มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตด : ศกษากรณการนาระบบสมครใจบาบดมาใชฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

โดย

รอยตารวจเอกวษณ คาโนนมวง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

นตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายอาญา

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตด : ศกษากรณการนาระบบสมครใจบาบดมาใชฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

โดย

รอยตารวจเอกวษณ คาโนนมวง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

นตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายอาญา

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

THE DRUNG ADDICTION TREATMENT MEASURES: TO STUDY ON THE USAGE OF THE VOLUNTARINESS METHOD TO TREAT THE DRUG ADDICT

BY

POlICE CAPTION WISSANU KUMNONMUANG

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF THE MASTER OF LAW PROGRAM

CRIMINAL LAW THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2015

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(1)

หวขอวทยานพนธ มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตด : ศกษากรณการนาระบบสมครใจบาบดมาใชฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

ชอผเขยน รอยตารวจเอก วษณ คาโนนมวง

ชอปรญญา นตศาสตรมหาบญฑต

สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย กฎหมายอาญา

นตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ปการศกษา

รองศาสตราจารย ดร. ปกปอง ศรสนท

2558

บทคดยอ

วทยานพนธเลมนมงหมายศกษาเกยวกบมาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดโดยเนนนาระบบสมครใจบาบดมาใชฟนฟสมรรภาพผตดยาเสพตด ในประเดนตางๆ 5 ประเดน คอ 1) ปญหาเรองการเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกสาหรบผเสพยาเสพตดกลาวคอผตดยาเสพตดตองถกดาเนนคดเหมอนอาชญากรทวไปหรอไม 2) ปญหาเรองความชอบธรรมของการบงคบบาบดตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 กลาวคอรฐมอานาจบงคบผตดยาเสพตดเพอบาบดหรอไม 3) ปญหาเรองมาตรการทางกฎหมายการแกไขผตดยาเสพตดของประเทศสหรฐอเมรกา เยอรมน โปรตเกส สงคโปร มาเลเซย และแนวทางขององคกรสหประชาชาตเมอเปรยบเทยบกบประเทศไทย กลาวคอการบาบดผตดยาเสพตดของไทยเปนไปตามหลกสากลหรอไม 4) ปญหาเรองกระบวนการบาบดรกษาผตดยาเสพตดแบบบงคบและสมครใจ กลาวคอควรนามาตรการบงคบบดมาใชทกกรณหรอไม 5) ปญหาเรองประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท ฉบบท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตดเพอเขาสการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ กลาวคอประกาศดงกลาวเพยงพอตอการแกไขปญหาผตดยาเสพตดหรอไม โดยประเทศทเปนวตถแหงการศกษาประกอบดวยประเทศไทยและตางประเทศอนไดแก ประเทศสหรฐอเมรกา เยอรมน โปรตเกส สงคโปร มาเลเซย

(2)

จากการศกษาในประเดนตางๆพบวา

1) ในประเดนเรองการเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกของผเสพยาเสพตดปรากฎวาทงประเทศสหรฐอเมรกา เยอรมน โปรตเกส สงคโปร มาเลเซย มองวาผเสพคอผปวยไมใชอาชญากรจงไมสมควรถกดาเนนคด ตองไดรบการบาบดรกษาไมสมควรนาโทษจาคกมาปรบใช

2) ในประเดนเรองความชอบธรรมของการบงคบบาบดตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 ปรากฎวาผตดยาเสพตดตองถกควบคมเขาไปอยในเรอนจาโดยไมมโอกาสเลอกการบาบดรกษาดวย การทรฐไมเปดโอกาสใหสมครใจบาบดขดตอความชอบธรรม

3) ในประเดนมาตรการทางกฎหมายการแกไขผตดยาเสพตดของประเทศสหรฐอเมรกา เยอรมน โปรตเกส สงคโปร มาเลเซย และแนวทางขององคกรสหประชาชาตเมอเปรยบเทยบกบประเทศไทย ปรากฎวาเมอเปรยบเทยบกระบวนการบาบดฟนฟสมรรถภาพของไทยกบประเทศตางๆในเรองผมอานาจสงใหบาบดฟนฟ สถานทบาบดฟนฟ ระยะเวลาการบาบดฟนฟ และบทลงโทษของการฝาฝนการบาบดฟนฟ เปนไปตามแนวทางของสหประชาต แตยงขาดการบาบดรกษาภาคสมครใจและใหสถานพยาบาลเปนผดาเนนการบาบดรกษา รวมทงการตดตามดแลโดยชมชน

4) ในประเดนเรองกระบวนการบาบดรกษาผตดยาเสพตดแบบบงคบและสมครใจ ปรากฏวาทางอาชญาวทยามองวาผเสพคอผปวย ซงสหประชาชาตและองคการอนามยโลกใหความสาคญกบการบาบดรกษาผตดยาเสพตด ในทางการแพทยการรกษาทางจตใจกบผเสพจะไดผลมากกวาการบงคบทางรางกาย จงควรนาระบบสมครใจมาใชในการบาบดรกษาผานสถานพยาบาล

5) ในประเดนเรองประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตดเพอเขาสการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ เกดปญหาของความไมชดเจนในขนตอนการปฏบต ในกรณทสมครใจบาบดรกษากอนและหลงกระทาผด และการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดรนแรง

การบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของประเทศไทย ยงขาดการสมครใจบาบดโดยใชสถานพยาบาล โดยมคณะกรรมการเขามาดแลเพอบาบดรกษาและตดตามดแล ซงเปนไปตามแนวทางของสหประชาชาต ประเทศสหรฐอเมรการ โปรตเกส และสงคโปร

คาสาคญ: ผตดยาเสพตด, บาบดรกษา, ฟนฟสมรรภาพ

(3)

Thesis Title THE DRUNG ADDICTION TREATMENT MEASURES: TO STUDY ON THE USAGE OF THE VOLUNTARINESS METHOD TO TREAT THE DRUG ADDICT

Author Police Captain Wissanu Kumnonmuang

Degree Master of Laws

Department/Faculty/University Criminal Law

Thammasat University

Thesis Advisor Associate Professor Dr. Pokpong Srisanit

Academic Years 2015

ABSTRACT

This thesis has been made in order to study on the usage of the voluntariness method the drug addiction treatment emphasizing on the following 5 main issues: 1) to study on the avoidance of the main judicial administration for the drug addicts by emphasizing on the topic of “Should the drug offenders be prosecuted as normal criminals?”; 2) to study on the legitimacy of the government to force the drug addicts to attend drug treatment course in accordance with the Drug Addiction Treatment Act., B.E. 2545; 3) to study on the legislative measures to heal the drug addicts in the United States of America, Germany, Portugal, Singapore and Malaysia and the comparison between the guidelines for the drug addiction treatment of the United Nations Organization and Thailand by emphasizing on the topic of “Does the drug addiction treatment in Thailand comply with the universal principles?”; 4) to study on the voluntariness method and the enforcement of the drug addiction treatment by emphasizing on the topic of “Should the enforcement of the drug addiction be applied with every case?”; and 5) to study on the announcement No. 108/2557 of the National Council for Peace and Order, subject “The practice for the drug suspect before the drug addiction treatment process and the ministering through the treatment and the rehabilitation”, by emphasizing on the topic of “Is such announcement sufficient for solving the drug addiction problem?”. This research is referred from the information

(4)

and fact in Thailand, the United States of America, Germany, Portugal, Singapore and Malaysia.

After researching and studying on such issues, I found that:

1) Regarding the avoidance of the main judicial administration for the drug addict, in the United States of America, Germany, Portugal, Singapore and Malaysia, they treat the drug addicts as sick persons not a criminal. Therefore, they think that the drug addict should be remedied instead of being imprisoned.

2) Regarding the legitimacy of the government to force the drug addict to attend drug treatment course in accordance with the Drug Addiction Treatment Act., B.E. 2545, it appears that the drug addicts has been imprisoned without any chance to volunteer themselves to attend drug treatment course. This enforcement is contrary to the morality.

3) Regarding the legislative measures to heal the drug addicts in the United States of America, Germany, Portugal, Singapore and Malaysia and the comparison between the guidelines for the drug addiction treatment of the United Nations Organization and Thailand, it appears that the authorized person who is in charge of the enforcement of the treatment method, treatment center, treatment period and the punishment for the avoidance of treatment conform with the guidelines of the United Nations Organization but still lack of the voluntary treatment in hospital including the aftercare by their local communities.

4) Regarding the voluntariness method and the enforcement of the drug addiction treatment, it appears that, according to the criminology, they treat the drug addicts as sick persons. The United Nations Organization and the World Health Organization also focus on the drug addiction treatment. Furthermore, by the medical view, they think that applying the mental treatment to the drug addicts is more efficient than enforcing on their body. Therefore, the voluntariness method for the drug addiction treatment in hospital should be applied to the drug addicts.

5) Regarding the announcement No. 108/2557 of the National Council for Peace and Order, subject “The practice for the drug suspect before the drug addiction treatment process and the ministering through the treatment and rehabilitation”, there is a problem about the unclear procedure to volunteer to attend the treatment course, both before and after committing an offence, as well as the treatment course for the severe drug addiction. There might be a gap for authorities

(5)

to disregard their duties and infringe the drug addicts’ right. In addition, there is no measure to control the avoidance of the treatment of the drug addicts.

The drug addiction treatment in Thailand is still lack of the voluntariness method for the drug treatment in hospital under the control of the board of committee, to supervise the treatment method and follow up for the result, in accordance with the guidelines of the United Nations Organization, the United States of America, Portugal and Singapore.

Keywords : The drug addicts, treatment, rehabilitation.

(6)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไปไดดวยด เนองจากไดรบความกรณาและการชแนะทเปนประโยชนจากกรรมาธการวทยานพนธทกทาน ขอขอบพระคณเปนอยางสงศาสตราจารยพเศษ ดร.เกยรตขจร วจนะสวสด ประธานกรรมการวทยานพนธททานสละเวลาอนมคา ใหเกยรตรบเปนประธานฯ และมอบตารา เอกสาร ประกอบการจดทาวทยานพนธ ขอขอบพระคณอาจารยประธาน จฬาโรจนมนตร และ อาจารย ดร.สรสทธ แสงวโรจนพฒน กรรมการวทยานพนธ โดยเฉพาะ รองศาสตราจารย ดร.ปกปอง ศรสนท กรรมการและทปรกษาวทยานพนธ ทคอยใหคาแนะนา แกไขขอบกพรอง และชแนะใหคาปรกษา ผศกษาขอกราบขอบพระคณทกทานเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณ พลตารวจเอกปานศร ประภาวต อดตรองผบญชาการตารวจแหงชาต ทสนบสนนและสงเสรม ใหความรแกผศกษา และ พนตารวจเอกพฒชนนท เกยรตนนท นายเวร รองผบญชาการตารวจแหงชาต ทคอยสนบสนน ชวยเหลอ สงเสรม รวมทงใหคาแนะนาขอมลทเปนประโยชนตอการศกษา

ขอขอบพระคณอาจารยทกทาน และเพอนๆ นกศกษาหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายอาญา ป 2555 ทกคน ในมตรภาพ ความร ความเขาใจ โดยเฉพาะวาทรอยตรอภวฒน นาคชานาญ ทใหคาแนะนาดๆ ตลอดจนความชวยเหลอตางๆ ขอขอบพระคณครอบครว คณพอ ทองด คาโนนมวง และคณแมสดา คาโนนมวง ทคอยใหกาลงใจตลอดมา ทายสดขอขอบคณ นางสาวกานตชนก พรยะมาสกล ภรรยาทคอยใหกาลงใจ สนบสนนและอยเคยงขางตลอดเวลา

หากผลการศกษานมขอบกพรองประการใด ผศกษาขอนอมรบไวเพอปรบปรง แกไขในการศกษาครงตอไป

รอยตารวจเอก วษณ คาโนนมวง

(7)

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (6)

บทท 1 บทนา 1

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการวจย 6 1.3 สมมตฐานของการวจย 6 1.4 ขอบเขตของการวจย 7 1.5 วธดาเนนการวจย 7 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย 8

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 9

2.1 ประวตความเปนมาของยาเสพตด 9 2.2 สาเหตของการตดยาเสพตดใหโทษ 12 2.3 ความหมายของผตดยาเสพตด 14 2.4 แนวคดมาตรการตอผกระทาผดทเปนผตดยาเสพตดตามหลกอาชญาวทยา 16 2.4.1 แนวคดการลงโทษและแกไขฟนฟผกระทาความผดเกยวกบยาเสพตด 16 2.4.2 แนวคดหลกแทนการดาเนนคดอาญา (The Principle of Diversion) 21 2.4.3 การระงบขอพพาทผตดยาเสพตดโดยกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท 25 2.5 ความหมายและวธการของการบาบดฟนฟผตดยาเสพตด 26 2.5.1 ความหมายของการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด 26 2.5.2 ขอบเขตของการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด 27

(8)

2.5.3 รปแบบและวธการบาบดฟนฟผตดยาเสพตด 28 2.6 มาตรการทางกฎหมายการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของประเทศไทย 29

2.6.1 แนวทางการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดโดยการบงคบบาบด 29 2.6.1.1 ประกาศคณะปฏวต ฉบบท 37 พ.ศ.2501 29

2.6.1.2 พระราชบญญตออกฤทธและจตประสาท พ.ศ.2518 30

2.6.1.3 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2534 32

2.6.1.4 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 33 2.6.2 แนวทางการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดโดยการสมครใจบาบด 39

2.6.2.1 พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 39

2.6.2.2 ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรองการปฏบต 40

ตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการฟนฟ

2.6.3 มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟโดยศาลยตธรรม 48

2.6.3.1 ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 49 48

2.6.3.2 ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 56 49

บทท 3 มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของตางประเทศ 52

3.1 มาตรการทางกฎหมายองคกรระหวางประเทศดานยาเสพตด 52 3.2 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศ 55 สหรฐอเมรกา 3.3 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศเยอรมน 64 3.4 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศโปรตเกส 69 3.5 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศมาเลเซย 74 3.6 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศสงคโปร 78

บทท 4 วเคราะหแนวทางการแกไขปญหาการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด 81

(9)

4.1 การแกไขฟนฟผตดยาเสพตดตามหลกอาชญาวทยา 82 4.2 การเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกสาหรบผเสพยาเสพตด 83 4.3 หลกความชอบธรรมของรฐในการบงคบบาบดฟนฟผตดยาเสพตด 87 4.4 เปรยบเทยบรปแบบวธการและประสทธภาพของการบาบดฟนฟผตดยาเสพตด 88 แบบบงคบบาบดและแบบสมครใจบาบด 4.5 วเคราะหเปรยบเทยบการฟนฟผตดดยาเสพตดตามกฎหมายไทยและตางประเทศ 91

4.5.1 ผมอานาจสงใหเขารบการฟนฟ 91 4.5.2 สถานทบาบดฟนฟ 92 4.5.3 ระยะเวลาในการควบคม 93 4.5.4 บทลงโทษผฝาฝน 94

4.6 มาตรการทางกฎหมายตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 95

เรองการปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการ

บาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 97

5.1 บทสรป 97

5.2 ขอเสนอแนะ 100

บรรณานกรม 105

ประวตผเขยน 111

1

บทท 1 บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดถอวาเปนปญหาสาคญของสงคมไทยในปจจบนยาเสพตดทาลายคนในชาต ทาลายระบบเศรษฐกจ แมวารฐบาลทกยคทกสมยจะมมาตรการปราบปรามยาเสพตด ทมเทงบประมาณจานวนมหาศาล ในการปราบปราม กไมทาใหปญหายาเสพตดหมดไปได เพราะตราบใดทยงมผเสพ ผผลต ผคา กจะผลตยาเสพตดออกมาจาหนายอยางไมมทสนสด ปญหาสาคญทเราตองดาเนนการเรงแกไข เพอใหการแกไขปญหายาเสพตดของประเทศไทยยงยน คอ การแกไขปญหาของผตดยาเสพตด

ปญหายาเสพตดนอกจากจะสงผลกระทบตอผเสพยาเสพตดเองแลว ยงสงผลกระทบตอสงคม คนรอบขางดวย จากสถตการเกดอาชญากรรมสวนใหญผกระทาผดมกจะเกยวของกบยาเสพตดทงสน โดยในปงบประมาณ 2558 สถตการเกดคดของสานกงานตารวจแหงชาต 1 มจานวนทงสน 797,174 คด เปนคดยาเสพตดจานวน 330,109 คด คดเปนรอยละ 41.41 และเมอไปสอบสวนผกระทาผดในคดอาญาหลายครงกมกจะมมลเหตมาจากการเสพสารเสพตด ดงทเปนขาวทางสอมวลชนสาคญหลายเรอง เชน เมอ 8 กรกฎาคม 2557 จบกมผตองหาทเปนพนกงานของการรถไฟฟาแหงประเทศทใหการรบสารภาพวา เปนผขมขนและฆาเดกหญงกอนโยนรางลงจากตรถไฟ สาเหตเนองจากเสพยาบามาตงแตตนทาง และเสพอกครงบนรถไฟอก 2 เมด จนเกดอาการมนเมาและมอารมณทางเพศจงไดทารายและขมขนผตาย พรอมทงโยนรางลงจากรถไฟ 2

จากการสารวจความคดเหนของประชาชนเพอประเมนผลงานของรฐบาล (คณะรกษาความสงบแหงชาต ) 3 พบวานโยบายดานการปราบปรามยาเสพตดเปนนโยบายทประชาชน ชนชอบ

1 สถตคดอาชญากรรม กองแผนงานอาชญากรรม สานกงานตารวจแหงชาต ปงบประมาณ

2558. 2 หนงสอพมพไทยรฐ, (ฉบบวนท 12 มถนายน 2557), น.1. 3 สานกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารและและสานกงาน

คณะกรรมการ ปองกนและปราบปรามยาเสพตด (สานกงาน ป.ป.ส.), “การสารวจความคดเหนของประชาชนเกยวกบสถานการณการแพรระบาดยาเสพตดตามยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหา

2

รอยละ 92.4 และตอมาเมอวนท 9 ตลาคม 2557 ไดสารวจความเหนของประชาชนในหวขอ “วนความเครยดคนไทย หลงรฐบาลคนความสขใหประชาชน” พบวา ปญหาความเครยดเกยวกบยาเสพตดมากเปนลาดบท 3 รอยละ 37.3 นอกจากนมหาลยหอการคาไทยไดสารวจความเหนของประชาชน พบวาดชนความเหนเกยวกบยาเสพตดในปจจบนเปนสงทประชาชนตองการใหสงคมแกไขเรงดวน

จะเหนวาปญหายาเสพตดเปนปญหาทสาคญและจาเปนตองแกไข โดยเรงดวน รฐบาลและคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) จงไดประกาศแผนปฏบตการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดป 2558 (ตลาคม 2557 – กนยายน 2558) โดยมความตงใจและ เจตนารมยทจะลดระดบปญหายาเสพตด และปญหาทเกยวเนอง กบยาเสพตดใหไดมากทสด เพอไมใหสงผลกระทบตอการดารงชวต ความปลอดภยในชวตและทรพยสน ความสงบสขของประชาชน และสงคมโดยสวนรวม

สาหรบปญหาดานผเสพ/ผตดยาเสพตดทมอยในชมชน/ หมบาน ทาใหประชาชนรอยละ 47.5 ระบวาไดรบความเดอดรอน จากปญหาดงกลาว โดยเฉพาะกลมของผเสพ นบวนจะมจานวนเพมมากยงขน จากขอมลสถตพบวา 4 การนาผเสพ/ผตดยาบาบดในชวง 5 ปทผานมามแนวโนมสงขนในป 2553 จานวน 132,447 คน ในป 2554 - 2556 ไดมการจดทาแผนพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตดเปนวาระแหงชาต สงผลใหมผเขารบการบาบดรกษาเพมสงมากขนจานวน 420,209 คน และ 416,873 คน สาหรบป 2557 สามารถนาผเสพเขารบการบาบดไดจานวน 303,501 โดยพจารณาการนาผเสพเขาสระบบการบาบดในชวง 2553-2554 สดสวนของผทเขารบการบาบดรกษาในระบบบงคบบาบดมากทสด รอยละ 68.3 และ รอยละ 71.9 สวนระบบสมครใจอยทรอยละ 20.4 และ 19.9 เทานน ตอมารฐบาลไดกาหนดใหนาพลงแผนดนเอาชนะทาใหมผสมครใจเขาบาบดแบบสมครใจมากยงขนในป 2557 ผเสพสมครใจเขาบาบดจานวน 131,951 คดเปนรอยละ 43.4 ระบบบงคบบาบดจานวน 148,289 คน คดเปนรอยละ 48.8 และระบบตองโทษจานวน 23,261 คน คดเปนรอยละ 7.7 ซงจะเหนไดวาการแกปญหาผเสพยาเสพตดของประเทศไทยยงมงเนนระบบการบงคบบาบดมากกวาระบบการสมครใจบาบด

สาหรบอตราผเขารบการบาบดรกษาในชวง 5 ปทผานมา กลมหลกของผทเขารบการบาบดเปนเดกและเยาวชนอาย 15-24 ป มากทสด ในป 2557 มสดสวนอยทรอยละ 45 ลาดบท 2 มสดสวน ยาเสพตด,” สบคนเมอ 15 พฤศจกายน 2558, จาก http://nctc.oncb.go.th/new//attachfiles/ebook/NSODrugsPoll.pdf.

4 สวนขอมลเฝาระวงปญหายาเสพตด สานกงานยทธศาสตร สานกงานปราบปรามยาเสพตด, “สถานการณปญหายาเสพตดปงบประมาณ 2557 และแนวโนมของปญหา,” สบคนเมอ 15 พฤศจกายน 2558, จาก http://nctc.oncb.go.th.

3

อยทรอยละ 17.7 และทนาเปนหวงคอ กลมอายตากวา 15 ป มสดสวนถงรอยละ 1.1 แมจะเปนจานวนไมมาก แตเปนกลมทนาจะเปนหวงเพราะกลมวยดงกลาวยงไมรจกเหตผลในการตดสนใจทด สวนใหญเปนกลมทกาลงอยในวยกาลงศกษาเลาเรยน จงเปนสงทนาเปนหวงอยางมากสาหรบประเทศไทย หลายครงผเสพยาเสพตดทผานการบาบดแลวตองเขาไปบาบดซาอก เนองจากไมสามารถรกษาหายได จากการทมาตรการทางกฎหมายขาดประสทธภาพ จงทาใหรฐตองสนเปลองงบประมาณจานวนมหาศาลในการแกไขปญหาผเสพยาเสพตด

แนวความคดตามหลกอาชญาวทยาไดการตดตยาเสพตดเปนเพยงพฤตกรรมทไมสอดคลองกบมาตรฐานหรอความคาดหวงของสงคมใดสงคมหนงหรอกลมใดกลมหนง จงไมถอวาเปนอาชญากรรมทรนแรง แมจะเกดความเสยหายแกผอนบางกตาม จงเรยกอาชญากรรมประเภทนวา อาชญากรรมทกฎหมายกาหนดไวเปนความผด (Mala prohibita) เปนการฝาฝนพฤตกรรมทกฎหมายกาหนดไววาเปนความผด การแกไขอาชญากรรมประเภทผตดยาเสพตดน จงจาเปนทจะตองเนนการมสวนรวมของทกฝายในสงคม การหนเหผกระทาความผดออกจากกระบวนการยตธรรม (Diversion form criminal justice System ) เนนการแกไขฟนฟผกระทาผดใหหนมากลบเนอกลบตวคนสครอบครว ชมชน 5

การตดยาเสพตดในทางการแพทยนน แบงเปนการตดยาเสพตดทางกายและทางใจ โดยอธบายวาเปนกระบวนหนงทเกดขนทละนอยจากการใชยาเปนครงคราวสการใชทถขน โดยสงผลตอสมอง 2 สวน คอ สวนความคด (Cerebral cortex) และสวนอยาก (Lambic system) ทาใหผเสพมความตองการมากยงขนและแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสม สวนการบาบดรกษาผเสพในทางการแพทยนนโดยทวไปจะบาบดรกษาหายไดไมยาก สงสาคญทสดคอ การบาบดทางจต (Mental Dependency ) หรอความมงมานะทเกดอยากจะเอชนะยาเสพตดดวยจตใจของผตดยาเสพตดเอง

ดงนนกระบวนการบาบดผตดยาเสพตดทไดผลด สามารถรกษาแกไขฟนฟผตดยาเสพตดสสงคมไดคอ การบาบดดวยความสมครใจของผเสพ มจตใจมงมานะทอยากจะเอาชนะการตดยาเสพตด แตในปจจบนกระบวนการทางกฎหมายของประเทศไทย การฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดตงแตอดตถงปจจบน รฐบาลไดใหความสาคญผลกดนแกไขกฎหมายเพอหามาตรการแกไขปญหาผเสพยาเสพตดมาโดยตลอด จนนามาซงพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 ซงมการประกาศใชจนถงปจจบนเปนระยะเวลา 13 ปแลว โดยเหตผลในการประกาศพระราชบญญตนมหลกการสาคญ คอ ผเสพยาเสพตดมสภาพเปนผปวยไมใชอาชญากรปกต การฟนฟสมรรถภาพผเสพ

5 พเยาว ศรแสงทอง, การลงโทษและแกไขผกระทาผด (Punishment and correction),

พมพครงท 2 ( กรงเทพมหานคร : บรษท จามจรโปรดกส จากด, 2555), น.17-29.

4

ยาเสพตด จงสมควรกระทา เพอใหผเสพกลบตวคนสสงคมไดเปนปกต แตพระราชบญญตนฯ กไมสามารถแกไขปญหาผตดยาเสพตดได นบวนแตจะทวความรนแรงมากยงขน เนองจากพระราชบญญตฉบบน เปนการนาเอาระบบการบงคบบาบดมาใชในการแกไขฟนฟผเสพยาเสพตด ซงมจานวนผเสพยาเสพตดหลายรายไมใสใจในกระบวนการบาบด หลบหนการบาบด ทาใหการบาบดไมเกดผลไมเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมาย แมวา พ.ร.บ.จะระบวตถประสงคเพอเบยงเบนบคคลากรจากการคมขง แตในทางปฏบตแลวผเสพยาเสพตดยงตองถกควบคมตว ตาม พ.ร.บ.ฉบบนยาวนานพอสมควร และในระหวางการรอการถอนยาตามกระบวนการบาบด ยงถกควบคมในเรอนจา โดยไมไดรบการดแล และใหคาแนะนาจากแพทยแตอยางใด 6 อกทงการบงคบบาบดนนยงขดตอหลกความชอบธรรมของรฐในการออกกฎหมายโดยไมไดคานงถงหลกสทธเสรภาพของประชาชนวาไดสดสวน สมดล (Balance) กนหรอไม เนองจากการกระบวนการพจารณาความอาญาของรฐนน อานาจของรฐทจะลงโทษผกระทาผดตองพยายามรกษาสมดลกบหลกประกนสทธเสรภาพของประชาชน7 โดยเฉาพาะในคดเสพยาเสพตดแลว เมอมองวาผเสพคอผปวย มใชอาชญากร จงไมสมควรทจะตองไปบงคบผปวยแตอยางใด

สวนการสมครใจบาบดซงนาจะถอวาทาใหการแกไขฟนฟผเสพยาเสพตดไดดทสดนนกไดกาหนดไวในพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 มาตรา 94 แตขาดการประชาสมพนธของหนวยงานทเกยวของจงทาใหขาดประสทธภาพ จานวนผทสมครใจบาบดยงนอยเมอเปรยบเทยบกบการถกบงคบบาบด ซงกระบวนการบาบดรกษาแกไขฟนฟผตดยาเสพตดของประเทศไทยนน กขาดการตดตามดแล การเฝาระวง ไมมการบญญตสงเหลานใหมความชดเจนในทางกฎหมาย

ผเขยนในฐานะเจาพนกงานตารวจทเคยทาหนาททงในฐานะผจบกมผเสพยาเสพตด และพนกงานสอบสวนในการดาเนนการตามกระบวนการฟนฟตาม พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 กพบความบกพรองหลายประการของกฎหมายฉบบฯน แมวากฎหมาย มเจตนารมณทด แตในทางปฏบตแลว ไมเกดผลสาเรจเทาทควร เพราะเปนการบงคบใหผเสพยาเสพตดเขาสกระบวนการบาบด โดยทผเสพยาเสพตดหลายคนไมมความพรอม และเมอเขาไปสเรอนจา

6 Richard Pearshouse, “รายงานวจยการบง บา บดในประเทศไทย ขอส ง เกตตอ

พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผ ตดยาเสพตด พ.ศ.2545,” แปลโดย พภพ อดมอทธพงศ , Canadian HIV/AIDS Legal Network, 2551, น.10-21.

7 เกยรตขจร วจนะสวสด, คาอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการดาเนนคดในขนกอนการพจารณา, พมพครงท 7 แกไขเพมเตม (กรงเทพมหานคร: สานกพมพ พลสยาม พรนตง (ประเทศไทย), 2553), น.1-2.

5

สถานบาบดแลว ความไมพรอมของเจาหนาททาใหผเสพยาเสพตดไมไดรบการดแลทดเทาทควร จงไมสามารถแกไขปญหาการเสพยาเสพตดได

สงทนาเปนหวงอยางยงของผเสพยาเสพตด คอ กลมผทเสพยาเสพตดรายใหม ทอยากร อยากลอง เชน ผเสพยาเสพตดตามสถานบรการ ตามสถานประกอบการตางๆ เมอถกเจาหนาทตารวจจบสอบ ตรวจปสสาวะพบสารเสพตดในรางกาย จะตองถกดาเนนการคด บางคนมหนาทการงาน มรายไดทตองดแลครอบครว แตหลงผดไปในบางครงกจะตองถกดาเนนคด ถกสงฟองศาลไปบาบดรวมกบผทตดยาเสพตดเปนประจา จนทาใหไดรบสภาพแวดลอมเหลานน เมอออกมาจงกลบไปเสพยาเสพตดอก บางคนกรจกตดตอกบผคา กลายเปนนกคายาเสพตด และบางคนแมวาจะฟนฟครบถวนตามกระบวนการจนสามารถถกลบประวตอาชญากรกตาม แตตอนทถกจบกมนน เมอนายจางทราบวาตองถกดาเนนคด กไลออกจากงาน ทงทการเสพยาเสพตดครงนนอาจจะเกดจากความอยากลอง หรอการขาดสตเพยงชวคราวของผเสพยาเสพตด แตกฎหมายไมเปดชองวางใหโอกาสผเสพยาเสพตดใหกลบตวเปนคนด โดยเฉาะการตรวจพบสารเสพตดโดยเจาพนกงานโดยเจาพนกงานตามกฎหมายตามกฎหายวธพจารณาคดยาเสพตด ไมมกฎหมายใหอานาจในการสงตวผเสพไปบาบดโดยไมตองถกดาเนนคด ไมเปดชองวางใหโอกาสผกระทาความผดไปบาบดดวยความสมครใจ เพอทจะไดกลบมาเปนคนดของสงคมตอไป ผเขยนจงเหนวา พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 ไมเกดผลในทางปฏบต ไมสามารถแกไขปญหาผเสพยาเสพตดได อกทงยงเปนการสนเปลองงบประมาณในการดาเนนการ ซงหากกฎหมายเปดโอกาสใหผกระทาผดทถกตรวจหรอทดสอบเบองตนวาพบสารเสพตดในรางกายและสมครใจบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดไดรบการยกเวนไมถกแจงขอหายาเสพตด โดยเจาพนกงานตามกฎหมายตามกฎหายวธพจารณาคดยาเสพตด เพอใหผเสพยาเสพตดใหโทษไดรบการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดไดอยางรวดเรวเหมาะสม โดยไมตองผานการถกดาเนนคด จะลดขนตอน ลดงบประมาณของรฐไปไดจานวนมาก

แมวาตอมาในปจจจบนจะมประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ โดยใหโอกาสผเสพยาเสพตดเขารบการบาบดฟนฟโดยความยนยอม เพอให ผเสพกลบฟนคนจากสารเสพตดและสามารถกลบไปใชชวตในครอบครว คาสงฉบบนจะมเนนการบาบดภาคสมครใจ มกระบวนการคดกรองผเสพยาเสพตด การบาบดฟนฟ การประเมนผล การตดตามดแลชวยเหลอและสนบสนนผผานการบาบดฟนฟ ซงถอวาเปนกฎหมายทนาจะสามารถแกไขปญหาของผเสพยาเสพตดไดเปนอยางด เปนไปตามแนวทางของสหประชาตทกาหนดแนวทางการแกไขยาเสพตดและอาชญากรรมไว แตคาสงคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบน ยงมประเดนทตองพจารณาหลายประการ คอ การบวนการดาเนนการของการคดกรองการบาบดฟนฟ ยงไมมความชดเจน อาจจะเกด

6

ชองวางใหเจาหนาทละเมดสทธเสรภาพของผเสพยาเสพตดได และผทหลบหน ไมปฏบตตามขอตกลงเบองตน สมควรทจะตองรบโทษตามกฎหมายหรอไมอยางไร อกทงประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตฯ ดงกลาวเปนเพยงกฎหมายพเศษในหวงเวลาหนง แตปญหาผตดยาเสพตดเปนปญหาใหญทตองแกไขใหเปนระบบ ซงผเขยนเหนวาตองมการกาหนดไวใหชดเจนในทางปฏบต และเหนสมควรทจะตองแกไขเพมเตมใน พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 โดยเพมประเดนของการบาบดรกษาภาคสมครใจดวย ดวยเหตผลและความจาเปนดงกลาวขางตน จงเหนสมควรเรงดวนทประเทศไทยตองเรงแกไขปญหาขอกฎหมายเพอกาหนดมาตรการดาเนนการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดใหสามารถกลบสสงคมไดอยางยงยน

1.2 วตถประสงคของการวจย

1.2.1 เพอศกษากระบวนการแกไขฟนฟผเสพยาเสพตดในการเบยงเบนผกระทาความผดออกจากกระบวนการยตธรรม (Diversion form criminal justice System ) เนนการแกไขฟนฟผกระทาผดใหหนมากลบเนอกลบตวคนสครอบครว

1.2.2 เพอศกษาเปรยบกระบวนการบาบดรกษาฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของประเทศไทยกบระบบบาบดฟนฟตางประเทศแลวสามารถปรบนามาใชกบประเทศไทยเพอแกไขปญหาผเสพยาเสพตดในประเทศไทยได

1.2.3. เพอเปรยบเทยบการบาบดฟนฟสมรรถภาพแบบบงคบและแบบสมครใจบาบด และนามาปรบใหสอดคลองกบมาตรการทางกฎหมายของประเทศไทยในการบาบดรกษาฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พรอมเสนอวธการแกไขปญหาผเสพยาเสพตดอยางมประสทธภาพ

1.2.4. เพอศกษาวเคราะหกระบวนบาบดรกษาผเสพยาเสพตดแบบสมครใจ ตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การนาผตองสงสยเขารบการบาบดฟนฟ รวมทงกระบวนการคดกรองผเสพ การบาบดรกษา การตดตามดแล

1.3 สมมตฐานการวจย

เนองดวยปจจบนปญหาการแพรระบาดยาเสพตดนบวนทวความรนแรงมากยงขน โดยเฉพาะการแพรระบาดไปยงผเสพยาเสพตดซงเปนระดบเยาวชน ทกหนวยงานทเกยวของพยายามกาหนดมาตรการทางกฎหมายออกมาแกไขปญหาดงกลาว นาแนวคดผเสพคอผปวยมใชอาชญากร จงสมควรทจะตองไดรบการแกไขฟนฟ จงออกพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 แตกไมสามาถแกไขปญหาได เนองจากกฎหมายดงกลาวเปนการบงคบบาบดฟนฟ แตศาสตร

7

ทางการแพทยพบวาการบาบดทางจต การสมครใจบาบดทจะเอาชนะยาเสพตดเปนสงสาคญทสด เนองจากฤทธของยานนฝงรางลกสสมองของมนษย การแกไขปญหาผเสพของประเทศไทยจงไมมประสทธภาพเทาทควร เพราะกฎหมายไมไดเปดโอกาสใหผกระทาผดทถกตรวจหรอทดสอบเบองตนวาพบสารเสพตดในรางกายและสมครใจบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดไดรบการยกเวนไมถกแจงขอหายาเสพตด โดยเจาพนกงานตามกฎหมายตามกฎหายวธพจารณาคดยาเสพตด เพอใหผเสพยาเสพตดใหโทษไดรบการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดไดอยางรวดเรวเหมาะสม แมปจจบนจะมประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตดเพอเขาสการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ แตยงเกดปญหาของความไมชดเจนในตนตอนการปฏบตในประกาศดงกลาว อาจจะเกดชองวางใหเจาหนาทละเลยการปฏบต ละเมดสทธของผเสพยาเสพตดได อกทงไมมความชดเจนในกรณทสมครใจบาบดรกษากอนกระทาผดและหลงกระทาผด และไมมมาตรการควบคมไมใหผเสพยาเสพตดหลบหนการบาบดรกษา จงทาใหการแกไขฟนฟผตดยาเสพตดของประเทศไทยไมมประสทธภาพเทาทควร ผเขยนจงเหนควรเพมเตมการบาบดรกษาภาคสมครใจในพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 จะเปนแนวทางแกไขปญหาการฟนฟบาบดผตดยาเสพตดอยางยงยน

1.4 ขอบเขตการวจย

วทยานพนธฉบบนจะทาการศกษาแนวคดหรอการบาบดแกไขฟนฟผกระทาความผดเกยกบยาเสพตด โดยวเคราะหประเดนสาคญ 5 ประเดน คอ 1) หลกสาคญของการเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกสาหรบผเสพยาเสพตด 2) ศกษาหลกความชอบธรรมของการบงคบบาบดตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 3) มาตรการทางกฎหมายการแกไขผตดยาเสพตดของประเทศสหรฐอเมรกา เยอรมน โปรตเกส สงคโปร มาเลเซย และแนวทางขององคกรสหประชาชาต เปรยบเทยบกบมาตรการทางกฎหมายของประเทศไทย 4) ศกษาเปรยบเทยบกระบวนการบาบดรกษาผตดยาเสพตดแบบบงคบและสมครใจ 5) ศกษาวเคราะหประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท ฉบบท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตดเพอเขาสการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ

1.5 วธดาเนนการวจย

การวจยครงนเปนการศกษาวจยในรปแบบเนน การวจยเอกสาร (Documentary research ) โดยจะทาการศกษาและวเคราะหบทบญญตแหงกฎหมายทเกยวของ คนควาและเกบ

8

รวบรวมขอมลจากหนงสอ วารสาร ตารา กฎหมาย เอกสารสมมนา และวจยอนๆทงของไทยและตางประเทศ และทางอนเตอรเนต แลวนามาวเคราะหตามหลกวชาการ

1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.6.1 สามารถนาแนวคดการบาบดรกษาแกไขฟนฟผเสพยาเสพตดในการเบยงเบนผกระทาความผดออกจากกระบวนการยตธรรม (Diversion form criminal justice System ) มาปรบใชในการแกไขฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในไทยได

1.6.2 ทาใหทราบถงววฒนาการกระบวนการบาบดรกษาฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของประเทศไทยและตางประเทศ รวมทงแนวทางขององคกรสหประชาชาต แลวสามารถนามาประยกตแกไขผเสพยาเสพตดได

1.6.3 สามารถนาขอด ขอเสยของกระบวนการบาบดยาเสพตดภาคสมครใจและระบบการบาบดยาเสพตดแบบบงคบบาบด มาปรบใชในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดได

1.6.4 ทาใหทราบและเขาใจแนวคดกระบวนการบาบดผเสพยาเสพตดภาคสมครใจ ตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 108/2557 เรอง เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตดเพอเขาสการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ รวมทงปญหาในการปฏบต เพอใหสามารถนามากาหนดเปนมาตการแกไขปญหาผเสพยาเสพตดไดอยางมประสทธภาพ

9

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

2.1 ประวตความเปนมาของยาเสพตด

ยาเสพตดเปนสงทอยกบสงคมมายาวนาน มการพฒนารปแบบและชนดของยาเสพตดปรบเปลยนไปตามกาลสมย แตทกสงคมทกยคสมยถอวายาเสพตดเปนสงทผดกฎหมาย ใหโทษตอรางกายและสงคม จงมมาตรการในการกาจดยาเสพตดใหหมดสนไป ซงจงมความจาเปนทเราตองรบทราบประวตความเปนมาของยาเสพตดทงประเทศไทยและตางประเทศเพอจะไดเขาใจถงปญหา ความเปนมา สามารถนาไปปรบใชเพอแกไขปญหายาเสพตดไดอยางมประสทธภาพ

1) ประวตความเปนมาของยาเสพตดประเทศไทย 1

ในประเทศไทย ยาเสพตด ซงเปนปญหาของชาตอยในขณะน มประวตความเปนมาเกยวของกบ ยาเสพตดมาเปนเวลาชานาน บางชนดกใหทงคณประโยชนและโทษ บางชนดกมแตโทษภยเทานน ซงในปจจบนมยาเสพตดชนดตาง ๆ ในทองตลาดมากกวา 120 ชนด

ฝนเขามาในประเทศไทยในสมยใดนนยงไมทราบแนชด เทาทมหลกฐานครงแรก เปนประกาศใชกฎหมายลกษณะโจร ในสมยรชสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) ปฐมกษตรยแหงกรงศรอยธยา เมอ พ.ศ. 1903 หรอ ประมาณ 600 ป ลวงมาแลว ตามกฎหมายฉบบน ไดบญญตการหามซอ ขาย เสพฝนไววา "ผสบฝน กนฝน ขายฝนนน ใหลงพระราชอาญาจง หนกหนา รบราชบาทวใหสนเชง ทเวนบกสามวน ทเวนเรอสามวน ใหจาใสคกไวจนกวาจะอดได ถาอดไดแลวเรยกเอาทานบน แกมนญาตพนองไวแลว จงใหปลอยผสบ ขาย กนฝน ออกจากโทษ" แมวาจะมบทลงโทษสงแตกมการลกลอบซอขายฝนมาโดยตลอด

ตอมาสมยกรงรตนโกสนทร ในรชกาลท 3 รชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว เปนระยะทตรงกบสมยทองกฤษนาฝนจากอนเดย ไปบงคบขาย ใหจนทาใหมคนจนตดฝนเพมขน และ ในชวงเวลานน ตรงกบระยะทคนจนเขามาคาขายในเมองไทยมากขน จงเปนการนาการใชฝนและผตดฝนเขามาในเมองไทย ตลอดจนมการลกลอบนาฝนเขามาในเมองไทยดวยเรอสนคา

1 สานกงานปองกนและบาบดการตดยาเสพตดสานกอนามยกรงเทพมหานคร, “ความรเรองยาเสพตดและประวตความเปนมายาเสพตดในประเทศไทย,” สบคนเมอ 18 พฤศจกายน 2558, จาก http://www.chetupon.ac.th/Yasebtid/Pages/HistoryDrugThai1.html.

 

10

ตาง ๆ มาก จงเปนเหตให การเสพฝนระบาดยงขน พระองคจงไดทรงมบญชาใหมการปราบปรามอยางเขมงวดกวดขนในป พ.ศ. 2382 ทาใหการคาฝน และสงอน ๆ ทผดกฎหมายเขาไปอยในมอของกลมองยทเกดขนในกรงเทพฯ และหวเมองชายทะเล สรางความวนวายจากการ ทะเลาะววาทระหวางกลมจนทหารตองออกมาปราบปราม

ในสมยรชกาลท 4 พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ทรงเหนวาการปราบปรามไมสามารถขจดปญหาการสบ และ ขายฝนได และกอใหเกดความยงยากวนวายขน จงทรงเปลยนนโยบายใหม ยอมใหคนจนเสพและขายฝนไดตามกฎหมาย แตตอง เสยภาษผกขาด ใน พ.ศ. 2501 คณะปฏวตซงปกครองประเทศไทยอยในขณะนนไดพจารณาเหนวา การเสพฝนเปนทรงเกยจใน วงการ สงคม และเปนอนตรายแกสขภาพและอนามยอยางรายแรง ประเทศตาง ๆ ไดพยายามเลกการเสพฝนโดยเดดขาดแลว จงเหนเปน การสมควรใหเลกการเสพฝน และ จาหนายฝนในประเทศไทย จงมประกาศคณะปฏวต ฉบบท 37 ลงวนท 9 ธนวาคม 2501 ใหเลกการเสพฝน และ จาหนายทวราชอาณาจกร

ปจจบน ปญหายาเสพตดทปรากฏอยในหมคนไทยมรปแบบตาง ๆ กนและลกษณะปญหาแตกตางกนออกไป ชาวไทยภเขาทอาศยอยในภาคเหนอของประเทศไทย สวนหนงมอาชพหลกในการปลกฝน และมจานวนไมนอยทสบและตดฝนดวย ในหมชาวไทยในชนบทพนราบ กมการสบฝน ใชใบกระทอม กญชา อยอยางแพรหลาย ปญหาทรายแรงตามมาคอการแพรระบาดของการตดยาเสพตดหลายชนดปนกนอยในขณะนทงในตางจงหวดและในเขตกรงเทพมหานคร โดยเฉพาะยาบา ไดแพรระบาดเขาในในแทบทกชมชน และหมบานซงนบวาเปนปญหาใหญในขณะนททกคนตองรวมกนแกไข

2) ประวตความเปนมาของยาเสพตดในตางประเทศ 2

ยาเสพตดในแตละประเทศมประวตไมเหมอนกน นกประวตศาสตรเชอกนวาประเทศอรก อหรานและประชาชนในแถบเมโสโปเตเมย รจกการปลกฝนมาประมาณ 5,000 ปกอนครสตศกราช ชาวกรกทราบวาฝนสามารถระงบความเจบปวดและความกลดกลมไดเปนอยางด สวนชาวอนเดยกใชฝนเสพ เพอใหเกดความมนเมา โดยเหนวาเปนความสขและลมความทกขตาง ๆ ได ตอมาชาวผวขาวนกลาเมองขนในยคศตวรรษท 18-19 กรแทเหนจรงวาฝนทาอนตรายตอผเสพไดด จงดาเนนนโยบายลาเมองขนใหมาอยในอาณานคมของตน ไดนาฝนจากอนเดยไปใหจนสบในทสดก

2 สถานตารวจรองคา จงหวดกาฬสนธ, “ประวตความเปนมายาเสพตดในตางประเทศ,” สบคนเมอ 10 พฤศจกายน 2558, จาก www.rongkham.kalasin.police.go.th.

11

เกดสงครามฝน ระหวางจนกบองกฤษ พ.ศ. 2382 - 2384 ครนตอมาญปนรกรานจนกใชยาเสพตดเปนเครองมอ ทาใหประเทศจนประสบปญหายาเสพตดยงยากมากขน เพราะเกดปญหายาเสพตดหลายชนดขน นอกเหนอจากฝนทมแพรระบาดอยทวไป ตอมาพรรคคอมมวนสตจนมชยชนะและจนคณะชาตไดถอยรนไปอยทเกาะไตหวน จนคอมมวนสตจงไดปราบปรามยาเสพตดบนผนแผนดนใหญหมดไปอยางราบคาบดวยวธรนแรงและเดดขาด

ประวตความเปนมาของยาเสพตดในฮองกง เมอฮองกงตองตกเปนขององกฤษตามสญญาเชานน เกาะฮองกงเปรยบเสมอนใบหนาของชาวจนในสายตาของชนผวขาว ในการตดตอกบโลกเสร โดยแทจรงแลวยาเสพตดไมมแหลงกาเนดในฮองกง แตมการลกลอบไปจากจนคอมมวนสต พมา ลาว และไทย ซงเดมนนเปนการลกลอบเขาสฮองกงแลวจงไปแปรรปเปนเฮโรอนในฮองกง แตปจจบนนสวนใหญเปนการลกลอบนาเฮโรอนเขาสฮองกง ประกอบกบฮองกงเปนเมองทาเสรไมเกบภาษขาเขาและออกเปนสวนใหญ ดงนนการตรวจสนคาจงไมเขมงวดเวนไวแตของทผดกฎหมาย และโดยทฮองกงเปนเสมอนประตไปสตะวนออก ฮองกงจงเปนแหลงใหญทมผลกลอบนายาเสพตดสงออกและถาจะเทยบจานวนผตดยาตอประชากรทงสนแลว กนบวาฮองกงมผตดยาเสพตดสงประเทศหนงเหมอนกนทงทรฐบาลฮองกงกได พยายามปราบปรามอยางเขมงวดกวดขนแลว โดยตงสานกงานปราบปรามยาเสพตด (Narcotics Bureau) ขนในกรมตารวจ และตงหนวยพเศษปราบยาเสพตด (Special Narcotics Section) ขนในกรมการคาและอตสาหกรรม เพอทาการปราบปรามผลกลอบนายาเสพตดเขาสฮองกง โดยประจาอยททาเรอ ทาอากาศยานเพอตรวจสนคาและผโดยสารทผานเขาออก หนวยงานทงสองนไดประสานงานกนอยางใกลชด และตดตอประสานงานกบหนวยปราบปรามยาเสพตดของประเทศตาง ๆ รวมทงองคการตารวจสากลดวย

ประเทศญปน ซงแตเดมนนกลาวไดวาไมเคยประสบปญหายาเสพตดมากอน ฝนและมอรฟนเรมเขาไปเผยแพรในญปนเมอครงสงครามระหวางจนกบญปนดงทไดกลาวมาแลว ซงในครงนนญปนไดใชกศโลบายยาเสพตดเปนสงครามเยนกบจน ตงแตนนเปนตนมายาเสพตดกไดระบาดและแพรหลายไปอยางรวดเรวทวประเทศเชนกน จนกระทงถง พ.ศ. 2490 ปญหายาเสพตดในญปนกรนแรงมากคณะกรรมการปราบปรามยาเสพตดซงตงขนเมอ พ.ศ. 2505 กไดประกาศวาขณะนญปนตองซอยาเสพตดจากตางประเทศปละจานวนมาก โดยลกลอบนาเขามาจากฮองกงและไตหวน จานวนผตดยาเสพตดในญปนมไมนอยกวา 200,000 คน และนบวาจะทวเพมขนอยางรวดเรว ปญหาทตามมาไดแกปญหาอาชญากรในญปนททวเพงขน เนองจากผตดยาเสพตด จากการทปญหายาเสพตดขน 2 แหงท โตเกยว และโอซากา กาหนดขยายโครงการของหนวยปราบปรามยาเสพตดขนเปนกรม และสงเจาหนาทมาดาเนนการสบสวนประจาในตางประเทศคอ ฮองกง ไทย พมา และสงคโปร

12

ยาเสพตดสวนใหญจากสวนตาง ๆ ของโลกจะถกส งไปยงทวปยโรปหรอสหรฐอเมรกา ซงเปนประเทศทรารวย เหมาะแกการขายยาเสพตดซงมราคาสง ยาเสพตดในรปของมอรฟนและฝนเรมเขาสสหรฐฯ เมอ พ.ศ. 2343 เปนตนมา คอตงแตกอนและระหวางสงครามกลางเมอง ทหารอาสาสงครามทไดรบบาดเจบในระหวางสงครามตดมอรฟนกนมาก ครนมาภายหลงชาวเยอรมน ชอ เดรสเสน (Dressen) ไดคนพบเฮโรอน เฮโรอนจงไดแพรหลายเขาสสหรฐฯ ในป พ.ศ.2443 ตอมาอก 25 ป คอ พ.ศ. 2468 วงการแพทยในสหรฐอเมรกาพสจนไดแนชดวา เฮโรอนนเปนยาเสพตดรายแรง แตในระหวางนนกมผตดเฮโรอนอยถงประมาณ 2 แสนคนแลวและเมอมรฐบาลประกาศหาม ผตดเฮโรอนซงมจานวนมากอยแลวกพากนไปซอจากตลาดมด และเฮโรอนกมราคาแพงขนเรอย ๆ

จะเหนไดวายาเสพตดเปนสงทคกบสงคมมนษยมายาวนาน ทกประเทศประสบปญหาในการแกไขการแพรระบาดของยาเสพตด รฐตองใชงบประมาณจานวนมากในการปราบปรามยาเสพตดในแตละป ปญหาเหลานไมมทางแกไขหมดไปได ถาไมมผเสพ กไมมผคา ผผลตกจะไมผลตยาเสพตดออกมา การแกไขปญหาทผเสพยาเสพตดจงเปนการแกไขทตนเหตของปญหายาเสพตดทงหมด หากประเทศใดประสบความสาเรจในการแกไขปญหาผเสพ ประเทศนนจะสามารถแกไขปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดได ตามหลกของความตองการซอ และตองการขาย หากกาจดความตองการซอได ผผลตกไมสามารถขาย จาหนาย ยาเสพตดได

2.2 สาเหตของการตดยาเสพตดใหโทษ ปญหาการตดสารเสพตดเปนปญหาสาคญทมผลตอชวตของคนทตดยา ครอบครว

และสงคม ปจจยสาเหตของการตดยาเสพตดนน มหลากหลายประการ ซงสานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด ไดกาหนดสาเหตของการตดยาเสพตดทสาคญ เกดจาก 3

(1) ความออนไหวทางจตใจและอารมณ ซงรนแรงมากนอยแลวแตบคคล (2) ตดเพราะถกชกชวน ถกหลอกลวง ถกบบบงคบจากหมคณะ (3) สงแวดลอม ซงถอวาเปนอทธพลสาคญอยางยงในการชกจงใหบคคลใช

ยาเสพตด เชน อยในละแวกทมการคายาเสพตดครอบครวขาดความอบอน

3 ศนยวชาการดานยาเสพตด สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด,

“สาเหตของการตดยาเสพตด,” สบคนเมอ 6 พฤศจกายน 2558, จาก ,http://nctc.oncb.go.th/new/index.php?option=com_content&view=article&id=1126:2555-02-21-02-m-s&catid=239:all-content&Itemid=270.

13

(4) การแสดงคานยมทตองการจะตอตานตอคาสงสอน หรอหามปรามจากผใหญ (5) อาจเปนเพยงความอยากรอยากเหน อยากลอง อยากมประสบการณ (6) วยรนทดอยโอกาสตองการหนจากสภาพของตนชวคราว การใชยานบเปนการ

ททาใหตนลมเหตการณนนไดชวคราว (7) การใชยาเปนกจกรรมเพอผอนคลายทางจตใจ (8) การใชยาเพอลดความกระวนกระวายความทกขความโดดเดยวเหมอนการถก

ละทง

มงานวจยจานวนมากพยายามอธบายสาเหตของการตดยาเสพตดวาเกดจากสาเหตอะไร สาเหตของการตดยาเสพตดจะแตกตางออกไปขนอยกบวา แนววจยนนเนนสารวจดานไหน ซงนอรแมนและเทอรเนอร พบวา แนวทางการปองกนการใชยาเสพทประสบความสาเรจมฐานความคดมาจาก 5 ทฤษฎ ดงตอไปน 4

1) ทฤษฎพฤตกรรมทเปนปญหา (Problem Behavior Theory) มพนฐานจาก ความคดทวาพฤตกรรมตอตานสงคม (antisocial behavior) ในวยเดก จะมโอกาสตดยาเสพตดมากกวาเดกทวๆไป เชน เดกทกาวราว ขอาย ปรบตวเขาพบสงคมไดยาก มพฤตกรรมทขดตอบรรทดฐานสงคม ตอตานผใหญ ขาดทพงทางใจ เมอโตขนจะมโอกาสหนเหไปพงสารเสพตด

2) ทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social Learning Theory) มแนวความคดวา บคคลทเรยนรพฤตกรรมหนงผานการสงเกตจากพฤตกรรมของบคคลอน บคคลทตดสารเสพตดจะเรยนรจากพฤตกรรมของบคคลในครอบครว สงคม เพอน บคคลใกลชด ทมพฤตกรรมตดสารเสพตด บางครงการตดสารเสพตดจะเกดจากความคดของคนนนๆเอง หรอถกบบบงคบจากสงคมอยางหลกเหลยงไมได

3) ทฤษฎภมคมกนทางสงคม (Cognitive and Social Inoculation Theory)

4 นายนาว สกลวงศธนา, “แนวทางการปองกนปญหายาเสพตดสาหรบเดกและเยาวชนอยาง

ยงยน : ภมคมกนเพอโลกสขาว,” (หลกสตรการปองกนราชอาณาจกรภาครฐรวมเอกชน รนท 25 : 2555 – 2556), น.9-11.

 

14

มแนวความคดวาเราสามารถฉดยาตานทานยาเสพตดไดเชนเดยวกบการฉดวคซนปองกนโรค หากใหบคคลรบแรงกดดนนอยๆจากสงคมและสอนทกษะการสรางแรงกดดนบคคลจะสามารถตานทานสงเราและการจงใจใชสารเสพตดได

4) ทฤษฎพฒนาการ (Stage Theory) มแนวความคดวา บคคลใชยาเสพตดเพอ จดการความเครยดจากการประสบกบการเปลยนแปลงตามชวงวย ยาเสพตดสามารถบรรเทาความประหมาเวลาเขาสงคม บรรเทาความสบสนจากการคนหาตวตน ทฤษฎนเสนอวา โปรแกรมปองกนควรถกออกแบบใหสอดคลองกบพฒนาการแตละชวงวยของบคคล โปรแกรมควรใหความรและสอนทกษะการแกปญหาทบคคลนนๆ กาลงประสบอย หากเราสามารถชวยใหบคคลนนจดการกบปญหาเหลานนได เขากจะไมใชยาเสพตด

5) ทฤษฎกาย จต สงคม (Bio psychosocial Theory) ทฤษฎนเนนความสาคญ ของปฏสมพนธระหวางบคคล ปจจยภายใน (Internal Environment) และปจจยภายนอก (External Environment) ของบคคล โดยมองวา ครอบครว โรงเรยน ชมชน บคคลทอาศยอยดวยเปนตวแปรสาคญในการตดสารเสพตด

ดวยเหตผลและทฤษฎดงกลาวขางตน พบวาสาเหตของการตดยาเสพตดในประเทศไทยนนเกดจากหลายปจจย แตสงทสาคญ คอ ปจจยจากสงคม สภาพแวดลอม ความเปนอย บคคลรอบขาง ลวนสงผลตอการตดสารเสพตดของผเสพยาเสพตด และตวของผเสพกมความสาคญ หากมแรงตานทเพยงพอ มจตใจทมงมนกจะเอาชนะสภาพแวดลอมเหลานนได ทาใหไมเขาไปยงเกยวกบสารเสพตดได ดงนนแนวทางการแกไขปญหาผเสพสารเสพตด จงตองอาศยความรวมมอของทกฝาย ทกหนวยงาน และเกดจากความสมครใจ จตใตสานกของผเสพเองทจะลด ละ เลก หากผเสพถกบงคบใหเลก โดยทตนเองนนไมไดมความสมครใจ กยากทจะเลกเสพได ตองกลบไปเสพซา การแกปญหาผเสพยาเสพตดกไมเกดผล

2.3 ความหมายของผตดยาเสพตด

ผทตดยาเสพตดนนสานกงานยาเสพตดและอาชญากรรม สหประชาชาต (United Nation Office on Drug and Crime หรอ UNODC ) ไ ด ให น ยมของผ ต ดยา เสพ ตด ( Drug dependent person ) ไววา 5 การทบคคลนนรบสารเสพตดเขาไปในรางกายทาใหสขภาพรางกาย

5 UNDCP Model Drug Abuse Act 2000 section 3(1)(q)

15

ออนแอ อนเปนผลโดยตรงจากการใชยาเสพตดนน ทาใหตองขวนขวาย เพอใหไดมาซงการเสพหรอการอยากยา เพอใหตนเองพนทกขจาการทรมาน

องคการอนามยโลกไดกาหนดนยามลกษณะของผเสพยาเสพตดวา6บคคลซงเสพสารเสพตดเขาสระบบโดยวธใดวธหนงตดตอกนชวระยะเวลาหนงแลวทาใหเกดความปรารถนาตองการทจะเสพอก มความตองการมากยงขน ถงเวลาไมไดเสพจะเกดอาการอยากยา และยาเสพตดนนจะทารายรางกายทงสขภาพทางกายและจตใจ

ความหมายของผเสพยาเสพตดตามกฎหมายไทย

(1) พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 7 “ตดยาเสพตด” หมายความวา เสพยาเสพตดเปนประจาตดตอกน และตกอยใน

สภาพทจาเปนตองพง ยาเสพตดนน โดยสามารถตรวจพบสภาพเชนวานนไดตามหลกวชาการ

(2) พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 8

“เสพ” หมายความวา การรบยาเสพตดใหโทษเขาสรางกายโดยรวาเปนยาเสพตดไมวาวธใดๆ

“ตดยาเสพตด” หมายความวา เสพยาเสพตดเปนประจาตดตอกน และตกอยในสภาพทจาเปนตองพง ยาเสพตดนน โดยสามารถตรวจพบสภาพเชนวานนไดตามหลกวชาการ

(3) พระราชกาหนดปองกนการใชสารระเหย พ.ศ.2533 9 “ผตดสารระเหย” หมายความวา ผซงตองใชสารระเหยบาบดความตองการของ

รางกายหรอจตใจเปนประจา โดยสามารถตรวจพบสภาพเชนวานนไดตามหลกวชาการ (4) พระราชบญญตวตถออกฤทธตอจตและประสาท ฉบบท 3 พ.ศ.2535 10

“เสพ” หมายความวา การรบวตถออกฤทธเขาสรางกายโดยรวาเปนวตถออกฤทธไมวาวธใดๆ

6 ทพยอร ไชยณรงค, “การวเคราะหผลงานวจยดานยาเสพตด,” ฉบบท 2 วารสารสานกงาน

ป.ป.ส., น.8 (เมษายน-กรกฎาคม 2554). 7 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 มาตรา 4. 8 พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 มาตรา 4. 9 พระราชกาหนดปองกนการใชสารระเหย พ.ศ.2533 มาตรา 3. 10 พระราชบญญตวตถออกฤทธตอจตและประสาท (ฉบบท 3) พ.ศ.2535 มาตรา 3.

16

“ตดวตถออกฤทธ” หมายความวา เสพเปนประจา จนตกอยในสภาพทจาเปนตองพง วตถออกฤทธนน โดยสามารถตรวจพบสภาพเชนวานนไดตามหลกวชาการ

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายวา ยาเสพตด หมายถง ยาหรอสารเคมซงเมอเสพหรอฉดเขาสรางกายตดตอกนชวระยะเวลาหนงกจะตด กอใหเกดพษเรอรง ทาใหรางกายและจตใจเสอมโทรม เชน ฝน กญชา เฮโรอน ยานอนหลบ สรา

ดงนนผตดยาเสพตดจงหมายถง บคคลซงเสพสารเสพตดเขาสระบบโดยรวาเปนยาเสพตดดวยวธการใดๆ ตดตอกนชวระยะเวลาหนงแลวทาใหเกดความปรารถนาตองการทจะเสพอก มความตองการมากยงขน ถงเวลาไมไดเสพจะเกดอาการอยากยา และยาเสพตดนนกอใหเกดพษเรอรง ทาใหรางกายและจตใจเสอมโทรม

2.4 แนวคดมาตรการดาเนนการตอผกระทาผดทเปนผตดยาเสพตด

2.4.1 แนวคดการลงโทษและแกไขฟนฟผกระทาความผดเกยวกบยาเสพตดตามหลกอาชญาวทยา

การลงโทษ (Punishment ) เปนกระบวนการใชมาตรการทางกฎหมายในการควบคมสงคมใหเกดความสงบสขและความเรยบรอยขนในสงคม โดยเจาหนาทรฐเปนผดแลรบผดชอบควบคมพฤตกรรมของคนในสงคม หากผใดฝนกจะถกลงโทษตามกฎหมาย การลงโทษกจะมอยหลายวธขนอยกบวตถประสงคของการลงโทษดวยาตองการใหเขดหลาย ตดโอกาสกระทาผด หรอวาไมใหกลบมกระทาผดอก การลงโทษนนจะมวธการปฏบตตอผปฏบตเปลยนไปตามยคตามสมย

การลงโทษ คอ ตองการไมใหมการกระทาผดในสงคม หรอมอยในสงคมใหนอยทสด แบงไดเปน 2 จดมงหมาย คอ 11

1) การกาจดพฤตกรรมทไมพงปรารถนาหรอการกระทาผด ใชสาหรบกรณทม การกระทาผดเกดขนแลว เชน ประหารชวต เนรเทศออกนอกประเทศ ผลทไดรบ คอ ผกระทาผดไมมโฮกาสกลบมากระทาผดอก และขณะเดยวกนสมาชกคนอนกจะถกขมขไมใหกลากระทาผด

2) การปองกนพฤตกรรมทไมพงปรารถนาหรอกระทาผด จดมงหมายนใชใน

11 อณณพ ชบารง, ทฤษฎอาชญาวทยา, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร : สานกพมพโฮ

เดยนสโตร, 2527), น.136.

17

กรณทยงไมมการกระทาผด แตเปนการปองกนไวกอน เชน การอบรม การศกษา ใหความร การคดคนมาตรการทางกฎหมายทมประสทธภาพ การพฒนาเงอนไขใหการกระทาผดหมดไป

ปรชญาแนวคดการลงโทษและการปฏบตตอผกระทาผด มการพฒนาทางความคดมาตงแตสมยโบราณจนถงสมยปจจบน สมารถแบงออกเปน 4 ยค คอ 12

1) ยคกอนสานกคลาสสค เปนยคเรมตนของมนษย สงคมยคนยงไมมการคด ระบบกฎหมายมากนกแตจะมเรองศลธรรม การปฏบตตอผทฝาฝนกฎเกณฑจะมลกษณะเปนแบบตาตอตา ฟนตอฟน การลงโทษทรนแรง ตอมาปลายๆของยคนเหนวาการลงโทษแบบนตองมคนกลางมาคอยชวยไกลเกลย ตนสน มการชดใชคาเสยหาย และพยายามหาเหตผลมาลงโทษเพอไมใหมการลงโทษตามอาเภอใจและทารณโหดราย

2) ยคสานกคาสสก (Classical Scholl) ในชวงศตวรรษท 18 โดยผบกเบกเปน นกวชาการชาวอตาเลยน ชอ ซซา แบคคอรเรย ในหนงสอของเขาชอ “ On Crime and Punishment ” ซงไดรบความนยมอยางกวางขวางจากทวโลก ในหนงสอของ แบคคอรเรย ไดกลาวถงบคคลมากระทาผดไปสแนวคดการลงโทษมปจจยพนฐาน 3 ประการ คอ 13

ก) มนษยเปนผมเหตผล ในการตดสนใจกระทาการใดๆ มนษยจะทราบถง เหตผลนนเชอมโยงเหตผลได

ข) มนษยมเจตจานงอสระ (Free will) พฤตกรรมของมนษยเกดจากความคดอสระ ไมวามนษยจะตดสนใจกระทาการใด ปจจยทางดานอนๆ ไมมผลตอการตดสนใจของมนษย

ค) มนษยมการคานวณตนทนกาไร เกดจากการคานวณวาการกระทานนๆของเขา จะเกดผลกาไรตอเขาหรอไม

12 สหธน รตนไพจตร, “ความประสงคของการลงโทษอาญา:ศกษาเฉพาะประเทศไทยสมยใช

กฎหมายลกษณะอาญาและประมวลกฎหมายอาญา ,” (วทยานพนธ นตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาลยธรรมศาสตร, 2527), น.30-39.

13 ศรสมบต โชคประจกษ, อรรถพล ควรเลยง, ศรพล กศลศลปวฒ, และทองใหญ อยยะวรากล, “รายงานการวจยการศกษาเพอนาแนวความคดการทาใหถกตองตามกฎหมาย (legalization) การไมเอาโทษทางอาญา(decriminalization)และการลดอนตรายจาการใชยาเสพ มาใชเพอพฒนานโยบายดานยาเสพตดของระเทศไทย,” (สานกพฒนาการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด ป.ป.ส., คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2554), น.7-8.

18

เมอมนษยเปนผมเหตผลแลว มความคดอสระ และมการคานวณตนทนกาไรดวยตนเอง การกระทาผดของมนษยจะตองเกดจากแนวความคดเขาเอง รฐจงตองหาแนวทางหามาตรการเพอทาใหผกระทาผดคดวาตนเองขาดทน เชน คดยาเสพตด ตามแนวความคดน ผกระทาผดกระทาผดดวยเหตผล แนวคดคดอสระ และการคานวณตนทนกาไรดวยตนเองแลว ตามหลกการของ แบคคอรเรย รฐกตองออกกฎหมายลงโทษผกระทาผด เนนการลงโทษจาคก ไมรอลงอาญา การประหารชวตในความผดทเกดอนตราย รวมทงการใชมาตรการยดทรพยผกระทาผด นอกจากนนแลว แบคคอรเรย ยงใหเหตผลในการลงโทษอกวา เพอไมใหผกระทาความผดนน กระทาผดซาอก และไมใหบคคลอนเอาเปนเยยงอยาง ผกระทาผดตองถกลงโทษดวยความรวดเรว รนแรง และแนนอน ใหสมกบการทไดกระทาผด

3) สานกคลาสสคใหม (Neo-classical school) เกดขนในศตวรรษท 19 โดยม ผนาแนวความคดคอ กเซต และยฟโฟร ชาวฝรงเศส โดยเหนวาทกคนมเจตจานงไมเทานน จงไมสมควรรบผดเทานน เชน เดก คนวกลจรต และความประสงคของการลงโทษจะตองประกอบดวยการลงโทษเพอสาสมและกระทาไปเพอยตธรรม ไดสดสวนกบความผด ไมรนแรงเกนไปและยอมรบใหมการลดโทษกนได เนนการลงโทษใหเหมาะสมกบสภาพบคคล

4) ยคสานกอตาเลยน เปนสานกแนวความคดใหม เหนวาการลงโทษผกระทาผด ไมสามารถแกไขปญหาการกระทาความผดได นาจะตองรวมกนแกไข จงเกดแนวความคดของสานกปรชญาฟนฟขน โดยมรากฐานมาจากแนวความคดกลมอาชญาวทยาแบบปฐญาณนยม (Positive Scholl) ซงผทนาแนวความคดนมาปรบใช คอ ซซาร ลอมโบรโซ นกวชาการชาวอตาล ในชวงศตวรรษท 19 ลอมโบรโซ พยายามคนหาลกษณะภายนอกทเกยวของกบแนวโนมของบคคลทจะไปกระทาความผด เชน ลกษณะรปราง แมวาจะไมประสบความสาเรจแตกถอวาผลงานของเขานาไปสการใชวธการทางวทยาศาสตรศกษาจตใจผกระทาผด ซงแนวความคดกลมน มความเชอวามนษยไมมความเชออสระ ไมมการคานวณตนทนกาไร การกระทาความผดของมนษยเกดจากแรงผลกภายนอกดวย โดยเชอวาพนฐานของมนษยเปนคนด เชน การกระทาความผดอาจจะเกดจากการคบเพอนไมด อยในสงคมทไมด ครอบครวไมด โดยสามารถจดแบงออกเปน 3 กลมแนวความคด 14

4.1) กลมแนวความคดทางดานชววทยา (Biological Factors) เชอวา มนษยมการกระทาความผดเกดจากสภาพชวเคมในรางกายทผดปกต เชน คนทมฮอรโมนผดปกต จะมความกาวราว โอกาสตดยาเสพตดไดงาย

14 เพงอาง , หนา 9.

19

4.2) กลมแนวความคดทางดานจตวทยา (Psychological Factors) เชอวา มนษยกระทาความผดเนองจากความบกพรองทางจต ขาดความรก ความอบอนในวยเดก ทาใหพฒนาทางจตไมสมบรณ เมอโตขนกมโอกาสไปยงกบยาเสพตดมากขน

4.3) กลมแนวความคดทางสงคมวทยา (Sociological Factors) เชอวา กระทาความผดของมนษยเกดจากสภาพแวดลอมทไมด เชน สงคมเพอนนกเรยนทสบหร ทาใหตวเองเสยงตอการตดบหร ครอบครว ชมชน มผเกยวของกบยาเสพตด จานวนมาก โฮกาสทจะตดยากจะมากขนดวย

กลมแนวความคดนจะเหนวา เมอการกระทาความผดของมนษยทเขาไปยงเกยวกบยาเสพตดนนเกดจากแรงผลกดนภายนอก ไมไดเกดจากความตองการอสระของตนเอง รฐกไมสมควรทจะลงโทษผกระทาผด เหนควรทจะใหผกระทาผดเกยวกบยาเสพตดกลบตวเปนคนดของสงคม โดยการแกไขบาบดฟนฟผตดยาเสพตด

ประเภทของความผด

ประเภทของความผดนน อาจจะแบงโดยพจารณาหลายปจจย โดยแบงประเภทความผดเปน 2 ประเภท15 คอ

1) ความผดในตวเอง หรอความผดทมความชวรายตามธรรมชาต ซงสามารถรบร ดวยตนเองวาการกระทานนเปนความผด เชน ฆาผอน การทารายรางกาย

2) ความผดทฝาฝนการกระทาทตองหามตามบทบญญตของกฎหมาย หรอละเมด ขอตกลงรวมกนของคนในสงคม เพอประโยชนของสวนรวม สวนใหญเปนเรองของศลธรรมมากกวาอาชญากร เชน ความผดตามกฎหมายจราจร การคาประเวณ ยาเสพตด

วตถประสงคของการลงโทษ

การลงโทษเปนการปฏบตตอผกระทาผดและการกระทาทสงคมถอวาเปนความผด วตถประสงคของการลงโทษจะเปลยนแปลงไปตามยค ตามสมย พฤตกรรมอยางหนงในยคหนงอาจจะเปนความผด และการกระทาอกยคหนงอาจจะไมเปนความผดกได โดยวตถประสงคของการลงโทษตงแตอดตถงปจจบน สามารถแบงไดเปน 4 ขอ 16 ดงน

15 พเยาว ศรแสงทอง, การลงโทษและแกไขผกระทาผด (Punishment and correction),

พมพครงท 2 ( กรงเทพมหานคร : บรษท จามจรโปรดกส จากด, 2555), น.45-46. 16 เพงอาง, หนา 47-48.

20

1) การลงโทษเพอแกแคน (Retribution) เปนการลงโทษเพอแกแคนใหสาสม ไมไดมองวาการลงโทษนนจะสามารถปองกนไมใหมการกระทาผดเกดขนไดหรอไม ไมไดคานงถงความจาเปนของสงคม คานงถงเพยงแคความเหมาะสมของโทษกบความผดทกระทาเทานน เชน การตดมอผกระทาผดฐานลกทรพย การประหารชวต การลงโทษททารณโหดราย ซงการลงโทษตามจดประสงคนจะเปนการลงโทษตามแนวความคดของอาชญาวทยาแบบคลาสสค

2) การลงโทษเพอการขมขยบยง (Deterrence) แนวคดนเชอวาการกระทาผด เกดขนจากการทคนไมเกรงกลวกฎหมายหรอกฎหมายทบงคบใชออนแอ การลงโทษแบบนจงมขนเพอปองกนไมใหมการกระทาผด ใหผกระทาผดรสกวาไดรบความเจบปวดจากการกระทาผดมากวาความพอใจของผกระทาผด เขากจะหลกเลยงการกระทาผดนนเอง

3) การลงโทษเพอปองกนสงคมหรอตดโอกาสในการกระทาความผด (Incapacitation) มหลกการวาอาชญากรรมถกระงบไมใหมการกระทาความผด อาชญากรรมนนกจะไมเกด ซงวธการระงบทเหนวาไดผลดทสด คอ การจาคกผกระทาผด แตแนวคดนกถกคดคานจานวนมาก เนองจากวาทายทสดแลว ผกระทาผดจะตองออกจากคก และอาจจะโกรธแคนสงคมทไปลงโทษเขา ทาใหเขากลบไปกระทาผดซาอก

4) การลงโทษเพอแกไขฟนฟ (Rehabilitation) แนวคดนไดรบอทธพลมาจาก สานกปฏฐานนยม ซงเชอในเรองเจตจานง (determinism) เหนวาการกระทาของมนษยถกกาหนดดวยปจจยตางๆหลายอยางรวมกน มนษยไมสามารถเลอกกระทาไดอยางอสระ เพราะถกแรงกดดน การลงโทษจงไมควรมงเนนทการกระทาความผดเปนหลก แตควรพจารณาสาเหตของการกระทาความผดนนๆ และเขาไปแกไขทสาเหตนนๆ โดยการใหความร บาบดดวยวธการตางๆ แกไขจนพฤตกรรมของผกระทาผดไดรบการแกไขเปนไปตามทสงคมตองการ จงปลอยตวกลบสสงคม

แนวคดการแกไขฟนฟผกระทาความผด (Rehabilitation)

เรยกอกอยางหนงวา Medical Model นนคอ การเยยวยา หมายถงการปฏบตตอผกระทาผด ดวยวธการทเหมาะสม มองวาผกระทาผดเปนผปวย (patient) ตองไดรบการเยยวยา มงเนนการแกไขเปนหลก เชอวา ผกระทาผดหรอาชญากรสามารถแกไขหรอกลบใจมาเปนคนทมคณภาพ เคารพกฎหมายได ดงนนการจดการปญหาจงตองพจารณาแกไขปญหาทตนตอสาเหตและในสวนของผกระทาผดควรใหโอกาสแกเขาไมวาจะเปนการชวยเหลอสาธารณะ เชน การฝกวชาชพ การศกษา การใหคาปรกษา การคมประพฤต การพกการลงโทษ การปฏบตโดยใชชมชนบาบด

21

จากแนวความคดการลงโทษตามหลกอาชญาวทยา เมอนาปรบใชกบคดเสพยาเสพตดแลว จะเหนวาความผดเกยวกบยาเสพตดนน ไมใชความผดในตวเอง แตเปนเพยงความผดทเกดจากการฝาฝนขอบงคบ ฝาฝนขอตกลงของสงคม เพอประโยชนของสงคมโดยรวม จงไมใชความผดทเปนอาชญากรรายแรง การลงโทษผกระทาผดเกยวกบการเสพยาเสพตดนน จะใชวธการลงโทษตามแนวความคดแบบยคคลาสสคทเนนการลงโทษเพอการแกแคน (Retribution) ใหสาสม หรอการลงโทษเพอการขมขยบยง (Deterrence) หรอการลงโทษเพอปองกนสงคมหรอตดโอกาสในการกระทาความผด (Incapacitation) โดยใหผกระทาความผดเขาไปอยในคก จะไดไมกระทาผดอกไมได เพราะความผดเกยวกบการเสพยาเสพตดนน ทางการแพทยไดอธบายวา เกดจากการเสพซาหลายๆครง จนทาใหจตใจเกดความอยากอก เปนผปวยชนดหนงไมใชอาชญากร อกทงสาเหตของการเสพยาเสพตดนน สวนใหญไมไดเกดจากเจตจานงอสระ แตเกดจากสภาพภายนอกทกดดน เชน สงคม สภาพแวดลอมในชมชน โรงเรยน และครอบครว

ตามหลกอาชญาวทยาผเสพยาเสพตดเองถอวาเปนเหยอของกระบวนการกระทาความผดดวย ไดรบผลรายจากการประกอบอาชญากรรม จงเรยกวา อาชญากรรมไรผเสยหาย (Victimless Crimes) หมายถงการกระทาความผดโดยไมมเหยอโดยตรง (An illegal act that is felt no direct or identifiable victim) 17

ดงนนการแกไขปญหาผเสพตามหลกอาชญาวทยา จงตองใหทกหนวยเขามามสวนรวมในการแกไขปญหา การลงโทษตองเปนการลงโทษเพอแกไขฟนฟผเสพยาเสพตด ใหกลบมาเปนคนดของสงคม จะใชการลงโทษแบบอนไมได เพราะหากผเสพยาเสพตดไมสามารถรกษาใหหายจาการตดยาเสพตดได เมอออกจากเรอนจาหรอคก กตองกลบไปเสพยาเสพตดอก การลงโทษผเสพยาเสพตดทดทสดตามหลกอาชญาวทยาจงเหนวาตองเปนการแกไขฟนฟ (Rehabilitation) เพอใหผกระทาผดกลบสสงคมไดอยางปกตสข

2.4.2 แนวคดหลกแทนการดาเนนคดอาญา (The Principle of Diversion)

หมายถงการเปลยนแลงรปแบบการดาเนนคดอาญาในชนกอนขนศาลโดย หลกเหลยงหรอเบยงเบนไมนาสกระบวนการยตธรรมแบบพธ (Tradition of typical Justice system ) มาใชกบผกระทาความผดทกขนตอน แตใชวธอนแทน เพอนาผตองหาหรอผกระทาผดในคดอาญาบางประเภทมาบาบดรกษาหรอปรบปรงแกไขฟนฟ โดยเหนวาผกระทาความผดมใชอาชญา

17 เกรยงศกด เจรญวงศกด, สงคมทรชน : ยทธศาสตรความลมสลายของสงคม, (ไมปรากฏ

โรงพมพ, 2539), น.36.

22

กร การกระทานนมสาเหตมาจากการเจบปวยทงทางรางกายและจตใจ ตลอดจนสภาพแวดลอมดวย ดงนนมาตรการนจงมใชการนาผกระทาผดมาลงโทษ เชน การรองทกข การสอบสวน การจบกม การฟองรอง การพจารณาคด การลงโทษผกระทาผด18

คดผเสพยาเสพตด เมอถอวาผเสพ คอ ผปวย ทตองไดรบการดแลบาบดรกษา ทงทางรางกายจตใจ การแกไขฟนฟผกระทาความผดเกยวกบยาเสพตด ดงนนการนาบคคลเขาสโครงการหลบเหลยงการถกลงโทษ โดยใชหลกแทนการดาเนนคดอาญา แบงแยกเปน 2 กรณ สาคญ

กรณท 1 ผทถกบงคบบาบดรกษายงมไดมฐานะเปนจาเลยหรอนกโทษเพยงแตเปนผถกคมขงในขนตอนการสอบสวนเทานน โดยพนกงานเจาหนาทจะสงตวผ นนเขารบการฟนฟสมรรถภาพในศนยฟนฟสมรรถภาพทกาหนดโดยองคกรฝายบรหาร ซงหากผกระทาผดไมจาเปนตองไดรบการบาบดหรอไมประสบความสาเรจ พนกงานสอบสวนกจะดาเนนการตามขนตอนของกระบวนการยตธรรมหลก เพอใหศาลลงโทษผกระทาผด

กรณท 2 ผทถกบงคบบาบดรกษายงมไดมฐานะเปนผตองหาหรอจาเลยหรอนกโทษเชนกน หรอความเปนนกโทษสนสดลงแลว แตผนนตองไดรบการฟนฟ ซงพนกงานเจาหนาทหรอบคคลทไดรบมอบหมายตามกฎหมายจะนาตวไปบาบดรกษาหรอฟนฟสมรรถภาพตามขนตอนทกาหนด

2.4.2.1 แนวคดและเหตผลของการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนคดอนเปนการเปลยนแปลงวธการดาเนนการกบผตองหาเพอมใหเปนไปตามกระบวนการยตธรรมหลกเกดจาก

(1) วตถประสงคของการลงโทษตามหลกอาชญาวทยา ไมไดมงเนนทการลงโทษแบบแกแคน ใหเขดหลาบ แตมงเนนการแกไขฟนฟใหกลบตวเปนคนด

(2) การกระทาผดบางอยางกฎหมายไมไดกาหนดไวเปนความผดของตวเอง เปนเพยงการฝาฝนของบงคบของสงคมเทานน (Mala Prohibita) และผกระทาผดมไดมเจตนาทชวราย ไมสมควรทจะไดรบโทษ เชน ความผดเกยวกบการเสพยาเสพตด

(3) การดาเนนการของวธการแทนการดาเนนคดอาญานนกอใหเกดประโยชนกบผเกยวของทกฝาย สามารถประหยดคาใชจายของรฐ เกดประโยชนตอผกระทาผดทจะรบการแกไขฟนฟ เปนคนดของสงคม สามารถเพมประสทธภาพความรวดเรวของการยตปญหา ดาเนนการกบผกระทาผดเปนไปตามหลกความชอบธรรม หลกสทธมนษยชน

18 ศรศกด ตยะพรรณ, “มาตรการแทนการดาเนนคดอาญา,” ฉบบท 14 วารสารอยการ, น.67 (สงหาคม 2534).

23

2.4.2.2 รปแบบและขนตอนการเปลยนรปแบบการดาเนนคดอาญาในชนกอนขนศาลเกดขนไดดงน

(1) การเปลยนแปลงรปแบบกอนถงเจาพนกงาน สวนใหญจะเปนการประนประนอมความยอมของคความ การไกลเกลยคด การขอมา รปแบบนในประเทศไทยทเกดขนและเหนไดชดเจน คอ โครงการอนญาโตตลาการของจงหวดกระบ19 ซงทาขนโดยมทกหมบาน ใหมคณะกรรมการอนญาโตตลาการขนหมบานละ 5-9 คน ทาหนาทไกลเกลยคดอาญาและแพงทสามารถยอมความได นอกจากนนแลวในคดยาเสพตด โดยเฉพาะการแกปญหาของผเสพ คณะกรรมการอนญาโตตลาการนมบทบาทสาคญในการออกใหความร แนะนา และชกชวนผเสพยาเสพตดเขาสกระบวนการบาบดภาคสมครใจ ซงสามารถแกไขปญหายาเสพตดไดด รวมทงการตดตามดแล (After care)

(2) การเปลยนรปแบบในชนจบกม มกจะเกดขนในกรณทเจาหนาทผมหนาทตามกฎหมายตรวจพบการกระทาความผดเบองตน แลวไมตองแจงขอกลาวหา สามารถดาเนนการสงไปแกไขบาบดฟนฟผตดยาเสพตดไดทนท ซงขณะนประเทศไทยกมมาตรการทางกฎหมายรปแบบนแลวตาม ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ โดยเจาหนาทผมหนาทตามกฎหมาย ตรวจปสสาวะของผกระทาผดแลวพบวามสารเสพตดหากผนนสมครใจเขารบการบาบด และผกระทาผดนนเปนบคคลทไมเขาขอตองหามตามเงอนไข กใหพนกงานเจาหนาทสงตวผเสพยาเสพตดใหเจาหนาทคดกรองเพอดาเนนการตามกฎหมายตอไป โดยไมตองแจงขอกลาวหาแตอยางใด 20

(3) การเปลยนรปแบบในชนสอบสวน มกจะเปนการดาเนนการของพนกงานสอบสวนในรปแบบของการงดการสอบสวน การสงผกระทาผดทวกลจรตไปบาบดรกษาทางจต และหรอการเปรยบเทยบปรบความผดบางประเภทตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 37,38

19 ตารวจภธรจงหวดกระบ, คมอปฏบตงานคณะกรรมการอนญาโตตลาการจงหวดกระบ, (ไม

ปรากฏสถานทพมพ, 2552), น.9-15. 20 ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวา

กระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ ขอ 1. 

24

(4) การเปลยนรปแบบคดในชนของพนกงานอยการ เชน การเปรยบเทยบปรบคด การชะลอการฟอง

2.4.2.3 ประโยชนของหลกแทนการดาเนนคดอาญา

(1) ดานประวตและอนาคตของผกระทาผด บางรปแบบไมตองบนทกประวตอาชญากร บางรปแบบจะมลบประวตอาชญกรใหหากดาเนนการผานตามกระบวนการขนตอนตามกฎหมาย จะทาใหผกระทาผดนน ไมมประวต ไมถกตตราวาเปนผกระทาผดกฎหมาย ไมถกรงเกยจ ไมเสยอนาคต

(2) เปนการใหโอกาสผกระทาผดทไมไดกระทาความผดเพราะมจตใจชวราย

เปนอาชญากรโดยสนดาน สามารถกลบตวเปนคนดของสงคมได

(3) ลดปญหาการกระทาความผดซาของผตองหาในคดเสพยาเสพตด เนองจากเมอถกจบกมตองเขาไปคลกคลกบผกระทาควาผดในเรอนจา สภาพแวดลอมดงกลาวทาใหผเสพยาเสพตดรายหลายตองกระทาความผดซา

(4) ลดปญหาผตองขงลนคก เนองจากปจจบนผตองขงในเรอนจา มจานวนมาก ไมเพยงพอตอการคมขง กระบวนการนจะสามรถลดปญหาผตองขงลนคก ทาใหรฐประหยดงบประมาณจานวนมากในการดแลผตองขง

(5) ผกระทาความผดสามารถใชชวตไดอยางปกตในสงคม ไมเสยเวลาออกจากงาน อกจากโรงเรยน ไมถกเลกจาง ไมเกดปญหาในครอบครวและสงคม

นอกจากนแนวคดหลกแทนการดาเนนคดหรอมาตรการทางเลกอนแทนการลงโทษในความผดเกยวกบยาเสพตดนน หลายประเทศซงในหลายประเทศไดมความพยายามในการพฒนาและปรบปรงมาตรการทางกฎหมายเพอนามาใชแกไขปญหาการเสพยาเสพตดและปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดจนมประเดนขอถกเถยงวารฐสมควรนาโทษทางอาญามาใชแกปญหายาเสพตด หรอสมควรจะใชมาตรการทางเลอกอนแทนการลงโทษทางอาญา ซงไดแก21

21 Greenwald,G, Drug DECRUMINALIZATION IN PORTUGAL: Lessons for Creating

Fair and Successful Drug Policies, (no publisher,2009), p2.  

25

(1) การทาใหการเสพยาเสพตดไมผดกฎหมายทเรยกวา Legalization คอ การทาใหการเสพยาเสพตดไมเปนความผดตามกฎหมายอกตอไป โดยการยกเลกโทษทางอาญาและโทษทางปกครองทไดเคยมการกาหนดไวสาหรบยาเสพตดนน

( 2) การท า ใ ห ก า ร เ สพยา เ สพ ตด ไม เ ป นคว ามผ ดทา งอาญาท เ ร ยก ว า Decriminalizationคอ การไมนาโทษทางอาญามาใชกบการเสพยาเสพตด แตจะใชทางเลอกโดยการนามาตรการทางปกครองมาใชแทน หรอ

(3) การทาใหผตดยาเสพตดไมตองรบโทษทางอาญาทเรยกวา Depenalization คอ การเสพยาเสพตดยงถอวาเปนความผดอาญา แตจะไมมการนาโทษจาคกมาใชในการลงโทษ ทงน โทษอาญาในลกษณะอน ไดแก การปรบ การบนทกประวตอาชญากรรม การทาทณฑบน ยงคงมการบงคบใชอย

โดยเฉพาะการทาใหการเสพยาเสพตดไม เปนความผดทางอาญาท เ รยกวา Decriminalization แตจะใชทางเลอกโดยการนามาตรการทางปกครองมาใชแทน ถอเปนมาตรการทางกฎหมายการบาบดฟนฟยาเสพตดทไดผลเปนอยางดในประเทศโปรตเกส

2.4.3 การระงบขอพพาทผตดยาเสพตดโดยกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท (Restorative Justice)

รปแบบความสมานฉนทเปนการนาแนวทางการปฏบตของศาสนามาใช โดยมองวาความพยายามทจะควบคมและมาตรการลงโทษนนจะเปนการสงเสรมใหมอาชญากรรมในสงคมมากขน การลงโทษทรนแรงของรฐไมตางจากการกระทาทรนแรงของผกระทาผด และไมสามารถแกไขฟนฟสงทเกดจากการลงโทษได เนองจากไมสามรถฟนฟความเสยหายทเกดขนทงการกระทาควาผผดของผกระทาผดเองและความสมพนธในสงคม ดงนนแนวความคดนจงเสนอการแกไขหรอสมานฉนท 3 ประการ22 คอ (1) ชมชนเปนเจาของความขดแยงรวมถงปญหาอาชญากรรม (2) มการชดเชยความเสยหายทเกดขนไมวาจะเปนทรพยสนหรอดานจตใจ (3) การทาใหผกระทาผดคนสสงคม โดยรสานกในการกระทาผดของตนและไดรบการแกไขในความผดของตน

22 เกรยงศกด เจรญวงศกด, อางแลว เชงอรรถท 17, น.126-127.

26

การนาแนวความคดกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในคดเสพยาเสพตดนน เพอตองการใหชมชนเขามามสวนรวมในการแกปญหาทงการใหความร การแนะนาผเสพ รวมทงการตดตามดแลหลงกระบวนการบาบดฟนฟ

2.5 ความหมายและวธการของการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดของประเทศไทย

2.5.1 ความหมายของการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

แนวคดการแกไขฟนฟผตดยาเสพตด โดยมองวาผเสพยาคอ ผปวย ดงนนตองใชมาตรการเบยงเบนคดออกจากการกระบวนการยตธรรมหลก โดยการบาบดฟนฟสมรรถภาพของผตดยาเสพตด

การฟนฟสมรรถภาพ (Rehabilitation) หมายความวา กระบวนการในการปรบสภาพบคลกลกษณะของอาชญากรและทาใหอาชญากรสามารถดารงชวตอยในสงคมไดโดยไมตองกออาชญากรรม 23

คาวา Rehabilitation นนแปลวา Make Fit Again คอ การทาใหสมบรณ โดยทวไปการฟนฟสมรรถภาพมอย 2 ความหมาย24 คอ

(1) ความหมายทางการแพทยโดยตรง คอ มาตรการทางการแพทยทกชนดททาให ผปวยฟนหรอหายจากการเจบปวยนนๆภายหลงจากากรรกษาทางยาแลว เชน กายภาพบาบด การฝกเดน การออกกาลงกาย การฝกใชอวยวะเทยม

(2) การฟนฟสมรรถภาพ คอ การปรบสภาพใหกลบมาประโยชนหรอคง ประโยชนตอตนเอง ครอบครว สงคมใหมากทสด ในดานกายภาพ จตใจ การเงน หรอดานอนๆเทาทจะกระทาได ซงความหมายท 2 น นยมนามาใชกบฟนฟสมรรถภาพผเสพยาเสพตด

คาวาฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ไดกาหนดนยามไวใน พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 ใหหมายความรวมถงการบาบดและฟนฟสภาพรางกายและจตใจ เพอใหครบถวนวธทจะตองทาการฟนฟสมรรภาพทงกรณผเสพหรอผตดยาเสพตด 25

23 Black ‘s Law Dictionary 1999, p.1290. 24 กองวชาการ, “บรการสงเคราะห บาบด และฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด,” ฉบบท 27

นตยสารการประชาสงเคราะห, น.56 (กรกฎาคม – สงหาคม 2527). 25 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 มาตรา 4.

27

ดงนนผเสพยาเสพตดททางการแพทยมองวาเปนผปวย และในทางอาชญาวทยามไดถอวาเปนอาชญากร ทกระทาความผดรายแรง สมควรไดรบการฟนฟสมรรภาพ ซงการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด(Rehabilitation) ผเขยนเหนวานาจะหมายความวา กระบวนการในการปรบสภาพบคลกลกษณะ การบาบดและฟนฟสภาพรางกายและจตใจ เพอใหครบถวนตามวธการทกาหนดเพอใหกลบมาประโยชนหรอคงประโยชนตอตนเองและสงคมมากทสด และสามารถอยรวมกบสงคมไดโดยไมกระทาความผดอก

2.5.2 ขอบเขตของการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

การฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ซงเปนทงผปวยทางกาย ทางใจ และสงคม จะตองประกอบดวย26

2.5.2.1 การฟนฟสมรรถภาพดานรางกาย (Physical Rehabilitation) เปนการรกษาอาการผปวยอนเกดจากเสพยาเสพตด การปรบสภาพรางกายททรดโทรมจากการใชยาเสพตดและการรกษาโรคแทรกซอนจ เพอใหผปวยสามารถดารงชวตในสงคมไดโดยปราศจากยาเสพตด

2.5.2.2 การฟนฟสมรรถภาพทางดานจตใจ (Mental Rehabilitation) เปนสงทสาคญและจาเปนทสดของการฟนฟสมรรถภาพ มขอบเขตถงวธกการทกชนดทสามารถปรบสภาพจตใจ บคลกภาพและพฤตกรรม ของผตดยาเสพตดใหดขน หลงจากทจจใจนนตกเปนทาสของยาเสพตด หากสภาพจตใจมความพรอม การบาบดฟนฟจะประสบความสาเรจเปนอยางยง

2.4.2.3 การฟนฟสมรรถภาพทางดานอาชพ (Occupational Rehabilitation) เปนการเพมสมรรถภาพดานอาชพ วชาชพของผตดยาเสพตดใหสามรถกลบไปอยในสงคมไดอยางปกต และมวชาชพตดตว สามารถหารายไดเลยงตนเองได จะไดไมไปยงเกยวกบยาเสพตดอก

2.4.2.4 การฟนฟสมรรถภาพทางดานสงคม (Social Rehabilitation) เปนการเตรยมความพรอมใหผเสพยาเสพตดสามารถดารงตนอยในสงคมไดเปนปกตด มมนษยสมพนธทดกบคนในสงคม มอาชพ รายได เปนทยอมรบในสงคม สามารถปรบตวเขากบผอนไดเปนอยางด รขนบธรรมเนยม ระเบยบ กฎหมายของสงคม ตลอดจนมความรบผดชอบตอสงคมมากขน

2.5.3 ระบบการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

26

วราภรณ สยนานนท, “การฟนฟสมรรถภาพทางดานจตใจของผตดยาเสพตดใหโทษ : ศกษากรณเฉพาะโรงพยาบาลพทธชนราช จงหวดพษณโลก,” (วทยานพนธ สงคมสงเคราะหมหาบณฑต มหาลยธรรมศาสตร, 2530), น.32-33.

28

2.5.3.1 ระบบการบาบดรกษาผตดยาเสพตดของประเทศไทย

การตดยาเสพตดกอใหเกดโทษทงทางดานรางกาย จตใจของผเสพตดรวมทงยงอาจสงผลกระทบตอครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต จงเปนความจาเปนทจะตองใหการบาบดรกษาใหหายจากสภาพของการเสพตด ระบบการบาบดรกษาผตดยาเสพตดของประเทศไทยแบงออกเปน 3 ระบบ ดงน 27

(1) ระบบสมครใจ (Voluntary System) หมายถง การทผตดยาเสพตดสมครใจเขา บาบดรกษาในสถานพยาบาลตางๆ การบาบดรกษาแบบนมทงแบบผปวยนอก และผปวยใน ตลอดระยะเวลาทใหการบาบดผทเขารบการบาบดในระบบสมครใจจะไดรบยกเวนโทษถาตารวจไมไดพบเหนการเสพยาเสพตดซงหนา

(2) ระบบตองโทษ (correction System) หมายถง ผ ตดยาเสพตดทถกเจาหนาทตารวจจบกมและดาเนนคดตามกฎหมาย ศาลจะเปนผทมอานาจสงใหดาเนนการอยางใดอยางหนง คอ ใหลงโทษจาคกโดยมราชทณฑเปนผควบคมตวไวในเรอนจาหรอทณฑสถาน หรอใหรอการลงโทษโดยมเงอนไขคมประพฤตไว ถาผตดยาเสพตดเปนเดกหรอเยาวชน กอาจจะสงตวไปรบการแกไขยงสถานฝกอบรม หรอใหกลบไปอยกบครอบครวแตวางขอกาหนดหรอเงอนไขไว ในระหวางทตองรบโทษในเรอนจากจะไดรบการควบคมความประฟฤตผตยาเสพตดกจะไดรบการรกษาควบคไปดวย

หนวยงานทรบผดชอบ คอ กรมราชทณฑ กรมพนจคมครองเดกและเยาวชน กรมคมประพฤต กระทรวงยตธรรม ในการดาเนนการทผานมาสถานทไมเอออานวยตอการบาบดรกษา และฟนฟสมรรถภาพ เนองจากควบคมตวรวมกบผกระทาผดอนๆ ทาใหผตดยาเรยนรพฤตกรรมอาชญากร นอกจากนเมอผตดยาเสพตดพนโทษกจะมประวตอาชญากร ซงสงคมไทยไมยอมรบ เกดปญหาในการดารงชพตอไป

(3) ระบบบงคบ ( Compulsory System) เปนแนวคดทนาเอาระบบของระบบมารวมกน โดยตราเปนพระราชฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดขน ประกอบกบใหขยายขอบเขตการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ใหครอบคลมถงผเสพและมไวในครวามครอบครอง ผเสพและมไวในความครอบครองเพอจาหนายตามลกษณะ ชนด ประเภทและปรมาณทกาหนดใน

27 ศรเพญ ศภกาญจนกนต และ คณะ., “รายงานการวจยฉบบสมบรณ การศกษาวเคราะห

ตนทนและประสทธภาพของระบบบาบดรกษายาเสพตด”, สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด 2552, หนา 11-14. 

29

กฎกระทรวง รวมทงเดกและเยาวชนทกระทาผดดงกลาว สวนสถานทเพอการฟนฟสมรรถภาพใหกวางขวางยงขน เชน สถานทของหนวยงานราชการทหาร สถานพยายาลของกระทรวงสาธารณสข หรอหนวยงานอนๆ ระบบบงคบนเจาหนาทตารวจหรอผทไดรบการแตงตงตามกฎหมายโดยเฉพาะสามารถนาตวผตองสงสยวาตดยาเสพตดไปรบการตรวจหาสารเสพตด ถาพบสารเสพตดในปรมาณทแสดงวาผนนใชสารเสพตดและสมควรทจะเขารบการบาบดรกษา กจะบงคบใหเขารบการบาบดรกษาในสถานพยาบาลแบบบงคบ หรอหนวยงานทหารแลวแตกรณ และเมอบาบดไดครบถวนตามทคณะกรรมการฟนฟสมรรถภาพกาหนด ผานการประเมน ผทเสพสารเสพตดจะไดรบการยกเวนโทษ ไมมประวตอาชญากร ทาใหอยในสงคมไดอยางปกต

2.6 มาตรการทางกฎหมายการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดของประเทศไทย

2.6.1 แนวทางการกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดโดยฝายบรหาร

2.6.1.1 ประกาศคณะปฏวต ฉบบท 37 พ.ศ.2501

ประกาศของคณะปฏวตฉบบท 37 ลงวนท 9 ธนวาคม พ.ศ. 2501 หามการขายฝนและสบฝนโดยเดดขาด ถอเปนสงผดกฎหมายอนเกดจากประกาศคณะปฏวต ฉบบท 37 ไดมคาสงใหกระทรวงมหาดไทยและกระทรวงสาธารณสข จดตงสถานพยาบาล และสถานพกฟน ใหการรกษาแกผตดฝนขน

ประกาศของคณะปฏวตฉบบนฯ คณะปฏวตไดออกมาเพอแกไขปญหาการแพรระบาดของฝน โดยการกาหนดใหการสบฝนนนผดกฎหมาย ตองไดรบโทษทางกฎหมายและใหมการบาบดรกษาผตดฝนดวย โดยกาหนดมาตรการบงคบบาบดรกษาผเสพหรอตดยาเสพตดฝนไว ความวา 28

“ผใดเสพฝนหรอมลฝน นอกจากเปนความผดตามกฎหมายวาดวยฝนแลว เมอพนโทษใหเจาพนกงานฝายปกครองหรอตารวจมอานาจสงตวผนนเขาทาการรกษาพยาบาลและพกฟนในสถานพยาบาล สถานพกฟนในสถานพยาบาลตามกาหนดเวลาทเหนสมควร ซงตองไมเกนเกาสบวน และใหถอวาผทอยในสถานพยาบาลและสถานพกฟนเปนผอยระหวางคมขงตามอานาจของพนกงานสอบสวนตามกฎหมายของประมวลกฎหมายอาญา ซงถาหลบหนกมความผดตองโทษตามประมวลกฎหมายนน”

28 ประกาศคณะปฏวต ฉบบท 37 พทธศกราช 2501 ขอ 5.

30

จะเหนไดวามาตรการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดตามประกาศของคณะปฏวตดงกลาวนน เปนการนาเอาระบบบงคบบาบดมาใชกบผตดยาเสพตดประเภทฝน เจตนาของกฎหมายยงคงมงเนนการลงโทษตามปรชญาการลงโทษแบบแกแคนทดแทน (Crime Control) ผสมผสานกบปรชญาการแกไขฟนฟ (Rehabilitation) โดยใชระบบการบงคบบาบด กลาวคอ ผเสพฝนยงตองไดรบโทษตามกฎหมายและเมอพนโทษแลวยงตองถกควบคมอก 90 วน ซงขดตอหลกสทธเสรภาพ สทธมนษยชน เปนการบงคบบาบดและใชอานาจควบคมผเสพฝนไว หลงจากทไดรบโทษตามกฎหมายดวย

ดวยเหตผลดงกลาวมาตรการทางกฎหมายของไทยในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดบาบดฝนตามประกาศของคณะปฏวตฉบบน จงไมประสบความสาเรจ จานวนผเสพไมไดลดลง ตอมามการแพรระบาดของยาเสพตดชนดใหมทรายแรงยงกวา คอ เฮโรอน และสถานบาบดกไมเพยงพอ ขาดมาตรฐานในการบาบดรกษา และระยเวลาเพยงแค 90 วนไมเพยงพอตอการบงคบใหผตดฝนรกษาการเสพตดฝนทางจตใจดวย ประกอบกบผเสพฝนเองไมไดสมครใจเขาบาบด มาตรการทางกฎหมายฉบบนจงไมเกดผลสาเรจแตอยางใด

ตอมาในป 2522 รฐบาลไดออกพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พทธศกราช 2522 ไดบญญตกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดครอบคลมถงผตดยาเสพตดประเภทฝนดวย ทาใหจนถงปจจบนมไดมมาตรการบาบดยาเสพตดฟนฟผตดยาเสพตดทออกโดยประกาศฉบบดงกลาวมาบงคบใชแตอยางใด

2.6.1.2 พระราชบญญตวตถออกฤทธและจตประสาท พ.ศ.2518

พระราชบญญตฉบบนไดบญญตขนมาโดยมสาระเกยวกบการบาบดรกษาฟนฟผตดยาเสพตดใหโทย โดยเลขาธการคณะกรรมการอาหารและยาหรอบคคลทไดรบมอบหมายตามคาแนะนาของคณะกรรมการวตถออกฤทธตอจตและประสาทมอานาจสงใหผเสพวตถออกฤทธไปรกษาพยาบาลหรอฟนฟสมรรถภาพเปนระยะเวลา 180 วน ในกรณทจาเปนกสามารถขยายระเวลาไดอก 180 วน 29 สวนรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขนน กฎหมายใหอานาจเพยงแคกากบดแลงาน

29 พระราชบญญตวตถออกฤทธและจตประสาท พ.ศ.2518 มาตรา 88 วรรคหนง เมอ

ปรากฏวาผใดเสพตดซงวตถออกฤทธ เลขาธการหรอผซงไดรบมอบหมายจากเลขาธการโดยความเหนหรอคาแนะนาของคณะกรรมการ มอานาจสงใหจดสงผนนไปรบการรกษาพยาบาลหรอการฟนฟสขภาพและสมรรถภาพ ณ สถานพยาบาลหรอสถานพกฟนตามทเหนสมควรเปนเวลาไมเกนหนงรอยแปดสบวน ในกรณจาเปนเกยวกบการรกษาพยาบาลหรอการฟนฟสขภาพและสมรรถภาพ เลขาธการหรอผซงไดรบมอบหมายจากเลขาธการจะขยายเวลาตอไปอกไดไมเกนหนงรอยแปดสบวน.

31

ดานการบรหาร ระดบนโยบาย มหนาทใหการรกษา การศกษา อบรม ดแลเพอใหบคคลนนกลบคนสสภาพของปกตชนซงมไดเสพตดซงวตถออกฤทธ30 สาหรบโทษนนกฎหมายฉบบนไดระบไวสาหรบผทขดยนไมยอมรบการรกษาพยาบาลหรอการฟนฟสขภาพและสมรรถภาพจะตองไดรบโทษจาคกไมเกน 3 เดอน หรปรบไมเกน 1 ยงถกสงให ผนนไปรบการรกษาพยาบาลหรอการฟนฟสมรรถภาพตามคาสงเดม 31 นอกจากนแลวหากผรบการรกษาพยาบาลหรอการฟนฟสมรรถภาพหลบหนจากสถานพยาบาลหรอสถานฟกฟน ตองระวางโทษจาคกไมเกน 3 เดอน ปรบไมเกน 10,000 บาท หรอทงจาทงปรบ และเมอพนโทษแลวใหสงตวผนนไปรบการรกษาพยาบาลหรอการฟนฟสมรรถภาพตามคาสงเดม 32

จะเหนวาพระราชบญญตนฯ มเจตนาทจะบาบดรกษาฟนฟผตดยาเสพตดโดยใหอานาจเลขาธการอาหารและยา และบคคลทไดรบมอบหมาย ในการสงบาบดผเสพหรอผตดยาในสถานควบคมเปนระยะเวลา 180 วน หากขดขนจะถกลงโทษแลวยงถกบงคบใหบาบด หากหลบหนจากสถานพยาบาลจะตองถกจาคก และเมอพนโทษจะตองถกสงตวเขารบการบาบดอกรอบ แมวากฎหมายฉบบนจะใหความสาคญของการบาบดฟนฟมากขน มการพจารณาดาเนนการผานคณะกรรมการ และกาหนดระยะเวลายาวนานยงขนเปน 180 วนหรอ 6 เดอน หากมความจาเปนสามารถขยายไดอก 180 วน นาจะทาใหผบาบดฟนฟสามารถฟนฟสมรรถภาพเลกเสพยาเสพตดไดในระดบหนง แตกฎหมายดงกลาวเปนการบงคบบาบดฟนฟ ผทไมยมยอมเขาบาบดยงตองถกลงโทษดาเนนคด ซงถอวารฐใชอานาจในการบรหารขดตอหลกความชอบธรรม บงคบผเสพยาเสพตดใหเขารบการบาบดโดยขาดการสมครใจ ซงการตดยาเสพตดนนเปนการตดยาในสภาะของจตใจ การเลกยาเสพตดตองใชกระบวนการทางจต การสมครจาบด อกทงเจตนารมณของกฎหมายฉบบน ตามหลกปรชญทางอาชญาวทยาแลวยงคงเนน การลงโทษตามปรชญาการลงโทษแบบแกแคนทดแทน (Crime Control) ผสมผสานกบปรชญาการแกไขฟนฟ (Rehabilitation) โดยใชระบบการบงคบบาบด อกทงผเสพยาเสพตดทผานการบาบดฟนฟยงคงเปนผกระทาผด มประวตอาชญากรวาเคยถกจบคดเสพยาเสพตด ขดตอหลกทางการแพทยทถอวาผเสพคอผปวย

30 พระราชบญญตวตถออกฤทธและจตประสาท พ.ศ.2518 มาตรา 88 วรรคสอง ให

กระทรวงสาธารณสขมหนาทใหการรกษา การศกษาอบรม การดแล ภายหลงการรกษาพยาบาลหรอการฟนฟสขภาพและสมรรถภาพตามสมควรแกบคคลดงกลาวในวรรคหนง เพอใหบคคลนนกลบคนสสภาพของปกตชนซงมไดเสพตดซงวตถออกฤทธ.

31 พระราชบญญตวตถออกฤทธและจตประสาท พ.ศ.2518 มาตรา 114. 32 เพงอาง, มาตรา 115. 

32

2.6.1.3 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2534

พระราชบญญตนมสาระสาคญเกยวกบการบาบดรกษาและแกไขผตดยาเสพตดใหโทษ เพอประโยชนในการวางมาตรการใหผตดยาเสพตดทตกเปนผตองหาพนจากการตดยาเสพตดดวยวธการบงคบรกษาใหความสาคญเกยวกบการบาบดฟนฟ ขนตอน กระบวนการฟนฟมากยงขน เมอผใดถกตรวจพบโดยเจาพนกงานวาในรางกายมสารเสพตด โดยตองหาวากระทาความผดฐานเสพหรอมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษประเภท 1 (ยาบา,เฮโรอน) ประเภท 2 (มอรฝน โคเคอน ฝน )หรอประเภท 5 (กญชา) ตามปรมาณทกาหนดในกฎกระทรวง และไมปรากฏวาตองหาหรออยในระหวางถกดาเนนคดในความผดฐานอนดวยซงเปนความผดทมโทษจาคกหรอตองคาพพากษาใหจาคก ใหพนกงานสอบสวนสงตวผนนไปยงศนยฟนฟสมรรถภาพทอยในเขตอานาจเพอตรวจพสจนวาผตองหานนตดยาเสพตดหรอไม และใหถอวาผตองหายงอยในความควบคมของพนกงานสอบสวน ในกรณทผตองหาตามวรรคหนงมอายยงไมถงสบแปดปบรบรณ ใหนากฎหมายวาดวยการจดตงศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครวมาใชบงคบ33

เมอไดมการรบตวผตองหาไวตามมาตรา 19 แลวใหพนกงานเจาหนาทจดทาบนทกประวตของผตองหาและดาเนนการใหมการตรวจพสจนโดยเรววาผตองหานนตดยาเสพตดหรอไม เสรจแลวใหรายงานผลการตรวจพสจน และบนทกประวตตอคณะอนกรรมการประจาศนยฟนฟสมรรถภาพ34ในกรณทคณะอนกรรมการประจาศนยฟนฟสมรรถภาพวนจฉยวาผลการตรวจพสจนปรากฏวา ผ ตองหานนตดยาเสพตด ใหพนกงานเจาหนาทสงตวผ นนเขารบการฟนฟสมรรถภาพแลวรายงานใหพนกงานสอบสวนทราบ และตองอยรบการฟนฟสมรรถภาพในศนยฟนฟสมรรถภาพเปนระยะเวลาไมเกน 6 เดอน 35 การขยายและการลดระยะเวลาการฟนฟสมรรถภาพจะกระทากครงกได แตการขยายระยะเวลาฟนฟสมรรถภาพครงหนงตองไมเกนหกเดอน และรวมกนทงหมดแลวตองไมเกนสามปนบแตวนถกสงตวเขารบการฟนฟสมรรถภาพ36

ในระหวางการตรวจพสจนหรอการฟนฟสมรรถภาพใหถอวาผเขารบการตรวจพสจนหรอผเขารบการฟนฟสมรรถภาพ แลวแตกรณเปนผถกคมขงตามประมวลกฎหมายอาญา หากผเขารบตรวจพสจนหรอผเขารบฟนฟสมรรถภาพหลบหนไประหวางการตรวจพสจนหรอฟนฟ

33 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2534 มาตรา 19. 34 เพงอาง, มาตรา 20. 35 เพงอาง, มาตรา 22.

36 เพงอาง, มาตรา 27.

33

สมรรถภาพ ตองระวางโทษจาคกไมเกน 3 ป หรอปรบไมเกน 6,000 บาท หรอทงจาทงปรบ ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 190

การใชมาตรการทางกฎหมายตามพระราชบญญตนแมจะเนนการแกไขฟนฟผกระทาผด(Rehabilitation) ตามหลกอาชญาวทยา แตขนตอนการดาเนนการนนยงเปนลกษณะของลงโทษผสมอยบาง เนองจากผกระทาผดแมผานกระบวนการฟนฟ ยงถอวาเปนผตองหา อาชญากร ไมไดมองวาเปนผปวย ทตองลบประวตอาชญากร อกทงเปนการบงคบบาบด โดยไมผานกระบวนการตรวจสอบของศาล จงเกดผลในทางปฏบต ในเรองความชอบธรรมของเจาหนาทในการบงคบบาบด โดยไมมศาลตรวจสอบ อาจจะกระตอสทธของผทถกตรวจสอบสารเสพตดได

2.6.1.4 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545

แนวคดหลกการบงคบบาบดตามกฎหมายฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด คอ แนวคดวาหากผเสพลดลง ยอสงผลกระทบโดยตรงตอปรมาณยาเสพตดดวย ซงใชวธเบยงเบน (Diverse) ผกระทาผดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกทางอาญาปกต เพอลดปรมาณคดขนสศาลและปรมาณผ ตองหาในเรอนจา กฎหมายฉบบนตราขนมาเพอใหสอดคลองกบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการลกลอบคายาเสพตดและวตถออกฤทธตอจตและประสาท ค.ศ.1988 ( The United Nations Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substance ,1988) ซงประเทศไทยเปนสมาชกและลงนามใหสตยาบน มผลบงคบอยางสมบรณเมอ 1 สงหาคม 2545 อนสญญาบบนฯ จะกาหนดใหภาคกาหนดใหผกระทาผดตองเขารบมาตรการตางๆ เชน การบาบดรกษา การศกษา การดแลภายหลงการบาบด การฟนฟสมรรถภาพ หรอการกลบสสงคม ในกรณทความผดเกยวกบยาเสพตดนนไมรนแรง ภาคอาจจะกาหนดทางเลอกอนๆแทนการลงโทษ เชน การใหการศกษา การฟนฟสมรรถภาพกลบสสงคม รวมถงการบาบดรกษา การดแลหลงการบาบดรกษา 37 โดยอนสญญานไดนารปแบบมงเนนใหผใชยาเสพตดอยบนหลกพนฐาน 3 ประการ คอ หลกการขาดซงทางศลธรรม (Moral Inadequacy) หลกการขาดซงความเปนตวเอง (Personal Inadequacy ) และหลกความไมสมดลทางชวภาพ (Biological Inadequacy) สวนรปแบบทมงเนนการควบคมยาเสพตดจะอยบนพนฐานของรปแบบทางปฏบต 3 ประการ คอ

37 The United Nations Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and

Psychotropic Substance ,1988 Article 3 paragraph four (b)(c)(d).

34

การควบคมสถานพยาบาล (Clinical Control) การควบคมทางสงคม (Social Control) และการควบคมทางเศรษฐศาสตร(Economic Control)38

1) ผทจะไดรบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพ

บคคลทจะไดรบการบาบดฟนฟสมรรถภาพและวธการบาบดตามพระราชบญญตน ไดแก ผทถกเจาหนาทตามกฎหมายตรวจสอบพบวาเสพยาเสพตด เสพและมไวในครอบครอง เสพและมไวในครอบครองเพอจาหนาย หรอเสพและจาหนายยาเสพตดตามลกษณะ ชนด ประเภท และปรมาณทกาหนดในกฎกระทรวง39 ถาไมปรากฎวาตองหาหรออยในระหวางถกดาเนนคดในความผดฐานอนซงเปนความผดทมโทษจาคก หรออยในระหวางรบโทษจาคกตามคาพพากษาของศาล 40 ถาปรากฎวาผตองหาผใดเสพยาเสพตดกอน ขณะ หรอภายหลงทถกจบกมเพอใหตนเองไดรบการสงตวไปฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดและไมตองถกดาเนนคดในขอหาฐานเสพและมไวในครอบครอง เสพและมไวในครอบครองเพอจาหนาย หรอเสพและจาหนายยาเสพตด ผนนไมมสทธไดรบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดตามพระราชบญญตน41 กลาวคอ ถาผตองหาแกลงเสพยาเสพตดเพอใหไดรบประโยชนตามพระราชบญญตนจะไมไดรบประโยชน

2) ขนตอนการตรวจพสจน

(1) เมอมการตรวจสอบและจบกมผเสพยาเสพตดและเขาหลกเกณฑเปนบคคลทเสพยาเสพตดทจะตองไดรบการฟนฟสมรรถภาพ ใหพนกงานสอบสวนนาตวผตองหาไปศาลภายใน 48 ชวโมงนบแตเวลาทผตองหานนมาถงททาการของพนกงานสอบสวนเพอใหศาลพจารณามคาสงใหสงตวผนนไปตรวจพสจนการเสพหรอการตดยาเสพตด ถาผตองหามอายไมถงสบแปดปบรบรณ ใหพนกงานสอบสวนนาตวสงศาลเพอมคาสงใหตรวจพสจนภายในยสบสชวโมงนบแตเวลาทผตองหานนมาถงททาการของพนกงานสอบสวน42 การสงไปตรวจพสจนการเสพหรอการตดยาเสพตดใหศาลพจารณาสงตวไปควบคมเพอตรวจพสจนทศนยฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด สถานท

38 สทธมา เกดสข, “การตรวจสอบอานาจฝายบรหารในการบงคบบาบดรกษาผเสพหรอผตด

ยาเสพตด,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาลยธรกจบณฑต, 2549), น.20-21. 39 กฎกระทรวงวาดวยการกาหนดลกษณะ ชนด ประเภทและปรมาณยาเสพตด พ.ศ.2546. 40 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 มาตรา 19. 41 เพงอาง, มาตรา 20.  42 เพงอาง, มาตรา 19.  

35

เพอการตรวจพสจน การฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดหรอการควบคมตว โดยคานงถงอาย เพศ และลกษณะเฉพาะบคคลประกอบดวย43 (2) ในระหวางการตรวจพสจนและการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ใหพนกงานสอบสวนดาเนนกระบวนการสอบสวนคดตอไป และเมอสอบสวนเสรจใหสงสานวนการสอบสวนไปยงพนกงานอยการโดยไมตองสงผตองหาไปดวย และแจงใหทราบวาผตองหาถกควบคมตวอย ณ ศนยฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด สถานทเพอการตรวจพสจน การฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด หรอการควบคมตวแหงใด ในระหวางทผตองหาถกควบคมตามพระราชบญญตน พนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการไมตองดาเนนการฝากขงหรอขอผดฟองตามกฎหมาย44

(3) ในการตรวจพสจนใหคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดดาเนนการใหพนกงานเจาหนาทจดทาบนทกประวต พฤตกรรมในการกระทาความผด ตลอดจนสภาพแวดลอมทงปวงของผเขารบการตรวจพสจน และตรวจพสจนการเสพหรอการตดยาเสพตดการตรวจพสจนใหกระทาใหแลวเสรจภายในสบหาวนนบแตวนทรบตวผนนไวในสถานททตรวจพสจน เวนแตมเหตจาเปนอาจสงใหขยายเวลาออกไปไดอกไมเกนสามสบวน45

3) ขนตอนภายหลงทราบผลการตรวจพสจน

(1) ในกรณทคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดวนจฉยวาผเขารบการตรวจพสจนเปนผเสพหรอตดยาเสพตดใหพนกงานอยการมคาสงชะลอการฟองไวกอนจนกวาจะไดรบแจงผลการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดจากคณะอนกรรมการฟนฟ ในกรณทพนกงานอยการเหนวาผตองหาซงไดรบแจงผลการตรวจพสจนตามวรรคหนงไมมสทธไดรบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพ ใหพนกงานอยการดาเนนคดตอไปและแจงผลใหคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทราบ46

43 เพงอาง, มาตรา 19 วรรคหนง ,วรรคสอง และวรรคสาม. 44 เพงอาง, มาตรา 19 วรรคส และวรรคหา. 45 เพงอาง, มาตรา 21. 46 เพงอาง, มาตรา 22 วรรคหนง และวรรคสอง.

36

(2) ถาผลการตรวจพสจนไมปรากฎวาผตองหาเปนผเสพหรอตดยาเสพตด ใหคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดรายงานผลการตรวจพสจนใหพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการเพอพจารณาดาเนนคดตอไปตามกฎหมาย 47

4) การดาเนนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด 48

ในกรณทคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดวนจฉยวาผเขารบการตรวจพสจนเปนผเสพหรอตดยาเสพตด ใหจดใหมแผนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ในการจดทาแผนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดใหกาหนดสถานทและวธการสาหรบฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดใหเหมาะสมกบสภาพของผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด โดยคานงถงอาย เพศ ประวต พฤตกรรมในการกระทาความผดเกยวกบยาเสพตด และสภาพแวดลอมทงปวงของผนน

การกาหนดสถานทสาหรบฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด อาจกาหนดเปนศนยฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดหรอสถานพยาบาล สถานพนจและคมครองเดกและเยาวชน สถานทของราชการ หรอสถานทอนทเหนสมควรกได

การกาหนดวธการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ใหกาหนดโดยคานงถงวธการดงตอไปน

(ก) ในกรณทจาเปนตองควบคมตวผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดอยางเขมงวดใหสงตวผนนเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในศนยฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดหรอสถานทฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมระบบการควบคมมใหหลบหน

(ข) ในกรณทไมจาเปนตองควบคมตวผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดอยางเขมงวดใหสงตวผ นนเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในสถานทฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดตามความเหมาะสมและกาหนดเงอนไขใหผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดตองอยภายในเขตทกาหนดในระหวางการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

47 เพงอาง, มาตรา 22 วรรคสาม.

48 เพงอาง, มาตรา 23.

37

(ค) ในกรณทไมจาเปนตองควบคมตวผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด อาจกาหนดใหผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดตองปฎบตดวยวธการอนใดภายใตการดแลของพนกงานคมประพฤตกได

(ง) ในระหวางการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดอาจกาหนดใหผเขารบการฟนฟสมรรภาพผตดยาเสพตดฝกอาชพ ทางานบรการสงคม หรอใหดาเนนการอนใดตามความเหมาะสมเพอใหมความมนคงในการดารงชวตโดยหางไกลจากยาเสพตด

ในกรณทผ ตองหามภมลาเนาซงไมสะดวกตอการเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในศนยฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด สถานทเพอการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด หรอการควบคมตวผนน เมอคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดเหนสมควรหรอไดรบการรองขอจากผตองหา อาจมคาสงใหยายผนนไปเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดหรอการควบคมทสถานทแหงอนได แตตองปรากฎวาการยายดงกลาวจะเปนประโยชนแกการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของผนนดวย49

5) ระยะเวลาการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

ผ เขารบการฟนฟสมรรถภาพผ ตดยาเสพตดตองอยรบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดตามแผนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดเปนเวลาไมเกนหกเดอนนบแตวนถกสงตวเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ในกรณทปรากฎวาผลการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดยงไมเปนทพอใจ ใหคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดพจารณาขยายระยะเวลาการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดออกไปอกได หรอหากพอใจอาจจะพจารณาลดระยะเวลาได การขยายและการลดระยะเวลาการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดจะกระทากครงกไดแตการขยายระยะเวลาการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดครงหนงตองไมเกนหกเดอน และรวมกนทงหมดแลวตองไมเกนสามปนบแตวนถกสงตวเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด50 ในกรณทมเหตสมควร คณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดอาจพจารณาปลอยชวคราวสาหรบผเขารบการตรวจพสจนหรอผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดได 51

49 เพงอาง, มาตรา 27. 50 เพงอาง, มาตรา 25.

51 เพงอาง, มาตรา 26.

38

6) ผลการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

(1) กรณทผลการฟนฟเปนทพอใจเมอคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดวนจฉยวาผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดไดรบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดจนครบถวนตามทกาหนดในแผนการฟนฟและผลการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดเปนทพอใจแลวใหถอวาผนนพนจากความผดทถกกลาวหาวาเปนผเสพยาเสพตดโดยใหพนกงานสอบสวนดาเนนการแจงกองทะเบยนประวตอาชญากรเพอลบทะเบยนประวตอาชญากรขอหาเสพยาเสพตดออกจากระบบ และใหคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดมคาสงใหปลอยตวผนนไปแลวแจงผลใหพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการซงยงดาเนนคดอยทราบ 52

(2) กรณทผลการฟนฟไมเปนทพอใจ ในกรณทผเขารบการฟนฟผตดยาเสพตดผใดแมจะไดรบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดจนครบกาหนดเวลา แลว แตผลการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดยงไมเปนทพอใจ ใหคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดรายงานความเหนไปยงพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการ แลวแตกรณ เพอประกอบการพจารณาดาเนนคดผนนตอไป53

7) การอทธรณ

ในกรณทคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดมคาวนจฉย วาผเขารบการตรวจพสจนนนเสพหรอตดยาเสพตด หรอมคาสงไมอนญาตใหปลอยผเขารบการตรวจพสจนหรอผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดชวคราว หรอมคาสงขยายระยะเวลาการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดออกไปอก ผนนมสทธอทธรณคาวนจฉยดงกลาวตอคณะกรรมการภายในสบสวนนบแตวนทไดรบทราบคาวนจฉยหรอคาสง แลวแตกรณ คาวนจฉยของคณะกรรมการใหเปนทสด 54

8) การตดตามดแล (After Care)

กฎหมายฉบบนไมไดกาหนดมาตรการทางกฎหมายในการตดตามดแลไว กาหนดเพยงแคมาตราตามมาตรา 33 ในกรณทผลการฟนฟเปนทพอใจ ใหถอวาผนนไมเคยถกกลาวหาวากระทาผดตามพระราชบญญตน แลวใหปลอยตวผนนกลบสสงคม แตไมไดกาหนดไววาหนวยงานใด

52 เพงอาง, มาตรา 33.

53 เพงอาง, มาตรา 33 วรรรสอง. 54 เพงอาง, มาตรา 38.

39

ตองเขาไปตดตามดแลหลงจากการผานการบาบดวาสภาพแวดลอม สภาพสงคม อาจจะทาใหผเสพยาเสพตดกลบมาใชสารเสพตดซาอกได ซงกฎหมายฉบบนไมไดกาหนดมาตรการตดตามดแลไว

พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ถอเปนมาตรการทางกฎหมายทมองวาผเสพคอผปวย มใชอาชญากรตองไดรบการฟนฟตามหลกอาชญาวทยา แตการบาบดฟนฟนนยงเปนการระบบบงคบบาบดซงการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดนน ในทางแพทยจะเนนการบาบดทางใจ ผเสพยาเสพตดจะตองเอาชนะการตดยาเสพตดดวยจตใจทมงมานะ การสมครใจเขารบการบาบดจงเปนเรองทสาคญและจาเปนในการบาบดรกษา นอกจากนแลวกฎหมายฉบบนฯ ยงไมไดเปดโอกาสใหผทกระทาความผดเกยวกบยาเสพตดทถกตรวจพบโดยเจาหนาทตารวจ สามารถสมครใจบาบดโดยไมถกแจงขอกลาวหาได แตตองถกบงคบใหไปบาบดรกษา ซงอาจจะขดตอหลกความชอบธรรมในการใชกฎหมายตอผเสพยาเสพตดได อกทงหากผทผานการบาบดฟนฟจนมผลการฟนฟเปนทนาพอใจแลว กฎหมายฉบบนกไมไดนามาตรการการตดตามดแล(After Care) มาใชแตอยางใด จงทาใหผเสพยาเสพตดมโอกาสทจะกระทาความผดซาอกได

2.6.2 ระบบการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดโดยการสมครใจบาบด

2.6.2.1 พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522

พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 ไดเปดโอกาสใหผเสพยาเสพตดเขาสมครใจรบการบดได โดยกาหนดใหผใดเสพยาเสพตดใหโทษ เสพและมไวในครอบครอง เสพและมไวในครอบครองเพอจาหนาย หรอเสพและจาหนายซงยาเสพตดใหโทษตามลกษณะ ชนด ประเภทและปรมาณทกาหนดในกฎกระทรวง และไดสมครใจขอเขารบการบาบดรกษาในสถานพยาบาลกอนความผดจะปรากฏตอพนกงานเจาหนาทหรอพนกงานฝายปกครองหรอตารวจอกทงไดปฏบตครบถวนตามระเบยบขอบงคบเพอควบคมการบาบดรกษา และระเบยบวนยสาหรบสถานพยาบาลดงกลาว จนไดรบการรบรองเปนหนงสอจากพนกงานเจาหนาททรฐมนตรกาหนดแลว ใหพนจากความผดตามทกฎหมายบญญตไว แตทงนไมรวมถงกรณความผดทไดกระทาไปภายหลงการสมครใจเขารบการบาบดรกษา55

กฎหมายฉบบนถอวาเปนมาตรการทางกฎหมายท ดาเนนการเนนหลกความชอบธรรมในการดาเนนการ กลาวคอ ใหผเสพยาเสพตดมโอกาสเลอก โอกาสตดสนใจเขารบการ

55 พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 มาตรา 94

40

บาบดรกษาดวยตนเอง แทนการทจะถกบงคบบาบด แตอยางไรกตามเงอนไขการบาบดฟนฟตามมาตรการทางกฎหมายคอ ขอเขารบการบาบดรกษาในสถานพยาบาลกอนความผดจะปรากฏตอพนกงานเจาหนาทหรอพนกงานฝายปกครองหรอตารวจอก ดงนนหากเปนกรณทเจาหนาททมอานาจตามกฎหมายตรวจสอบเบองตนพบวามการเสพยาเพสตด หรอมสารเสพตดในรางกาย ผเสพยาเสพตดจะไมสามารถเขารบการบาบดฟนฟโดยการสมครใจไดเลย ตองผานกระบวนการบาบดฟนฟแบบบงคบบาบดเทานน อกทงปจจบนเจาหนาททมอานาจตามกฎหมายยงขาดการประชาสมพนธ ใหความสาคญกบการสมครใจบาบดตามกฎหมายน จงาใหกฎหมายฉบบนไมคอยมผสมครใจเขามาบาบดเทาทควร จงไมสามารถแกไขปญหาการเสพยาเสพตดของประเทศไทยได

2.6.2.2 ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ

ประกาศฉบบนออกมาเพอกาหนดใหผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดฐานเสพยาเสพตด หรอเสพและมยาเสพตดไวในครอบครอง ตามลกษณะ ชนด ประเภท และปรมาณทกาหนดในบญชทาย56 ดงน

1.ลกษณะ ชนดและประเภทของยาเสพตด สาหรบความผดฐานเสพม ดงตอไปน

(1) ยาเสพตดประเภทท 1 ม 6 ชนด ไดแก (ก) เฮโรอน (ข) เมทแอมเฟตามน (ค) แอมเฟตามน (ง) 3,4- เมทลลนไดออกซเมทแอมเฟตามน (จ) เมทลลนไดออกซแอมเฟตามน (ฉ) เอน เอทล เอมดเอ หรอเอมดอ (2) ยาเสพตดใหโทษในประเภทท 2 ม 2 ชนด ไดแก (ก) โคคาอน (ข) ฝน

56 บญชยาเสพตดทายประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตฉบบท 108/2557

41

(3) ยาเสพตดใหโทษประเภทท 5 ไดแก กญชา (4) สารระเหยตามกฎหมายวาดวยการปองกนสารระเหย

ยาเสพตดประเภทตาม (1) และ (2) ใหรวมถงวตถทเรยกอยางอน แตมสตรโครงสรางทางเคมอยางเดยวกบยาเสพตดใหโทษดงกลาว และเกลอใดๆของยาเสพตดใหโทษดงกลาว

2. ปรมาณของยาเสพตดตามขอ 1 สาหรบความผดฐานเสพและมไวในครอบครองมดงตอไปน

(1) ยาเสพตดใหโทษประเภทท 1 (ก) เฮโรอนนาหนกสทธไมเกนหนงรอยมลลกรม (ข) เมทแอมเฟตามนมปรมาณไมเกน 5 หนวยการใชตามกฎหมาย

วาดวยยาเสพตดใหโทษ หรอปรมาณไมเกน 500 มลลกรม (ค) แอมเฟตามนไมเกน 5 หนวยการใชตามกฎหมายวาดวยยาเสพ

ตดใหโทษ หรอปรมาณไมเกน 500 มลลกรม (ง) 3,4- เมทลลนไดออกซเมทแอมเฟตามนไมเกน 5 หนวยการใช

ตามกฎหมายวาดวยยาเสพตดใหโทษ หรอปรมาณไมเกน 1215 มลลกรม (จ) เมทลลนไดออกซแอมเฟตามนไมเกน 5 หนวยการใชตาม

กฎหมายวาดวยยาเสพตดใหโทษ หรอปรมาณไมเกน 1215 มลลกรม (ฉ) เอน เอทล เอมดเอ หรอเอมดอไมเกน 5 หนวยการใชตาม

กฎหมายวาดวยยาเสพตดใหโทษ หรอปรมาณไมเกน 1215 มลลกรม (2) ยาเสพตดใหโทษประเภทท 2 (ก) โคคาอนมนาหนกสทธไมเกน 200 มลลกรม (ข) ฝนมนาหนกสทธไมเกน 5000 มลลกรม

(3) ยาเสพตดใหโทษประเภทท 5 ไดแก กญชานาหนกสทธไมเกน 5000 มลลกรม

ซงผเสพยาเสพตดไมมพฤตกรรมทอาจจะกออนตรายแกผอนหรอสงคม และไมปรากฏวาเปนผตองหาหรออยในระหวางการถกดาเนนคดในความผดฐานอนซงเปนความผดยาเสพตดทมโทษจาคกหรออยในระหวางรบโทษจาคกตามคาพพากษาของศาล หากผนนยนยอมเขารบการบาบดฟนฟ ใหเจาหนาทตามกฎหมายดาเนนการใหผนนเขารบการฟนฟ 57

57 ประกาศ คณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสย

วากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ ขอ 1

42

แนวทางการนาผเสพตดเขาสการบาบดฟนฟตามประกาศ คณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ58

1) เจตนารมณของประกาศ คณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 108/2557 เรอง การนาผตองสงสยเขารบการบาบดฟนฟ ฯ

ดวยขอยนยนทางการแพทยปรากฏวา ผเสพยาเสพตดจะทาใหเปนโรคสมองตดยา ดงนนจงควรใหโอกาสผเสพตดเขารบการบาบดฟนฟโดยความยนยอม เพอใหผเสพตดกลบฟนคนสภาพจากการเสพตด และสามารถกลบไปใชชวตในครอบครว ชมชน ไดอยางปกต ซงจะเปนคณประโยชนกบผเสพตดใหมโอกาสทบทวนและกลบตวเลกใชยาเสพตดโดยการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐในการบาบดฟนฟและดแลตอเนอง ในระยะเวลา 12 เดอน

ดวยเจตนารมณดงกลาวขางตน จงมไดกาหนดโทษกรณทผเสพตดฝาฝนไมทาตามกระบวนการของประกาศน แตอยางไรกตามอาจมผเสพตดจานวนหนงถงแมจะไดโอกาสใหเขารบการบาบดฟนฟแลว แตยงไมสามารถควบคมตวเองใหบาบดฟนฟจนครบกระบวนการ และถงแมจะไดรบการบาบดฟนฟจนครบกระบวนการแลวแตยงไมสามารถเลกยาเสพตดไดเดดขาด จงเหนสมควรกาหนดการเขาบาบดฟนฟตามประกาศนเปนจานวน ไมเกน 5 ครง

2) กลไกการดาเนนงาน

2.1) เพอใหการปฏบตตามประกาศ คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ฉบบท 108/2557 เปนไปอยางมประสทธภาพ ใหศนยอานวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตดจงหวดและกรงเทพมหานคร รบผดชอบการกบตดตามการดาเนนงาน

2.2) อาศยอานาจตาม ขอ 3 ของ ประกาศ คสช.ท 108/2557 ใหศนยอานวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตดจงหวดและกรงเทพมหานคร โดยผวาราชการจงหวดหรอผวาราชการกรงเทพมหานคร ประกาศจดตงกลไกตามทกาหนด ดงน

ก) ศนยเพอการคดกรองอาเภอและเขตใหโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน หรอสถานทอนตามความเหมาะสมเปนศนยเพอการคดกรอง โดยพจารณาจากสภาพการแพรระบาดของยาเสพตดเปนหลก ประกอบดวย (1) หวหนาศนย ทาหนาทควบคมและบรหารจดการ (2) เจาหนาทคดกรอง ทาหนาทในการคดกรองเบองตน (3)

58 สานกงานปองกนและปราบปรามยาเสพตด, “แนวทางการนาผเสพตดเขาสการบาบดฟนฟตามประกาศ คณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 108/2557” .

43

เจาหนาทบนทกขอมล โดยมบทบาทภารกจ ในการจาแนกคดกรองเบองตน เพอประเมนความรนแรงของการเสพตด ภาวะแทรกซอนทางกายและจต และการวนจฉยเพอสงตอผเสพตดเขาบาบดฟนฟตามความเหมาะสม และจดเกบและรวบรวมประวตผเขารบการบาบดฟนฟแผนและผลการบาบดฟนฟ และขอมลสถตตางๆ ทเกยวกบผเขารบการบาบดฟนฟอยางเปนระบบพรอมทงปรบปรงขอมลใหเปนปจจบน59

ข) ศนยเพอประสานการดแลผผานการบาบดฟนฟอาเภอ เขต เทศบาลนคร เทศบาลเมอง

(1) ศนยเพอประสานการดแลผผานการบาบดฟนฟอาเภอประกาศใหทวาการอาเภอ หรอสถานทอนตามทผวาราชการจงหวดเหนสมควร เปนศนยเพอประสานการดแลชวยเหลอผผานการบาบดฟนฟอาเภอ ประกอบดวย (1) นายอาเภอ เปนหวหนาศนย (2) ปลดอาเภอผประสานงานประจาตาบล (3) ปลดองคการบรหารสวนตาบล หรอปลดเทศบาลตาบล (4) สาธารณสขอาเภอ (5) ผแทนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) (6) กานน (7) ผแทนพฒนาชมชน (8) ตารวจชมชนสมพนธ (9) ผอานวยการหรอผแทนสถานศกษาในพนท (10) ผแทนฝายบคคลของสถานประกอบการในพนท และ/หรอ อนๆ ตามความเหมาะสม

(2) ศนยเ พอประสานการดแลผผานการบาบดฟนฟเขต ประกาศใหสานกงานเขต หรอสถานทอนตามทผวาราชการกรงเทพมหานครเหนสมควรเปนศนยเพอประสานการดแลชวยเหลอผผานการบาบดฟนฟเขต ประกอบดวย (1) ผอานวยการเขต เปนหวหนาศนย (2) ผแทนฝายพฒนาชมชน (3) ผแทนศนยบรการสาธารณสขทตงอยในเขต (4) ตารวจชมชนสมพนธ (5) ผอานวยการหรอผแทนสถานศกษาในพนท (6) ผแทนกรรมการหมบานชมชน (6) ผแทนสถานประกอบการในพนท และ/หรอ อนๆตามความเหมาะสม

(3) ศนยเพอประสานการดแลผผานการบาบดฟนฟเทศบาลนคร และเทศบาลเมองเพอใหการตดตาม ดแล ผผานการบาบดฟนฟมประสทธภาพ จงสมควรประกาศใหททาการเทศบาลนคร เทศบาลเมองหรอสถานทอนตามทผวาราชการจงหวดเหนสมควรเปนศนยเพอประสานการดแลผผานการบาบดฟนฟเทศบาลนคร หรอเทศบาลเมอง ประกอบดวย (1) ปลดเทศบาลนครหรอปลดเทศบาลเมอง เปนหวหนาศนย (2) ผแทนงานสาธารณสขของเทศบาล (3) ผแทนงานพฒนาชมชนของเทศบาล (4) ผแทนตารวจชมชนสมพนธ (5) ผแทนกรรมการหมบาน

59 ประกาศ คณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสย

วากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ ขอ 4.

44

ชมชน (6) ผแทนโรงพยาบาลในพนท (7) ผอานวยการหรอผแทนสถานศกษาในพนท (8) ผแทนฝายบคคลสถานประกอบการในพนท และ/หรอ อนๆ ตามความเหมาะสม

ทงน ใหศนยเพอประสานการดแลผผานการบาบดฟนฟอาเภอ เขต เทศบาลนคร เทศบาลเมอง มบทบาทภารกจ ดงน

(1) รบรายงานตวผผานการบาบดฟนฟเพอเขาสการตดตาม ดแล ตอเนอง

(2) ประกาศแตงตงผทาหนาทตดตาม ดแล ผผานการบาบดฟนฟ ประกอบดวย กานน ผใหญบาน กรรมการหมบาน ประชาชนผมจตอาสาหรออาสาสมครภาคประชาชน

(3) พฒนาศกยภาพผทาหนาทตดตาม

(4) จาแนกรายชอและมอบหมายภารกจการตดตามดแล

(5) จาแนกรายชอผประสงครบความชวยเหลอตามประเภทของความประสงค เชน การศกษา อาชพ เปนตน

(6) จดทาขอมลเพมเตมสาหรบผทสมควรไดรบการสนบสนนชวยเหลอ

(7) ดาเนนการใหความชวยเหลอเบองตน

(8) รายงานผลการตดตาม ดแล ชวยเหลอ ผผานการบาบดฟนฟ

ค) ศนยเพอประสานการดแลผผานการบาบดฟนฟจงหวดประกาศสถานทตงตามความเหมาะสม ตามทผวาราชการจงหวดเหนสมควรเปนศนยเพอประสานการดแลชวยเหลอผผานการบาบดฟนฟจงหวด ประกอบดวย (1) ผวาราชการจงหวดหรอรองผวาราชการจงหวดทไดรบมอบหมาย เปนผอานวยการศนย (2) นายแพทยสาธารณสขหรอผแทนสาธารณสขจงหวด (3) ผแทนสานกงานคมประพฤตจงหวด (4) ผแทนองคการบรหารสวนจงหวด (5) ผแทนศนยพฒนาฝมอแรงงานจงหวด (6) ผแทนสานกงานสวสดการและคมครองแรงงานจงหวด (7) ผแทนสานกงานจดหางานจงหวด (8) ผแทนสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา/ประถมศกษา (9) ผแทนสานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (จงหวด) (10) ผแทนสานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด (11) ผแทนกองบงคบการตารวจภธรจงหวด (12) ผแทนสานกงาน ปปส.ภาค (13)ผอานวยการหรอผแทนสถานศกษาในพนท (14) ผแทน

45

โรงพยาบาล (15) ผแทนองคกรธรกจเอกชน (16) ผแทนฝายบคคลของสถานประกอบการในพนท (17) ผแทนภาคประชาชน และ/หรอ อนๆ ตามความเหมาะสม

บทบาทภารกจ :

(1) กาหนดแนวทางการตดตาม ดแล ผผานการบาบดฟนฟของจงหวดหรอกรงเทพมหานคร

(2) รณรงคเพอสรางความเขาใจและเสรมสรางเจตคตการใหโอกาสผเสพตด

(3) เปนศนยกลางสนบสนนชวยเหลอผผานการบาบดฟนฟทประสงคขอรบความชวยเหลอ

(4) รายงานผลการตดตาม ดแล ชวยเหลอ ผผานการบาบดฟนฟ

จ) ศนยเพอประสานการดแลผผานการบาบดฟนฟกรงเทพมหานครประกาศสถานทตงตามความเหมาะสม ตามทผวาราชการกรงเทพมหานครเหนสมควรเปนศนยเพอประสานการดแลชวยเหลอผผานการบาบดฟนฟกรงเทพมหานคร ประกอบดวย (1) ผวาราชการกรงเทพมหานคร หรอรองผวาราชการกรงเทพมหานครทไดรบมอบหมาย เปนผอานวยการศนย (2) ผ อานวยการสานกอนามยหรอผแทน (3) ผ อานวยการสานกงานเขตหรอผแทน (4) ผแทนกองบญชาการตารวจนครบาล (5) ผแทนสานกงานคมประพฤตกรงเทพมหานคร (6) ผแทนศนยพฒนาฝมอแรงงานกรงเทพมหานคร (7) ผแทนสานกงานจดหางานกรงเทพมหานคร (8) ผแทนศนยคมครองสวสดภาพชมชน กรงเทพมหานคร (9) ผแทนสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา/ประถมศกษา (10) ผแทนสานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (11) ผแทนสานกงาน ปปส. กทม. (12) ผอานวยการหรอผแทนสถานศกษาในพนท (13) ผแทนองคกรธรกจเอกชน (14) ผแทนภาคประชาชน และ/หรอ อนๆ ตามความเหมาะสม

บทบาทภารกจ :

(1) กาหนดแนวทางการตดตาม ดแล ผผานการบาบดฟนฟของจงหวดหรอกรงเทพมหานคร

(2) รณรงคเพอสรางความเขาใจและเสรมสรางเจตคตการใหโอกาสผเสพตด

(3) เปนศนยกลางสนบสนนชวยเหลอผผานการบาบดฟนฟทประสงคขอรบความชวยเหลอ

46

(4) รายงานผลการตดตาม ดแล ชวยเหลอ ผผานการบาบดฟนฟ

ทงน ใหศนยอานวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตดจงหวด และศนยอานวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตดกรงเทพมหานคร ทบทวนและยกเลกศนยคดกรอง ศนยตดตามผผานการบาบดฟนฟ ทไดมการจดตงไปกอนหนาทจะม ประกาศ คสช. ท 108/2557

3) กลไกการดาเนนงาน

3.1) การนาผเสพยาเสพตดเขาบาบดฟนฟและการคดกรอง

ศนยอานวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตดจงหวดและกรงเทพมหานคร กาหนดแผนการคนหาเพอนาผเสพตดเขาบาบดฟนฟ โดย (1) การจดทาประชาคมในหมบาน/ชมชน (2) การตงดานตรวจปสสาวะ (3) การจดระเบยบสงคม หรอวธการอนใดตามความเหมาะสมของจงหวดหรอกรงเทพมหานคร โดยเมอมการตรวจปสสาวะผตองสงสยแลวพบวามสารเสพตดในปสสาวะ และเจาหนาทผทาการตรวจปสสาวะพจารณาแลวเหนวาเปนบคคลทไมมพฤตกรรมทอาจกอใหเกดอนตรายแกผอนและสงคม และผนนยนยอมเขารบการบาบดฟนฟ ใหผยนยอมเขาบาบดฟนฟไดรบการคดกรอง การคดกรองเบองตน ดาเนนการภายหลงผเสพตดลงนามในแบบยนยอมเขาบาบดฟนฟ ณ สถานทปฏบตการ หรอดาเนนการ ณ สถานทตงศนยเพอการคดกรอง เจาหนาทคดกรองตองแจงผลการคดกรอง รปแบบและระยะเวลาการบาบดฟนฟ ตลอดจนการตดตาม ดแลตอเนองหลงสนสดการบาบดฟนฟใหผยนยอมและ/หรอญาตไดรบทราบพรอมคาแนะนาวธการปฏบต และจดทาเอกสารผลการคดกรองและสงเขาบาบดฟนฟใหผยนยอมลงนามรบทราบและปฏบต เจาหนาทคดกรองตองจดทาบนทกขอมลประวตผไดรบการคดกรองใหครบถวนสมบรณ เพอประโยชนในการดแลชวยเหลอหลงผานการบาบดฟนฟ

กรณตรวจสอบภายหลงวาผยนยอมเขาบาบดฟนฟ เปนผเขารบการบาบดฟนฟตามประกาศ คสช.ท108/2557 เกน 5 ครง ใหเจาหนาทสงดาเนนการตามกฎหมายทเกยวของตอไป

กรณตรวจสอบภายหลงพบวาผยนยอมเขาบาบดฟนฟเปนผอยระหวางการบงคบบาบดตาม พรบ. ฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 ใหถอนชอออกจากการบาบดฟนฟ เพอใหไดรบการฟนฟแบบบงคบบาบดจนครบกระบวนการกรณตรวจสอบภายหลงพบวาผยนยอมเขาบาบดฟนฟเปนผตองหาหรออยในระหวางถกดาเนนคดในความผดฐานอน ซงเปนความผดทมโทษจาคกหรออยระหวางรบโทษจาคกตามคาพพากษาของศาล ใหพนกงานสอบสวนเจาของคดนาผยนยอมเขาบาบดฟนฟไปดาเนนการตามกระบวนการ และถอนชอออกจากการบาบด

47

ฟนฟ กรณผลการตรวจปสสาวะเบองตนพบวามสารเสพตด แตผเสพตดไมยนยอมเขาบาบดฟนฟใหดาเนนการตามกฎหมายทเกยวของ

กรณตรวจสอบพบสงทตองสงสยวาเปนยาเสพตด ใหเจาหนาทตรวจสอบชนด ประเภท ปรมาณและนาหนก และบรรจสงของทสงสยวาเปนยาเสพตดลงในภาชนะแขงแรง ปลอดภยเทาททาได แลวปดฉลากบนภาชนะบรรจนน และจดทาบนทกการสงมอบและรบมอบสงทสงสยวาเปนยาเสพตดโดยลงลายมอชอเจาของสงทสงสยวาเปนยาเสพตดเปนผสงมอบ และเจาหนาทเปนผรบมอบไวเพอเปนหลกฐาน ปดภาชนะบรรจและบนทกการสงมอบและรบมอบตามแบบฟอรม และเจาหนาทนาสงสงของทสงสยวาเปนยาเสพตดไปตรวจพสจนทสถานตรวจพสจนตามทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตดกาหนด

3.2) การบาบดฟนฟ

การคดกรองเบองตนเพอประเมนสภาพการเสพตดตรวจสอบภาวะโรคทางกายและทางจต ตรวจสอบประวตจานวนครงของการเขาบาบดฟนฟตามประกาศ คสช.ท 108/2557 ตรวจสอบเอกสารหลกฐานการยนยอมเขารบการบาบดฟนฟ การสมภาษณ ซกถามประวต พรอมสงตอไปเขารบการบาบดฟนฟตามความเหมาะสม กรณผลการคดกรองเปน “ผเสพ” ใหสงเขาบาบดฟนฟรปแบบคายปรบเปลยนพฤตกรรมกรณผลการคดกรองเปน“ผตดรนแรง” ใหสงเขาบาบดฟนฟในสถานพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข

การบาบดฟนฟรปแบบคายปรบเปลยนพฤตกรรม ผวาราชการจงหวด/กรงเทพมหานครประกาศสถานทเพอเปดเปนคายปรบเปลยนพฤตกรรมและแตงตงบคลากรเพอทาหนาทบรหารจดการ โดยคายปรบเปลยนพฤตกรรมควรมองคประกอบหลก ดงน

1) ผอานวยการคายปรบเปลยนพฤตกรรม ทาหนาท รบผดชอบบรหารจดการภาพรวมของการจดคาย

2) ฝายวชาการ ทาหนาท ควบคมกากบโปรแกรมการจดคายฯ ใหเปนไปตามมาตรฐาน การปรบเพมหรอลดโปรแกรมคาย ประเมนสภาพการเสพตด ภาวะโรคแทรกซอนทางกายและจตของผบาบดฟนฟ และการประเมนเปนผผานการบาบดฟนฟ ประกอบดวยเจาหนาทสาธารณสขเปนหลกและผแทนหนวยงานทเกยวของตามความเหมาะสมกบบรบทของพนท

3) วทยากรคายฯ ทาหนาทใหขอมลความรและจดกระบวนการเพอปรบเปลยนทศนคตและพฤตกรรม

48

4) ครฝกประจาคายฯ ทาหนาทบรหารจดการและดแลความเรยบรอยภายในคาย การฝกดานรางกาย และฝกระเบยบวนย

5) เจาหนาทคายฯ เพอทาหนาทบรหารจดการทวไปและจดทาขอมล

กรณฝายวชาการประเมนพบวาผ เขาบาบดฟนฟรปแบบคายปรบเปลยนพฤตกรรม มอาการเจบปวยทางกายหรอทางจตหรอมพฤตกรรมในลกษณะเปนผเสพตดทรนแรงเกนกวาจะบาบดฟนฟรปแบบคายปรบเปลยนพฤตกรรมได ใหรบสงตอไปยงสถานพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขในพนทหรอกรงเทพมหานครโดยเรว

ระหวางการบาบดฟนฟทงรปแบบสถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสข/กรงเทพมหานคร และรปแบบคายปรบเปลยนพฤตกรรม ใหมการสารวจผบาบดฟนฟทประสงคขอรบความชวยเหลอ ผผานการบาบดฟนฟตามประกาศ คสช.ท108/2557 จะตองไดรบการตดตามดแลตอเนองอยางนอย 4-7 ครงตอคน โดยในการตดตามแตละครงมระยะหางในการดาเนนการอยางนอย 30 วน ทงน หากพบวาผผานการบาบดฟนฟมการใชยาเสพตดในชวงทมการตดตาม ใหผททาหนาทตดตามดาเนนการตดตามอยางนอย 7 ครง โดยมจานวนครงทตดตามสงสด 12 ครง

ประกาศ คณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ ถอวาเปนมาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟผทตดยาเสพตดของไทย ทมองวาผเสพเปนผปวย สมควรไดรบการบาบดฟนฟ มขนตอนการบาบดรกษา การคดกรอง การตดตามดแล การเฝาระวงไมใหกระทาผดซา และการดาเนนการนนไมมการแจงขอกลาวหา ใชหลกมาตรการทางเลอกอนแทนการลงโทษทางอาญาในความผดเกยวกบยาเสพตด การทาใหการเสพยาเสพตดไมเปนความผดทางอาญาทเรยกวา Decriminalization แตการดาเนนการตามประกาศดงกลาวนน ใหอานาจเจาหนาทตามกฎหมายดาเนนการโดยไมผานขนตอนการตรวจสอบจากศาล และไมมบทลงโทษผกระทาผดหากหลบหนหรอไมเขาบาบดฟนฟ จงอาจจะเกดปญหาในการปฏบตได

2.6.3 มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดโดยศาลยตธรรม

2.6.3.1 ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 49

มาตรา 49 ในกรณทศาลพพากษาลงโทษจาคก หรอพพากษาวามความผดแตรอการกาหนดโทษ หรอรอการลงโทษบคคลใด ถาศาลเหนวาบคคลนนไดกระทาความผดเกยวเนองกบการเสพยสราเปนอาจน หรอการเปนผตดยาเสพยตดใหโทษ ศาลจะกาหนดในคา

49

พพากษาวา บคคลนนจะตองไมเสพยสรา ยาเสพยตดใหโทษอยางหนงอยางใด หรอทงสองอยาง ภายในระยะเวลาไมเกนสองปนบแตวนพนโทษ หรอวนปลอยตวเพราะรอการกาหนดโทษ หรอรอการลงโทษกได ในกรณทบคคลดงกลาวในวรรคแรกไมปฏบตตามทศาลกาหนด ศาลจะสงใหสงไปคมตวไวในสถานพยาบาลเปนเวลาไมเกนสองปกได

มาตรา 49 นหากศาลลงโทษจาเลยฐานมเมทแอมเฟตามนไวในครอบครองเพอจาหนาย ศาลจะใชมาตรานกาหนดในคาพพากษาหามจาเลยเกยวของกบยาเสพตดใหโทษทกชนดภายในกาหนด 2 ปไมได เพราะมาตรา 49 จะตองเปนกรณทศาลเหนวาจาเลยนนไดกระทาผดเกยวเนองกบการเปนผตดยาเสพตดใหโทษ กลาวคอ จะตองเปนกรณทจาเลยถกลงโทษฐานเสพยาเสพตดใหโทษมใชฐานมไวครอบครองเพอจาหนาย60

การทศาลมคาสงใหสงตวไปคมไวในสถานพยาบาลตามประทวลกฎหมายอาญามาตรา 49 ถอเปนการบงคบตามวธการเพอความปลอดภย61 ถาปรากฏวาผนนหลบหนจะมความผดทางอาญาตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 195 รบโทษจาคกไมเกน 6 เดอน ปรบไมเกน 1000 บาท หรอทงจาทงปรบ แตมาตรการตามคาสงศาลดงกลาวจะเนนการปองปรามากวาการบาบดฟนฟ

2..6.3.2 ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 56

เปนบทบญญตกฎหมายทกาหนดขนเพอหลกเหลยงโทษจาคกในระยะเวลาอนสน เพอปองกนปญหาอนเกดจากการลงโทษจาคกในระยะเวลาอนสน ทอาจจะสงผลกระทบตอผกระทาผดไมอาจจะปรบตวเขากบสงคมได ซงการเสพยาเสพตดกถอเปนความผดอยางหนง จงสามารถนามาตราดงกลาวมาบงคบใชได ในกรณทผตดยาเสพตดใหโทษกอความผดขนเปนครงแรก

60 เกยรตขจร วจนะสวสด, คาอธบายหลกกฎหมายอาญาภาค 1 บทบญญตทวไป, พมพครง

ท 10 แกไขเพมเตม (กรงเทพมหานคร: สานกพมพพลสยาม พรนตง (ประเทศไทย), 2551), น. 951. 61 วธการเพอความปลอดภย หมายถงมาตรการทางกฎมายอาญาทรฐใชกบบคลลซงสภาพ

หรอพฤตกรรมทเปนอนตรายตอสงคม เพอควบคมไมใหผนนกระทาความผดอาญา ทงนโดยมงประสงคเพอใหสงคมปลอดภยจากการกระทาผด มาตรการดงกลาวจงอาจนามาใชแกบคคลใดบคคลหนงไมวาจะเปนเดกหรอคนวกลจรตและไมวาบคคลนนจะยงไมไดกระทาผดหรอไดกระทาผแลวแตมแนวโนมทจะกระทาผดอกในอนาคต

50

และไดรบโทษจาคกไมเกน 2 ป ศาลยอมนามาตรา 56 มาปรบใชได ตามความทกฎหมายไดบญญตไว62

มาตรา 56 ผใดกระทาความผดซงมโทษจาคก และในคดนนศาลจะลงโทษจาคกไมเกนสองป ถาไมปรากฏวาผนนไดรบโทษจาคกมากอน หรอปรากฎวาไดรบโทษจาคกมากอนแตเปนโทษสาหรบความผดทไดกระทาโดยประมาท หรอความผดลหโทษ เมอศาลไดคานงถงอาย ประวต ความประพฤต สตปญญา การศกษาอบรม สขภาพ ภาวะแหงจต นสย อาชพและสงแวดลอมของผนน หรอสภาพความผด หรอเหตอนอนควรปรานแลวเหนเปนการสมควร ศาลจะพพากษาวาผนนมความผดแตรอการกาหนดโทษไวหรอการกาหนดโทษแตรอการลงโทษไว แลวปลอยตวไปเพอใหโอกาสผนนกลบตวภายในระยะเวลาทศาลจะไดกาหนด แตตองไมเกนหาปนบแตวนทศาลพพากษา โดยจะกาหนดเงอนไขเพอคมความประพฤตของผนนดวยหรอไมกได

เงอนไขเพอคมความประพฤตของผกระทาความผดนน ศาลอาจกาหนดขอเดยวหรอหลายขอ ดงตอไปน

(1) ใหไปรายงานตวตอเจาพนกงานทศาลระบไวเปนครงคราวเพอเจาพนกงานจะไดสอบถาม แนะนา ชวยเหลอ หรอตกเตอนตามทเหนสมควรในเรองความประพฤตและการประกอบอาชพ หรอจดใหกระทากจกรรมบรการสงคม หรอสาธารณประโยชนตามทเจาพนกงานและผกระทาความผดเหนสมควร

(2) ใหฝกหดหรอทางานอาชพอนเปนกจจะลกษณะ

(3) ใหละเวนการคบหาสมาคมหรอการประพฤตใดอนอาจนาไปสการกระทาความผดในทานองเดยวกนอก

(4) ใหไปรบการบาบดรกษาการตดยาเสพตดใหโทษ ความบกพรองทางรางกายหรอจตใจ หรอความเจบปวยอยางอน ณ สถานทและตามระยะเวลาทศาลกาหนด

(5) เงอนไขอน ๆ ตามทศาลเหนสมควรกาหนดเพอแกไข ฟนฟ หรอปองกนมใหผกระทาความผดกระทาหรอมโอกาสกระทาความผดขนอก

เงอนไขตามทศาลไดกาหนดตามความในวรรคกอนนน ถาภายหลงความปรากฏแกศาลตามคาขอของผกระทาความผด ผแทนโดยชอบธรรมของผนนผอนบาลของผนน พนกงานอยการ หรอเจาพนกงานวา พฤตการณทเกยวแกการควบคมความประพฤตของผกระทา

62 ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 56

51

ความผดไดเปลยนแปลงไป เมอศาลเหนสมควร ศาลอาจแกไขเพมเตมหรอเพกถอนขอหนงขอใดเสยกได หรอจะกาหนดเงอนไขขอใด ตามทกลาวในวรรคกอนทศาลยงมไดกาหนดไวเพมเตมขนอกกได

ซงบทบญญตตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 56 น ถอไดวาเปนมาตรการแกไขผตดยาเสพตดใหโทษทกาหนดโดยศาล เมอนาผกระทาผดเขาสกระบวนการโดยศาลแลว ศาลจะลงโทษจาคกไมเกน 2 ป แลวพพากษารอการกาหนดโทษไวหรอการลงโทษ พรอมทงกาหนดเงอนไขเพอคมประพฤตไว แลวใหไปรบการบาบดรกษาอาการตดยาเสพตดตามมาตตรา 56(4) ณ สถานทกาหนด แตการดาเนนการดงกลาวกเปนการบงคบบาบด และไมใชวธการใชมาตรการทางเลอกอนแทนการดาเนนการคดอาญา หรอการเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลก การดาเนนการยงใชกระบวนการยตธรรมหลก ปญหาความไมพรอมของงบประมาณ อปกรณ กาลงพล ทาใหเกดปญหาคนลนคก ผเสพยาเสพตดเขาไปคลกคลกบผเสพยาเสพตดรายอนๆ หรอสภาพแวดลอมทมแตนกโทษยาเสพตด ทาใหเกดการกระทาความผดซา

52

บทท 3 มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของตางประเทศ

ในการบาบดรกษาผเสพหรอตดยาเสพตดตามกฎหมายของแตละประเทศมความแตกตางกนเนองจากความพรอมในการบาบดรกษาทางวชาการทางการแพทย บคลากร งบประมาณ และสถานท ซงผเขยนจะไดนามาแสดงใหเหนถงวธการและขนตอนของแตละภมภาคทงทางสหรฐอเมรกา ยโรป และเอเชย เพอใหเหนถงความแตกตางกบการบาบดรกษาตามกฎหมายไทยและสามารถนามาประยกตการบาบดรกษาผตดยาเสพตดของประเทศไทยใหมประสทธภาพยงๆขนไป

3.1 มาตรการทางกฎหมายองคกรระหวางประเทศดานยาเสพตด

ปญหายาเสพตดเปนปญหาของทกประเทศทวโลก หลายประเทศประสบปญหายาเสพตดจนนาไปสปญหาทาสงคม เศรษฐกจ และการเมอง จนตองทมเทงบประมาณจานวนมากมาเพอแกไขปญหายาเสพตด การแกไขปญหายาเสพตดนน ไมมประเทศใดประเทศหนงแกไขปญหาไดดวยตนเอง จาเปนททกประเทศจะตองรวมมอกนแกปญหา เพราะขบวนการลกลอบ ผลต และจาหนายสผเสพนน ทาเปนลกษณะเครอขาย (Syndicate) มขบวนการประสานงานเปนลกษณะขององคกรอาชญากรรมขามชาต (Transnational Organized Crimes) การแกปญหายาเสพตดจงจาเปนทจะตองอาศยความรวมมอระหวางประเทศ มองคกรกลางเพอดาเนนการใหสอดคลอง ลดความซาซอน จงจาเปนทองคกรสหประชาชาต (United Nation) จะตองเขามาควบคม มบทบาทในการแกไขปญหายาเสพตด

3.1.1 หนวยงานขององคกรสหประชาชาตดานยาเสพตด1

องคกรหลกของสหประชาชาตทรบผดชอบเรองยาเสพตดโดยตรง ไดมการปรบเปลยนโครงสรางรปแบบ การทางาน เพอประสทธภาพในการแกไขปญหายาเสพตดมาโดยตลอด โดยมองคกรหลกดงน

1 สมาคมองคกรพฒนาเพอการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดภาคพนเอเชย-แปซปค,

“ประเทศไทยกบการแกไขปญหายาเสพตดบนเวทโลก,” สบคนเมอ 10 กมภาพนธ 2559, จาก http://www.aspacngo.org./thai/ThaiWith_drug/ThaiWith_drug1.pdf.

53

1) คณะกรรมาธการยาเสพตด (The Commission on Narcotic Drugs-CND) เปนหนวยงานททาหนาทกาหนดนโยบายดานยาเสพตดของสหประชาชาต มการประชมปละ ๑ ครง สมาชกจะถกคดเลอกโดยคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม (ECOSOC) โดยกระจายตามพนทและความรนแรงของปญหายาเสพตด

2) คณะกรรมการควบคมยาเสพตดระหวางประเทศ (International Narcotics Control Board-INCB) จดตงขนในป พ.ศ. 2511 ทาหนาทคลาย ป.ป.ส. ระวางประเทศ กากบดแลการดาเนนงานควบคมยาเสพตดภายใตอนสญญาระหวางประเทศดานยาเสพตด โดยเฉพาะการตดตามการปฏบตงานตามอนสญญาระหวางประเทศดานยาเสพตด ควบคมการใชยาเสพตดทถกตองตามกฎหมาย คณะกรรมการควบคมยาเสพตดระหวางประเทศประกอบดวยสมาชก 13 คน โดยคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม (ECOSOC) เปนผคดเลอก สมาชก 3 คนมาจากผสมครทองคการอนามยโลก (WHO) เสนอชอ สวนอก 10 คน คดเลอกจากผสมครทไดรบการเสนอชอจากประเทศสมาชกองคการสหประชาชาต

3) โครงการควบคมยาเสพตดระหวางประเทศแหงสหประชาชาต (United Nations International Drug Control Programed-UNDCP) รบผดชอบงานดานยาเสพตดขององคกรสหประชาชาตทกดาน ตามทระบไวในสญญาระหวางประเทศ (UN Conventions) เพอทาหนาทควบคมยาเสพตด มหนาทสนบสนนการดาเนนการตดสนใจของคณะกรรมาธการยาเสพตด (CND) และคณะกรรมการการควบคมยาเสพตดระหวางประเทศ (INCB) ตงขนเมอ 1 มนาคม 2534

ตอมาองคกรสหประชาชาตไดปรบปรงโครงสรางอกครงม 2 หนวยงานเพมขนมา คอ โครงการควบคมยาเสพตดระหวางประเทศ (UNDCP) และศนยปองกนอาชญากรรมระหวางประเทศ (Center for International Crime Prevention- CICP) และจดตงเปนสานกงานใหมภายใตชอ สานกงานเพอควบคมยาเสพตดและปองกนอาชญากรรม ซงมผลบงคบใชเมอ 1 พฤศจกายน 2540 และไดมการขยายของสานกงานใหครอบคลมการปองกนอาชญากรรมขามชาต และปรบเปลยนชอเปน สานกงานควบคมยาเสพตดและอาชญากรรมแหงสหประชาชาต (United Nations Office on Drug and Crime- UNODC) เมอ 1 ตลาคม 2545

3.1.2 อนสญญาของสหปะชาชาตทเกยวของกบยาเสพตด

1) อนสญญาเดยววาดวยยาเสพตดใหโทษป ค.ศ.1961 (Single Convention on Narcotic Drugs, 1961) แกไขพธสาร ป ค.ศ.1972

2) อนสญญาวาดวยวตถออกฤทธตอจตและประสาท ป ค.ศ.1971 (Convention on Psychotropic substances, 1971)

54

3) อนสญญาวาดวยการตอตานการลกลอบคายาเสพคดอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการลกลอบคายาเสพตดและวตถออกฤทธตอจตและประสาท ค.ศ.1988 (The United Nations Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substance ,1988) ซงประเทศไทยเปนสมาชกและลงนามใหสตยาบน มผลบงคบอยางสมบรณเมอ 1 สงหาคม 2545 อนสญญาบบนฯ จะกาหนดใหภาคกาหนดใหผกระทาผดตองเขารบมาตรการตางๆ เชน การบาบดรกษา การศกษา การดแลภายหลงการบาบด การฟนฟสมรรถภาพ หรอการกลบสสงคม ในกรณทความผดเกยวกบยาเสพตดนนไมรนแรง ภาคอาจจะกาหนดทางเลอกอนๆแทนการลงโทษ เชน การใหการศกษา การฟนฟสมรรถภาพกลบสสงคม รวมถงการบาบดรกษา การดแลหลงการบาบดรกษา 2 โดยอนสญญานไดนารปแบบมงเนนใหผใชยาเสพตดอยบนหลกพนฐาน 3 ประการ คอ หลกการขาดซงทางศลธรรม (Moral Inadequacy) หลกการขาดซงความเปนตวเอง (Personal Inadequacy ) และหลกความไมสมดลทางชวภาพ (Biological Inadequacy) สวนรปแบบทมงเนนการควบคมยาเสพตดจะอยบนพนฐานของรปแบบทางปฏบต 3 ประการ คอ การควบคมสถานพยาบาล (Clinical Control) การควบคมทางสงคม (Social Control) และการควบคมทางเศรษฐศาสตร(Economic Control)

4) อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการกอการรายอาชญากรรมทจดตงในลกษณะองคกร ค .ศ .2000 (United Nations Convention against Transnational Organized Crime 2000)

ในภาพรวมการควบคมยาเสตตดของสหประชาชาตในระยะเรมแรกเปนไปตาม อนสญญาเดยววาดวยยาเสพตดใหโทษป ค.ศ.1961 (Single Convention on Narcotic Drugs, 1961) ทาใหแตละประเทศเนนการบงคบใชกฎหมายอยางจรงจงในการปราบปราม แตไมสามารถแกไขปญหายาเสพตดได ตอมาในป ค.ศ.1971 ไดเกดอนสญญาวาดวยวตถออกฤทธตอจตและประสาท ป ค.ศ.1971 (Convention on Psychotropic substances, 1971) เพอใหรฐตางๆกาหนดนดนโยบายมาตรการแทนการลงโทษในคดยาเสพตด ในกรณทมการกระทาความผดเกยวกบยาเสพตดทไมรนแรง จะใชการรกษา โดยเฉพาะในป ค .ศ .1988 ไดเกด อนสญญาวาดวยการตอตานการลกลอบ คายาเสพตดอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการลกลอบคายาเสพตดและวตถออกฤทธตอจตและประสาท ค.ศ.1988 (The United Nations Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substance ,1988) ซงประเทศไทยเปนสมาชกและลงนามใหสตยาบน ม

2 The United Nations Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and

Psychotropic Substance ,1988 Article 3 paragraph four (b)(c)(d).

55

ผลบงคบอยางสมบรณเมอ 1 สงหาคม 2545 อนสญญาบบนฯ จะกาหนดใหภาคกาหนดใหผกระทาผดตองเขารบมาตรการตางๆ เชน การบาบดรกษา การศกษา การดแลภายหลงการบาบด การฟนฟสมรรถภาพ หรอการกลบสสงคม

ปจจบนองคการสหประชาชาต โดย United Nations on Drugs and Crime มแนวคดทจะสนบสนนการรกษาผตดยาเสพตด/ผเสพ แทนการลงโทษในคดอาญา โดยพจารณาการรกษาเปนกระบวนการยตธรรมทางเลอกแทนการปราบปรามอยางจรงจง แตในเรองการครอบครองเพอเสพนน ตามสนธสญญาขององคการสหประชาชาตกไมไดมบทบญญตทชดเจนเกยวกบการครอบครองเพอเสพหรอเพอใชสวนตววาเปนสงทตองหามหรอถกตองตามสนธสญญาหรอไม แตการใชมาตรการทางเลอกตอผเสพในกรณทมการครองยาเสพตดเพอเสพนน กเปนไปตามขอบญญตทางกฎหมายของแตละประเทศสมาชกเอง สวนผเสพโดยทวไปนนองคการสหประชาชาตกจะเนนพจารณาวาผเสพคอผปวย (Disease) ทจะตองไดรบการรกษา บาบดฟนฟ3

สวนในประเทศไทยนน แมจะมการฟนฟสมรรถภาพตามทสหประชาชาตกาหนด แตเปนการบงคบบาบด ตองถกคมขงในเรอนจานานกวา 15 วน คนทถกจบในคดเสพยาเสพตด โดยเฉพาะคนจนทไมไดรบการประกนตวนน เมอถกขงรวมกบผตองขงทกระทาความผดรายแรง ยงทาใหเกดการเรยนรการกระทาความผดรปแบบใหม ยากทจะทาใหผตองขงนนกลบตวเปนคนดในสงคมได การใชการลงโทษในคดอาญานอกจากจะทาใหเกดการเรยนรของผตองขงดวยกนเองแลว ยงเกดปญหานกโทษลนคกอกดวย แมจะมการบงคบบาบดรกษา การฝกแบบทหารกไมอาจจะลดปญหาของการตดยาเสพตดได เนองจากปญหาบคลากรทไมเพยงพอ การใชเขมฉดยาทไมสะอาดรวมกน เสยงตอการตดตอเชอโรคเอดส วณโรค หรอโรคอน ซงเกดจากการทผเสพไมไดรบการเยยวยาทถกสขลกษณะ ผตดยาเสพตดไมไดรบการแกไข สงคมดอยคณภาพลง ทาใหสนเปลองงบประมาณรฐในการดแลผเสพยาเสพตดจานวนมาก ดงนนการบาบดรกษาผ ใหผ เสพสมครใจบาบดรกษา การรกษาตามสถานพยาบาลโดยไมผานกระบวนการของเรอนจา จะเปนกระบวนการยตธรรมทางเลอก ผสมกบการรกษาและเยยวยา จะเปนนโยบายยาเสพตดทถกตองและยงยน

3.2 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศสหรฐอเมรกา

3 United Nations on Drugs and Crime, “Treating drug dependence through

health care, not punishment,” Accessed Febuary 10,2016, www.unodc.org/docs/treatment/Coercion_Ebook.pdf.

56

การบาบดรกษาผตดยาเสพตดของสหรฐอเมรกา เรมตนจากการบาบดรกษาผตดยาเสพตดดวยความสมครใจ เนองจากในชวงหลงสงครามโลกครงท 1 สหรฐอเมรกาประสบปญหาประชากรตดยาเสพตดมากขน จงไดเปดโรงพยาบาลเพอทาการบาบดรกษาผตดยาเสพตดใหโทษขน 2 แหง คอท Lexington Kentucky ในป ค.ศ. 1935 (พ.ศ. 2478) และท Fort Worth, Texas ในป ค.ศ.1983 (พ.ศ.2481)

ในป ค.ศ.1956 ไดมกฎหมายปองกนและปราบปรามยาเสพตด (The Narcotics Control Act of 1956) ทมบทกาหนดโทษและเพมโทษแกผกระทาความผดใหหนกขน และไดมการนาการพนโทษและคมความประพฤตผตดยาเสพตดใหโทษภายหลงจากกการไดรบการรกษาจากแพทยแลวมาใช กฎหมายดงกลาวนมไดทาใหจานวนผตดยาเสพตดลดลงเพยงใดนก แตกลบทวเพมขน จงไดนาวธการบาบดรกษาและแกไขปรบปรงมาใชในป ค.ศ.1968 (พ.ศ.2511) โดยทาการศกษาและวจยไปพรอมกน โดยจดเปนกลมเพอทาการรกษา ซงในป ค.ศ. 1966 ไดมการบญญตกฎหมายฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด (The Narcotic Addict Rehabilitation Act of 1966) เรยกโดยยอวา NARA4 ขนกาหนดหลกการเกยวกบการบาบดรกษาและแกไขปรบปรง ผตดยาเสพตด สาหรบกฎหมายนไดมการแกไขเพมเตมในปค.ศ. 1971 (พ.ศ.2514) เพอใหสอดคลองกบนโยบายในการใหสงผทถกกลาวหาหรอถก

4 The Narcotic Addict Rehabilitation Amendment of 1971. Section 3401

Declaration of policy

It is the policy of the Congress that certain persons charged with or convicted of violating Federal criminal laws, who are determined to be addicted to narcotic drugs, and likely to be rehabilitated through treatment, should, in lieu of prosecution or sentencing, be civilly committed for confinement and treatment designed to effect their restoration to health, and return to society as useful members.

It is the further policy of the Congress that certain persons addicted to narcotic drugs who are not charged with the commission of any offense should be afforded the opportunity, through civil commitment, for treatment, in order that they may be rehabilitated and returned to society as useful members and in order that society may be protected more effectively from crime and delinquency which result from narcotic addiction.

57

พพากษาวากระทาความผดตามกฎหมายแหงสหรฐ เปนผตดยาเสพตดใหโทษทสมควรจะไดรบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพแทนการฟองรองดาเนนคดหรอพพากษาลงโทษ ไปคมขงเพอฟนฟสมรรถภาพและกลบคนสสงคมในฐานะสมาชกทมประโยชน โทษทสมควรจะไดรบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพแทนการฟองรองดาเนนคดหรอพพากษาลงโทษไปคมขงเพอฟนฟสมรรถภาพแทนการฟองรองดาเนนคดหรอพพากษาคดลงโทษไปคมขงเพอฟนฟสมรรถภาพและกลบคนสสงคมในฐานะสมาชกทมประโยชนคนหนง รวมถงใหโอกาสแกผตดยาเสพตดทมไดถกกลาวหาวากระทาผดอาญาอนใดไดรบการบาบดรกษาเพอฟนฟสมรรถภาพและกลบคนสสงคมในฐานะสมาชกทมประโยชนอนเปนการปองกนสงคมใหพนจากอาชญากรรม และการกระทาความผดซงเปนผลมาจาก การตดยาเสพตด โดยสาระสาคญของกฎหมายฟนฟสมรรถภพผ ตดยาเสพตท เปนการบงคบบาบดรกษา มดงน

มาตรา 3411 คานยาม 5 ในพระรามบญญตน

5 Ibid , section3411 Definitions

For the purposes of this subchapter, the term- (a) “ Narcotic addict” means any individual who habitually uses any

narcotic drug as defined in section 802(16) of the Title 21,so as to endanger the public morals, health safety, or welfare, of who is or has been so far addicted to the use of such narcotic drugs as to have lose the power of self-control with reference to his addiction.

(b) “Treatment” includes confinement and treatment in a hospital of the Service and under supervised aftercare in the community and includes, but is not; limited to, medical, educational, social, psychological, and vocational services, corrective and preventive guidance and training, and other rehabilitative service designed to protect the public and benefit the addict by eliminating his dependence on addicting drugs, or by controlling his dependence, and his susceptibility to addiction.

(c) “Surgeon General” means the Surgeon General of the Public Health Service.

(d) “Hospital of the Service” means any hospital of other facility of the Public Health Service especially equipped for the accommodation of addicts, and

58

(ก) “ผตดยาเสพตดใหโทษ” หมายถง ผใชยาเสพตดใหโทษเปนปกตนสยมากจน เปนอนตรายตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน สขภาพ ความปลอดภย หรอ สวสดภาพของประชาชน ตามทบญญตไวในมาตรา 802 (16) ของลกษณะท 21 หรอผทใชยาเสพตดใหโทษมาจนไมสามารถควบคมตวเองได

(ข) “การบาบดรกษา” รวมถงการคมขงและการบาบดรกษาในสถานพยาบาล ภายใตการควบคมดแลของชมชน โดยไมจากดวาจะเปนการรกษาทางการแพทย การใหการศกษา สงคม จตวทยา และการทางานบรการสาธารณะ การใหแนวทางและฝกฝนใหรจกวธการแกไขและ

other appropriate public or private hospital of other facility available to the Surgeon General for the care and treatment of addicts.

(e) “Patient” means any person with respect to whom a petition has been filed by a United Stated attorney as provided under subsection (b) of section 3412 of this title.

(f) “post hospitalization program” shall mean any program providing for the treatment and supervision of a person established by the Surgeon General pursuant to section 3417 of this title

(g) “Patient” mean any person with respect to whom a petition has been filed by a United Stated attorney as provided under subsection (c) of section 3412 of this title

(h) “Post hospitalization program” shall mean any program providing for the treatment and supervision of a person established by the Surgeon General pursuant to section 3417 of this title.

(i) “State” includes the District of Columbia and the Commonwealth of Puerto Rico.

(j) “United Stated” includes the Commonwealth of Puerto Rico. (k) “Related individual” mean any person with whom the alleged narcotic

addict may reside of at whose house he may be, or wife father or mother, brother of sister, of the child of the nearest available relative of the alleged narcotic addict.

59

ปองกน ตลอดจนการกาหนดสถานบาบดแกไขฟนฟอนๆ เพอปกปองสาธารณะประโยชนของผตดยาเสพตดใหโทษโดยจากดการพงยาเสพตดใหโทษ หรอควบคมการพงพายาเสพตดใหโทษและควบคมไมใหจตใจออนไหวตอยาเสพตดใหโทษ

(ค) “ผอานวยการโรงพยาบาล” หมายถง ผอานวยการโรงพยาบาล ของกระทรวง สาธารณสข

(ง) “สถานพยาบาล” หมายถง โรงพยาบาลหรอศนยบาบดอนๆ ของกระทรวง สาธารณสขทมอปกรณสาหรบการรกษาอาการตดยาเสพตดใหโทษโดยเฉพาะ และหมายถงสถานอนๆ ทงของรฐและเอกชน หรอศนยบาบดอนๆ ทผอานวยการโรงพยาบาลจดหาใหสาหรบดแลและบาบดรกษาผตดยาเสพตดใหโทษ

(จ) “คนไข” หมายถง ผทถกยนคารองตออยการแหงสหรฐอเมรกา ภายใตบงคบ แหงมาตรา 3412 (ข) ของลกษณะน

(ฉ) “รฐ” ใหรวมถงเขตการปกครองของโคลมเบยและจกภพเปอโตรโกดวย (ช) “สหรฐอเมรกา” ใหรวมถงจกภพของเปอโตรโก (ซ) “ญาตพนอง” หมายถง ผทถกกลาวหาวาเปนผตดยาเสพตดใหโทษอาศยอย

ดวย หรอสาม หรอภรยา บดาหรอมารดา พหรอนองหรอบตรหลานหรอผใกลชดกบผทถกกลาวหาวาเปนผตดยาเสพตดใหโทษ

ผตดยาเสพตดบางประเภทสามารถเลอกเขารบการบาบดรกษาเยยวยาไดแทนทจะสงตวไปฟองรองยงศาล โดยเลขาธการอนามยการศกษาและการสงเคราะหเปนผตรวจสอบเกยวกบการบาบดรกษาและแกไขปรบปรงผตดยาเสพตด เมอรฐบาลสหรฐมนใจวาผตดยาเสพตดเปนผทไดกระทาผด จะใหพนกงานอยการกาหนดระยะเวลาทาการบาบดรกษาไมเกนสบป หรอระยะเวลามากทสดจนกวาจะมความเชอวาผตดยาเสพตดหายแลว

ถาหากผตดยาเสพตดไดรบการรกษาไมไดผล จะตองรายงานใหเลขาธการอนามยการศกษาและการสงเคราะห เพอทาการรกษาผตดยาเสพตดโดยการบาบดรกษาเฉพาะรายเมอไดรกษาดแลผตดยาเสพตดในโรงพยาบาลแลว กปลอยตวผตดยาเสพตดเขาสสงคมและภายในระยะเวลา 3 ป ผตดยาเสพตดตองมาพบเปนรายบคคลเมอตองการพบเพอทราบผลโดยมหนวยงาน The National Institute of Mental Health, Department of Health, Education and Welfare และ Department of Justice บรหารงานตามกฎหมายน

60

3.2.1 การดาเนนกระบวนการพจารณาเพอการสงบาบดรกษาผตดยาเสพตด

การดาเนนกระบวนพจารณาเบองตน 6 (1) เมอผตดยาเสพตดประสงคจะไดรบการบาบดรกษาอาการตดยาเสพตดของเขา

หรอเมอญาตพนองของเขาเชอวาผนนเปนผตดยาเสพตด ผตดยาเสพตดผนนหรอญาตพนองอาจยนคาตองขอตออยการทองถนแหงสหรฐ เพอขอเขารบการบาบดรกษาอาการตดยาเสพตดในสถานพยาบาลกได โดยคารองขอของญาตพนองในเรองทเชอวาผนนเปนผตดยาเสพตด กตองระบชอและทอย ตลอดจนขอเทจจรงหรอขอมลอนๆ ซงผรองเชอวาผนนเปนผตดยาเสพตด

(2) ภายหลงทไดพจารณาคารองขอแลว อยการแหงสหรฐจะพจารณาวามเหตผล ทเชอไดวาบคคลทระบชอในคารองนนเปนผ ตดยาเสพตดจรง และเหตผลทจะเชอไดวาศนยบาบดรกษาของรฐจะไมยอมรบผนนเขารบการรกษา ใหอยการแหงสหรฐยนคารองขอตอศาลแหงทองถนของสหรฐ ใหสงตวผตดยาเสพตดทเหมาะสมใหอยการแหงสหรฐขอคาแนะนาปรกษาผอานวยการโรงพยาบาลหรอเจาหนาททองถนทมความเหมาะสมกได

(3) เมอไดรบคารองขอของอยการแหงสหรฐแลว ศาลจะนงใหผตดยาเสพตดมา ปรากฏตวตอหนาศาลเพอใหแพทยตรวจพสจน และทตองการรบฟงพยานหลกฐาน ศาลจะทาสาเนาคารองขอนน และมคาสงใหเจาหนาทศาลสงไปใหผตดยาเสพตดโดยตรง

3.2.2 การดาเนนกระบวนพจารณาในศาล 7

ภายหลงจากศาลใหคาแนะนาแกผตดยาเสพตดในเรองสทธทเขาจะไดรบคาปรกษาทกขนตอนของการดาเนนกระบวนพจารณาทางศาล ถาผตดยาเสพตดไมมเงนทจะจาย เพอขอรบคาปรกษา ศาลจะกาหนดใหคาปรกษาตามคารองขอของผตดยาเสพตดนนและใหมารบปรกษาในระหวางการตรวจสอบความประพฤตศาลจะตงแพทยผทรงคณวฒ 2 คน ซงจานวนผทรงคณวฒอาจเปนจตแพทย 1 คน ใหทาการตรวจพสจนผตดยาเสพตดซงกกขงไว แพทยนไมมสวนรวมในการสอบสวนหรอจดทารายวานการสอบสวน ศาลจะใหคาแนะนาแกผตดยาเสพตดเชนกนวาถาภายหลงการตรวจสอบ และรบฟงพยานหลกฐานแลวผลปรากฏวา เขาเปนผตดยาเสพตดทจะตองไดรบการ

6 Ibid., section3412 Preliminary proceedings 7 Ibid., section3413 Judicial proceeding; .

61

แกไขฟนฟดวยการบาบดรกษา เขาจะถกสงตวไปใหผ อานวยการโรงพยาบาลควบคมตวเพอบาบดรกษา ซงระยะเวลาในการบาบดรกษาอาจจะนานถง 42 เดอน นอกจากนศาลยงใหคาแนะนาวาเขาจะถกขงในระหวางการบาบดรกษา และเขาจะตองอยภายใตการควบคมดแลของผอานวยการโรงพยาบาล หลงจากทเขาไดรบการปลอยตวจาการกกขงเปนระยะเวลา 3 ป เพอรบการบาบดรกษาและรบคาแนะภายใตแผนการบาบดรกษาภายหลงออกจากโรงพยาบาลไปแลว ถาเขายงไมหายจากอาการตดยาเสพตดหรอปฏเสธไมใหความรวมมอตามแผนการบาบดรกษาภายหลงออกจากโรงพยาบาลไปแลว หรอไดรบการพจารณาจากผอานวยการโรงพยาบาลวาเขาจะหวนกลบไปเสพยาเสพตดซา เขาจะถกนาตวมากกขงโดยเพมระยะเวลาควบคมตวในสถานบาบดรกษาเพอการบาบดรกษาและใหคาแนะภายหลงออกจากโรงพยาบาลแลว

นอกจากน เพอใหบรรลวตถประสงคในการตรวจพสจน ศาลอาจสงใหสงผตดยาเสพตดไปอยภายใตการควบคมดแลของผอานวยการโรงพยาบาล ภายในระยะเวลาไมเกน 30 วน เพอคมขงในศนยบาบดอนตามทศาลกาหนดได ทงน แพทยตองทารายงานเสนอตอศาลภายในระยะเวลาทศาลกาหนด

(1) ถาการตรวจพสจนของแพทยทงสองสรปรายละเอยดในรายงานวา ผทตดยาเสพตดหรอผตดยาเสพตดไมจาเปนตองไดรบการแกไขฟนฟดวยการบาบดรกษา ศาลจะมคาสงใหผนนออกจากโรงพยาบาลทนท และใหยกเลกกระบวนการพจารณาในเรองน

(2) ถารายงานของแพทยทงสองชใหเหนวาผนนเปนผตดยาเสพตดทจะตองไดรบการบาบดรกษา หรอชใหเหนวาตามรายงานแพทยทเสนอมานนไมสามารถสรปดวยเหตผลในการปฏเสธทจะสงผนนไปตรวจพสจน ศาลจะตองจดใหมการสบเพอรบฟงพยานหลกฐานโดยพลน

3.2.3 ศาลสงบาบดรกษาผตดยาเสพตด8

ถาศาลไดรบฟงพยานหลกฐานแลวมคาพพากษาวาผนนเปนผตดยาเสพตดทตองไดรบการแกไขฟนฟดวยการบาบดรกษาในสถานพยาบาลกได รายงานนนอาจสรปขอมลเกยวกบสขภาพหรอสภาวะทวไปของผนน พรอมทงคาแนะนาของผอานวยการโรงพยาบาลในเรองทเกยวของกบการคมตวเพอบาบดรกษาตอไป ทงนหากผนนอยในความควบคมดแลของผอานวยการโรงพยาบาลจะถกคมขงเปนเวลา 6 เดอน และจะถกปลอยตวจากการคมขงเพอบาบดรกษาตามแผนการบาบดรกษาภายหลงออกจากโรงพยาบาลตามทศาลกาหนด เวนแตผอานวยการโรงพยาบาลไดรบ

8 Ibid., section3414.

62

พจารณาแลวเหนวา ผนนไดรบการรกษาอาการตดยาเสพตด และไดรบการฟนฟสมรรถภาพแลว หรอเหนวาไมมความจาเปนตองคมขงคนไขนนอกตอไป กอาจปลอยตวผนนออกจากการคมขงในเวลาใดกได กอนครบกาหนดระยะเวลา 6 เดอน

3.2.4 การปลอยตวผเขารบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพ 9

เมอผตดยาเสพตดทอยในความควบคมดแลของผอานวยการโรงพยาบาล ไดปฏบตตามแผนการบาบดรกษาแลว ใหปลอยตวจากสถานคมขง ผอานวยการโรงพยาบาลจะตองแจงการปลอยตวตอศาลภายใน 10 วน กอนทาการปลอยตวไป ผเขารบการบาบดรกษาทไดรบการปลอยตวในเวลาใดกตามจะตองกลบไปยงศาลทนท เมอศาลไดพจารณาขอแนะนาของผ อานวยการโรงพยาบาลเกยวกบการบาบดรกษา ผเขารบการบาบดรกษาภายหลงออกจากโรงพยาบาลและผนนไดกลบมายงศาลแลว ศาลสงใหผนนอยในความควบคมดแลโดยใหผอานวยการโรงพยาบาลคมตวเพอบาบดรกษา และใหคาแนะนาภายใตแผนการบาบดรกษาหลงออกจากโรงพยาบาลแลว เปนเวลา 3 ป ทนทนบแตเวลาทผนนไดรบการปลอยตว และในเวลาใดกตามภายในระยะเวลา 3 ปน ถาผเขารบการบาบดรกษานน

1) บาบดรกษาไมหาย หรอปฏเสธไมปฏบตตามคาสงของผอานวยการ โรงพยาบาลในการตดตอกบเขาเพอทาการบาบดรกษา และใหคาแนะนาภายหลงออกจากโรงพยาบาล หรอ

2) ผอานวยการโรงพยาบาลไดพจารณาแลวเหนวาผนนจะหนกลบมาเสพตด อก ผอานวยโรงพยาบาลอาจสงใหสงตวผนนกลบมายงศาล เพอใหศาลมคาสงใหมใหสงไปคมตวในสถานพยาบาล เพอเพมระยะเวลาในการบาบดรกษาภายหลงออกจากโรงพยาบาลอก ไมเกน 6 เดอน และผนนจาตองยอมรบแผนการบาบดรกษาภายหลงออกจากโรงพยาบาลดงกลาวขางตน

3.2.5 การไตสวนเรองสขภาพและสภาวะทวไปของผเขารบการบาบดรกษา 10

เมอไดรบคารองขอของผเขารบการบาบดรกษาซงถกคมขงมาแลวเปนเวลาไมนอยกวา 3 เดอน ศาลจะไตสวนในเรองสขภาพ และสภาวะทวไปของผนน และถามความจาเปนตองคมขงตอไปอก ไมวาจะไดรบฟงพยานหลกฐานหรอไมกตาม ศาลอาจกาหนดสถานทใหผทถกสงตวกลบมานนเขารบการบาบดรกษาตามแผนการบาบดรกษาภายหลงออกจากโรงพยาบาล

9 Ibid., section3415. 10 Ibid., section3416.

63

3.2.6 การลงโทษผหลบหนจากสถานบาบดรกษา11

ผใดหลบหนหรอพยายามหลบหนในขณะถกคมขยในสถานบาบดรกษาเพอตรวจพสจน หรอบาบดรกษา หรอผใดชวยหรอพยายามชวย หรอยยง ชวยเหลอผหลบหนตองไดรบโทษปรบไมเกนหาพนเหรยญสหรฐ หรอจาคกไมเกนหาป หรอทงจาทงปรบ

โดยสรปแลวการบงคบบาบดรกษาตามกฎหมายสหรฐอเมรกานไดกาหนดใหผทถกกลาวหาหรอถกพพากษาวากระทาความผดกฎหมายแหงสหรฐ ทเปนผตดยาเสพตดสมควรทจะไดรบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพแทนการดาเนนคด หรอพพากษาลงโทษ ศาลมอานาจสงใหสงไปคมขงเพอบาบดรกษาใหมสขภาพด และสามารถกลบเขาสสงคมไดโดยปกตเชนเดยวกบผตดยาเสพตดทมไดถกกลาวหา หรอถกพพากษาวากระทาความผดอาญาอนๆใด โดยศาลจะสงใหผตดยาเสพตดมาปรากฏตวตอหนาศาล เพอใหแพทยตรวจพสจนโดยศาลจะใหคาแนะนาแกผนนกอนในเรองสทธตางๆ ทเขาจะไดรบ เชน คาปรกษาทกขนตอนของการดาเนนกระบวนพจารณาทางศาล การใหคาปรกษาในระหวางตรวจสอบความประพฤตจากแพทย ผทรงคณวฒ ระยะเวลาในการบาบดรกษา ระยะเวลาทเขาจะตองอยภายใตการควบคมของผอานวยการโรงพยาบาล เปนเวลา 3 ป ภายหลงจากทเขาไดรบการปลอยตว เปนตน ซงถาผลการตรวจพสจนของแพทยปรากฏวาไมเปนผตดยาเสพตดหรอเปนผตดยาเสพตดทไมจาเปนตองไดรบการแกไขฟนฟดวยการบาบดรกษา ศาลจะมคาสงใหผนนออกจากโรงพยาบาลทนท แตถาผลการตรวจพสจนปรากฏวาเปนผตดยาเสพตด ทตองไดรบการบาบดรกษา ศาลจะมคาสงใหสงตวผตดยาเสพตดนนไปคมตวไวทสถานพยาบาลเพอบาบดรกษาและแกไขฟนฟสมรรถภาพเปนเวลา 6 เดอน ภายใตการควบคมดแลของผอานวยการโรงพยาบาลและภายใตระยะเวลา 3 ป หลงจากการออกจากโรงพยาบาลไปแลว ผอานวยการอาจสงใหสงผตดยาเสพตดนนกลบมายงศาล เพอใหศาลมคาสงใหมใหสงไปคมตวในสถานพยาบาลเพมระยะเวลา ในการบาบดรกษาไมหายหรอผอานวยการโรงพยาบาลไดพจารณาแลวเหนวาผนนจะหนกลบไปใชยาเสพตดอก นอกจากนในระหวางทผ นนถกสงไปคมตวในสถานพยาบาลเพอบาบดรกษาและแกไขฟนฟสมรรถภาพน หากเขาหลบหนหรอพยายามหลบหน หรอผชวยหรอพยายามชวยผหลบหน หรอพยายามหลบหน จะตองไดรบโทษปรบหรอจาคก หรอทงจาทงปรบ

11 Ibid., section3417.

64

3.3 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศเยอรมน

การบงคบบาบดรกษาผตดยาเสพตดของเยอรมนนน ไดบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา เปนการเฉพาะเพอการแกไขผตดยาเสพตด ซงเรยกวา “มาตรการแกไขฟนฟผกระทาความผด และมาตรการเพอความปลอดภย” (Measures of Rehabilitation and Security) โดยการแบงออกเปน 6 ประเภท 12

1) การสงตวไปควบคมรกษายงสถานบาบดโรคจต 2) การสงตวไปควบคมรกษายงสถานบาบดผตดยาเสพตดใหโทษและโรคพษ

สราเรอรง 3) การสงไปยงสถานควบคมปองกน 4) การใหอยภายใตการควบคมดแล 5) การเพกถอนใบอนญาตขบขรถยนต 6) การหามประกอบอาชพ

มาตรการแกไขฟนฟผตดยาเสพตดและมาตรการเพอความปลอดภย (Measures of Rehabilitation and Security) ทง 6 ประเภทน ศาลอาจไมสงใหนามาควบคม ถาประวตการกระทา

12 The Penal Code of The Federal Republic of Germany 1957 , Section 61. Types

of measures

Measures of rehabilitation and security are; 1. Commitment to a mental health institution; 2. Commitment to an institution for the Treatment of chemical

dependency; 3. commitment to an institution of protective custody; 4. supervision of conduct; 5. revocation of driver’s license; 6. prohibition to practice a profession;

65

ความผดอาญาของจาเลยไมไดสดสวนกบความคาดหวงในพฤตกรรมทจะกระทาความผดทางอาญาปลอดภยแกบคคลผเสพยาเสพตดนน13 ประมวลกฎหมายอาญาเยอรมนไดบญญตไวดงน

3.3.1 หลกเกณฑการสงตวไปควบคมรกษายงสถานบาบดผตดยาเสพตด 14

ถาผใดมนสยเสพสราหรอของมนเมาอยางอนมากเกนไป และกระทาความผดกฎหมายอยางใดอยางหนงในขณะมนเมา หรอเกยวเนองกบลกษณะนสยของเขา ซงถกศาลพพากษาลงโทษ หรอไมอาจพพากษาลงโทษได เพยงเพราะไมสามารถพสจนความผดทางอาญาของผนนได ศาลจะสงใหสงตวผนนไปควบคมยงสถานบาบดผตดยาเสพตด และโรคพษสราเรอรงกได ถาสภาพอนตรายยงคงมอยเนองจากผนนมแนวโนมทจะกระทาความผดอยางรายแรง แตศาลอาจจะไมสงใหสงตวไปควบคมบาบดรกษา ยงสถานบาบดผตดยาเสพตดและโรคพษสราเรอรงได ถาไมมโอกาสทจะบาบดรกษาผนนใหหายขาดได

3.3.2 การบงคบตามคาสงศาล 15

ถาศาลมคาสงใหสงตวจาเลยไปควบคมบาบดรกษายงสถานบาบดรกษาหรอใหลงโทษและปฏบตตามมาตรการเพอความปลอดภย ตามคาสงศาลกอนทจะนาตวไปลงโทษอยางไรกตาม ถาการบงคบตามมาตรการเพอความปลอดภย ตามคาสงศาลจะดาเนนการใหบรรลผลสาเรจไดงายกวา ศาลอาจพพากษาใหขยายหรอเพกถอนคาสงดงกลาวหากเหนวาวตถประสงคของการบงคบมาตรการเพอความปลอดภยตามคาสงศาลจะดาเนนการใหบรรลผลสาเรจได และถาสภาพของจาเลยประจกษชดแก ศาลตามคารองขอ

ถาไดบงคบตามมาตรการเพอความปลอดภยทงหมด หรอบางสวนกอนการลงโทษไปแลวถงสองในสามสวนของโทษทจะไดรบ ใหนบระยะเวลาทถกบงคบใชมาตรการเพอความปลอดภยกอนการลงโทษศาลอาจทเลาการลงโทษทเหลออยเพอคมความประพฤตภายใตเงอนไขทกาหนดไว และหากไดรบโทษไปแลวกงหนงของโทษทงหมดกได ถาไดดลยภาพของโทษทยงไมระงบใหบงคบตามมาตรการเพอความปลอดภยตอไป อยางไรกตามศาลอาจมคาสงใหลงโทษไดถาสภาพการณของจาเลยประจกษชดแกศาลตามคารองขอ

13 Ibid., Section 62 Principle of proportionality 14 Ibid., Section 64 commitment to an institution for the treatment of chemical

dependency 15 Ibid., Section 67 sequence of execution

66

3.3.3 การเปลยนแปลงประเภทของการบาบดรกษาทแตกตาง 16

ถาศาลมคาสงใหสงตวไปควบคมการบาบดรกษาสถานบาบดโรคจต หรอสถานบาบดผตดยาเสพตดใหโทษ และพษสราเรอรง ศาลอาจมคาสงเปลยนแปลงในภายหลงใหสงตวจาเลยไปควบคมบาบดรกษายงสถานบาบดอนกได แตศาลอาจสงเปลยนแปลงในภายหลงใหสงตวจาเลยทถกบงคบตามคาสงศาลขางตน ไปยงสถานควบคมปองกนเพอดาเนนการตามมาตรการเพอความปลอดภยวธการหนงตามทกาหนดไวกได

อยางไรกตามศาลอาจพพากษาใหขยายหรอเพกถอนคาสงตามทไดสงไวกได ถาภายหลงปรากฏพยานหลกฐานตอศาลวา การแกไขฟนฟจาเลยโดยวธนนจาเปนตองนามาใชเสรมตอไป สาหรบระยะเวลาทกาหนดใหสงตวไปควบคมบาบดรกษายงสถานบาบดหรอการพจารณาคดใหมใหเปนไปตามบทบญญตทเกยวของ ซงศาลไดมคาสงในคาพพากษา

3.3.4 ระยะเวลาควบคมตว 17

กาหนดระยะการควบคมตว เพอบาบดรกษาในสถานบาบดผตดยาเสพตดและโรคพษสราเรอรงไมเกน 2 ป หากเปนการควบคมตวในสถานควบคมปองกนเปนครงแรกไมเกน 10 ป ใหเรมนบกาหนดระยะเวลาตงแตการควบคมตวเปนตนไป ถาศาลมคาสงใหบงคบตามมาตรการจากดเสรภาพไปพรอมๆ กบการควบคมตวกอนทไดรบโทษตามคาพพากษากาหนดระยะเวลาสงสดในการควบคมตวขอขยายออกไป ใหครอบคลมถงระยะเวลาทถกบงคบใชมาตรการเพอความปลอดภยทไดรบตอจากโทษ

ถาไมไดกาหนดระยะเวลาสงสดในการควบคมตวไว หรอกาหนดไวแตยงไมสนสด ศาลอาจสงพกการควบคมตวไวชวคราวในเวลาใดกได และจดใหคมความประพฤตจาเลยไวโดยเรวเทาทจะมเหตผลใหทาเชนนนได โดยใหเสรภาพแกจาเลยในการดาเนนชวตตามกฎหมาย กรณการรอการลงโทษจาเลยตองประพฤตตนภายใตการควบคมดแล ถากาหนดระยะเวลาสงสดขางตนสนสดลงใหปลอยตวจาเลยไป และยตการบงคบใชมาตรการเพอความปลอดภย แตหากจาเลยไดรบการปลอยตวไปภายหลงจากการถกควบคมไวในสถานเพอปองกนเปนครงแรกตามกาหนดระยะเวลาสงสด จาเลยตองประพฤตตนภายใตการควบคมดแล

16 Ibid., Section 67a Transfer to a different type of treatment 17 Ibid., Section 67d Length of commitment

67

3.3.5 การพจารณาใหม 18

ศาลอาจดาเนนการพจารณาใหมในเวลาใดกได เพอพพากษาวาจะพกการควบคมและจดใหคมความประพฤตจาเลยหรอไม โดยการพจารณาจะตองกระทากอนทจะสนสดระยะเวลาการควบคมตว คอ

(1) 6 เดอน ในสถานบาบดผตดยาเสพตดและโรคพษสราเรอรง (2) 1 ป ในสถานบาบดทางจต (3) 2 ป ในสถานควบคมปองกน ทงนศาลอาจจะลดระยะเวลาดงกลาวไดภายในขอบเขตเรองการพจารณาระยะเวลา

ใหม พรอมทงกาหนดระยะกอนทจะสนสดระยะเวลารองขอใหพจารณาใหมสาหรบการนบระยะเวลานน ใหเรมนบตงแตถกควบคมตวในสถานบาบด แตถาศาลไมอนญาตใหพกการควบคมตว การนบระยะเวลาทกาหนดใหมใหเรมนบตงแตวนทศาลมคาสงไมอนญาต

3.3.6 การเพกถอนคาสงใหพกการควบคมตวในสถานบาบด 19

ศาลอาจเพกถอนคาสงใหพกการควบคมตวในสถานบาบดได ถาจาเลยกระทาผดกฎหมายในขณะทอยภายใตการควบคมดแล หรอฝาฝนแนวทางทศาลกาหนดไวอยางชดแจง หรอหลกเลยงไมปฏบตตามคาแนะนาของเจาพนกงานคมประพฤต หรอสานกงานคมประพฤตและความประพฤตของจาเลยแสดงใหเหนวาวตถประสงคของมาตรการเพอความปลอดภยจาเปนตองใช การคมขง

ในกรณความประพฤตของจาเลยระหวางอยภายใตการควบคมดแลแสดงใหเหนวา สภาวะของจาเลยอาจกระทาผดกฎหมายและวตถประสงคของมาตรการเพอความปลอดภยจาเปนตองใชการคมขง ศาลอาจเพกถอนคาสงใหพกการควบคมตวในสถานบาบดได

นอกจากนศาลอาจถอนคาสงใหพกการควบคมตวในสถานบาบด ถาศาลทราบสภาพการณตางๆ ในระหวางทจาเลยอยภายใตการควบคมดแลความประพฤตวา พฤตกรรมของจาเลยไมยอมรบการพกการควบคมตวในสถานบาบด ซงแสดงใหเหนวาวตถประสงคของมาตรการเพอความปลอดภยจาเปนตองใชการคมขง โดยระยะเวลาการควบคมตวในสถานบาบดทงกอนและ

18 Ibid., Section 67e Review 19 Ibid., Section 67g Revocation of suspended commitment

68

หลงการพกการควบคมตว จะตองไมเกนเวลาทกฎหมายกาหนดสงสดไวใหใชมาตรการเพอความปลอดภย แตถาศาลไมเพกถอนคาสงใหพกการควบคมตวในสถานบาบด ใหมาตรการเพอความปลอดภยยตลงเมอสนสดกาหนดเวลาการควบคมดแล ทงนมใหนบระยะเวลาทใหจาเลยทางานบรการตางๆ ตามคาแนะนามาหกออกจากระยะเวลาในการควบคมตวในสถานบาบด

โดยสรปแลวการบงคบบาบดรกษาตามประมวลกฎหมายอาญาเยอรมนดงกลาวขางตน มงเนนทจะแกไขฟนฟผตดยาเสพตดทมสภาพเปนอนตรายใหไดรบการบาบดรกษาดวยวธการบงคบบาบดรกษา เพอใหผนนสามารถกลบเขาสสงคมไดโดยปกตสข ดวยการนาตวผกระทาความผดกฎหมาย ในขณะตดยาเสพตดเขาสกระบวนการพจารณาโดยศาล ศาลจะพพากษาลงโทษจาคก หรอไมอาจพพากษาลงโทษได เพราะไมสามารถพสจนความผดทางอาญาของผนนได ศาลจะสงใหสงตวผนนไปควบคมยงสถานบาบดผตดยาเสพตดเปนเวลาไมเกน 2ป กได ถาสภาพอนตรายยงคงอย เนองจากผนนมแนวโนมทจะผดกฎหมายอยางรายแรง หรอศาลอาจจะไมสงใหสงตวผนนไปควบคมบาบดรกษายงสถานบาบดผตดยาเสพตดกได ถาไมมโอกาสทจะบาบดรกษาผนนใหหายขาดได ถาศาลมคาสงใหสงไปควบคมบาบดรกษาในสถานบาบดผตดยาเสพตดกอนทจะนาตวไปลงโทษ แตศาลอาจมคาสงใหลงโทษบางสวนหรอทงหมดกอนจะสงตวไปควบคมรกษายงสถานบาบดรกษากได หรออาจพพากษาใหขยายหรอเพกถอนคาสงดงกลาวกได และภายหลงจากศาลมคาสงใหสงไปควบคมบาบดรกษายงสถานบาบดผตดยาเสพตดแลว ศาลมอานาจมคาสงเปลยนแปลงโดยใหสงจาเลยไปควบคมรกษายงสถานบาบดรกษาอนกได ถาสถานบาบดนนมโอกาสชวยแกไขฟนฟจาเลยใหหายขาดได ในกรณทจาเลยถกควบคมรกษาในสถานบาบดผตดยาเสพตดเปนเวลาอยางนอย 1 ป ศาลอาจมคาสงใหยกเลกการควบคมรกษาได หากจาเลยไมสามารถรบการรกษาใหหายขาดได โดยจดใหมการคมความประพฤตของจาเลย อยางไรกตามศาลอาจดาเนนการพจารณาใหมในเวลาใดกได ภายในระยะเวลา 6 เดอน กอนสนสดระยะเวลาการควบคมตวในสถานบาบดผตดยาเสพตด เพอพพากษาวาจะพกการควบคมตว และจดใหคมความประพฤตจาเลยหรอไม เมอศาลมคาสงใหพกการควบคมตว หากจาเลยกระทาความผดกฎหมายในขณะทอยภายใตการควบคมดแล หรอฝาฝนแนวทางทศาลกาหนดไวอยางชดแจง หรอหลกเลยงไมปฏบตตามคาแนะนาของเจาพนกงานคมประพฤตหรอสานกงานคมประพฤต ศาลอาจเพกถอนคาสงใหพกการควบคมตวในสถานบาบดและมคาสงใหคมขงจาเลยกได

69

3.4 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศโปรตเกส

3.4.1 ความเปนมาของการนามาตรการการทาใหความผดเกยวกบยาเสพตดไมเปนความผดทางอาญาในประเทศโปรตเกส

ในป ค.ศ.2000 ประเทศโปรตเกสไดบงคบใชกฎหมายซงมผลใหการกระทาความผดเกยวกบการซอ การมไวในครอบครอง การเสพยาเสพตดของบคคลในกรณทมไวเพอใชเสพสาหรบตนไมเปนความผดทางอาญา ทงน คาวา “ไมเปนความผดทางอาญา” หมายความวา การกระทาดงกลาวจะไมอยในกรอบของกฎหมายอาญาและระบบยตธรรมทางอาญาอยางสนเชง แตจะถอเปนความผดทางปกครอง(administrative offence) และการพจารณาความผดจะไมใชกระบวนวธพจารณาความอาญา กลาวโดยสรป “การทาใหไมเปนความผดทางอาญา” (decriminalization) ตามกฎหมายของประเทศโปรตเกส ความผดทเกยวกบยาเสพตดจะไมอยในขอบเขตของกฎหมายอาญาโดยสนเชง มาตรการบงคบทจะนามาใชกบผกระทาความผดเกยวกบยาเสพตดจะไมใชมาตรการบงคบทางอาญาทวไป แตจะใชโทษปรบทางปกครอง หรอการกาหนดใหเขารบการบาบดการตดยาเสพตดเปนมาตรการบงคบแทน สวนประเทศในสหภาพยโรปอนๆ จะใชแนวทางทแตกตางจากประเทศโปรตเกส โดนนาแนวทาง “การทาใหไมตองรบโทษทางอาญา” (decriminalization) มาใชกบผกระทาความผดเกยวกบยาเสพตด ทงน กอนทรฐบาลโปรตเกสจะไดทาการปฏรปกฎหมายเกยวกบยาเสพตดในป ค.ศ.2000 คณะกรรมการควบคมสารเสพตดนานาชาต (International Narcotics Control Board-INCB) ซงเปนคณะกรรมการตามอนสญญาวาดวยยาเสพตดใหโทษ ไดรองขอเพอไมใหรฐบาลโปรตเกสประกาศใหการใชยาเสพตดเปนเรองถกกฎหมาย โดยแยงวานกทองเทยวจะเดนทางมาโปรตเกสเพอเสพยา ยาเสพตดจะแพรระบาดใหหมเยาวชน และการทาใหยาเสพตดไมผดกฎหมายจะเปนการสงสญญาณทผดไปยงสงคม20

3.4.2 แนวความคดของการนามาตรการทาใหความผดเกยวกบยาเสพตดไมเปนความผดทางอาญาในประเทศโปรตเกส

ในระหวางปค.ศ. 1992-1996 หนวยงานปองกนและปราบปรามยาเสพตดและสถานบนการศกษาของประเทศโปรตเกสไดมการศกษาวจยเกยวกบความสมพนธของยาเสพตดและ

20 เฮเลน เรดมอนด, “การทาใหยาเสพตดไมผดกฎหมายเปนนโยบายทประสบความสาเรจใน

โปรตเกส แตมาตรการรดเขมขดอาจเปนอปสรรคตอการรกษาผตดยาเสพตด,” แปลโดย สงา อครปรด, สบคนเมอ 12 พฤศจกายน 2558, http://www.qlf.or.th/Home/Details?contentld=255.

70

อาชญากรรมในสงคมโปรตเกส โดยเปนการศกษาแบบองครวมและมการวเคราะหขอมลในหลายมต ไดขอสรปวา การใชยาเสพตดและการเกดอาชญากรรมไมไดมความเกยวของกนเสมอไป นอกจากน การกาหนดโทษจากการเสพยาเสพตด เปนการกระทาทไมกอประโยชน เนองจากการลงโทษอาญาจะกอใหเกดการเรยนรอาชญากรรม21 ตอมามการประกาศยทธศาสตรโปรตเกสซงเปนนโยบายทมาแทนยทธศาสตรการตอตานการเสพยาเสพตด โดยยทธศาสตรใหมจะใชหลกการดานมนษยนยมและการปฏบตทมหลกความเชอวาการตดยาเสพตดเปนโรคภยชนดหนง ยทธศาสตรใหมจงมงเนนทการปองกนและบาบดฟนฟทางดานจตใจกบผตดยาเสพตด มากกวาการบงคบใชกฎหมายดวยโทษทางอาญา โดยเปาหมายของยทธศาสตรดงกลาวมดงนใหความสาคญกบการปรบเปลยนพฤตกรรมมากกวาการลงโทษ โดยใหมการชวยเหลอผตดยาเสพตดในมตตางๆ ผานคณะกรรมการทจดตงขนตามกฎหมาย

1) มการจดการกบผตดยาเสพตดอยางเปนระบบ โดยคานงถงความตองการของผตดยาเสพตดในดานกฎหมาย ดานรางกายและจตใจ และดานสงคม รวมถงจะมการพจารณาวาผตดยาเสพตดจะตองเขาสกระบวนการปองกน การดแลสขภาวะ การบาบดรกษา หรอการแทรกแซงทางสงคม

2) ยดหลกวาผตดยาเสพตดคอผปวยทจะตองไดรบการบาบดรกษา 3) ไมมการบนทกประวตอาชญากรรมผตดยาเสพตด เพอลดการตตราทางสงคมซง

จะชวยใหผตดยาเสพตดมความกลาทจะเขาสกระบวนการบาบดรกษา 4) ยอมใหมการใชยาได แตไมสนบสนนใหมการเสพตด 5) ลดการกดกนทางสงคมโดยสงเสรมใหผเสพยาเสพตดกลบคนสสงคมและดแลสข

ภาวะของผตดยาเสพตด 6) ลดอปสงคและอปทานของยาเสพตด

จากผลของยทธศาสตรโปรตเกสจงเปนทมาของกฎหมายการทาใหผตดยาเสพตดไมเปนผกระทาความผดทางอาญา อนไดแก Law no 30/2000, of 29 November

21 สานกพฒนาการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด, “รปแบบการลดทอนอาชญากรรมใน

ผใชยาเสพตดในประเทศโปรตเกส (The Portuguese Drug Decriminalization Model),” สบคนเมอ 12 พฤศจกายน 2558, จากhttp://nctc.oncb.go.th/new/images/stories/article/year53/decri_ptg.pdf.

71

3.4.3 กฎหมายของประเทศโปรตเกส 22

กฎหมายการทาใหผตดยาเสพตดไมเปนผกระทาความผดทางอาญาของประเทศโปรตเกส (Law no 30/2000, of 29 November) มสาระสาคญสรปไดดงตอไปน

วตถประสงคของกฎหมาย บทบญญตจะเปนการกาหนดกรอบการปฏบตทางกฎหมายเพอใชกบกรณการเสพยาเสพตดหรอวตถออกฤทธตอจตและประสาททกประเภท และการสาธารณสขและสวสดการสงคมของผเสพซงเสพวตถดงกลาวโดยมไดเปนไปตามทแพทยสงกฎหมายดงกลาวกาหนดใหการซอ การมไวในครอบครอง การเสพยาเสพตดของบคคลในกรณทมไวเพอใชเสพสาหรบตนใหถอเปนความผดทางปกครอง (administrative offence) ทงน การพจารณาวาการเสพ การไดมา การมไวในครอบครองซงยาเสพตดหรอวตถออกฤทธตอจตและประสาทจะเปนการใชเสพสาหรบตนหรอไมนน จะพจารณาจากปรมาณยาเสพตดหรอวตถออกฤทธตอจตและประสาททมไวในครอบครอง ซงจะตองมไมเกนปรมาณเฉลยทบคคลทวไปจะใชเสพในระยะเวลาสบวน

คณะกรรมการ คณะกรรมการทจดตงขนตามกฎหมายน ไดแก คณะกรรมการทเรยกวา Commission for the Dissuasion Of Drug Addiction (คณะกรรมการ)

1) องคประกอบของคณะกรรมการ ประกอบดวยกรรมการจานวนสามคน โดยผทาหนาทประธานจะแตงตงโดยรฐมนตรทมหนาทรบผดชอบดานนโยบายเกยวกบยาเสพตด คณะกรรมการประกอบดวยผเชยวชาญดานกฎหมายซงแตงตงโดยรฐมนตรยตธรรมหนงคน กรรมการอกสองคน รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขและรฐมนตรทมหนาทรบผดชอบดานนโยบายเกยวกบยาเสพตดจะแตงตงจากแพทย นกจตวทยา นกสงคมวทยา นกสงคมสงเคราะห หรอผเชยวชาญดานยาเสพตด

2) คณะกรรมการมอานาจหนาทดาเนนการใหเปนไปตามกฎหมายน และจะเปนผพจารณาโทษตามทกฎหมายกาหนดไว โดยการบงคบโทษตามกฎหมายจะเปนหนาทของ Governor

Civil23 การพจารณาความผดและการตดสนโทษสาหรบความผดตามกฎหมายนจะกระทาโดยคณะกรรมการ ในแตละเขตการปกครองจะมการจดตงคณะกรรมการดงกลาวขนหนงคณะ แตในกรณทเขตใดมการกระทาความความผดเกดขนมาก รฐมนตรทมหนาทรบผดชอบดานนโยบายเกยวกบยา

22 Law no 30/2000, of 29 November 23 Governor Civil คอ หนวยงานของฝายบรหารททาหนาทเปนผแทนของรฐบาลในแตละ

ทองท.

72

เสพตดจะแตงตงคณะกรรมการขนมากกวาคณะหนงกได ทงน การทางานของคณะกรรมการจะไดรบการสนบสนนดานการบรหารจดการ ดานเทคนค และดานงบประมาณจาก Portuguese Institute on Drug and Drug Addiction (IPDT) และ Governor Civil

กระบวนการตามกฎหมาย 1) เมอมการตรวจพบการกระทาผด เจาหนาทตารวจจะทาการพสจนทราบตวผเสพ

ทาการตรวจคน ทาการยดอายดยาเสพตดหรอวตถออกฤทธตอจตและประสาท จากนนจะมกาจดทารายงานเพอสงไปยงคณะกรมการของแตละเขต หากเจาหนาทตารวจไมสามารถทาการพสจนทราบตวผกระทาความผดในขณะจบกมได เจาหนาทตารวจอาจควบคมตวผกระทาความผดไว เพอใหสามารถนาตวผกระทาความผดสงไปยงคณะกรรมการได

2) กฎหมายนจะไมนามาใชบงคบในกรณผตดยาเสพตดยนยอมเขารบการบาบดในสถานบรการสาธารณสขของรฐหรอเอกชน ทงน การเขารบการบาบดโดยสมครใจ ผกระทาความผดอาจเขาบาบดในสถานบรการสาธารณสขของรฐ หรอสถานทของเอกชนทไดรบใบอนญาตกได และกฎหมายกาหนดใหผใหบรการดานสาธารณสขตองรกษาความลบของผรบการบาบดนน

3) เขตอานาจของการพจารณาความผดตามกฎหมายนใหเปนไปตามภมลาเนา ของผกระทาความผด เวนแตไมทราบภมลาเนาของผกระทาความผด ใหสงตวไปยงคณะกรรมการของเขตทการกระทาความผดเกด การอทธรณคาสงของคณะกรรมการใหอทธรณไปยงศาลซงมเขตอานาจ ณ เขตทสานกงานของคณะกรรมการนนตงอย

4) ในการพจารณา ใหคณะกรรมการฟงคาใหการของผกระทาความผดและราบรวมขอมลทจาเปนกอนมคาสง ไดแก ผกระทาความผดเปนผตดยาเสพตดหรอไม สารทใชเสพเปนสารใด สภาพการณขณะถกจบกม สถานทเสพยาเสพตด และฐานะทางการเงนของผกระทาความผด นอกจากน คณะกรรมการอาจขอใหมการตรวจพสจนผกระทาความผดทางการแพทยดวย การตรวจเลอด การตรวจปสสาวะ หรอการตรวจอนๆ ตามทเหนสมควร

5) คณะกรรมการจะพกการพจารณา (Suspension of proceeding) ผกระทาความผด ในกรณดงตอไปน

73

5.1) เมอผกระทาความผดไมเคยมประวตการกระทาความผดตามกฎหมายนมากอน และผกระทาความผดมไดเปนผตดยาเสพตด

5.2) เมอผกระทาความผดไมเคยมประวตการการะทาความผดตามกฎหมายนมากอน และผกระทาผดเปนผตดยาเสพตดแตยนยอมเขารบการบาบด

5.3) เมอผกระทาความผดมประวตการกระทาความผดตามกฎหมายมากอน และผกระทาความผดเปนผตดยาเสพตดแตยนยอมเขารบการบาบด

6) คณะกรรมการอาจกาหนดใหพกการพจารณา (Suspension of proceeding) ผกระทาความผดไดเปนระยะเวลาไมเกนสองป และสามารถเพมระยะเวลาไดอกครงละหนงป และจะปดการพจารณาในกรณท

6.1) ผกระทาความผดไมเคยมประวตการกระทาความผดตามกฎหมายนมากกอนและผกระทาความผดมไดเปนผตดยาเสพ ไมมการกระทาความผดซา

6.2) ผกระทาความผดซงเปนผตดยาเสพตดเขารบการบาบดจนเสรจสน

มาตรการบงคบตามกฎหมาย คณะกรรมการจะกาหนดใหพกการลงโทษผกระทาความผด (Suspension of penalties) เมอผกระทาความผดซงเปนผตดยาเสพตดสมครใจเขารบการบาบดในสถานสาธารณสขของรฐหรอเอกชน โดยการพกการลงโทษผกระทาความผดจะกาหนดไวไมเกนสามป หากผกระทาความผดดงกลาวไมใหความรวมมอกบการบาบดคณะกรรมการมสทธถอนการพกการลงโทษนนได

โทษสาหรบผกระทาความผดซงมไดเปนผตดยาเสพตด คอโทษปรบหรอโทษอนทมใชโทษปรบ สวนโทษสาหรบผกระทาความผดซงเปนผตดยาเสพตด คอโทษอนทมใชโทษปรบ ทงนในการพจารณาลงโทษ คณะกรรมการจะพจารณาวาโทษทจะลงแกผกระทาความผดเปนมาตรการทปองกนไมใหผกระทาความผดกลบเสพยาเสพตดอก ซงโทษอนทมใชโทษปรบ24 ไดแกโทษดงตอไปน

- การพกใชใบอนญาตการประกอบวชาชพ

- หามเขาสถานททกาหนด

24 มขอสงเกตวาโทษตามกฎหมายนจะมลกษณะเปนมาตรการบงคบทางปกครอง.

74

- หามคบหา ใหทพกกบบคคลทกาหนด

- หามเดนทางไปตางประเทศ เวนแตไดรบอนญาต

- ใหไปรายงานตวตามสถานทและเวลาทกาหนด

- ตดสทธตามกฎหมาย เชน การตออายใบอนญาตพกพาอาวธปน ฯลฯ

- ยดทรพยสนของผกระทาความผดทมไวจะเปนความเสยงในการกอใหเกดการกระทาความผดอาญา

- ถอนสทธการไดรบเงนชวยเหลอหรอสทธประโยชนจากรฐ ทงน โดยความเหนชอบของผกระทาความผด คณะกรรมการอาจเปลยนโทษ

ดงกลาวเปนการกาหนดใหผกระทาความผดบรจาคเงนใหองคการสถานสาธารณกศลของรฐหรอเอกชนหรอใหทางานบรการสาธารณะแทนกได

นโยบายและยทธศาสตรการทาใหผตดยาเสพตดไมตกเปนผกระทาความผดทางอาญาและการลดอนตรายจากยาเสพตดในประเทศโปรตเกสไดถกนามาใชกวาหนงทศวรรษแลวและไดรบการพสจนแลววาเปนนโยบายทประสบความสาเรจเพราะมสวนอยางสาคญททาใหผตดยาเสพตดคลายความหวาดกลวจากการถกจบกมดาเนนคดและเขาสกระบวนการบาบดฟนฟ นอกจากนยงชวยใหรฐบาลโปรตเกสประหยดเงนงบประมาณทเดมถกใชไปในการดาเนนคดและคมขงผกระทาความผดเกยวกบยาเสพตดและนาไปใชในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดแทน

3.5 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศมาเลเซย

ในการบงคบบาบดรกษาผตดยาเสพตดของประเทศมาเลเซย ไดบญญตไวเปนกฎหมายเฉพาะ 2 ฉบบ คอ The Dangerous Drugs Ordinance 1952 (พ.ศ.2495) ซงตอมาไดมกฎหมายมาแกไขเพมเตมอกหลายฉบบ ไดแก Dangerous Drugs (Amendment) Act 1975,1977 และ 198425 Drug Dependents (Treatment and Rehabilitation) Act 1983 (พ.ศ.2526)

หลกการของกฎหมาย The Dangerous Drugs Ordinance 1952 ทมการแกไขเพมเตมโดย Drug Dependents (Treatment and Rehabilitation) Act อกหลายฉบบนนเปนการใหอานาจเจาหนาทสงคมสงเคราะห หรอเจาพนกงานตารวจทยศไมตากวาสบตารวจเอกหรอนายเวรประจาสถานตารวจเขาควบคมบคคลใดๆทสงสยวาจะเปนผตดยาเสพตดและภายใน 24 ชวโมงใหนาสง

25 Dangerous Drugs (Amendment) Act 1975,1977 และ 1984.

75

บคคลนนตอศาล ในกรณทศาลมเหตใหเชอไดวาบคคลนนจะเปนผตดยาเสพตด ศาลอาจสงใหคมขงบคคลนน และใหมการตรวจสอบทางการแพทย หรอสงเกตการณโดยเจาหนาททางการแพทย ณ ศนยสบสวนสายตรวจสอบ จากเจาหนาทสงคมสงเคราะห26 ใหศาลดาเนนการดงตอไปน

3.5.1 ในกรณจาเปนทบคคลนนตองรบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพในศนยฟนฟสมรรถภาพ ศาลจะสงใหบคคลนนเขารบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพเปนเวลา 6 เดอน ซงอาจมการพจารณาลดระยะเวลาควบคมตวนลงได โดยคณะกรรมการหนง (Board of Visitor) หากบคคลนนไดผานการควบคมตวในศนยมา 4 เดอน และมเหตผลสนบสนนวาระยะเวลาการควบคมตวนนเพยงพอแลว27 หรอหากกรณทมความจาเปนแหงการควบคมตวเพอรบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพนนยงไมหมดไป กฎหมายกใหอานาจแกเจาหนาทผรบผดชอบของศนย โดยความยนยอมของคณะกรรมการในการขยายเวลาการควบคมตวออกไปอกเปนระยะเวลาไมเกน 2 ป 28 รวมทงระหวางการบาบดรกษาในศนยดงกลาวผเขารบการบาบดอาจถกพจารณาสงยายใหไปรบการบาบดรกษายงศนยฟนฟสมรรถภาพแหงอน ถาปรากฏวาจะเปนประโยชนมากวาไดดวย

เมอผตดยาเสพตดไดรบการปลอยตวจากศนยฟนฟสมรรถภาพแลว ยงตองอยภายใตกระบวนการตดตามผลภายหลงการบาบดรกษาจากเจาหนาทสงคมสงเคราะหหรอบคคลทไดรบการแตงตงจากคณะกรรมการฟนฟสมรรถภาพ โดยความเหนชอบของเจาหนาทสงคมสงเคราะหอกเปนเวลา 2 ป

3.5.2 ในกรณทบคคลนนไมมความจาเปนตองเขารบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพในศนยฟนฟสมรรถภาพ ศาลอาจจะสงใหผ นนอยภายใตความดแลตรวจตราของเจาหนาทสงคมสงเคราะห เปนเวลา 2 ป และศาลอาจมคาสงอยางหนงอยางใดในกรณดงตอไปน

(1) ถาผกระทาความผดเปนบคคลผตดยาเสพตดทยงมอายไมครบสบแปดปบรบรณ ศาลอาจมคาสงใหปลอยตวผกระทาความผด และใหเขาพกอาศยในศนยฟนฟสมรรถภาพเพอรบการบาบดรกษาเปนระยะเวลา 2 ป หรอสงใหผกระทาความผดเขาอยในความดแลตรวจตราของเจาหนาทฟนฟสมรรถภาพเปนเวลาไมนอยกวา 2 ป แตไมเกน 3 ป29

26 Ibid., Dangerous Drugs (Amendment) Act 1984. 25A.(1). 27 Ibid., 25A.(2)(a). 28 Ibid., 25A.(2)(b). 29 Ibid., 25A.(2)(b).

76

(2) ถาผกระทาความผดเปนบคคลผตดยาเสพตดทยงมอายไมครบยสบเอดป ศาลอาจมคาสงใหปลอยตวผกระทาความผดโดยใหอยในความพฤต และใหอยในความดแลตรวจตราของเจาหนาทสงคมสงเคราะหเปนเวลา 2 ป หรอสงใหบคคลนนเขารบการบาบดรกษาในศนยฟนฟสมรรถภาพเปนเวลา 6 เดอน30

(3) ผกระทาความผดเปนผพนโทษในการกระทาความผดซงดาเนนการทาใหตนหรอผอนไดรบยาเสพตด หรอถกพบวามหรอใชสถานทเพอทจะใชยาหรอเสพ หรอบรโภคยานน ใหศาลมคาสงใหเขาอยภายใตการดแลตรวจตราของเจาหนาทฟนฟสมรรถภาพเปนระยะเวลาไมนอยกวา 2 ป แตไมเกน 5 ป ทงนอยในดลพนจของเจาหนาทฟนฟสมรรถภาพ31

นอกจากน หากผนนปฏเสธการตรวจสอบทางการแพทยการเขารบการบาบดรกษา หรอปฏเสธการดแลตรวจตราของเจาหนาทสงคมสงเคราะห หรอหลบหนการควบคมโดยชอบดวยกฎหมายของศนยสบสวนตรวจสอบหรอศนยฟนฟสมรรถภาพ จะตองมความผดตามทกฎหมายระบเอาไวดวย

ส า ห ร บ ห ล ก ก า ร ข อ ง ก ฎ ห ม า ย Drug Dependents ( Treatment and Rehabilitation) Act 1983เปนการวางหลกเกณฑโดยละเอยดเกยวกบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดโดยเฉพาะ ซงมสาระสาคญ32 คอ

1) การบงคบบาบดรกษาผตดยาเสพตดซงกฎหมายใหอานาจเจาหนาทควบคมตวซงตองสงสยวาตดยาเสพตด โดยใหกกตวไวในทเหมาะสมชวงระยะเวลาไมเกน 24 ชวโมง เพอทาการตรวจพสจนยาเสพตดได ทงนถาการตรวจพสจนไมอาจเสรจสนหรอสมบรณ หรอไมอาจแสดงผลไดภายใน 24 ชวโมงนบตงแตบคคลนนถกควบคมตว

- บคคลนนอาจถกประกนตวโดยมหรอไมมหลกประกนกได โดยตองอยภายใตการดแล ตดตาม ของเจาหนาทในเวลาและสถานทตามระบไวในขอสญญา หรอ

- บคคลนนอาจถกเจาหนาทนาตวมาแสดงตอหนาศาล และศาลอาจสงใหกกตวบคคลนนตอไปในเวลาไมเกน 14 วน เพอทจะไดรบการตรวจพสจน ถาปรากฏแกศาลวาจาเปนหรอศาลอาจใหประกนตวบคคลนนไปโดยมหรอไมมหลกประกนกได โดยดแลตดตามในเวลาและสถานททกาหนดในขอผกพน เพอประโยชนในการทาการตรวจพสจนตอไป หรอในกรณทบคคลไดรบ

30 Ibid., 25B. 31 Ibid., 25B(1)(a). 32 Ibid., 38A

77

การตรวจพสจนเสรจแลว แตผลของการตรวจพสจนยงไมเรยบรอยศาลอาจใหประกนตวบคคลนนไปโดยมประกนหรอไมมประกนกได โดยใหมาปรากฏตว ณ สถานทและเวลาตามทกาหนดในขอสญญาเพอจะรบทราบผลของการตรวจพสจน

หากผลของการตรวจพสจนปรากฏวาบคคลนนเปนผตดยาเสพตดโดยการรบรองของเจาหนาททางการแพทยของรฐ หรอผปฏบตทางการแพทยทจดทะเบยนไว เจาหนาทจะตองนาตวบคคลนนมาแสดงตอศาล และถาหลงจากศาลไดฟงคาใหการของบคคลนนแลว

ถาศาลเชอวาบคคลนนตองไดรบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพทศนยฟนฟสมรรถภาพกสามารถสงใหเขาพกในศนยเพอบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพไดเปนเวลา 2 ป ซงอาจมการพจารณาลดระยะเวลาดงกลาวไดโดยคณะกรรมการ (Board of Visitors) ในกรณทมเหตผลปรากฏวาเปนการเพยงพอ ถาบคคลนนไดพกอยในศนยมาครบระยะเวลา 12 เดอนแลว33และในเวลาใดกตามบคคลซงพกอาศยในศนยฟนฟสมรรถภาพนน อาจถกสงใหยายไปพกอาศยในศนยฟนฟสมรรถภาพแหงอนกไดดวยถาศาลเชอวาการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพอาจจะตองกระทาในทอนทไมใชศนยฟนฟสมรรถภาพ ศาลกอาจสงใหบคคลนนอยในสถานทภายใตการดแลของเจาหนาทศนยฟนฟสมรรถภาพในเวลาไมนอยกวา 2 ป และไมเกน 3 ป และตองมการทาสญญาโดยมประกนหรอไมมประกนแลวแตศาลจะพจารณาเพอการดแลภายในระยะเวลาดงกลาวดวย

2) การหลบหนจากการควบคมโดยชอบดวยกฎหมาย หากบคคลใดหลบหนจากการควบคมโดยชอบดวยกฎหมาย จะตองรบผดในการหนนน และจะถกลงโทษโดยการปรบหรอจาคกเปนระยะเวลาไมเกน 3 ป หรอทงจาทงปรบ

โดยสรปแลว กฎหมายเกยวกบการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของประเทศมาเลเซย ในสวนของ Drug Dependents (Treatment and Rehabilitation) Act 1983 น เปนการกาหนดใหเจาหนาทควบคมและกกตวผตองสงสยวาตดยาเสพตดไวในทเหมาะสมเปนระยะเวลาไมเกน 24 ชวโมง เพอการตรวจพสจนได ถาผลการตรวจพสจนไมอาจเสรจสนภายใน 24 ชวโมง บคคลนนอาจไดรบการประกนตว หรออาจถกนาไปแสดงตอหนาศาล ซงศาลอาจใหกกตวผนนตอในเวลาไมเกน 14 วน เพอรบการตรวจพสจนตอ หรอาจใหประกนตวไปโดยวางขอกาหนดเพอประโยชนในการดาเนนการตรวจพสจนตอไปกได หากการตรวจพสจนปรากฏวาบคคลนนเปนผตดยาเสพตด เจาหนาทจะตองนาตวบคคลดงกลาวมาแสดงตอหนาศาลและศาลอาจ

33 Ibid., 38B.

78

สงใหพกในศนยเพอบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพไดเปนเวลา 2 ป หลกจากนนกใหไดรบการตดตามผลหลงการบาบดรกษา ทงอาจมการพจารณายายตวผเขารบการบาบดรกษาไปยงศนยฟนฟสมรรถภาพแหงอน หรอพจารณาลงระยะเวลาในการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพลงได และเมอบคคลนนไดรบการปลอยตวจากศนยกบงตองไดรบการตดตามผลภายหลงการบาบดรกษาเปนเวลา 2 ป

สงใหผนนอยในสถานทภายใตการดแลของเจาหนาทฟนฟสมรรถภาพแลวไมนอยกวา 2 ป และไมเกน 3 ป

นอกจากนหากผใหหลบหนจากการควบคมโดยชอบดวยกฎหมาย หรอฝาฝนขอกาหนดหรอเงอนไขภายใตกฎหมายฉบบน จะตองไดรบโทษตามทกฎหมายกาหนดไวดวย

3.6 มาตรการทางกฎหมายบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดประเทศสงคโปร

การบงคบบาบดรกษาผตดยาเสพตดของสงคโปร ไดกาหนดไวในกฎหมาย The Misuse of Drugs (Amendment, Act 1973) ซงมการแกไขเพมเตมในป ค.ศ.1975 และ ค.ศ.1979 เปนกฎหมายทระบใหมการจดการบาบดรกษาและแกไขปรบปรงผตดยาเสพตด โดยรฐมนตรหรอผทไดรบมอบหมาย และผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษรฐมนตรผรกษาตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตดใหโทษของประเทศสงคโปร มอานาจวางกฎเกณฑสาหรบการบาบดรกษาและแกไขปรบปรงผตดยาเสพตดได โดยหลกเกณฑทสาคญเกยวการบาบดรกษามดงน34

(1) ผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษอาจนาผตองสงสย ซงมเหตผลอนสมควรวาเปนผตดยาเสพตด มาทาการตรวจสอบทางการแพทยหรอทาการทดลองโดยเจาหนาทซงเปนแพทยของรฐ หรอแพทยผฝกหด

(2) ถาผลของการตรวจสอบหรอการทดลอง หรอการตรวจปสสาวะปรากฏวาเปนผเสพตด ผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษมความจาเปนทจะตองนาตวบคคลนนมาทาการบาบดรกษาและแกไขปรบปรงในสถานพยาบาล ผอานวยการอาจใหอยในความดแลของบคคลอนสาหรบการบาบดรกษาและแกไขปรบปรงตามกาหนดระยะเวลาทผอานวยการกาหนดหลงจากไดปรกษาหารอกนในสถานพยาบาลแลว

34The Misuse of Drugs (Amendment) Act, 1979.

79

3.6.1 อานาจของเจาหนาทในการตรวจจบผตดยาเสพตด35 (1) เจาหนาทของสานกงาน เจาหนาทตารวจ และศลกากร หรอตารวจพเศษ

อนๆ หรอสมาชกของ Vigilante Corps ทถกใชอานาจเปนลายลกษณอกษรจากเจาหนาทตารวจทมยศไมตากวาผชวยผอานวยการตารวจ อาจจะจบกมบคคลใดกได ผซงกระทาหรอผซงตองสงสยอยางมเหตผลวากระทาความผดภายใตพระราชบญญตนโดยไมตองเตอนกอน

(2) บคคลซงถกจบนนจะถกนาไปยงสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษ สถานตารวจ หรอศลกากร พรอมกบสงของตางๆทถกยดมา และอาจถกคนตวได

3.6.2 การสงบาบดรกษาผตดยาเสพตด36

ผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษ อาจตองการบคคลใดกตามทถกสงสยอยางมเหตผลวาตดยาเสพตด ไดรบการตรวจสอบทางการแพทย หรอสงเกตอาการโดยเจาหนาททางการแพทยของรฐบาล หรอผปฏบตทางการแพทย ซงถาผลของการตรวจสอบหรอการสงเกต หรอผลการตรวจปสสาวะปรากฏแกผอานวยการวามความจาเปนจะตองใหบคคลนนเขารบการรกษาหรอฟนฟสมรรถภาพ หรอทงสองอยางในสถานพยาบาล ผอานวยการกจะออกคาสงเปนลายลกษณอกษรใหบคคลนนเขารบการรกษาพยาบาล

บคคลทกคนซงไดถกรบไวรกษาโดยสถานพยาบาล จะถกกกตวไวเปนเวลา 6 เดอน เวนแตจะถกปลอยกอน 6 เดอน โดยผอานวยการหรอคณะกรรมการสถานพยาบาลมความเหนวาผเขารบการรกษาซงหมดเวลากกตวแลว ยงตองไดรบการรกษาและฟนฟสมรรถภาพตอ คณะกรรมการกอาจสงเปนลายลกษณอกษรวา ใหผเขารบการรกษาตองถกกกตวในสถานพยาบาลตอในระยะเวลาหรอหลายระยะเวลาไมเกน 6 เดอน ในแตละครง แตอยางไรกตามจะกกตวผเขารบการรกษาไวเกนกวา 3 ป หลงจากทเขาไดรบการรกษาในสถานพยาบาลตามคาสงนนไมได

นอกจากน ผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษ หรอคณะกรรมการพจารณาตรวจสอบของสถานพยาบาล อาจสงเปนลายลกษณอกษรในเวลาใดกไดเพอยายตวผเขารบการรกษาจากสถานพยาบาลแหงหนงไปยงสถานพยาบาลแหงอน รวมทงกรณหากมขอพสจนปรากฏเปนทพอใจแกผอานวยการสถานพยาบาลวาการปรากฏอยทใดทหนงของผเขารบการรกษาจาเปนเกยวกบความยตธรรม หรอมประโยชนในการไตสวน หรอประโยชนตอสาธารณะ หรอเปนประโยชน

35 Ibid., 25 ,Power of arrest. 36 Ibid., 37 ,Treatment and Rehabilitation.

80

ตอตวผเขารบการรกษาเองแลว ผอานวยการสถานพยาบาลกอาจสงใหผเขารบการรกษายายไปสถานทนนกไดเชนกน

3.6.3 การปลอยตวผเขารบการรกษา37 (1) คณะกรรมการพจารณาตรวจสอบของสถานพยาบาลจะเกบเรองของผเขา

รบการรกษาทกกรณ และจะนามาพจารณาบอยครงเทาทจะทาไดวาเขาควรถกปลอยตวไปหรอไม (2) ผอานวยการของสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษ หรอคณะกรรมการ

พจารณาตรวจสอบของสถานพยาบาล อาจสงเปนลายลกษณอกษรในเวลาใดกได เพอปลอยตวผเขารบการรกษา

สาหรบในกรณทมการรองเรยนซงทาโดยใหสตยสาบานกบศาลแลววาบคคลใดถกกกตวโดยมชอบในสถานพยาบาล ดวยเหตผลของการจดการผด หรอดวยชองโหวของเจาหนาทเรองการปลอยตวของเจาหนาทตามพระราชบญญต หรอกฎขอบงคบใดทออกตามพระราชบญญตน ศาลอาจไตสวนถงการรองเรยนดวยตนเอง หรอสงใหเจาหนาทตารวจไตสวนเพอจดประสงคในการสบใหรความจรง และถาภายหลงการพจารณาถงผลการไตสวนใดกตาม ถาศาลเหนวาบคคลผซงถกกกตวในสถานพยาบาลไมควรถกกกตวเชนนน กอาจสงใหปลอยตวผนนจากสถานพยาบาลไดเชนกน

โดยสรปแลว กฎหมายเกยวกบการบงคบบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของประเทศสงคโปรทสาคญนน จะมงเนนการใหอานาจเจาหนาทของสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษ ตารวจ ศลกากร เจาหนาทตารวจตรวจคนเขาเมอง จบกมผตองสงสยวากระทาความผดตามกฎหมายน รวมทงใหอานาจแกผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษในการสงใหบคคลผตองสงสยตดยาเสพตดเขารบการตรวจสารเสพตดทางการแพทย โดยการตรวจสอบหรอการสงเกตอาการจากเจาหนาทผปฏบตทางการแพทย ซงหากผลการตรวจพสจนปรากฏวาผ นนตดยาเสพตดกใหผอานวยการมคาสงบงคบใหเขารบการรกษาพยาบาลในสถานพยาบาล เปนเวลา 6 เดอน ทงนอาจขยายระยะเวลาไดแตตองไมเกน 3 ป รวมทงอาจมการพจารณายายตวผถกบงคบบาบดรกษายงสถานพยาบาลแหงอน หรอปลอยตวผเขารบการบาบดรกษากอนครบกาหนดเวลาตามคาสงได แตหากผลการตรวจพสจนไมปรากฏวาบคคลผนนตดยาเสพตดกใหปลอยตวไปจากสถานพยาบาลทถกกกตวไวตรวจพสจนสารเสพตดทนท

37 Ibid., 39 ,Review committee for approved institutions.

81

บทท 4 วเคราะหแนวทางการแกไขปญหาฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

การแพรระบาดของยาเสพตดนบวนจะทวความรนแรงมากยงขน ปญหาดานยาเสพตดทาใหรฐตองสญเสยงบประมาณในการแกไขปญหาจานวนมหาศาล ทกรฐบาลพยายามแกไขปญหายาเสพตดมาโดยตอเนอง แมสถตการจบกมจะมจานวนมากขน แตกไมสามารถดาเนการใหได เนองจากรฐเนนการจบกมปราบปรามเปนหลก แตสงทเปนตนปญหาของยาเสพตดทแทจรงทรฐตองเรงแกไขคอ ผเสพยาเสพตดทนบวนจะมความจานวนมากยงขน ซงขณะนประเทศไทยมผเกยวของกบยาเสพตดมากถง 2 ลานคน1

ปจจบนแนวคดเกยวกบผเสพยาเสพตดถกมองวาเปนผปวย มใชอาชญากรจงตองไดรบการแกไขฟนฟแทนการแกแคนทดแทน จงเกดแนวคดการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด กลาวคอ หากผเสพลดลง ยอสงผลกระทบโดยตรงตอปรมาณยาเสพตดดวย ซงใชวธเบยงเบน (Diverse) ผกระทาผดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกทางอาญาปกต เพอลดปรมาณคดขนสศาลและปรมาณผตองหาในเรอนจา พรอมกลบบาบดฟนฟแกไขใหผเสพยาเสพตดกลบมาเปนพลเมองดของสงคม ตามอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการลกลอบคายาเสพตดและวตถออกฤทธตอจ ตและประสาท ค .ศ . 1988 (The United Nations Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substance ,1988) ซงประเทศไทยเปนสมาชกและลงนามใหสตยาบน มผลบงคบอยางสมบรณเมอ 1 สงหาคม 2545

ประเทศไทยไดใหความสาคญกบปญหาดงกลาวขางตน และพยายามแกไขผเสพยาเสพตดตามแนวทางของสหประชาชาต จงไดเกดพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 ขน เพอบงคบบาบดกบผเสพยาเสพตดทมคณสมบตตามทกฎหมายกาหนด หากผลการบาบดฟนฟผานจะสามารถพนจากความผดและปลอยตวไป แมกระบวนการดงกลาวขางตนจะไดผลในระดบหนงแตกไมสามารถแกไขปญหาผเสพยาเสพตดได เนองจากเปนระบบการบงคบบาบด ซงผเสพยาเสพตดถอวาเปนผปวยในทางการแพทยการบาบดทางจตใจสาคญทสด ดงนนการสมครใจบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด จะทาใหผเสพยาเสพตดหายจากการตดยาเสพตดไดดทสด จนตอมาคณะรกษาความสงบแหงชาตไดออกประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบต

1 ไพบลย คมฉายา, “สถานการณผเสพยาเสพตดในประเทศไทย 2558,” สบคนเมอ 20

พฤศจกายน 2558, จาก http://www.dailynews.co.th/crime/332980.

82

ตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ

ในขณะเดยวกนในตางประเทศเชน สหรฐอเมรกาซงไดใชมาตรการสมครใจบาบดโดยผานกระบวนการทางศาลแกไขปญหายาเสพตด ประเทศโปรตเกสใชมาตรการทางเลอกแทนการลงโทษ โดยใชคาสงทางปกครองแทนการลงโทษผตดยาเสพตด สวนประเทศเยอรมน มาเลเซยและสงคโปร กมแนวทางมาตรการทางกฎหมายในการแกไขฟนฟผตดยาเสพตดทนาสนใจเชนเดยวกน

ผเขยนจงไดทาการวเคราะหสภาพปญหาและแนวทางการแกไขตามพระราชบญญตฟนฟผตดยาเสพตดพ.ศ.2545 และประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟเปรยบเทยบกบมาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟของตางประเทศ และพบวามขอทนาวเคราะหอยหลายประการดงน

4.1 การแกไขฟนฟผตดยาเสพตดตามหลกอาชญาวทยา

อาชญากรเกยวกบยาเสพตดถอวาเปนอาชญากรรมประเภทไรผ เสยหาย (Victimless Crimes) เปนอาชญากรทไมใชความผดในตวเอง เปนเพยงความผดตองหามฝาฝนขอหามของสงคม ผดศธรรมของสงคมโดยเฉพาะความผดเกยวกบผเสพยาเสพตด ทางการแพทยนนถอวาเปนเพยงผปวย มใชอาชญากร ตองไดรบการรกษา ซงความผดเกยวกบผเสพยาเสพตดน ผเสพยาเสพตดไมใชผกระทาผดโดยตรง แตถอวาเปนเหยอของอาชญากรรมดวย เปนเหยอจากการถกกดนทงจากสภาพแวดลอม สภาพสงคม สภาพครอบครว และบคคลรอบขาง ทาใหผเสพยาเสพตดตองหนไปพงหายาเสพตด ดงนนทกสวนจงตองมสวนรวมในการแกไขฟนฟผเสพยาเสพตด จะนาหลกการลงโทษเพอแกแคน (Retribution) ซง เปนการลงโทษเพอแกแคนใหสาสมมาใชลงโทษผเสพยาเสพตดไมได ตองนาหลกการลงโทษแบบแกไขฟนฟ (Rehabilitation) โดยเขาไปแกไขทสาเหตนนๆ โดยการใหความร บาบดดวยวธการตางๆ แกไขจนพฤตกรรมของผกระทาผดไดรบการแกไขเปนไปตามทสงคมตองการ จงปลอยตวกลบสสงคมอกครง

ตามรายงานของมารค แอนแซล (Mark Ancel) ปรชญาการแกไขฟนฟมววฒนาการมาจากหลายแนวคด ความคดประการหนงเหนวา เปนการคมครองสงคมจากผกระทาผด อกความคดหนงเหนวาการลดพฤตกรรมการกระทาผดของผกระทาผดเปนศกพงปราถนาอาจจะทาได

83

โดยใหการศกษาใหม ใหวชาชพ และประการสดทายเพอคนพบสาเหตของการกระทาผด แลววเคราะหเขาไปชวยเหลอและรวมกนแกไขสาเหตนนๆ2

ความพยามในการแกไขปญหาอาชญากรรมจะตองใชหลกมนษยธรรมเขามาดวย การแกไขตองใชทงไมแขงกบไมนวมประกอบกน แมแตคนทถกแกไขฟนฟ ผทจะแกไขเหลานเองกตองมความร ความเขาใจ มคณลกษณะทพรอมสาหรบแกไขปญหาดวย เพราะหากขาดความรวมมอจากฝายใดฝายหนง ทงฝายทจะแกไขปญหาและผทจะถกแกไขไมมความพรอมเสยแลว การแกไขปญหาอาจจะไมเกดขนไดเลย 3

ดงนนการกระทาความผดฐานเสพยาเสพตดตองมองวาผกระทาผดเปนผปวย (patient) ตองไดรบการเยยวยา ม ง เ นนการแกไขเปนหลก ตองใชทฤษฎการฟนฟแก ไข(Rehabilitation) จะใชทฤษฎการลงโทษแกแคนผเสพยาเสพตด และการแกไขฟนฟนนจะตองใหทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการชวยกนแกไขทสาเหตของการกระทาความผดเกยวกบการเสพยาเสพตดนน ประกอบกบผกระทาผดเองตองมสภาพจตใจทพรอมในการแกไขฟนฟ เพราะการแกไขฟนฟยาเสพตดทางจตใจนนมสวนสาคญทสด

4.2 การเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกสาหรบผเสพยาเสพตด

กระบวนการยตธรรมหลกในคดยาเสพตดกอนทจะมพระราชบญญต ฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 ไดปฏบตตอผตดยาเสพตดซงถอวาเปนเพยงผปวย ไมไดแตกตางจากอาชญากรอาชพ ผเสพยาเสพตดตองถกคมขงอยกบผทเปนอาชญากรทแทจรง จงเกดปญหาคนลนคก อกทงสภาพแวดลอมดงกลาวนนยงกอใหผเสพยาเสพตดมโอกาสคลกคลกบอาชญากรอาชพ ทาใหเกดการกระทาความผดซาไดโดยงาย

2 Marc Ancel,Social Defense, “A Modern Approach to Criminal Problem” อางใน

ณฐดนย สภทรากล, “มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตด:ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายวาดวยการบาบดฟนฟผ ตดยาเสพตดกบรปแบบบรณาการของศาลยาเสพตดใน ตางประเทศ,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาลยธรกจบณฑต, 2549), น.35-36.

3 อทย อาทเวช, ทฤษฎอาชญาวทยากบกระบวนการยตธรรมทางอาญา(Criminology Theory and Criminal Justice System), พมพครงท 2 (กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจากด ว.เจ.พรนตง, 2558), น.224.

84

ตอมาประเทศไทยไดมพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 โดยการมองวาผเสพยาเสพตดเปนผปวยตองไดรบการบาบดฟนฟสมรรถภาพ และไดขยายขอบเขตของการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตครอบคลมถงผเสพและมไวในครอบครองจานวนตามลกษณะ ชนด ประเภท และจานวนทระบไวในกฎกระทรวง ผเสพและมไวในครอบครอง และผเสพมไวในครอบครองเพอจาหนาย รวมถงเสพและจาหนายตามลกษณะ ชนด ประเภท และจานวนทระบไวในกฎกระทรวง 4 โดยใหผมเขาหลกเกณฑตามมาตราการทางกฎหมายดงกลาว เขาระบบบงคบบาบดฟนฟโดยไมผานกระบวนการยตธรรมหลก หากผลการฟนฟเปนทนาพอใจจะไมถกดาเนนคดในความผดดงกลาวแลวถกปลอยตวไป กระบวนการดงกลาวเปนการเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลก ทาใหลดปญหาคนลนคกได

แตอยางไรกตามกระบวนการเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดยงไมครอบคลมในทางปฏบตกบผทสมครใจบาบดทไมตองการเขาสกระบวนการฟนฟโดยผานกระบวนการของเรอนจา แตตองการเขาสการบาบดรกษาดวยสถานพยาบาล โดยไมผานกระบวนการยตธรรมอยางแทจรง อกทงปญหาขอขดของดานงบประมาณไมเพยงพอ สถานฟนฟไมสามารถรองรบผเสพยาเสพตดได กระบวนการยงเกดปญหาตงแตการสอบสวน การตรวจพสจน การชะลอการฟอง การฟนฟสมรรถภาพ และไมมการตดตามดแลผทพนจากการฟนฟออกไปแลว5 จงมองวากระบวนการบงคบบาบดตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2454 ในทางปฏบตยงมสวนทเกยวของกบกระบวนยตธรรมหลก ไมไดเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกแตอยางไร ยงเกดปญหานกโทษลนคก ผเสพยาเสพตดมจานวนเพมขนทกๆป กฎหมายยงไมสอดคลองกบความผดและโทษ รวมถงเจตนารมณของการบาบดรกษาผตดยาเสพตด ควรจะตองมรการปรบปรงกฎหมายสาหรบผเสพยาเสพตดซงถอวาเปนโทษไมรายแรงถกมองวาเปนผปวยไมตองเขาสกระบวนการยตธรรมหลก หรอเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรม

4 เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 5 ศรสมบต โชคประจกษและคณะ, “รายงานการวจยการศกษาเพอนาแนวความคดการทา

ใหถกตองตามกฎหมาย (legalization) การไมเอาโทษทางอาญา(decriminalization)และการลดอนตรายจาการใชยาเสพ มาใชเพอพฒนานโยบายดานยาเสพตดของระเทศไทย,” (สานกพฒนาการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด ป.ป.ส., คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2554), น.67-68.

85

โดยใชกระบวนการบาบดรกษา มสถานพยาบาล แพทยใหคาแนะนา รวมทงนาชมชมเขามามสวนรวม เพอใหเกดการลดทอนความเปนอาชญากรรมของยาเสพตด6

ผเขยนซงเคยเปนทงผจบกมผกระทาผดและเปนพนกงานสอบสวนทตองดาเนนการตามพระราชบญญตน พบวาผเสพยาเสพตดยงตองถกควบคมโดยเจาหนาทตารวจเปนระยะเวลาไมเกน 48 ชวโมง7 แลวถกนาตวไปใหศาลพจารณาสงฟนฟ จากนนกจะถกสงตวไปเรอนจาเพอรอการตรวจพสจนจากคณะกรรมการฟนฟเปนระยะเวลา 15 วน หากไมแลวเสรจสามารถขยายระยะเวลาไดเปนไมเกน 45 วน ระยะเวลาดงกลาวนนผเขยนเหนวา ผเสพยาเสพตดกยงถกควบคมดาเนนการตามกระบวนการยตธรรมหลก แมอาจจะไมไดถกควบคมเปนระยะเวลายาวนานกตาม แตกเพยงพอทจะทาใหผเสพยาเสพตดนน เขาไปรจก พดคย และใชชวตรวมกบผกระทาความผดยาเสพตดอนๆ ทาใหกระบวนการบาบดฟนฟสมรรถภาพไมประสบความสาเรจ และมการกระทาควาผดซาบอยครง

ผเขยนจงเหนวาควรใชมาตรการทางเลอกอนแทนการดาเนนการทางอาญา โดยใชแนวทางการสงตวผกระทาผดฐานเสพยาเสพตดทสมครใจบาบด ไปบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดโดยไมมแจงขอกลาวหา ไมมการควบคมตวโดยเจาพนกงาน แลวนาตวไปสงศนยคดกรองเพอทาการตรวจสอบและเขาสกระบวนการบาบดตอไป

รปแบบมาตรการดานกฎหมายเกยวกบผเสพยาเสพตดของนานาประเทศกมหลายรปแบบทงการทาใหถกตองตามกฎหมาย การไมเอาโทษทางอาญา และการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด ซงมการนาเสนอแนวคดดงกลาวมาใชกบประเทศไทยเพอแกไขปญหายาเสพตดพบวา 8

- นโยบายการทาใหถกตองตามกฎหมาย เปนมาตรการใชยาเสพตดไดอยางเสร สงผลตออปสงคและอปทานเพราะสามารถขจดความผดทางกฎหมายทงผคาและผเสพ

- นโยบายไมเอาโทษทางคดอาญา เปนมาตรการทสงผลตออปทานอยางเดยวเพราะลดตนทนการใชยาเสพตดเทานน หากอปสงคจะเพมหรอลดขนอยกบการมมาตรการจงใจใหผเสพเขารบการบาบดมากยงขน ซงประเทศโปรตเกสนาแนวทางนมาใช การทาใหการเสพยาเสพตดไมเปนความผดทางอาญาทเรยกวา Decriminalization คอ การไมนาโทษทางอาญามาใชกบการเสพยาเสพ

6 จฑามาศ พฤตวญญ, “มาตรการทางกฎหมายในการลดทอนความเปนอาชญากรรมทางคด

ยาเสพตดของประเทศไทย,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553), น.141-145.

7 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 มาตรา 19 8 ศรสมบต โชคประจกษชดและคณะ, อางแลวเชงอรรถท 5, น.80-85.

86

ตด แตจะใชทางเลอกโดยการนามาตรการทางปกครองมาใชแทน ไมตองมการแจงขอกลาวหา ไมตองควบคมผกระทาผดเสพยาเสพตดในชนเจาพนกงานทมอานาจตามกฎหมายแตอยางใด โดยกาหนดใหการกระทาความผดนนไมเปนความผดทางอาญา แตใชโทษทางการปกครองแทน เชน การพกใบประกอบวชาชพ การหามเขาสถานททกาหนด การรายงานตอตวคณะกรรมการ การคมประพฤตดานตางๆ

- นโยบายการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด เปนมาตรการทมระดบความเปนเสรของการใชยาเสพตดตาสด สงผลใหยาเสพตดเปนอนตรายตอผเสพนอยลง

ขอเสนอการเบยงผกระทาผดออกจากกระบวนการยตธรรม (Diversion) แสดงใหเหนวาเมอมการกระทาความผดแลวพนกงานสอบสวนดาเนนคด สงอยการ ฟองรองตอศาล แลวศาลจะตดสนคดและลงโทษ แตกระบวนการ Diversion นนเปนวธการทแตกตางกน (Different responses ) ในการปฏบตตอผกระทาผด ซงทาใหไมตองใหความสาคญกบการคนหาวธการปฏบตทางปกตเปนอยางไร หากเรายอมรบวาการปฏบตตอผกระทาผดไมจาเปนตองใชวธการเดยวกน หลกการทใชในการพจารณาคอขอจากดดานทรพยากรของกระบวนการยตธรรมและหลกแหงความไดสดสวน (Principle of proportionality) ดงนนความผดเลกนอยจงไมมความจาเปนทตองไปสนสดทการจาคก หรอสนสดทศาลได มขอดคอประหยดและยดหยน แตมขอเสยคอ กระบวนการไมเปดเผยและมโอกาสทเจาหนาทจะใชดลยพนจโดยไมชอบ และทจะตองพจารณาเพมเตมวาจะเชอไดอยางไรวาผทถกกลาวหานนกระทาผดจรง และเปนไปตามหลกประกนความโปรงใส กบความพรอมความรบผดชอบในการใชดลยพนจของเจาหนาท9

ดวยเหตผลดงกลาวขางตน กระบวนการเบยงคดผเสพยาเสพตด ทมมมองของอาชญาวทยาวาเปนผปวยนน ตองเบยงคดออกจากกระบวนยตธรรมหลก ไมควรนาผเสพยาเสพตดเขาสกระบวนการคมขงโดยเรอนจา ควรใหผเสพยาเสพตดไดรบการบาบดรกษาจากสถานพยาบาล แตผเขยนเหนวาประเทศไทย ยงไมมความพรอมทงดานงบประมาณ บคลากร ทจะทาใหผเสพยาเสพตดไมเปนการกระทาความผดทางอาญา เนองจากประเทศไทยยงมประชากรสวนใหญทมรายไดยากจน ปญหาทางดานครอบครว ทาใหตองเกยวของกบยาเสพตด ประกอบกบเปนพนทนาผานของขบวนการคายาเสพตด หากทาใหการเสพยาเสพตดเปนสงทถกตองตามกฎหมาย จะทาใหเกดผลกระทบในภาพรวมของประเทศ ผเสพยาเสพตดไมเกรงกฎหมาย อกทงประเทศไทยมแหลงทองเทยว

9 ศภกจ แยมประชา, มองกระบวนการยตธรรมทางอาญาผานการศกษาเปรยบเทยบ(The

Thai Criminal Justice System A Comparative Perspective ), (กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจากด เจรญรฐการพมพ, 2558), น.125-126.

87

จานวนมาก อาจจะทาใหมนกทองเทยวเขามาในประเทศไทยเพราะตองการทจะเกยวของกบยาเสพตดได (Tourism Drugs) ซงมาตรการทางกฎหมายทจะเขามาดาเนนการกบผเสพยาเสพตดของประเทศไทยนน คอ มาตรการเบยงคดโดยใหผเสพทสมครใจบาบดเขารบการบาบดรกษาตามสถานพยาบาล โดยไมตองถกดาเนนคดตามกระบวนการยตธรรมหลก แตหากผเสพยาเสพตดไมปฏบตตามเงอนไข กใหดาเนนการตามกฎหมายตอไป ซงถอวาเปนมาตรการทางกฎหมายในการลดทอนอาชญากรรมยาเสพตดแบบมเงอนไข

4.3 หลกความชอบธรรมของรฐในการบงคบบาบดฟนฟผตดยาเสพตด

เปนทถกเถยงกนมานานวาการใชอานาจของรฐในการออกกฎหมายบงคบบาบด ผเสพยาเสพตดนนเปนการกระทาทขดตอหลกความชอบธรรมของรฐในการบงคบใชกฎหมายหรอไม แมวาจะมองวารฐโดยฝายบรหารจะมอานาจในการออกกฎหมายเพอควบคมสงคมและผเสพยาเสพตดเองกสวนใหญจะกระทาโดยไมความรสานก ขาดสตสมปชญญะ และผลของการเสพยาเสพตดนนจะสงผลกระทบตอการดารงชวตโดยปกตของประชาชนทวไป แตหลายฝายกเหนวาควรใชระบบการสมครใจบาบดของผตดยาเสพตดเปนหลกในการออกกฎหมาย เนองจากการบงคบบาบดขดตอหลกเสรภาพและสทธของประชาชน และการทจะเลกยาเสพตดนนตองรกษาทางจตใจ (Mental Dependency)

การทรฐเขามามบทบาทในการรกษาความสงบเรยบรอย พฒนาคณภาพยกระดบของสงคมใหบรรลประสงคแหงรฐ มความจาเปนทรฐจตองเขามาควบคมความประพฤต กาหนดปทสถาน (Norm) ของบคคลในสงคม และเครองมอทจะทาใหรฐทสามารถนามาใชสรางกฎเกณฑทจะใหคนปฏบตตาม คอ กฎหมาย10 แตอยางไรกตามการใชอานาจแหงรฐในการบญญตหลกเกณฑตางๆของสงคมจะสามารถกระทาได แตตองตกอยภายใตขอบเขตแหงการคมครองสทธเสรภาพของบคคลดวย

การบงคบบาบดฟนฟสมรรถภาพตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 จะมการควบคมตวผตองหาไวเพอตรวจพสจนวาเปนผตดยาเสพตดหรอไม ซงมระยะเวลาไมเกน 15 วนแตจะขยายไดอกไมเกน 30 วน รวมเปนระยะเวลา 45 วน ซงผทถก

10 ประธาน วฒนวาณชย, “ระบบความยตธรรมทางอาญา : แนวความคดเกยวกบการ

ควบคมอาชญากรรมและกระบวนการยตธรรม,” วารสารนตศาสตร, น.144 (กนยายน-พฤศจกายน 2520).

88

ควบคมตวระหวางรอการตรวจพสจนอาจจะขอประกนตวได แตผเสพยาเสพตดสวนใหญจะไมสามารถหาเงนมาวางหลกประกน หรอไมไดรบการประกนตวเนองจากถกจบกมเปนครงท 2 ซงการควบคมตวระหวางการรอการพจารณา ตามกตกาสากลวาดวยสทธพลเรอนและสทธทางการเมอง (ICCPR) ขอ 9 (3) ซงคณะมนตรสทธมนษยชนสหประชาชาตระบวา การรควบคมตวระหวางการรอการพจารณาคดควรเปนขอยกเวน และควรทาใหสนทสด และผทถกควบคมเพอรอการตรวจพสจนตามการบงคบบาบดฟนฟสมรรถภาพ จะตองอยรวมกบผตองขงอนตามระบบเรอนจา ซงสวนใหญจะอาศยอยอยางหนาแนน มลกษณะทไมไดคณภาพ ซงตามกตกาสากลวาดวยสทธพลเรอนและสทธทางการเมอง (ICCPR) ขอ 10 (1) ไดกาหนดมาตรฐานใหบคคลทงปวงทถกรดรอนเสรภาพตองไดรบการปฏบตดวยความมมนษยธรรมและเคารพในศกดศรความเปนมนษย 11

ดงนนในคดเสพยาเสพตด ทมองวาผเสพคอผปวย เนนการแกไขฟนฟ การนาเอาระบบบงคบบาบดมาใชในการดาเนนการเกยวกบผเสพยาเสพตด ซงบางครงเปนการกระทาควาผดครงแรก เพยงแคการทดลองเสพ หรอบางรายตองการจะเลก แตไมอยากถกดาเนนคด แตตองถกบงคบใหฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด เขาไปควบคมตวในเรอนจาเพอรอการตรวจพสจน ซงความไมพรอมของเจาหนาทในการบาบด สภาพเรอนจาทแออด ไมไดคณภาพขดตอ กตกาสากลวาดวยสทธพลเรอนและสทธทางการเมอง (ICCPR) ซงแทจรงแลวนนผเสพยาเสพตดบางรายอยากเลกยาเสพตดดวยตนเอง แตเมอถกจบกมแลว ไมมโอกาสทจะใชสทธดงกลาวของตนเองในการเลอกวธการบาบดรกษาตนเอง รฐเองไมเปดโอกาสดาเนนการได จงถอวาอาจจะขดตอหลกความชอบธรรมได แตอยางกตามผเสพยาเสพตดทกระทาผดซา มภยนตรายตอสงคมหรอสวนรวม หรอมการกระทาความผดอยางอนทมโทษรนแรงสาเหตเนองจากเสพยาเสพตดรฐตองสามารถนาระบบการบงคบบาบดมาใชได เพอเปนมาตรการทางกฎหมายในการควบคมสงคม (Crime Control)

4.4 เปรยบเทยบรปแบบวธการและประสทธภาพของการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดแบบบงคบบาบดและแบบสมครใจบาบด

พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพยาเสพตด พ.ศ. 2545 นนเปนระบบแบบบงคบบาบดอยางแทจรง เมอมการบงคบบาบด ความเตมอกเตมใจมนอย หลายคนทเขามาไมอยากจะ

11 Richard Pearshouse, “รายงานวจยการบงบาบดในประเทศไทย ขอสงเกตตอ

พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545,” แปลโดย พภพ อดมอทธพงศ, Canadian HIV/AIDS Legel Network, 2551, น.10-11.

89

บาบดฟนฟ แตแทจรงแลวการบาบดฟนฟนนตองอยบนพนฐานของความสมครใจหรอความยนยอม และเปนการบรณาการของทกหนวยงานเขามาชวยในการดาเนนการทงผ พพากษา อยการ ผเชยวชาญ แพทย พนกงานคมประพฤต ครอบครว และชมชน ใหเขามาพดคยรวมกนกาหนดแผนฟนฟ จะทาใหมาตรการทางกฎหมายในการเบยงคดออกจากระบบกระบวนการยตธรรมเปนไปอยางมประสทธภาพ

นอกจากนแลวกระบวนการบงคบบาบดของประเทศไทย การจดทาแผนฟนฟนนจะกระทาโดยคณะกรรมการ ไมไดนาครอบครว ชมชนเขามามสวนรวมในการดาเนนการ เปนการบาบดโดยรฐใชอานาจในการดาเนนการทงหมด ประสทธภาพในการดาเนนการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดจงลดลง

ทางการแพทยในการรกษาผปวย ดงจะเหนไดจากความเหนของแพทยสมาคมของสหรฐอเมรกา (American Medical Association - AMA) เมอป ค .ศ .1990 ซงใหความเหนวา “ผปวยยอมมสทธทจะตดสนใจเกยวกบสขภาพของตนเองตามคาแนะนาของแพทย อยางไรกตาม ผปวยยอมสามารถทจะรบหรอปฏเสธการรกษาตามคาแนะนาเชนวานนได”12 จนกระทงในปจจบน แนวความคดเรองปจเจกชนนยมเปนทยอมรบในนานาอารยประเทศ โดยแนวความคดดงกลาวเชอวาบคคลมอสรภาพ มอานาจในการตดสนใจกระทาสงตางๆไดดวยตนเอง(Autonomy and Self-Determination)เปนอสระอนผใดไมอาจลวงละเมดหรอจากดได

นอกจากนแลวไดมรายงานการวเคราะหเชงลกและประเมนผลระบบบงคบบาบดตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพ พ.ศ. 2545 โดย Richard Pearshouse นกวจยชาวแคนาดาททางานดานการสงเสรมสทธมนษยชนของผตดเชอ HIV ความเสยงจากการตดสารเสพตด พบวามาตรการการปฏบตตอผเสพยาเสพตดในฐานะผปวย ไมใชอาชญากร จานวนผทถกควบคมในศนยบงคบบาบดยาและจานวนศนยบาบดเพมขนอยางรวดเรว มขอกงวลหลายประการ คอ 13

1) ความเปนธรรมในขนตอนการปฏบต เนองจากการตดสนใจวาผทจะไดรบการ ควบคมเพอบาบดมกเกดจากการพจารณาของพนกงานคมประพฤตไมใชเกดจากการวนจแยของแพทย

12 Council on ethical and judicial affairs (CEJA).Chicago: American Medical Association, 1990. “The patient has the right to make decisions regarding the health care that is recommended by his or her physician. Accordingly, patients may accept or refuse any recommended medical treatment”

13 Richard Pearshouse, Supra Note 11, pp 9-33.

90

2) การควบคมตวผใชยาในเรอนจาระหวางรอผลการตรวจพสจน ผใชยาถกควบคมตวตามอตราทกฎหมายกาหนดมระยะเวลากวา 45 วน ทจะตองถกคมตวในเรอนจา โดยเฉพาะขนตอนการถอนยามกจะไมไดรบการรกษาทถกตอง ไมสามารถเลอกบาบดไดดวยตนเอง 3) การกระทาเกนกวาหนาทของเจาหนาทในเรอนจาระหวางรอผลการตรวจพสจน เชน การทบต การบงคบใหกระทาการตงๆขดตอพนธะกรณทมองวาผเสพคอผปวย

การบาบดรกษาฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในระบบบงคบบาบด ไมไดเปนไปอยางสมครใจ ไมไดเปนไปตามความตองการของผเสพยาเสพตด ซงความเหนของ สานกงานควบคมยาเสพตดและอาชญากรรมแหงสหประชาชาต (UNODC) และองคกรอนามยโลก (WHO) ไดใหความเหนกระบวนการทางแพทยวา โดยทวไปแลวไมควรบงคบใหผปวยเขารบการบาบดในภาวะพงยา ทงในเชงสรวทยาและเภสชวทยา เวนแตเปนความเสยงอยางมากทจะตองควบคมบคคลนนกอาจจะมการบงคบได และแมวาจะมการบงคบใหตองบาบด ผปวยยอมมสทธปฏเสธการบาบด แลวเลอกรบโทษอยางอนแทน 14

โครงสรางระบบการบงคบบาบดของประเทศไทยกาหนดใหผเสพยาเสพตดสวนใหญตองเขารบการถอนพษยาในเรอนจาแทนทจะไดรบการบาบดรกษาในสถานพยาบาล ซงเรอนจามกจะไมมอปกรณและทรพยากรไมเพยงพอทจะชวยใหเกดกระบวนการถอนยาและแกไขปญหาเนองจากการขาดยาเสพตดได ผทถกควบคมในเรอนจามกจะไมไดรบคาแนะนาหรอบรการทางการแพทย ซงศาลสทธมนษยชนแหงยโรป มคาตดสนคดหนงเมอป 2546 โดยระบวาการทหนวยงานดานสขภาพในเรอนจาไมสามารถทาใหการดแลทางการแพทยอยางเพยงพอตอผตองขงในกระบวนการถอนยาเฮโรอนและเปนเหตใหเสยชวต ถอวาเปนการปฏบตทไรมนษยธรรมหรอยายศกดศร เปนการละเมดตออนสญญาวาดวยสทธมนษยชนแหงยโรป15 การถอนพษยามกจะเปนขนตอนแรกของการบาบด ตามขอมลของสานกงานวาดวยยาเสพตดและอาชญากรรมแหงสหประชาต (UNODC) เปาหมายสาคญของการถอนพษยาคอการทาใหภาวะขาดยาในลกษณะทปลอดภยและสามารถทนรบไดใหมาก

14 UNODC,WHO, “Principles of Drug DependenceTreatment,” Discussion

paper, p.10 (2008). 15 McGlinchey and others v. United Kingdom. (European Corut of Human

Rights Application No.50390/99, 29 April 2003.)

91

ทสด16 จงมความจาเปนทจะตองอยในควบคมของแพทย การบาบดรกษาผตดยาเสพตดนนควรใชมาตรการการปฏบตดานจรยธรรมแบบเดยวกนสาหรบการบาบดผทมภาวะพงยากบการบรการสขภาพดานอนๆ กลาว คอ ใหสทธอสระ ใหผเสพยาเสพตดสามารถกาหนดชะตากรรมของตนเอง และเจาหนาทผทบาบดตองกระทาสงทเปนประโยชนไมเปนโทษ นอกจากนแลวการบงคบบาบดในเรอนจาหรอหนวยทหารยงมการลงโทษทรนแรงในบางครง ซงองคการอนามยโลกและ UNODC มขอสงเกตวา การปฏบตและการลงโทษทไรมนษยธรรมและยายศกดศรมนษยไมควรเปนสวนหนงของการบาบดรกษาในภาวะพงยาเลย17 นอกจากนยงมงานวจยชใหเหนวา หากผรบการบาบดรกษายาเสพตดขาดแรงจงใจแลว ยอมไมนามาซงผลลพททดได18 อกทงการบาบดรกษาควรมการตดตามตรวจสอบความเปนอยของผบาบดอยางตอเนอง ตดตามดแลหลงการรกษา และประเมนผลเปนระยะ19

ดวยเหตผลดงกลวขางตนนน กระบวนการบงคบของประเทศไทยในปจจบนยงขดตอหลการดแลบาบดรกษาผตดยาเสพตดของสานกงานควบคมยาเสพตดและอาชญากรรมแหงสหประชาชาต (UNODC) และองคกรอนามยโลก (WHO) หลายประการ ทาใหกระบวนการบงคบบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของประเทศไทยไมประสบผลสาเรจเทาทควร ซงหลกการของการบาบดผตดยาเสพตดทถกมองวาเปนผปวยนน ควรจะตองตองใชระบบการสมครใจบาบด มระบบการบาบดทางแพทย การตดตามดแลเมอผานการบาบดโดยชมชนบาบด ซงจะตรงกบความตองการของผเสพยาเสพตด จงจะสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธภาพ

4.5 วเคราะหเปรยบเทยบการฟนฟผตดยาเสพตดตามกฎหมายไทยและตางประเทศ

16 UNODC, “Drug Abuse Treatment and Rehabilitation: A Pracical Planning and

Implementation Guide,” Accessed January 5, 2016, www.unodc.org/pdf/report_2003-07-17_1.pdf.

17 UNODC,WHO, Supra Note 14, p.9. 18 T Wild et al, “Perceived coercion among cilents entering substance abuse

treatment structural and psychological determinants,” Addictive Behaviours (1998), pp.81-95 แปลโดย แปลโดย พภพ อดมอทธพงศ, สบคนเมอ 10 พฤศจกายน 2558, www.aidslaw.ca/drugpolicy.com.

19 UNODC,WHO, Supra Note 14, p.20.

92

4.5.1 ผมอานาจสใหเขารบการฟนฟ

การบาบดฟนฟสมรรถภาพผ ตดยาเสพตดของสหรฐอเมรกา เยอรมน มาเลเซยและประไทยจะเนนองคกรศาลเปนผททาหนาทสงใหผเสพหรอตดยาเสพตดเขารบการแกไขฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดโดยของไทยเพมกลไกใหฝายปกครอง โดยศนยบาบดคดกรองเขามาดาเนนการ ตามประกาศของคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 สวนประเทศโปรตเกสและสงคโปร จะมคณะกรรมการของหนวยงานทรบผดชอบโดยตรงเปนผมอานาจในการสงการใหผเสพยาเสพตดเขารบการบาบดฟนฟ

ซงในประเทศสหรฐอเมรกานนแมวาจะใหศาลเปนผททาหนาทกาหนดในการสงตวผตดยาเสพตดไปเขารบการบาบดรกษากตาม แตใหมเจาหนาทจตวทยาและแพทยมาสอบถาม และใหคาแนะนาดวย จงถอวาเปนมาตรการทางกฎหมายทเนนการรกษาทางสถานพยาบาลมากกวาการควบคมตวในเรอนจา

ประเทศสงคโปรผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษ มอานาจใหบคคลใดกตามทถกสงสยอยางมเหตผลวาตดยาเสพตด ไดรบการตรวจสอบทางการแพทย หรอสงเกตอาการโดยเจาหนาททางการแพทยของรฐบาล หรอผปฏบตทางการแพทย ซงถาผลของการตรวจสอบหรอการสงเกต หรอผลการตรวจปสสาวะปรากฏแกผอานวยการวามความจาเปนจะตองใหบคคลนนเขารบการรกษาหรอฟนฟสมรรถภาพ หรอทงสองอยางในสถานพยาบาล ผอานวยการกจะออกคาสงเปนลายลกษณอกษรใหบคคลนนเขารบการรกษาพยาบาล

ประเทศโปรตเกส เมอมการตรวจพบการกระทาผด เจาหนาทตารวจจะทาการพสจนทราบตวผเสพ ทาการตรวจคน ทาการยดอายดยาเสพตดหรอวตถออกฤทธตอจตและประสาท จากนนจะมกาจดทารายงานเพอสงไปยงคณะกรมการของแตละเขตเพอพจารณาสงตวไปบาบดฟนฟ

สวนในหนวยงาน UNODC ซงเปนผควบคมนโยบายดานยาเสพตดของสหประชาชาต กไมไดระบใหหนวยงานใดเปนผทดแลโดยตรง ใหแตละประเทศสมาชกไปดาเนนการตามความเหมาะสมของตนเอง

4.5.2 สถานทบาบดฟนฟ

ศนยฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดตามกฎหมายประเทศสหรฐอเมรกา เยอรมน และโปรตเกส จะใชโรงพยาบาลเปนสถานทควบคมพอการบาบดฟนฟ และหนวยงาน UNODC กเนนการบาบดรกษาในสถานพยาบาล

93

ประเทศสหรฐอเมรกา ไดระบบนยามของสถานพยาบาลไวดวย ซงหมายถง โรงพยาบาลหรอศนยบาบดอนๆ ของกระทรวงสาธารณสขทมอปกรณสาหรบการรกษาอาการตดยาเสพตดใหโทษโดยเฉพาะ และหมายถงสถานอนๆ ทงของรฐและเอกชน หรอศนยบาบดอนๆ ทผอานวยการโรงพยาบาลจดหาใหสาหรบดแลและบาบดรกษาผตดยาเสพตดใหโทษ นอกจากนยงมการระบนยามของคนไขดวย จงถอวากฎหมายการบาบดรกษาผ ตดยาเสพตดของประเทศสหรฐอเมรกาเนนการบาบกรกษาทสถานพยาบาลมากกวาการควบคมในเรอนจา หรอในคายทหาร

ประเทศสงคโปร ผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดใหโทษ มอานาจสงใหบคคลทถกสงสยอยางมเหตผลวาตดยาเสพตด ไดรบการตรวจสอบทางการแพทย หรอสงเกตอาการโดยเจาหนาททางการแพทยของรฐบาล หรอผปฏบตทางการแพทย ซงถาผลของการตรวจสอบหรอการสงเกต หรอผลการตรวจปสสาวะปรากฏแกผอานวยการวามความจาเปนจะตองใหบคคลนนเขารบการรกษาหรอฟนฟสมรรถภาพ หรอทงสองอยางในสถานพยาบาล ผอานวยการกจะออกคาสงเปนลายลกษณอกษรใหบคคลนนเขารบการรกษาพยาบาล

สวนประเทศมาเลซยและประเทศไทยนนจะใชศนยฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดเปนสถานทฟนฟ โดยคณะกรรมการฟนฟ เปนผมอานาจเสนอมาตรการซงประเทศไทยนนจะมสถานทฟนฟในเรอนจาในชวงรอการตรวจพสจน และในคายทหารในชวงการฟนฟ ซงไมตรงกบเจตนารมยของ UNODC กเนนการบาบดรกษาในสถานพยาบาล แมวาตอมาตามประกาศของคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 ใ ชการบาบดในสถานพยาบาล มการเ พมเตมคาวา สถานพยาบาลในคาสงดงกลาวกตาม แตกยงไมไดกาหนดบทนยามทางกฎหมายทชดเจนวา สถานพยาบาลนนมความหมายอยางไร และมความสาคญอยางไร

4.5.3 ระยะเวลาในการควบคม

ประเทศสหรฐอเมรกา ผตดยาเสพตดทไดรบการพจารณาใหบาบดรกษา จะถกสงตวไปใหผอานวยการโรงพยาบาลควบคมตวเพอบาบดรกษา ซงระยะเวลาในการบาบดรกษาอาจจะนานถง 42 เดอน นอกจากนศาลยงใหคาแนะนาวาเขาจะถกขงในระหวางการบาบดรกษา และเขาจะตองอยภายใตการควบคมดแลของผอานวยการโรงพยาบาล หลงจากทเขาไดรบการปลอยตวจาการกกขงเปนระยะเวลา 3 ป เพอรบการบาบดรกษาและรบคาแนะภายใตแผนการบาบดรกษาภายหลงออกจากโรงพยาบาลไปแลว ถาเขายงไมหายจากอาการตดยาเสพตดหรอปฏเสธไมใหความรวมมอตามแผนการบาบดรกษาภายหลงออกจากโรงพยาบาลไปแลว หรอไดรบการพจารณาจากผอานวยการโรงพยาบาลวาเขาจะหวนกลบไปเสพยาเสพตดซา เขาจะถกนาตวมากกขงโดยเพมระยะ

94

เวลาควบคมตวในสถานบาบดรกษาเพอการบาบดรกษาและใหคาแนะภายหลงออกจากโรงพยาบาลแลวซงมระยะเวลารกษามากถง 10 ป

ประเทศเยอรมนกาหนดเวลาในควบคมไวเปนระยะเวลาอยางนอย 1 ป ศาลอาจจะกาหนดพจารณาใหมไดภายในระยะเวลา 6 เดอนกอนสนสดระยะเวลาควบคม เพอพพากษาพกการควบคมและจดใหคมประพฤตจาเลย กฎหมายมาเลเซยเมอครบระยะเวลาฟนฟเปนเวลา เดอน หากมเหตผลเพยงพอแลวหรอหากมเหตผลความจาเปนแหงการควบคมเพอรกษาสมรรถภาพยงไมหมดไป กฎหมายใหอานาจขยายเวลาออกไปเปนเวลาไมเกน 6 เดอน เมอครบเวลาแลวกจะตองตกอยการตดตามดแลอก 2 ป

ประเทศสงคโปร ผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดมอานาจสงใหเขารบการบาบดฟนฟเปนเวลา 6 เดอน และขยายระยะเวลาไดไมเกน 6 เดอน รวมแลวไมเกน 3 ป

ประเทศมาเลเซย ผอานวยการสานกงานกลางยาเสพตดมอานาจสงใหเขารบการบาบดฟนฟเปนเวลา 6 เดอน และขยายระยะเวลาไดไมเกน 6 เดอน รวมแลวไมเกน 2 ป

ประเทศไทยกาหนดใหผตดยาเสพตดเขารบการบาบดฟนฟเปนเวลา 6 เดอน และขยายระยะเวลาไดไมเกน 6 เดอน รวมแลวไมเกน 3 ป

4.5.4 บทลงโทษผฝาฝน

ประเทศสหรฐอเมรกา ผใดหลบหนหรอพยายามหลบหนในขณะถกคมขยในสถานบาบดรกษาเพอตรวจพสจน หรอบาบดรกษา หรอผใดชวยหรอพยายามชวย หรอยยง ชวยเหลอผหลบหนตองไดรบโทษปรบไมเกนหาพนเหรยญสหรฐ หรอจาคกไมเกนหาป หรอทงจาทงปรบ

ประเทศเยอรมนหากจาเลยกระทาผดกฎหมายในขณะทอยภายในการควบคมดแล หรอฝาฝนแนวทางทศาลกาหนด หรอหลกเหลยงไมปฏบตตามคาแนะนาของเจาพนกงานคมประพฤต ศาลอาจจะเพกถอนคาสงควบคมในสถานบาบดและมคาสงใหขงจาเลยไดเลย สวนกฎหมายมาเลเซยหากมการหลบหนจากการควบคม ผเขารบการฟนฟจะถกลงโทษหรอจาคก แตในกฎหมายไทยหากผเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดฝาฝนไมปฏบตตามระเบยบ เงอนไข หรอขอบงคบทกาหนด ใหผอานายการมอานาจลงโทษเพยงลงโทษ ภาคฑณฑ ตดการอนญาตและเสนอการฟนฟไมใหผานการฟนฟเทานน

ประเทศโปรตเกส โทษสาหรบผกระทาความผดซงมไดเปนผตดยาเสพตด คอโทษปรบหรอโทษอนทมใชโทษปรบ สวนโทษสาหรบผกระทาความผดซงเปนผตดยาเสพตด คอโทษอนทมใชโทษปรบ ทงนในการพจารณาลงโทษ คณะกรรมการจะพจารณาวาโทษทจะลงแกผกระทา

95

ความผดเปนมาตรการทปองกนไมใหผกระทาความผดกลบเสพยาเสพตดอก ซงถอวาเปนโทษทางปกครอง

ประเทศมาเลเซย การหลบหนจากการควบคมโดยชอบดวยกฎหมาย หากบคคลใดหลบหนจากการควบคมโดยชอบดวยกฎหมาย จะตองรบผดในการหนนน และจะถกลงโทษโดยการปรบหรอจาคกเปนระยะเวลาไมเกน 3 ป หรอทงจาทงปรบ

4.6 มาตรการทางกฎหมายตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ

มาตรการทางกฎหมายตามประกาศของคณะรกษาความสงบแหงชาตฉบบนถอเปนแนวทางการบาบดฟนฟแนวใหม ทใชมาตรการทางการเลอกแทนการดาเนนคดอาญา โดยยดหลกการการเบยงคดอาญาออกจากระบวนการยตธรรม เนนการบาบดรกษา ไมตองมการแจงขอกลาวหา ไมตองควบคมผกระทาผดเสพยาเสพตดในชนเจาพนกงานทมอานาจตามกฎหมายแตอยางใด และมมาตรการบาบดฟนฟโดยใชสถานพยาบาล หนวยงานทางปกครอง ชมชนเขามามสวนในการบาบดฟนฟ และตดตามดแลหลงการบาบดฟนฟแลว ถอวามาตรการดงกลาวเปนแนวทางทถกตองตามหลกกฎหมาย

ซงเจตนารมณตามกฎหมายฉบบน เกดจากขอยนยนทางการแพทยปรากฏวา ผเสพยาเสพตดจะทาใหเปนโรคสมองตดยา ดงนนจงควรใหโอกาสผเสพตดเขารบการบาบดฟนฟโดยความยนยอม เพอใหผเสพตดกลบฟนคนสภาพจากการเสพตด และสามารถกลบไปใชชวตในครอบครว ชมชน ไดอยางปกต ซงจะเปนคณประโยชนกบผเสพตดใหมโอกาสทบทวนและกลบตวเลกใชยาเสพตดโดยการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐในการบาบดฟนฟและดแลตอเนอง

กระบวนการบาบดรกษาแกไขฟนฟผตดยาเสพตดนนตองอาศยทฤษฎวาดวยการถอยหางจากอาชญากรรม (Desistance from crimes)20 ซงอธบายวาในกระบวนการฟนฟผเสพของผกระทาผด เงอนไขสาคญคอตองทาใหผเสพยาเสพตดรสกวาตองการสรางอตลกษณใหมของตนเอง และในการสรางอตลกษณใหมในการเปนพลเมองด จาเปนตองอาศยการยอมรบจากบคคลภายนอกและสงคม ซงตองอาศยความรวมมอจากหลายฝายในการใหกาลงใจผกระทาผดในการบาบดยาเสพตด จะสงผลดแกผเสพยาเสพตดในการสรางอตลกษณใหมของตนเองไดดกวาสงใหผกระทาผดไป

20 ศภกจ แยมประชา, อางแลวเชงอรรถท 9, หนา 151.

96

บาบด หรอการบงคบบาบด โดยไมมการยนยอมของตนเองหรอชวยเหลอ ประคบประคองจากบคคลอน

แตยางไรกตามกฎหมายฉบบดงกลาว แมจะถกตองตามหลกอาชญาวทยา หลกการรกษาผปวย การแกไขปญหาผตดยาเสพตดของแตละประเทศ แตกเปนเพยงกฎหมายตามประกาศของหวหนาคณะรกษาความสบแหงชาต ไมไดกาหนดวธการ แนวทางการปฏบตเพอใหเกดความชดเจนแตอยางไร ซงควรทจะตองกาหนดรปแบบแนวทางการปฏบตทชดเจนโดยเฉพาะหมวดการบาบดรกษาและหมวดการฟนฟสมรรถภาพ ทงการควบคมตวผตองสงสย การกาหนดสถานทควบคม การแบงแยกผกระทาผดกอนและหลงการตรวจพบ การกาหนดคณะกรรมการกลางมาเพอรบผดชอบ รวมทงการกาหนดโทษของผทไมปฏบตตามหรอหลบหนการฟนฟผตดยาเสพตด

97

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

5.1 บทสรป

สถานการณปญหายาเสพตดของประเทศไทยในปจจบนมความทวความรนแรงมากยงขน รฐบาลทกสมยเนนมาตรการปราบปรามผกระทาผด มบทลงโทษทหนกแตกไมสามารถแกไขปญหายาเสพตดได เนองจากปรมาณของผเสพมจานวนเพมมายงขน ไมไดลดปรมาณลง การแกไขปญหายาเสพตดใหหมดสน จงจาเปนอยางยงทจะตองลดปรมาณของผเสพใหลดลง การแกไขปญหาของผเสพตดยาเสพตด ตองเขาใจสภาวะแวดลอมของตวผเสพ ทกสวนตองเขามามสวนรวมในการแกไขปญหา ความพยามในการแกไขปญหาอาชญากรรมจะตองใชหลกมนษยธรรมเขามาดวย การแกไขตองใชทงไมแขงกบไมนวมประกอบกน แมแตคนทถกแกไขฟนฟ ผทจะแกไขเหลานเองกตองมความร ความเขาใจ มคณลกษณะทพรอมสาหรบแกไขปญหาดวย เพราะหากขาดความรวมมอจากฝายใดฝายหนง ทงฝายทจะแกไขปญหาและผทจะถกแกไขไมมความพรอมเสยแลว การแกไขปญหาอาจจะไมเกดขนไดเลย

ปจจบนแนวคดเกยวกบผเสพยาเสพตดถกมองวาเปนผปวย มใชอาชญากรจงตองตองฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ซงใชวธเบยงเบน (Diverse) ผกระทาผดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกทางอาญาปกต เพอลดปรมาณคดขนสศาลปละปรมาณผตองหาในเรอนจา พรอมกลบบดฟนฟแกไขใหผเสพยาเสพตดกลบมาเปนพลเมองดของสงคม ตามอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการลกลอบคายาเสพตดและวตถออกฤทธตอจตและประสาท ค.ศ.1988 (The United Nations Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substance ,1988) ซงประเทศไทยเปนสมาชกและลงนามใหสตยาบน มผลบงคบอยางสมบรณเมอ 1 สงหาคม 2545

ตอมาประเทศไทยไดมพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 โดยการมองวาผเสพยาเสพตดเปนผปวยตองไดรบการบาบดฟนฟสมรรถภาพ และไดขยายขอบเขตของการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตครอบคลมถงผเสพและมไวในครอบครองจานวนตามลกษณะ ชนด ประเภท และจานวนทระบไวในกฎกระทรวง ผเสพและมไวในครอบครอง และผเสพมไวในครอบครองเพอจาหนาย รวมถงเสพและจาหนายตามลกษณะ ชนด ประเภท และจานวนทระบไวในกฎกระทรวง โดยใหผมเขาหลกเกณฑตามมาตราการทางกฎหมายดงกลาว เขาระบบบงคบบาบด

98

ฟนฟโดยไมผานกระบวนการยตธรรมหลก หากผลการฟนฟเปนทนาพอใจจะไมถกดาเนนคดในความผดดงกลาวแลวถกปลอยตวไป กระบวนการดงกลาวเปนการเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลก ทาใหลดปญหาคนลนคกได

แตอยางไรกตามกระบวนการเบยงคดออกจากกระบวนการยตธรรมหลกตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดยงไมครอบคลมในทางปฏบตกบผทสมครใจบาบดทไมตองการเขาสกระบวนการฟนฟโดยผานกระบวนการของเรอนจา แตตองการเขาสการบาบดรกษาดวยสถานพยาบาล โดยไมผานกระบวนการยตธรรมอยางแทจรง ผเขยนซงเคยเปนทงผจบกมผกระทาผดและเปนพนกงานสอบสวนทตองดาเนนการตามพระราชบญญตน พบวาผเสพยาเสพตดยงตองถกควบคมโดยเจาหนาทตารวจเปนระยะเวลาไมเกน 48 ชวโมง แลวถกนาตวไปใหศาลพจารณาสงฟนฟ จากนนกจะถกสงตวไปเรอนจาเพอรอการตรวจพสจนจากคณะกรรมการฟนฟเปนระยะเวลา 15 วน หากไมแลวเสรจสามารถขยายระยะเวลาไดเปนไมเกน 45 วน ระยะเวลาดงกลาวนนผเขยนเหนวา ผเสพยาเสพตดกยงถกควบคมดาเนนการตามกระบวนการยตธรรมหลก แมอาจจะไมไดถกควบคมเปนระยะเวลายาวนานกตาม แตกเพยงพอทจะทาใหผเสพยาเสพตดนน เขาไปรจก พดคย และใชชวตรวมกบผกระทาความผดยาเสพตดอนๆ ทาใหกระบวนการบาบดฟนฟสมรรถภาพไมประสบความสาเรจ และมการกระทาควาผดซา ซงบางครงเปนการกระทาควาผดครงแรก เพยงแคการทดลองเสพ หรอบางรายตองการจะเลก แตไมอยากถกดาเนนคด แตตองถกบงคบใหฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด เขาไปควบคมตวในเรอนจาเพอรอการตรวจพสจน ซงความไมพรอมของเจาหนาทในการบาบด สภาพเรอนจาทแออด ไมไดคณภาพขดตอ กตกาสากลวาดวยสทธพลเรอนและสทธทางการเมอง (ICCPR) ซงแทจรงแลวนนผเสพยาเสพตดบางรายอยากเลกยาเสพตดดวยตนเอง แตเมอถกจบกมแลว ไมมโอกาสทจะใชสทธดงกลาวของตนเองในการเลอกวธการบาบดรกษาตนเอง รฐเองไมเปดโอกาสดาเนนการได จงถอวาอาจจะขดตอหลกความชอบธรรมได แตอยางกตามผเสพยาเสพตดทกระทาผดซา มภยนตรายตอสงคมหรอสวนรวม หรอมการกระทาความผดอยางอนทมโทษรนแรงสาเหตเนองจากเสพยาเสพตดรฐตองสามารถนาระบบการบงคบบาบดมาใชได เพอเปนมาตรการทางกฎหมายในการควบคมสงคม (Crime Control)

นอกจากนแลว พบวามาตรการการปฏบตตอผเสพยาเสพตดในฐานะผปวย ไมใชอาชญากร จานวนผทถกควบคมในศนยบงคบบาบดยาและจานวนศนยบาบดเพมขนอยางรวดเรว มขอกงวลหลายประการ คอ

(1) ความเปนธรรมในขนตอนการปฏบต เนองจากการตดสนใจวาผทจะไดรบการควบคมเพอบาบดมกเกดจากการพจารณาของพนกงานคมประพฤตไมใชเกดจากการวนจแยกของแพทย

99

(2) การควบคมตวผใชยาในเรอนจาระหวางรอผลการตรวจพสจน ผใชยาถกควบคมตวตามอตราทกฎหมายกาหนดมระยะเวลากวา 45 วน ทจะตองถกคมตวในเรอนจา โดยเฉพาะขนตอนการถอนยามกจะไมไดรบการรกษาทถกตอง ไมสามารถเลอกบาบดไดดวยตนเอง (3) การกระทาเกนกวาหนาทของเจาหนาทในเรอนจาระหวางรอผลการตรวจพสจน เชน การทบต การบงคบใหกระทาการตงๆขดตอพนธะกรณทมองวาผเสพคอผปวย

การบาบดรกษาฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในระบบบงคบบาบด ไมไดเปนไปอยางสมครใจ ไมไดเปนไปตามความตองการของผเสพยาเสพตด ซงความเหนของ สานกงานควบคมยาเสพตดและอาชญากรรมแหงสหประชาชาต (UNODC) และองคกรอนามยโลก (WHO) ไดใหความเหนกระบวนการทางแพทยวา โดยทวไปแลวไมควรบงคบใหผปวยเขารบการบาบดในภาวะพงยา ทงในเชงสรวทยาและเภสชวทยา เวนแตเปนความเสยงอยางมากทจะตองควบคมบคคลนนกอาจจะมการบงคบได และแมวาจะมการบงคบใหตองบาบด ผปวยยอมมสทธปฏเสธการบาบด แลวเลอกรบโทษอยางอนแทน

ดวยเหตผลดงกลาวขางตนนน กระบวนการบงคบของประเทศไทยในปจจบนยงขดตอหลการดแลบาบดรกษาผตดยาเสพตดของสานกงานควบคมยาเสพตดและอาชญากรรมแหงสหประชาชาต (UNODC) และองคกรอนามยโลก (WHO) หลายประการ ทาใหกระบวนการบงคบบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของประเทศไทยไมประสบผลสาเรจเทาทควร ซงหลกการของการบาบดผตดยาเสพตดทถกมองวาเปนผปวยนน ควรจะตองตองใชระบบการสมครใจบาบด มระบบการบาบดทางแพทย การตดตามดแลเมอผานการบาบดโดยชมชนบาบด ซงจะตรงกบความตองการของผเสพยาเสพตด จงจะสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธภาพ

การบาบดฟนฟผตดยาเสพตดของแตละประเทศนนทง ประเทศสหรฐอเมรกา เยอรมน โปรตเกส มาเลเซย และสงคโปร แมวาจะมรปแบบการดาเนนการทแตกตางกน แตกมจดประสงคเดยวกน คอ เนนการรกษาผ ตดยาเสพตดทมองวาเปนผ ปวย มการรกษาโดยใชสถานพยาบาล ใหผตดยาเสพตดนนอยในการควบคมนอยทสดตามหลกสากล สาหรบผทมอานาจในการออกคาสงใหผ ตดยาเสพตดไปฟนฟนน ประเทศสหรฐอเมรกา เยอรมน และมาเลเซยใชกระบวนการทางศาล สวนประเทศโปรตเกส และสงคโปร จะใชคณะกรรมการกลางทถกแตงตงขนมารบผดชอบการแกไขบาบดฟนฟผตดยาเสพตด สวนสถานทควบคมนนสวนใหญจะใหควบคมทสถานพยาบาลอยในการดแลของแพทย ระยะเวลาทควบคมจะอยในชวง 6 เดอน และขยายตอไดอกประมาณ 3 ป ยกเวนประเทศสหรฐอเมรกาทสามารถควบคมดแลหลงการรกษาไดเปนระยะเวลากวา 10 ป

100

จากปญหาการบาบดฟนฟของประเทศตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 ทเนนการบงคบบาบด แตยงไมเกดผลใหผตดยาเสพตดลดนอยลง อกทงยงเกดประเดนหลายประการทขดตอหลกสากล ทาใหผตดยาเสพตดอยในเรอนจา เกดการเรยนรการกระทาความผดจากกลมอาชญากรรมอนๆ รฐบาลโดยคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ไดเลงเหนความสาคญของปญหาดงกลาว จงไดออกประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ มาเพอแกไขปญหาเนนการสมครใจบาบดผานสถานพยาบาล มคณะกรรมการคดกรองระดบจงหวด อาเภอ และหมบาน รวมกยแกไขปญหาผตดยาเสพตด มการตดตามดแลผตดยาเสพตด แตประกาศดงกลาว ยงไมมความชดเจนในทางปฏบต เกดความความสบสนการปฏบตของเจาหนาทระดบผปฏบตงานหลายประการ

5.2 ขอเสนอแนะ

จากปญหาผตดยาเสพตดดงกลาวขางตน ทมองวาผเสพคอ ผปวย ตองไดการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผ ตดยาเสพตด แตประเทศไทยยงไมไดใหความสาคญกบกระบวนการบาบดรกษาโดยเฉพาะการบาบดรกษาดวยความสมครใจของผเสพเอง จงทาใหประเทศยงไมสามารถแกไขปญหาผเสพยาเสพตดได ซงกระบวนการทางกฎหมายเกยวกบยาเสพตดนนตองสอดคลองกบประเดนทไดหารอในเวทของตางประเทศ โดยเฉพาะกรอบของคณะกรรมการยาเสพตดของสหประชาชาต (Commission on Narcotic Drugs - CND) ทสงเสรมใหรฐสมาชกกาหนดนโยบายดานยาเสพตดทครอบคลม คานงถงสทธมนษยชน ใชมาตรการทางเลอกแทนการลงโทษ เพอใหเกดความชดเจนในการปฏบต เหนควรนาการบาบดรกษาผตดยาเสพตดทสมครใจเขารบการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพ กาหนดเปนมาตรการทางกฎหมาย โดยมประเดนทเหนควรตองเพมเตม ดงน

5.2.1 การเพมเตมหมวด การบาบดรกษา ในการบาบดรกษาผตดยาเสพตด ใหมความชดเจน ซงตาม อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการลกลอบคายาเสพตดและวตถออกฤทธตอจตและประสาท ค.ศ.1988 (The United Nations Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substance ,1988) ประเทศไทยเปนสมาชกและลงนามใหสตยาบน มผลบงคบอยางสมบรณเมอ 1 สงหาคม 2545 อนสญญาบบนฯ จะกาหนดใหภาคกาหนดใหผกระทาผดตองเขารบมาตรการตางๆ เชน การบาบดรกษา การศกษา การดแลภายหลงการบาบด การฟนฟสมรรถภาพ หรอการกลบสสงคม แตการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในชวงทผานมานน ไมมการบาบดรกษาโดยกระบวนการทางการแพทย แตเนนการควบคมตวเพอตรวจพสจนทางเรอจา จงไมเกดประสทธภาพเทาทควร แตถามการกาหนดการบาบดรกษาใหชดเจน

101

และใหบาบดรกษาตามสถานพยาบาล อยในความควบคมดแลของแพทยจะเกดผลดตอการบาบดรกษา รวมทงกาหนดใหมการตดตามดแลหลงจากการบาบดรกษาดวย อกทงประเทศตางๆ กใหความสาคญกบการบาบดรกษาผานสถานพยาบาลทงสน จงเหนควรเพมเตมหมวดการบาบดรกษาใหความสาคญการบาบดรกษาทางการแพทยมากยงขน โดยตองเพมบทนยามของการบาบดรกษา และสถานพยาบาล ดงน

“การบาบดรกษา” หมายความวา การบาบดรกษาผตดยาเสพตด ซงหมายความรวมถงการฟนฟสมรรถภาพและการตดตามผลภายหลงการบาบดรกษาดวย

“สถานพยาบาล” หมายความวา โรงพยาบาล สถานพยาบาล สถานฟกฟนหรอสถานอนใด ตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทคณะกรรมการกาหนดใหเปนสถานททาการบาบดรกษาผตดยาเสพตด 5.2.2 กาหนดใหมคณะกรรมการกลางในการดแลการบาบดรกษา โดยกาหนดใหมคณะกรรมการบาบดรกษา อยภายใตการดแลของกระทรวงสาธารณสข เพอเนนการบาบดรกษาทางการแพทย ใหผมสมครใจบาบดรกษาไดรบการดแล การรกษาทางการแพทยทดทสด จงเหนควรใหกระทรวงสาธารณสขเปนผดแลผทสมครใจบาบดรกษาโดยตรง บรณาการรวมกบหนวยงานอนทเกยวของ เพอกาหนดแนวทางการทางานรวมกน รวมทงจดใหมคณะกรรมการตดตามดแล (After care) เพอคอยตดตามดแล ชวยเหลอ ใหคาแนะนาทงในระดบจงหวด อาเภอ ชมชน และหมบาน โดยใหกระทรวงมหาดไทย เปนเจาภาพหลกในการขบเคลอน

5.2.3 กาหนดความชดเจนของการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดใหมความชดเจน เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการรกษาและฟนฟสมรรถภาพ โดยแบงการบาบดรกษาของผทสมครใจเขามาบาบดรกษาออกเปน 2 กรณ คอ การสมครใจเขาบาบดรกษากอนทเจาหนาทตารวจตรวจพบการกระทาความผด และการสมครใจเขาบาบดรกษาหลงจากเจาหนาทตารวจหรอเจาพนกงานทมอานาจหนาทตรวจพบการกระทาความผด

การสมครใจเขาบาบดในสถานพยาบาลหรอสถานททาการบาบดรกษากอนความผดจะปรากฎตอพนกงานเจาหนาท ถาไดปฏบตครบถวนตามระเบยบขอบงคบจนไดรบการรบรองเปนหนงสอจากผอานวยการสถานพยาบาลสถานททเขารบการบาบดรกษา ใหผนนพนจากการถกดาเนนคดในขอหากเสพยาเสพตด

สวนการตรวจพบการกระทาความผดหลงจากทเจาหนาทไดดาเนนการจบกมนน ใหเจาหนาทตารวจดาเนนการทดสอบหาสารเสพตดในรางกายเบองตน หากพบวามพฤตกรรมอนควรสงสยวาไดกระทาความผดฐานเสพ หรอเสพมไวในความครอบครองเพอเสพตามลกษณะ ชนด ประเภท และปรมาณทกาหนดในกฎกระทรวง และถาปราฎวาผนนไมเปนผตองหาหรออยในระหวาง

102

ดาเนนคดในความผดอน และไมมพฤตกรรมอนเปนการกระทาความผดทไมกอใหเกดภยนตรายตอสงคม ไมขดตอความสงบเรยบรอย ใหดาเนนการตามขนตอนของการสมครใจบาบด สงผตองสงสยไปศนยคดกรองเพอตรวจหาสารเสพตดอกครง และตรวจสอบประวต ประเมนความรนแรงของการตดยาเสพตดโดยแพทย แลวสงตวไปรกษาตามสถานพยาบาล จนกระทงกระบวนการตดตามดแลโดยชมชน สามารถกลบสเปนพลเมองทดได ซงในกระบวนการนจะไมมการแจงขอกลาวหา พมพประวตอาชญากรแตอยางใด แตถาผตองสงสยนนตรวจสอบพบวาเปนบคคลตองหาม เปนผตองหาหรออยในระหวางดาเนนคดในความผดอน และไมมพฤตกรรมอนเปนการกระทาความผดทไมกอใหเกดภยนตรายตอสงคม กใหสงพนกงานสอบสวนเพอดาเนนคดตอไป

สวนผกระทาผดทเจาพนกงานเหนวาเปนภยนตรายตอสงคม เกยวของกบ ยาเสพตด มการกระทาความผดหลายครง กเหนควรใหดาเนนการบงคบบาบดผานกระบวนการฟนฟตามแนวทางพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด 2545 โดยใหพนกงานเจาหนาทสงตวผตองหาใหพนกงานสอบสวนทาการแจงขอกลางหา แลวสงตวพรอมคารองไปศาล เพอใหศาลสงฟนฟสมรรถภาพตามกฎหมายตอไป ซงถอวาเปนมาตรการทเขมงวด โดยใหศาลเขามามสวนรวมในการจดทาขอมลการฟนฟสมรรถภาพ (Drugs Court Program) เปนมาตรการทางกฎหมายในการควบคมสงคม (Crime Control) ใหผกระทาผดกลมนสามารถกลบตวเปนพลเมองทดไดในทสด

จากขอ ๑ ของประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวาการกระทาความผดตามกฎหมายยาเสพตดเพอเขาสการบาบดฟนฟและการดแลผผานการฟนฟ กาหนดเงอนไขของผทจะเขารบบาบดรกษาไววา ในกรณทผตองสงสยวากระทาความผดฐานเสพยาเสพตด หรอเสพและมยาเสพตดไวในครอบครองเพอเสพตามลกษณะ ชนด ประเภทและปรมาณทกาหนดตามบญช ซงจะเกดปญหาในทางการปฏบตวาผตองสงสยเปนอยางไร จงเหนควรกาหนดใหชดเจนเรองขนตอนการเขาสการบาบดรกษา การสมครใจเขาบาบดรกษากอนทเจาหนาทตารวจตรวจพบการกระทาความผด และการสมครใจเขาบาบดรกษาหลงจากเจาหนาทตารวจหรอเจาพนกงานทมอานาจหนาทตรวจพบการกระทาความผดตามแนวทางดงกลาวขางตน

5.2.4 ปรมาณและจานวนยาเสพตดทอยในเกณฑทจะเขารบการบาบดฟนฟตามบญชทายของประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2558 โดยเฉพาะยาเสพตดประเภทท1 (เมทแอมเฟตามน) ทกาหนดไวประมาณ 5 หนวยการใชหรอไมเกน 500 มลลกรม

จากประสบการณการของผเขยนซงทางานดานยาเสพตดมากวา 6 ป เนองดวยปจจบนการแพรระบาดของยาเสพตดมจานวนมาก กระบวนการคายาเสพตดจะเหนมาเนนการกระจายการจาหนายยาเสพตดผานผคารายยอยมากยงขน เพอใหผคารายยอยนาไปจาหนายใหกบ

103

ผเสพ ซงบางคนนนอาจจะเสพเพยง 1 เมดตอ 1 วน แตบางคนอาจจะเสพถง 10-20 เมดในชวงหนงสปดาห หรอหนงเดอน ซงการทผตองหานนมยาเสพตดไวในครอบครองแมจะเกน 5 เมด แตมไวเพยงเสพทานน ไมไดมเพอจาหนายแตอยางใด การทรฐกาหนดกาหนดมาตรการทางกฎหมายเพอลดทอนอาชญากรรมยาเสพตดของผตดยาเสพตด จงจะตองพจารณาสภาพสงคม บรบทของคนไทยประกอบดวย และจากการศกษากฎหมายของตางประเทศนน ทกประเทศจะมแนวทางการกาหนดปรมาณของยาเสพตดทเขาสกระบวนการบาบดทแตกตางกน เชน ประเทศโปรตเกส กาหนดฐานขนตาไวสงถง 10 หนวยการใช ดงนนการทประเทศไทย กาหนดปรมาณและจานวนยาเสพตดทอยในเกณฑทจะเขารบการบาบดฟนฟตามบญชทายของประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2558 โดยเฉพาะยาเสพตดประเภทท1 (เมทแอมเฟตามน) ทกาหนดไวประมาณ 5 หนวยการใชหรอไมเกน 500 มลลกรม จงเปนการตดสทธของผเสพยาเสพตดทตดรนแรง ทอยากจะสมครใจบาบด จงเปนหนาทของเจาหนาทตารวจทจะตองทาการสบประวตเบองตนของผตดยาเสพตดวาสมควรไดรบการบาบดรกษาหรอไม แมบางครงอาจจะเกนจานวน 5 หนวยการใช แตถามเหตผลความจาเปนกเหนควรใหเขารบการบาบดรกษา ดงนนจงเหนควรเพมขอยกเวนในหลกเกณฑการเขาบาบดรกษาวา ในกรณทตรวจพบผตองสงสยมจานวนยาเสพตดเกนกวาจานวนทกาหนดไวในกฎกระทรวง แตถาพนกงานเจาหนาทเหนวาผตองสงสยนน สมควรไดรบการเขารบการบาบดรกษาโดยความสมครใจของผตองสงสยเองใหสงตวผตองสงสยไปศนยคดกรองเพอใหคณะกรรมการพจารณารวมกน

5.2.5 กาหนดขนตอนการนาตวผตองสงสยเขารบการบาบดฟนฟ การคดกรองสศนยคดกรอง รวมทงอานาจหนาทของศนยคดกรอง เหนควรกาหนดใหมความชดเจนในกฎหมายบาบดรกษาผตดยาเสพตด และกาหนดใหการเขามามสวนรวมของชมชนในการบาบด การตดตามดแล ใหทกสวนมสวนสาคญในการชวยเหลอผตดยาเสพตดใหกลบเปนพลเมองด โดยเหนควรเพมบทนยามของคาวา ศนยคดกรอง ใหเปนสถานทตรวจสอบประวตเขารบการบาบดรกษา ตรวจสอบประวตการกระทาความผดอาญา ประเมนความรนแรง ภาวะความเสยงของสขภาพ และสงตวผคดกรองไปยงสถานพยาบาลเพอการบาบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพ

5.2.6 ไมมบทลงโทษกรณทมผฝาฝนขอบงคบการบดของคณะกรรมการฯ หรอหลบหนจากศนยแรกรบ ศนยคดกรองแตอยางใด ซงเหนควรกาหนดใหมแนวทางในการดาเนนการชดเจน กาหนดใหพนกงานสอบสวนเปนผรบผดชอบ ซงหากไดรบรายงานการหลบหนหรอไมปฏบตตามกฎหมายนใหพนงงานสอบสวนรวบรวมพยานหลกฐานเพอดาเนนคดตอไป รวมทงไมมมาตรการควบคม การปฏบตของเจาหนาทวาเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมายหรอไม อาจจะกลายเปนชองวางในทางกฎหมายใหเจาหนาทของรฐทมอานาจตามกฎหมายฉบบนใชอานาจหนาทเกนขอบเขตของตนเอง

104

ดงนนจงเหนวาบทบญญตของประกาศดงกลาวยงไมมความชดเจนในทางปฏบต เหนควรเพมกาหนดหมวดการบาบดรกษาผตดยาเสพตดเนนระบบสมครใจบาบดในการแกไขเพมเตม พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 ตอไป

105

บรรณานกรม

หนงสอและบทความในหนงสอ

กตพงษ กตยารกษ. กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท:ทางเลอกใหมสาหรบกระบวนการยตธรรมไทย ยทธศาสตรการปฏรปกระบวนการยตธรรมไทย. กรงเทพมหานคร สานกงานกองทนสนบสนนงานวจย, 2544.

เกยรตขจร วจนะสวสด. คาอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการดาเนนคดในขนกอนการพจารณา. พมพครงท 7 แกไขเพมเตม. กรงเทพมหานคร:สานกพมพพลสยามพรนตง (ประเทศไทย), 2553.

เกยรตขจร วจนะสวสด. คาอธบายหลกกฎหมายอาญาภาค 1 บทบญญตทวไป. พมพครงท 10 แกไขเพมเตม กรงเทพมหานคร: สานกพมพพลสยาม พรนตง (ประเทศไทย), 2551.

เกรยงศกด เจรญวงศกด.สงคมทรชน:ยทธศาสตรความลมสลายของสงคม.(ไมปรากฏโรงพมพ

2539. ตารวจภธรจงหวดกระบ.คมอปฏบตงานคณะกรรมการอนญาโตตลาการจงหวดกระบ. 2552.

พเยาว ศรแสงทอง.การลงโทษและแกไขผกระทาผด (Punishment and correction).พมพครง

ท 2. กรงเทพมหานคร : บรษท จามจรโปรดกส จากด, 2555. ศภกจ แยมประชา. มองกระบวนการยตธรรมทางอาญาผานการศกษาเปรยบเทยบ(The Thai

Criminal Justice System A Comparative Perspective ). กรงเทพมหานคร : หาง หนสวนจากด เจรญรฐการพมพ, 2558.

อณณพ ชบารง. ทฤษฎอาชญาวทยา. พมพครงท1. กรงเทพมหานคร: สานกพมพโฮเดยนสโตร,2527. อทย อาทเวช. ทฤษฎอาชญาวทยากบกระบวนการยตธรรมทางอาญา(Criminology Theory

and Criminal Justice System). พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจากด ว.เจ.พรนตง, 2558.

บทความวารสาร

ศรศกด ตยะพรรณ.“มาตรการแทนการดาเนนคดอาญา”.วารสารอยการ .ฉบบท14 (สงหาคม2534 ).

กองวชาการ.“บรการสงเคราะห บาบด และฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด”. นตยสารการ

ประชาสงเคราะห ฉบบท 27. (กรกฎาคม – สงหาคม 2527).

106

ประธาน วฒนวาณชย. “ระบบความยตธรรมทางอาญา : แนวความคดเกยวกบการควบคม

อาชญากรรมและกระบวนการยตธรรม” วารสารนตศาสตร. (กนยายน-พฤศจกายน 2520 ).

ทพยอร ไชยณรงค. “การวเคราะหผลงานวจยดานยาเสพตด”.วารสารสานกงาน ป.ป.ส. ฉบบท 2 (เมษายน-กรกฎาคม 2554).

เอกสารเผยแพร สถาบนยาเสพตดธญญารกษ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2547 วทยานพนธและงานวจย จฑามาศ พฤตวญญ. “มาตรการทางกฎหมายในการลดทอนความเปนอาชญากรรมทางคดยาเสพตด

ของประเทศไทย.” วทยานพนธ นตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553. ณฐดนย สภทรากล. “มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตด : ศกษาเปรยบเทยบ

กฎหมายวาดวยการบาบดฟนฟผตดยาเสพตดกบรปแบบบรณาการของศาลยาเสพตดในตางประเทศ.” วทยานพนธ นตศาสตรมหาบณฑต มหาลยธรกจบณฑต , 2549.

นาว สกลวงศธนา และคณะ. “แนวทางการปองกนปญหายาเสพตดสาหรบเดกและเยาวชนอยางยงยน :ภมคมกนเพอโลกสขาว.” หลกสตรการปองกนราชอาณาจกรภาครฐรวมเอกชนรน ท 25, 2555 – 2556.

วราภรณ สยนานนท . “การฟนฟสมรรถภาพทางดานจตใจของผตดยาเสพตดใหโทษ : ศกษากรณเฉพาะโรงพยาบาลพทธชนราช จงหวดพษณโลก.” วทยานพนธ สงคมสงเคราะหมหาบณฑต มหาลยธรรมศาสตร, 2530.

สหธน รตนไพจตร. “ความประสงคของการลงโทษอาญา:ศกษาเฉพาะประเทศไทยสมยใชกฎหมายลกษณะอาญาและประมวลกฎหมายอาญา.” วทยานพน นตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาลยธรรมศาสตร, 2527.

สทธมา เกดสข. “การตรวจสอบอานาจฝายบรหารในการบงคบบาบดรกษาผเสพหรอผตดยาเสพตด.”วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาลยธรกจบณฑต, 2549.

ศรเพญ ศภกาญจนกนต และ คณะ.“รายงานการวจยฉบบสมบรณ การศกษาวเคราะหตนทนและประสทธภาพของระบบบาบดรกษายาเสพตด.” สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด, 2552.

ศรสมบต โชคประจกษและคณะ.“รายงานการวจยเรอง ผลการดาเนนการตามพระราชฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545.” กองพฒนาการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด กรมคมประพฤต กระทรวงยตธรรม, 2548.

107

ศรสมบต โชคประจกษชดและคณะ. “รายงานการวจยการศกษาเพอนาแนวความคดการทาใหถกตองตามกฎหมาย (legalization) การไมเอาโทษทางอาญา (decriminalization) และการลดอนตรายจาการใชยาเสพตด (harm reduction) มาใชเพอพฒนานโยบายดานยาเสพตดของประเทศไทย.” สานกพฒนาการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด สานกงาน ป.ป.ส., คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2554.

เอกสารอนๆ

ความเหนผแทนกระทรวงยตธรรม. “บนทกการประชมคณะกรรมการกฤษฎกา (คณะท 11) เรอง

รางพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด (ฉบบท...) พ.ศ..... “.ประชมครงท 1 วนพฤหสบดท 24 มกราคม 2558 ณ สานกงานคระกรรมการกฤษฎกา.

บนทกการประชมคณะกรรมการกฤษฎกา (คณะท 11). “รางพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตด

ยาเสพตด (ฉบบท...) พ.ศ..... “ .ประชมครงท 4 วนพฤหสบดท 14 มนาคม 2558 ณ สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา.

หนงสอดวนทสด ท ยธ 02007/5343 ลง 30 พฤศจกายน 2555 เรอง รางพระราชบญญตฟนฟ

สมรรถภาพผตดยาเสพตด(ฉบบท....) พ.ศ...

พระราชบญญตวตถออกฤทธและจตประสาท พ.ศ.2518

พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545

พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522

พระราชกาหนดปองกนการใชสารระเหย พ.ศ.2533

พระราชบญญตวตถออกฤทธตอจตและประสาท (ฉบบท 3) พ.ศ.2535

ประกาศคณะปฏวต ฉบบท 37 พทธศกราช 2501 ขอ 5

ประมวลกฎหมายอาญา

ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตท 108/2557 เรอง การปฏบตตอผตองสงสยวากระทาความผดเกยวกบยาเสพตดเพอเขารบการบาบดฟนฟและการดแลผานการบาบดฟนฟ

108

เอกสารอเลกทรอนกส

Richard Pearshouse . “การบงบาบดในประเทศไทย ขอสงเกตตอพระราชบญญตฟนฟ

สมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545.” www.aidslaw.ca/drugpolicy.com, 10 พฤศจกายน 2558.

สานกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารและและสานกงาน

คณะกรรมการ ปองกนและปราบปรามยาเสพตด (สานกงาน ป.ป.ส.) . “การสารวจความคดเหนของประชาชนเกยวกบสถานการณการแพรระบาดยาเสพตดตามยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด.” http://nctc.oncb.go.th/new//attachfiles/ebook/NSODrugsPoll.pdf, 15 พฤศจกายน 2558

สวนขอมลเฝาระวงปญหายาเสพตด สานกงานยทธศาสตร สานกงานปราบปรามยาเสพตด.

“สถานการณปญหายาเสพตดปงบประมาณ 2557 และแนวโนมของปญหา.” http://nctc.oncb.go.th, 15 พฤศจกายน 2558.

ศนยวชาการดานยาเสพตด สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด .“สาเหตของ การตดยาเสพตด.” http://nctc.oncb.go.th/new/index.php?option=com_content&view=article&id=1126:2555-02-21-02-m-s&catid=239:all-content&Itemid=270, 6 พฤศจกายน 2558.

เฮเลน เรดมอนด. “การทาใหยาเสพตดไมผดกฎหมายเปนนโยบายทประสบความสาเรจใน

โปรตเกส แตมาตรการรดเขมขดอาจเปนอปสรรคตอการรกษาผตดยาเสพตด.” http://www.qlf.or.th/Home/Details?contentld=255, 12 พฤศจกายน 2558.

สานกพฒนาการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด. “รปแบบการลดทอนอาชญากรรมในผใชยาเสพ

ตดในประเทศโปรตเกส (The Portuguese Drug Decriminalization Model)”. http://nctc.oncb.go.th/new/images/stories/article/year53/decri_ptg.pdf, 12 พฤศจกายน 2558

สมาคมองคกรพฒนาเพอการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดภาคพนเอเชย-แปซปค. “ประเทศไทย

109

กบการแกไขปญหายาเสพตดบนเวทโลก.” http://www.aspacngo.org./thai/ThaiWith_drug/ThaiWith_drug1.pdf, 10 กมภาพนธ 2559

BOOKS

Andrew Putt.(2010).Drung and Alcohol Treatment NSW. Presentation on April, 2010

Black ‘s Law Dictionary . 1999 .

Council on ethical and judicial affairs (CEJA).Chicago: American Medical Association,

1990.

Greenwald,G. “Drug DECRUMINALIZATION IN PORTUGAL: Lessons for Creating Fair

and Successful Drug Policies”,2009.

T Wild et al, “Perceived coercion among cilents entering substance abuse

treatment structural and psychological determinants,” Addictive Behaviours (1998).

UNODC,WHO. “Principles of Drug DependenceTreatment.” Discussion paper.2008 UNODC. “Drug Abuse Treatment and Rehabilitation: A Pracical Planning and

Implementation Guide,” www.unodc.org/pdf/report_2003-07-17_1.pdf., 5 January 2016.

United Nations on Drugs and Crime, “Treating drug dependence through health

care, not punishment”

www.unodc.org/docs/treatment/Coercion_Ebook.pdf, 10 Febuary 2016

Other Materials

The Narcotic Addict Rehabilitation Amendment of 1971

The United Nations Convention against Illicit on Narcotic Drugs and Psychotropic Substance ,1988

110

The Penal Code of The Federal Republic of Germany 1957

Law no 30/2000, of 29 November

Dangerous Drugs (Amendment) Act 1984

The Misuse of Drugs (Amendment, Act 1973) McGlinchey and others v. United Kingdom. European Corut of Human Rights

Application No.50390/99. Final Judgment, 29 April 2003.

111

ประวตผเขยน ชอ รอยตารวจเอก วษณ คาโนนมวง

วนเดอนปเกด 21 กนยายน 2529

วฒการศกษา ปรญญาตรรฐประศาสนศาสตรบญฑต (รร.นรต.)

นตศาสตรบณฑต มหาลยสโขทยธรรมาธราช

เนตบณฑตไทย

นตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายอาญา

มหาลยธรรมศาสตร

ตาแหนง สารวตรสถานตารวจทางหลวง 2 กองกากบการ 6 (บรรมย) กองบงคบการตารวจทางหลวง

ผลงานทางวชาการ มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟนฟผตดยาเสพตด : ศกษากรณนาระบบสมครใจบาบดมาใชฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด. วทยานพน นตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาลยธรรมศาสตร, 2558.

ประสบการณทางาน 2552 พนกงานสอบสวนสถานตารวจนครบาลบางยขน

2554 พนกงานสอบสวนสถานตารวจภธรบางละมง

2554 รองสารวตรปฏบตราชการสานกงาน

รองผบญชาการตารวจแหงชาต

2555 รองสารวตรสถานตารวจทางหลวง 1

กองกากบการ 1 กองบงคบการตารวจทางหลวง

2558 รองสารวตรปฏบตราชการสานกงาน

รองผบญชาการตารวจแหงชาต

2559 สารวตรสถานตารวจทางหลวง 2 กองกากบการ 6 (บรรมย) กองบงคบการตารวจทางหลวง