ย. 49 จดอบรมในกลมทดลองเพอพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

27 พ.ย. 49 จดประชมทปรกษาและผเชยวชาญครงท 2: ประเมนผลคมอการจดกจกรรมกระบวนการ เรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ จากกลมทดลอง เพอใหไดคมอฉบบสมบรณนำไปใชปฏบตจรง

27 พ.ย. - 5 ธ.ค. 49 คดเลอกกลมอาสาสมครแกนนำ

8 - 11 ธ.ค. 49 จดอบรมอาสาสมครแกนนำ (Core Facilitators) จำนวน 40 คน โดยใชคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเร อง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และกระบวนการการเรยนรแบบมสวนรวม ในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

15 ธ.ค. 49 จดประชมทปรกษาและผเชยวชาญครงท 3: รายงานผลการจดอบรม ประชมปรกษาหารอ เพอใหไดขอเสนอแนะในการจดเตรยมการพจารณาโครงการ 10 โครงการทกลมตาง ๆ จะเสนอขอทนเพอนำไปขยายเครอขายการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และกระบวนการการเรยนรแบบมสวนรวม

21 ธ.ค. 49 จดประชมผบรหารโรงเรยนและชมชนโดยเชญทปรกษาและผเชยวชาญของโครงการมารวมดวย เพอใหผบรหารโรงเรยนและชมชนตลอดจนทปรกษาและผเชยวชาญของโครงการฯ มโอกาสพดคยแลกเปลยนทศนและดำเนนการปรบแผนดำเนนงานของโครงการทง 10 กลม และใหทนสนบสนนในการจดกจกรรมของทง 10 กลม

ธ.ค. 49 - ม.ค. 50 แกนนำ จำนวน 10 กลม ใช ค มอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนร เร อง “เศรษฐกจ พอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมเรองเศรษฐกจพอเพยง และนำไปขยายผลในเครอขายและกลมเปาหมายอน ๆ

40


ว / ด / ป กจกรรม

ธ.ค. 49 - ม.ค. 50 ตดตามและประเมนผลการนำ คมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนร เรอง “เศรษฐกจ พอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และกระบวนการไปใชขยายผลในกลมเปาหมายและเครอขายของกลมแกนนำ (Core Facilitators)

ธ.ค. 49 - ม.ค. 50 ประเมนผลคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเร อง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ การจดกระบวนการ การจดการศกษาดงาน และการจดประชมผบรหารโรงเรยนและชมชน รวมทงประเมนผลสมฤทธของกระบวนการอบรม ในกลมแกนนำทงในเชงปรมาณและคณภาพโดยใชแบบสอบถาม การสงเกตแบบมสวนรวม การจดสนทนากลมและการสมภาษณระดบลก

ม.ค. - พ.ค. 50 เตรยมการจดเวทแลกเปลยนเรยนร ประสบการณของกลมแกนนำในการนำคมอฯ และกระบวนการไปใช เพอสรปบทเรยนจากการเรยนรรวมกน และเพอนำไปปรบปรงคมอฯ ใหสมบรณมากยงขน

ม.ย. 50 จด “การจดการความร” และ “การถอดบทเรยน” เพอสรางองคความร • จดเวทแลกเปลยนเรยนรประสบการณของกลมแกนนำในการนำคมอฯ และกระบวนการไปใช • สรปบทเรยนจากการเรยนรรวมกน และเพอนำไปปรบปรงคมอใหสมบรณมากยงขน

ม.ค. - ม.ย. 50 ประเมนผลและวเคราะหขอมล

ม.ค. - ม.ย. 50 เขยนรายงาน

ส.ค. 50 ประชม เสนอผลการวจยและพฒนากระบวนการการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการเปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”

ตาราง 3.1 กจกรรมในการปฏบตตามแผนดำเนนการ โครงการวจยและพฒนากระบวนการการปลกฝง

คณธรรมจรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการเปนพน

ฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง ระหวางเดอนพฤศจกายน 2549 – เดอน

พฤษภาคม 2550 (ตอ)

บทท 4

ผลการศกษาวจย

บทนนำเสนอผลการศกษาวจยเพอตอบวตถประสงค 3 ขอ คอ

1) การพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรม

ราโชวาทเรองคณธรรม4 ประการ เพอปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยกระบวนการเรยนรอยางม

สวนรวมเพอการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ผลจากการพฒนาคมอน นอกเหนอจากไดคมอ

แลวยงได “แผนปฏบตการบนได 4 ขน” ทสามารถทำใหกระบวนการขบเคลอนเรอง “เศรษฐกจ

พอเพยง” เปนไปตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และยงสามารถนำคมอและ

แผนฯดงกลาวไปประยกตใชในการดำเนนชวตประจำวนไดอยางเหมาะสม

2) การสรางอาสาสมครแกนนำ เปนวทยากรกระบวนการ เพอใชคมอและกระบวนการ “แผนปฏบตการ

บนได 4 ขน” ทไดรบการพฒนาแลว ไปขยายเครอขายการเรยนรอยางมสวนรวมสวถ “เศรษฐกจ

พอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ในกลมเปาหมายตาง ๆ

3) ผลการจดเวทแลกเปลยนเรยนร การถอดบทเรยนการจดกจกรรมของวทยากรกระบวนการ เพอนำ

ไปสองคความรใหมในการจดกจกรรมกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง


การนำเสนอทงหมดมรายละเอยด ดงตอไปน

4.1 การพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เพอปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม

การพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยง มกรอบแนวคดในการพฒนา โดย

ยดแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการเพอการเรยนรสวถเศรษฐกจพอเพยง

ขนตอนในการพฒนา เรมจากการทบทวนองคความรใน 3 เรองหลก ไดแก กรอบแนวคดและหลกการ

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง แนวคดเรองคณธรรม 4 ประการ ซงเปนพระราชดำรสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ภมพลอดลยเดชมหาราช พระเจาอยหวในรชกาลปจจบน และองคความรเกยวกบเทคนคการเรยนรอยางมสวนรวม

A-I-C และการจดกจกรรมเพอขบเคลอนกระบวนการเรยนร

42


43

4.1.1 กรอบแนวคดในการพฒนาคมอ

การดำเนนการสรางและพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตาม

แนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เพอใชในการจดกระบวนการเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยงครงน ม

แนวคดวาคมอทจะประสบความสำเรจในการเรยนรสวถเศรษฐกจพอเพยงนน ตองนำหลกการและแนวคดของ

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนตวตง โดยดำเนนการตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ผานตว

กระตนคอ กระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวมแบบ A-I-C เนองจาก A-I-C เปนกระบวนการพฒนาพลงสรางสรรค

สงคมทเหมาะสมอยางยงสำหรบการปฏบตในกลมของคนทมความแตกตางกนในทกมต

การดำเนนกจกรรมตามขนตอนตาง ๆ ของโครงการฯในชวงแรก หลงจากไดมการทบทวนและศกษาจาก

เอกสารตาง ๆ เกยวกบหลกการแนวคดเรองเศรษฐกจพอเพยง พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ และ

กระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C แลว คณะวจยไดจดประชมทปรกษาโครงการ เพอรบฟงแนวทางและขอ

เสนอแนะจากทปรกษา เพอนำมาสนบสนนกรอบแนวคดในการพฒนาคมอ (ฉบบราง) ไปทดลองใชครงแรกในการ

จดกจกรรมกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C สวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาท

เรองคณธรรม 4 ประการ

แผนภาพ 1: กรอบแนวคดการสราง คมอการจดกจกรรมกระบวนการ การเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C

สวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

กรอบการพฒนาคมอ (ฉบบราง) การจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง”

ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

การจดการความร / พฒนาองคความร / ปรบเปลยนพฤตกรรม

หลกคดของ คณธรรม 4 ประการ

หลกคดของ ปรชญา เศรษฐกจพอเพยง

พลงและทกษะของกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม AIC

A (Appreciation) = พลงแหงการรบร ชนชม เปดใจรบฟง I (Influence) = พลงแหงการคดเลอก ตอรอง จดลำดบความตองการ C (Control) = พลงแหงการแนะนำ ทำแผน ควบคม การกำหนดกฎเกณฑ

ปลกฝง คณธรรม จรยธรรม เพอการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” สามารถนำไปประยกตใชในการดำเนนชวตไดอยางเหมาะสม

42 43

บทท 4 : ผลการศกษาวจย

กรอบแนวคดในการพฒนาคมอดงกลาว ดำเนนตามขนตอน ดงน

1) ทบทวนองคความรเรองปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

และปรชญาและแนวคดพนฐานของ A-I-C ตลอดจนแนวทางวธการหรอกระบวนการในการขบเคลอนวถเศรษฐกจ

พอเพยง ตามกระบวนการ A-I-C (ดรายละเอยดในบทท 2 เรองการทบทวนวรรณกรรม)

2) จดประชมทปรกษาและผเชยวชาญอยางตอเนอง ในการวางกรอบแนวคดและสรางคมอการจด

กจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ สำหรบ

การอบรมทใชกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม โดยอาศย พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เปนแนวทาง

ปฏบตเพอประยกตปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจำวน ซงในการประชมแตละครง คณะวจยไดรบ

ขอเสนอแนะทมประโยชน ตอการพฒนาคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตาม

แนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ทจะนำไปใชในการดำเนนงานของโครงการเปนอยางดยง

4.1.2 การพฒนาคมอ

คณะวจยไดพฒนาคมอผานกระบวนการวจยตามกรอบแนวคดการจดกจกรรมกระบวนการเรยนร โดย

จำแนกออกเปน 3 ภาคหลก ดงน

ก. ภาคทหนง คอ ภาคทฤษฎ เปนเรองเกยวกบเนอหาทเปนหลกการ แนวคด ความรความเขาใจ เรอง

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และคณธรรม 4 ประการ ตลอดจนกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม เนอหาของ

ภาคทฤษฎ ประกอบดวยการทำความรความเขาใจใน 2 ขนตอนหลก ไดแก

ขนตอนท 1: การทำความรจกกบคมอ ขนตอนนเปนการแนะนำผเขารบการอบรมใหเรมมความคนเคยกบ

คมอ ดวยการอธบายถงทมาของคมอ เชน คมอนมความสำคญ และความเปนมาอยางไร พรอมทงอธบาย

วตถประสงคของคมอวาเพราะเหตใดจงตองใชคมอนในการฝกอบรม ตลอดจนอธบายถงผลของการใชคมอในการ

ฝกอบรมแลวจะไดผลตามเปาหมายอยางไร

ขนตอนท 2: การทำความเขาใจเกยวกบคมอ ขนตอนนเปนการอธบายเนอหาของคมอ ใหผเขารบการ

อบรมมความรความเขาใจเกยวกบ แนวคดและหลกการของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง รายละเอยดของพระบรม

ราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ตลอดจนเทคนควธการเรยนรแบบมสวนรวม และบทบาทหนาทของวทยากร

กระบวนการ (Facilitator)

ขนตอนน ประกอบดวย

2.1 ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง คออะไร

2.2 พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ มความสำคญตอการเรยนรอยางมสวนรวมเชนไร

2.3 เทคนควธ A-I-C มสวนอยางไรตอกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม

ข. ภาคทสอง คอ ภาคการปฏบต โดยใชกระบวนการขบเคลอนการเรยนรอยางมสวนรวมตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ไปสวถเศรษฐกจพอเพยง หรอเรยกวา ภาคการจดกจกรรม เปนการ

กำหนดกจกรรมเพอถายทอดองคความร ความเขาใจ และทกษะของการเรยนรอยางมสวนรวม ตามเทคนคการจด

กจกรรมการเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C

44


45

การกำหนดกจกรรม ไดมการเชญวทยากรผเชยวชาญในการดำเนนกจกรรมโดยใชกระบวนการเรยนรอยาง

มสวนรวม A-I-C มารวมดำเนนการตงแตขนตอนการสรางแผนการ จดกจกรรม การดำเนนการจดกจกรรม และการ

ปรบกจกรรม ตลอดตามขนตอนการสรางคมอ กจกรรมทนำเสนอในสวนน เปนกจกรรมหลกทควรปฏบตตาม

ขนตอน อยางไรกตาม ระหวางใชกจกรรมหลก ควรมการจดกจกรรมสนทนาการควบคไปดวย เพอเปนการ

ผอนคลายความเครยด และสรางบรรยากาศทำใหผเขารบการอบรมรสกสนกสนาน และมความตองการเรยนรจาก

การฝกอบรม ขอสำคญ วทยากรตองดงกจกรรมยอยใหเปนตวเชอมโยงเขากบกจกรรมหลกทเปนการปฏบตตาม

หลกแนวคดของคณธรรม 4 ประการ

กจกรรมหลกทกำหนดในภาคการจดกจกรรม ประกอบดวย

1) กจกรรมหลก โดยใช กระบวนการ A: Appreciation เปนหลกในการกระตนใหเกดการเรยนรอยางม

สวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง กจกรรมสวนน ไดแก

• ทำความเขาใจกบกจกรรม เปนกจกรรมทจดขน เพอใหผเขารบการอบรมทราบวตถประสงค

ขนตอนและกระบวนการการอบรม ตลอดจนประเมนความเขาใจและแนวคดของผเขารบการอบรม

ในเนอหาความรของหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและคณธรรม 4 ประการ หรอ แนวคดอน ๆ ท

เกยวของในกจกรรมน

• การสรางขอตกลงรวมกน ฉนและเธอ เปนกจกรรมทจดขน เพอสรางกตกาของการอยรวมกน

คนเคยกบรปแบบการอบรม ใหกลมมความคนเคยในการรวมกนปรกษาหารอ สรางขอตกลงหรอ

ปฏบตตามมตของกลมรวมกน

• กจกรรมวาดวยเรองของความหวง เปนกจกรรมทจดขน เพอทราบความคาดหวงของผเขารบ

การอบรม

• กจกรรมวาดวยเรองของอนาคต เปนกจกรรมทจดขน เพอใหผเขารบการอบรมคนเคยกบการ

สอสารดวยภาพหรอสญลกษณ รวมถงการฝกการใชความคดและทบทวนเปาหมายชวต หรอความ

คาดหวงของตนเอง ตลอดจนเปนการเปดเผยตวตนกบกลม และเพอฝกการพด และการอภปราย

ใหคนอนเขาใจ

• วเคราะหสงกดขวางเสนทางชวต เปนกจกรรมทจดขน เพอใหแตละคนคดทบทวนและใครครวญ

เรองของตนเอง วเคราะหแยกแยะ สาเหตและปจจยททำใหตนเองไปไมถงเปาหมายชวต

• นำเสนอเสนอสงกดขวางเสนทางชวต เปนกจกรรมทจดขน เพอใหแตละคนนำเสนอปญหาของ

ตนเองตอกลม โดยทกคนตองฟงขณะเพอนอธบาย ไมควรมการโตแยง แตถาเพอนอธบายแลวไม

เขาใจใหมการซกถามเพอนได

• เรองวน ๆ ของคนในสงคม (ความทกขและสข ความฟงเฟอ หนสน ความเสอมถอยทางดาน

คณธรรม ศลธรรม และจรยธรรม เปนกจกรรมทจดขน เพอใหกลมชวยกนวเคราะหปญหาทเกดขน

ในสงคมในมมมองของตวผเขารบการอบรมเอง

• รวบรวมเปาหมาย / ปญหาและอปสรรคของกลม เปนกจกรรมทจดขน เพอใหไดเปาหมาย

พรอมปญหาหรออปสรรคของแตละกลม

44 45


2) กจกรรมหลก โดยใช กระบวนการ I: Influence เพอเปนหลกในการกระตนผเขารบการอบรมใหเกด

การเรยนร อยางมสวนรวมส วถเศรษฐกจพอเพยงตามแนวทางพระบรมราโชวาทเร องคณธรรม

4 ประการ กจกรรมสวนน ไดแก

• หางสรรพสนคา เปนกจกรรมทจดขน เพอใหผเขารบการอบรมรจกการจดหมวดหม ตงชอหมวด

หม และรประโยชนของการจดหมวดหม ตลอดจนเหนความสำคญของการทำงานรวมกน และ

สามารถเชอมโยงสกจกรรมตอไปในเรองการจดหมวดหมเปาหมายหลกและเปาหมายยอย

• จดสตอกสนคา เปนกจกรรมทจดขน เพอรวมเปาหมาย ปญหาและอปสรรคทเหมอนกนเขาดวยกน

• พชตปญหา เปนกจกรรมทจดขน เพอใหผเขารบการอบรมแตละคนคดหาแนวทางและวธการแกไข

ปญหาและอปสรรคดวยตนเอง พรอมทงเปนการระดมความคดเพอใหไดแนวทางทหลากหลายใน

การแกไขปญหาใหมากทสด

3) กจกรรมหลก โดยใช กระบวนการ C: Control เพอเปนหลกในการกระตนใหผเขารบการอบรมเกดการ

เรยนรในการกำหนดแผนรวมกน กจกรรมสวนน ไดแก

• รวมราง สรางฝน เปนกจกรรมทจดขน เพอฝกใหผเขารบการอบรมมสมาธ เกดความมนใจ และ

ใหความรวมมอในการทำงานเปนกลม รวมถงทำใหสมาชกเหนความสำคญของการทำงานเปน

กลม และเปนการนำเขาสกจกรรมการจดทำแผนตอไป

• รวมพลงไปยงเปาหมาย เปนกจกรรมทจดขนเพอใหแนวทางของแตละคนมารวมกนเปนแนวทาง

ของกลม

• อวสานชาวโลก เปนกจกรรมทจดขน เพอใหคนเคยกบการใหฟงเหตผลใหครบถวน ผเขารบการ

อบรมมการเรยนรวา การไมฟงเหตผลใหครบถวนทำใหเกดความเสยหายและทำงานไมสำเรจ

• คดกรองปญหาครงท 1 เปนกจกรรมทจดขน เพอใหสมาชกจดลำดบความสำคญของแนวทางใน

การแกปญหาของกลม โดยแนวทางนนตองสามารถนำไปปฏบตได รวมถงเปนการฝกการใชเหตผล

ในการเลอกแนวทางในการแกปญหาหรออปสรรค

• คดกรองครงท 2 เปนกจกรรมทจดขน เพอคดเลอกแนวทางทเหมาะสมทสด ซงสามารถปฏบตได

จรงในเวลาทกำหนด

• กำหนดวธการปฏบตของ 3 แนวทางทเลอกไว เปนกจกรรมทจดขนเพอใหกลมไดมวธการทเปน

รปธรรมและสามารถนำไปปฏบตไดจรง โดยวทยากรนำเขาสกระบวนการการเขยนคำปณธานของ

กลมหรอของบคคลกได แลวกลบไปดวา กจกรรมทงหมดทแตละคนในกลมคดนน กลมตอง

คดเลอกใหเหลอเพยง 3 กจกรรม เพอนำมากำหนดในการเขยนแผนงานตอไป

• จากผร สการเขยนแผนปฏบตการ เปนกจกรรมทจดขนเพอใหผรบการอบรมไดทราบถงแนวทาง

การเขยนแผนปฏบตการไดอยางถกตอง

• นำเสนองาน เปนกจกรรมทจดขน เพอใหแตละกลมเสนอความเหนทสรปไดจากกจกรรม 3

กจกรรมตามลำดบ และเพอใหแผนงานมความชดเจนสามารถนำไปใชไดอยางสมบรณ เนองจาก

ผานการนำเสนอและอภปรายซกถามจากผขารบการอบรมทงหมด

46


47

• ถอดบทเรยนจากการอบรม เปนกจกรรมทจดขน เพอผเขารบการอบรมไดทราบถงวตถประสงค

ของกจกรรมตาง ๆ อยางถกตอง และชดเจนในทกขนตอน เพอทจะไดเขาใจถงวธเชอมโยงกจกรรม

ตาง ๆ รวมถงขอด ขอดอย ในการประสบความสำเรจ พรอมเทคนคการตความหมายจากกจกรรม

โดยกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม

4 ประการเพอนำไปสวถเศรษฐกจพอเพยง

แผนภาพ 2: การขบเคลอนกระบวนการเรยนร A-I-C สวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรม

ราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

ขนตอนการปฏบตตามกระบวนการการเรยนร

เขาใจปญหา วเคราะหหาสาเหต กำหนดขอบเขตเปาหมาย ของการแกปญหา

คนหาแนวทาง เลอกแนวทางทเหมาะสม ตงใจปฏบตตามแนวทาง ทเลอกไว (ตงปณธาน)

ปฏบตอยางตอเนอง (ดำรงความมงหมาย)

เขาถงวถเศรษฐกจพอเพยง โดยยดหลกความรคคณธรรม

4.1.3 แผนปฏบตการบนได 4 ขน เพอการขบเคลอนกระบวนการเรยนร A-I-C สวถ “เศรษฐกจ

พอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

เม อผ เขารบการอบรม ไดรบความร ความเขาใจในหลกแนวคดเร องเศรษฐกจพอเพยง และแนวคด

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ตลอดจนไดรบการฝกทกษะการเปนวทยากรกระบวนการอยางมสวนรวม

A-I-C แลว เพอใหกระบวนการการเรยนรดวยคมอน เกดความสะดวกในการใช งายตอการทำความเขาใจ และ

สามารถนำไปใชไดอยางถกตองและเหมาะสม คณะวจย จงไดพฒนาแผนในการใชคมอน เรยกวาแผนปฏบตการ

บนได 4 ขน เพอเชอมโยงหลกแนวคดเรองคณธรรม 4 ประการกบกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม เพอนำไป

46 47


สวถเศรษฐกจพอเพยง ขณะเดยวกนผเขารบการอบรมหรอผตองการนำไปใช สามารถปฏบตตามขนตอนตามบนได

4 ขนนไดอยางสะดวกและงายดาย ดงน

บนไดขนท 1 สรางความใฝฝนสการมงด มงเจรญรวมกน

ขนตอนแรกของกระบวนการการเรยนรตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการน เปนขน

ตอนทมงกระตนใหผเขารบการฝกอบรมเกดจต “มงดมงเจรญ” ตอกน เหนประเดนปญหาสำคญตาง ๆ บางอยาง

รวมกน และเกดพลงความหวงทจะเอาชนะอปสรรคปญหาตาง ๆ เพอใหบรรลถงความใฝฝนใน “ผลทด” อน

ประกอบดวยเงอนไขของ “ความมประสทธผล มประโยชน และทำใหมความสข” เพอนำไปสความเจรญรงเรอง

นน ๆ

บนไดขนท 2 ประสานงาน ประสานผลประโยชนใหเกดขอตกลงรวมกน

เมอมวสยทศนทจะมงไปส “ผลทด” อนจะนำไปสความเจรญรงเรองของหมคณะนน ๆ รวมกนแลว ขน

ตอนตอมาของกระบวนการการเรยนร จะม งไปส การรวมกนกำหนดแนวหลกของการปฏบต (หรอท เรยกวา

ยทธศาสตร) อนจะเปน “เหต” ทชวยนำไปส “ผลทด” ตามทพงปรารถนานน ๆ บนพนฐานของการประสานงาน

ประสานประโยชนใหเกดขอตกลงทจะรวมกนดำเนนงานตอไป

บนไดขนท 3 ปฏบตตามกฎกตกา / ระเบยบแบบแผน

หลงจากกำหนดแนวทางใหญ ๆ อนจะเปน “เหต” เพอนำไปสเปาหมายของ “ผลทด” ในเรองใดเรองหนง

ตามขอตกลงทเหนรวมกนแลว ขนตอนตอมาของกระบวนการการเรยนรกคอ จะตองสงสยรายละเอยดในการทำ

แผนปฏบตรวมกน ตลอดจนการสรางกฎกตกาหรอระเบยบแบบแผนของการประพฤตวาจะใหใครทำอะไร แคไหน

อยางไรฯลฯ ตามขอบเขตความสามารถและทรพยากรตาง ๆ ทมอยอยาง “พอประมาณ” แลวแบงงานกนทำอยาง

เปนขนตอนจากงายไปหายาก จากเลกไปหาใหญ ดวยความสามคครวมกนรบผดชอบและเคารพตอขอตกลงของ

กตกาหรอระเบยบแบบแผนทรวมกนกำหนดขนดงกลาว

บนไดขนท 4 ทำความคดความเหนใหมนในเหตในผล

เมอดำเนนการตามกฎกตกา ระเบยบแบบแผน หรอแผนปฏบตทรวมกนกำหนดขนอยาง “พอประมาณ”

จนบรรลผลในระดบหนงไดแลว ขนตอนสดทายของกระบวนการการเรยนรสวถเศรษฐกจพอเพยงกคอ จะตองมการ

สรปประเมนผล ทบทวนการดำเนนงานทผานมา และมการแลกเปลยนเรยนรเพอใหตกผลกเปน “หลกคด” ทเปน

เหตเปนผล สามารถนำหลกคดทไดจากประสบการณดงกลาว ไปปรบใชสำหรบเรองอน ๆ ทมลกษณะคลายคลงกน

นได จนกลายเปน “ระบบภมคมกน” ทจะเปนเครองมอนำไปสการแกปญหาตาง ๆ ไดอยางกวางขวางตอไป

48


49

แผนภาพ 3: บนได 4 ขน ของกระบวนการการจดกจกรรมเพอการเรยนรอยางมสวนรวม สวถเศรษฐกจ

พอเพยงตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

บนได 4 ขน สความสำเรจ ในการเรยนรอยางมสวนรวมสวถ “เศรษฐกจพอเพยง”


ทำความคดความเหนใหมน ในเหตในผล

ปฏบตตามกฎกตกา / ระเบยบ แบบแผน

ประสานงาน ประสานผลประโยชน ใหเกดขอตกลงรวมกน

สรางความใฝฝนสการมงด มงเจรญรวมกน

บนไดขนท 4




ปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาท เรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง’

การจดกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

Start

4.1.4 แผนการใชคมอ

แผนการใช “คมอการจดกระบวนการ การเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยงตาม

แนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” โครงการฯ กำหนดแผนการใชไว 3 ครง โดยแผนการใช

ครงท1 เพอทดสอบเนอหา กระบวนการ และเรองอน ๆ ทเกยวของ เนองจากคมอทใชตามแผนการจดกจกรรมครงท

1 น เปนเพยงแบบรางคมอทโครงการพฒนาขน เพอปรบเปนคมอทสมบรณ แผนการใชคมอครงท 2 เปนการใชคมอ

ทปรบปรงมาจากการใชครงท 1 แผนการใชครงน ใชในการสราง “วทยากรกระบวนการ” โดยใชผานการจด

กจกรรมอบรมอาสาสมครแกนนำเพอเปนวทยากรกระบวนการ จำนวน 10 กลม สำหรบแผนการใชคมอครงท 3 นน

48 49


เปนการใชคมอฉบบเดยวกบการใชครงท 2 แตเปนการใชคมอของกลมอาสาสมครแกนนำทผานการอบรมการเปน

วทยากรกระบวนการแลวทง 10 กลม โดยวทยากรกระบวนการทง 10 กลม เมอไดรบวฒบตรเรยบรอยแลว กลม

ทงหมดไดรบทนสนบสนนจากโครงการฯเพอใชในการจดกจกรรมขยายเครอขายตอไป รวมทงไดนำเอา “คมอการ

จดกระบวนการ การเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยงตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณ

ธรรมสประการ” ซงพฒนาโดย “โครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดย

อาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถเศรษฐกจพอ

เพยง” ไปใชในการขยายเครอขายชมชนของตน ซงรายละเอยดการใชคมอครงท 3 ไดนำเสนอในสวนของการจด

เวทแลกเปลยนเรยนร เนองจากเปนกระบวนการทตองทำในชวงสดทาย (ดแผนการใชคมอครงท 1 และ 2 ใน

แผนภาพ 4)

อยางไรกตาม ระหวางการนำคมอไปใชทงหมด 3 ครงนน ใน 2 ครงแรก โครงการฯ ไดมการจดประชมคณะ

ทปรกษาเพอรบขอเสนอแนะพรอมทงแนวทางตาง ๆ เพอนำมาปรบปรง และยดถอเปนแนวทางในการปฏบต ซงได

นำเสนอเปนผลและการปรบปรงการใชคมอครงท 1 และ 2 ในหวขอตอไป

สำหรบการใชคมอครงท 3 นน หลงจากเสรจสนแลว โครงการฯ ไดมการจดเวทแลกเปลยนประสบการณ

เพอนำไปสการถอดบทเรยน กอนทจะจดทำเปนคมอฉบบสมบรณเพอใชในการขยายเครอขายตอไป

รายละเอยดของผลและการปรบปรงการใชคมอครงท 1 และ 2 มดงน

50


51

การใชคมอ

ทดสอบและประเมน การใชครงท 1

ทดสอบและประเมน การใชครงท 2

วทยากรกระบวนการ 10 กลม นำคมอและกระบวนการ AIC ไปจดกจกรรม

ขยายเครอขายวทยากร

เครอขาย กลมท 1










ฝกอบรมอาสาสมคร แกนนำ 10 กลม

เปนวทยากรกระบวนการ

แผนภาพ 4: แผนการใชคมอครงท 1 และ 2

50 51


4.1.4.1 ผลและการปรบปรงจากการใชคมอฯ ครงท 1

การใชคมอครงท 1 น เพอทดสอบเนอหาและกระบวนการผานกจกรรมหลกและกจกรรมยอย คณะวจย

โครงการฯ ไดดำเนนการทดลองใชคมอฯ ในชมชนรวมใจพฒนา เขตลาดกระบง กรงเทพมหานคร ระหวางวนท

4 – 5 พฤศจกายน 2549 โดยการนำคมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรเรอง “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนว

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ไปจดกจกรรมเพอการเรยนรในกลมทดลอง โดยมแกนนำกลมทดลองมา

เขารวมในการทดสอบคมอฯ ครงน จำนวน 30 คน หลงจากนน ไดจดประชมทปรกษาโครงการฯเพอรายงานผลการ

ทดสอบและรบฟงขอเสนอแนะจากทปรกษาและผเชยวชาญของโครงการฯ ทงน ยงไดประเมนผลคมอฯ และ

กระบวนการการเรยนร A-I-C ทโครงการใชเปนกระบวนการหลกในการทำกจกรรมการเรยนร การประเมนผลครงน

เพอนำผลการประเมนมาปรบปรงและพฒนาคมอฯใหเหมาะสมกอนนำไปใชครงท 2 ซงเปนการใชในการจดอบรม

ใหกบอาสาสมครแกนนำเพอใหมทกษะการใชกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม A-I-C สวถเศรษฐกจพอเพยง

ตามแนวทางคณธรรม 4 ประการ และตองการใหอาสาสมครแกนนำสามารถนำคมอนไปจดกจกรรมขยายผลใน

เครอขายและกลมเปาหมายอน ๆ ตอไป

(ดรายละเอยดกำหนดการการจดกจกรรมการเรยนรอยางมสวนรวม ตามภาคผนวก ก1)

ก. ผลการใชคมอครงท 1 ในการดำเนนกจกรรม A-I-C

จากการตดตามประเมนผล การใชคมอครงท 1 โดยใชวธการสงเกตอยางมสวนรวม และใชแบบสอบถาม

สอบถามผเขารบการอบรมเกยวกบความรเรองเนอหาของ เศรษฐกจพอเพยงกอนเขารบการอบรม พบวา

1) เนอหาความรความเขาใจ เรอง เศรษฐกจพอเพยงของเยาวชน ผเขารบการอบรมเปนกลมเดก

และเยาวชนในชมชน ซงทกคนกำลงศกษาอย ผเขารบการอบรมในครงนมอายระหวาง 11-16 ป ทกคนรจกและเคย

ไดยนคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” มาจากโรงเรยน และผานทางสอตาง ๆ เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ และการ

ประชาสมพนธในชมชน

ความเขาใจในเร องเนอหาของ “เศรษฐกจพอเพยง” นน ผเขารบการอบรมสวนใหญเขาใจวา

เศรษฐกจพอเพยงคอ การใชเงนอยางประหยด อยอยางพอเพยง ไมใชจายฟมเฟอย รจกทจะออมเงน ในสวนของ

ความเขาใจในเรองของหลก “เศรษฐกจพอเพยง” นน สวนใหญเขาใจวาหลก “เศรษฐกจพอเพยง” นน คอการ

ใชจายแบบพอเพยง ใชจายไมฟมเฟอย ประหยด ใชทกอยางใหเปนประโยชนเกดคณคามากทสด ไมใชสงของทสน

เปลอง รจกออมเงน ทำอาชพทด

52


53

สวนความเขาใจในเรองเนอหาของ “คณธรรม 4 ประการ” นนพบวา ผเขารบการอบรมไมสามารถ

สอความหมายออกมาไดอยางเปนรปธรรม แตสอความหมายไดดจากแนวคดทจะนำไปปฏบต กลาวคอ ผเขารบ

การอบรม ใหความเหนวา เนองจากศลธรรม / คณธรรมนนเกยวของกบหลก “เศรษฐกจพอเพยง” เพราะทำให

ชวตดำเนนตอไปดวยด คนเราตองมศลธรรม / คณธรรม และศลธรรม / คณธรรมบางขอกเกยวกบ “เศรษฐกจ

พอเพยง” ถาไมมศลธรรมกจะทำใหใชเงนผด ๆ ทำใหไมมเงนออม ถามศลธรรมและคณธรรม กทำใหคนเราม

ความซอสตยสจรต มเหตมผลในการใชเงนทำใหใชเงนอยางมสต เปนตน

2) กจกรรมหลกทเชอมโยงกบเนอหาหรอแนวคด กจกรรมหลกทเชอมโยงไดดกบหลก “เศรษฐกจ

พอเพยง” และคณธรรม 4 ประการนน ไดแก กจกรรมวเคราะหสถานการณ และกำหนดเปาหมาย เพราะเปน

กจกรรมผเขารบการอบรมไดแสดงความคดเหนรวมกนผานกจกรรมน หลงเสรจสนกจกรรมนแลว ทำใหผเขารบการ

อบรมเหนคณคาของการใชจายอยางพอเพยงไมฟมเฟอย ไมซอของทไมมประโยชน ตงใจเรยน ชวยพอแมประหยด

เงน ประหยดนำ / ไฟ อยอยางพอเพยง ไมใชนำมนสนเปลอง เกบออม

ผเขารบการอบรมไดรวมกนคด วเคราะห และแยกแยะปญหา ตลอดจนนำเสนอวธการแกปญหา หลง

จากเขารวมกจกรรมหลกทงหมด ซงผเขารบการอบรมทงหมดสรปผลวา ในฐานะทเปนเยาวชนพวกเขาจะดำเนน

การประหยดไฟ ไมฟมเฟอย ไมเปดเครองใชไฟฟาทงไว ประหยดนำ / ไฟ ไมเปดแอรเกน 25 องศา เปดไฟเฉพาะ

ดวงทจำเปน ปลกผกสวนครว เพอใหเขากบหลก “เศรษฐกจพอเพยง”

นอกจากน ผ เขารบการอบรมทกคนต งปณธานวา ทกคน / ทกระดบจะดำเนนชวตตามหลก

“เศรษฐกจพอเพยง” การดำเนนวถชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงจะไปดวยด ตองไมกนเหลาจะไดไมสนเปลอง

และตองมศลธรรมดวย

ในการนำหลกเศรษฐกจพอเพยงไปเผยแพรนน ผเขารบการอบรมสวนใหญ ใหความเหนวา จะทำตว

เปนแบบอยาง จะใชหลก “เศรษฐกจพอเพยง” ในการดำเนนชวต เชน ปดไฟทไมไดใช ประหยด รจกการออม ปด

โทรทศนเมอไมด (ปจจบนวยรนเลาวา วยรนชอบเปดโทรทศนและทำกจกรรมอน ๆ ไปพรอมกน เชน คยโทรศพท

หรอ เลนอนเตอรเนต เปนตน) นอกจากน ผเขารบการอบรม จะนำความรความเขาใจและหลกปฎบตเรองเศรษฐกจ

พอเพยงไปบอกตอ ๆ กบคนอน ไปอบรมตอ รวมทงจะทำการจดนทรรศการเผยแพรความรเรองเศรษฐกจพอเพยง

ใหคนในชมชน

ข. ขอแนะนำในการปรบคมอ

ขอสงเกตทได จากการตดตามประเมนผล การดำเนนกจกรรมโดยใชกระบวนการ A-I-C กบเรอง เศรษฐกจ

พอเพยงในกลมเยาวชน พบวา

1) เนอหา การทโครงการฯ น พฒนาคมอ โดยนำหลกการและแนวคดเรองปรชญาเศรษฐกจพอเพยง กบ

คณธรรม 4 ประการ มาเปนเนอหาหลก และใชกระบวนการการจดกจกรรม A-I-C เปนเครองมอในการกระตนให

เยาวชนมความตระหนก และดำเนนชวตตามหลกการและแนวคดดงกลาวนน จากการตดตามประเมนผล พบวา

แนวคดเรองเศรษฐกจพอเพยงกบวยรน ไมใชเรองทยากเกนไปสำหรบวยรนดงเชนทคนในสงคมมความกงวล การท

จะทำใหวยรนเกดความตระหนกนน ขนอยกบกระบวนการในการเรยนร และกระบวนการ A-I-C เปน กระบวนการท

เหมาะสมกระบวนการหนง ในการนำมาใชอบรมใหกบเยาวชน เปนสงททำไดและไดผลด เนองจากวยรนสวนใหญ

ไดรบรเรองแนวคดนมาพอสมควรทงจากสอมวลชน และการสอนจากโรงเรยน ฯลฯ แนวคดเรองเศรษฐกจพอเพยง

52 53


เปนหลกปรชญา สามารถประยกตใชไดในหลาย ๆ สถานการณ สามารถนำมาประยกตใชไดกบคนทกกลมอาย ทก

อาชพ การใชกระบวนการ A-I-C กบเรองนจงเปนเรองทด ทำใหทราบแนวคดของผเขารวมเวทไดด ผลของกจกรรมท

ไดจากกระบวนการในแตละขนตอน สอดคลองกนดกบแนวคดดานเศรษฐกจพอเพยงและคณธรรม 4 ประการ

2) กระบวนการ A-I-C เนองจาก A-I-C เปนกระบวนการในการสรางการมสวนรวมอยางแทจรง จากการ

สงเกตของคณะวจย พบวา ทมวทยากรหลก มความเขาใจในขนตอน เขาใจในความสำคญของแตละขนตอนเปน

อยางด ดงนน แมวากลมผเขารวมเวทจะเปนการรวมกลมเดกเลกกบเดกโต (อาย ตงแต 11 ป – 16 ป) กลมวทยากร

หลกกสามารถใชกระบวนการนไดด ดงนน ผดำเนนการในกระบวนการ A-I-C ควรเปนผทมความร ความเขาใจ และ

การใชในทกขนตอนของกระบวนการ A-I-C อยางด นอกจากน จำนวนผเขารบการอบรมไมควรมากเกนไปนก

เนองจากในการดำเนนกจกรรม วทยากรหลก อาจไมสามารถดงความมสวนรวมไดอยางทวถง

3. กจกรรมใชในการอบรม จากการสงเกต พบวา กจกรรมหลกและกจกรรมสนทนาการทนำเขาส

เนอหาของ “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” กบ หลกการเรองคณธรรม 4 ประการยงเชอมโยงกนไดไมดเทาท

ควร ทำใหผเขารบการอบรมแยกไมออกวากจกรรมใดอยในกระบวนการ กจกรรมใดเปนเพยงสนทนาการ ทงน เปน

ไปไดวา ทมวทยากรหลก และทมวทยากรสนทนาการ ยงขาดการประสานงานกน กอนการจดเวทโดยใช

กระบวนการ A-I-C และในการดำเนนกระบวนการ A-I-C นน ถามกจกรรมสนทนาการเสรม วทยากรหลกตองสรปให

ผเขารบการอบรมทราบใหชดเจนวากจกรรมนเปนกจกรรมเสรม เพออะไร เพราะถาไมสรปใหกลมทราบ กลมจะ

สบสนวากจกรรมใดเปนกจกรรมหลก กจกรรมใดเปนกจกรรมเสรม โดยเฉพาะอยางยงถาเปาหมายของการใช

กระบวนการ A-I-C ในการฝกอบรมตงเปาหมายวาตองการใหผเขารบการอบรม เกดความเขาใจในกระบวนการ

A-I-C จนสามารถเปนวทยากร A-I-C ตอไปได ดงนน จงตองมการประสานงานกนอยางดระหวาง ทมวทยากรหลก

และวทยากรสนทนาการ (หมายเหต กรณมทมวทยากรดำเนนกจกรรมตามกระบวนการ A-I-C มากกวา 1 ทม)

4) เปาหมายในการจดกระบวนการ A-I-C ตองมการระบเปาหมายหลกอยางชดเจนวาในการจด

กระบวนการ A-I-C มเปาหมายอะไร ผจดตองการใหเกดอะไร เชน ในการจดกระบวนการ A-I-C เพอตองการใช

กระบวนการ A-I-C แกปญหาใหกบเยาวชน หรอ จดข นเพ อตองการใหเยาวชนเปนวทยากรหลก (วทยากร

กระบวนการ) ในการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชกระบวนการ A-I-C เปนหลก ดงน กลมวทยากรหลกตองเขาใจ

อยางชดจนถงเปาหมายหลก และตองชแจงเปาหมายหลกใหผเขารบการอบรมทราบตงแตเร มแรก เนองจาก

เปาหมายทง 2 อยางขางตนสงผลตอการจดกระบวนการอยางมาก ถาตองการเพยงใหชมชนนน ๆ มการใชหลก

เศรษฐกจพอเพยงในการแกปญหา การคดเลอกผเขารวมเวท การจดกลมตองทำอยางหนง แตถาตองการใหเยาวชน

สามารถเปนวทยากรได การคดเลอกเยาวชนมาอบรมตองคดเลอกผทมความพรอมพอสมควร ทราบเปาหมายท

ชดเจนจะไดไมสบสน แตจากประสบการณของวทยากรหลกในการการจดเวทอบรมโดยใชกระบวนการ A-I-C ใน

กลมเยาวชนทผานมา พบวา เยาวชนบางคนยงขาดคณสมบตของการเปนผนำคดวามาอบรมสนก ๆ เหมอนกบท

ผาน ๆ มา ประกอบกบครและผนำชมชนบางคนใสแนวคดทไมตรงกนใหกบกลมเยาวชน ทำใหกลมเยาวชนทเขารบ

การอบรมเกดความสบสน เชน ครบางคนแจงกบนกเรยนวาไมตองคดโครงการใหมใหใชโครงการเดมททางโรงเรยน

ทำอยแลว บางชมชนแจงกบเยาวชนวาใหดวาโครงการใดทนาสนใจใหจำไวเพอนำไปเขยนเปนโครงการของชมชน

ตนเองเพอเสนอขอรบทนตอไป

สรปผลการทดลองใชคมอครงท 1 เพอนำมาปรบใชครงท 2 พบวา โดยทวไป เนอหาเกยวกบแนวคด

และหลกการเรองเศรษฐกจพอเพยง และคณธรรม 4 ประการ มความทนสมยทจะนำมาใชในการอบรมอาสาสมคร

แกนนำทเปนเยาวชนอยางไดผล โดยเฉพาะอยางยงเมอใหเยาวชนเขารวมกระบวนการเรยนรผานเทคนค A-I-C

54


55

ยงทำใหไดผลมากยงขนเนองจาก เทคนค A-I-C สามารถกระตนใหเยาวชน รวมพลงความคดไดอยางสรางสรรค

รวมพลงในการขบเคลอนเพอนำไปสเปาหมาย รวมถง สามารถวางแผนในการทำใหพลงตาง ๆ ขบเคลอนไปถง

เปาหมายทกำหนดไวได อยางไรกตาม กจกรรมหลกและกจกรรมสนทนาการทใชในกระบวนการเรยนร A-I-C ตองไม

กอใหเกดปญหาในเรองการเชอมโยงระหวางกจกรรมทงสอง เพราะจะทำใหผเขารบการอบรมสบสนถงเนอหาหลก

ของการอบรม ซงขอเสนอแนะในปญหานคอ ในการดำเนนกจกรรมกระบวนการ A-I-C ทมวทยากรกระบวนการ

ซงเปนทมวทยากรหลก และทมวทยากรสนทนาการ ซงเปนทมวทยากรนำกจกรรมยอย ตองมการประชมและ

ประสานงานกน ตลอดจน ตองมการทำความตกลงกนกอน เพอทำใหการดำเนนกจกรรมราบรน ไมสบสนวา

กจกรรมใดเปนการเรยนรอยางมสวนรวมในดานเนอหา กจกรรมใดเปนกจกรรมนำเขาสกจกรรมหลก ทงน เนองจาก

ผเขาอบรมทเปนเยาวชน ยงขาดประสบการณชวต และขาดทกษะในการตความ

4.1.4.2 ผลการใชคมอฯ ครงท 2 ในการดำเนนกจกรรม A-I-C

หลงจากไดมการปรบปรงคมอจากการใชครงท 1 แลวในการใชคมอครงท 2 เปนการใช เพอ “อบรมอาสา

สมครแกนนำ” การใชคมอครงนใชในการอบรมอาสาสมครแกนนำ 10 กลม โดยอาสาสมครแกนนำทง 10 กลมน

หลงจากสำเรจการอบรมแลว โครงการฯ ไดมอบวฒบตรจากโครงการฯ เพอรบรองวา ผผานการอบรมครงน ไดเปน

วทยากรกระบวนการหรอวทยากรแกนนำ และวทยากรแกนนำทงหมดจะตองไปจดกจกรรมและใชคมอนในการ

ฝกอบรมเครอขายของตนตอไป โดยการจดกจกรรมนนไดรบการสนบสนนทนจากโครงการฯ (ดแผนการจดฝกอบรม

และ คมอทใชครงท 2 ในภาคผนวก ก2)

คมอทผานกระบวนการวจยอยางมสวนรวมน เมอนำไปใชครงท 2 มรายละเอยด ดงน

1) เนอหาความรความเขาใจ เรอง เศรษฐกจพอเพยงของอาสาสมครแกนนำ อาสาสมครแกนนำ

เกอบทงหมด (รอยละ 93.5) เคยไดยนคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” มากอนเขารบการอบรมครงน โดยเกอบครงหนง

ไดยนจากแหลงขอมลทมาจากโทรทศน ทเปนพระราชดำรสของพระเจาอยหวองคปจจบน สงทนาสนใจ คอ อาสา

สมครแกนนำกลมนระบวา แหลงขาวทเคยไดยนคำนทนอยทสดคอ บานหรอพอแม (ดตาราง 4.1 และ 4.2)

ตาราง 4.1 รอยละของอาสาสมครแกนนำทเคยไดยนคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” กอนการอบรม

การไดยน จำนวน

(46) รอยละ

(%)

ไมเคย 3 6.5

เคย 43 93.5

รวม 46 100.0

54 55


ตาราง 4.2 รอยละของแหลงทอาสาสมครแกนนำไดยนคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” กอนการอบรม

แหลงทเคยไดยน จำนวน (46)*

รอยละ (%)

บาน / พอแม 1 2.4

โรงเรยน / คร 7 17.1

โทรทศน / TV. / พระบรมราโชวาท 20 48.8

หนงสอพมพ / สงพมพ / นตยสาร 3 7.3

วทย 3 7.3

Internet 1 2.4

สอตาง ๆ 4 9.8

ไมเคยไดยน 2 4.9

รวม 41 100.0

เมอเปรยบเทยบ ความเขาใจคำวา เศรษฐกจพอเพยง กอนและหลงการอบรม พบวา อาสาสมครแกนนำม

ความเขาใจความหมายของคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” ทดกวากอนเขารวมการอบรมครงน คอเศรษฐกจพอเพยง

หมายถง ความพอด (รมากอนรอยละ 37.0 รหลงจากอบรม รอยละ 8.2) สวนความหมายของเศรษฐกจพอเพยงท

หมายถง ความประหยดพบวา อาสาสมครแกนนำมความเขาใจความหมายนดกวาหลงจากเขารวมการอบรมครงน

(รมากอน รอยละ 23.9 รหลงจากอบรม รอยละ 72.2) (ดแผนภาพ 5)

* Missing 5 Cases

56


57

กอน หลง

ความพอด พอม พอใช ประหยด ไมเปนหน รกน รใช หาเลยง ตนเองได

ใชทรพยากร ใหคมคา

รจกอดออม ทำบญช ครวเรอน

ปลกผกสวนครวไวกนเอง

ปรชญา การดำรงชวต

5

0

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

23.9

72.7

39.9

37.0

8.2

2.2 1.0

8.7

0.5 2.2 2.2 2.2 3.1

0.0 0.0

12.4

0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

75

80

แผนภาพ 5: ความเขาใจคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” เปรยบเทยบกอนและหลงการอบรม

รายละเอยดของความหมาย

ประหยด - การใชชวตทเรยบงาย-รจกพอประมาณ / ใชจายอยางประหยด-ไมฟมเฟอย /

พออย พอกน

พอม พอใช - การทำมาหากนแบบพอม พอใช พอด / กนด อยด / พอกน พอใช

ความพอด - ใชชวตอยางรคณคา-รจกความพอด / ไมโลภ / สามารถดำรงชวตอยไดอยาง

มนคงและยงยน

ไมเปนหน - ไมเปนหน / ไมมหนสน

รกนรใช - การรจกประมาณตน / พอใจในสงทตนเองมอย / มเงนเกบ / รจกกน รจกใช

หาเลยงตนเองได - สามารถหาเลยงตนเองและครอบครวได / มงานทำ-มทดนทำกน

ใชทรพยากรใหคมคา - ใชวตถดบทมอยใหเปนประโยชนมากทสด / ใชทรพยากรธรรมชาตแบบไม

สนเปลอง-ใชอยางคมคา

รจกอดออม - ใช 3 สวนออม 1 สวน / รจกอดออม

ทำบญชครวเรอน - การทำบญชครวเรอน

ปลกผกสวนครวไวกนเอง - การทำการเกษตร-ประกอบอาชพทเรยบงาย /

ปรชญาการดำรงชวต - โครงการในพระราชดำร / ปรชญาการดำรงชวตใหคนในชาตรจกพอเพยง

56 57


2) การเผยแพรแนวคด “เศรษฐกจพอเพยง” อาสาสมครแกนนำ รอยละ 20 ระบวา หลงจากอบรม

แลว จะทำตวเปนแบบอยางในการดำเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง และเชนเดยวกน อกรอยละ 20 ของอาสา

สมครแกนนำ ระบวา จะนำ หลกแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ไปเผยแพรในโรงเรยนและชมชนบรเวณโรงเรยน สำหรบ

อาสาสมครแกนนำทคดวา หลงการอบรมแลวจะนำแนวคดนไปอบรมตอ มประมาณ รอยละ 6.7 ซงถอวา เปน

สดสวนในระดบตำ ทงน อาจเปนไปไดวา อาสาสมครแกนนำสวนใหญ มความรสกวา ตนเองยงไมมทกษะในการ

จดอบรม (ดตาราง 4.3)

ตาราง 4.3 รอยละของวธการทอาสาสมครแกนนำจะนำแนวคดเศรษฐกจพอเพยงไปเผยแพร

วธการนำแนวคดเศรษฐกจพอเพยงไปเผยแพร จำนวน*

(46) รอยละ

(%)

ทำตวเปนแบบอยาง 9 20.0

นำไปปฏบตเปนตวอยางการดำเนนงานในสถานศกษาหรอชมชน 3 6.7

ใชในกจกรรมการเรยนการสอน / แนะแนวในหองเรยน 6 13.3

นำไปเผยแพรในโรงเรยนและชมชนบรเวณโรงเรยน 9 20.0

พดใหคำแนะนำกบคนในชมชน / ประชาสมพนธในหมบาน 8 17.8

การนำไปอบรมในหนวยงาน / จดอบรม 3 6.7

จดเปนนทรรศการ / จดสอโปสเตอร / จดกจกรรม / แผนพบ 2 4.4

จดทศนศกษาในพนททใชชวตตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง / จดเขาคาย 1 2.2

จดเปนการแสดงละครเรองเศรษฐกจพอเพยง 1 2.2

ใชสอตาง ๆ ในการประชาสมพนธ/เผยแพรใน T.V. / โฆษณา 2 4.4

พดคยและชแจงใหฟงเพอนฟง / อธบายใหคนทไมรฟง / บอกเลาตอ ๆ ไป 1 2.2

รวม 45 100.0

*หมายเหต Missing 1 case

58


59

3) การเรยนรเกยวกบกระบวนการ AIC

มอาสาสมครแกนนำรอยละ 15.4 มประสบการณในการเขารวมการฝกอบรม และเรยนรกระบวนการ A-I-C

มากอนเขารวมการอบรมครงน (ดแผนภาพ 6)

แผนภาพ 6: ประสบการณการเขารวมอบรมกระบวนการ AIC

ไมเคย เคย 0

10

20

30

40

50

60

70

15.4

84.6 80

90

หลงจากการเรยนรเกยวกบกระบวนการ A-I-C อาสาสมครแกนนำ สวนใหญเขาใจและมระดบการเรยนรอย

ในระดบมาก และปานกลาง มเพยงเลกนอยทระบวา มความเขาใจในทกเรองในระดบนอย

สำหรบเรองทอาสาสมครระบวา มความเขาใจในระดบมากมากกวาระดบปานกลาง ไดแก การรวมคดเปน

หมคณะ การรวมกนทำงานเปนกลม การกลาแสดงออกตอหนาคนหมมาก การกลาแสดงความคดเหนเปนกลม การ

ยอมรบฟงความคดเหนของผอน การยอมรบความสามารถของผอน การรจกหาเหตผลมาประกอบการวางแผน และ

การคดวางแผนงานเปนระบบ

สำหรบเร องท อาสาสมครระบวา มความเขาใจในระดบปานกลางมากกวาระดบมาก ไดแก เร อง

วตถประสงคและกระบวนการของ AIC

จากตารางน แสดงใหเหนอยางชดเจนวา อาสาสมครทเขารวมอบรมตามเทคนคกระบวนการ A-I-C

สามารถเรยนรผานการปฏบตไดด ขณะท การเรยนรวาวตถประสงคและขนตอนของ A-I-C นน เปนเรองเกยวกบ

ความรทตองจดจำ จงสรปไดวา กระบวนการ A-I-C เหมาะสมอยางยง กบการเรยนรในกลมเยาวชนทตองการ

ประสบการณจากการปฏบตจรงมากกวา การจดจำเพอทำความเขาใจ (ดตาราง 4.4)

58 59


ตาราง 4.4 ระดบการเรยนรของอาสาสมครแกนนำในการเขารวมอบรมโดยกระบวนการ A-I-C

ระดบทเรยนร มาก (N)

ปานกลาง (N)

นอย (N)

วตถประสงคของกระบวนการ A-I-C 41 (16) 59 (23) 0.0 (0)

ขนตอนของกระบวนการ A-I-C 33.3 (13) 64.1 (25) 2.6 (1)

การรวมคดเปนหมคณะ 71.8 (28) 28.2 (11) 0.0 (0)

การรวมกนทำงานเปนกลม 76.9 (30) 23.1 (9) 0.0 (0)

การกลาแสดงออกตอหนาคนหมมาก 48.7 (19) 43.6 (17) 7.7 (9)

การกลาแสดงความคดเหนเปนกลม 59.0 (23) 35.9 (14) 5.1 (2)

การยอมรบฟงความคดเหนของผอน 79.5 (31) 20.5 (8) 0.0 (0)

การยอมรบความสามารถของผอน 76.9 (30) 23.1 (9) 0.0 (0)

การรจกหาเหตผลมาประกอบการวางแผน 56.4 (22) 43.6 (9) 0.0 (0)

การคดวางแผนงานเปนระบบ 53.8 (21) 46.2 (17) 0.0 (0)

แผนภาพ 7 ยนยนวา การมประสบการณตรงในการเขารวมอบรมตามกระบวนการและเทคนคของ A-I-C

นน ผเขารบการอบรมเกอบทงหมดไดรบความรความเขาในกระบวนการ A-I-C เพมขนในระดบปานกลางไปจนถง

มากทสด กลาวคอ อาสาสมครแกนนำรอยละ 79.5 ระบวามความรความเขาใจในกระบวนการ A-I-C เพมขนพอ

ประมาณหลงการอบรม ขณะทรอยละ 15.4 เพมขนมากทสดมเพยงรอยละ 5.1 ระบวา เพมขนเลกนอย

แผนภาพ 7: แสดงระดบความร ความเขาใจ ของอาสาสมครแกนนำตอกระบวนการ AIC หลงจากไดรบ

การอบรม

เพมขนมากทสด เพมขนพอประมาณ เพมขนเลกนอย 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

5.1

79.5

15.4

60


61

4) ผลของกจกรรมในการฝกอบรม

จากการสรปการดำเนนกจกรรมของกระบวนการ A-I-C มผลอยางไรตออาสาสมครแกนนำ รายงานสรป

กจกรรมวนท 1 ซงอาสาสมครแกนนำรวมกนระบลงในตาราง พบวา อาสาสมครพอใจและสนกกบกจกรรมการ

เรยนรเกอบทกกจกรรมในคมอ สำหรบกจกรรมทอาสาสมคร เสนอแนะใหมการปรบปรงนน เปนเรองการฟงคำ

บรรยาย เนองจากอาสาสมครมความรสกวา ใชเวลามากในการนงรบฟง อาสาสมครทงหมด มความสนกสนานกบ

การเรยนร สวนขอเสนอแนะในกจกรรมอนนอกจากการบรรยายนน พบวา เปนขอเสนอแนะในการเพมของหรอเพม

ทาทางซงเปนสวนประกอบเลกนอยของกจกรรมททำ ไมไดเปนสวนสำคญ (ดรายละเอยด ตาราง 4.5 และ 4.6)

ตาราง 4.5 แสดงสรปผลของการเขารวมกจกรรมของอาสาสมครแกนนำวนท 1

กจกรรม วธดำเนนกจกรรม สงทเราไดเรยนร ขอเสนอแนะปรบปรง

ฟงคำบรรยาย นงฟง เกยวกบเศรษฐกจพอเพยง ควรใชเวลา พอสมควร

บรรยายทมาของโครงการ

นงฟง ทมาของโครงการ

ละลายพฤตกรรม (แบง 6 กลม)

เลนกจกรรม สรางความสมพนธ สนก

ตนไมแหงความหวง ชวยกนสรางตนไม แหงความคาดหวง

ความคาดหวงของแตละคน

กำหนดขอตกลงรวมกน

สรางกตกา โดยการวาดภาพ

ความมระเบยบวนย การเรยน อยรวมกน จนตนาการไดมาก

นนทนาการ วเคราะหสถานการณ

แยกกลม ออกเปน 6 กลม 6 ฐาน เพออภปรายในหวขอ แตละหวขอ

1. วยรนทมความทกข 2. วยรนมความสข 3. ใครคอฮโรในดวงใจ 4. ทำไมคนเราจงมรายจายมากกวารายรบ 5. ทำไมจงมขาวฆากนตายทกวน เราควรแก

ปญหาอยางไร 6. ทำไมสงคมปจจบนจงยกยองความรำรวย 7. ความสขทเราไดมาสวนมากจะทำใหเกดความทกข

รวมเปาหมายกำหนดเปาหมาย และความคาดหวง

กำหนดเปาหมายชวต และเขยนลงในหวใจ เปนรปภาพและนำเสนอ จากนนนำมาตดลงกระดาษและเขยน เปาหมายในการนเอา วางไวและเขยนอปสรรคของเปาหมาย

60 61


ตาราง 4.6 แสดงสรปผลของการเขารวมกจกรรมของอาสาสมครแกนนำวนท 2

กจกรรม วธดำเนนกจกรรม สงทเราไดเรยนร ขอเสนอแนะ

ปรบปรง

1. สลบปายชอ

• นงเปนวงกลมและเอาปายชอมาวางดานหนา

• เมอไดยนคำวา tap ใหสงปายชอไปทางขวาจนกวาจะไดยนเสยงนกหวด

• นำปายชอทถออยไปคนเจาของ

• ตนตวมสมาธ • ไดรจกเพอนใหม

-

2. เปายงฉบ (เสอ คน ปน)

• ใหแตละกลมออกทาทางในการ เปายงฉปวาจะออก (เสอ, คน, ปน)

• ความสามคค • รบฟงความคดเหนของกน

และกน

ควรเพมทาทาง ของสตวมากกวาน

3. เขยนชอสงของ ทอยในกลอง

• จำสงของใหไดมากทสด และเขยนลงในกระดาษ A4

• ไดฝกทกษะการแบงสงของเปนหมวด

4. จดหมวดหมสงของในกลอง

• นำสงของในกลองมาแบงเปน หมวดหม

• สรางความสมพนธ สนก ควรมสงของทบรโภคไดเยอะ

5. สรปปญหาของเปาหมายของชวตแตละคน แลวแยกอปสรรค

• สรปกจกรรมภายในกลม - -

6. เกมสโลกแตก

• โลกจะแตกม 10 อาชพ ใหเลอก 5 อาชพ พรอมเหตผล

• การนำเหตผลมาประกอบ ในการตดสนใจ รจกรบฟงเหตผลซงกนและกน

อยากใหมกจกรรมทใหเคลอนไหว มากกวาน

7. การแกปญหา • เลอกปญหาพรอมกจกรรมทตองการ

ใหปญหาหมดไปหรอทเลาลง เลอกกจกรรม 6 อยาง

• ทกปญหามทางแก แลวแตจะเลอกวธไหน จะทำอะไรกตาม มนมวธแกไขทกอยาง

-

8. หยบของ • วทยากรนำของในถาดมาใหเราหยบ • การทเราจะทำอะไรกตามม

ขอจำกด สงของอยากใหมอะไรทนาเลอกมากกวาน

9. เขยนโครงการ แกปญหา

• เลอกกจกรรมจาก 6 ใหเหลอ 3 ระดมสมองกนในกลม

• รจกการแบงหนาทกนในกลม -

62


63

สรปผลการนำคมอไปทดลองใชในครงท 2 กบอาสาสมครแกนนำทง 40 คน ทำใหไดคมอฉบบทพรอมใช

และเรยกชอคมอนวา “คมอการจดกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ”

อาสาสมครทง 40 คน จาก 10 กลม ซงรบทราบวตถประสงคในการเขารวมอบรมแลววา ทกกลมตองเปน

วทยากรกระบวนการ และตองกลบไปจดกจกรรมอบรมโดยใชกระบวนการ A-I-C เพอการเรยนรสวถเศรษฐกจพอ

เพยงตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ โดยใช “คมอการจดกระบวนการเรยนรอยางม

สวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” ไปใชในการ

อบรมขยายเครอขายทนทหลงสำเรจเปนวทยากรกระบวนการจากการฝกอบรม เนองจาก วทยากรกระบวนการหรอ

วทยากรแกนนำ ทง 40 คน ไดรบความรและความเขาใจเกยวกบเนอหาของแนวคดและหลกการปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง โดยการเรยนรจากวทยากรหลกและวทยากรสนทนาการ เขารวมกจกรรมตาง ๆ ตามกระบวนการของ

เทคนค A-I-C อยางไรกตาม แมจะมขอเสนอแนะจากอาสาสมครแกนนำ เกยวกบขอปรบปรงกจกรรมบางกจกรรมใน

การใชคมอน แตเปนเพยงการปรบสวนประกอบยอยของกจกรรม ซงเปนสวนทคมอเอง ไดระบวา การนำไปใชนน

สามารถปรบวธหรอขอปลกยอยในกจกรรมได

ดงนน โครงการฯ จงไดใหทนสนบสนน กลมทง10 กลม ในการดำเนนการจดกจกรรมการเรยนรอยางมสวน

รวมสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเร องคณธรรม 4 ประการ โดยใช “คมอการจด

กระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4

ประการ” ทโครงการฯ พฒนาและผานการทดลองใชและมการปรบปรงแลวไปใชในการจดอบรมดงกลาว

การใชคมอน ในการจดกจกรรมอบรมขยายเครอขายของวทยากรกระบวนการ จงเปนการใชครงท 3 ซง

หลงจากการใชครงน โครงการฯ เตรยมแผนการจดเวทแลกเปลยนเรยนรระหวาง กลม 10 กลม รวมทงคณะวจย

และทปรกษาโครงการ มารวมกนแลกเปลยนเรยนร และถอดบทเรยน เพอสรางเปนองคความรใหมของการจด

กจกรรมการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยงตามคณธรรม 4 ประการ ขอสำคญ การจดเวทครงนมอก

วตถประสงคสำคญคอ การปรบปรง คมอใชในการฝกอบรม ใหเปนคมอฉบบสมบรณเพอเผยแพรตอไป

4.2 การสรางอาสาสมครแกนนำ เปนวทยากรกระบวนการ

ดงไดกลาวแลววา การใชคมอครงท 2 นน นอกเหนอจากเปนการทดลองแลวยงใชในการสรางอาสาสมคร

แกนนำใหเปนวทยากรกระบวนการ ทง 10 กลม เพอรบทนสนบสนนจากโครงการฯ ไปจดกจกรรมในการเรยนรอยาง

มสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

สวนน นำเสนอ การสรางอาสาสมครแกนนำเปนวทยากรกระบวนการ โดยเรมตงแตการคดเลอกอาสา

สมครแกนนำ การจดการฝกอบรมอาสาสมครแกนนำ การใหทนสนบสนนการจดกจกรรมฝกอบรมของวทยากร

กระบวนการ และการตดตามประเมนผลวทยากรกระบวนการ

4.2.1 การคดเลอกอาสาสมครแกนนำ

วทยากรกระบวนการเปนบคคลสำคญ ในการดำเนนกจกรรมและกระบวนการการเรยนรสวถเศรษฐกจพอ

เพยงตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เพอปลกฝงคณธรรม จรยธรรมใหแกเยาวชน

62 63


การคดเลอกอาสาสมครแกนนำของโครงการ ยดเอาวตถประสงคของโครงการเปนหลกสำคญ รวมทง

พจารณาปจจยดานบรบท สภาพแวดลอม ความพรอม ความเตมใจของกลมเปาหมาย รวมทงคำนงถงศกยภาพ

ของอาสาสมครแกนนำทถกคดเลอก กลาวคอ ตองมความสามารถในการนำคมอฯ และกระบวนการเรยนรอยางม

สวนรวม เรองเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ไปขยายเครอขายการเรยนรวถ

เศรษฐกจพอเพยงในกลมเปาหมายตาง ๆ ได ดงนน การคดเลอกอาสาสมครแกนนำจำนวน 10 กลม จงมคณสมบต

และหลกเกณฑ ดงน

1) อาสาสมครแกนนำเพออบรมเปนวทยากรแกนนำหรอวทยากรกระบวนการ ในการเรยนรเรองเศรษฐกจ

พอเพยงตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ประกอบไปดวย ครโรงเรยนตาง ๆ ใน

ระดบประถมศกษา มธยมศกษา และอาชวศกษา รวมทงผนำชมชนในกรงเทพมหานคร และในเขต

ชนบทจากจงหวดใกลเคยง ตลอดจนแกนนำเยาวชนกลมตาง ๆ รวม 10 กลม กลมละ 4 คน รวมทง

สนจำนวน 40 คน

2) กลมหรอเครอขายทงหมดน ตองมสมาชกทมประสบการณในการเปนวทยากรแกนนำรวมอยดวย

ตลอดจนตองมความสามารถนำความร และเทคนคตาง ๆ ทไดจากการอบรม ไปขยายเครอขายใน

กลมเปาหมายของตนอยางไดผล

3) สมาชกกลมทเปนคร หรอผนำชมชน เมอสำเรจจากการอบรมแลว ตองทำหนาทเปนพเลยงเมออาสา

สมครเยาวชนในสถานศกษาและในชมชนทสำเรจเปนวทยากรกระบวนการไปจดการอบรมขยาย

เครอขายตอไป ในขณะเดยวกน นกเรยนทเปนอาสาสมครตองศกษาอยในระดบมธยมปลายปท 1

ทงนเพอใหเกดความตอเนองในการขยายเครอขาย เนองจากนกเรยนอาสาสมครเหลาน ยงตองใช

เวลาศกษาตอในโรงเรยนของตนไปอก 2 ป จงจะสำเรจระดบมธยมปลายปท 3

ในการคดเลอกอาสาสมครแกนนำนน คณะวจยไดใชวธการเลอกแบบเจาะจง โดยนำรายชอโรงเรยนและ

กลมทไดจากขอเสนอแนะของทปรกษาและผเชยวชาญ มาคดเลอกตามหลกเกณฑทกำหนดไว และทำการตดตอ

เชญมารวมในการอบรมอาสาสมครแกนนำ

ผลจากการคดเลอกอาสาสมครแกนนำ จำนวน 10 กลม รวม 40 คน มรายละเอยดดงน

64


65

ตาราง 4.7 อาสาสมครแกนนำโครงการวจยและพฒนากระบวนการการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม


กลมท รายชอกลม จงหวด

1 โรงเรยนวดนอยนพคณ กรงเทพมหานคร

2 อสลามวทยาลยแหงประเทศไทย กรงเทพมหานคร

3 โรงเรยนมธยมวดนายโรง กรงเทพมหานคร

4 กลมเยาวชนชมชนรวมใจพฒนา กรงเทพมหานคร

5 โรงเรยนรวมใจประสทธ (ยวเกษตรกร) ปทมธาน

6 กาญจนาภเศกวทยาลยชางทองหลวง วทยาเขตศาลายา นครปฐม

7 โรงเรยนเทคโนโลยภาคตะวนออก (อเทค) ชลบร

8 โรงเรยนไทรโยคมณกาญจน กาญจนบร

9 กลมเยาวชนตำบลบานเกา หม 7 กาญจนบร

10 กลมเยาวชนตำบลบานเกา หม 14 กาญจนบร

4.2.2 การจดการฝกอบรมอาสาสมครแกนนำ

การจดการฝกอบรมในครงน เพอสรางอาสาสมครแกนนำเปนวทยากรแกนนำ หรอวทยากรกระบวนการ ท

ไดมาตามกระบวนการคดเลอกอาสาสมครแกนนำวทยากร จำนวน 40 คน จากสถาบนตวอยาง 10 แหง โดยใชคมอ

และกระบวนการ A-I-C เปนตวขบเคลอนในการฝกอบรม และเมอเสรจสนการฝกอบรมแลว โครงการวจยและพฒนา

กระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการเปนพนฐานใน

การเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” ดำเนนการโดยสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ภายใต

การสนบสนนของศนยคณธรรม ไดออกวฒบตรรบรองการเปนวทยากรแกนนำ รวมถงการจดสรรทนเพอสนบสนน

ใหสถาบนทง10 แหง ดำเนนการจดกจกรรมสรางเครอขายวทยากรแกนนำในสถาบนและชมชนของตนตอไป

การจดอบรมอาสาสมครแกนนำจำนวน 40 คนจาก 10 สถาบน (7 โรงเรยนและ 3 ชมชน) มขน ระหวางวน

ท 8 - 10 ธนวาคม 2549 รวม 4 วน โดยมคณะวจย พรอมทง วทยากรหลก และวทยากรสนทนาการ รวมทงคณะท

ปรกษาและผ เช ยวชาญ รวมดำเนนการการอบรมคร งน ใชค มอ ในการจดกจกรรมกระบวนการเรยนร เร อง

“เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ซงเปนการใชครงท 2 ทโครงการฯ ได

พฒนาขนมาและมการทดลองใชไป 1 ครงแลวในการใชอบรมอาสาสมครแกนนำครงน จงเปนการใชครงท 2 คมอจง

เปนเครองมอสำคญในการจดอบรมในการจดอบรมดงกลาว

64 65


4.2.2.1 การฝกอบรมของอาสาสมครแกนนำ

กระบวนการฝกอบรมอาสาสมครแกนนำดำเนนตามกจกรรมและขอกำหนดตาง ๆ ในค มอ ตาม

กระบวนการ A-I-C ซงผลการดำเนนกจกรรมตามคมอ และ กระบวนการ A-I-C มดงน

ก) การเรยนรเรองกตการวมกน

อาสาสมครแกนนำไดรบการเรยนรจากกจกรรมนวา ตองมการทำขอตกลงรวมกนระหวางอาสาสมครแกน

นำทง 10 กลม เพอกำหนดเปนกตกาการอยรวมกน โดยมหลกการวาทกคนทเขารวมอบรมมความเสมอภาคเทา

เทยมกน ตองรบฟงความคดเหนซงกนและกน และตองปฏบตตามกตกาทไดกำหนดรวมกน

สรปจากการคดกรองขอตกลงรวมกนของแตละกลม ไดขอตกลงรวมกน ดงน

1. ตรงตอเวลา

2. ใชสมองคด

3. มความสามคคเปนทม work

4. ตงใจฟง

5. มใจรกทจะทำ

6. จดเฉพาะทสำคญ

7. ทำงานทไดรบมอบหมาย

8. ไมเขาใจใหถาม

9. มความคดทด

10. ไมสงเสยงดง

11. ควรคดกอนพด

12. ยมไวกอน

13. ปลอยใจใหวางใสใจใหมาก

14. มนำใจซงกนและกน

15. ตนตวตลอดเวลา

16. สนใจใหเกยรตซงกนและกน

17. มความรบผดชอบรวมกน

18. มความเอออาทรซงกนและกน

ข) ความคาดหวงของอาสาสมครแกนนำตอการอบรมครงน

อาสาสมครแกนนำ คาดวาจะไดรบผลจากการเขาอบรม ใน 3 ดาน

ดานท 1 ความรความเขาใจเกยวกบเศรษฐกจพอเพยงและคณธรรม 4 ประการ จากสรปผลการเขา

รวมกจกรรม พบวาอาสาสมครแกนนำสะทอนความรสกวา พวกเขาไดรบความรเพมเตมเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง

และขอมลทถกตอง และจะนำความรทไดไปประยกตในชวตประจำวน ไปเผยแพรแกโรงเรยนของตนเอง และใช

ประโยชนในการพฒนาครอบครว ชมชนและสงคมใหมชวตทดขน อาสาสมครแกนนำรสกถงคำวา “พอ”

ดานท 2 การนำความรความเขาใจแปลงเปนการปฏบต อาสาสมครแกนนำคาดหวงวา การไดรบ

ความร เมอนำไปปฏบตจะทำใหเกดความเปนผนำในเรองของเศรษฐกจพอเพยง อาสาสมครแกนนำคาดหวงวาจะ

ฝกอบรมเปนผนำ เพอนำความรทไดไปใชในชมชนไดมากทสด โดยการไปทำประโยชนแกชมชน เชน ไปพฒนาใน

ชมชน ไปแนะนำชาวบานในเรองเศรษฐกจพอเพยง ไปเผยแพรในสถานศกษาใหเพอนรจกคำวาเศรษฐกจพอเพยง

มากขน อาสาสมครแกนนำตงปณธานวา จะดำเนนตามรอยพระราชดำร ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวคอการ

อยอยางพอเพยง

66


67

ดานท 3 การไดรบประสบการณทด อาสาสมครแกนนำไดเรยนรประสบการณทใหม ๆ แปลก ๆ ไม

ซำซากกบทอบรมทอน ๆ ไดมตรภาพใหม ๆ จากเพอนระหวางโรงเรยน มเพอนเพมขน ไดรวมกนทำกจกรรม ได

ประสบการณทด นอกจากไดความร ยงไดความสนกสนาน ไดเรยนรถงการเปนผนำทด

ค) การปฏบตตวเพอใหบรรลความคาดหวง

จากการอบรมครงน อาสาสมครแกนนำเรยนรวาการปฏบตตวเพอใหบรรลความคาดหวง ตองปฏบตตน

ดงน

1) ตงใจ ตงมน เพอบรรลเปาหมายอาสาสมครแกนนำ

• ตองสนใจ มสต ตงใจ ใสใจเกบเกยวทกอยางทด ๆ ทคณะวทยากรมอบใหดวยความเตมใจ

• ตองศกษาและจดจำขอมลทมประโยชน ทสามารถนำไปใชไดตามความตองการนน ๆ

• ตองตงใจฟงอบรมการบรรยายและทำกจกรรมดทสด

• ตองมใจรกทจะทำ มใจไมวาสงทหวงมนจะไกลแคไหนกจะทำใหสำเรจได

• ตงใจตงมนทจะทำความสำเรจนใหเปนจรงดงหวง

• ตองทำตามขนตอนทกำหนดไวหรอศกษาใหมาก

• ตองใหความรวมมอในการทำกจกรรมอยางเตมท

“ตองมปฏภาณ ไหวพรบ ในการรบความรขอมลของวทยากรและการเชอมประสบการณในครงนเขา

กบการดำรงชวตเพอไปประมวลเปนเปาหมาย”

2) การเดนสายกลาง อาสาสมครแกนนำ

• เปนคนรจกพอด พอประมาณ

• ใชจายเงนอยางมคณคาและไดประโยชนมากทสด ใชอยางพอมพอกน บรโภคเทาทจำเปนไมมาก

เกนไปไมนอยเกนไปพอมพอใช

3) ทำตวเปนแบบอยาง (Role Model)

• ทำเปนตวอยางผลทออกมาชดเจน

• เรมปฏบตในสงทจะทำแลวทำไปเรอยใหดทสด

• พยายามทำตวเปนมตรมมนษยสมพนธทด

• ตองนำความรทไดจากวทยากรไปปฏบตจรง เชน ทำโครงการเพอเปนตวอยางให ชมชนไดเหนเปน

รปธรรม

• ลงมอปฏบตตามทตงปณธานของหลกเศรษฐกจพอเพยง

4) แลกเปลยนเรยนร อาสาสมครแกนนำตองเขาสงคมและพดคยแลกเปลยนความคด คดวเคราะหและ

นำขอมลมาวเคราะห เพอนำไปบอกเลาและนำไปเผยแพรใหผอนไดพยายามพดคยเพอเกดสมพนธไมตรตอผอน

และจบใจความในการฟงบรรยายใหไดเพอจะไดแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

66 67


ง) การเตรยมตวกอนมาอบรม

• ทำใจยอมรบกบสงทจะเกดระหวางวนอบรม ทำความพรอมรบรสงตาง ๆ ใหมากทสด

• ไดทนตนเดมจากการอบรมมาแลวหนงครง กจำและรวบรวมขอมลเพอมาใชในขนน เคยไดยนและ

เคยทำบนทกตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง เคยทำบญชครวเรอนทเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง

• เตรยมใจและความพอใจ ทำรางกายใหแขงแรง เตรยมพรอมทจะรบความรเศรษฐกจพอเพยง

เตรยมตวรบเพอนใหม เตรยมใจกบการเดนทาง

• เตรยมหาขอมลและศกษาเกยวกบหวขอของการอบรมครงน

• มการศกษาหลกทนำไปสเศรษฐกจพอเพยง เชน อานหนงสอเกยวกบเศรษฐกจพอเพยงและศกษา

จากสอตาง ๆ

• คดแผนการและโครงการทจะมานำเสนอเพอกลบไปทำเปนตวอยางใหชมชน

• อานกำหนดการทำความเขาใจกบกจกรรมตาง ๆ

• ไมไดเตรยมตวแตเตรยมมารบสงทวทยากรตองการใหเราเตมท เตรยมใจใหสนก มากอบโกยความ

รหาประสบการณนอกหองเรยน

จ) กจกรรมวเคราะหสถานการณ 6 สถาน / เกมสหางสรรพสนคา และ เกมสสรางสงคมใหม

หลงจากไดมการกำหนดกตการวมกน และสะทอนความคดเหนรวมกนตอความคาดหวง และการเตรยมตว

กอนมารวมการฝกอบรมแลว กอนนำเขาสกจกรรมตอ ๆ ไป วทยากรหลกไดมการแบงผเขารวมอบรมออกเปน 6

กลม เพอดำเนนกจกรรมตามคมอโดยทง 6 กลม ไดมการตงชอกลมตวเองดงน กลม Number 1, กลม Freedom,

กลม Mini max, กลม virgin seed, กลมรกบานเกด และกลมดนสดาว

โดยทง 6 กลม เรมดำเนนกจกรรมวเคราะหสถานการณ ดงน กลม Number 1 วเคราะหสถานการณเกยว

กบ วยรนมความทกขเรองอะไรบาง กลม Freedom อะไรทจะทำใหวยรนมความสข กลม Mini max วเคราะห

สถานการณเกยวกบ ใครคอฮโรในดวงใจของคณ เพราะเหตใด กลม virgin seed วเคราะหสถานการณเกยวกบ

ทำไมคนจงมรายจายมากกวารายรบ (มหนสนมากกวาทรพยสน) และควรทำอยางไรจงจะลดภาวะหนสน กลมรก

บานเกด วเคราะหสถานการณเกยวกบ ทำไมจงมแตขาวทะเลาะเบาะแวงทำรายหรอฆากนตายไมเวนแตละวน คณ

คดวาเกดจากสาเหตใดและควรทำอยางไรด และกลมดนสดาว วเคราะหสถานการณเกยวกบ ทำไมสงคมปจจบนจง

ยกยองคนรำรวย

หลงจากนน ใหแตละกลมเขารวมกจกรรม หางสรรพสนคา เพอจดหมวดหมอปกรณสงของใหอยในแตละ

หมวดหมสอดคลองกน เชน หมวดอปกรณเครองใชสำนกงาน อปกรณเครองครว อปกรณเครองใชในหองนำ และ

อปกรณเครองใชสวนตว เปนตน การจดหมวดหมน ผเขารวมอบรมในแตละกลม สามารถฝกทกษะในการจดหมวด

หมสงของใหเขากนและสอดคลองกน

กจกรรมตอมาของชดนคอ การสรางสงคมใหม เปนการสมมตใหแตละกลม รวมกนออกความคดเหนวา

แตละคนตองการเปนอะไร (ประกอบอาชพ) ในอนาคตใหทกคนมความเสมอภาคทจะระบวาตนเองอยากเปนอะไร

หลงจากนน ใหในกลมรวมกนตดสนใจดวยเหตและผลเพอใหแตละกลม คดอาชพททกคนระบใหเหลอเพยง 5

อาชพ โดยตองผานกระบวนการยอมรบของกลมดวยการพดคยแสดงเหตผล

68


69

กจกรรมทง 3 กจกรรมน มวตถประสงคเพอ ใหเกดความคดเหนรวมกนในการประเมนวาสงคมของตนใน

ปจจบนเปนอยางไร มปญหาอะไรบาง สามารถจดหมวดหมปญหาใหเกดกลมปญหาทอยในประเภททสอดคลองกน

เพอนำมาจดลำดบวาปญหาใดควรไดรบการแกไขอยางเรงดวน และสามารถแกไขไดภายในเวลาทกำหนด การเขา

รวมกจกรรมน ทำใหผเขารบการอบรม สามารถคด วเคราะห ปญหา และสามารถเรยบเรยงและใหนำหนกวาปญหา

ใดทเรงดวนและสามารถแกไขไดกอนหลง โดยทกคนไดออกความคดเหนอยางเสมอภาค

หลงจากนน ใหแตละกลม คดวางแผนในการแกปญหา โดยรวมมอกนพฒนาเปนแผนดำเนนการ เพอนำเสนอ

ในการดำเนนการตอไป (ดรายละเอยดแผนการฝกอบรมอาสาสมครแกนนำ ตามภาคผนวก ก. และภาคผนวก ข.)

4.2.2.2 การจดกจกรรมฝกอบรมของวทยากรกระบวนการ

อาสาสมครแกนนำ เมอสำเรจจากการอบรมแลว ไดรบวฒบตรจากโครงการวจยและพฒนากระบวนการ

การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการเปนพนฐานในการ

เรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” เปนวทยากรกระบวนการหรอวทยากรแกนนำ พรอมทงไดรบทนสนบสนนจาก

โครงการ เพอนำมาจดอบรมขยายเครอขาย โดยใชคมอและกระบวนการ A-I-C ทไดรบการฝกฝนมาจากการอบรม

ดงกลาว

จากการตดตามประเมนผล โดยวธการสงเกตอยางมสวนรวม และการทำสนทนากลม การจดกจกรรมของ

วทยากรกระบวนการ ทง 10 กลม พบวา

กลมท 1

มผเขารบการอบรมทงสน 32 คน ใชเวลาในการอบรมทงสน 3 วน โดยมอาจารยทเขารบการอบรมเปน

วทยากรกระบวนการกบโครงการฯ เปนวทยากรหลก และวทยากรกระบวนการทเปนนกเรยน ทง 4 คน ทไดรบการ

อบรมจากโครงการฯ ทำหนาทเปนพเลยงคอยกระตนเตอนผเขารบการอบรมใหทำกจกรรม ในการดำเนนกจกรรม

นน เปนการปรบรปแบบการอบรมมาจากคมอหลกของโครงการฯ โดยปรบใหเกดความเหมาะสมกบผเขารบการ

อบรม จะเนนทการระดมความคดเหนของกลม การยอมรบความคดเหนของสมาชกในกลม และนำไปเปนแนวทาง

ในการปฏบตงานในอนาคต

หลงเสรจสนการอบรมครงน ทางโรงเรยนไดมการมอบวฒบตรใหกบวทยากรแกนนำรนทไดรบการอบรม

จากการขยายเครอขายวทยากรแกนนำครงน ถอเปนรนท 1 หลงจากนนวทยากรแกนนำและ กลมวทยากรแกนนำ

รนท 1 ไดรวมกนจดทำแผนการอบรมขยายเครอขายแกนนำวทยากรรนท 2 ซงไดกำหนดวนไวคอ ระหวางวนท 11-

13 มนาคม 2550 ในการอบรมขยายแกนนำครงน มกลมเปาหมายทงสน จำนวน 30 คน

กลมท 2

การดำเนนกจกรรมของกลมนเปนการอบรมเพอใหคนในชมชนเขารวม โครงการออมวนน เพออนาคตทด

วนขางหนา การอบรมในครงน ทางกลม 2 ไดเชญผเชยวชาญจากสำนกงานเขตลาดกระบงมาเปนวทยากรพเศษใน

การใหความรเรอง “เงนออม และออมเงน” นอกจากน กลมไดเชญวทยากรมาสอนการทำกระปกออมสนจากวสด

เหลอใช มผเขารบการอบรมทงสน 27 คน ผเขารบการอบรมเปนเยาวชนและชาวบานทอาศยอยในชมชน ในการ

68 69


ดำเนนการอบรมน นทางกล มใหบทบาทวทยากรรบเชญและครในพ นท ดำเนนการอบรมเปนหลก วทยากร

กระบวนการทำหนาทเปนผประสานงาน ในการอบรมครงนมการนำเอากระบวนการ A-I-C มาใชในการอบรมไมครบ

ถวนตามกระบวนการ กลาวคอ เนนเพยงใหผเขารบการอบรม มสวนรวมในการทำกระปกออมสน ผเขารบการอบรม

ไมไดถกกระตนใหเกดพลงแหงความคด และพลงแหงการควบคมวางแผน

ขอเสนอแนะจากการตดตามประเมนผล โดยการสงเกตแบบมสวนรวมในการดำเนนกจกรรมของคณะวจย

พบวา กลมวทยากรแกนนำตองปรบปรงเรองการวางแผนงานในการอบรม เนองจากการประสานงานในกลมยงม

ปญหา เปนผลใหแกนนำมบทบาทในการดำเนนกจกรรมไมครบตามกระบวนการ A-I-C อยางไรกตาม เนอหาในการ

อบรมมความสอดคลองกบโครงการในสวนของการกระตนเตอนใหทกคนตระหนกและความสำคญของการออม

และความพอเพยงในการดำเนนชวตประจำวน เปนการใหแนวทางในการดำเนนชวตทพอเพยงแกผเขารบการอบรม

ซงเปนประโยชนเปนอยางมากสำหรบเยาวชนทเขารบการอบรม เนองจากเปนการปลกฝงใหเยาวชนเหนคณคาของ

การออมและความพอเพยง

กลมวทยากรกระบวนการ ไดมการเขยนแผนงานเพอจะดำเนนการจดอบรมขยายเครอขายแกนนำวทยากร

ครงท 2 ในวนท 30 เมษายน และ 1 พฤษภาคม 2550

กลมท 3

การดำเนนกจกรรมของกลมนเปนการจดอบรมตอยอด โครงการธนาคารขยะ ซงทางโรงเรยนไดดำเนนการ

อยแลว โดยจดรวมเปนโครงการของโรงเรยนในภาคเรยนตอไป การอบรมในครงนจดใหมขนพรอมกบการอบรมของ

โครงการแผนทสขภาพ จากการสนบสนนของ สสส. และไดมการแบงผเขารบการอบรมเปนสองกลม โดยผเขารบ

การอบรมผานการอบรมจากวทยากรจากสำนกงานกรงเทพมหานคร ในเรองของการคดแยกขยะ การจดตงธนาคาร

ขยะภายในโรงเรยนไปพรอม ๆ กนในชวงครงวนเชาและแยกกลมไปรวมกจกรรมของแผนทสขภาพ 1 กลมยอย การ

อบรมในครงนไดนำเอากระบวนการ A-I-C มาใช อยางไรกตาม อาจารยทเปนแกนนำวทยากรทเขารบการอบรมกบ

ทางโครงการนน ตองดแลทง 2 การอบรมในเวลาเดยวกน โดยมอาจารยทานอนทไมไดเขารบการอบรมกบทางโครง

การฯ เปนวทยากรรวมในการอบรม ขณะเดยวกน แกนนำวทยากรทเปนนกเรยนไดรวมรบรแผนงานการอบรมครงน

นอยมาก จงทำใหแกนนำนกเรยนดำเนนกจกรรมตามกระบวนการ A-I-C ไดไมเตมท แตแกนนำนกเรยนกพยายาม

ดงเอากระบวนการบางอยางมาใช โดยนำเอากจกรรมบางอยางมาใชเพอทจะใหเกดการระดมสมองชวยกนหาวธ

การลดปรมาณขยะของโรงเรยนลงมาแทนเกมหรอกจกรรมทงหมด ทงนระหวางการอบรมแกนนำนกเรยนไมมคมอ

การอบรมเนองจากวาอยทอาจารยทตองไปรบภาระงานอบรมอกกลมหนง

ขอคดเหน การทแกนนำทงหมดขาดการประชมงาน และไมมการมอบหมายงานกนจงทำใหการอบรมขาด

ความนาสนใจและไมเปนไปตามวตถประสงคของโครงการทตองการใหเกดการสราง และขยายแกนนำตอไป

อยางไรกตาม ผบรหารและอาจารยทรวมเขามาเพมเตมในกจกรรมน ไดมการเขยนแผนงานการจดตงธนาคารขยะ

ในโรงเรยนทจะดำเนนการในขนตอไปโดยทำกจกรรมตามคมอของโครงการ การจดตงธนาคารขยะ ดำเนนการตาม

กระบวนการ A-I-C ภายใตแนวทางคณธรรม 4 ประการ เพอการเรยนรนำไปสวถเศรษฐกจพอเพยงน จะเรมดำเนน

การเมอเปดภาคเรยนใหมซงจะจดใหเปนกจกรรมหลกของโรงเรยนตอไป

70


71

กลมท 4

กลมไดจดกจกรรมตอยอดกจกรรมในเรองวนยในการรกษาความสะอาดและชวยกนลดคาใชจายของ

โรงเรยนทดำเนนกจกรรมอยกอนแลว โดยแกนนำวทยากรจดใหมการอบรมขยายเครอขายแกนนำนกเรยนทจะไป

เปนผนำในการดแลทำความสะอาดและชวยกนลดคาใชจายของโรงเรยนในแตละชนเรยน อยางไรกตามอาจารยท

เขารบการอบรมนนมไดเปนอาจารยประจำ จงไมมบทบาทในการนำกลมวทยากรแกนนำในการอบรม เปนเพยงผ

ประสานงานเทานน รวมทงวทยากรนกเรยนทเขารบการอบรมจากโครงการฯ ยงไมมทกษะในการดำเนนกจกรรม

การอบรมตามกระบวนการ A-I-C จงมความสามารถในการถายทอดกระบวนการ A-I-C ไดไมมาก อยางไรกตาม

วทยากรแกนนำนกเรยนสามารถอธบายแนวคดของกระบวนการ A-I-C ไดด แตปรบแนวคดดงกลาวใหเขากบการจด

กจกรรมตามวตถประสงคของโครงการไดยงไมดนก ประกอบกบแกนนำนกเรยนบางคนไมสามารถเขารวมในการ

ดำเนนกจกรรมดงกลาวได เนองจากตดภารกจของกจกรรมวชาการทตองจดในวนเดยวกน เพราะใกลวนสอบภาค

ปลายแลว ไมสามารถจดกจกรรมในวนอนได จงทำใหการดำเนนกจกรรมการจดอบรมยงไมสมบรณเทาทควร

ผบรหารโรงเรยน ไดเลงเหนปญหาในการจดอบรมครงน และไดปรกษากบคณะวจยเพอดำเนนการจด

อบรมขยายแกนนำในโรงเรยนตอไป หลงเปดภาคการศกษาในปการศกษาหนา

กลมท 5

ในครงนไมไดเปนการดำเนนกจกรรมแตเปนการนำเสนอผลงานของกลมทไดดำเนนกจกรรมตอเนองจาก

เดมทเปนโครงการของโรงเรยนในเรอง อรยสจขจดทกข ซงเปนโครงการทชนะเลศการประกวดโครงงานระดบเขต

พนทการศกษาในรปแบบของการนำวสดเหลอใชมาประดษฐเปนของใชทสามารถสรางรายไดเสรมใหแกนกเรยนได

เชน กรอบรป กลองใสกระดาษทชช นำหมกชวภาพ เปนตน ซงในปจจบนทางโรงเรยนไดมการประชาสมพนธถง

โครงการภาคตอเนองทจะดำเนนตอไปในภาคเรยนหนาเพราะวาในภาคการศกษานกำลงจะถงการสอบปลายภาค

จงตองรอใหเปดเทอมกอน แตทางโรงเรยนไดมแผนการจะจดการอบรมในระหวางวนท 26-27 มนาคม 2550 ใหกบ

กลมนกเรยนในโรงเรยนตอไป ซงจากการตดตามประเมนผลรอบแรกของคณะวจย และไดประชมแลกเปลยนความ

คดเหนกบผบรหารของโรงเรยนแลว พบวา ผบรหารโรงเรยนใหกำหนดการจดฝกอบรมตามวตถประสงคของ

โครงการอกครงหนงเพอขยายเครอขายวทยากรแกนนำในโรงเรยน โดยไดมการจดอบรมเพอ ขยายแกนนำวทยากร

ระหวาง วนท 26-27 มนาคม 2550

ในการดำเนนกจกรรมในครงน โรงเรยนวดนอยนพคณ ไดจดการจดอบรมแกนนำวทยากรใหแกแกนนำ

นกเรยนในโรงเรยนทกำลงศกษาอยในระดบมธยมศกษาปท 1 และ มธยมศกษาปท 2 จำนวน 44 คน และมแกนนำ

จากโรงเรยนเครอขายกจกรรม อก 8 โรงเรยนทเขารบการอบรมในครงน ซงแกนนำเหลานเปนประธานนกเรยนของ

แตละโรงเรยนซงมความสนใจในการเขารวมรบการอบรมแกนนำวทยากรเปนนกเรยนทกำลงศกษาอยในระดบชน

มธยมศกษาปท 6

ในการดำเนนกจกรรมของแกนนำวทยากรไดมการขยายผลโดยการจดอบรมกระบวนการ A-I-C ใหแกผเขา

รบการอบรม โดยมการปรบ และประยกตเกมสนทนาการบางเกมใหเขากบกจกรรม และมอาจารยฝายกจกรรมมา

ชวยดำเนนกจกรรมสนทนาการในการละลายพฤตกรรม และบรรยายพเศษในบางหวขอ และมพ ๆ ระดบชน

มธยมศกษาปท 5 และปท 6 มาชวยเปนวทยากรหลกในการอบรม โดยแกนนำวทยากรทไดเขารบการอบรมกบทาง

โครงการฯ มาบรรยายเสรมในบางชวงและคอยเปนพเลยงในการอบรม โดยบรรยากาศในวนแรกของการอบรม

70 71


แกนนำยงมบทบาททไมชดเจนเทาทควร เนองจากมพธเปด และมบรรยายพเศษ และชวงบายจงเปนการเรมเขาส

บรรยากาศของการอบรมโดยใชกระบวนการ A-I-C นกเรยนแกนนำวทยากรทง 3 คน มหนาทสรปกจกรรมแตละ

กจกรรม พรอมทงเปนพเลยงประจำกลม ผเขารบการอบรมยงคงไมกลาแสดงความคดเหนเทาทควร เนองจากยงไม

กลา และในแตละกลมจะมรนพจากโรงเรยนอน ๆ รวมอยดวย ทำใหเกดความเกรง และอายไมกลาทจะเสนอความ

คดเหนของตนเอง สวนรนพกจะมบทบาทในการเปนตวกระตนใหนอง ๆ คดและเสนอความคดเหนพรอมทงเปนคน

คดประเดนตาง ๆ ผเขารบการอบรมมความสนใจในการเขารบการอบรมเปนอยางด และใหความรวมมอเปนอยางด

เพยงแตยงอายและไมคอยกลาแสดงออกเทาทควร

ในวนทสองของการอบรมบรรยากาศในการอบรมคอนขางลงตว เพราะสมาชกในแตละกลมมความคนเคย

และเดก ๆ เรมกลาทจะแสดงความคดเหนของตวเองมากขนและมการปรบเนอหาของกจกรรม A-I-C มาลงใน

เกมตาง ๆ และมการสรปกจกรรมปดทาย ซงนกเรยนแกนนำวทยากรมบทบาททชดเจนมากขน มการอธบายถง

กระบวนการ A-I-C วามความหมายวาอยางไรบาง และมการบรรยายพเศษในหวขอคณธรรม 4 ประการจากอาจารย

และมการเลนเกมประกอบกจกรรมเพอฝกทกษะการเปนผนำและทำงานเปนทมใหแกผเขารบการอบรม โดยทกคนม

สวนรวมในการอบรมเปนอยางด

ขอคดเหน ในการอธบายกจกรรมและการสรปกจกรรมสวนใหญแกนนำยงขาดทกษะในการอธบายทด

ทำใหเกดความไมเขาใจตอผรบฟง และยงไมเขาถงเนอหาเทาทควร แตกพยายามทจะดำเนนกจกรรมใหครบตาม

คมอทมอย ในสวนทดคอผทมบทบาทเขามาเปนวทยากรนนไดทำการประชมมอบหมายหนาทมาเปนอยางด และ

อาจารยทมาดแลนนศกษากระบวนการ A-I-C มากอนทจะมาบรรยาย ทำใหเกดความเขาใจในการบรรยายเปนอยาง

ด (ดภาคผนวก)

กลมท 6 และ กลมท 7 ชมชนในชนบท

ผนำทง 2 ชมชนไดประชมรวมกนแลวตกลงวา ใหมการรวมกนจดฝกอบรมใหกบเยาวชน และกลมสตร

ตลอดจนกลมผนำชมชนอน ๆ เพราะชมชนทงสองอยใกลกน และเพอใชประโยชนจากวทยากร และครประจำตำบล

รวมกน โดยไดเชญวทยากรกระบวนการจากกลม 1 ซงเปนกลมโรงเรยนในอำเภอทไปรวมอบรมพรอมกน ทงนผนำ

ชมชนไดเชญอาจารยโรงเรยนประจำตำบล และอบต. มารวมสงเกตการณดวย เพอใหอาจารยและอบต. เขารวม

เปนเครอขายผรบผดชอบและประสานงานตอไป เพอใหเกดความตอเนองในการทำกจกรรม

จากการสงเกตแบบมสวนรวม พบวา การเลอกผนำชมชนเขามาอบรมรวมกบกลมอาจารยและนกเรยนนน

แมวา ผนำชมชนเปนผมความรระดบอดมศกษา แตลกษณะของงานทรบผดชอบแตกตางกบครหรอนกเรยนใน

โรงเรยนทมความรบผดชอบเฉพาะในโรงเรยน และเนนความรบผดชอบหลกทการเรยนการสอน ขณะทผนำชมชน

ตองมหนาทและบทบาทในการดแลรบผดชอบลกบานในทกเรอง ทำใหผนำชมชนไมสามารถใหเวลาทงหมดในการ

จดกจกรรมการอบรม รวมถงไมสามารถทจะดำเนนกจกรรมตามลำพงได เนองจากมผมาตดตอตลอดเวลาทงเจา

หนาทจากภาครฐ และองคกรเอกชนเกยวกบการพฒนาหมบาน จงทำใหผนำชมชนตองพงพาวทยากรกระบวนการ

ทมาจากโรงเรยน

ขอเสนอแนะจากการสงเกต สรปไดวา การจดอบรมควรจดอบรมเฉพาะกลมโรงเรยนจะไดผล กรณถา

ตองการจดอบรมใหแกชมชนนน ควรเปนการผสมผสานบคคลทเขารบการอบรมใหหลากหลาย เชนผนำชมชน

(กำนน ผใหญบาน ผแทนจากองคการบรหารตำบล (อบต.) หรออาสาสมครสาธารณสขประจำหมบาน (อสม.) เปนตน)

72


73

เพอใหผนำชมชนมบทบาทเปนผประสานงานใหคดเลอกครในโรงเรยนประจำชมชน เขามามสวนรวมดวย เพอใหม

บทบาทเปนวทยากรกระบวนการ เปนผนำในการจดกจกรรมและใชคมอการจดกจกรรม

กลมท 8

เปนการนำเสนอผลการจดกจกรรมของโครงการทผานมาของโรงเรยน กจกรรมทใชเปนการขยายแกนนำ

ดวยการชกชวนใหเพอน ๆ มาเปนแกนนำของกลม ชวยสอดสองในการจดระเบยบวนยของการเขาแถวหนาเสาธง

กอนเขาเรยนตอนเชา เนองจากเปนโรงเรยนทสอนเกยวกบงานฝมอ หากนกเรยนมาสายมาไมทนการเขาแถวตอน

เชาสวนใหญมกจะมาเรยนไมทนในคาบเรยนแรกซงเปนชวโมงของการสอนในสวนของทฤษฏตาง ๆ ทำใหเดกทขาด

เรยนกจะไมเขาใจในเนอหาของการเรยนไปดวย ในการจดระเบยบการเขาแถวหนาเสาธงนนจะมการประกวดเดกด

และเดกมาสายตลอด จะมการมอบของรางวลใหสำหรบผทไมเคยมาสาย และมการมอบของรางวลใหแกนกเรยน

ทมาสายดวยการใหของขวญตามขออางทนกเรยนอางวามาสายเพราะอะไร เชน หากมาสายเพราะกลวแดดรอนก

จะมอบรมสแดงให หากบอกวาตนสายกจะมอบนาฬกาปลกให เพอแกปญหาของนกเรยนคนนน ซงกไดผลพอ

สมควร และมการแสดงนทรรศการผลงานของนกเรยนพรอมทงเปดโอกาสใหซกถามนกเรยนทเปนแกนนำในเรอง

ตาง ๆ และแกนนำไดมการประเมนผลโครงการวามจดดอย จดเดนในสวนใดบางและแนวทางการแกไขปญหาตาง

หากตองดำเนนกจกรรมในอนาคต

ขอคดเหนทไดจากการตดตามประเมนผลโดยการสงเกตอยางมสวนรวม และการจดสนทนากลม พบวา

นกเรยนทเปนวทยากรกระบวนการสวนใหญจะทราบถงความหมายของกระบวนการ A-I-C บาง แตดวยเวลาทกระ

ชนทำใหนกเรยนดำเนนการไดอยางไมเตมรปแบบ ทำใหขาดบางสวนของกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมไปบาง

อยางไรกตาม วทยากรกระบวนการ กสามารถปรบรปแบบการเรยนรอยางมสวนรวมใหเขากบสถานการณของ

ชมชนตนเอง เนองจากเวลาเปนอปสรรคในการมสวนรวมของการทำกจกรรม วทยากรกระบวนการจงใชวธ “เพอน

บอกเพอน” เปนรปแบบในการเรยนรรวมกน กลาวคอ เมอวทยากรกระบวนการพดคยเกยวกบวตถประสงคและ

กระบวนการในการจดกจกรรมทกำหนดขนใหกบเพอนกลมเลกฟงตามเวลาและโอกาสทเอออำนวย เพอนกลมเลกน

กจะใชกระบวนการ “เพอนบอกเพอน” บอกตอ ๆ กนไป และนดรวมสดทายมาเขากลมพดคย สรางสรรคแผนงาน

ในการแกปญหาตอไป

“เราตองจดเรองเวลาใหเปน ทำใหพวกผมเปนแคขยายกจกรรมออกมา พอเราไดกลมแกนนำออกมา เราก

เอากลมแกนนำทมอยทำความเขาใจเกยวกบ A-I-C โดยใหเพอนสอนเพอน เพอนแนะนำเพอน อยางผมมความร

เรอง A-I-C ผมกเอา A-I-C นพวกนบอกเพอน บอกวา A-I-C เปนอยางน มแนวคดอยางน แนวคดของ A-I-C เปนแบบ

นผมกอธบายใหเพอนฟง เหมอนกบวาถายทอดให พอเพอนคนนรเคากเอาไปถายทอดใหกบเพอน เทากบวากลม

แกนนำคยกน ทำความเขาใจรวมกน แลวหาขอมตกลมวา A-I-C คออะไร เมอไดแลวเรากนำไปจดลงสกระบวนการ

โดยการหาปญหา คดถงปญหารวมกนกอน เราเลงถงปญหาจดเลก ๆ นเราไดมาหลายจดเลยในวทยาลย แตเราดง

มาปญหาหนงททกคนเขาใจเลยวามนรนแรงทสดกคอปญหาเรองเวลา พอไดมาแลวกนำไปสโครงการ พอนำไปส

โครงการปบกนำไปสการแกปญหา พอเกดการแกปญหากกลบมาสโครงการอก”

72 73


กลมท 9

การจดกจกรรมของกลมเปนการนำกระบวนการ A-I-C มาปรบใชในการอบรม โดยมวทยากรนกเรยนทไดรบ

การอบรมจากโครงการฯ เปนวทยากรกระบวนการหลก ซงสามารถดำเนนกจกรรมไดอยางด และแสดงความ

สามารถรวมทงความเขาใจในกระบวนการของ A-I-C มาใชไดเปนอยางด ผเขารบการอบรมเปนนกเรยนทเรยนอยใน

ระดบชนประถมศกษา ปท 4-6 รวมทงสน 57 คน จากแผนงานทวางไวคอจะจดอบรม 2 วน แตดวยความตองการ

ของผเขารบการอบรมจงขอใหมการอบรมเพมอก 1 วน ซงแกนนำกสามารถดำเนนการได และไดมการวางแผนการ

ดำเนนงานในครงตอไปในภาคเรยนหนา

ขอสงเกตจากการตดตามประเมนผล พบวา ผ บรหารของโรงเรยนมประสบการณในการเขาอบรม

กระบวนการ A-I-C และโรงเรยนน เปนโรงเรยนในกลมยวเกษตร ตลอดจนผบรหารของโรงเรยน กบผบรหารชมชน ม

การทำงานแบบมสวนรวม ตลอดจนผปกครองกใหความรวมมอในการสนบสนนกจกรรมเปนอยางด สงทนาสนใจใน

การตดตามประเมนผล พบวา เดกนกเรยนในโรงเรยนน สวนใหญมวนยดมาก มความพรอมเพรยงในการเขารวม

กจกรรม มความตงใจสง และสามารถทำความเขาใจไดอยางรวดเรวและถองแท ทงน ผบรหารโรงเรยนเลาวา เดก

นกเรยนทกคน ตองทำการละหมาดในทกเชา และตรงตามเวลาการละหมาดทกครง ทำใหเดกมระเบยบวนยตงแต

เดกเกดความตระหนก และเหนคณคาของการพฒนาโดยการเขามามสวนรวม เนองจากไดรบการสนบสนนจากพอ

แมผปกครองทเหนประโยชนของการจดกจกรรม

กลมท 10

ผบรหารและอาจารย ระบวา จะเรมดำเนนการจดฝกอบรมในปการศกษาหนา แตจากการไปเยยมและ

ตดตามผลของคณะวจย พบวา ผบรหารและคณาจารยของโรงเรยนมความกระตอรอรนทจะจดกจกรรมหลงจากไป

อบรมมา แตยงไมพรอมเนองจากมเดกนกเรยนหลายสาขากำลงฝกงาน อยางไรกตาม ทางโรงเรยน ไดจดให

นกเรยนในแผนกการขาย และการบญช มานำเสนอกจกรรมประกอบการเรยน ซ งพบวา เปนกจกรรมท ม

กระบวนการคลายคลงกบกระบวนการ A-I-C มาก ผบรหารและอาจารย ไดนดหมายทจะจดฝกอบรมโดยใช

กระบวนการ A-I-C ภายใตแนวคดเรองเศรษฐกจพอเพยง ตอไป

สรปผลการสรางแกนนำวทยากรหรอวทยากรกระบวนการ

“โครงการฯ” ไดสราง “คมอการจดกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตาม

แนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” เพอใชในการจดกจกรรมแลว ยงไดสรางครอาจารย และ

นกเรยน ตลอดจนเยาวชนทวไปในชมชน ใหเปนวทยากรกระบวนการ หรอ วทยากรแกนนำอกดวย อยางไรกตาม

บคคลทเหมาะสมในการเขารบการฝกอบรม เพอเปนวทยากรกระบวนการหรอวทยากรแกนนำโดยใช “คมอการจด

กระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4

ประการ” น ควรเปนคร อาจารย หรอ นกเรยน (ทมความสามารถพเศษและมใจรกในการเปนวทยากร) ในสถาน

ศกษาทกระดบ โดยลกษณะการจดกจกรรม ควรเปนกจกรรมรวมระหวางครและนกเรยนหรอนกศกษา โดยใหคร

หรออาจารยมบทบาทเปนพเลยงหรอทปรกษา ขณะทนกเรยนหรอนกศกษามบทบาทเปนวทยากรกระบวนการ ใน

การดำเนนกจกรรมตามแผนงานทงหมด

74


75

4.3 การจดเวทแลกเปลยนเรยนร

การจดเวทแลกเปลยนเรยนร ใชวธการจดการองคความร (Knowledge Management Tool: KM) เปนเครอง

มอเพอใหบรรลเปาหมายของการพฒนา “คมอการจดกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอ

เพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” ฉบบสมบรณ บรรลเปาหมายการพฒนาองค

ความรในการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ

นอกจากน เพอใหบรรลเปาหมายในการสรางกลมคนเพอใหเปนวทยากรกระบวนการ ใชคมอดงกลาว อบรมขยาย

เครอขาย เพอปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ดวยการเรยนรอยางมสวนรวม

การจดเวทดงกลาว ดำเนนการโดยคณะวจย โดยมวทยากรกระบวนการทง 10 กลม ทปรกษาโครงการและ

ผเชยวชาญ มารวมกนแลกเปลยนเรยนรประสบการณในการจดกจกรรมและใชคมอดงกลาว การใชคมอครงน จง

เปนการใชครงท 3 โดยวทยากรกระบวนการทง 10 กลมเปนผดำเนนการ

4.3.1 การใชคมอครงท 3

จากการแลกเปลยนเรยนรประสบการณของวทยากรกระบวนการทงหมด กบกลมผเขารวมเวทครงน โดย

แลกเปลยนความรทงประสบการณในการใชคมอครงท 3 และจากภมปญญาของวทยากรกระบวนการเอง ผสม

ผสานกบการตดตามประเมนผลการจดกจกรรม โดยการใชแบบทดสอบ Pre-test และ Post-test และแบบประเมน

ตาง ๆ แลวพบวา เนอหาของ “คมอการจดกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตาม

แนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” มความสมบรณเหมาะสมสำหรบการเรยนรอยางมสวน

รวมของเยาวชน พรอมทงกจกรรมตาง ๆ ทใชในการเรยนรนน กมความเหมาะสมเชนกน มเพยงชอและลำดบของ

กจกรรมบางกจกรรมทควรปรบชอและจดเรยงใหมเพอใหเยาวชนเกดความสนใจและความตอเนองในการดำเนน

กจกรรมใหมากยงขน

การจดการอบรมของวทยากรกระบวนการ 10 กลม โดยใชแบบทดสอบ Pre-test และ Post-test ประเมนผ

เขารวมอบรมของทง 10 กลม พบวา กอนเขารบการอบรมม 600 คน และลดลงเหลอ 459 คน ผเขารบการอบรม

สวนใหญทงกอนเขารบการอบรม และหลงจากรบการอบรมเกนกวารอยละ 75 เปนนกเรยน นกศกษา

สวนใหญของผเขารบการอบรมและตอบแบบประเมนกอนและหลงการอบรมเปนเพศหญง อายระหวาง 10-

19 ป และ เปนนกเรยน / นกศกษา (ดตาราง 4.8)

74 75


ตาราง 4.8 รอยละของผเขารบการอบรม จำแนกตาม เพศ อาย และอาชพ กอนและหลงรบการอบรม

คณลกษณะ กอนการรบการอบรม (600)

หลงการรบอบรม (459)

เพศ

หญง 58.0 66.4

ชาย 42.0 33.6

อาย

ตำกวา หรอเทากบ 9 ป 0.7 0.7

10-14 ป 33.5 41.0

15-19 ป 49.5 48.1

20-24 ป 6.3 2.2

25-29 ป 1.8 0.7

30-34 ป 0.8 0.7

35-39 ป 1.5 1.7

40-44 ป 1.0 1.3

45-49 ป 0.5 0.9

50-54 ป 0.7 0.9

55-59 ป 1.0 1.1

60 ปขนไป 2.7 0.9

อาชพ

นกเรยน/นกศกษา 90.7 90.6

รบจางทวไป 2.7 2.2

ทำไร / เกษตรกรรม 2.7 3.1

ขาราชการ / คร 1.0 1.3

ลกจางชวคราว / พนกงานของรฐ / รฐวสาหกจ 0.5 0.7

ธรกจสวนตว / คาขาย 0.5 2.0

แมบาน 1.3 0.2

ไมตอบ 0.7 -

รวม 100.0 100.0

76


77

แหลงขอมล รอยละ

บาน / พอแม 4.7

โรงเรยน / คร 16.3

โทรทศน / TV. / พระบรมราโชวาท 45.8

หนงสอพมพ / สงพมพ / นตยสาร 3.8

วทย 5.2

Internet 0.7

สอตาง ๆ 13.0

เสยงตามสาย 1.0

เพอน 0.2

ไมตอบ 9.3

รวม 100.0

ก. การบรรลผลดานเนอหาของคมอ จากการจดการอบรมของวทยากรกระบวนการ 10 กลม โดยใช

แบบทดสอบ Pre-test และ Post-test ประเมนการเปลยนแปลงดานเจตคต / แนวคดของผเขาอบรมทจะนำหลก

ปรชญาและแนวทางเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใช ผเขารบการอบรมมการเปลยนแปลงในเชงบวกดานความร /

ความเขาใจ / เจตคตในหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและคณธรรม 4 ประการ

1) แหลงขอมล กอนรบการอบรมมประมาณรอยละ 3 ทไมเคยไดยนคำวา “เศรษฐกจพอเพยง”

สำหรบผทเคยไดยน สดสวนทสงทสดคดเปนรอยละ 45.8 ไดยนจากโทรทศน รองลงมาคอ คร / โรงเรยน และสอ

อน ๆ แสดงใหเหนความสำคญของสอ โดยเฉพาะสอโทรทศน ในการเผยแพรขอมลขาวสาร (ดตาราง 4.9)

ตาราง 4.9 รอยละของแหลงขอมลคำวา เศรษฐกจพอเพยง กอนการรบการอบรม

2) ความหมาย และหลกการของเศรษฐกจพอเพยง คำตอบของ “ความหมาย” และ “หลกการ”

ของเศรษฐกจพอเพยง มความคลายคลงกนเปนอยางมากระหวางกอนและหลงการประเมน กลาวคอ เกอบรอยละ

90 ตอบวา เศรษฐกจพอเพยง เปนการใชจายอยางประหยด ไมฟมเฟอย การทำมาหากนแบบพอม พอใช พอด /

กนด อยด / พอกน พอใช การมชวตอยอยางพอเพยง ไมฟงเฟอ / อยอยางพอเพยงไมเดอดรอนตนเองและผอน การ

รจกประมาณตน / พอใจในสงทตนเองมอย / มเงนเกบ / รจกกน รจกใช มการออมเงน มเพยงเลกนอยทตอบวา

เปนการใชทรพยากรธรรมชาตอยางคมคา ไมสนเปลอง และมความซอสตยสจรตเกอบทงหมดเหนดวยกบการนำ

หลกเศรษฐกจพอเพยงไปใช มเพยงรอยละ 1.2 ทตอบวาไมเหนดวย เนองจากจตใจแตละคนแตกตางกน ไมสามารถ

ปฏบตไดทกคน

76 77


3) คณธรรม 4 ประการ ภายใตหลกเศรษฐกจพอเพยง กอนรบการอบรม ประมาณรอยละ 95 ตอบ

วาศลธรรม และคณธรรมกบหลกเศรษฐกจพอเพยงมความเกยวของกน เนองจากเมอคนเรารจกพอ ทำใหไม

เบยดเบยนผอน ซอสตยสจรต เกดความเออเฟอเผอแผ เหนอกเหนใจผอน สามารถใชเปนหลกในการดำเนนชวต

ทำใหอยรวมกนในสงคมอยางสงบสข อยางไรกตามมผตอบ 5 รายทมความเหนวา ศลธรรม และคณธรรมกบหลก

เศรษฐกจพอเพยง ไมมความเกยวของกน เนองจาก “ศลธรรม คณธรรมเปนเรองของศาสนา แตเศรษฐกจพอ

เพยงเปนเรองของการดำเนนชวต” และ “ศลธรรมกบเศรษฐกจเปนคนละเรองกน”

หลงจากไดรบการอบรมแลว หลกคณธรรม 4 ประการทมผตอบมากทสดคอ “รกษาความสจ-ขมใจ

ตนเอง-การอดทน-ละวาง” คดเปนรอยละ 37 และ “ขยน-ประหยด-ซอสตย-อดทน” คดเปนรอยละ 19 เปนท

นาสงเกตวา มผไมตอบถงรอยละ 29.4

ตาราง 4.10 รอยละของผเขารวมอบรมหลงการอบรม จำแนกตามการตอบหลกคณธรรม 4 ประการของ

เศรษฐกจพอเพยง

หลกคณธรรม 4 ประการ รอยละ

ขยน - ประหยด - ซอสตย - อดทน 19.0

พออย - พอกน - พอเพยง - พอใช 6.1

ประหยด - อดออม - รจกใช - พงตนเอง 6.8

รกษาความสจ - ขมใจตนเอง - การอดทน - ละวาง 37.0

สจจะ - ธรรมมะ - ขนต - จาคะ 1.7

ไมตอบ 29.4

รวม 100.0

สำหรบการนำแนวคดเศรษฐกจพอเพยงไปเผยแพรหลงจากการไดรบการอบรมแลวนนไมตางจากกอนได

รบการอบรม สวนใหญเหนวานาจะเปนการสอสารแบบปากตอปาก เลาตอกนไป โดยเรมจากคนใกลตวกอน เชน

ครอบครว เพอน สอนในโรงเรยน มเพยงสวนนอย ประมาณรอยละ 12 คดวานาจะเปนการจดนทรรศการ หรอ แผน

พบเปนทนาสนใจวา มประมาณรอยละ 15 ทคดวา การเผยแพรหลกเศรษฐกจพอเพยงทดนนคอ การปฏบตเปน

ตวอยาง

4) เยาวชนและการปฏบตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง เนองจากผเขารวมโครงการสวนใหญเปน

เยาวชน จงมขอถามวา ในฐานะทเปนเยาวชน ตองปฏบตตวอยางไรจงเขากบหลกเศรษฐกจพอเพยง สวนใหญ

ประมาณรอยละ 70 มความเหนอยในหมวดประหยด ไมฟมเฟอย อดออม

78


79

ตาราง 4.11 รอยละของผเขารวมโครงการ จำแนกตามการปฏบตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

การปฏบตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง -

ประหยด/ชวยพอแมประหยด / ไมใชเงนฟมเฟอย 42.0

ใชจายแบบพอด / พอเพยง / ใชเงนแบบรคณคา / ปฏบตตนอยางพอกนพออย / ใชทรพยากรอยางคมคา / ไมซอของเกนความจำเปน / ไมใชทรพยากรเกนความจำเปน / ไมใชสนคาแบรนดเนม

19.3

อดออม / มธยสถ / ประหยดเงนคาขนม 7.7

ขยน / หารายไดเสรม / ปลกผกไวขาย 1.3

รจกประมาณตน / เปนคนดมศลธรรม / ซอสตย / มความสามคค 5.7

ใชเวลาวางใหเกดประโยชน/เปนตวอยางทด 4.0

ชวยเผยแพร / ปฏบตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง / ชกชวนคนทบานใชชวตพอเพยง เชน ใช 3 สวนออม 1 สวน

3.0

ทำบญชครวเรอน / บนทกรายรบรายจาย 1.3

ทำตามพระบรมราโชวาทของในหลวง 2.5

ไมกนเหลา / ไมสบบหร 0.7

ปลกพชผกสวนครว / ปลกผกไวกนทบาน 2.3

ไมตอบ 10.2

รวม 100.0

ข. กจกรรม จากการจดแลกเปลยนเรยนร สรปไดวา เนอหา และหลกแนวคดตาง ๆ ของกจกรรมหลกใน

คมอมความเหมาะสม อยางไรกตาม ไดมการปรบชอกจกรรม เพอใหทนสมยและมการปรบลำดบของกจกรรมบาง

เลกนอย ดงน

กจกรรมหลกทกำหนดในภาคการจดกจกรรม ประกอบดวย

A. กจกรรมหลก โดยใช กระบวนการ A (Appreciation) เปนหลกในการกระตนใหเกดการเรยนรอยางมสวน

รวมสวถเศรษฐกจพอเพยง กจกรรมสวนน ไดแก

• ทำความเขาใจกบกจกรรม เปนกจกรรมทจดขน เพอใหผเขารบการอบรมทราบวตถประสงค ขน

ตอนและกระบวนการการอบรม ตลอดจนประเมนความเขาใจและแนวคดของผเขารบการอบรม ใน

เนอหาความรของหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและคณธรรม 4 ประการ หรอ แนวคดอน ๆ ท

เกยวของไดในกจกรรมน

• ขอตกลงรวมกน ฉนและเธอ เปนกจกรรมทจดขน เพอสรางกตกาของการอยรวมกน คนเคยกบรป

แบบการอบรม ใหกลมมความคนเคยในการรวมกนปรกษาหารอ สรางขอตกลงหรอปฏบตตามมต

ของกลมรวมกน

78 79


• วาดวยเรองของความหวง เปนกจกรรมทจดขน เพอทราบความคาดหวงของผเขารบการอบรม

• วาดวยเรองของอนาคต เปนกจกรรมทจดขน เพอใหผเขารบการอบรมคนเคยกบการสอสารดวย

ภาพหรอสญลกษณ รวมถงการฝกการใชความคดและทบทวนเปาหมายชวตหรอความคาดหวง

ของตนเอง ตลอดจนเปนการเปดเผยตวตนกบกลม และเพอฝกการพด และการอภปรายใหคนอน

เขาใจ

• สงกดขวางเสนทางชวต เปนกจกรรมทจดขน เพอใหแตละคนคดทบทวนและใครครวญเรองของ

ตนเอง วเคราะหแยกแยะสาเหตและปจจยททำใหตนเองไปไมถงเปาหมายชวต

• นำเสนอเสนอสงกดขวางเสนทางชวต เปนกจกรรมทจดขน เพอใหแตละคนนำเสนอปญหาของ

ตนเองตอกลม โดยทกคนตองฟงขณะเพออธบาย หามโตแยง แตถาเพอนอธบายแลวไมเขาใจให

ซกถามเพอนได

• เรองวน ๆ ของคนในสงคม (ความทกขและสข ความฟงเฟอ หนสน ความเสอมถอยทางดาน

คณธรรม ศลธรรม และจรยธรรม เปนกจกรรมทจดขน เพอใหกลมชวยกนวเคราะหปญหาทเกดขน

ในสงคมในมมมองของตวผเขารบการอบรมเอง

• รวบรวมเปาหมาย / ปญหาและอปสรรคของกลม เปนกจกรรมทจดขน เพอใหไดเปาหมายพรอม

ปญหาหรออปสรรคของแตละกลม

I. กจกรรมหลก โดยใช กระบวนการ I (Influence) เปนหลกในการกระตนใหเกดการเรยนรอยางมสวนรวมส

วถเศรษฐกจพอเพยง กจกรรมสวนน ไดแก

• หางสรรพสนคา เปนกจกรรมทจดขน เพอใหผเขารบการอบรมรจกการจดหมวดหม ตงชอหมวดหม

และรประโยชนของการจดหมวดหม ตลอดจนเหนความสำคญของการทำงานรวมกน และสามารถ

เชอมโยงสกจกรรมตอไปในเรองการจดหมวดหมเปาหมายหลกและเปาหมายยอย

• จดสตอกสนคา เปนกจกรรมทจดขน เพอรวมเปาหมาย ปญหาและอปสรรคทเหมอนกนเขาดวยกน

• พชตปญหา เปนกจกรรมทจดขน เพอใหผเขารบการอบรมแตละคนคดหาแนวทางและวธการแกไข

ปญหา อปสรรคดวยตนเอง พรอมทงเปนการระดมความคดเพอใหไดแนวทางทหลากหลายในการ

แกไขปญหาใหมากทสด

80


81

C. กจกรรมหลก โดยใช กระบวนการ C (Control) เปนหลกในการกระตนใหเกดการเรยนรอยางมสวนรวม

สวถเศรษฐกจพอเพยง กจกรรมสวนน ไดแก

• รวมราง สรางฝน เปนกจกรรมทจดขน เพอฝกใหผเขารบการอบรมมสมาธ เกดความมนใจ และให

ความรวมมอในการทำงานเปนกลม รวมถงทำใหสมาชกเหนความสำคญของการทำงานเปนกลม

และเปนการนำเขาสกจกรรมการจดทำแผนตอไป

• รวมพลงไปยงเปาหมาย เปนกจกรรมทจดขนเพอใหแนวทางของแตละคนมารวมกนเปนแนวทางของกลม

• อวสานชาวโลก เปนกจกรรมทจดขน เพอใหคนเคยกบการใหฟงเหตผลใหครบถวน ผเขารบการม

การเรยนรวาการไมฟงเหตผลใหครบถวนทำใหเกดความเสยหายและทำงานไมสำเรจ

• คดกรองปญหาครงท 1 เปนกจกรรมทจดขน เพอใหสมาชกจดลำดบความสำคญของแนวทางใน

การแกปญหา โดยแนวทางนนตองสามารถนำไปปฏบตได รวมถงเปนการฝกการใชเหตผลในการ

เลอกแนวทางในการแกปญหาหรออปสรรค

• คดกรองครงท 2 เปนกจกรรมทจดขน เพอคดเลอกแนวทางทเหมาะสมทสด ซงสามารถปฏบตได

จรงในเวลาทกำหนด

• กำหนดวธการปฏบตของ 3 แนวทางทเลอกไว เปนกจกรรมทจดขน เพอใหกลมไดมวธการทเปนรป

ธรรมและสามารถนำไปปฏบตไดจรง โดยวทยากรนำเขาสกระบวนการการเขยนคำปณธานของ

กลมหรอของบคคลกได แลวกลบไปดวา กจกรรมทงหมดทแตละคนในกลมคดนน กลมตองคด

เลอกใหเหลอเพยง 3 กจกรรม เพอนำมากำหนดในการเขยนแผนงานตอไป

• จากผร สการเขยนแผนปฏบตการ เปนกจกรรมทจดขนเพอใหผรบการกอบรมไดทราบถงแนวทาง

การเขยนแผนปฏบตการไดอยางถกตอง

• นำเสนองาน เปนกจกรรมทจดข น เพ อใหแตละกลมเสนอความเหนทสรปไดจากกจกรรม 3

กจกรรมตามลำดบ และเพอใหแผนงานมความชดเจนสามารถนำไปใชไดอยางสมบรณ เนองจาก

ผานการนำเสนอและอภปรายซกถามจากผขารบการอบรมทงหมด

• ถอดบทเรยนจากการอบรม เปนกจกรรมทจดขน เพอผเขารบการอบรมไดทราบถงวตถประสงคของ

กจกรรมตาง ๆ อยางถกตอง และชดเจนในทกขนตอน เพอทจะไดเขาใจถงวธเชอมโยงกจกรรม

ตาง ๆ พรอมเทคนคการตความหมายจากกจกรรมเขาสเรองของเศรษฐกจพอเพยง

ค. คมอฉบบสมบรณ

ทายท สด “โครงการวจยและพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมโดยอาศยแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถเศรษฐกจพอเพยง” ไดสรางคมอ

ตามกรอบแนวคดการพฒนาคมอ ผานการทดสอบ และนำกลบมาปรบปรงเพอไปใชในการอบรมอาสาสมครแกนนำ

สรางเปนวทยากรกระบวนการ หรอวทยากรแกนนำ ตามกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C เพอขยายเครอขาย

ตอไป คมอนมชอวา “คมอการจดกระบวนการ การเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” ซงเหมาะสำหรบการฝกอบรมทใชกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม

(ด “คมอการจดกระบวนการ การเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” ในเลมคมอ)

80 81


แผนภาพ 8: แผนการใชคมอครงท 3

จดเวทแลกเปลยนการเรยนร

“คมอการจดกจกรรมกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรอง คณธรรม 4 ประการ” ฉบบสมบรณ

การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม

การใชคมอครงท 3

วทยากรกระบวนการ 10 กลม นำคมอและกระบวนการ AIC ไปจดกจกรรม ขยายเครอขายวทยากรกระบวนการ











82


83

ง. การประเมนความเขมแขง

ในการจดเวทแลกเปล ยนเรยนร โครงการฯ ไดสรางเคร องมอเพ อประเมนภาพรวมของการจด

กระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมและสรปบทเรยนของการเรยนรรวมกน

1) การประเมนความเขมแขงดวยตนเอง เรองเศรษฐกจพอเพยง และการจดกระบวนการแลกเปลยน

เรยนร การประเมนความเขมแขงดวยตนเอง (Self Assessment for Competency) เปนเครองมอทสำคญอยางหนงท

ใชในการประเมนความสำเรจ ของการจดกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยงตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเร องคณธรรม 4 ประการ โดยดดแปลงมาจาก ‘Self Assessment Framework for AIDS

Competence’ ซงพฒนาโดย UNAIDS / UNITAR (2003) ตามกรอบแนวคดน ‘ความเขมแขงในเรองเศรษฐกจพอเพยง’

หมายความรวมถง “ความเขาใจ” (understanding) และยอมรบ (acceptance) ในหลกการ แนวทางเศรษฐกจพอ

เพยงวาถกตอง สามารถนำไปปฏบตได ลงมอกระทำ (take action) อยางเตมศกยภาพ (high potency) ของตนเองกอ

ใหบงเกดผลในทางปฏบตอยางเปนรปธรรม ตลอดจนเกด การเรยนรและแลกเปลยนประสบการณ (Learning and

Sharing) รวมกบคนอน ๆ

กรอบแนวคดทใชในการประเมนระดบความเขมแขงดานเศรษฐกจพอพยง และคณธรรม จรยธรรมดวย

ตนเองน มมตตาง ๆ ทใชเปนเกณฑในการประเมน 5 ดาน โดยทแตละมตจะมการวดระดบความสามารถของตนเอง

5 ระดบ จากระดบพนฐาน (ระดบ 1) จนถงสงสด (ระดบ 5) ดงทไดแสดงไวในตารางท 4.12

ตาราง 4.12 กรอบการประเมนความเขมแขงดวยตนเองเรอง “เศรษฐกจพอเพยง”

ความเขมแขงทง 5 ดาน

ระดบความเขมแขง

ระดบ 1 (ไมม)

ระดบ 2 (พอสมควร)

ระดบ 3 (คอนขางด)

ระดบ 4 (ด)

ระดบ 5 (ดมาก)

1. การรบร เขาใจ มความตระหนก และยอมรบในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

2) มการเปลยนแปลงในวถชวต และนำแนวทางเศรษฐกจ พอเพยงไปประพฤตปฏบต

3) มการรวมตวกนจดตงเปนกลมหรอชมรม และมการสรางหรอขยายเครอขาย

4) มการระดมทรพยากรภายใน (กลม / ชมชน / โรงเรยน) ดวยตนเอง ไมไดขอรบการสนบสนนจากภายนอก

5) ความยงยน

82 83


ตามกรอบแนวคดน ผประเมนจะถกขอใหประเมนความเขมแขงของตนเอง (หรอกลมของตนเอง) ในขณะ

ปจจบนและความคาดหวงทจะพฒนาความเขมแขงของตนเองทนาจะเปนไปในอนาคต (ดผลการประเมนในตาราง

ท 4.13)

ตารางท 4.13 ผลการประเมนระดบความเขมแขง

อสลาม วทยาลย

ไทรโยค มณกาญจน

วดนอย นพคณ

อเทค ชลบร

รวมใจพฒนา

ชางทองหลวง

รวมใจประสทธ

ป = ปจจบน, อ = อนาคต ป อ ป อ ป อ ป อ ป อ ป อ ป อ

ตระหนกและยอมรบแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

2 4 2 4 4 5 3 4 3 4 3 4 3 4

การนำแนวทางเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบต

2 3 2 3 3 4 4 5 3 4 3 4 3 5

มการตงกลม ชมรม หรอสรางเครอขาย

2 4 2 4 3 4 3 4 3 4 4 5 5 5

การระดมทรพยากร ดวยตนเอง

1 3 1 2 3 4 2 3 4 5 4 5 4 5

มความยงยน 2 4 2 4 3 5 3 4 4 5 2 3 5 5

สำหรบมตเดยวกน สามารถนำผลการประเมนของตนเองไปเปรยบเทยบกบผลประเมนของผอนได เพราะ

ใชเกณฑประเมนชดเดยวกน ผลรวมของการประเมนทง 5 มตสามารถแสดงใหเหนไดดวย “ไดอะแกรมแมนำ”

(River Diagram) และ “ไดอะแกรมขนบนได” (Stair Diagram) ซงไดอะแกรมแมนำน จะแสดงใหเหนระดบความ

สามารถหรอความเขมแขงในกลมของตนเองเมอเปรยบเทยบกบกลมอน ๆ (ดจากการนำเสนอผลการประเมนในรป

แบบของไดอะแกรมแมนำของทง 7 กลม)

84


85

ตระหนกและยอมรบ แนวทางเศรษฐกจพอเพยง

การนำแนวทาง เศษฐกจพอเพยงไปปฏบต

การตงกลม ชมรม และการตงเครอขาย


มความยงยน

3

4

5

2

1

รปท 1 โรงเรยนอสลามวทยาลย

Leve

l






3

4

5

2

1

รปท 2 โรงเรยนไทรโยคมณกาญจน

Leve

l






3

4

5

2

1

รปท 3 โรงเรยนวดนอยนพคณ

Leve

l

84 85







3

4

5

2

1

รปท 4 โรงเรยนอเทค ชลบร

Leve

l






3

4

5

2

1

รปท 5 ชมชนรวมใจพฒนา

Leve

l

3

4

5

2

1

รปท 6 กาญจนาภเษกวทยาลยชางทองหลวง วทยาเขตศาลายา






Leve

l

86


87

3

4

5

2

1

รปท 7 โรงเรยนรวมใจประสทธ Le

vel






จากรปท 1 - 7 จะเหนวาการประเมนระดบความเขมแขงทง 5 มต ของโรงเรยนไทรโยคมณกาญจนอยใน

ระดบตำสดเมอเปรยบเทยบกบกลมโรงเรยนทง 7 แหง ดงนนจงตองการเรยนรประสบการณจากโรงเรยนทมระดบ

ความเขมแขงทสงกวา อยางไรกตามไดอะแกรมแมนำน ไมสามารถระบไดวา โรงเรยนใดมระดบของความเขมแขง

สงกวาและมความพรอมทจะใหโรงเรยนไทรโยคฯ ไปเรยนรเพมเตม

แต “ไดอะแกรมขนบนได” (Stair Diagram) สามารถใหขอมลและรายละเอยดทมากกวา จงนำไปใช

ประโยชนในการเรยนรและแลกเปลยนประสบการณซงกนและกนได ยกตวอยางจากรปท 8 การประเมนความเขม

แขงในมตของความตระหนกและการยอมรบในแนวทางเศรษฐกจพอเพยงของโรงเรยน 7 แหง พบวามโรงเรยน

ไทรโยคมณกาญจน และอสลามวทยาลย ประเมนระดบของความเขมแขงดานนอยในระดบตำ (คาความตางของ

คะแนน (GAP) = ระดบความเขมแขงทคาดหวง – ระดบความเขมแขงในปจจบน) ทำใหโรงเรยนกลมนตกอยพนท

ไดอะแกรมสนำตาล และหากกลมนตองการพฒนาความเขมแขงใหอยในระดบทสงขน กสามารถไปเรยนรไดจาก

โรงเรยนวดนอยนพคณ ทอยในพนทสเขยว หรอกลมโรงเรยนทอยในพนทไดอะแกรมสเหลองกไดเชนเดยวกน

86 87


รปท 8 แสดงตวอยางของไดอะแกรมขนบนได ประเดนของการตระหนก และยอมรบแนวทางเศรษฐกจ

พอเพยง

Leve

l

0 1 2 3 4 Target

1

2

3

4

5

แบงปน

เรยนร

ตระหนกและยอมรบ แนวทาง

เศรษฐกจพอเพยง

วดนอยนพคณ

อเทค รวมใจพฒนา ชางทองหลวง รวมใจประสทธ

อสลามวทยาลย ไทรโยค

มณกาญจน

88


89

รปท 9 แสดงตวอยางของไดอะแกรมขนบนได ประเดนของการนำแนวทางเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบต Le

vel

0 1 2 3 4 GAB

Target minus current level

1

2

3

4

5

แบงปน

เรยนร

การนำแนวทาง เศรษฐกจพอเพยง

ไปปฏบต

อเทค

วดนอยนพคณ รวมใจพฒนา ชางทองหลวง

รวมใจประสทธ อสลามวทยาลย

โทรโยค มณกาญจน

88 89


รปท 10 แสดงตวอยางของไดอะแกรมขนบนได ประเดนของการตงกลม ชมรม และการสรางเครอขาย Le

vel

0 1 2 3 4 GAB


1

2

3

4

5

แบงปน

เรยนร

การตงกลม ชมรม และ

การสรางเครอขาย


วดนอยนพคณ อเทค ชลบร รวมใจพฒนา

อสลามวทยาลย โทรโยค



90


91

รปท 11 แสดงตวอยางของไดอะแกรมขนบนได ประเดนของการระดมทรพยากร Le

vel

0 1 2 3 4 GAB


1

2

3

4

5

แบงปน

เรยนร

การระดมทรพยากร

รวมใจพฒนา ชางทองหลวง รวมใจประสทธ


อสลาม วทยาลย


ไทยโยค มณกาญจน

90 91


รปท 12 แสดงตวอยางของไดอะแกรมขนบนได ประเดนของความยงยน Le

vel

0 1 2 3 4 GAB


1

2

3

4

5

แบงปน

เรยนร

ความยงยน

รวมใจพฒนา


อสลามวทยาลย โทรโยค





บทท 5

สรปผลการศกษา

โครงการวจยและพฒนากระบวนการการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยแนวทางพระบรมราโชวาท

เรองคณธรรม 4 ประการ เปนพนฐานในการเรยนรสวถ “เศรษฐกจพอเพยง” เปนการศกษาเพอพฒนาคมอการจด

กระบวนการการเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยงตาม แนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ โดยใช

กระบวนการการเรยนร อยางมสวนรวม A-I-C นอกจากน ยงไดมการสรางอาสาสมครแกนนำ เปนวทยากร

กระบวนการ เพอใชคมอดงกลาว ตลอดจน ไดมการตดตามประเมนผลเบองตนเพอนำผลทไดมาปรบปรงคมอใหม

ความสมบรณเพอใชเปนคมอสำหรบขยายผลไปยงกลมเปาหมายทงเยาวชนในและนอกโรงเรยน ตลอดจนชมชนใน

ชนบทและเมองตอไป

บทน เปนการสรปผลการวจยและพฒนา รวมถงผลทไดจากการจดกจกรรมและขอเสนอแนะตาง ๆ ดงราย

ละเอยดตอไปน

5.1 สรปผลการวจยและพฒนา

สรปผลการศกษาวจยและพฒนาในการสรางคมอและแกนนำวยากร ตลอดจนการตดตามประเมนผล

เบองตน มดงน

5.1.1 คมอ

เปาหมายของคมอน เปนเสมอนรากฐานสำคญในการปลกฝงใหผเขารบการอบรมเกดความรความเขาใจ

ในหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอยางถกตอง ตลอดจน ทกษะในการปฏบตการเรยนรอยางมสวนรวมตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ เพอนำไปสวถเศรษฐกจพอเพยงอยางยงยน และยงสามารถนำไปปรบใช

เปนหลกในการดำเนนชวตประจำวนไดดวย

คมอทไดน เรยกชอวา “คมอการจดกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง

ตามแนวทางพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ” เปนคมอทผานการทดลองใชจำนวน 3 ครง และ

สดทายยงได “แผนปฏบตการบนได 4 ขน” เพอการเรยนรสวถเศรษฐกจพอเพยง เพอใชเชอมโยงระหวาง

กระบวนการ A-I-C กบ แนวคดเรองคณธรรม 4 ประการ อนนำไปสวถเศรษฐกจพอเพยงไดอยางกวางขวาง คมอน

ประกอบดวย ภาคหลก 2 ภาค คอ ภาคทฤษฎ และภาคปฏบต ในภาคทฤษฎ มเนอหาทสำคญ 3 สวน สวนแรก

ไดแก สวนการทำความรจกกบคมอ มเนอหาเกยวกบความสำคญและความเปนมาและวตถประสงคของคมอ รวม

ถงคำแนะนำในการใชคมอ สวนน กลาวถงเนอหาของหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง แนวทางพระบรมราโชวาท

เร องคณธรรม 4 ประการ และกระบวนการการเร ยนร A-I-C ผลจากการพฒนาค ม อน ในสวนน ย งได

94


95

“แผนปฏบตการบนได 4 ขน” ทใชในการเชอมโยง กระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม A-I-C กบแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการทนำไปสวถเศรษฐกจพอเพยงอยางยงยน สำหรบภาคปฎบตของคมอน

ประกอบดวย กจกรรมหลกในการดำเนนกระบวนการการเรยนรอยางมสวนรวม ซงดำเนนตามแผนปฏบตการบนได

4 ขนดงกลาว

5.1.2 การสรางแกนนำวทยากรกระบวนการ

การคดเลอกอาสาสมครแกนนำของโครงการ ยดเอาวตถประสงคของโครงการเปนหลกสำคญ รวมทง

พจารณาปจจยดานบรบท สภาพแวดลอม ความพรอม ความเตมใจของกลมเปาหมาย รวมทงคำนงถงศกยภาพ

ของอาสาสมครแกนนำทถกคดเลอก กลาวคอ ตองมความสามารถในการนำคมอฯ และกระบวนการเรยนรอยางม

สวนรวม เรองเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ไปขยายเครอขายการเรยนรวถ

เศรษฐกจพอเพยงในกลมเปาหมายตาง ๆ ได ดงนน การคดเลอกอาสาสมครแกนนำจำนวน 10 กลม จงมคณสมบต

และหลกเกณฑ ประกอบดวยตองเปนครในโรงเรยนระดบประถมศกษา มธยมศกษา และอาชวศกษา รวมทงผนำ

ชมชนในกรงเทพมหานคร และในเขตชนบทจากจงหวดใกลเคยง ตลอดจนแกนนำเยาวชนทเปนนกเรยนและเปน

เยาวชนในชมชน รวม 10 กลม กลมละ 4 คน รวมทงสนจำนวน 40 คน กลมหรอเครอขายทงหมด ตองมสมาชกทม

ประสบการณในการเปนวทยากรแกนนำรวมอยดวย ตลอดจนตองมความสามารถนำความร และเทคนคตาง ๆ ทได

จากการอบรม ไปขยายเครอขายในกลมเปาหมายของตนอยางไดผล

สมาชกกลมทเปนคร หรอผนำชมชน เมอสำเรจจากการอบรมแลว ตองทำหนาทเปนพเลยงเมออาสาสมคร

เยาวชนในสถานศกษาและในชมชนทสำเรจเปนวทยากรกระบวนการไปจดการอบรมขยายเครอขายตอไป ในขณะ

เดยวกน นกเรยนทเปนอาสาสมครตองศกษาอยในระดบมธยมปลายปท 1 ทงน เพอใหเกดความตอเนองในการ

ขยายเครอขาย เนองจากนกเรยนอาสาสมครเหลาน ยงตองใชเวลาศกษาตอในโรงเรยนของตนไปอก 2 ป จงจะ

สำเรจระดบมธยมปลายปท 3

ในการคดเลอกอาสาสมครแกนนำนน คณะวจย ไดใชวธการเลอกแบบเจาะจง โดยนำรายชอโรงเรยนและ

กลมทไดจากขอเสนอแนะของทปรกษาและผเชยวชาญ มาคดเลอกตามหลกเกณฑทกำหนดไว และทำการตดตอ

เชญมารวมในการอบรมอาสาสมครแกนนำ

แกนนำวทยากรกระบวนการทเกดจากการวจยและพฒนาครงน ม 2 ระดบ ระดบแรกเปนวทยากร

กระบวนการทไดรบการอบรมจากโครงการโดยตรง หรอเรยกวา วทยากรกระบวนการตนแบบ ซงมจำนวนประมาณ

40 คน จาก 10 กลมวทยากรกระบวนการตนแบบนำคมอของโครงการไปขยายผลในการจดอบรม โดยมวทยากร

กระบวนการตนแบบทเปนครหรอผนำชมชนทำบทบาทเปนพเลยงในการจดอบรมขยายเครอขาย ซงผเขารบการ

อบรมครงน เปนวทยากรกระบวนการระดบทสอง เปนวทยากรกระบวนการทไดรบการอบรมจากการขยายเครอขาย

ของวทยากรกระบวนการตนแบบ วทยากรกระบวนการในระดบน เรยกวา วทยากรกระบวนการเครอขาย ซงม

ประมาณ 100- 200 คน

94 95

บทท 5 : สรปผลการศกษา

5.2 ผลลพธท ไดจากการจดกจกรรมและขอเสนอแนะ

สวนน นำเสนอผลทไดจากการจดกจกรรมการเรยนรอยางมสวนรวมสวถเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทาง

พระบรมราโชวาทเรองคณธรรม 4 ประการ ซงจากการตดตามประเมนผล โดยการสงเกตอยางมสวนรวม การใช

แบบสอบถาม การจดการสนทนากลม และ การจดเวทแลกเปลยนเรยนร โดยใชเครองมอตาง ๆ ทโครงการฯ พฒนา

ขนเพอวดผลทได สามารถสรปผลทไดเปน ผลลพธระยะสน ซงสามารถนำไปประยกตใชไดในทนท เชน การนำไป

ประยกตใชในการดำเนนชวตประจำวน และการสรางองคความรใหมในการเปนวทยากรแกนนำ สำหรบผลไดทเปน

ผลลพธระยะยาว ไดแก การขยายเครอขายเพอใหเกดความยงยน

5.2.1 ผลลพธระยะสน

ผลทไดรบจากการศกษาครงน แสดงใหเหนวาผเขารบการอบรมสามารถเขาถงหลกปรชญาเศรษฐกจพอ

เพยงทแทจรง หลงจากการอบรม โดยมความสามารถนำไปปฏบตไดทนท ผลลพธระยะสนน สามารถจำแนกไดเปน

2 สวนหลก ไดแก การนำไปประยกตใชในการดำเนนชวตประจำวน และ การนำไปสรางเปนองคความรใหมในการ

เปนวทยากร ดงรายละเอยด ตอไปน

5.2.1.1 การนำไปประยกตใชในการดำเนนชวตประจำวน

จากการถอดบทเรยน ในเวทแลกเปลยนเรยนร พบวา วทยากรกระบวนการ กลมตาง ๆ ไดนำหลกแนวคด

เรองเศรษฐกจพอเพยง ไปปรบใชในชวตประจำวน โดยบางกลมนำเสนอวา หลงจากเขามามสวนรวมในการเปน

อาสาสมครแกนนำ ทำใหมการวางแผนในการเรยน ผลคอทำใหการเรยนดขน หรอ บางกลม เกดความสามคคหลง

จากมารวมฝกอบรม เชน อยสถานศกษาเดยวกน แตไมถกกนมากอน เมอมาเปนอาสาสมครแกนนำรวมกนในครงน

ทำใหปรบเปลยนทงความคดและพฤตกรรม เปดใจรบกนมากขน มความมงดตอกน ปจจบนกลายเปนเพอนรกกน

เปนตน

“ไดรวมกน นำเสนอการรบร เขาใจ มความตระหนก และยอมรบในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง+มการ

เปลยนแปลงในวถชวต และนำแนวทางเศรษฐกจพอเพยงไปประพฤต ปฏบต” (กลม 1)

“สำหรบหน หนกเขาใจความหมายของคอ.วอ.ยอ.ลกซงมากเลยคะ คอคด วเคราะห แยกแยะ ...คดเปน

วเคราะหเปน แลวกมาแยกแยะใหเปน รลกซงเลยวาคดนเราตองคดใหด เราตองคดใหรอบคอบ คดใหถถวน แลว

วเคราะห ตองวเคราะหถงปญหาและสาเหตจรง ๆ ไมใชเลน แยกแยะเรากตอมาแยกแยะใหถก”

“ใชคะ ตองมความรบผดชอบ แตกอนจะเปนคนตนสาย ไมคอยเอาการเอางาน แตเดยวนเราตองลกขนมา

แลวเราตองปฏวตตวเอง เราตองมนใจในตวเองขน เราตองกลาทจะทำ กลาทจะคด กลาทจะแสดงออกมากขน กลา

ทจะเปนตวของตวเองให มากขน แลวตองมสปรต เราตองมความรบผดชอบมากขน ทเคยใชชวตไปเรอยเปอย เราก

เออเราเปนวทยากรเตมตวแลวนะ เราตองสามารถรบคนอนไดแลวนะ อะไรอยางน แลวกตองชวยพอแมประหยด

เงน เกบออม จากทเคยหยอดกระปก วนละบาท ๆ ๆ เดยวนกเพมเปน 5 บาทหรอวา 10 บาทแลว แลวกชวยพอแม”

96


97

“ทง 2 อยางเลยคะ ถาถามถงความรสกจรง ๆ ถาถามวา 2 วนแรกทเดนเขามารสกอยางไร ‘ทำไมมนนา

เบออยางนละ’ แตพอเรยนไปแลวมน.. ใช ..โอ.เค.นะอยางนอยเรากไดความรจากตรงนจดหนงแลว โอ.เค.ความร A-

I-C นเราไดมาจดหนงแลว เอาวะถาอยากจะนจรง ๆ อยากชวยเหลอชมชนจรง ๆ เอาทำกทำ กรวมมอกบเพอนกน

นะคะ คดวเคราะห แลวกแยกแยะออกมาทง 4 คนเลยคะ”

การเรยนดขน (ตวอยาง)

“หนเปลยนแปลงคะ ทำใหหนเอาตรงนไปจดการในการเรยนดขน เทอมแรกหนได 3.2 เทอมตอไป หนได

3.7”

“กจากธรรมดาชวตประจำวนหนเรยนจนทร-ศกร วนอาทตยหนเรยนรด. วนเสารหนเรยนพเศษ ใน 7 วนน

หนไมวางเลย หนเปนคนประมาณวาจดสรรเวลาเปนบางไมเปนบาง กคอความขเกยจจะเขามาบาง พอหนมาอบรม

ในตารางอบรมชวงปดเทอมใชไหมคะ ปดเทอมนนหนกเรยนพเศษบาง แลวกทำงานพเศษดวย หนกเอาการจด

ระบบตรงนเขามาดวย กคอวาจดเวลาเปน มเวลาเรยนตอนเชา ทำงานตอนเยน ตอนกอนนอนกลบมาทำงานบาน

มเวลานงเลนเกม มเวลาในการทำอยางอน ทปจจบนกลบมาถงนอน แลวกนอน นอนเพราะวามนเหนอย พอไดตรง

นมาจดสรรระบบเวลา”

“กเกดการเปลยนแปลงนะคะ กลมเปาหมายโรงเรยนเหมอนอยางโรงเรยนกก อาการเซองซม มเกดในเดก

นกเรยน กคอบางคนกเรยนเรยนทงเชาจดเยน บางคนกไมเรยนไมเรยน คอนำเดกทมฐานแลวมารวมกจกรรม

อาการเสอมซมกยงมอย เคามของเคาหมดทกคน เจออะไรนงฟงนาน ๆ กหลบ เซง กงาย ๆ เคากคงไมพอใจททำไม

ฉนตองมานงฟงพดอะไรอยางนแตพอเราไดใหขอมลเคาไป ใหหลกการเคาไป A-I-C กคอสามารถนำไปใชในชวต

ประจำวนได กคอถาเราจะใชเกยวกบครอบครวนอาจจะไมได ครอบครวอาจจะไมเขาใจ การใชกบการเรยน ทำให

เราไดรจกการจดระบบในชวตประจำวนของเราไดดขน ซงทำใหแกนนำของเราไดรวาคณมหนาทเปนนกเรยน คณ

มหนาทตรงน ถงเชามาคณตองตนมาโรงเรยน ไมใชตนสายมาโรงเรยน กอยากจะบอกวาในวนแรกทหนมาทแสน

ปาลมเซงมาก นงฟงในวนนน ตดตอพขมกไมได กหลงทางจะกลบกนอยแลว หวขาวกหว คอไมไหวแลวอกนดหนง

นะถาโทร.ไมตดกกลบแลว ตองโทร.ไปถามเบอรของโครงการน ไดเบอรโทร.ไปกไมเจออก จนพขมโทร.กลบมาวาน

เลยวไปทางนนะ กเลยมาไกลแลวรถหนเลยมาไกลมาแลว พอมาถงหนาอาจารยศรวรรณ หนาเปนอยางน หนาแบบ

ไมพอใจแลว ในกำหนดการรอยแลววาเราตองนงฟงเคาบรรยายนะ บางทานกบรรยายไมคอยสนกอะไรประมาณน

พวกหนกแบบวายงไงละไมสนกเลย พวกหนกจะหลบ”

ความสามคค (ตวอยาง)

“ของผมเองทเหนไดชดเลยคอกระบวนการผกความสามคคเพมขนมาก ๆ จากทวา...”

“2 กลมทะเลาะกนอยางน แลวพอดเคามาเจอกนใน A-I-C น อยางไรละเสอ 2 ตวมาอยในถำเดยวกนคนน

กแรง คนนกแรงพอไดมาทำงานคยกน ปญหากจบ เคาเปนเพอนรกกนเลยตอนน ผมกไมเขาใจนะ ตอนแรกเคา

ทะเลาะกนถงขนาดวาอยใกลกนไมได”

“ตอนนจบมอเดนดวยกนเลยครบ พอมาเขานมนกหายไปเลย คอสามคคกน แลวอกอยางหนงเพอนเคาคด

รวมกนเคาไดแชรความคด ทำใหเคานเหมอนกบวาไดฝกตวเองวาเราตองยอมรบความเหนของคนอนนะ เพอนคนน

ใหความเหนมาโอ.เค.ใชไหม ถาของคณดกยอมรบ”

96 97


“มเปาหมายเดยวกนกคอ ความสำเรจของชนงานดวยความรกและสามคคทเคาม.รวมคดรวมทำ มเปา

หมายรวม คอผลสมฤทธเปนทเราตองการ”

บทเรยนทไดจากการเรยนร สามารถนำไปประยกตใชในชวตประจำวน แสดงการเขาถงหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงอยางแทจรง และยงสามารถดำเนนวถชวตประจำวนและสามารถเรยนรรวมกนตามแนวทางของ

คณธรรม 4 ประการ กลาวคอเกดการเปดใจรบ มงด มงเจรญ มความรก สามคค มพลงจงใจในการปฏบตตาม

แนวทางเศรษฐกจพอเพยง มสต ยบยง ชงใจ ในการทจะใชจายมากขน รจกคณคาของสงทมอยมากขน สามารถคด

วเคราะห และแยกแยะได และรจกการวางแผนในการใชชวตมากขน

5.2.1.2 การสรางองคความรใหมในการเปนวทยากร

ผเขารบการอบรม สามารถนำไปประยกตใชในการสรางองคความรใหมในกจกรรมททำอยเปนประจำ ดงน

ประยกตใชในการเรยนการสอน (ตวอยาง)

“กระบวนการเรยนการสอน เราเปนครนะเราเอาไปใชในกระบวนการเรยนการสอน เทคนคการสอนคอรวม

กลม ทนเมอเราไดมาศกษาตรงนมเวลากอนจะปดเทอม งานชนสดทายกคอเกบกอน 5 คะแนน กคอเปนงาน paper

กคอตองใหเดกแบงกลม การแบงกลมนผมไมไดแบงวาเลขท 1 – 5 ใหเลอกกลมทมความเปนไปไดคอ ใหเลอก

กนเองกลมละ 5 คน โดยใหหวของานไป เคาจะทำอะไรเรองของเคา เคากจะระดมสมองของเคา แตงานตองสง 1

อาทตย นคอลกษณะหนง เดกทจะรจกเลอกกลมกนเอง ศกษาหารอกนเคาสามารถเลอกกลมเปาหมายไดวาเคาจะ

เลอกใครในกลมเคาอนถดมาในกจกรรม home room ผมตองมโครงงานใหเดก เพอจะสงกจกรรม ผมมโครงงานของ

ผมตงแตตนเทอมวาตองทำงานรวมกน 3 คนตอ 1 ชน ใหทำโครงการสภาษตสอนใจกคอเอาหลกในมงคลชวต ผมก

ไปเอาหนงสอมลนธใหเคาเลอก เลอกคนละหวขอ ใน 3 คนใหเคาเลอกกนวาเคาจะเอาอนไหน แลวทำเปนแผนปาย

หรอวาเปนแผนไม โดยใหเคาแกะสลกหรอวาอะไรกได ใหมนเปนแผนขนาดเดยวกนใหมนเทากน เพอเราจะนำเสนอ

กจกรรมไปแขวนตามตนไม โดยให concept วาหามเกนอยางน”

ประยกตใชกบกจกรรมทมอยแลว (ตวอยาง)

“เรมจากตวเอง คอ ใชชวตแบบพอเพยงยง ๆ ขน และเผยแพรใหคนในครอบครวไดรและเขาใจในหลก

“เศรษฐกจพอเพยง”

“เปนแกนนำในการจดกจกรรม “เศรษฐกจพอเพยง” ในโรงเรยนและชมชน”

“ความคด กลาแสดงออก ความถนด สามารถคดเลอกไดจากการทำกจกรรม นำไปใช

ในกระบวนการเรยนการสอน A-I-C แทรกเขาไปในโครงการโรงเรยนในฝน คณธรรม จรยธรรม / การรกนวล

สงวนตว / พแนะนำนอง / โดยใชแกนนำของโครงการ A-I-C เขาไปเปนผเผยแพร มการประเมนและตดตามผล / การ

ประเมนโครงการยงไมม”

“ฝายกจกรรมอบรมนกศกษาอยแลว มบรษท ธนาคารในโรงเรยน และมความตองการขยายผล ไดมการ

สอนนกศกษา ชนปท 3 อบรมนกเรยนภายนอก 160 คน เนนความเปนผนำตวแทนโรงเรยนละ 2 คน ประสบการณ /

การนำไปใช”

98


99

ปรบเปลยนบคลกภาพ (ตวอยาง)

“...ทำใหเกดความรวมมอจากความสมครใจ มความพรอม ในการแกปญหามความรบผดชอบ กลา

แสดงออก ความเปนผนำ สงเกตจาก “แวว” กลาแสดงออก มองจากภาวการณเปนผนำ ความคดเหนจาก ผอ. / คร

กลาแสดงออก กลาคด กลาตดสนใจ มอสระในการตดสนใจ...”

สรปบทเรยนในการสรางองคความร ทำใหเกดการปรบเปลยนบคลกภาพ กลาแสดงออก เกดความรความ

สามารถจากประสบการณทไดรบจากการอบรม แลวนำมาประยกตกบประสบการณเดมนำไปปรบใชกบกจกรรมท

ตนเองรบผดชอบไดอยางมประสทธภาพ ขอสำคญมโอกาสไดเปนผนำดวย

5.2.2 ผลลพธระยะยาว

เกดการขยายเครอขาย ซงจะนำไปสความยงยน

5.2.2.1 เกดการขยายเครอขาย

โดยนำความรทไดไปเผยแพรตอกลมและชมชน ปรบปรงและตอยอดแผนงานเดม บรหารจดการทรพยากร

อยางมระบบ ใชคนใหถกกบงาน เกดการแบงและกระจายงานใหกบทกคนไดแสดงความสามารถ ลดเลกการใหงาน

เฉพาะคนเกง ๆ ทำ ซงเปนสาเหตใหไมไดรบความรวมมอจากการทำงานจากบางกลม ขอสำคญผนำในการบรหาร

ตองทำตวเปนกลาง มจรยธรรม และมความสามารถในการระดมทนดวยองคกรของตนเอง

การขยายเครอขายทมประสทธภาพตองมผนำทเปนศนยรวมจตใจ คำนงถง สงคม วฒนธรรมทองถน ม

ความเขาใจวาทกปญหาเรมตนแกไขทครอบครว ทตองปลกฝงคณธรรม จรยธรรม การพฒนาทยงยนตองเรมตนท

ครอบครว ขยายตอส โรงเรยน ชมชน ผนำตองจดประกายใหเดกไดคด วเคราะห แยกแยะ และทกโครงการตอง

สามารถแสดงใหเหนถงประโยชน ทจะไดรบอยางเปนรปธรรม ตองมการเปดพนทใหสมาชกทกคนในชมชนเขามาม

สวนรวมอยางตอเนอง

5.2.2.2 ความยงยน ความยงยนเกดจาก

1. สมาชกในชมชนสามารถระดมทรพยากรภายใน กลม / ชมชน / โรงเรยน ดวยตนเอง ไมมการพง

พงหลกโดยการขอรบการสนบสนนจากภายนอก

2. ภายในองคกรตองพรอม มการจดสรรทรพยากรทเหมาะสม มการใชทรพยากรในทองถนโดยไม

ตองซอ

3. กจกรรมททำตองงาย เปนไปตามวถของชมชน

4. การทำงานทำดวยใจรก สามคคทำโดยไมหวงผลตอบแทน การทำงานชมชนตองม ภาครวม ม

ระบบบรหารจดการความขดแยงทเหมาะสม ใชการไดด

5. ปลกฝงจตสำนกรกชมชนตงแตเกด เชน พอแมปลกตนไมเมอเดกเกด และใหเดกเปนเจาของ

ตนไมตนนน

98 99


6. การจดกจกรรมตองคำนงถง ตวนกเรยน โดยใหคำนงถงกจกรรมทสมำเสมอ ใหนกเรยนมสวนรวม

แสดงความเปนเจาของเรยนรการทำกจกรรมโดยการทำไปแกไขไป

7. การกระจายแนวคดดวยแกนนำจาก จดเลก กระจายส จดใหญ และขยายสพนทตาง ๆ

8. การดำเนนกจกรรมตองมโครงสรางหลก คอ เครอขาย มกระบวนการทำงานทคำนงถง ผนำ และ

ผตาม และตองมการตดตามประเมนผล

9. การดำเนนกจกรรมตองเนนวาทกคนมความเปนเจาของโครงการ

10. มความเปนสากล

11. การพฒนาอยางยงยน เรมตนทผนำ (ผใหญบาน) และผนำไมทงผตาม

12. สรางกลยทธในการสอสาร โดยการสรางขยายชองทางการตดตอสอสารตาง ๆ (ตวอยาง สอ

บคคล ทว แผนพบ) เพอใหเดกซมซบ ไดรบการปลกฝงซมลก

13. โครงการตองเขาถงผบรหาร ทำใหเกดการยอมรบนำไปสนโยบาย บรรจใสแผนปฏบตการ

5.3 ขอเสนอแนะ

1. เสรมสรางปจจยสความสำเรจ เนนใหสมาชกในชมชนเขาใจและเขาถง

• ความสมำเสมอ ตอเนอง อยตว

• ตดตามประเมนผล (ปรบไปในตว)

• เหนคณคาของโครงการ

• มความเปนเจาของ

• มสวนรวม

• มการขยายเครอขาย

• มการบรหารจดการทด (โครงสราง บทบาทหนาท)

• มความเปนสากล (ไดรบการยอมรบจากชมชน โรงเรยน)

2. สรางตนแบบแกนนำ

• คณสมบตของแกนนำ มภาวะผนำ สมครใจ กลาคด กลาทำ กลาพด มความพรอมในการทำ

กจกรรม ไดรบความเหนชอบจากสมาชกในชมชน เปนคนทมตนทนด

• ผนำตนแบบ ตองมศกยภาพในการนำกระบวนการ A-I-C ไปใช มการปรบเปลยน กจกรรมใหเหมาะ

สมกบกลมเปาหมาย ทำใหเดกมความกระตอรอรน มความสนใจมาเขารวมกจกรรมมากขน

• ผนำตนแบบมความรบผดชอบ เขาใจและเขาถงหลกคด วเคราะห แยกแยะ (ค.ว.ย.) มการปฏวต

ตนเอง กลาแสดงออก เปนตนแบบในเรองชวยพอแมประหยดเงน ออมเงน

• ผนำตนแบบสามารถนำหลกเศรษฐกจพอเพยงไปใชเปนแนวทางในการดำเนนชวต มการทำงาน

เปนกลม แชรความคดรวมกน ไดเหนขอดของแตละท และนำกลบมาใช ไดรถงแนวความคดของ

คนอน ๆ และเรยนรถงการทำงานของคนอนไดขอคด รบทราบปญหาและอปสรรคเพอสามารถนำ

ไปปรบใช

• ผนำตนแบบตองสรางความเขมแขงขององคกร ชมชน หรอ กลม

100


3. สรางเปาหมาย และแผนงานทจะทำตอไป

• หาแนวรวมดานงบประมาณจากแหลงทองถนและแหลงอน ๆ

• ขยายผลจากกลมทมอยเดม

• ผลกดนใหเกดจากรปแบบ ของตวเอง และอยบนพนฐานของแนวคดโครงการ เพอใหเหมาะสมกบ

สถานการณของตนเอง

• โครงการสรางภมคมกนเพอปองกนไมใหเดกมเพศสมพนธกอนวยเรยน (อดทนอดกลนมวนย)

• โครงการเกษรพอเพยง (คณธรรมทง 4 ประการ)

• โครงการยวเกษตร (ตอยอด)

• รวมใจพฒนา (โครงการสหกรณเยาวชน)

• ทำโครงการตอ ปรบเทคนค กจกรรมในการอบรม การเรยนการสอน

• นำเสนอเปนรายงานเพอเปนแนวทาง

• สรางสหกรณของชมชน

• แจกเกยรตบตร สรางเครอขาย ปรบการจดอบรม คดเลอกแกนนำเพม

• รายงานผลวามการเปลยนแปลงอยางไรบาง / สถานศกษา / ทำโครงการขยายผล / สรปผลทไดรบ

จากการอบรม

• นำเสนอกจกรรม มการสอดแทรกกจกรรมใหเปนรปธรรมมากยงขน

100

เอกสารอางอง

คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง สำนกงานพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. ปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง. [เอกสารเผยแพร].

รศรนทร เกรย, ปงปอนด รกอำนวยกจ, ศรนนท กตตสขสถต. ความสขบนความพอเพยง: ความมนคงบนบนปลาย

ชวต [ออนไลน]. เขาถงจากhttp://www.ipsr.mahidol.ac.th/content/home/conferenceII/Aticle09.htm เขาถงเมอ 16

สงหาคม 2550.

อรยสจ4. เขาถงจาก http://www.learntripitaka.com/scruple/ariya4.html เขาถงเมอ 16 สงหาคม 2550.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก.1 กำหนดการอบรมแกนนำวทยากร (กลมทดลอง) วนท 18-19 พฤศจกายน 2549

ภาคผนวก ก.2 กำหนดการอบรมแกนนำวทยากร วนท 8-11 ธนวาคม 2549

ภาคผนวก ก.3 กำหนดการการสมมนาเรอง การจดการความร: ประสบการณจากกระบวนการ AIC เพอการ

เรยนร สวถ “เศรษฐกจพอเพยง” วนท 8-9 พฤษภคม 2550

ภาคผนวก ข. โครงการขยายผลของโรงเรยนตาง ๆ

ภาคผนวก ค.1 แบบประเมนความร ความเขาใจแนวคด เศรษฐกจพอเพยง และกระบวนการ AIC กอนการอบรม

(Pre-Test)

ภาคผนวก ค.2 แบบประเมนความร ความเขาใจแนวคด เศรษฐกจพอเพยง และกระบวนการ AIC หลงการอบรม

(Post-Test)

ภาคผนวก ค.3 แบบฟอรมการประเมนการจดกระบวนการ / กจกรรมของแกนนำเยาวชน

ภาคผนวก ค.4 แบบบนทกแผนการจดกจกรรม / โครงการตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง / สงเสรมคณธรรม

จรยธรรมทไดจากกระบวนการ AIC

ภาคผนวก ค.5 แบบประเมนภาพรวมของการดำเนนกระบวนการ AIC สำหรบผสงเกตการณ

ภาคผนวก ง. รายนามผมสวนรวมในการพฒนาคมอการจดกระบวนการ การเรยนรอยางมสวนรวม สวถ

“เศรษฐกจพอเพยง” ตามแนวทางพระบรมราโชวาท เรอง คณธรรม 4 ประการ

หมายเหต ภาคผนวกบนทกไวในแผนซดทแนบมาพรอมกนน

Documents

รายงานวิจัย ฯ เศรษฐกิจพอเพียง