ก

รายชอคณะผวจย

ทปรกษาโครงการ รองศาสตราจารย สธรรม อยในธรรม

คณบดคณะนตศาสตร มหาวทยาลยหอการคาไทย และประธานสถาบนวชาการนโยบายกจการสาธารณะ

กบธรกจและการก ากบดแล (APaR)

หวหนาโครงการ ดร. ประพนธพงษ ข าออน

อาจารยประจ าคณะนตศาสตร มหาวทยาลยหอการคาไทย และผอ านวยการสถาบนวชาการนโยบายกจการสาธารณะ

กบธรกจและการก ากบดแล (APaR)

นกวจย ดร. ศรญญา ดสตนานนท

อาจารยประจ าคณะนตศาสตร มหาวทยาลยหอการคาไทย

อาจารยปกรณ วญญหตถกจ อาจารยประจ าคณะนตศาสตร มหาวทยาลยหอการคาไทย

ผชวยนกวจย นางสาวภททยา ฤทธแผลง

ผชวยนกวจยสถาบนวชาการนโยบายกจการสาธารณะ กบธรกจและการก ากบดแล (APaR)

ข

สารบญ

หนา

รายชอคณะผวจย ก สารบญ ข สารบญตาราง ฉ สารบญภาพ

ซ

บทท ๑ ภาพรวมทางดานกฎหมายของประเทศบรไน ๑ ๑.๑ ประวตกฎหมายของประเทศบรไนโดยยอ ๑ ๑.๒ ระบบกฎหมายของประเทศบรไน ๑๐ ๑.๓ ทมาของกฎหมายบรไน ๑๑ ๑.๔ ศกดและล าดบชนของกฎหมาย ๑๙ ๑.๕ ระบบศาลและวธการตความกฎหมาย ๒๑ ๑.๖ การบงคบใชกฎหมายและปญหาในทางปฏบต ๒๘

บทท ๒ การคาสนคาและบรการของคนตางดาว ๓๔

๒.๑ บทน า ๓๔ ๒.๒ กฎหมายทเกยวของกบการคาสนคาและบรการของคนตางดาวและกฎหมาย

ดานการคาสนคาและบรการของคนตางดาว

๓๔ ๒.๓ การน าเขาและการสงออกสนคา ๔๐ ๒.๔ มาตรการในทางการคาสนคาและบรการ ๕๑ ๒.๕ การคาบรการ ๖๓ ๒.๖ สทธประโยชนทรฐบาลของประเทศบรไนใหแกผประกอบการสญชาตประเทศ

สมาชกอาเซยนและผประกอบการไทย

๖๕ ๒.๗ บทสรปและขอเสนอแนะเกยวกบการคาสนคาและบรการของคนตางดาวของ

ประเทศบรไน

๖๕

บทท ๓ การลงทนของคนตางดาว ๖๗ ๓.๑ บทน า ๖๗ ๓.๒ การลงทนในกจการตางๆ ของคนตางดาว ๖๗ ๓.๓ ขนตอนการเขามาลงทนในประเทศบรไน ๘๗

ค

สารบญ

หนา

๓.๔ การประกอบธรกจของคนตางดาว ๘๗ ๓.๕ การคมครองการลงทน ๙๔ ๓.๖ หนวยงานทเกยวของกบการลงทนของคนตางดาว ๙๗ ๓.๗ บทสรปและขอเสนอแนะเกยวกบการลงทนของคนตางดาว ๙๘

บทท ๔ กฎหมายคนเขาเมองของประเทศบรไน ๑๐๐

๔.๑ บทน า ๑๐๐ ๔.๒ สรปสาระส าคญกฎหมายทเกยวของกบคนเขาเมอง ๑๐๐ ๔.๓ การเขาประเทศบรไน ๑๐๑ ๔.๔ ประเภทของการอนญาตเขาประเทศบรไน ๑๐๖ ๔.๕ การสงคนตางดาวกลบออกไป ๑๑๔ ๔.๖ หนวยงานทเกยวของกบการเขาเมอง ๑๑๔ ๔.๗ กรณศกษา: การพ านกอยในประเทศบรไนโดยไมชอบดวยกฎหมาย ๑๑๕ ๔.๘ บทสรปและขอเสนอแนะเกยวกบกฎหมายคนเขาเมองของประเทศบรไน

๑๑๖

บทท ๕ กฎเกณฑเกยวกบธรกจภายใน ๑๑๗ ๕.๑ บทน า ๑๑๗ ๕.๒ การจดตงธรกจของคนตางดาวในบรไน ๑๑๗ ๕.๓ กฎเกณฑทเกยวของกบการด าเนนธรกจของคนตางดาวในบรไน ๑๓๓ ๕.๔ กฎเกณฑอนๆ เกยวกบการด าเนนธรกจในประเทศบรไน ๑๔๕ ๕.๕ บทสรปและขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนธรกจภายในของบรไน

๑๕๔

บทท ๖ กฎหมายทดนของประเทศบรไน ๑๕๗ ๖.๑ บทน า ๑๕๗ ๖.๒ ประเภทของทดน ๑๕๙ ๖.๓ สทธในทดนและการใชประโยชนจากทดน ๑๖๐ ๖.๔ การจดทะเบยนและการโอนทดน ๑๖๓ ๖.๕ สทธในทดนของคนตางดาว ๑๖๗ ๖.๖ การบรหารจดการทดนของรฐ ๑๖๗

ง

สารบญ

หนา

๖.๗ ภาษเกยวกบอสงหารมทรพย ๑๗๓ ๖.๘ บทสรปเกยวกบกฎหมายทดนของบรไนและสทธการถอครองทดนของคนตาง

ดาว

๑๗๔

บทท ๗ กฎหมายแรงงานของประเทศบรไน ๑๗๕ ๗.๑ บทน า ๑๗๕ ๗.๒ กฎหมายแรงงานของประเทศบรไน ๑๗๕ ๗.๓ แรงงานตางดาว ๑๘๘ ๗.๔ การระงบขอพพาท ๑๘๙ ๗.๕ มาตรฐานแรงงานระหวางประเทศ ๑๘๙ ๗.๖ บทสรปเกยวกบกฎหมายแรงงานของประเทศบรไน และขอเสนอแนะเกยวกบ

การด าเนนการทางธรกจ ๑๙๕

บทท ๘ กฎหมายทรพยสนทางปญญาของประเทศบรไน ๑๙๖ ๘.๑ บทน า ๑๙๖ ๘.๒ สาระส าคญของกฎหมายทรพยสนทางปญญา ๑๙๖ ๘.๓ สทธในทรพยสนทางปญญาของคนตางดาว ๒๐๙ ๘.๔ สนธสญญาทประเทศบรไนเปนภาคและกฎหมายภายในดานทรพยสนทาง

ปญญา

๒๐๙ ๘.๕ บทสรปเกยวกบกฎหมายทรพยสนทางปญญาของประเทศบรไนรวมทง

ขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนการทางธรกจ

๒๑๔

บทท ๙ กลไกการระงบขอพพาททเกดขนจากการคาระหวางประเทศและการจดตงธรกจ ๒๑๙ ๙.๑ บทน า ๒๑๙ ๙.๒ ลกษณะขอพพาททเกดจากการคาระหวางประเทศและการจดตงธรกจใน

ประเทศบรไน

๒๑๙ ๙.๓ การระงบขอพพาททางการคาระหวางประเทศหรอการจดตงธรกจและ

กฎหมายทเกยวของ

๒๒๒

จ

สารบญ

หนา

๙.๔ การบงคบตามค าพพากษา ค าตดสน หรอค าวนจฉยชขาดทไดจากกระบวนการระงบขอพพาท

๒๒๗

๙.๕ บทสรป

๒๒๙

บทท ๑๐ หนวยงานทเกยวของกบการคาการลงทนในประเทศบรไน ๒๓๐ ๑๐.๑ หนวยงานภาครฐ ๒๓๐ ๑๐.๒ หนวยงานภาคเอกชน

บรรณานกรม

๒๔๕

๒๔๗

ฉ

สารบญตาราง

หนา

ตารางท ๑ สรปววฒนาการของกฎหมายในประเทศบรไน ๕ ตารางท ๒ อตราสวนของเจาหนาทต ารวจตอประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน ในแตละ

ประเทศ

๓๐ ตารางท ๓ พนธกรณของประเทศบรไน (ค.ศ. ๒๐๐๘ – ๒๐๑๔) ๓๖ ตารางท ๔ สรปขนตอน ระยะเวลาและตนทน (โดยประมาณ) ในการน าเขา ๔๒ ตารางท ๕ สรปขนตอน ระยะเวลาและตนทน (โดยประมาณ) ในการสงออก ๔๓ ตารางท ๖ ตวอยางของสนคาทตองเสยภาษและอตราภาษ ๔๕ ตารางท ๗ สนคาทประเทศบรไนหามการน าเขา ๔๖ ตารางท ๘ สนคาทประเทศบรไนจ ากดการน าเขา ๔๗ ตารางท ๙ สนคาทประเทศบรไนหามการสงออก ๕๐ ตารางท ๑๐ สนคาทประเทศบรไนจ ากดการสงออก ๕๐ ตารางท ๑๑ สนคาทตองขอใบอนญาตน าเขาโดยเฉพาะ ๕๒ ตารางท ๑๒ รายการสนคาทถกควบคมราคา ๕๘ ตารางท ๑๓ อตราภาษภายใตความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs) ๕๙ ตารางท ๑๔ เกณฑการพจารณาแหลงก าเนดสนคาภายใตความตกลงทางการคาระดบ

ภมภาคทส าคญ

๖๒ ตารางท ๑๕ การลงทนและระยะเวลายกเวนภาษของอตสาหกรรมน ารอง ๖๙ ตารางท ๑๖ ระยะเวลาการไดสทธพเศษของบรษทดานการบรการน ารอง ๗๒ ตารางท ๑๗ ระยะเวลาการไดสทธพเศษของบรษททขยายกจการทจดตงอยแลว ๗๔ ตารางท ๑๘ ระยะเวลาการไดสทธพเศษของบรษททขยายกจการดานบรการ ๗๕ ตารางท ๑๙ ระยะเวลาการไดสทธพเศษของบรษทสงออกสนคา ๗๖ ตารางท ๒๐ สทธพเศษทางภาษของบรษทสงออกสนคา ๗๗ ตารางท ๒๑ เงอนไขการประกอบธรกจบรการบางสาขาในประเทศบรไน ๘๙ ตารางท ๒๒ รปแบบองคกรธรกจของประเทศบรไน ๑๒๐ ตารางท ๒๓ รายการแบบฟอรมในการจดทะเบยนบรษทและคาธรรมเนยม ๑๒๒ ตารางท ๒๔ รายการธรกจเฉพาะและคาธรรมเนยม ๑๒๓ ตารางท ๒๕ ขนตอนการจดทะเบยนจดตงบรษทในประเทศบรไน ๑๒๘ ตารางท ๒๖ รปแบบธรกจและอตราภาษ ๑๓๔ ตารางท ๒๗ ตวอยางสนคาทตองเสยภาษและอตราภาษ ๑๔๐

ช

สารบญตาราง

หนา

ตารางท ๒๘ การจดเกบภาษยาสบในประเทศบรไน ๑๔๑ ตารางท ๒๙ อตราภาษสราประเทศบรไน ๑๔๒ ตารางท ๓๐ อตราภาษยานพาหนะในประเทศบรไน ๑๔๓ ตารางท ๓๑ รปแบบและเงอนไขของแตละประเภทองคกรธรกจ ๑๕๕ ตารางท ๓๒ แสดงขนตอน ระยะเวลา และคาใชจายเกยวกบการจดทะเบยน

อสงหารมทรพยในบรไน

๑๖๕ ตารางท ๓๓ ตารางแสดงขนตอน ระยะเวลา และคาใชจายในการขออนญาตกอสราง

คลงสนคา

๑๗๑ ตารางท ๓๔ ตารางแสดงสทธลาหยดเพอพกรอนตามจ านวนปทท างาน ๑๘๑ ตารางท ๓๕ ตารางแสดงอตราคาลวงเวลาในกรณทลกจางขอท างานลวงเวลาเอง ๑๘๒ ตารางท ๓๖ ตารางแสดงอตราคาลวงเวลาในกรณทนายจางรองขอใหลกจางท างาน

ลวงเวลา

๑๘๓ ตารางท ๓๗ ตารางสรประยะเวลาและความคมครองของงานลขสทธ ๒๐๗ ตารางท ๓๘ ตารางสรปสนธสญญาทประเทศบรไนเขาเปนภาคและกฎหมายภายใน

ดานทรพยสนทางปญญา

๒๑๒ ตารางท ๓๙ ตารางสรปสาระส าคญของกฎหมายดานทรพยสนทางปญญาของประเทศ

บรไน

๒๑๕

ซ

สารบญภาพ

หนา

ภาพท ๑ สรปววฒนาการของกฎหมายทส าคญในประเทศบรไน ๙ ภาพท ๒ ล าดบศกดกฎหมายบรไน ๒๐ ภาพท ๓ โครงสรางระบบศาลคดแพงของประเทศบรไน ๒๔ ภาพท ๔ โครงสรางระบบศาลคดอาญาของประเทศบรไน ๒๕ ภาพท ๕ โครงสรางระบบศาลชะรอะฮของประเทศบรไน ๒๘ ภาพท ๖ ภาพขนตอนการจดตงธรกจในประเทศบรไน ๑๒๗ ภาพท ๗ ภาพแสดงกระบวนการยนขอลงทนเพอให MIPR อนมต ๑๓๐ ภาพท ๘ ภาพแสดงกระบวนการยนขอลงทนส าหรบพนทอตสาหกรรมภายใต BINA ๑๓๑

๑

บทท ๑ ภาพรวมทางกฎหมายของประเทศบรไน

๑.๑ ประวตกฎหมายของประเทศบรไน

ในอดตกวาพนปทแลว ชนเผาตางๆ จ านวนมากทอาศยอยในเกาะบอรเนยวนบถอวญญาณภตผ (Animistic)๑ ซงชวงเวลาดงกลาวไมมการน ากฎระเบยบตางๆ มาใชในสงคม การระงบขอพพาทของแตละชนเผาอาศยความเชอจากการนบถอวญญาณภตผและฝกใฝความรนแรง เชน ลทธการลาหว เปนตน ซงตอมาวฒนธรรมทเกยวของกบความเชอเหลานกคอยๆ ลดบทบาทลง หลงจากชนเผาตางๆ ในดนแดนแถบภมภาคนเรมรวมตวเปนอาณาจกรและไดรบอทธพลจากศาสนา อยางไรกตามวฒนธรรมทเกยวของกบการนบถอวญญาณภตผเหลานกยงสามารถพบเหนไดในชนกลมนอยของประเทศบรไนในปจจบน๒

อาณาจกรทมศนยกลางอยบนเกาะสมาตราในยคตอมา ไดแก อาณาจกรศรวชย (Srivijaya) ในชวงครสตศตวรรษท ๙-๑๐ และอาณาจกรมชปาหต (Majapahit) ในชวงครสตศตวรรษท ๑๓-๑๔๓ ไดสงผล ตอวฒนธรรมและสงคมของชนชาตตางๆ ทอยในเกาะบอรเนยว โดยเฉพาะระบบการปกครองโดยเจาผครองรฐ หรอ ยงด-เปอรตวน (Yang di-Pertuan) ซงกลายมาเปนต าแหนงสลตาน (Sultan) ของประเทศบรไน ในปจจบน ทงนเจาผครองรฐจะมสถานะเปน “เทวราชา” (Devaraja) ซงเปนศนยรวมอ านาจทางการเมองและศาสนา กลาวคอ เปนทงราชาผปกครองดนแดนของตนเอง๔ และเปนตวแทนของเทพเจาบนโลกมนษยตามความเชอในศาสนาฮนด๕ ซงเปนศาสนาทมอทธพลในชวงนน ในครสตศตวรรษท ๑๐ ซงเปนชวงเวลาทอาณาจกรศรวชยยงรงเรองและมอทธพลตอประเทศบรไน พอคาชาวอาหรบไดเดนทางเขามาคาขายและน าศาสนาอสลามเขามาเผยแพรยงประเทศบรไน ทงน ในชวงเรมแรก ศาสนาอสลามยงไมไดมอทธพลตอประเทศบรไน เนองจากประชาชนสวนมากยงคงนบถอศาสนาฮนด ท าใหศาสนาอสลามยงไมเปนทยอมรบในวงกวาง๖

อยางไรกตาม ศาสนาอสลามคอยๆ มอทธพลมากขนเรอยๆ และไดสงผลตอเปลยนแปลงการเมอง สงคม และกฎหมายของประเทศบรไน ทงนเปนทยอมรบโดยทวไปวาระบบสลตานของประเทศบรไนไดเรมตน

๑ G C Gunn, Language, Power, and Ideology in Brunei Darussalam, Ohio University Center for International Studies, Athens, ๑๙๙๗, pp. ๔๓ and ๔๘. ๒ E. Ann Black, Brunei Darussalam: Ideology and Law in a Malay Sultanate, in (eds.) E. Ann Black and Gary F. Bell, Law and Legal Institutions of Asia Traditions, Adaptations and Innovations (Cambridge University Press, ๒๐๑๔), p. ๓๐๐. ๓ Sanskrit scripts from ๔๐๐ BCE have been found in Borneo. See H R Hughes-Hallet, ‘A Sketch of the History of Brunei’, Journal of the Malayan Branch Royal Asiatic Society, vol. ๑๘, no. ๒, ๑๙๔๐, p. ๒๓. ๔ G A Saunders, History of Brunei, Oxford University Press, Kuala Lumpur, ๑๙๙๔, p. ๕. ๕ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๑. ๖ ASEAN Law Association, Legal systems in ASEAN: Chapter ๑-Historical overview, p.๔, available at http://www.aseanlaw association.org/ legal-brunei.html (accessed ๑๒ November ๒๐๑๔).

๒

ขนในป พ.ศ. ๑๙๐๓ (ค.ศ. ๑๓๖๐) เมอ พระราชา “อาวง อาลกเบตาตาร” (Awang Alak Betatar) ไดเปลยนจากการนบถอศาสนาฮนดมาเปนศาสนาอสลาม นอกจากนพระองคยงไดเปลยนชอเปน สลตาน “มฮมหมด ชาห” (Muhammad Shah) และกลายเปนสลตานองคแรกของประเทศบรไน ซงต าแหนงสลตานไดมการสบทอดตอกนเรอยมาจนถงปจจบน๗

การเขามามอทธพลของศาสนาอสลามไดสงผลใหประเทศบรไนน าหลกการในศาสนาอสลามมาปรบเขากบกฎหมายอสลาม โดยน ากฎหมายอสลามและกระบวนการทางกฎหมายเขามารวมกบจารตประเพณ วฒนธรรม และโครงสรางสงคมของชนพนเมองในประเทศบรไน ท าใหเกดหลกกฎหมายทมาจากหลกศาสนา เชน เรองสนสมรส (Harta sepencarian)๘ เปนตน ทงนหลกกฎหมายอสลามทไดรบการผนวกเปนลายลกษณอกษร แบงเปนสองฉบบคอ “Hukum Kanum Brunei” ซงประกอบไปดวยบทบญญตกฎหมายจ านวน ๙๖ หนา และ “Undang-Undang dan Adat Brunei Lama” ซงรวบรวมกฎหมายเกา และหลกจารตประเพณ ไวจ านวน ๖๘ หนา กฎหมายอสลามมาถงยครงเรองในสมยสลตานฮสซน (Hassan) เมอมการบญญต “Hukum Kanun Brunei” โดยใหกฎหมายอสลามมผลบงคบใชเปนการทวไป กฎหมายอสลามจงกลายเปนกฎหมายหลกของประเทศบรไนตงแตบดนนเปนตนมา๙

ส าหรบกระบวนการพจารณาคดตามกฎหมายอสลามนน ในชวงแรกทยงไมมการจดตงศาลชะรอะฮเพอพจารณาคดของชาวมสลมในประเทศบรไน ขอพพาทสวนใหญทเกดขนในระดบหมบานเลกๆ (Kampong) จะถกไกลเกลยโดยหวหนาหมบาน (Village headman) หรอสมาชกในครอบครวซงท าหนาทเปนคนกลาง แตอหมาม (Imam) ซงเปนผน ามสยด หรออลามะ (Ulama) ซงเปนนกปราชญหรอนกกฎหมายอสลาม กสามารถเขามาไกลเกลยขอพพาทไดเพอเปนทางเลอกส าหรบชาวมสลมเชอสายมลาย นอกจากน ผปกครองต าบล (District Rulers) จะเปนผชขาดขอพพาทไดทงเรองทางอาญา ทางแพง หรอทางการคา สวนสลตาน จะท าหนาทเปนทงผไกลเกลย (Mediator) และผพพากษา (Adjudicator) โดยเปนผตดสนคนสดทายส าหรบขอพพาททไมสามารถตดสนไดโดยผปกครองต าบล (District Rulers) อยางไรกตาม การทไมมองคกรบงคบใชกฎหมาย ท าใหความส าเรจในการระงบขอพพาทแตละกรณขนอยกบการยอมรบและปฏบตตามของคกรณ๑๐

แมวาในชวงครสตศตวรรษท ๑๕ และ ๑๖ ประเทศบรไนไดปกครองบรเวณสวนใหญของเกาะบอรเนยว และภาคใตของหมเกาะฟลปปนส แตประเทศบรไนไดเสยดนแดนไปหลายสวนใหแกเหลาประเทศลาอาณานคมจากทวปยโรปทขยายอทธพลมายงภมภาคตะวนออกเฉยงใตในครสตศตวรรษตอมา๑๑ ประเทศ

๗ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๑. ๘ ทรพยสนทสามและภรรยาไดรบรวมกนไมวาจะทางตรงหรอทางออม ระหวางทยงคงสถานภาพสมรสกนอย ๙ ASEAN Law Association, see n. ๖, p. ๔. ๑๐ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๑. ๑๑ สามารถ ทองเฝอ, อสลามการเมองในการบรหารรฐสลตานบรไนดารสสลาม, วารสารการเมองการปกครอง กจการสาธารณะ ปท ๔ ฉบบท ๒ มนาคม – สงหาคม ๒๕๕๗ หนา ๑๗๖

๓

บรไนไดตกเปนรฐในอารกขาของประเทศองกฤษ (Protectorate) ในป พ.ศ. ๒๔๓๑ (ค.ศ. ๑๘๘๘) และกลายเปนเขตปกครองของประเทศองกฤษ (Residency) ในป พ.ศ. ๒๔๔๘ (ค.ศ. ๑๙๐๕)๑๒

ระหวางทประเทศบรไนตกเปนเขตปกครองของประเทศองกฤษนนเอง สลตานยงคงสถานะเปนหวหนาของรฐ แตตองปฏบตตามค าแนะน าของประเทศองกฤษในทกเรอง ยกเวนภารกจทเกยวของกบศาสนาอสลาม แมวาประเทศบรไนจะไมใชอาณานคมของประเทศองกฤษ แตประเทศบรไนกสญเสยอสรภาพใหแกประเทศองกฤษในทกดาน ในชวงเวลานเอง ระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) และระบบศาลของประเทศองกฤษกไดถกน ามาใชในประเทศบรไนแทนการระงบขอพพาทโดยหวหนาหมบาน (Village Headman) และผปกครองต าบล (District Rulers) การแพรหลายของกฎหมายองกฤษ สถาบนกฎหมายองกฤษ รวมถงแนวคดของกระบวนการยตธรรมขององกฤษทตองมการอทธรณขอพพาท เปนพนฐานส าคญส าหรบการสรางระบบกฎหมายและระบบศาลทไมเกยวของกบศาสนาในประเทศบรไน ๑๓ ระบบกฎหมายองกฤษไดเขามามบทบาทตอระบบศาลของประเทศบรไน โดยในป พ.ศ. ๒๔๔๙ (ค.ศ. ๑๙๐๖) และ พ.ศ. ๒๔๕๑ (ค.ศ. ๑๙๐๘) ไดมการออกกฎหมายในเรองระบบศาล (Court Enactment) เพอใชส าหรบพจารณาคดทางแพงและอาญา และจดตงศาล ไดแก (๑) The Court of the Resident (๒) Courts of Magistrate of the First Class (๓) Courts of Magistrate of the Second Class (๔) Courts of Native Magistrates และ (๕) Courts of Kathis๑๔

อยางไรกตาม ประเทศองกฤษไมไดสรางองคกรทเกยวของกบระบอบประชาธปไตยไวในประเทศบรไน แมวาจะมการจดตงสภา (Council) ขนในป พ.ศ. ๒๔๕๕ (ค.ศ. ๑๙๑๒) เพอท าหนาททบทวน และ ผานกฎหมายส าหรบประเทศบรไน แตสภาดงกลาวกท าหนาทเปนเพยงตรายางเพอรบรองกฎหมายทบงคบใชในเขตปกครองของประเทศองกฤษ อ านาจทแทจรงในการปกครองประเทศในขณะทประเทศบรไนตกเปน เขตปกครองอยทขาหลวง (Resident)๑๕ สวนสภาไมมอ านาจใดๆ เลยในความเปนจรง

ภายหลงจากภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดถกยดครองโดยประเทศญปนระหวางสงครามโลก ครงท ๒ ประเทศบรไนไดพยายามเรยกรองอสรภาพจากประเทศองกฤษ โดยใชเวลาเจรจาประมาณ ๑๐ ป จงจะประสบความส าเรจ ในป พ.ศ. ๒๕๐๒ (ค.ศ. ๑๙๕๙) ไดมการแกไขสนธสญญาใหประเทศบรไนหลดพนจากการเปนเขตปกครองของประเทศองกฤษ โดยสามารถออกกฎระเบยบภายในประเทศตนเองได แตประเทศองกฤษยงคงรบผดชอบภารกจท เกยวของกบการปองกนประเทศ การตางประเทศ แล ะความมนคงภายในประเทศ๑๖

๑๒ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๑. ๑๓ Ibid, p. ๓๐๒. ๑๔ ASEAN Law Association, see n. ๖, p. ๑. ๑๕ A Black, The Stronger Rule of the More Enlightened European: The Consequences of Colonialism on Dispute Resolution in the Sultanate of Brunei, Legal History, vol. ๑๓, no. ๑, ๒๐๐๙, p. ๙๓. ๑๖ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๒.

๔

นอกจากน ในป พ.ศ. ๒๕๐๒ (ค.ศ. ๑๙๕๙) ประเทศบรไนยงไดประกาศใชรฐธรรมนญฉบบแรก ซงระบถงสภาแหงชาตทสมาชกสวนหนงมาจากการเลอกตง และตอมาในป พ.ศ. ๒๕๐๕ (ค.ศ. ๑๙๖๒) ประเทศบรไนกจดการเลอกตงสมาชกสภาแหงชาตบางสวนครงแรก โดยพรรคประชาชนแหงชาตบรไน (the People’s Party of Brunei) เปนฝายชนะการเลอกตงอยางทวมทนเพยงพรรคเดยว๑๗ อยางไรกตาม ในปเดยวกนนน กลมกบฏตดอาวธซงเกยวของกบสมาชกในพรรคประชาชนแหงชาตบรไนไดกอความไมสงบเพอตอตานการรวมตวกบประเทศมาเลเซย และถกปราบปรามโดยการชวยเหลอของทหารองกฤษ เหตการณนท าใหกฎหมายควบคมสถานการณฉกเฉนถกประกาศใช และแมวากลมกบฏไดถกปราบอยางรวดเรว แตกฎหมายควบคมสถานการณฉกเฉนยงคงถกน ามาใชตอไป และมการตออายทกๆ ๒ ปจนถงปจจบน รวมถงไดมการออกกฎหามมใหผทไดรบการเลอกตงกาวขนมาด ารงต าแหนงทางการเมองในประเทศบรไน๑๘ ภายหลงจากเหตการณความไมสงบดงกลาว ในป พ.ศ. ๒๕๑๐ (ค.ศ. ๑๙๖๗) สลตานโอมารอาล ไซฟดดนท ๓ (Omar Ali Saifuddien III) ไดสละราชสมบตใหพระโอรส คอ สลตานฮจญ ฮสซานล โบลเกยห มอซซดดน วดเดาละห” (Haji Hassanal Bolkiah Mu’izzaddin Waddaulah) ขนครองราชยเปนสลตานองคท ๒๙ มาจนถงปจจบน๑๙

ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๑๔ (ค.ศ. ๑๙๗๑) ไดมการแกไขสนธสญญาระหวางประเทศบรไนและประเทศองกฤษ ใหประเทศบรไนมอ านาจเตมทในการดแลกจการภายในประเทศ และประเทศองกฤษยงคงไวซงอ านาจทางการตางประเทศ และปองกนประเทศ หลงจากนนประเทศบรไนกไดรบอ านาจอธปไตยอยางเตมท โดยไมถกควบคมทางดานใดๆ จากประเทศองกฤษ ในป พ.ศ. ๒๕๒๗ (ค.ศ. ๑๙๘๔) ในปนเองรฐธรรมนญฉบบแกไขไดถกประกาศใชโดยมหลกการรวมศนยอ านาจไวทสลตาน และพกการท าหนาทของสถาบนทท าหนาทในการรางกฎหมายของรฐสภา๒๐

ในป พ.ศ. ๒๕๒๗ (ค.ศ. ๑๙๘๔) เปนปทสลตานองคปจจบนไดประกาศใหหลก “ราชาธปไตยอสลามมลาย” (Melayu Islam Beraja) ภายใตตวยอ MIB เปนหลกปรชญาการปกครองของประเทศบรไน ซงประกอบดวยภาษาและวฒนธรรมมลาย ศาสนาอสลาม และการเมองการปกครองในระบอบราชาธปไตย โดยประชาชนทกคนของประเทศบรไนตองเคารพและปฏบตตาม๒๑ โดยสลตานกลาววาหลก MIB เปนแนวคดเพอสงเสรมกฎระเบยบของชาวมสลม โดยน ามาจากคมภรอลกรอาน (Quran) และหะดษ (Hadith) ซงมรากฐานมาจากกจกรรมทกอยางทเกยวของกบเชอชาต ภาษา วฒนธรรมมาเลย และสถาบนกษตรย ในฐานะระบอบการปกครองของประเทศบรไน๒๒ ๑๗ Naimah S. Talib, Brunei Darussalam: Royal Absolutism and the Modern State, Kyoto Review of Southeast Asia Issue ๑๓ (March ๒๐๑๓): Monarchies in Southeast Asia, p. ๒. ๑๘ Graham Saunders, A History of Brunei (Kuala Lumpur: Oxford University Press, ๑๙๙๔), p.๑๔๗. ๑๙ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๒. ๒๐ Ibid, p. ๓๐๒. ๒๑ From the titah (royal speech) given at the promulgation of Brunei’s independence in ๑๙๘๔. Titah can beaccessed from the Government of Brunei’s website: http://www.jpm.gov.bn (accessed ๒๑ January ๒๐๑๕). ๒๒ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๒.

๕

เมอพจารณาประวตกฎหมายของประเทศบรไนจากอดตจนถงปจจบน จะเหนวากฎหมายของประเทศบรไนไดรบอทธพลมาจากกฎหมายองกฤษ และกฎหมายอสลาม๒๓ โดยกฎหมายอสลามหรอกฎหมายชะรอะฮ (Sharia Law) ถอเปนกฎหมายหลกของประเทศบรไนมาชานานกอนทกฎหมายองกฤษจะเขามามอทธพล ในประเทศ ทงนในปจจบนมแนวโนมวาประเทศบรไนจะใหความส าคญกบกฎหมายอสลามหรอกฎหมายชะรอะฮ (Sharia Law) มากขนเรอยๆ โดยจะเหนไดจากการทสลตานองคปจจบนไดประกาศใหกฎหมายอาญาอสลามหรอกฎหมายชะรอะฮ (Sharia Law)๒๔ เรมมผลบงคบใชในระยะแรกอยางเปนทางการตงแต วนท ๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ (ค.ศ. ๒๐๑๔) โดยกฎหมายชะรอะฮ (Sharia Law) จะบงคบใชควบคกบกฎหมายอาญาทวไป๒๕

จากทกลาวมาทงหมด อาจสรปไดวากฎหมายของประเทศบรไนมววฒนาการตามสภาพสงคมและการเมองทเปลยนแปลงไปในแตละยค ซงมรายละเอยดโดยยอดงน

ตารางท ๑: สรปววฒนาการของกฎหมายในประเทศบรไน

ระยะเวลา (ป) เหตการณส าคญ ววฒนาการของกฎหมาย

กวา ๑,๐๐๐ ปทแลว ­ ประชาชนในประเทศบรไน อาศยอยเปนกลมเลกๆ ในรปแบบของชนเผาจ านวนมาก

­ ชนเผาตางๆ ในนบถอวญญาณภตผ ­ การระงบขอพพาทเปนไปดวยความ

รนแรง ศตวรรษท ๙ ­ ประเทศบรไนไดรบอทธพลจาก

อาณาจกรศรวชย (Srivijaya) ­ เจาผครองรฐมสถานะเปน “เทวราชา”

(Devaraja) คอ เปนทงราชาผปกครอง

๒๓ ASEAN Law Association, see n. ๖, p. ๔. ๒๔ กฎหมายชะรอะฮจะบงคบใช ๓ ระยะ ไดแก ระยะท ๑ บงคบใชในคดทวาดวยความผดทวไปในความผดสถานเบา ตวอยางเชน การทผชายมสลมไมไปละหมาดวนศกร การไมเคารพวตรปฏบตของมสลมในเดอนรอมฎอน การประพฤตไมเหมาะสมในทสาธารณะ โดยจะยงไมบงคบใชกบความผดทมบทลงโทษดวยการเฆยนหรอ ประหารชวต แตทมบทลงโทษปรบหรอจ าคก และในระยะทสอง จะบงคบใชกบความผดทมบทลงโทษตามทไดระบเอาไวในคมภรอลกรอานและแนวทางของทานศาสดานบมฮมมดหรออสสนนะห แตยงไมบงคบใชกบความผดทมโทษประหารชวต ตวอยางเชน ความผดประเภทลกขโมย มบทลงโทษดวยการตดมอ เปนตน ส าหรบในระยะทสาม จะมผลบงคบใชอยางเตมรปแบบ ซงรวมถงความผดทมโทษประหารชวตดวย ซงถอวาเปนความผดรายแรง อาทเชน ปลนผดประเวณ การมเพศสมพนธระหวางชายกบชายหรอหญงกบหญง การฆาผอนโดยเจตนา ซงประเภทความผดเหลานนนจะมโทษถงขนการประหารชวต เปนตน นอกจากนกฎหมายชะรอะฮไดก าหนดกรอบการบงคบใชและประเภทของความผดใหกบประชาชนในบรไนเอาไว ๓ กลมดวยกน ไดแก กลมท ๑ บงคบใชเฉพาะเพยงชาวมสลมเทานน เชน การละทงศาสนาอสลาม การเคารพบชาลทธหรอเทพเจาอนนอกเหนอจากศาสนาอสลาม การไมถอศลอดในเดอนรอมฎอน เปนตน กลมท ๒ บงคบใชทงชาวมสลมและผทไมใชมสลม เชน ความผดในการลกขโมย การปลน การฆาตกรรม การทารายรางกายผอน การดหมนศาสดามฮมหมดและคมภรอลกรอาน การไมเคารพวตรปฏบตของชาวมสลมในเดอนรอมฏอน เชน การดมหรอรบประทานอาหารในทสาธารณะในชวงกลางวนของเดอนรอมฎอน การดมสราในทสาธารณะ การประพฤตไมเหมาะสมในทสาธารณะ เชนการสมผสและการแสดงความรกดวยการกอดหรอจมพต เปนตน ส าหรบในกลมท ๓ คอความผดทผทไมใชมสลมตองรบโทษดวยหากมความเกยวโยงกบมสลม เชน การผดประเวณกบชายหรอหญงทเปนมสลม การอยใกลชดกบชายหรอหญงทเปนชาวมสลมในสถานทลบตาคน เปนตน (สามารถ ทองเฝอ, อสลามการเมองในการบรหารรฐสลตานบรไนดารสสลาม, วารสารการเมองการปกครอง กจการสาธารณะ ปท ๔ ฉบบท ๒ มนาคม – สงหาคม ๒๕๕๗ หนา ๑๘๑-๑๘๒) ๒๕ สามารถ ทองเฝอ เรองเดม หนา ๑๘๐-๑๘๑

๖

ระยะเวลา (ป) เหตการณส าคญ ววฒนาการของกฎหมาย (ศตวรรษท ๙-๑๐) และอาณาจกรมชปาหต (Majapahit) (ศตวรรษท ๑๓-๑๔)

­ น าระบบเจาผครองรฐมาใช

ดนแดนของตนเอง และเปนตวแทนของเทพเจาบนโลกมนษยตามความเชอในศาสนาฮนด

ศตวรรษท ๑๐ ­ พอคาอาหรบเรมน าศาสนาอสลาม

เขามาเผยแพรในประเทศบรไน พ.ศ. ๑๙๐๓ (ค.ศ. ๑๓๖๐)

­ เจาผครองรฐ คอ ราชา “อาวง อาลกเบตาตาร” (Awang Alak Betatar) ไดเปลยนมานบถอศาสนาอสลาม

­ พระองคเปลยนชอเปน สลตาน “มฮมหมด ชาห” (Muhammad Shah) และกลายเปนสลตานองคแรกของประเทศบรไน

­ กฎหมายอสลามกลายเปนกฎหมายหลกของประเทศบรไน

­ หลกกฎหมายอสลามทไดรบการผนวกเปนลายลกษณอกษร แบงเปน ๒ ฉบบไดแก “Hukum Kanum Brunei” และ “Undang-Undang dan Adat Brunei Lama”

­ ขอพพาทของขาวมสลมถกไกลเกลยโ ด ย ห ว ห น า ห ม บ า น ( Village headman) หรอสมาชกในครอบครว โ ด ย ม ผ ป ก ค ร อ ง ต า บ ล ( District rulers)

­ เปนผชขาดขอพพาท และสลตาน ­ เปนผตดสนคนสดทายส าหรบขอพพาท

ทไมสามารถตดสนได ­ ย ง ไม ม การจดต งองค กรบ งคบ ใช

กฎหมาย เพอรองรบพจารณาคดในประเทศบรไน

พ.ศ. ๒๔๓๑ (ค.ศ. ๑๘๘๘)

­ ประเทศบรไนตกเปนรฐในอารกขาของประเทศองกฤษ (Protectorate)

­ สลตานยงคงสถานะเปนหวหนาของรฐ แตต องปฏบ ต ตามค าแนะน าของประเทศองกฤษในทกเรอง ยกเวนภารกจทเกยวของกบศาสนาอสลาม

­ ร ะ บ บ ก ฎ ห ม า ย ค อ ม ม อ น ล อ ว (Common Law) และระบบศาลของประเทศองกฤษกไดถกน ามาใช ใน

พ.ศ. ๒๔๔๘ (ค.ศ. ๑๙๐๕)

­ ประเทศบรไนเปนเขตปกครองของประเทศองกฤษ (Residency)

๗

ระยะเวลา (ป) เหตการณส าคญ ววฒนาการของกฎหมาย ประเทศบรไน

­ ออกกฎหมาย ใน เ ร อ ง ร ะบบศาล (Court Enactment) เพอใชส าหรบพจารณาคดทางแพงและอาญา และจดตงศาล ไดแก

­ The Court of the Resident ­ Courts of Magistrate of the First

Class ­ Courts of Magistrate of the

Second Class ­ Courts of Native Magistrates ­ (๕) Courts of Kathis

พ.ศ. ๒๕๐๒ (ค.ศ. ๑๙๕๙)

­ แกไขสนธสญญาใหประเทศบรไนไดรบเอกราชบางสวน โดยหลดพนจากการ เป น เขตปกครองของประเทศองกฤษ

­ ประกาศใชรฐธรรมนญฉบบแรก

­ ประเทศบรไนสามารถออกกฎระเบยบภายในประเทศตนเองได แตประเทศองกฤษย งคงรบผ ดชอบภารก จทเกยวของกบการปองกนประเทศ

­ การตางประเทศ และความมนคงภายในประเทศ

­ ร ฐ ธรรมนญฉบบแรกระบถ งสภาแหงชาตทสมาชกสวนหนงมาจากการเลอกตง

พ.ศ. ๒๕๐๕ (ค.ศ. ๑๙๖๒)

­ ประเทศบร ไนกจดการเลอกต งสมาชกสภาแหงชาตบางสวนครงแรก โดยพรรคประชาชนแหงชาตบรไน (the People’s Party of Brunei) เปนฝายชนะการเลอกตง

­ กลมกบฏตดอาวธซงเกยวของกบสมาชกในพรรคประชาชนแหงชาตบรไนกอความไมสงบเพอตอตานการรวมตวกบประเทศมาเลเซย แ ล ะ ถ ก ป ร า บ ป ร า ม โ ด ย ก า ร

­ กฎหมายควบคมสถานการณฉกเฉนถกประกาศใชเพอควบคมเหตการณความไมสงบ และมการตออายทกๆ ๒ ปจนถงปจจบน

­ ออกกฎหามมใหผทไดรบการเลอกตงกาวขนมาด ารงต าแหนงทางการเมองในประเทศบรไน

๘

ระยะเวลา (ป) เหตการณส าคญ ววฒนาการของกฎหมาย ชวยเหลอของทหารองกฤษ

พ.ศ. ๒๕๑๔ (ค.ศ. ๑๙๗๑)

­ แกไขสนธสญญาระหวางประเทศบร ไนและประเทศองกฤษ เ พมอ านาจอธปไตยใหประเทศบรไนมากขน

­ ประเทศบรไนมอ านาจเตมทในการดแลกจการภายในประเทศ และประเทศองกฤษย งคงไวซ งอ านาจทางการตางประเทศ และปองกนประเทศ

พ.ศ. ๒๕๒๗ (ค.ศ. ๑๙๘๔)

­ ประเทศบรไนกไดรบเอกราชเตมท ­ ร ฐ ธ ร ร ม น ญ ฉ บ บ แ ก ไ ข ไ ด ถ ก

ประกาศใช ­ สลต านองคปจจบนประกาศใช

อดมการณแหงชาต คอ “ราชาธปไตยอสลามมลาย” (Melayu Islam Beraja หรอ “MIB”) ในการปกครองประเทศ

­ ประเทศบรไนมอ านาจเตมทในการดแลกจการโดยไมถกควบคมทางดานใดๆ จากประเทศองกฤษ

­ รฐธรรมนญถกแกใหใหรวมศนยอ านาจไวทสลตาน และพกการท าหนาทของสถาบนทท าหนาทในการรางกฎหมายของรฐสภา

­ ประชาชนทกคนของประเทศบรไนตองเคารพและปฏบต ตาม อดมการณแหงชาต “MIB” ทสลตานน ามาใชปกครองประเทศ ประกอบดวย

­ ภาษาและวฒนธรรมมลาย ­ ศาสนาอสลาม ­ (๓) การเมองการปกครองในระบอบ

ราชาธปไตย พ.ศ. ๒๕๕๗ (ค.ศ. ๒๐๑๔)

­ ประกาศใหกฎหมายอาญาอสลาม หรอกฎหมายชะรอะฮ (ระยะแรก) มผลบงคบใช

­ บงคบใชกฎหมายอาญาอสลาม หรอกฎหมายชะรอะฮ ควบคกบกฎหมายอาญาทวไป

๙

เจาผครองรฐมสถานะเปน “เทวราชา” เปนทงราชา และตวแทนของเทพเจา

ระยะเวลา

เหตการณ ส าคญ

ววฒนาการกฎหมาย

พ.ศ.๑๙๐๓ (ค.ศ. ๑๓๖๐)

ประเทศบรไนไดรบอทธพลจากอาณาจกรศรวชย และอาณาจกรมชปาหต

ศตวรรษท ๙

เจาผครองรฐเปลยนมานบถอศาสนาอสลาม และเปลยนต าแหนงเปน “สลตาน”

กฎหมายอสลามกลายเปนกฎหมายหลกของประเทศบรไน โดยแบงเปน ๒ ฉบบไดแก “Hukum Kanum Brunei” และ “Undang-Undang dan Adat Brunei Lama” แตยงไมมการจดตงองคกรบงคบใชกฎหมาย

ประเทศบรไนทเปนรฐในอารกขาของประเทศองกฤษ (Protectorate) ตกเปนเขตปกครองของประเทศองกฤษ (Residency)

พ.ศ.๒๔๔๘ (ค.ศ. ๑๙๐๕)

ระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) และระบบศาลของประเทศองกฤษถกน ามาใช มการจดตงศาล ไดแก (๑) The Court of the Resident (๒) Courts of Magistrate of the First Class (๓) Courts of Magistrate of the Second Class (๔) Courts of Native Magistrates (๕) Courts of Kathis

พ.ศ.๒๕๐๒ (ค.ศ. ๑๙๕๙)

ประเทศบรไนหลดพนจากการเปนเขตปกครองของประเทศองกฤษ และประกาศใชรฐธรรมนญฉบบแรก

รฐธรรมนญฉบบแรกระบถงสภาแหงชาตทสมาชกสวนหนงมาจากการเลอกตง

จดการเลอกตงครงแรก ตอมามการกอความไมสงบ และถกปราบปราม

พ.ศ.๒๕๐๕ (ค.ศ. ๑๙๖๒)

กฎหมายควบคมสถานการณฉกเฉนถกประกาศใชเพอควบคมเหตการณความไมสงบ โดยตออายทกๆ ๒ ปจนถงปจจบน และออกกฎหามมใหผทไดรบการเลอกตงกาวขนมาด ารงต าแหนงทางการเมอง

พ.ศ.๒๕๒๗ (ค.ศ. ๑๙๘๔)

ประชาชนบรไนทกคนตองปฏบตตามอดมการณแหงชาต “MIB” ทสลตานน ามาใชปกครองประเทศ ไดแก (๑) ภาษาและวฒนธรรมมลาย (๒) ศาสนาอสลาม (๓) การเมองการปกครองในระบอบราชาธปไตย

ประเทศบรไนไดรบเอกราช และรฐธรรมนญถกแกไข ภายใตแนวคดอดมการณแหงชาต “MIB”

ภาพท ๑: สรปววฒนาการของกฎหมายทส าคญในประเทศบรไน

ประกาศใชกฎหมาย ชะรอะฮ (ระยะแรก)

พ.ศ.๒๕๕๗ (ค.ศ.๒๐๑๔)

บงคบใชกฎหมาย ชะรอะฮ ควบคกบกฎหมายอาญาทวไป

๑๐

๑.๒ ระบบกฎหมายของประเทศบรไน

ระบบกฎหมายของประเทศบรไนไดรบอทธพลหลกมาจากกฎหมายคอมมอนลอวของประเทศองกฤษ (Common Law) และกฎหมายอสลาม (Islamic Law)

ส าหรบอทธพลทไดรบจากกฎหมายองกฤษนน เกดขนในชวงเวลาทประเทศบรไนตกเปนรฐในอารกขาของประเทศองกฤษ (Protectorate) ในป พ.ศ. ๒๔๓๑ (ค.ศ. ๑๘๘๘) และกลายเปนเขตปกครองของประเทศองกฤษ (Residency) ในป พ.ศ. ๒๔๔๘ (ค.ศ. ๑๙๐๕)๒๖ ท าใหประเทศบรไนไดรบการพฒนาตามระบบกฎหมายคอมมอนลอวของประเทศองกฤษซงเปนพนฐานส าคญส าหรบการสรางระบบกฎหมายทไมเกยวของกบศาสนาในประเทศบรไน กฎหมายของประเทศบรไนจงประกอบไปดวยกฎหมายลายลกษณอกษรและกฎหมายคอมมอนลอว โดยปจจบนกฎหมายคอมมอนลอวยงคงเปนแหลงกฎหมายล าดบแรก (Primary Source) ทถกน ามาใชในการพจารณาคดในศาลแพง (Civil Court) ของประเทศบรไน๒๗ ทงนศาลจะน าหลกพจารณาคดโดยอาศยบรรทดฐานจากคดกอน (Case Law and Precedent) มาใชพจารณาคดในกรณทไมมกฎหมายลายลกษณอกษรบญญตไว

ประเทศบรไนมไดระบถงสถานะของกฎหมายระหวางประเทศในระบบกฎหมายของประเทศบรไนไว ดงนน การทประเทศบรไนจะน ากฎหมายระหวางประเทศไมวาจะเปนกฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศ หรอสนธสญญา มาบงคบใชในประเทศนนจะตองมการออกกฎหมายภายในประเทศมารองรบกฎหมายระหวางประเทศเสยกอน๒๘

ส าหรบอทธพลทไดรบจากกฎหมายอสลามนน เกดขนอยางเปนทางการในป พ.ศ. ๑๙๐๓ (ค.ศ. ๑๓๖๐) เมอ ราชา “อาวง อาลกเบตาตาร” (Awang Alak Betatar) ไดเปลยนจากการนบถอศาสนาฮนดมาเปนศาสนาอสลาม และเปลยนชอพระองคเปน สลตาน “มฮมหมด ชาห” (Muhammad Shah) ท าใหมการน ากฎหมายอสลามเขามารวมกบจารตประเพณ วฒนธรรม และโครงสรางสงคมของชนพนเมองในประเทศบรไน๒๙ กฎหมายอสลามทใชในประเทศบรไนเปนไปตามหลกกฎหมายชะรอะฮ (Sharia Law) ซงเปนประมวลขอกฎหมายทมาจากหลกค าสอนของศาสนาและหลกนตศาสตรพนฐานของศาสนาอสลาม โครงสรางทางกฎหมายจะครอบคลมวถการด าเนนชวตของบคคลและสาธารณชนตลอดจนครอบคลมดานตางๆ ในชวตประจ าวนทงระบบการปกครอง ระบบเศรษฐกจ ระบบการดาเนนธรกจ ระบบการธนาคาร ระบบธรกรรมหรอท าสญญา ความสมพนธในครอบครว หลกการอนามย ปญหาของสงคมและอนๆ ดวยเหตนบทบาทของหลกชะรอะฮนนจงมอยใหเหนเสมอในพฤตกรรมการใชชวตประจ าวนของมสลมแตละคนตงแตเกด

๒๖ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๑. ๒๗ Ibid, p. ๓๐๕. ๒๘ Hao Duy Phan, Treaty-Making and the Status of Treaties in ASEAN Member States: An Overview, Workshop on the Promulgation of Laws and Regulations in ASEAN Member States, Jakarta, ๒๓-๒๔ April ๒๐๑๔. ๒๙ Ibid, p. ๓๐๑.

๑๑

จนตาย กอนจะยกมาเปนระดบครอบครว ระดบทองถนและระดบชาต๓๐ ดงนนหลกกฎหมายชะรอะฮไดน ามาใชแทนหลกกฎหมายแพงและพาณชยในหลายกรณ โดยเฉพาะอยางยงกฎหมายลกษณะครอบครว

๑.๓ ทมาของกฎหมายบรไน

บรไนเปนประเทศทไดรบอทธพลทางกฎหมายมาจากหลายแหลงดวยกน อาทเชน กฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) กฎหมายอสลาม และกฎหมายจารตประเพณ (Customary law หรอ Adat) โดยทกฎหมายคอมมอนลอวและกฎหมายอสลามถอเปนแหลงทมาหลกของกฎหมายประเทศบรไน๓๑ ตงแตอดต การทประเทศองกฤษเขามาวางรากฐานทางสงคมและกฎหมายในประเทศบรไนซงเปนประเทศท นบถอศาสนาอสลาม กอใหเกดการใชระบบกฎหมายสองระบบควบคกนไปนนคอ ระบบกฎหมายคอมมอนลอว และระบบกฎหมายทมรากฐานมาจากศาสนาอสลาม ประเทศบรไนไดน าหลกกฎหมายคอมมอนลอวไปพฒนาเปนกฎหมายทเปนลายลกษณอกษรและบงคบใชเปนการทวไปตอประชาการบรไนโดยสวนใหญ สวนระบบกฎหมายทมรากฐานมาจากศาสนาอสลามนนมขอบเขตบงคบใชเฉพาะฐานความผดบางประการ และจะบงคบใชกบผทนบถอศาสนาอสลามเทานน๓๒ หลงจากการเขามาของอทธพลประเทศองกฤษในตนศตวรรษท ๒๐ ระบบกฎหมายคอมมอนลอวเปนระบบกฎหมายหลกทประเทศบรไนยดถอมาโดยตลอด แตอยางไรกดในทศวรรษทผานมา ระบบกฎหมายอสลามไดทวความส าคญมากขน นอกจากระบบกฎหมายหลกทงสองระบบแลว ประเทศบรไนมการใชกฎหมายจารตประเพณในการระงบขอพพาทในทองถน โดยเฉพาะอยางยงในชมชนทมชนกลมนอยอาศยอย (Indigenous Non-Malay Communities) ดงนนจงถอไดวาบรไนใชระบบกฎหมายแบบผสมคอ กฎหมายอสลาม กฎหมายคอมมอนลอว และกฎหมายจารตประเพณ๓๓

๑.๓.๑ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน (Constitution)

เนองจากบรไนมการปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชยตามรปแบบของอสลามมาเลย ( Islamic-Malay) โดยอ านาจปกครองเดดขาดอยทสลตานคอเปนทงประมขของประเทศพรอมๆ กบการเปนประมขทางศาสนา โดยทสลตานเปนผคดเลอกคณะรฐมนตรและเจาหนาทระดบสงซงสวนใหญ เปนสมาชกภายในครอบครวรวมทงคนใกลชดของสลตาน๓๔

รฐธรรมนญแหงประเทศบรไนประกาศใชครงแรกเมอวนท ๒๙ กนยายน ค.ศ.๑๙๕๙ ซงในขณะนนบรไนอยภายใตการปกครองขององกฤษ โดยองกฤษไดใหสลตานโอมา (Sultan Omar) เปนผสบทอดอ านาจ

๓๐ สามารถ ทองเฝอ เรองเดม หนา ๑๗๙-๑๘๐ ๓๑ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๓. ๓๒ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๓. ๓๓ University of Ottawa, Muslim Law Systems and Mixed Systems with a Muslim Law Tradition, http://www.juriglobe.ca/eng/sys-juri/class-poli/droit-musulman.php, (accessed on ๒๗ January ๒๐๑๕). ๓๔ จรญ มะลลม กตมา อมรทต และพรพมล ตรโชต, ไทยกบโลกมสลม: ศกษาเฉพาะกรณชาวไทยมสลม, กรงเทพฯ สถาบนเอเชยศกษา, ๒๕๓๙, หนา ๒๓๔

๑๒

ปกครองโดยเดดขาดภายใตรฐธรรมนญป ๑๙๕๙ น รฐธรรมนญแหงประเทศบรไนถอเปนกฎหมายทมล าดบศกดสงสดในประเทศ และเปนกฎหมายทสะทอนหลกการปกครองในระบอบกษตรยของประเทศบรไน (Malay Islamic Monarchy)๓๕ ประเทศบรไนปรบปรงแกไขรฐธรรมนญอกสามครงดวยกนในป ๒๕๑๔ ป ๒๕๒๗ และป ๒๕๔๗ รฐธรรมนญฉบบปจจบนไดใหอ านาจเดดขาดแกสลตานบรไน (Prerogative Power) ในการด าเนนการเรองการบรการ (Executive) เรองการนตบญญต (Legislative) และเรองการศาสนา (Religious) โดยสลตานบรไนจะด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร๓๖ และผบญชาการสงสดของกองทพบรไน๓๗ ในคราวเดยวกน การด ารงต าแหนงของสลตานบรไนเปนไปตามหลกการสบราชสนตตวงศ และจะด ารงต าแหนงจบจนสนชพตกษยยกเวนมการสละอ านาจ ประเทศบรไนไมมระบบการแบงแยกอ านาจของรฐ (Separation of Power) ในรฐธรรมนญแหงประเทศบรไนขอท ๘๔๓๘ สลตานบรไนมอ านาจในการประกาศใชรฐธรรมนญตามทเหนสมควร และในขอ ๘๕๓๙ ใหสลตานบรไนมอ านาจในการแกไข เพมเตม หรอเพกถอนบทบญญตใดๆในรฐธรรมนญได นอกจากน รฐธรรมนญในขอ ๘๔ (B)๔๐ ไดใหความคมกนสลตานบรไนจากเขตอ านาจศาลหรออ านาจทางกฎหมายใดๆ๔๑ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไนก าหนดใหศาสนาประจ าชาตคอศาสนาอสลาม และก าหนดใหสลตานเปนผน าทางศาสนาของประเทศ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไนอนญาตใหมการนบถอศาสนาอนๆไดตราบเทาทการปฏบตตามศาสนาอนๆนนเปนไปโดยสงบและสนต๔๒

๓๕ ถอยค าจากการแถลงการณ (Royal Speech: titah) ในวาระวนประกาศอสรภาพของประเทศบรไน ป ๒๕๒๗ สบคนไดท http://www.jpm.gov.bn (เขาถงขอมลวนท ๑๒ พฤศจกายน ๒๕๕๗) ๓๖ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ ๔ (๑)(b) ระบวา “Executive authority and principal officers (๑B) His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan shall be the Supreme Commander of the Royal Brunei Armed Forces.” ๓๗ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ ๔ (๑)(b) ระบวา “His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan shall be the Supreme Commander of the Royal Brunei Armed Forces.” ๓๘ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ๘๔ (๑) และ (๒) ระบวา “The Government shall be regulated in accordance with the provisions of this Constitution, and the form of the Government shall not be altered save in pursuance of the power conferred by Article ๘๕” (๒) Nothing in this Constitution shall be deemed to derogate from the prerogative powers and jurisdiction of His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan and, for the avoidance of doubt, it is declared that His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan retains the power to make laws and to proclaim a further Part or Parts of the law of this Constitution as to His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan from time to time may seem expedient.” ๓๙ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ ๘๕ ระบวา “Amendment of Constitution. (๑) His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan may, by Proclamation, amend, add to or revoke any of the provisions of this Constitution including this Article; and this Constitution shall not otherwise be amended, added to or revoked.” ๔๐ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ ๘๔ B ระบวา “(๑) His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan can do no wrong in either his personal or any official capacity.…” ๔๑ นกวชาการไดตงขอสงเกตวา จากการแกไขรฐธรรมนญในป ๒๕๔๗ ท าใหผลของรฐธรรมนญมไดเปนกฎหมายสงสดของประเทศ แตเปนการยกระดบสลตานใหมฐานะเปนบรรทดฐานสงสด หรอ Grundnorm อางองไวใน Tsun Hang Tey, ‘Brunei’s Revamped Constitution’, Australian Journal of Asian Law, Vol. ๙, no. ๒, ๒๐๐๗, p. ๒๖๔. ๔๒ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ ๓ (๒) ระบวา “Official religion of Brunei Darussalam and religious observance. (๒) The Head of the official religion of Brunei Darussalam shall be His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan.”

๑๓

รฐธรรมนญแหงประเทศบรไนจดตงสภา (Councils) เพอครอบคลมการด าเนนงานของประเทศในเรองตางๆ ประกอบไปดวยสภารฐมนตร (Council of Ministers) สภาองคมนตร (Privy Council) สภาผส าเรจราชการแผนดน (Council of Regency) สภาศาสนา (Religious Council) สภาจารตประเพณและขนบธรรมเนยม (Adat Istiadat Council) และสภานตบญญต (Legislative Council) สภาแตละแหงมหนาทดงตอไปน สภารฐมนตรมหนาทบรหารประเทศ๔๓ กฎหมายก าหนดใหคณะรฐมนตรทกคนตองเปนผทมเชอสายมลาย (Malay Race) และตองนบถอศาสนาอสลาม๔๔ สภาองคมนตรมหนาทด าเนนงานตามค าแนะน าของสลตานในการแกไขหรอเพกถอนรฐธรรมนญ๔๕ สภาผส าเรจราชการแผนดนมบทบาทในการก าหนดการสบราชสนตตวงศในกรณทมความจ าเปน๔๖ สภาศาสนามหนาทใหค าปรกษาสลตานในกจกรรมทเกยวของกบศาสนา๔๗ สภาจารตประเพณและขนบธรรมเนยมมหนาทใหค าปรกษาในเรองขนบธรรมเนยมของประเทศ๔๘ และสภานตบญญตซงมหนาทในการออกกฎหมายและเปนทปรกษาทางกฎหมายของประเทศ๔๙

๑.๓.๒ หลกกฎหมายทถอเอาค าพพากษาเปนบรรทดฐาน (Judicial Precedent)

ในกรณทไมมกฎหมายลายลกษณอกษรระบไวโดยชดแจง ศาลบรไนสามารถน าหลกกฎหมายทถอเอาค าพพากษาในคดกอนเปนบรรทดฐานในการตดสนคด มาใชในการพจารณาคด ซงหลกนจะมผลใหค าตดสนในศาลทสงกวาผกพนค าตดสนของศาลชนต ากวา คดความทพจารณาในประเทศบรไนจะถกรวบรวมเปนฉบบราย

๔๓ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน บทท ๕ เรองการด าเนนงานของสภา (Councils of Ministers) ๔๔ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ ๔ (๕) ระบวา “The appointment of Ministers and Deputy Ministers shall be made from among the Malay race professing the Islamic Religion, save where His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan otherwise decides.” ๔๕ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน บทท ๔ เรอง Privy Council: Establishment of Privy Council ๔๖ หลกการสบราชสนตตวงศบญญตอยภายใตรฐธรรมนญแหงประเทศบรไน และประกาศกฎการสบราชสนตตวงศป ๒๕๐๒ สภาผส าเรจราชการแผนดนสามารถประกาศการสบราชสนตตวงศแทนสลตานได หากสลตานมพระชนมายต ากวา ๑๘ ปในวนทขนครองราชย ๔๗ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน บทท ๒ ขอท ๓ ระบวา “(๑) The official religion of Brunei Darussalam shall be the Islamic religion provided that all other religions may be practised in peace and harmony by the persons professing them. (๒) The Head of the official religion of Brunei Darussalam shall be His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan. (๓) The Religious Council shall be the authority responsible for advising His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan on all matters relating to the Islamic Religion.” (๔) For the purpose of this Article, His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan may, after consultation with the Religious Council, but not necessarily in accordance with the advice of that Council, make laws in respect of matters relating to the Islamic Religion.” ๔๘ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน บทท ๒ ขอท ๓ A (๑) ระบวา “There shall be established a Majlis Mesyuarat Adat Istiadat (to be known in English as the Adat Istiadat Council) which shall consist of a Chairman and other members, all of whom shall be appointed by His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan and hold office during His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan’s pleasure.” ๔๙ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน บทท ๖ เรอง Legislative Council: Establishment of Legislative Council

๑๔

ปเรยกวา ค าพพากษาของบรไนดารสซาลาม (Judgments of Brunei Darussalam) เพอใชในการเปนบรรทดฐานเพอพจารณาคดของศาลในประเทศบรไน๕๐ ขอดของหลกกฎหมายทถอเอาค าพพากษาในคดกอนเปนบรรทดฐานในการตดสนคด คอการทศาลสามารถยดแนวทางในการพจารณาคดในครงกอนมาปรบใชกบปญหาทไมมกฎหมายทเปนลายลกษณอกษรระบไวชดเจน แตในบางโอกาสการใชหลกศาลทสงกวามผลผกพนศาลทต ากวาอาจท าใหศาลทต ากวาจะตองถกผกพนโดยค าพพากษาศาลทสงกวาจงไมสามารถตดสนเปนอยางอนได ซงเปนเหตผลใหเกดการอทธรณมากขน ศาลบรไนสามารถน าค าตดสนจากศาลประเทศอนๆทใชระบบคอมมอนลอวมาประกอบการพจารณาคดดวย อาทเชน ค าตดสนจากศาลประเทศสงคโปร ประเทศมาเลเซย ประเทศออสเตรเลย และประเทศนวซแลนด แตค าตดสนจากศาลประเทศอนๆทใชระบบคอมมอนลอวจะใชเพยงแคเปนการประกอบการพจารณาคดเทานน ศาลบรไนไมจ าเปนตองผกพนตามค าตดสนเหลาน

๑.๓.๓ คอมมอนลอว (Common Law)

กฎหมาย Courts Enactment ในป พ.ศ. ๒๔๔๙ (ค.ศ. ๑๙๐๖) ไดน าระบบกฎหมายคอมมอนลอวและหลกแหงความเทยงธรรม (Common Law and Equity) ของประเทศองกฤษเขามาในประเทศบรไน๕๑ ดงนน ค าพพากษาทเกดขนในประเทศองกฤษสามารถน ามาพจารณาคดไดในศาลประเทศบรไน๕๒ ระบบกฎหมายคอมมอนลอวปรากฏรากฐานในพระราชบญญตการใชกฎหมายของประเทศบรไน (Application of Law Act ๑๙๕๑) ซงระบวาคอมมอนลอวของประเทศองกฤษและหลกแหงความเทยงธรรม รวมถงบทบญญตกฎหมายอนๆซงใชเปนการทวไปทมผลบงคบใชในประเทศองกฤษ ณ ขณะทประกาศใชพระราชบญญตฉบบน ใหสามารถมผลบงคบใชในประเทศบรไนดวย๕๓ อยางไรกด การใชกฎหมายคอมมอนลอว หลกความเทยงธรรม และบทบญญตกฎหมายอนๆซงใชเปนการทวไปทมผลบงคบใชในประเทศองกฤษนนจะตองไมขดแยงกบ วถชวตของชาวบรไน และขนบธรรมเนยมของประเทศ๕๔ ระบบกฎหมายคอมมอนลอวถอวาเปนทมาของกฎหมายหลกในประเทศบรไนในการพจารณาคดในศาล๕๕ โดยน าหลกการใชค าพพากษาในคดกอนเปนบรรทดฐานในการตดสนคด (Stare decisis) และหลกค าตดสนในศาลทสงกวายอมผกพนค าตดสนของศาลชนต ากวามาใช นอกจากน ศาลบรไนยงสามารถน าค าตดสนจากศาลประเทศอนๆทใชระบบคอมมอนลอวมาประกอบการพจารณาคดดวย อาทเชน ค าตดสนจากศาลประเทศสงคโปร ประเทศมาเลเซย ประเทศออสเตรเลย และประเทศนวซแลนด กฎหมายวาดวยการประกอบ

๕๐ ASEAN Law Association, see n. ๖, p.๓. ๕๑ ASEAN Law Association, see n. ๖, p. ๔. ๕๒ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๕. ๕๓ วนประกาศใชพระราชบญญตการใชกฎหมายของประเทศบรไน (Application of Law Act ๑๙๕๑) คอวนท ๒๕ เมษายน ค.ศ. ๑๙๕๑ ๕๔ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๕. ๕๕ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๕.

๑๕

วชาชพกฎหมายอนญาตใหทนายความจากประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอวสามารถเขามาวาความในประเทศบรไนได๕๖ ประเทศบรไนมธรรมเนยมในการเชญผพพากษาจากประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอวมานงพจารณาคด๕๗ ยกตวอยางเชน ศาลบรไนเชญผพพากษาจากศาลทใชระบบคอมมอนลอว เชน ประเทศองกฤษ และฮองกงมาเปนผพพากษาประจ าศาลในศาลสง (High Court) และศาลอทธรณ๕๘ นอกจากน ผพพากษาในประเทศบรไนเองสวนมากไดรบการศกษาและไดรบคณสมบตการเปนผ พพากษา (professional qualifications) จากประเทศองกฤษ จงมความคนเคยกบระบบการตดสนคดในศาลทใชระบบคอมมอนลอวเปนอยางด๕๙

๑.๓.๔ บญญตกฎหมายทตราขนโดยฝายนตบญญต (Legislation)

บญญตกฎหมายทตราขนโดยฝายนตบญญตถอวาเปนทมาของกฎหมายหลกของประเทศบรไน ประกอบไปดวยกฎหมายสามประเภทคอ (ก) พระราชบญญตทตรากอนประกาศอสรภาพของประเทศ (ตามกฎหมายประเทศบรไนเรยกวา Enactments) (ข) พระราชบญญต (Act) และ (ค) พระราชก าหนด (Order) ในวนท ๑ มกราคม ๒๕๒๗ ไดมการรวบรวมพระราชบญญตของประเทศบรไนทงหมดมาเรยบเรยงเปนเลม เรยกวา “กฎหมายแหงประเทศบรไน (Laws of Brunei)” ซงจะรวบรวมพระราชบญญต (Acts) ทงหมดทตราขนหลงประกาศอสรภาพ ดวยเหตนพระราชบญญตทตรากอนประกาศอสรภาพ (Enactments) จงไมถกรวมเขาไปใน “กฎหมายแหงประเทศบรไน (Laws of Brunei)” แตอยางไรกด Enactments บางฉบบกถกจดเขามารวมอยใน “กฎหมายแหงประเทศบรไน (Laws of Brunei)” ดวยเชนกนถาหาก Enactments นนไดรบการปรบปรงแกไขอยางสม าเสมอ และมเนอหาทสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคม ปจจบน “กฎหมายแหงประเทศบรไน (Laws of Brunei)” ประกอบไปดวยกฎหมายทตราขนโดยฝายนตบญญตมากกวา ๒๐๐ ฉบบ พระราชก าหนด (Order) เปนกฎหมายทตราขนในภาวะฉกเฉน โดยทสลตานมอ านาจตามรฐธรรมนญในการตราพระราชก าหนดใดๆออกมายามจ าเปน๖๐ พระราชก าหนดจะตองไดรบความเหนชอบจากสภานต

๕๖ Laws of Brunei, Chapter ๑๓๒, Legal Profession Act, Part II, Admission of Advocates and Solicitors, Qualifications and procedure for admission ระบวา “…(๓) A person who is not, on the date of his petition for admission, either a citizen of Brunei Darussalam or a permanent resident, shall only apply for admission if, in addition to satisfying the requirements of subsection (1), he has been in active practice in any part of the United Kingdom, in Singapore, in any part of Malaysia, in any Australian State or Territory or in any other country or territory or part of a country or territory in the Commonwealth designated by the Attorney General by notice in the Gazette for at least 7 years immediately preceding such application.” ๕๗ อดตประธานศาลอทธรณของประเทศบรไนคอ Judge Noel Power จากประเทศออสเตรเลย ๕๘International Business Publication, Brunei Company Laws and Regulations Handbook, United States, ๒๐๐๘, p. ๒๐. ๕๙ Oxford Business Group, The Report: Brunei Darussalam, Brunei, ๒๐๑๓, p. ๑๙๕. ๖๐ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ ๘๓ (๓) ระบวา “When a Proclamation of Emergency has been made and so long as such Proclamation is in force, His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan may make any Orders whatsoever which he considers desirable in the public interest; and may prescribe penalties which may be imposed for any offence against any such Order; and may provide for the trial by any court of persons charged with such offences.”

๑๖

บญญตในการตราเปนกฎหมาย ซงกอนทจะตราเปนกฎหมายไดจะตองสงใหสลตานใหการรบรอง พระราชก าหนดทไดรบการรบรองโดยสลตานแลวจะลงประกาศในราชกจจานเบกษา (Government Gazette) ใหมผลบงคบใช ณ วนทสลตานใหการรบรอง นอกจากพระราชบญญต (Act) และพระราชก าหนด (Order) จะถอวาเปนทมาของกฎหมายในประเทศบรไนแลว ตราสารดงตอไปนใหถอวาเปนทมาของกฎหมายประเทศบรไนดวย ไดแก (ก) สนธสญญาไมตรและ ความรวมมอระหวางบรไนดารสซารามและสหราชอาณาจกร ลงวนท ๗ มกราคม ค.ศ. ๑๙๗๙๖๑ (ข) ประกาศเขตไหลทวป ค.ศ. ๑๙๕๔๖๒ (ค) พระราชก าหนดเรองเขตแดนบอรเนยวสวนเหนอ ค.ศ. ๑๙๕๘๖๓ และ (ง) พระราชก าหนดเรองเขตแดนซาราวก ค.ศ. ๑๙๕๘๖๔

๑.๓.๕ กฎหมายล าดบรอง (Subsidiary Legislation)

กฎหมายล าดบรอง ไดแก กฎ ระเบยบ ค าสง ประกาศ หรอเอกสารอน ๆ ทมผลบงคบทางกฎหมายและถกผนวกเปนสวนหนงของบญญตกฎหมาย ซงจะมการตราออกมาใชโดยอาศยอ านาจของกฎหมายแม๖๕ อ านาจในการตรากฎหมายล าดบรองระบไวใน มาตรา ๑๓ แหง Interpretation and General Clauses Act (หมวด ๔)๖๖ และในมาตรา ๑๖๖๗ บญญตวากฎหมายล าดบรองจะตองถกประกาศในราชกจจานเบกษา ทงพระราชก าหนดและกฎหมายล าดบรองสามารถไดรบการยกระดบขนเปนพระราชบญญตไดดวยการทบทวนของส านกอยการสงสด โดยพระราชบญญตทบทวนกฎหมาย (The Law Revision Act ๒๐๐๑) ก าหนดใหมการทบทวนกฎหมายตางๆทลงประกาศในพระราชกจจานเบกษาหลงจากวนท ๑ มกราคม ของทกป เพอทจะแกไขหรอปรบปรงกฎหมายใหมความทนสมยและมประสทธภาพมากขน โดยจะน ากฎหมายทไดรบการปรบปรงหรอแกไขเขามาผนวกอยใน “กฎหมายแหงประเทศบรไน (Laws of Brunei)” ในฐานะพระราชบญญตตอไป๖๘

๖๑ Treaty of Friendship and Co-operation between Brunei Darussalam and the United Kingdom ๑๙๗๙. ๖๒ The Continental Shelf Proclamation ๑๙๕๔. ๖๓ The North Borneo (Definition of Boundaries) Order in Council ๑๙๕๘. ๖๔ The Sarawak (Definition of Boundaries) Order in Council ๑๙๕๘. ๖๕ Interpretation and General Clauses Act, Cap ๔. ๖๖ Interpretation and General Clauses Act, Cap ๔ Section ๑๓ ในเรอง Powers included in authority to make subsidiary legislation ระบวา “The following provisions shall apply to subsidiary legislation — (a) authority to make subsidiary legislation shall include — (i) authority to provide that a contravention thereof shall be punishable by imprisonment for such term, not exceeding ๖ months, or with such fine not exceeding $๑๐,๐๐๐ , or by both such fine and imprisonment, as may be specified in the subsidiary legislation…” ๖๗ Interpretation and General Clauses Act, Cap ๔ Section ๑๖ ระบวา “Power to make subsidiary legislation shall, unless another method of publication is authorised, be deemed to include a direction to publish it in the Gazette and, without prejudice to the provisions of sections ๑๕ and ๑๘, a direction that it shall come into operation on the date of its publication….” ๖๘ ASEAN Law Association, see n. ๖, p. ๒.

๑๗

๑.๓.๖ กฎหมายอสลามหรอกฎหมายชะรอะฮ

กฎหมายอสลามของประเทศบรไน หรอเรยกอกชอหนงวากฎหมายชะรอะฮเปนกฎหมายของศาสนาอสลามซงมทมาจากคมภรอลกรอาน (Quran) ซงคอสงทศาสนทตมฮมมมดพด กระท า หรอยอมรบ (Sunnah) และหลกกฎหมายของศาสนาอสลามอนๆ กฎหมายชะรอะฮมขอบเขตกวางกวากฎหมายธรรมดาเนองจากศาสนาระบใหกฎหมายชะรอะฮครอบคลมพฤตกรรมระหวางมนษยดวยกนเอง และระหวางมนษยและผสรางมนษย๖๙ ในปจจบน กฎหมายชะรอะฮใชบงคบกบชาวมสลมส าหรบความผดดงตอไปน ความผดอาญา (เชน ความผดเกยวกบการฆาคน การขมขน และความผดเกยวกบทรพย เปนตน)๗๐ ความผดทเกดจากการละเมดศาสนาอสลาม๗๑ ความผดเรองครอบครว๗๒ ความผดเรองมรดก๗๓ และความผดฐานการผดพนธะทางศานา เชนการละเมดพธถอศลอด หรอการกระท าขดกบหลกฮาลาล๗๔ ความผดเหลานจะสามารถลงโทษไดโดยค าพพากษาจากศาลชะรอะฮ (Syariah Courts)๗๕ เทานนโดย State Mufti ซงเปนประธานของสภากฎหมายและศาลนาอสลาม (Legal Committee of the Religious Council) จะเปนผมอ านาจในการใชบงคบกฎหมายชะรอะฮ และ State Mufti ยงเปนผออก fatawa หรอกฎศาสนาซงชาวบรไนมสลมนนจะตองถกผกพนปฏบตตาม๗๖

จากการประกาศใชพระราชก าหนดกฎหมายอาญาอสลาม (The Syariah Penal Code Order ๒๐๑๓) ผทกระท าความผดจะตองไดรบการลงโทษอยางเดดขาดดวยวธการลงโทษแบบดงเดม ตวอยางเชน โทษของการลกทรพยคอการตดมอ หรอความผดเกยวกบเพศ การมเพศสมพนธนอกสมรส หรอเปนพวกรกรวมเพศจะถกมดกบเหลกและใหสาธารณชนรมขวางปาหนใสจนแกจะถงแกความตาย การดมสรามโทษเฆยน ๔๐ ครงหากผกระท าผดนนเปนมสลม แตหากมใชเปนมสลมการดมสราในทสาธารณะจะมโทษแคปรบเทานน รบบาลบรไนประกาศวาตงแตวนท ๑ พฤศจกายน ๒๐๑๕ กฎหมายชะรอะฮจะมผลบงคบใชอยางเตมรปแบบ ซงหากบรไนบงคบใชกฎหมายชะรอะฮอยางเตมรปแบบไดตามทก าหนด กจะเปนประเทศมสลมประเทศแรกในโลกทมการบงคบใชกฎหมายนไดอยางเตมรปแบบ๗๗

การบงคบใชกฎหมายชะรอะฮของประเทศบรไนถอเปนกาวส าคญของการปฏรปประเทศใหเปนมสลมเครงศาสนามากขน เปนกฎหมายอสลามทมผลบงคบใชในการบรหารจดการปกครองบานเมองภายในประเทศ โดยการประกาศใชกฎหมายดงกลาวนมไดหวนเกรงตอการกลาวโจมตจากประชาคมโลกโดยเฉพาะอยางยง

๖๙ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๐๖. ๗๐ The Syariah Penal Code Order (๒๐๑๓). ๗๑ The Religious Council and Kadis Courts Act, Cap ๗๗ (๑๙๘๔). ๗๒ The Emergency (Islamic Family Law) Order (๑๙๙๙), and the Islamic Adoption of Children Order (๒๐๐๑). ๗๓ The Emergency (Islamic Family Law) Order (๑๙๙๙). ๗๔ The Halal Meat Act, Cap ๑๘๓ (๑๙๙๙). ๗๕ The Syariah Courts Act, Cap ๑๘๔ (๑๙๙๙), and the Syariah Court Evidence Oder (๒๐๐๑). ๗๖ E. Ann Black, Gary F. Bell, see n. ๒, p.๓๐๖. ๗๗ สามารถ ทองเฝอ เรองเดม หนา ๑๘๓

๑๘

จากชาตตะวนตก ทงน ทปรกษากฎหมายภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใตของคณะกรรมการยตธรรมภายใตสหประชาชาตฝายสทธมนษยชนไดแสดงความเหนวาโทษประหารชวตในหลายลกษณะความผดตามบทกฎหมายนนนหลายโทษถอเปนการทรมานภายใตนยามของกฎหมายระหวางประเทศ๗๘

การทบรไนซงไดชอวาเปนประเทศมสลมสายกลางมาโดยตลอดไดประกาศใชกฎหมายชะรอะฮแบบเครงครดแทนทระบบกฎหมายแบบองกฤษผสมกบกฎหมายอสลามแบบเดมทใชบงคบกนมาตงแตการประกาศเอกราชจากองกฤษ จงเกดกระแสวพากษวจารณอยางทวไป๗๙ โดยนกวชาการบางทานเหนวากฎหมายชะรอะฮนไมสอดคลองกบวฒนธรรมทรกสงบแบบมาเลยแตเดมทชาวบรไนสวนใหญถอปฏบตสบมา อยางไรกด ในพระราชด ารสขององคสลตานหรอสมเดจพระราชาธบดแหงบรไนในพธประกาศบงคบใชกฎหมายอาญาอสลามเมอวนท ๓๐ เมษายน ๒๐๑๔ (จดหมายขาวบนดารฯ.Vol.๕/๒๐๑๔) มใจความตอนหนงกลาววา “การบงคบใชกฎหมายดงกลาวนถอเปนการฟนฟกฎหมายอาญาอสลาม ซงครงหนงเคยมการบงคบใชมาแลวในบรไนเมอหลายศตวรรษทผานมาและเปนหนาทของพระองคทจะตองท าใหมการบงคบใชกฎหมายของอลลอฮจงขอใหหนวยงานทเกยวของตงใจด าเนนการเพออลลอฮโดยไมลงเลใจ” นอกจากน องคสลตานยงมพระราชด ารสตอประเดนเสยงวจารณจากสอตางชาตและกลมสทธมนษยชนวาบรไนไมเคยมองตางชาตในแงลบตอการกระท าใดๆ เพราะถอเปนสทธในการเลอกและบรไนมไดคาดหวงทจะใหผอนยอมรบและเหนดวยกบบรไน แตผอนกควรเคารพในการเลอกบงคบใชกฎหมายดงกลาวดงทบรไนเองใหความเคารพตอสทธของผอน การบงคบใชกฎหมายอาญาอสลามเปนไปตามพระประสงคของอลลอฮ ซงถอเปนทสดไมมความเกยวของกบทฤษฎใดๆ ทงน ทรงยนดทประชาชนชาวบรไนใหการสนบสนนการบงคบใชกฎหมายอาญาอสลามในบรไน

๑.๓.๗ กฎหมายจารตประเพณ (Customary Law)

ตนแบบกฎหมายชะรอะฮของประเทศบรไนเปนการผสมผสานระหวางอทธพลของกฎหมายอสลามจากมลาย (Malays) และจารตประเพณของคนทองถน (Adat)๘๐ ทมอยกอนการเขามาของมลาย ดงนนกฎหมายอสลามทใชในประเทศบรไนจะมความแตกตางจากประเทศกลมอสลามอนๆในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต กฎหมายจารตประเพณของชมชนทองถนจงมรากฐานอยในประเทศบรไนมาชานาน และมกจะใชในการไกลเกลยขอพพาทในทองถนส าหรบชนกลมนอยทไมมเชอสายมลาย๘๑ ในปจจบน ประเทศบรไนมการใชกฎหมายจารตประเพณในเรองการแบงแยกสนสมรส (harta sepencarian) ทมรากฐานมาจากการปฏบตสบตอกนมาชานาน โดยขอพพาทเกยวกบเรองนจะมการ ๗๘ Stuart Grudgings, Brunei adopts sharia law, others in region consider it, Reuters, available at http://uk.reuters.com/article/ 2014/04/29 /uk-brunei-sharia-idUKKBN0DF1U320140429 (accessed on ๑๐ November ๒๐๑๔). ๗๙ The Sydney Morning Herald, Australia to question Brunei over stoning laws before trade talks, available at http://www.smh.com.au/federal-politics/political-news/australia-to-question-brunei-over-stoning-laws-before-trade-talks-20140629-zsq1h.html (accessed on ๙ November ๒๐๑๔). ๘๐ Michael Barry Hooker, A Concise Legal History of South-East Asia, Claredon Press, Oxford, ๑๙๗๘, ๔๙-๕๑. ๘๑ Kartindo Academia , Brunei Factbook, Excerpt-Location: Southeastern Asia, bordering the South China Sea and Malaysia, p.๑๑๒.

๑๙

ด าเนนคดในศาลชะรอะฮ (Syariah Courts) นอกจากน ประเทศบรไนยงมการรบรองกฎหมายจารตประเพณจนในเรองการแตงงาน โดยใหมการจดทะเบยนแตงงานตามจารตประเพณจนได๘๒ โดยศาลยตธรรมจะมอ านาจในการด าเนนคดถาหากเกดขอพพาทในเรองความสมบรณของการแตงงานตามประเพณจน กฎหมายจารตประเพณจงถอไดวาเปนทมาทส าคญของกฎหมายชะรอะฮทใชอยในปจจบน ไมวาจะเปนเรองครอบครว มรดก หรอเรองอนๆ แตนอกเหนอจากกฎหมายชะรอะฮแลว กฎหมายลายลกษณอกษรของบรไนในปจจบน (ทไมใชกฎหมายชะรอะฮ) ปรากฏรากฐานจากกฎหมายจารตประเพณทองถนนอยมาก คงมแตเพยงเรองการรบรองความสมบรณของการแตงงานตามประเพณจนตามทไดกลาวมาขางตนเทานน ทไดรบอทธพลมาจากจารตประเพณทองถน

๑.๔ ศกดและล าดบชนของกฎหมาย

ศกดและล าดบชนของกฎหมายบรไนจากล าดบสงสดไปจนถงล าดบต าสด เปนไปตามน คอ

กฎหมายสงสดไดแก กฎหมายรฐธรรมนญ (Constitutional Law)

กฎหมายหลกไดแก (๑) บญญตกฎหมายทตราโดยฝายนตบญญต (Legislation) (๒) กฎหมายอสลาม (Islamic Laws)

กฎหมายล าดบรอง (Subsidiary Legislation) ไดแก (๑) กฎ ระเบยบ ค าสง ประกาศ หรอเอกสารอน ๆ ทมผลบงคบทางกฎหมายและถกผนวกเปนสวนหนงของบญญตกฎหมาย ซงจะมการตราออกมาใชโดยอาศยอ านาจของกฎหมายแม (๒) หลกกฎหมายทถอเอาค าพพากษาในคดกอนเปนบรรทดฐานในการตดสนคด (Judicial Precedent) และ (๓) หลกกฎหมาย คอมมอนลอวของประเทศองกฤษ (Common Law of England)

๘๒ Chinese Marriage Act, Cap ๑๒๖ (๑๙๘๙). Article ๒ ระบวา “in this Act and any rules made thereunder — “Chinese marriage” means a marriage contracted according to established Chinese law or custom and include a marriage constituted by the marital intercourse of persons betrothed according to such law or custom.” Article ๔ ระบวา “every Chinese marriage contracted within Brunei Darussalam shall be registered within one month with the Registrar of the district in which the husband resides…”

๒๐

ภาพท ๒: ล าดบศกดกฎหมายบรไน

กฎหมายสงสด

กฎหมายหลก

กฎหมายล าดบรอง

๑.๔.๑ การปรบใชกฎหมายตามล าดบศกดของประเทศบรไน

แนวทางการพจารณาคดของศาลบรไนจะยดกฎหมายทเปนลายลกษณอกษร (กฎหมายรฐธรรมนญ กฎหมายหลก และกฎ ระเบยบ ค าสง ประกาศ หรอเอกสารอน ๆ ทมผลบงคบทางกฎหมาย) โดยทกฎหมายทงหมด (ทงเปนลายลกษณอกษร และไมเปนลายลกษณอกษร) จะขดกบกฎหมายรฐธรรมนญไมได๘๓ หากไมมกฎหมายลายลกษณอกษรระบไวชดเจนในเรองใด ศาลบรไนสามารถน ากฎหมายคอมมอนลอวของประเทศองกฤษ (common law) ทงทเปนลายลกษณอกษรทใชอยในประเทศองกฤษ และทไมเปนลายลกษณอกษร อาทเชน ความเทยงธรรม (Equity) หลกหลกกฎหมายทถอเอาค าพพากษาในคดกอนเปนบรรทดฐานในการตดสนคด (Judicial Precedent) มาใชบงคบในบรไนไดเชนกน แตจะน ามาใชไดเทาทไมขดกบธรรมเนยมปฏบตในทองถนของประเทศบรไน๘๔

ในสวนของกฎหมายชะรอะฮนน เมอมการประกาศใชพระราชก าหนดกฎหมายอาญาอสลาม (The Syariah Penal Code Order ๒๐๑๓) เมอป ๒๐๑๔ ศาลชะรอะฮจงมอ านาจในการพจารณาคดความผด

๘๓ ASEAN Law Association, see n. ๖, p. ๔. ๘๔ Application of Laws Act Section ๒ ระบวา “Subject to the provisions of this Act and save in so far as other provision has been or may hereafter be made by any written law in force in Brunei Darussalam, the common law of England and the doctrines of equity, together with statutes of general application, as administered or in force in England at the commencement of this Act, shall be in force in Brunei Darussalam prrovided that the said common law, doctrines of equity and statutes of general application shall be in force in Brunei Darussalam so far only as the circumstances of Brunei Darussalam and of its inhabitants permit and subject to such qualifications as local circumstances and customs render necessary.”

หลกกฎหมายคอมมอนลอว

ของประเทศองกฤษ

บญญตกฎหมายทตราโดยฝายนตบญญต กฎหมายอสลามหรอกฎหมาย

ชะรอะฮ

หลกกฎหมายทถอเอาค าพพากษาในคดกอนเปนบรรทดฐานในการ

ตดสนคด

กฎหมายรฐธรรมนญ

กฎ ระเบยบ ค าสง ประกาศ หรอเอกสารอน ๆ ทมผล

บงคบทางกฎหมาย

๒๑

เกยวกบการฆา ขมขน ความผดเกยวกบทรพยซงเดมเคยอยภายใตการพจารณาของศาลอาญาภายใตประมวลกฎหมายอาญา (The Penal Code)๘๕ ดงนนในขณะน บรไนจงมกระบวนพจารณาทางอาญาซงใชทงประมวลกฎหมายอาญา (The Penal Code) และพระราชก าหนดกฎหมายอาญาอสลาม (The Syariah Penal Code Order ๒๐๑๓) ในขณะเดยวกน

การพจารณาวาคดอาญาประเภทไหนจะเขาไปสกระบวนการพจารณาภายใตประมวลกฎหมายอาญาเดม หรอพระราชก าหนดกฎหมายอาญาอสลามฉบบใหม อยในดลพนจของหนวยงานรฐทเกยวของ ในปจจบนแนวทางการก าหนดวาหนวยงานของรฐทเกยวของจะมวธการในการเลอกด าเนนขอกลาวหาอยางไรและโดยผานกฎหมายและเขตอ านาจศาลใดยงไมเปนทปรากฏแนนอน๘๖

๑.๕ ระบบศาลและวธการตความกฎหมาย

ประมวลกฎหมายอาญาอสลามเปนกฎหมายทถกบญญตไวในคมภรอลกรอาน โดยเนนกระบวนการพสจนความผดของผกระท าความผดทมบทลงโทษรายแรง โดยจะเนนไปทพยานบคคลซงเหนการกระท าความผดดวยตาอยางชดเจน และมใชเปนการคาดเดา โดยหากเงอนไขของการพสจนหลกฐานความผดไมครบถวนตามหลกการศาสนาอสลาม ความผดดงกลาวกจะถกน าไปสการพจารณาดวยกฎหมายทวไป นอกเหนอจากกฎหมายอสลามแลว ระบบกฎหมายและระบบศาลองกฤษไดเขามามบทบาทในประเทศบรไน โดยเฉพาะอยางยงทางดานระบบศาล ในป ค.ศ. ๑๙๐๖ และ ๑๙๐๘ ไดมการออกกฎหมายในเรองระบบศาล (Court Enactment) เพอใชส าหรบพจารณาคดแพงและคดอาญา และจดตงศาลดงตอไปน (๑) The Court of the Resident (๒) Courts of Magistrate of the First Class (๓) Courts of Magistrate of the Second Class (๔) Courts of Native Magistrates และ (๕) Courts of Kathis

ระบบศาลยตธรรมของประเทศบรไนประกอบดวยศาลยตธรรมและศาลชะรอะฮ ในคดอาญาและคดแพง ศาลอทธรณเปนศาลสงสดในการอทธรณในประเทศบรไน ศาลชะรอะฮของประเทศบรไนรบพจารณาคดทงคดแพงและคดอาญาในคดทศาลยตธรรมไมมเขตอ านาจ โดยจะเปนคดทเกยวกบกฎหมายอสลาม เชน คดทเกยวกบการยนขอรบบตรบญธรรม การแบงมรดกตามพนยกรรมหรอการแบงมรดกซงไมไดท าพนยกรรมไว การใหการอนมตการประมล และเรองตางๆ ทอยภายใตกฎหมายอสลาม อยางไรกด ประเทศบรไนยงไมมการจดตงศาลช านญพเศษซงอาจกอใหเกดอปสรรคตอการประกอบธรกจได เนองจากจะเกดความลาชาในการพจารณาคดธรกจเฉพาะ และปญหาความช านาญของตลาการในการพจารณาคด

๘๕ The Penal Code, Cap ๒๒ (๒๐๐๑). ๘๖ Oxford Business Group, Dual track: Common and sharia law systems are both in operation in the Sultanate, http://www.oxfordbusinessgroup.com/overview/dual-track-common-and-sharia-law-systems-are-both-operation-sultanate, เขาถงขอมลเมอวนท ๒๗ มกราคม ๒๕๕๘.

๒๒

๑.๕.๑ ศาลยตธรรม

ศาลยตธรรมเปนศาลทพพากษาคดความนอกเหนอจากทมเขตอ านาจภายใตศาลชะรอะฮ ใชภาษาองกฤษในกระบวนการพจารณา และจะมผแปลเปนภาษามาเลยหรอภาษาทองถนอนหากมความจ าเปน ทงนค าพพากษาท าเปนภาษาองกฤษ และกฎเกณฑเกยวกบพยานหลกฐานใชตามแบบกฎหมายคอมมอนลอวของประเทศองกฤษ ศาลของบรไนมความแตกตางจากระบบองกฤษโดยทศาลบรไนไมมการใชลกขนในคดความผดอาญา ผพพากษาจะเปนผพจารณาทงปญหาขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมาย

๑.๕.๑.๑ ศาลชนตน (Subordinate Court)

พระราชบญญตกฎหมายศาลชนตน (The Subordinate Courts Act ๑๙๘๓) ก าหนดใหศาลชนตนประกอบดวย ศาลแขวง (Magistrate Courts) และศาลเยาวชน (Juvenile Courts) โดยศาลแขวงถกควบคมโดยพระราชบญญตศาลชนตน (Subordinate Courts Acts ๑๙๘๓) ก าหนดใหสลตานจดตงศาลแขวงและยงเปนการยกเลกศาลแขวงทมหลายชนในสมยกอน คดความสวนมาก จะมการพจารณาโดยศาลแขวง ศาลแขวงมทตงใน ๔ เขต คอ Brunei Darussalam, Bandar Seri Begawan, Kuala Belait, Tutong and Temburong ศาลแขวงมเขตอ านาจในการพจารณาทงคดแพงและคดอาญา๘๗ ศาลเยาวชนตงอยใน ๔ เขต ไดแก Bandar Seri Begawan, Tutong, Kuala Belait and Temburong โดยศาลเยาวชนจะพจารณาคดในสามประเภทใหญๆ ไดแก การกระท าความผดอาญาโดยเยาวชนอายไมถง ๑๘ ป การกระท าความผดอาญาโดยเยาวชนซงไมอยในการดแลของผปกครอง และการกระท าความผดอาญาโดยเยาวชนทตองการการดแลและคมครองเปนพเศษ

๑.๕.๑.๒ ศาลชนกลาง (Intermediate Court)

ศาลชนกลางจดตงโดย พระราชบญญตศาลชนกลาง ( Intermediate Court Act) โดยจดตงขนตงแต ป ๑๙๙๑ ผพพากษาประจ าศาลชนกลางนนไดรบการแตงตงจากสลตานและสามารถนงพจารณาคดไดเพยงล าพง เปนศาลเปดและสาธารณชนสามารถเขาฟงกระบวนพจารณาได ซงรบพจารณาทง คดแพงและคดอาญา โดยในคดอาญาจะรบพจารณาคดอาญาทระวางโทษไมเกน ๒๐ ป ศาลชนกลางไมมอ านาจพจารณาคดทมโทษประหารชวต ส าหรบคดแพง ศาลชนกลางสามารถรบพจารณาคดทมทนทรพยมากกวา B$๑๕๐๐๐ แตไมเกน B$๑๐๐๐๐๐ หรอจ านวนทระบไวในค าสงของผพพากษาหวหนาศาลในราชกจจานเบกษา ทงนคดทศาลชนกลางรบพจารณาจะตองมจดเกาะเกยวของการกระท าความผดเกดในประเทศบรไน หรอผกระท าความผดมธรกจหรอพ านกอยในบรไน หรอการกระท าความผดมขอเทจจรงทเกดขนในประเทศบรไน

ค าตดสนทออกโดยศาลชนกลางสามารถอทธรณไปยงศาลอทธรณได หนาทพเศษของผพพากษาในศาลชนกลาง คอ เปนผดแลจดการการเขาสมครเปนทนายวาความ (advocate) และทนายใหค าปรกษา (solicitor)

๘๗ E. Ann Black, Gary F. Bell , see n. ๒, p. ๓๐๙.

๒๓

๑.๕.๑.๓ ศาลฎกา (Supreme Court)

ศาลฎกาบรไนเรมกอตงในป ๑๙๖๓ เปนศาลทมการบนทกการด าเนนกระบวนพจารณา โดยประกอบดวยศาลอทธรณ (The Court of Appeal) ซงพจารณาคดอทธรณทงคดอาญาและคดแพง๘๘ และ ศาลสง (High Court) ซงพจารณาตงแตการเรมตนคดและคดทมการอทธรณขนมา๘๙

ศาลอทธรณและศาลสงบรไนเปนหนวยงานทรบผดชอบการบรหารจดการกระบวนการยตธรรมทงหมดทเกยวกบกฎหมายทางแพง (ซงแยกออกจากกฎหมายชะรอะฮ) ประกอบไปดวยหวหนาฝายบรหารฝายตลาการคอ หวหนาศาล (Chief Registrar) ซงดแลระบบยตธรรมทงหมด ศาลอทธรณและศาลสงอยภายใตพระราชบญญต The Supreme Court Act มอ านาจพจารณาทงคดแพงและคดอาญา รวมทงรบอทธรณคดแพงและคดอาญาจากศาลแขวง นอกจากนศาลสงยงรบพจารณาคดทเกยวกบลมละลาย การช าระบญชส าหรบการเลกบรษท หนงสอแตงตงผจดการมรดกในทรพยสนของผตาย ผพพากษาศาลสงในปจจบนประกอบดวยผพพากษาหวหนาศาลและผพพากษาอกสองทานในองคคณะ

ส าหรบศาลอทธรณเปนศาลสงสดในการอทธรณ ประกอบดวย ประธานและผพพากษา ๒ คน ศาลอทธรณรบพจารณาทงคดแพงและคดอาญาจากศาลสงและศาลชนกลาง ศาลอทธรณเปนศาลสงสดของคดอาญา แตส าหรบคดแพง ศาลอทธรณเปนศาลสงสดส าหรบการอทธรณ เวนแตคกรณตกลงกนเพอทจะสงคดใหคณะกรรมาธการสภาองคมนตรขององกฤษ (Judicial Committee of the Privy Council) พจารณาซงจะกลาวในหวขอตอไป

๑.๕.๑.๔ คณะกรรมาธการสภาองคมนตรขององกฤษ (Judicial Committee of the Privy Council)

คณะกรรมาธการสภาองคมนตรขององกฤษเปนสทธสดทายในการอทธรณ เฉพาะคดแพง ซงใชกบประเทศทเปนอาณานคมของสหราชอาณาจกรรวมถงประเทศบรไน๙๐ ค าขออทธรณทมาจากศาลอทธรณและศาลสงของบรไนจะถกสงไปยงสลตานและยงดเปอตวน โดยอทธรณนจะถกน าสงคณะกรรมาธการสภาองคมนตรองกฤษโดยความตกลงทท าขนระหวางพระราชนองกฤษและสลตาน๙๑ ดงนนเฉพาะคดแพงทมความตกลงระหวางพระราชนองกฤษและสลตานเทานนทจะถกสงมาทคณะกรรมาธการสภาองคมนตรขององกฤษ๙๒ ๘๘ E. Ann Black, Gary F. Bell , see n. ๒, p.๓๑๐. ๘๙ E. Ann Black, Gary F. Bell , see n. ๒, p.๓๑๐. ๙๐Judicial Committee of the Privy Council, Practice Directions, available at https://www.jcpc.uk/procedures/practice-direction-๐1.html (accessed on ๑๗ November ๒๐๑๔). Amendment) Order ๑๙๙๘, S.I. ๑๙๙๘ No. ๒๕๕). ๙๑ The Judicial Committee of the Privy Council, available at https://www.supremecourt.uk/docs/beginners-guide-to-the-jcpc.pdf (accessed on ๑๗ November ๒๐๑๔)๙๑ Brunei (Appeals) Act ๑๙๘๙ (๑๙๘๙ c.๓๖), Brunei (Appeals) Order ๑๙๘๙ (S.I. ๑๙๘๙ No. ๒๓๙๖, as amended by Brunei (Appeals) (Amendment) Order ๑๙๙๘, S.I. ๑๙๙๘ No. ๒๕๕). ๙๒ The Judicial Committee of the Privy Council, available at https://www.supremecourt.uk/docs/beginners-guide-to-the-jcpc.pdf (accessed on ๑๗ November ๒๐๑๔).

๒๔

คณะกรรมาธการสภาองคมนตรองกฤษนประกอบไปดวย ผพพากษาศาลอทธรณและศาลสงของสหราชอาณาจกร ซงเปนผทเคยด ารงต าแหนงในสภาขนนาง (Lord of Appeal in Ordinary) รวมถงอดตผพพากษาศาลอทธรณและศาลสง โดยปกตแลวคณะกรรมาธการสภาองคมนตรองกฤษจะมองคคณะจ านวนสามถงหาทานในคดอทธรณ๙๓

ทงนอยการสงสดไดใหความเหนวา กระบวนการอทธรณไปยงคณะกรรมาธการสภาองคมนตรขององกฤษควรยงคงถกรกษาไวเพอเปนประโยชนตอนกลงทนตางชาต ผซงอาจจะคนเคยกบหลกกฎหมาย คอมมอนลอวขององกฤษมากกวาระบบกระบวนการยตธรรมของบรไน๙๔

ภาพท ๓: โครงสรางระบบศาลคดแพงของประเทศบรไน

๙๓ Judicial Committee of the Privy Council, Practice Directions, https://www.jcpc.uk/procedures/practice-direction-๐1.html (accessed on ๑๗ November ๒๐๑๔). ๙๔ Judicial Committee of the Privy Council, Practice Directions, https://www.jcpc.uk/procedures/practice-direction-๐1.html (accessed on ๑๗ November ๒๐๑๔).

คณะกรรมาธการสภาองคมนตรขององกฤษ (เฉพาะคดแพงทมความตกลงระหวางพระราชนองกฤษ)

ศาลฎกา

ศาลอทธรณ / ศาลสง

ศาลชนกลาง

ศาลชนตน

ศาลแขวง ศาลเยาวชน

๒๕

ภาพท ๔: โครงสรางระบบศาลคดอาญาของประเทศบรไน

๑.๕.๒ ศาลชะรอะฮ (Shariah Courts)

ศาลชะรอะฮจดตงขนโดย The Syariah Court Act๙๕ ประกอบไปดวยศาลชะรอะฮชนตน (The Syriah Subordinate Court) ศาลสงชะรอะฮ (The Syariah High Court) และศาลอทธรณชะรอะฮ (The Syariah Court of Appeal) ศาลชะรอะฮรบพจารณาทงคดแพงและคดอาญาตามทไดใหเขตอ านาจไวส าหรบศาลชะรอะฮ ในสวนของคดแพง ศาลชะรอะฮจะมอ านาจพจารณาคดทเกยวกบครอบครว มรดก และเรองตางๆททมกฎหมายลายลกษณอกษรบญญตใหอยในอ านาจพจารณาของศาล ในสวนของคดอาญา ศาลชะรอะฮจะมอ านาจพจารณาคดอาญาทระบอยในพระราชก าหนดกฎหมายอาญาอสลาม (The Syariah Penal Code Order ๒๐๑๓) กฎหมายตางๆในประเทศบรไนไดรบการแกไขเพอรองรบคดทขนพจารณาในศาลชะรอะฮอาทเชน พระราชก าหนด The Islamic Family Law Order (๑๙๙๙) ซงก าหนดหลกเกณฑในเรองครอบครว การยนขอรบบตรบญธรรม การแบงมรดกตามพนยกรรม และการแบงมรดก พระราชก าหนด Syariah Courts Evidence Order ๒๐๐๑ และ Shariah Courts Civil Procedure Order ๒๐๐๕ ซงก าหนดหลกเกณฑเรอง

๙๕ The Syariah Court Act, Cap ๑๘๔ (๒๐๐๐)

ศาลฎกา

ศาลอทธรณ/ศาลสง

ศาลชนกลาง

ศาลชนตน

ศาลแขวาง ศาลเยาวชน

๒๖

พยานหลกฐานในคดความทศาลชะรอะฮมเขตอ านาจรบผดชอบ๙๖ ภาษามาเลยเปนภาษาทใชในกระบวนการพจารณา สวนเอกสารทางการจะจดท าเปนภาษายาว (Jawi)๙๗

๑.๕.๒.๑ ศาลชนตนชะรอะฮ (Syariah Subordinate Court)

ภายใตศาลชนตนชะรอะฮ จะด าเนนกระบวนพจารณาคดอาญาส าหรบความผดทมโทษสงสดไมเกน ๑๐,๐๐๐ ดอลลาหบรไนหรอจ าคกไมเกน ๗ ปหรอทงจ าทงปรบ๙๘ ในสวนคดแพง ศาลชนตนชะรอะฮมอ านาจพพากษาคดทมราคาทนทรพยไมเกน ๕๐๐,๐๐๐ ดอลลาหบรไน หรอไมสามารถประเมนราคาไดเปนเงน แตอยางไรกดอ านาจในการพจารณาพพากษาสามารถทจะขยายเพมไดโดยสลตานและ Yang Di-Pertuan โดยค าแนะน าจาก The Chief Syar’ie Judge๙๙

๑.๕.๒.๒ ศาลสงชะรอะฮ (Syariah High Court)

การพจารณาคดแพงของศาลสงชะรอะฮ ไดถกบญญตไวภายใต The Syariah Courts Act ใหครอบคลมถงคดทเกยวกบครอบครว มรดก เชน การหมน การสมรส การหยา การแบงสนสมรส พนยกรรม และคดลกษณะอนๆ ทมกฎหมายลายลกษณอกษรบญญตใหอยในอ านาจพจารณาของศาลสงชะรอะฮ ๑๐๐

๙๖ E.Ann Black and Gary F. Bell, see n. ๒, p. ๓๑๔. ๙๗ Syariah Couts Act, Cap ๑๘๔, s๗ (๒) (a) and (b) ระบวา “(a) No business shall be transacted at any meeting of the Privy Council if there are less than one-third of the Members of the Council (besides His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan or other person presiding)... (b) If the number of Members of the Privy Council is not a multiple of 3…” See also Religious Council and Kadis Courts Act, Cap ๗, s. ๕๒( ๑) and (๒) ระบวา “๕๒ (๑) The language of the Court shall be Malay. (๒) All documents and written proceeding maybe written or typewritten in either Jawi or Romanised Malay.” ๙๘ Azrimah Binti Haji Abdul Rahman , Working paper for National day Seminar 2006 “Legal System in Brunei Darussalam after The Singing of The Supplementary Agreement 1905/1906 Between Brunei & Great Britain”, http://www.bruneiresources.com/pdf/nd06_azrimah.pdf เขาถงขอมลเมอวนท ๒๗ มกราคม ๒๕๕๘,p. ๒๑ ๙๙ Section ๑๖ (๒) of the Syariah Courts Act Cap (๑๘๔) ระบวา “His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan may, on the recommendation of the Chief Syar’ie Judge from time to time, by notification in the Gazette, increase the civil jurisdiction of the Syariah Subordinate Courts.” ๑๐๐ Syariah Court Order, Cap ๑๘๔, s๑๕ (b) ระบวา “The Syariah High Court shall (b) in its civil jurisdiction, hear and determine all actions and proceedings which relate to … (i) betrothal, marriage (including ta’at balik), divorce, khulu’, fasakh, cerai ta’liq, determination of turns, li’an, illa or any matrimonial matter; (ii) any disposition of or claim to any property arising out of any matter set out in sub-paragraph (i); (iii) maintenance of dependants, legitimacy (ithbatun nasab) or guardianship or custody (hadanah) of infants; (iv) division of or claims to harta sepencarian; (v) wills or gifts during maradal-maut of a deceased Muslim; (vi) gift inter vivos (hibah), or settlement (sulh) made without adequate monetary consideration or value by a Muslim; (vii) waqaf or nazar; (viii) division of and inheritance of property, testate or intestate; (ix) determination of persons entitled to all or any part of the estate of a deceased Muslim and the parts thereof which such persons are respectively entitled to (x) other matters in respect of which jurisdiction is conferred by any written law.”

๒๗

ส าหรบคดอาญา ศาลสงชะรอะฮจะพจารณาความผดทมบทลงโทษภายใตกฎหมายลายลกษณอกษรของบรไนซงก าหนดใหอยในเขตอ านาจของศาลสงชะรอะฮ๑๐๑

๑.๕.๒.๓ ศาลอทธรณชะรอะฮ (Syariah Appeal Court)

ศาลอทธรณชะรอะฮมอ านาจพจารณาพพากษาคดอทธรณจากศาลสงชะรอะฮ ค าพพากษาศาลชะรอะฮชนตนทจะอทธรณไปทศาลสงชะรอะฮจะตองไดรบความเหนชอบจากศาลอทธรณชะรอะฮ ซงจะพจารณาค าขออทธรณในปญหาขอกฎหมายและค าขออทธรณทเปนประโยชนแกสาธารณะเทานน๑๐๒ ศาลอทธรณชะรอะฮมเขตอ านาจเหนอศาลสงชะรอะฮ และสามารถกลบค าสงของศาลสงชะรอะฮได ในกรณทผพพากษาศาลอทธรณเหนควรหรอโดยการรองขอของคกรณหรอผทเกยวของในคด ศาลอทธรณ ชะรอะฮสามารถเรยกบนทกรายงานคดจากศาลสงชะรอะฮ และระงบกระบวนพจารณาดงกลาวได ศาลอทธรณชะรอะฮสามารถใหความเหนแนะน าตอศาลสงในกรณทจ าเปนและเพอความยตธรรม๑๐๓

๑๐๑ Syariah Courts Act, Cap ๑๘๔, s ๑๕ (A) ระบวา “… in its criminal jurisdiction, try any offence punishable under any written law which provides for syariah criminal offences, under any written law relating to Islamic family law or under any other written law which confers on the Syariah High Court jurisdiction to try any offence, and may impose any punishment provided therein.” ๑๐๒ Syariah Courts Act, Cap ๑๘๔, s ๒๐ (๑). Jurisdiction of Syariah Appeal Court. ระบวา “The Syariah Appeal Court shall have jurisdiction to hear and determine any appeal against any decision made by the Syariah High Court in the exercise of its original jurisdiction.” ๑๐๓ Syariah Courts Act, Cap ๑๘๔, s ๒๑ (๑) - (๒) ระบวา “Supervisory and revisionary jurisdiction of Syariah Appeal Court. (๑) The Syariah Appeal Court shall have supervisory and revisionary jurisdiction over the Syariah High Court and may, if it appears necessary in the interests of justice,… (๒) Whenever the Syariah Appeal Court calls for the record under subsection….”

๒๘

ภาพท ๕: โครงสรางระบบศาลชะรอะฮของประเทศบรไน

๑.๖ การบงคบใชกฎหมายและปญหาในทางปฏบต

๑.๖.๑ ภาพรวมของกระบวนการยตธรรมของประเทศบรไน

๑.๖.๑.๑ ภาพรวมของกระบวนการยตธรรมทางอาญา

กระบวนการและขนตอนในการด าเนนคดทางอาญาในขนตอนแรกจะเปนหนาทของต ารวจใน การจบกมผกระท าความผดเพอสงตอใหพนกงานอยการด าเนนการสบสวนสอบสวน กอนทจะตดสนใจวาคดมมลเพยงพอทจะสงตอใหศาลพจารณาคดตอไป อตราการเกดอาชญากรรม (Crime Rate) ของประเทศบรไนถกจดล าดบวาเปนประเทศทเกดอาชญากรรมในระดบปานกลาง (Medium)๑๐๔ โดยอาชญากรรมทเกดขนโดยสวนใหญจะมลกษณะไมรนแรง อาทเชน การลกขโมย เปนตน อตราการเกดขนของอาชญากรรมจะเพมสงขนในชวงเดอนกรกฎาคม และเดอนธนวาคม เนองจากเปนเดอนทมวนหยดจ านวนมากและเปนชวงโรงเรยนปด

๑๐๔ จดล าดบโดย The Overseas Security Advisory Council (OSAC), United Department of States (๒๐๑๒) เขาถงไดท https://www.osac.gov/pages/AboutUs.aspx (เขาถงเมอวนท ๒๗ มกราคม ๒๕๕๘)

ศาล อทธรณ ชะรอะฮ

ศาลสงชะรอะฮ

ศาลชนตนชะรอะฮ

๒๙

เทอม๑๐๕ เจาหนาทต ารวจของบรไนปฏบตงานอยางมประสทธภาพในการจบกมผราย โดยปกตแลวเจาหนาทต ารวจจะใชเวลาไมเกน ๓๐ นาทในการไปถงจดเกดเหตหลงจากทไดรบแจงความ๑๐๖

๑.๖.๑.๒ ภาพรวมของกระบวนการยตธรรมทางแพง

ขอพพาททางแพงสวนใหญเปนขอพพาททเกยวของกบการผดสญญา หรอการเรยกรองคาเสยหายระหวางคกรณทเปนเอกชนทงค ในขนเรมตน ผ เสยหายจะตองจางทนายความในการฟองคดตอศาล โดยกระบวนการและขนตอนการด าเนนคดในทางแพงนนจะอยภายใตกฎเกณฑของศาลฎกา (Supreme Court Rules) ซงจะก าหนดหลกเกณฑในเรองประเภทของคดทจะรบพจารณา ขนตอนและกระบวนการการพจารณา แบบฟอรมและเอกสารในการด าเนนคด เปนตน

๑.๖.๒ องคกรในกระบวนการยตธรรมของประเทศบรไน

๑.๖.๒.๑ ส านกงานต ารวจแหงชาตบรไน

ส านกงานต ารวจแหงประเทศบรไนจดตงขนเมอป ค.ศ. ๑๙๒๑ โดยมหนาทหลกในการจบกมผกระท าความผดและพจารณาการสงฟองเพอด าเนนคดตอไป นอกเหนอจากหนาทหลกในการจบกมผกระท าความผดเพออ านวยความยตธรรมใหเกดขนแกประชาชน ในอดตต ารวจบรไนยงมหนาทในการใหบรการอนๆ เชนการดบเพลง การคมตวนกโทษในเรอนจ า การตรวจคนเขาเมอง การจดทะเบยนยานพาหนะ และการออกใบอนญาตตางๆ ปจจบน ประเทศบรไนไดมการเปลยนแปลงโครงสรางของต ารวจใหเกดความคลองตวในการปฏบตงานเพอเพมประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมายอยางแทจรง จงมการแยกหนวยงานซงมหนาทในการตรวจคนเขาเมองออกจากส านกงานต ารวจแหงประเทศบรไน โดยจดตงเปนส านกงานตรวจคนเขาเม องในป ค.ศ. ๑๙๕๘๑๐๗ ส านกงานต ารวจแหงประเทศบรไนกระจายการท างานไปยงภมภาคใน ๗ เขต๑๐๘ โดยแตละเขตแบงการบรหารงานภายในออกเปนสหนวยงาน คอ งานบรหารและการเงน งานยทธการ งานสบสวนสอบสวนและการสบราชการ งานสงก าลงบ ารง โดยงานต ารวจทงหมดถกตรวจสอบโดยผตรวจ การ ผบญชาการต ารวจแหงชาต และรองผบญชาการต ารวจแหงชาต ประเทศบรไนเปนประเทศทมอตราสวนเจาหนาทต ารวจตอจ านวนประชากรในระดบทสงมาก และเมอเทยบกบประเทศสมาชกอาเซยนทสงสถตดวยกนอกสประเทศแลว ประเทศบรไนมอตราสวนของเจาหนาทต ารวจตอประชากรสงทสด

๑๐๕ Ibid ๑๐๖ Ibid ๑๐๗ Ibid. ๑๐๘ Brunei, Belait, Muara/Marine, Tutong, Temburong, Jerudong, and Berakas Police Districts

๓๐

ตารางท ๒: อตราสวนของเจาหนาทต ารวจตอประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน ในแตละประเทศ

ล าดบ ประเทศ อตราส วนของเจ าหนาทต ารวจตอประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน

๑ บรไน ๑,๐๘๖.๕ ๒ สงคโปร ๓๙๖.๔ ๓ มาเลเซย ๓๕๔.๐ ๔ ไทย ๓๒๑.๐ ๕ ฟลปปนส ๑๓๑.๙

อตราเฉลยทวโลก ๓๔๑.๘ ทมา: United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) and European Institute for Crime Prevention and Control, International Statistics on Crime and Justice, (eds.) S. Harrendorf, M. Heiskanen, and S. Malby, ๒๐๑๐, pp. ๑๓๕-๑๓๖. การปฏบตงานของต ารวจบรไนอยภายใตการก ากบดแลของพระราชบญญตต ารวจบรไน ซงมขอบเขตในเรองการจดตงและการบรหารเจาหนาทต ารวจ การระบหนาทของต ารวจและบทลงโทษจากการกระท าความผดในหนาทของต ารวจ ซงตามพระราชบญญต Royal Brunei Police Force Act นไดหามเจาหนาทต ารวจกระท าการดงตอไปนในขณะปฏบตหนาท๑๐๙

ละเวนการปฏบตหนาทโดยไมขออนญาตผบงคบบญชาหรอปราศจากเหตอนสมควร

นอนหลบขณะปฏบตหนาท

ปฏบตหนาทดวยความล าเอยง

ปฏบตหนาทอนเปนไปในทางเสอมเสย

ปฏบตหนาทในทางทขดกบกฎหมาย หรอค าสงของผบงคบบญชา

ตดสารเสพตด

มพฤตกรรมดาวราว

เพกเฉยตอหนาทหรอค าสง

แสรงปวยเพอละเวนการปฏบตหนาท

บายเบยงหนาทการปฏบตงาน ๑๐๙ Royal Brunei Police Force Act, Cap ๕๐, Art. ๒๕ (๒) (a) - (o) ระบวา “Where the Commission or on authorized police officer finds a subordinate police officer of any of the following offences (a)absence from duty without leave or good cause (๐) corrupt practice.”

๓๑

ปฏบตงานนอกเหนอจากค าสงจนกอใหเกดความเสยหาย

ประมาทเลนเลอในหนาท หรอจงใจกอใหเกดความเสยหายแกทรพยสนของรฐบาล

ท าการคา หรอรบจางงานอนใดโดยไมขออนญาตผบงคบบญชา

เปดเผยความลบราชการ

กระท าการทจรต

ถาหากเจาหนาทต ารวจกระท าความผดอยางหนงอยางใดตามฐานความผดทระบไวขางบน ผตรวจการ (Commissioner) มอ านาจในการถอดถอนเจาหนาทต ารวจทกระท าความผดออกจากต าแหนง หรออาจลงโทษประการอนตามระดบความผด เชน การลดยศ การลดต าแหนง การลดเงนเดอน และการตกเตอน เปนตน๑๑๐ โดยทวไปแลว การปฏบตงานของเจาหนาทต ารวจบรไนเปนไปตามกรอบของกฎหมาย และไมคอยพบการกระท าความผดในการปฏบตหนาท๑๑๑ แตอยางไรกด เมอเจาหนาทต ารวจกระท าความผดในกรณทรายแรงมากๆ สลตานบรไนจะออกค าสงโดยตรงใหมการลงโทษเจาหนาทต ารวจผกระท าความผดโดยเรว๑๑๒

๑.๖.๒.๒ ส านกงานความมนคงแหงชาต

ส านกงานความมนคงแหงชาตมบทบาทและหนาทในการรกษาความมนคงในประเทศ โดยมพระราชบญญตความมนคงแหงชาต ค.ศ. ๑๙๘๓ ใหอ านาจในการจบกมและกกกนผตองสงสยทกระท าความผดทเกยวของกบความมนคงของชาต เชนการลมลางการปกครอง การกอตงองคกรอาชญากรรม และความผดอนๆทสงผลกระทบตอความมนคงของชาต๑๑๓ พระราชบญญตความมนคงแหงชาตฯ ใหอ านาจในการกกกนผตองสงสยทกระท าความผดตอความมนคงโดยไมมการพจารณาคด (Detention without trial) เปนระยะเวลาไมเกน ๒ ป แตสามารถตอระยะเวลาไดโดยการอนมตของสลตาน๑๑๔ นอกจากน กฎหมายความ

๑๑๐ Royal Brunei Police Force Act, Cap ๕๐, Art. ๒๕ (๒) (i) - (iv) ระบวา “Where the Commission or on authorized police officer finds a subordinate police officer of any of the following offences (i)reduction in rank , grade seniority or salary (iv) caution.” ๑๑๑ United States Department of State, Brunei: Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, available at http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/๒๐๐๖/๗๘๗๖๗.htm (เขาถงเมอวนท ๑๒ พฤศจกายน ๒๕๕๗) ๑๑๒ Mahidi Waleed P.D., Wake Up Call to Country’s Law Enforcement Agencies, Borneo Bulletin, ๑๗ September ๒๐๑๐. ๑๑๓ Internal Security Act, Cap ๑๓๓, Objective (๑๙๘๓) ระบวา “An Act to provide for the internal security of Brunei Darussalam, preventive detention, the prevention of subversion, the suppression of organised violence against persons and property in specific areas of Brunei Darussalam, and for matters incidental thereto.” ๑๑๔ Internal Security Act, Cap ๑๓๓, Article ๓ ระบวา “If His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan is satisfied with respect to any person that, in order to prevent that person from acting in any manner prejudicial to the security of Brunei Darussalam or any part thereof … , the Minister* shall make an order directing that such person be detained for any period not exceeding 2 years…”

๓๒

มนคงแหงชาตฯ ยงใหอ านาจแกเจาหนาทต ารวจทไดรบมอบหมายในการจบกมบคคลใดๆทเชอวาไดกระท าความผดทเกยวของกบความมนคงโดยไมตองมหมายจบ๑๑๕

๑.๖.๒.๓ ส านกงานอยการสงสด (Attorney General’s Chambers)

อยการสงสดมหนาท ใหค าปรกษาเรองท เกยวกบกฎหมายทงหมดแกรฐบาลทงคดแพงและคดอาญา๑๑๖ นอกจากน อยการสงสดเปนพนกงานอยการซงมสทธเดดขาดตามรฐธรรมนญในการทจะด าเนนการหรอไมด าเนนการกระบวนการทางอาญา๑๑๗ นอกเหนอจากหนาทหลกขางตนแลว อยการสงสดยงมหนาทอนๆดงตอไปน๑๑๘

ใหค าปรกษาทางกฎหมายแกรฐบาล กระทรวง ทบวง กรม ตางๆ ตลอดจนรฐวสาหกจ

รางและตรวจสอบสญญาและเอกสารทางกฎหมายในนามของรฐบาล

ด าเนนการฟองรองคดแพงในนามของรฐบาล

เจรจาตอรอง รางสนธสญญา บนทกขอตกลงระหวางประเทศ

รางกฎหมายเพอน าเสนอรฐบาล

บรหารจดการการปกปองทรพยสนทางปญญาในบรไน

เขารวมการประชมในองคกรระดบนานาชาตและท ารายงานผลของการเขารวมประชม รวมทงท าขอเสนอส าหรบการชวยเหลอในเรองรางกฎหมายทมผลมาจากการมพนธกรณในระดบนานาชาตไมวาจะในรปของขอตกลงทวภาคหรอพหภาค

จดทะเบยนบรษทและจดชอธรกจ

ศกษาแนวทางการปรบปรง แกไขกฎหมายของประเทศบรไน

๑๑๕ Internal Security Act, Cap ๑๓๓, Article ๑๘ ระบวา “Any officer or person authorised to exercise the powers of entry or investigation under section 17 may, without warrant and with or without assistance, enter any premises…” Article ๑๙ ระบวา “Any officer or person authorised to exercise the powers of entry or investigation … may seize any document or other thing in respect of which he reasonably believes an offence to have been committed under this Chapter…” ๑๑๖ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ ๘๑ ระบวา “(๑) There shall be an Attorney General who shall be appointed by His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan by notification published in the Gazette (๒) The Attorney General shall advise on all legal matters connected with the affairs of Brunei Darussalam referred to him by His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan or by the Government..” ๑๑๗ รฐธรรมนญแหงประเทศบรไน ขอ ๓๗๔ (๑) ระบวา “The Attorney General shall be the Public Prosecutor and shall have the general direction and control of criminal prosecutions and proceedings under this Code or under any other written law…” ๑๑๘ ASEAN Law Association, see n. ๖, pp. ๗-๘.

๓๓

๑.๖.๓ ปญหาการบงคบใชกฎหมายเกยวกบการคา

ในเรองการบงคบใชกฎหมายทรพยสนทางปญญา ประเทศบรไนถกจดเปนประเทศทมอตราการละเมดทรพยสนทางปญญาทคอนขางสงในป พ.ศ. ๒๕๕๕๑๑๙ โดยพบวาสนคาทางดานดนตร (เชนซด และแผนเสยง) ทคาขายกนในประเทศเปนสนคาละเมดลขสทธรอยละ ๓๐ นอกจากน สนคาโปรแกรมซอฟทแวรคอมพวเตอรทคาขายกนในประเทศเปนสนคาละเมดลขสทธถงรอยละ ๖๖ การบงคบใชกฎหมายทรพยสนทางปญญาของประเทศบรไนมอปสรรคดงตอไปน

การด าเนนคดในชนศาลมความลาชา (คดละเมดทรพยสนทางปญญาใชเวลาด าเนนคดเกนกวา ๒ ป)

ความผดฐานละเมดสทธทางทรพยสนทางปญญามโทษทต าไป ท าใหไมสงผลกระทบมากตอผกระท าความผด

ต ารวจบรไนจะตองมหมายจบ (Warrant) ในการจบกมผกระท าความผดเสมอ ท าใหเกดอปสรรคตอการจบผกระท าความผดซงกระท าความผดซงหนา เนองจากการรอหมายจบท าใหผกระท าความผดหลบหนและซอนหลกฐานเรยบรอยแลว

๑.๖.๔ ปญหาเกยวกบการบงคบใชบทลงโทษตามหลกกฎหมายอสลาม

รฐบาลบรไนไดออกมาประกาศอยางเปนทางการในการผนวกบทลงโทษตามหลกกฎหมายอสลาม หรอกฎหมายชะรอะฮไวในประมวลกฎหมายอาญา และจะบงคบใชบทลงโทษดงกลาวภายในป ๒๕๕๗ บทลงโทษเหลานไดแก การตดแขน/ตดขา (Severing of Limbs) การเฆยน (Flogging) และ การปาหนใสจนเสยชวต (Stoning to death)๑๒๐ ประเทศหลายประเทศรวมทงองคการสหประชาชาตไดออกมาตอตานบทลงโทษตามกฎหมายอาญาของหลกชะรอะฮ ซงประกอบไปดวยการลงโทษททารณและลาสมย โดยตองการใหประเทศบรไนเปลยนแปลงบทบทลงโทษใหกลบมาสอดคลองกบมาตรฐานการลงโทษสากล แตประเทศบรไนยนยนทจะใชหลกกฎหมายและบทลงโทษทปรากฏอยในหลกกฎหมายชะรอะฮ ซงเปนบทลงโทษทมความเหมาะสมในการควบคมการกระท าความผด

๑๑๙ International Intellectual Property Alliance (IIPA), 2012 Special Report on Copyright Protection and Enforcement: Brunei, available at http://www.iipa.com/rbc/2012/2012SPEC301BRUNEI.PDF (accessed ๒๗ January ๒๐๑๕). ๑๒๐ BBC, Brunei Introduces tough Islamic Penal Code, ๓๐ April ๒๐๑๔, available at http://www. bbc.com/news/world-asia-27216798 (accessed on ๑๕ November ๒๐๑๔).

๓๔

บทท ๒ การคาสนคาและบรการของคนตางดาว

๒.๑ บทน า

ประเทศบรไนเขาเปนสมาชกขององคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO) ตงแตป พ.ศ. ๒๕๓๘ (ค.ศ. ๑๙๙๕) ท าใหมพนธกรณตามความตกลงตางๆ เชนเดยวกบประเทศสมาชกอนๆ ของ WTO เชน บทบญญตวาดวยการอนญาตใหปฏบต (Enabling Clause)๑๒๑ ความตกลงทวไปวาดวยภาษศลกากรและการคา (General Agreement on Tariffs and Trade ๑๙๙๔: GATT) ความตกลงทวไปวาดวยการคาบรการ (General Agreement on Trade in Services: GATS) นอกจากนประเทศบรไนยงไดเปนสมาชกความตกลงทางการคาระดบภมภาค (Regional Trade Agreements: RTAs) หลายฉบบ เชน ASEAN Trade in Goods Agreement (ATIGA), ASEAN-Australia-New Zealand FTA, ASEAN-China FTA เปนตน อนน ามาสความผกพนในการลดภาษสนคาน าเขาใหกบประเทศสมาชกตางๆ ตามความตกลงทประเทศบรไนเขาเปนสมาชก

ทงนพนธกรณทเกดขนภายหลงการเขาเปนสมาชกของความตกลงตางๆ รวมถงกฎหมายภายในเกยวกบการคาของประเทศบรไนยอมสงผลกบการคาสนคาและบรการของคนตางดาว ซงสามารถพจารณารายละเอยดไดดงน

๒.๒ กฎหมายทเกยวของกบการคาสนคาและบรการของคนตางดาวและกฎหมายดานการคาสนคาและบรการของคนตางดาว

๒.๒.๑ สาระส าคญของกฎหมายการท างานของคนตางดาว

กฎหมายทเกยวของกบการท างานของคนตางดาวของประเทศบรไน ไดแก พระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙) ซงเปนกฎหมายทก าหนดสทธและหนาทของนายจางและลกจาง รวมถงก ากบดแลแรงงานตางชาตทเขามาในประเทศบรไน และพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ. ๒๔๙๗ (Immigration Act (Cap ๑๗), ๑๙๕๔)๑๒๒ ซงเปนกฎหมายทเกยวของกบการอนญาตใหคนตางดาวเขามาในประเทศบรไน โดยสามารถสรปสาระส าคญของกฎหมายการท างานของคนตางดาว ไดดงน

๑๒๑ ขอบทอนญาตใหประเทศสมาชกของ WTO ซงเปนประเทศก าลงพฒนาท าการเปดเสรทางการคาโดยไดรบเงอนไขพเศษ ๑๒๒ อาศยอ านาจตามพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ. ๒๔๙๗ (Labor Act (Chapter ๙๓), ๑๙๕๔)

๓๕

๒.๒.๑.๑ เงอนไขการขออนญาตจางแรงงานตางชาต

กฎระเบยบและขนตอนในการจางแรงงานตางชาต (ตงแตระดบแรงงานถงระดบผอ านวยการบรหาร) ยกเวน เจาพนกงานธรการและงานอนๆ ทเกยวของ พนกงานขบรถยนต พนกงานรกษาความปลอดภยและงานอนๆ ทเกยวของทการบรการของอาชพนตองด าเนนตามเงอนไข คอ กอนจางลกจางตางชาต นายจางตองมใบอนญาตทออกโดยกรมแรงงานของประเทศบรไน (Commissioner of Labour Brunei Darussalam) ๑๒๓ และลกจางตางชาตตองมการตรวจลงตรา (Visa) เพอการท างานและใบอนญาตใหท างาน ซงจะออกโดยผอ านวยการส านกตรวจคนเขาเมองของประเทศบรไน (Director of Immigration of Brunei Darussalam) ๑๒๔ ทงนบรษทนายจางตองเปนบรษททลงทะเบยนอยางถกตองตามกฎหมาย๑๒๕ กบกรมกฎหมายของบรไน (Legal Department of Brunei Darussalam)

๒.๒.๑.๒ เงอนไขการอนญาตเขามาท างาน

ผทประสงคจะท างานในบรไนจะตองขอใบอนญาตท างานซงมอาย ๒ ป โดยชาวตางชาตทไมไดรบการยกเวนการตรวจลงตรา (Visa) ตองด าเนนการตรวจลงตรากอน

ลกจางตางชาตทไดรบใบอนญาตการท างานทมอายมากกวา ๓ เดอน ตองลงทะเบยนเพอรบ Brunei Darussalam (Green) Identity Card ซงมอายเทากบอายของใบอนญาตท างาน และสามารถตออายไดตามใบอนญาตท างาน โดยลกจางตางประเทศตองเดนทางกลบประเทศของตนเมอสญญาท างานครบ ๒ ป ชาวตางชาตทมใบอนญาตท างานอาย ๓ ป ตองด าเนนการสมครใบอนญาตท างานทกรมแรงงาน หลงจากการพจารณาโดยกรมแรงงาน ส านกตรวจคนเขาเมองจะอนญาตใหบคคลดงกลาวมาท างานในประเทศบรไน กรมแรงงานจะระบใหมบนทกน าเงนสดฝากธนาคารเพอรบรองคาเดนทางหนงเทยวกลบประเทศของตน ทงน

๑๒๓ Employment Order, ๒๐๐๙, Section ๑๑๒ ระบวา “No person shall knowingly employ any immigrant employee unless he has obtained a licence from the Commissioner to do so in such form and subject to such conditions as the Commissioner may determine:

Provided that where an immigrant employee is found at any premises or place and is in possession of any tools or other implements or is engaged in any activity which may give rise to the inference that he is doing any work, the occupier of such premises or place shall, until the contrary is proved, be presumed to have employed him knowing that he is an immigrant employee.” ๑๒๔ รอบรเรองการลงทนในอาเซยน : บรไนดารซาลาม, กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย, ครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗, p. ๑๐๒ ๑๒๕ Law of Brunei, Chapter ๙๓ Labor, Section ๑๑๘ (๑) ระบวา “No person shall knowingly employ any immigrant worker unless he has obtained a licence from the Commissioner to do so in such form and subject to such conditions as may be prescribed unless such worker has been brought before the Commissioner for the purpose of subsection (2) of section 50”

๓๖

ใบอนญาตท างานไมสามารถปรบแกไขภายใน ๖ เดอนแรก ผสมครจะไมไดรบอนญาตใหท างานจนกวาบรษทหรอสาขาของบรษทไดรบรองการลงทะเบยน๑๒๖

ทงนนายจางทเคยจางลกจางทเปนชาวบรไน ไมสามารถเลกจางลกจางชาวบรไนดงกลาวดวยเหตผลท

ตองการจางลกจางชาวตางชาตแทน๑๒๗

๒.๒.๒ สาระส าคญของพนธกรณและกฎหมายระหวางประเทศทเกยวของ (สนธสญญาทประเทศบรไนเปนภาค)

๑) องคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO)

ประเทศบรไนเขาเปนสมาชกขององคการการคาโลก (WTO) ตงแตป พ.ศ. ๒๕๓๘ (ค.ศ. ๑๙๙๕) โดยหลงจากทประเทศบรไนเขาเปนสมาชก กไมเคยมขอพพาทใดๆ กบประเทศสมาชกอน ทงนประเทศบรไนมพนธกรณภายใตความตกลงตางๆ ภายหลงจากการเขาเปนสมาชกขององคการการคาโลก (WTO) ดงน๑๒๘

ตารางท ๓: พนธกรณของประเทศบรไน (ค.ศ. ๒๐๐๘ – ๒๐๑๔)

ความตกลง ขอสญญา เงอนไข บทบญญตวาดวยการอนญาตใหปฏบต (Enabling Clause)

Paragraph ๔ (a) ท าความตกลงทางการคาระดบภมภาค (Regional Trade Agreements: RTAs)

Article XXIV: ๗ (a) ท าขอตกลงทางการคาเสร (Free Trade Agreements: FTA)

ความตกลงทวไปวาดวยการคาบรการ (General Agreement on Trade in Services: GATS)

Article V: ๗ (a) ท าขอตกลงการรวมตวกนทางเศรษฐกจ (Economic integration agreements)

ความตกลงเกยวกบมาตรการปองกนการทมตลาด (Agreement on Implementation of Article VI of the GATT ๑๙๙๔ (Anti-dumping)

Article ๑๖.๕ จดตงหนวยงานและกระบวนการ (Authorities and procedures)

๑๒๖ รอบรเรองการลงทนในอาเซยน : บรไนดารซาลาม, กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย, ครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗, p. ๑๐๓ ๑๒๗ Employment Order, ๒๐๐๙, Section ๑๑๓ ระบวา “No employer shall, without reasonable grounds, terminate the contract of service of a local employee for the purpose of employing an immigrant employee.” ๑๒๘ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๑๘

๓๗

ความตกลง ขอสญญา เงอนไข ความตกลงเกยวกบมาตรการดานสขอนามยหรอสขอนามยพช (Agreement on Sanitary and Phytosanitary Measures: SPS)

Article ๗, Annex B ท าหลกเกณฑเกยวกบสขอนามยหรอสขอนามยพช (SPS regulations)

ความตกลงเกยวกบอปสรรคทางเทคนคตอการคาระหวางประเทศ (Agreement on Technical Barrier to Trade: TBT)

Annex ๓C ยอมรบ Code of Good Practice

ทมา: WTO Secreatariat, ๒๐๑๔

๒) ความตกลงทางการคาระดบภมภาค (Regional Trade Agreements: RTAs)

ประเทศบรไนไดเขารวมความตกลงทางการคาระดบภมภาค (Regional Trade Agreements: RTAs) ทงหมด ๘ ฉบบ ไดแก๑๒๙

(๑) ASEAN Trade in Goods Agreement (ATIGA) เปนขอตกลงทางการคาเสรเกยวกบการลดภาษน าเขาสนคาระหวางประเทศในกลมสมาชกอาเซยน (Association of Southeast Asian Nations) ไดแก ไทย สงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย ฟลปปนส กมพชา ลาว พมา และเวยดนาม

(๒) ASEAN-Australia-New Zealand FTA เปนขอตกลงทางการคาเสรเกยวกบการลดภาษน าเขาสนคาระหวางประเทศในกลมสมาชกอาเซยน รวมกบประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด

(๓) ASEAN-China FTA เปนขอตกลงทางการคาเสรเกยวกบการลดภาษน าเขาสนคาระหวางประเทศในกลมสมาชกอาเซยน รวมกบประเทศจน

(๔) ASEAN-India FTA เปนขอตกลงทางการคาเสรเกยวกบการลดภาษน าเขาสนคาระหวางประเทศในกลมสมาชกอาเซยน รวมกบประเทศอนเดย

(๕) ASEAN-Japan CEP เปนขอตกลงเกยวกบความเปนหนสวนทางเศรษฐกจอยางใกลชด (Comprehensive Economic Partnership) ระหวางประเทศในกลมสมาชกอาเซยน รวมกบประเทศญปน

(๖) ASEAN-Korea FTA เปนขอตกลงทางการคาเสรเกยวกบการลดภาษน าเขาสนคาระหวางประเทศในกลมสมาชกอาเซยน รวมกบประเทศเกาหลใต

๑๒๙ Ibid, p. ๒๗

๓๘

(๗) Brunei-Japan FTA เปนขอตกลงทางการคาเสรเกยวกบการลดภาษน าเขาสนคาระหวางประเทศบรไนและประเทศญปน

(๘) Trans-Pacific Strategic Economic Partnership เปนขอตกลงเกยวกบความเปนหนสวนทางเศรษฐกจเชงยทธศาสตรระหวางประเทศบรไน ชล สงคโปร และนวซแลนด

๓) ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC)

การรวมกลมกนของประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเรมตนขนจากการจดตงสมาคมเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of Southeast Asian Nations: ASEAN) ภายใตประกาศกรงเทพมหานคร (Bangkok Declaration) ณ กรงเทพมหานคร ประเทศไทยในป พ.ศ. ๒๕๑๐ โดยมวตถประสงคเพอเสรมสรางความสามคคในภมภาคเพอรบมอกบการแทรกแซงทางการเมองจากภายนอกภมภาค๑๓๐ โดยประเทศสมาชกกลมแรกทรวมลงนามประกาศกรงเทพมหานครเพอจดตงสมาคมเอเชยตะวนออกเฉยงใตในป พ.ศ. ๒๕๑๐ ไดแก อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร และประเทศไทย ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๒๗ ประเทศบรไนไดเขาเปนสมาชก และในป พ.ศ. ๒๕๓๘ ประเทศเวยดนามเขาเปนสมาชก ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๔๐ ประเทศลาวและประเทศพมาเขาเปนสมาชก และในป พ.ศ. ๒๕๔๑ ประเทศกมพชาเขาเปนสมาชกประเทศสดทาย หลงจากนนกลมประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทง ๑๐ ประเทศไดลงนามปฏญญาวาดวยความรวมมอในอาเซยน ตามแถลงการณบาหลฉบบท ๒ (Bali Concord II) ในป พ.ศ. ๒๕๔๖ โดยก าหนดใหการจดตงประชาคมอาเซยน (ASEAN Community: AC) ขนภายในป พ.ศ. ๒๕๕๘ และไดมการประกาศใชกฎบตรอาเซยน (ASEAN Charter) เพอวางกรอบทางกฎหมาย โครงสรางของประชาคมอาเซยน และเพมประสทธภาพในการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายตามพนธกรณททกประเทศสมาชกจะตองยดถอปฏบตตาม โดยประชาคมอาเซยนประกอบดวย ๓ เสาหลก ไดแก (๑) ประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน (ASEAN Political and Security Community: APSC) (๒) ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) และ (๓) ประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio-Cultural Community: ASCC๑๓๑.

๑๓๐ กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย, ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC), พฤศจกายน ๒๕๕๒, หนา ๙. ๑๓๑ Ibid, p. ๒๔

๓๙

๒.๒.๓ ลกษณะพนธกรณของคนตางดาวทควรร

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยนมความตกลงซงเปนพนธกรณอนสงผลตอการคาสนคา การคาบรการ การลงทน และการประกอบวชาชพของคนตางดาว ดงตอไปน๑๓๒

๑) ความตกลงการคาสนคาของอาเซยน (ASEAN Trade in Goods Agreement: ATIGA)

เปนความตกลงทเกดขนภายในแผนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC Blueprint) ทตองการใหอาเซยนเปนตลาดเดยวและเปนฐานการผลตรวมกน โดยมการเคลอนยายอยางเสรของสนคา บรการ การลงทน แรงงานทมทกษะ และการเคลอนยายเงนทนอยางเสรมากขน ซงมผลบงคบใชแลวเมอ ๑๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ โดยเปนความตกลงทครอบคลมมาตรการส าคญตอการสงออกและน าเขาสนคาอยางเสร

๒) กรอบความตกลงวาดวยการคาบรการของอาเซยน (ASEAN Framework Agreement on Service: AFAS)

อาเซยนไดขยายความรวมมอไปสการเปดเสรการคาการบรการโดยการจดท าความตกลงดานการคาการบรการของอาเซยน (ASEAN Framework Agreement on Service: AFAS) เพอเสรมสรางความสามารถในการเปนผใหบรการในภมภาคและใหมการเปดตลาดการคาบรการทลกและกวางภายใตกรอบ WTO โดยการเจรจาเปดตลาดของอาเซยนจะด าเนนการเปนรอบๆ และจะตองเจรจาไปจนบรรลเปาหมายการเปดตลาดทกสาขาบรการในป พ.ศ. ๒๕๕๘

๓) ความตกลงดานการลงทนของอาเซยน (ASEAN Comprehensive Investment Agreement: ACIA)

เปนความตกลงทเกดขนเพอใหอาเซยนเปนแหลงดงดดการลงทน ทงจากภายในและภายนอกอาเซยน และมบรรยากาศการลงทนทเสรและโปรงใส ตอมา เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายในการเปดเสรการลงทนในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ความตกลง ACIA ครอบคลม ๔ ประเดนหลกคอ การเปดเสรการลงทน การสงเสรมการลงทน การอ านวยความสะดวกแกการลงทน และการคมครองการลงทน โดยครอบคลมทงการลงทนทางตรง (Foreign Direct Investment: FDI) และการลงทนในหลกทรพย (Portfolio Investment) นอกจากน ขอบเขตของการเปดเสรครอบคลมธรกจ ๕ ภาคบรการทเกยวเนอง ไดแก เกษตร ประมง ปาไม เหมองแร และภาคการผลต

๑๓๒ Declaration of ASEAN Concord II (Bali Concord II), available online at http://www.asean.org/news/item/declaration-of-asean-concord-ii-bali-concord-ii (เขาถงเมอ ๑๕ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๘).

๔๐

๔) ขอตกลงยอมรบรวมคณสมบตนกวชาชพอาเซยน (ASEAN Mutual Recognition Arrangements: MRAs)

เปนขอตกลงทยอมรบการเคลอนยายแรงงานฝมออยางเสร โดยอาเซยนมเปาหมายในการสงเสรมการเคลอนยายแรงงานเสร โดยเปดเสรใน ๘ สาขาวชาชพ ไดแก แพทย ทนตแพทย นกบญช นกส ารวจ สถาปนก พยาบาล วศวกร และวชาชพเกยวกบการปฏบตการน าเทยว ยกเวนมคคเทศก

๒.๓ การน าเขาและการสงออกสนคา

ปจจบนประเทศบรไนจดเกบเฉพาะสนคาน าเขา ซงอตราในการจดเกบขนอยกบประเภทของสนคา โดยทวไปแลวสนคาประเภทอาหาร และสนคาทน ามาใชอตสาหกรรม เชน เครองจกรตางๆ จะไดรบการยกเวนภาษน าเขา๑๓๓ ส าหรบสนคาประเภทบหรตองเสยภาษน าเขาในอตรามวนละ ๒๕ เซนตบรไน หากวาน าเขาครงละไมเกน ๒๐๐ มวน (หรอยาสบ ๒๕๐ กรม) และหากน าเขามากกวานน ตองเสยภาษน าเขามากกวารอยละ ๒๐๐

โดยทวไปแลวสนคาทน าเขามาในประเทศบรไนตองเสยภาษน าเขา เวนแตสนคาทไดรบการยกเวนภาษน าเขา ทงนหลกเกณฑในการเกบภาษน าเขาเปนไปตามประกาศภาษศลกากรฉบบตางๆ ภายใตการควบคมโดยกรมศลกากรและสรรพสามต (Royal Customs and Excise Department: RCED) ซงสงกดกระทรวงการคลง (Ministry of Finance) และความตกลงการคาสนคาของอาเซยน (ASEAN Trade in Goods Agreement: ATIGA) ภายใตการควบคมโดยกระทรวงการตางประเทศและการคาของประเทศบรไน (Ministry of Foreign Affairs and Trade)๑๓๔

ภาษน าเขาสนคาสวนมากก าหนดเปนอตราคดตามมลคา (Ad Valorem rate)๑๓๕ โดยคดเปนรอยละของราคาขายสนคา เชนรอยละ ๒๐ ของราคาขาย เปนตน และภาษน าเขาสนคาบางประเภทเทานนทก าหนดเปนอตราตามสภาพ (Specific rate) โดยค านวณตามปรมาณน าหนกหรอจ านวนสนคา เชน ๖๐ เหรยญบรไนตอกโลกรม เปนตน โดยการก าหนดพกดศลกากรส าหรบสนคาน าเขาเปนไปตามประกาศภาษศลกากรน าเขา พ.ศ. ๒๕๕๐

ประเทศบรไนไดยกเลกการจดเกบภาษศลกากรสงออก ตงแต พ.ศ. ๒๕๑๖ (ค.ศ. ๑๙๗๓) เพอสงเสรมธรกจของผประกอบการภายในประเทศบรไน

หลกเกณฑทเกยวของกบการจดเกบภาษศลกากรน าเขา เชน พระราชก าหนดศลกากร พ.ศ. ๒๕๔๙ (Customs Order, ๒๐๐๖) พระราชก าหนดภาษศลกากรน าเขา พ.ศ. ๒๕๕๐ (Customs Import Duties Order, ๒๐๐๗) เปนตน

๑๓๓ ASEAN Tax Guide, KPMG Asia Pacific Tax Centre, November ๒๐๑๓, p. ๑๖ ๑๓๔ Paige McClanahan, Alexander Chandra, Ruben Hattari and Damon Vis-Dunbar, Taking Advantage of ASEAN’s Free Trade Agreements, A GUIDE FOR SMALL AND MEDIUM-SIZED ENTERPRISES, January ๒๐๑๔, p. ๑๑ ๑๓๕ Brunei Darussalam Tax Profile, KPMG Asia Pacific Tax Centre, April ๒๐๑๓, p. ๘

๔๑

๒.๓.๑ กระบวนการน าเขาและสงออก

ประเทศบรไนเรมใชระบบ Brunei Darussalam National Single Window (BDNSW) ตงแตเดอนมกราคม พ.ศ. ๒๕๕๗ (ค.ศ. ๒๐๑๔) ภายใตระบบดงกลาว ผน าเขาและสงออกสามารถยนค าขอส าหรบการด าเนนการน าเขาสนคาผานระบบ e-Customs ได๑๓๖ โดยเอกสารประกอบการน าเขาและสงออก รวมถงกระบวนการน าเขาและสงออกมรายละเอยดดงน

๑) เอกสารประกอบการน าเขาและสงออก

สนคาทน าเขาและสงออกตองส าแดงเอกสารตางๆ ตอศลกากร ในขนตอนของพธการศลกากรน าเขาและการตรวจสอบสนคา (Customs clearance and inspections) โดยรายการส าคญทตองส าแดง เชน จ านวนสนคา ค าอธบายรายการ มลคา น าหนก ประเทศตนทางและปลายทาง เปนตน

เอกสารประกอบการส าแดงสนคาทน าเขาและสงออก ไดแก๑๓๗ (๑) ใบแจงหนหรอใบสงซอสนคา (Invoice or purchase bill) (๒) ใบแสดงการช าระคาระวางและประกนสนคา (Freight and Insurance Payment Slips) (๓) ใบสงปลอยสนคา (Delivery Order) หรอใบตราสงสนคาทางอากาศ (Airway Bill) (๔) ใบรายการบรรจหบหอ (Packing List) (๕) ส าเนาของแบบแสดงรายการทตองเสยภาษศลกากร (Customs Declaration Form) อยางนอย

๓ ชด โดยมรายละเอยดตางๆ เชน จ านวนและค าอธบายรายการสนคาทน าเขา น าหนกของสนคา มลคาของสนคา (F.O.B. และ C.I.F.) ประเทศตนทางและปลายทาง เปนตน

(๖) เอกสารอนๆ ทเกยวของกบสนคาน าเขาตามทกรมศลกากรตองการเพมเตมดวย๑๓๘ เชน (๖.๑) ใบรบรองแหลงก าเนดสนคา (Certificate of Origin) (๖.๒) ใบวเคราะหสนคา (Certificate of Analysis)ฃ (๖.๓) ใบรบรองของศลกากร (Approval Permit of the RCED) (๖.๔) ใบอนญาตน าเขาทออกโดยหนวยงานรฐทเกยวของ (Import license issued by

the relevant Government Department/Agencies) (๖.๕) ใบรบรองตวแทนตางประเทศ (Verification Certificate of a recognized

foreign agency)

๑๓๖ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๒๖ ๑๓๗ Custom Import Duty, Custom Matters, KEMENTERIAN KEWANGAN, Ministry of Finance, http://www.mof.gov.bn/index.php/ royal-custom-matters/customs-procedures/custom-import-duty, accessed on ๑ December ๒๐๑๔. ๑๓๘ Customs Order, ๒๐๐๖, Section ๙๙ ระบวา “On demand of the proper officer of excise, the importer of any goods, or his agent, shall produce to such officer all invoices, bill of lading, certificates of origin or of analysis and any other documents, which such officer may require to test the accuracy of any declaration made by such importer to any officer of excise.”

๔๒

(๖.๖) เอกสารอนๆ ทเกยวของ (Other relevant documents)

ผน าเขาตองขนทะเบยนกบดานตรวจคนเขาเมอง (port of entry) และตองมใบอนญาตน าเขาทออกโดยกระทรวงทเกยวของกบสนคาประเภทนนๆ เชน พช สตว นก ปลา เกลอ น าตาล ขาว ยารกษาโรค เครองเลนการพนน และยานพาหนะทใชแลว

ในกรณทน าเขาสนคาประเภทพชผกและผลไม สตว ผลตภณฑทไดมาจากสตว นก และปลา ใบอนญาตน าเขาตองใชประกอบกบใบรบรองสขอนามยหรอสขอนามยพช (Sanitary or Phytosanitary Certificates) ทไดรบจากประเทศผสงออก ส าหรบสนคาอนๆ ทไมถกหามน าเขา สามารถน าเขามาไดโดยใบอนญาตน าเขาทวไป (open general licences)๑๓๙

๒) กระบวนการน าเขาและสงออก

จากขอมลทไดรบจากการประเมนมาตรฐานการขนสงสนคาทางเรอ (ทาเรอมวรา (Muara) ณ เมองบนดารเสรเบกาวน ประเทศบรไน)๑๔๐ สามารถสรปขนตอน ระยะเวลาและตนทน (โดยประมาณ) ในการน าเขาและสงออก ไดดงน

๒.๑) กระบวนการน าเขา

ตารางท ๔: สรปขนตอน ระยะเวลาและตนทน (โดยประมาณ) ในการน าเขา

ขนตอนในการน าเขา ระยะเวลา (วน) ตนทน (US$) พธการศลกากรน าเขาและการตรวจสอบสนคา (Customs clearance and inspections)

๑ ๘๐

การจดเตรยมเอกสาร (Document preparation) ๑๑ ๑๕๐ การขนสงภายในประเทศ (Inland transportation and handling)

๑ ๒๒๕

การเกบสนคาททาเรอ (Ports and terminal handling)

๒ ๓๑๕

รวม ๑๕ ๗๗๐ ทมา: The World Bank, ๒๐๑๕

๑๓๙ Custom Import Duty, Custom Matters, KEMENTERIAN KEWANGAN, Ministry of Finance, http://www.mof.gov.bn/index.php/ royal-custom-matters/customs-procedures/custom-import-duty, accessed on ๑ December ๒๐๑๔. ๑๔๐ Doing Business ๒๐๑๕, Brunei Darussalam, ๑๒ edition, A World Bank Group, p. ๖๗

๔๓

๒.๒) กระบวนการสงออก

ตารางท ๕: สรปขนตอน ระยะเวลาและตนทน (โดยประมาณ) ในการสงออก

ขนตอนในการสงออก ระยะเวลา (วน) ตนทน (US$) พธการศลกากรสงออกและการตรวจสอบสนคา (Customs clearance and inspections)

๒ ๕๐

การจดเตรยมเอกสาร (Document preparation) ๑๑ ๑๙๐ การขนสงภายในประเทศ (Inland transportation and handling)

๓ ๒๒๕

การเกบสนคาททาเรอ (Ports and terminal handling)

๓ ๒๔๐

รวม ๑๙ ๗๐๕ ทมา: The World Bank, ๒๐๑๕

เจาหนาทศลกากร (Controller of Custom) มอ านาจในการตรวจสอบสนคา หากเจาหนาทศลกากรมค าสงใดๆ และผน าเขาหรอผสงออกไมพอใจ ยอมสามารถอทธรณค าวนจฉยทางศลกากรสามารถท าได ทงนอ านาจในการท าค าวนจฉยทางศลกากรเปนของเจาหนาทศลกากร (Controller of Custom) โดยสามารถอทธรณค าวนจฉยดงกลาวไปยงรฐมนตร และใหค าวนจฉยของรฐมนตรถอเปนทสด เวนแตกรณทกฎหมายก าหนดไวโดยเฉพาะวาค าวนจฉยทางอทธรณสามารถท าขนโดยดลพนจเดดขาดของผควบคม การอทธรณจะไมสามารถท าได๑๔๑

๒.๓.๒ การประเมนราคาสนคาน าเขา

การประเมนราคาสนคาทตองเสยภาษน าเขาเปนไปตามระเบยบศลกากร (การประเมนสนคาน าเขา ) พ.ศ. ๒๕๔๔ (Customs Valuation of Imported Goods Rules ๒๐๐๑) โดยระเบยบดงกลาวเปนการประเมนราคาสนคาน าเขาโดยใชราคาฐานตามหลกเกณฑการประเมนราคาขององคการการคาโลกทใช ระบบราคาแกตต (GATT Valuation) ซงการก าหนดราคาศลกากรตามหลกการของแกตต ก าหนดจาก ๖ วธ ดงน๑๔๒

๑๔๑ Customs Order, ๒๐๐๖, Section ๑๖๑ ระบวา “Where it is provided in this Order that the decision on any matter rests with the Controller, except in the case of a decision made pursuant to section 43 or 59, any person aggrieved by such decision may within 14 days thereof appeal to the Minister whose decision shall be final.” ๑๔๒ ราคาตามความตกลงแกตต, กรมศลกากร, http://www.customs.go.th/wps/wcm/connect/Library+cus501th/InternetTH/4/6AA6AA488B686ABDC053C983B1AF9E09 accessed on ๒ December ๒๐๑๔.

๔๔

วธท ๑ ราคาซอขายของทน าเขา (Transaction value) หมายถง ราคาซอขายทผซอสนคาไดช าระจรงหรอทจะตองช าระใหกบผขายในตางประเทศส าหรบของทน าเขา ซงไดมการปรบราคาหรอไดน ามลคาหรอคาใชจายอนๆ ไปรวมดวย เชน คาวสดเสรม คานายหนา หรอคาสทธ เปนตน

วธท ๒ ราคาซอขายของทคลายกน (Transaction value of similar goods) หมายถง ราคาซอขายของทไมเหมอนกนทกดานกบของทน าเขา แตมลกษณะหรอใชวสดทเปนสวนประกอบเหมอนกน ผลตในประเทศเดยวกน และท าหนาทอยางเดยวกนหรอทดแทนกนไดในทางการคา ทงน โดยพจารณาถงคณภาพ ชอเสยง และเครองหมายการคาของของทน าเขากบของนน

วธท ๓ ราคาซอขายของทเหมอนกน (Transaction value of Identical Goods) หมายถง ราคาซอขายของทมลกษณะเหมอนกนทกดานกบของทน าเขา ไมวาจะเปนทางกายภาพ คณภาพ และชอเสย ง และตองผลตขนในประเทศเดยวกนกบของน าเขาดวย ทงน โดยใหค านงถงคาประกนภย คาขนสงของทน าเขามายงทาหรอททน าของเขา คาขนของลง คาขนของขน และคาจดการตางๆ ทเกยวเนองกบการขนสงของมายงทาหรอททน าเขาดวย

วธท ๔ ราคาหกทอน (Deductive Value) หมายถง ราคาทก าหนดขนโดยใชราคาซอขายตอหนวยของของทน าเขา หรอราคาซอขายตอหนวยของของทเหมอนหรอของทคลายกนทไดขายไปในประเทศไทย โดยหกทอนคาใชจายบางสวนออกไป เชน คานายหนา หรอก าไรและคาใชจาย คาขนสงและคาประกนภยทเกดขนในราชอาณาจกร คาภาษอากรในประเทศไทย มลคาเพมของสนคาทเกดขนจากการประกอบหรอผานกรรมวธเพมเตม

วธท ๕ ราคาค านวณ (Computed Value) หมายถง ราคาทก าหนดขนจากตนทนการผลตของสนคาทน าเขา บวกกบก าไรและคาใชจายทวไปทรวมอยตามปกตในการขายจากประเทศสงออกมายงประเทศไทย รวมทงคาภาชนะบรรจ คาประกนภย และคาขนสง

วธท ๖ ราคาผอนปรนและสมเหตสมผล (Flexible and Reasonable Method) หมายถง การก าหนดราคาโดยน าหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการก าหนดราคาตามวธท ๑-๕ มาใชโดยผอนปรนเพอการก าหนดราคาอยางสมเหตสมผล

วธการประเมนราคาสนคาดงทกลาวมาตองใชตามล าดบ เชน ตองค านวณราคาสนคาดวยวธท ๑ กอน หากไมสามารถค านวณราคาตามวธท ๑ ได ตองใชวธท ๒ เปนล าดบตอมา

๒.๓.๓ การจดเกบภาษศลกากรน าเขา

กฎหมายหลกทน ามาใชพจารณาเพอการจดเกบภาษศลกากรน าเขา คอ พระราชก าหนดศลกากร พ.ศ. ๒๕๔๙ (Customs Order, ๒๐๐๖) ซงจดท าขนเพอวางหลกเกณฑในเรองตางๆ เกยวกบการจดเกบภาษ

๔๕

ศลกากร เชน อ านาจของเจาพนกงานศลกากร การน าเขาและสงออก พธการศลกากร โกดงสนคา การส าแดงสนคา การขอคนภาษ การตรวจและยดสนคา การไตสวน ความผดและโทษ เปนตน๑๔๓

โดยทวไปแลว บคคลใดๆ ทตองการน าสนคาเขามาในประเทศบรไนตองส าแดงรายการสนคาทตองเสยภาษน าเขาทงหมดทตวเองครอบครองอย ไมวาทอยกบตวหรอในกระเปา เดนทางหรอในพาหนะเพอใหเจาหนาทศลกากรตรวจสอบ ผไมส าแดงสนคาทตองเสยภาษหรอไมตอบค าถามของเจาหนาทศลกากรหรอใหขอมลหรอเอกสารอนเปนเทจ ยอมมความผด และมโทษจ าคกหรอปรบ๑๔๔

ส าหรบตวอยางของสนคาทตองเสยภาษและอตราภาษมดงน๑๔๕

ตารางท ๖: ตวอยางของสนคาทตองเสยภาษและอตราภาษ

สนคาทตองเสยภาษ อตราภาษน าเขา กาแฟ (ไมคว) ๑๑ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม กาแฟ (คว) ๒๒ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม ชา ๒๒ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม กาแฟส าเรจรป / ชาส าเรจรป / ครมเทยม ๕% จาระบ ๑๑ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม น ามนหลอลน ๔๔ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม พรม และเสนใยผาอนๆ ทใชวางบนพน รอยละ ๕ เสอ และแผนปลาด รอยละ ๑๐ ไม และสงของทท าจากไม รอยละ ๒๐ รองเทา และสงอนทใชงานเหมอนรองเทา รอยละ ๕ เครองส าอาง น าหอม สบ ยาสระผม ฯลฯ รอยละ ๕ อปกรณส าหรบรถยนต รอยละ ๒๐

๑๔๓ Customs Order, ๒๐๐๖, Part ๒-๑๕ ๑๔๔ Customs Order, ๒๐๐๖, Section ๑๔๕ (๑) ระบวา “Any person who, being required by this Order to answer any question put to him by any proper officer of excise, or to give any information or produce any document which may reasonably be required of him by the officer and which it is in his power to give —

(a) refuses to answer the question or does not truly answer the question; (b) refuses to give such information or produce such document; or (c) furnishes as true any information or document which he knows or has reason to believe to be false,

shall be guilty of an offence and liable on conviction to a fine not exceeding $๘,๐๐๐, imprisonment for a term not exceeding one year or both.” ๑๔๕ Custom Import Duty, Custom Matters, KEMENTERIAN KEWANGAN, Ministry of Finance, http://www.mof.gov.bn/index.php/ royal-custom-matters/customs-procedures/custom-import-duty, accessed on ๗ December ๒๐๑๔.

๔๖

สนคาทตองเสยภาษ อตราภาษน าเขา อญมณ และสงทท าเลยนอญมณ รอยละ ๕ นาฬกา นาฬกาขอมอ และสวนประกอบตางๆ รอยละ ๕ เครองดนตร รอยละ ๑๐

ทมา: Ministry of Finance, ๒๐๑๔ ๒.๓.๔ การหามและการจ ากดการน าเขาและสงออก

มาตรา ๓๑ ของพระราชก าหนดศลกากร พ.ศ. ๒๕๔๙ (Customs Order ๒๐๐๖) ไดใหอ านาจรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง (Minister of Finance) หามการน าเขาหรอสงออก โดยปจจบนประเทศบรไนไดหามและจ ากดการน าเขาและสงออกสนคาบางรายการดวยเหตผลทางดานตางๆ เชน สขภาพ ศลธรรม ความปลอดภย ความมนคง สงแวดลอม และศาสนา เปนตน๑๔๖ ซงมรายละเอยดดงตอไปน

กลมท ๑ สนคาทหามน าเขา (Prohibited imports)๑๔๗

ประเทศบรไนไดควบคมสนคาบางประเภทเครองดมแอลกอฮอล โดยหามจ าหนายเครองดมแอลกอฮอลทกประเภท แตอนญาตใหน าเขาเครองดมแอลกอฮอลมาบรโภคไดเปนรายบคคล๑๔๘ โดยผทไมใชมสลมสามารถน าเครองดมแอลกอฮอลเขาประเทศบรไนฯ ไดไมเกน ๒ ขวด (ขวดละไมเกน ๑ ลตร) และเบยร ๑๒ กระปองตอการเดนทางเขาประเทศ ๑ ครงและเพอวตถประสงคในการบรโภคสวนบคคลเทานน นอกจากนประเทศบรไนยงไดหามน าเขาสนคาประเภทอนๆ ดงมรายการตอไปน

ตารางท ๗: สนคาทประเทศบรไนหามการน าเขา

ประเภทของสนคา เหตผลทหามการน าเขา ยาเสพตดอนตราย เชน ฝน เฮโรอน มอรฟน เปนตน สขภาพและศลธรรม นกกระจอกชวา

อนสญญาวาดวยการคาระหวางประเทศ ซงชนดสตวปาและพชปาทใกลจะสญพนธ (The Convention on International Trade in Endangered

๑๔๖ Custom Import Duty, Custom Matters, KEMENTERIAN KEWANGAN, Ministry of Finance, http://www.mof.gov.bn/index.php/ royal-custom-matters/customs-procedures/custom-import-duty, accessed on ๓ December ๒๐๑๔. ๑๔๗ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๓๓ ๑๔๘ Customs Order, ๒๐๐๖, Section ๗๔ (๑) ระบวา “No person shall sell by retail or offer for sale by retail, or permit to be sold or offered for sale by retail, or have in his possession for sale by retail, any intoxicating liquor whether for consumption on or off the premises of the vendor except under and in accordance with a licence issued under this Part and in a place specified in the licence.”

๔๗

ประเภทของสนคา เหตผลทหามการน าเขา Species of Wild Fauna and Flora: CITES)๑๔๙

ปศสตวทมาจากประเทศทมการระบาดของโรคมอและเทาเปอย (Foot and Mouth Disease: FMD)

สขภาพ

ประทด ความปลอดภยและความมนคง วคซนปองกนโรคโปลโอ (SALK polio vaccine) สขภาพ วคซนทผลตจากไทเป ประเทศจน สขภาพและความมนคง อาวธและกระสนปน ความมนคง เสนใยหรอชนสวนของวสดใดๆ ทน ามาพมพเงนตรา ธนบตร หรอเหรยญกษาปณปลอม ไมวาจะผลตขนในเวลาใดๆ กตาม

ความมนคง

บหรทไมมค าเตอนเกยวกบสขภาพบนบรรจภณฑ สขภาพ วตถดบทมาจากฉลาม ความมนคงทางอาหารและสงแวดลอม

ทมา: Trade Policy Review Body, WTO, ๒๐๑๔

กลมท ๒ สนคาทจ ากดการน าเขา (Restricted imports) ๑๕๐

กลมนเปนสนคาทถกจ ากดการน าเขา ผน าเขาตองไดรบอนญาตจากหนวยงานผมอ านาจ จงจะสามารถน าเขาได สนคาในกลมน ไดแก

ตารางท ๘: สนคาทประเทศบรไนจ ากดการน าเขา

ประเภทของสนคา เหตผลทจ ากดการน าเขา หนวยงานทอนญาตการน าเขา ไขไกสด หรอไขไกส าหรบน ามาฟกไขตอ ยกเวนไขไกทถกท าเครองหมาย “น าเขา” บนเปลอก เพอระบถงแหลงทมา และปองกนการลกลอบน าเขาไขไกเขามาในประเทศ

สขภาพ และเพอปองกนการเกดโรคทมาจากสตวปก เชน ไขหวดนก

กรมเกษตรและอาหารเกษตร (Department of Agriculture and Agrifood: DOAA)

พชหรอช นส วนของพช ผลตภณฑจากพช และดน

ปองกนการเกดขนของแมลงและโรคระบาดทมาจากตางประเทศ

กรมเกษตรและอาหารเกษตร (DOAA)

ปศสตว เชน วว ควาย แก แพะ สตวปก เปนตน ปองกนการเกดขนของโรค กรมเกษตรและอาหารเกษตร

๑๔๙ ประเทศบรไนเขาเปนภาคเมอป พ.ศ. ๒๕๓๓ (ค.ศ. ๑๙๙๐) ๑๕๐ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๓๔

๔๘

ประเภทของสนคา เหตผลทจ ากดการน าเขา หนวยงานทอนญาตการน าเขา ระบาดในสตว (DOAA) เครองเลนการพนน เชน slot machine และ pin schedule หรอเครองทมลกษณะใกลเคยง

ปองกนการพนนทผดกฎหมาย

กระทรวงมหาดไทย (Ministry of Home Affairs)

ยาพษและยาอนตราย

สขภาพ ส านกงานปราบปรามยาเสพตด (Narcotics Control Bureau)

ขาวเปลอกและผลตภณฑทมาจากขาวเปลอก

ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมการจดหาสนคาและคลงสนคาของรฐ (Supply and State Stores Department: SSSD)

นมพรองมนเนย หรอนมแปลงไขมน

ความปลอดภยดานอาหารและสภาพ

กระทรวงสาธารณสข (Ministry of Health)

กาวเปอรเซย

สขภาพ กระทรวงสาธารณสข (Ministry of Health)

Poh Ka, Poh Kah หรอ Poh Kau; Koyoh หรอ Koyok; Liow Ko, Ch’ow Ko

ปองกนการพนนทผดกฎหมาย

กระทรวงมหาดไทย (Ministry of Home Affairs)

น าตาล และเกลอ ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมการจดหาสนคาและคลงสนคาของรฐ (SSSD)

ไมแปรรป ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมปาไม (Forestry Department)

รถยนต รถจกรยานยนต รถบรรทก รถบส รวมถง รถบสขนาดเลก รถแทรกเตอร และ รถลาก ทใชแลว หรอมการแปรสภาพ

ความปลอดภย กรมศลกากรและสรรพสามต (Royal Customs and Excise Department: RCED) และกรมการขนสงทางบก (Land Transport Department)

วตถทมสารกมมนตรงส

ความปลอดภย กระทรวงสาธารณสข (Ministry of Health)

เขาของแรด และสวนใดๆ ของแรด หรอ อนสญญาวาดวยการคา กรมเกษตรและอาหารเกษตร

๔๙

ประเภทของสนคา เหตผลทจ ากดการน าเขา หนวยงานทอนญาตการน าเขา ผลตภณฑทไดมาจากซากของแรด ระหวางประเทศ ซงชนด

สตวปาและพชปาทใกลจะสญพนธ (CITES)

(DOAA)

เนอวว รวมถงซากของสตวหรอสวนใดๆ ของสตว เนอสตว (แชแขง หรอสด) กระดก หนงสตว เทาสตว เขาสตว เครองในสตว หรอชนสวนใดๆ ของสวนดงกลาว ยกเวนสตวทถกฆาในโรงฆาส ต ว ท ไ ด ร บ อ น ญ า ต เ ป น ห น ง ส อ โ ด ยรฐมนตรวาการกระทรวงการศาสนาแลว

ศาสนาและสขภาพ กระทรวงการศาสนา (Minister of Religious Affairs) และกรมเกษตรและอาหารเกษตร (DOAA)

เนอสตวปก รวมถงซากของสตวหรอสวนใดๆ ของสตวปก เนอสตว (แชแขง หรอสด) กระดก หนงสตว เครองในสตว หรอชนสวนใดๆ ของสวนดงกลาว ยกเวนสตวปกทถกฆาในโรงฆาสตวทไดรบอนญาตเปนหนงสอโดยรฐมนตรวาการกระทรวงการศาสนาแลว

ศาสนาและสขภาพ กระทรวงการศาสนา (Minister of Religious Affairs) และกรมเกษตรและอาหารเกษตร (DOAA)

ไขเตา อนสญญาวาดวยการคาระหวางประเทศ ซงชนดสตวปาและพชปาทใกลจะสญพนธ (CITES)

กรมเกษตรและอาหารเกษตร (DOAA)

อปกรณการแพรภาพกระจายเสยง ความมนคง ส านกงานอตสาหกรรมเทคโนโลยขอมลสอสาร (Authority for Info-communications Technology Industry: AiTi)

บหร ยกเวนบหรทมค าเตอนดานสขภาพบนซองซงไดรบอนญาตกระทรวงสาธารณสขแลว

สขภาพ กระทรวงสาธารณสข (Ministry of Health)

เครองดมแอลกอฮอล

ศาสนา กรมศลกากรและสรรพสามต (RCED)

ยาแกไอทมสวนผสมของโคดอน (Codeine) สขภาพ กรมศลกากรและสรรพสามต (Royal Customs and Excise Department: RCED)

๕๐

ประเภทของสนคา เหตผลทจ ากดการน าเขา หนวยงานทอนญาตการน าเขา ปากกา และวตถใดๆ ทคลายหลอดดดยา ความปลอดภยและความ

มนคง กรมศลกากรและสรรพสามต (Royal Customs and Excise Department: RCED)

ทมา: Trade Policy Review Body, WTO, ๒๐๑๔

กลมท ๓ สนคาทหามสงออก (Prohibited exports)๑๕๑

แมวาประเทศบรไนไดยกเลกการจดเกบภาษสงออกไดตงแต พ.ศ. ๒๕๑๖ (ค.ศ. ๑๙๗๓) แตกยงก าหนดหลกเกณฑเพอควบคมสนคาทสงออก โดยสนคาทหามสงออกมรายการดงตอไปน

ตารางท ๙: สนคาทประเทศบรไนหามการสงออก

ประเภทของสนคา เหตผลทหามการสงออก เศษกง และกะลามะพราว สขภาพและความปลอดภย หนและกอนกรวด ปองกนการขาดแคลน ไมซง และไมเลอย ทรพยากรพนฐาน

กลมท ๔ สนคาทจ ากดการสงออก (Restricted exports)๑๕๒

กลมนเปนสนคาทถกจ ากดการสงออก ผสงออกตองไดรบอนญาตจากหนวยงานผมอ านาจ จงจะสามารถน าเขาได สนคาในกลมน ไดแก

ตารางท ๑๐: สนคาทประเทศบรไนจ ากดการสงออก

ประเภทของสนคา เหตผลทจ ากดการสงออก หนวยงานทอนญาตการน าเขา ของเกา หรอของทคนพบหรอท าขนในประวตศาสตร ในประเทศบรไน

มรดกทางวฒนธรรม กรมพพธภณฑ (Department of Museums)

บหร

สขภาพ กระทรวงสาธารณสข (Ministry of Health)

น ามนดเซล

ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมพลงงาน (Energy Department)

น ามน เบนซล ท งแบบพ เศษ และแบบ ความมนคงในการจดหาสนคา กรมพลงงาน (Energy

๑๕๑ Ibid, p. ๓๙ ๑๕๒ Ibid, p. ๓๙

๕๑

ประเภทของสนคา เหตผลทจ ากดการสงออก หนวยงานทอนญาตการน าเขา ธรรมดา และเสถยรภาพดานราคา Department) น ามนกาด

ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมพลงงาน (Energy Department)

ขาว ขาวเปลอก และสนคาทเกยวของ

ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมการจดหาสนคาและคลงสนคาของรฐ (SSSD)

น าตาล ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมการจดหาสนคาและคลงสนคาของรฐ (SSSD)

ไมแปรรป ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมปาไม (Forestry Department)

น ามนปาลม

ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมการจดหาสนคาและคลงสนคาของรฐ (SSSD)

ตนโลตน หรอหางไหล (Tuba; Derris species)

สงมชวตในปา กรมเกษตรและอาหารเกษตร (DOAA)

ทมา: Trade Policy Review Body, WTO, ๒๐๑๔

๒.๔ มาตรการในทางการคาสนคาและบรการ

๒.๔.๑ มาตรการกดกนสนคาและบรการอนๆ

มาตรการกดกนทางการคาและบรการอนๆ นอกเหนอจากการหามการน าเขาและการควบคมการน าน าเขาแลว ไดแก การขออนญาตการน าเขาเปนพเศษส าหรบสนคาบางประเภท และการก าหนดคณภาพของสนคาทน าเขาโดยหนวยงานทเกยวของ ซงมรายละเอยดดงน

๑) การขอใบอนญาตน าเขาส าหรบสนคาบางประเภทโดยเฉพาะ๑๕๓

ประเทศบรไนก าหนดใหการน าเขาสนคาบางประเภทตองมใบอนญาตน าเขา (Licensed imports) ส าหรบสนคาประเภทนนโดยเฉพาะ ผน าเขาจงตองไดรบอนญาตการน าเขาเปนพเศษ (Special permit) จากหนวยงานทมอ านาจ จงจะสามารถน าเขาได ซงสนคากลมนเปนสนคาทถกควบคม ดงมรายละเอยดตอไปน

๑๕๓ Ibid, p. ๓๕

๕๒

ตารางท ๑๑: สนคาทตองขอใบอนญาตน าเขาโดยเฉพาะ

ประเภทของสนคา เหตผลทตองขออนญาตน าเขา หนวยงานทอนญาตการน าเขา ส ง เ ผ ย แพร ต า ง ๆ ร ว มท ง ส ง พ ม พ , ภาพยนตร, CD, DVD ฯลฯ

ความมนคงและศลธรรม ส านกงานต ารวจบรไน (Royal Brunei Police Force)

สนคาประเภทเครองลาง

ศลธรรม กรมความมนคงภายใน (Internal Security Department)

เนอ และผลตภณฑมาจากเนอทไดรบการรบรองฮาลาล ( เน อสด เน อแช เย น เนอแชแขง)

ศาสนา คณะกรรมการอนญาตการน าเขาสนคาฮาลาล (Halal Import Permit Issuing Board)

ปน ระเบด และอาวธอนตราย ความปลอดภย ส านกงานต ารวจบรไน (Royal Brunei Police Force)

เศษเหลก ความปลอดภย ส านกงานต ารวจบรไน (Royal Brunei Police Force)

ตนไม พชผล ปศสตว ผก ผลไม ไข ความปลอดภย กรมเกษตร (Department of Agriculture)

ปลา กง หอย สงมชวตในน า อปกรณการประมง ฯลฯ

ความปลอดภย กรมประมง (Fisheries Department)

สารเคม ยาอนตราย และวตถทมสารกมมนตรงส

ความปลอดภย กระทรวงสาธารณสข (Ministry of Health)

ยารกษาโรค สมนไพร อาหารเพอสขภาพ เครองดม ขนมขบเคยว

ความปลอดภย กระทรวงสาธารณสข (Ministry of Health)

เครองออกอากาศและเครองรบสญญาณวทย อปกรณสอสาร และอปกรณแพรภาพกระจายเสยง

ความมนคง ส านกงานอตสาหกรรมเทคโนโลยขอมลสอสาร (Authority for Info-communications

๕๓

ประเภทของสนคา เหตผลทตองขออนญาตน าเขา หนวยงานทอนญาตการน าเขา Technology Industry: AiTi)

พ า ห น ะ ท ใ ช แ ล ว เ ช น ร ถ ย น ต รถจกรยานยนต รถบรรทก รถบสขนาดเลก รถจกรยาน

ความปลอดภย กรมศลกากรและสรรพสามต (Royal Customs and Excise Department: RCED) และกรมการขนสงทางบก (Land Transport Department)

ไมทอน และสนคาทท ามาจากไม ทรพยากรพนฐาน กรมปาไม (Forestry Department)

เขมกลด ธง ของทระลกทมรปธงชาต ตราสญลกษณราชวงศ

ความมนคง Adat Istiadat Department

โบราณวตถทท าหรอพบในประเทศบรไน ประวตศาสตร กรมพพธภณฑ (Museums Department)

น าแร ความปลอดภย กระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (Ministry of Industry and Primary Resources)

วสดกอสราง เชน ซเมนต ความปลอดภย กระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (Ministry of Industry and Primary Resources)

ขาว น าตาล และเกลอ ความมนคงในการจดหาสนคาและเสถยรภาพดานราคา

กรมการจดหาสนคาและคลงสนคาของรฐ (SSSD)

ทมา: Trade Policy Review Body, WTO, ๒๐๑๔

๕๔

๒) การก าหนดคณภาพของสนคาทน าเขา

ประทศบรไนมการใชมาตรการกดกนทไมใชภาษอนๆ โดยเฉพาะมาตรการสขอนามยและสขอนามยพช (Sanitary and Phytosanitary measures: SPS) ซงก าหนดหลกเกณฑไวในกฎหมายทเกยวของ เชน พระราชบญญตศตรพชและพชทเปนพษ พ.ศ. ๒๕๑๔ (Agricultural Pests and Noxious Plants Act (Chapter ๔๓) ๑๙๗๑) พระราชบญญตการกกกนและปองกนการแพรระบาดในสตว พ.ศ. ๒๔๗๗ (Quarantine and Prevention of Disease (Chapter ๔๗) Act, ๑๙๓๔) พระราชบญญตเนอฮาลาล พ.ศ. ๒๕๔๑ (Halal Meat (Chapter ๑๘๓), ๑๙๙๘) เปนตน ท าใหสนคาทน าเขาหลายประเภทตองผานการตรวจสอบจากหนวยงานของรฐทมอ านาจตามกฎหมายตางๆ ทเกยวของกบสนคาประเภทนน๑๕๔

ทงนมาตรการสขอนามยและสขอนามยพช (Sanitary and Phytosanitary measures: SPS) ไดถกน ามาใชกบพช ผก ผลไม สตวมชวต ไขไก เนอสตวตางๆ เชน ไกแชแขง เปนตน โดยมการตรวจสอบคาสารปนเปอนจากการใชสารเคมและยาปราบศตรพช และตองมกระบวนการผลตทไดรบรองตามแบบฮาลาลทเขมงวด ทงนสนคาน าเขาแตละประเภทตองไดรบการรบรองจากหนวยงานรฐทเกยวของ เชน กระทรวงการศาสนาเปนผรบรองผลตภณฑเนอสตวทตองมตราสนคาฮาลาล กรมการประมงเปนผรบรองผลตภณฑทท ามาจากปลา กรมปาไมเปนผรบรองผลตภณฑทมาจากปา๑๕๕ ทงนปจจบนประเทศบรไนน าเขาเนอววและเนอไกฮาลาลมาจากประเทศบางประเทศเทานน ไดแก ออสเตรเลย จน อนเดย อนโดนเซย จอรแดน มาเลเซย และฟลปปนส๑๕๖

หลกเกณฑทเกยวของกบการก ากบดแลคณภาพของสนคาทน าเขา มรายละเอยดดงน

๒.๑) พระราชบญญตศตรพชและพชทเปนพษ พ.ศ. ๒๕๑๔ (Agricultural Pests and Noxious Plants Act (Chapter ๔๓) ๑๙๗๑)

เปนพระราชบญญตทใหอ านาจเจาหนาทในการตรวจสอบ กกกน และท าลายพชทอาจน ามาซงแมลงศตรพชหรอโรคระบาดในพช โดยเจาหนาทผมอ านาจสามารถพจารณาพชทงทปลกอยในทดนภายในประเทศและพชทน าเขามาจากตางประเทศ ท งนอ านาจก ากบดแลเปนของกรมเกษตรแ ละอาหารเกษตร (Department of Agriculture and Agrifood: DOAA) ดงนนผน าเขาจงตองมใบรบรองใบรบรองสขอนามย (Phytosanitary certificates) ทออกโดยหนวยงานผมอ านาจในประเทศตนก าเนดมาส าแดงตอเจาหนาท

๑๕๔ Ibid, p. ๓๕ ๑๕๕TRADE POLICY REVIEW Report by the Secretariat BRUNEI DARUSSALAM, WT/TPR/S/๑๙๖, ๒๐๐๘, p. ๔๘ ๑๕๖ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๓๘

๕๕

พระราชบญญตดงกลาวก าหนดใหผทน าเขาพชหรอวตถดบทท ามาจากพชตองมเอกสารประกอบ เชน ใบอนญาตการน าเขา (Imports permits) ทออกโดยกรมเกษตรและอาหารเกษตร (DOAA) ใบรบรองสขอนามย (Phytosanitary certificates) ทออกโดยหนวยงานผมอ านาจในประเทศตนก าเนด เปนตน๑๕๗

๒.๒) พระราชบญญตการกกกนและปองกนการแพรระบาดในสตว พ.ศ. ๒๔๗๗ (Quarantine and Prevention of Disease (Chapter ๔๗) Act, ๑๙๓๔)

เปนพระราชบญญตทใหอ านาจเจาหนาทในการหามการน าเขาสตวหรอผลตภณฑทท ามาจากสตว หรอกกกนสตวเพอตรวจสอบสนคาน าเขา รวมถงหามน าเขาในชวงเวลาทมโรคระบาด เชน ไขหวดนก เปนตนดงนนการน าเขาหรอสงออกสตวหรอผลตภณฑทท ามาจากสตวตองมการส าแดงทชองทางผานเขาออกประเทศหรอชองทางทตรวจสอบกกกน

พระราชบญญตดงกลาวก าหนดใหผทน าเขาสตวหรอผลตภณฑทท ามาจากสตวตองมเอกสารประกอบ เชน ใบอนญาตการน าเขา (Imports permits) ทออกโดยกรมเกษตรและอาหารเกษตร (DOAA) ใบรบรองสขภาพสตว (Veterinary health certificates) ทออกโดยสตวแพทยจากประเทศทเกยวของ โดยตองออกใบรบรองดงกลาวใหไมเกน ๗ วนหลงจากสตวนนไดเดนทางออกมา เปนตน๑๕๘

๒.๓) พระราชบญญตเนอฮาลาล พ.ศ. ๒๕๔๑ (Halal Meat (Chapter ๑๘๓), ๑๙๙๘)

เปนพระราชบญญตทก าหนดหลกเกณฑในการก ากบดแลเนอทมาจากโรงฆาสตวภายในประเทศ เนอทน าเขามาจากตางประเทศ และการจ าหนายเนอทน าเขาดงกลาว ทงนสนคาทน าเขาตองมกระบวนการผลตทไดรบรองตามแบบฮาลาลทเขมงวดตวอยางเชน หากตองการน าเขาเนอไกแชงแขงเขามาในประเทศบรไน เนอไกดงกลาวตองเปนไกฮาลาลทผลตถกตองตามหลกศาสนาอสลาม โดยโรงฆาช าแหละแตละรายตองไดรบการรบรองจากหนวยงานทางศาสนาอสลามทงในประเทศผผลตและหนวยงานของบรไน โดยผน าเขาตองไดรบใบอนญาตการน าเขาสนคาฮาลาล (Halal Import Permits) จากคณะกรรมการผมอ านาจตามพระราชบญญต๑๕๙

นอกจากนการใชตราฮาลาล (Halal Label) กบผลตภณฑทมาจากเนอตองเปนไปตามพระราชก าหนดใบรบรองฮาลาลและตราฮาลาล พ.ศ. ๒๕๔๘ (Halal Certificate and Halal Label Order, ๒๐๐๕) ซงก าหนดรายละเอยดเกยวกบการใบรบรองฮาลาล และการใชตราฮาลาลบนบรรจภณฑตางๆ รวมถงบทลงโทษกรณทใชตราฮาลาลโดยไมไดรบอนญาต

๑๕๗ Ibid, p. ๓๗ ๑๕๘ Ibid, p. ๓๗ ๑๕๙ Ibid, p. ๓๗

๕๖

๒.๔) พระราชบญญตยาอนตราย พ .ศ.๒๔๙๙ ) Poison Act (Chapter ๑๑๔) ๑๙๕๖ (

พระราชบญญตดงกลาวครอบคลมถงการน าเขาและสงออกผลตภณฑทเกยวของกบยา เชน ยารกษาโรค เคมภณฑ เคมภณฑทใชในการเกษตร ยาฆาแมลง เปนตน โดยตองรวมมอกบกรมศลกากร การตรวจสอบตามพระราชบญญตดงกลาวยงรวมถงการตรวจสอบยาในรานขายสง รานขายปลก และคลนครกษาโรคในประเทศบรไนดวย นอกจากนการน าเขายาส าหรบสตวและวคซนส าหรบสตวตองไดรบอนญาตจากกรมเกษตรและอาหารเกษตร (DOAA) ทงนส านกงานการเภสชกรรม ) Pharmaceutical Enforcement Service) ของกระทรวงสาธารณสข (Ministry of Health) เปนผบงคบใชกฎหมายดงกลาว๑๖๐

๒.๕) พระราชบญญตสาธารณสขดานอาหาร พ.ศ. ๒๕๔๑ (Public Health (Food) Act (Chapter ๑๘๒(, ๑๙๙๘)

พระราชบญญตดงกลาวก าหนดหลกเกณฑทเพอคมครองผบรโภคจากอาหารเจอปนทมอนตรายหรออาหารทมคณภาพต า โดยการน าเขาอาหารทน ามาขายในประเทศบรไนตองเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนดในพระราชบญญตดงกลาว โดยผน าเขาตองไดรบใบรบรองสขอนามย (Health certificates) จากส านกงานควบคมคณภาพและความปลอดภยของอาหาร (Food safety and Quality Control Division) ของกรมอนามย (Department of Health Services) ของกระทรวงสาธารณสข (Ministry of Health)๑๖๑

๒.๔.๒ มาตรการปองกนการทมตลาด

๑) กฎหมายทเกยวของกบการปองกนการทมตลาด

ปจจบนประเทศบรไนไมมกฎหมายเกยวกบการปองกนการทมตลาด (Antidumping) การอดหนนและมาตรการตอบโตการอดหนน (Subsidies and countervailing) และมาตรการปกปองจากการน าเขาสนคาทเพมขน (Safeguard measures) นอกจากน ประเทศบรไนกยงไมเคยมกรณพพาทเกยวกบการปองกนการทมตลาด การอดหนนและมาตรการตอบโตการอดหนน และมาตรการปกปองจากการน าเขาสนคาทเพมขน๑๖๒

๒) กฎหมายอนๆ ทเกยวของ

แมวาประเทศบรไนไมมกฎหมายเกยวกบการปองกนการทมตลาด แตประเทศบรไนกมหลกเกณฑอนๆ ทเกยวของกบการคาภายในประเทศทนาสนใจ ไดแก พระราชก าหนดการแขงขนทางการคา พ.ศ. ๒๕๕๘ (Competition Order, ๒๐๑๕) พระราชก าหนดคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๔ (Consumer Protection

๑๖๐ Ibid, p. ๓๘ ๑๖๑Ibid, p. ๓๘ ๑๖๒ Ibid, p. ๓๕

๕๗

(Fair Trading) Order, ๒๐๑๑) พระราชบญญตควบคมราคาสนคา พ.ศ. ๒๕๑๗ (Price Control Act (Chapter ๑๔๒), ๑๙๗๔) ซงมรายละเอยดดงน๑๖๓

๒.๑) พระราชก าหนดการแขงขนทางการคา พ.ศ. ๒๕๕๘ (The Competition Order, ๒๐๑๕)

ประเทศบรไนเพงประกาศใชกฎหมายแขงขนทางการคาในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ไดแก พระราชก าหนดการแขงขนทางการคา พ.ศ. ๒๕๕๘ (The Competition Order, ๒๐๑๕) ซงครอบคลมการปองกนการผกขาดทางการคาทงในเรองการตกลงเขาท าสญญาทเปนการกดกนตอการแขงขน (Agreements distorting competition) การใชอ านาจเหนอตลาดโดยมชอบ (Abuse of Dominant Power) และการควบรวมกจการทสงผลใหเกดการผกขาดทางการคา (Mergers) โดยพระราชบญญตดงกลาวแตงตงคณะกรรมการแขงขนทางการคา (Competition Commission) เพอสนบสนนการแขงขนทางการคา และวนจฉยกรณทมหรออาจมการผกขาดทางการคาเกดขน โดยมอ านาจในการสอบสวน และออกค าตดสน (Decision) และบงคบใชค าตดสน (Enforcement) เพอใหเกดการแขงขนทางการคา

มาตรการปองกนการผกขาดทางการคาตามพระราชบญญตดงกลาวมหลายมาตรการ เชน คสญญาในการควบรวมกจการทมขอสงสยวาการควบรวมกจการดงกลาวจะสงผลใหเกดการผกขาดทางการคา สามารถรองขอใหคณะกรรมการแขงขนทางการคา (Competition Commission) พจารณาถงผลจากการควบรวมกจการดงกลาววากอใหเกดการผกขาดทางการคาหรอไม๑๖๔ คณะกรรมการแขงขนทางการคาสามารถออกค าสงเรยกฝายทอาจมการกระท าอนถอวาเปนการผกขาดทางการคาใหมาชแจงตอคณะกรรมการฯ และเมอคณะกรรมการแขงขนทางการคาพจารณาแลววามการผกขาดทางการคาจรง คณะกรรมการแขงขนทางการคาจะออกค าตดสนเพอใหคกรณฝายทกระท าการอนเปนการผกขาดทางการคาท าค ามนกบคณะกรรมการวาจะด าเนนการใหเกดการแขงขนตามค าตดสนของคณะกรรมการแขงขนทางการคา๑๖๕ เปนตน

๒.๒) พระราชก าหนดคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๔ (Consumer Protection (Fair Trading) Order, ๒๐๑๑)

ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการคมครองผบรโภคในการท าสญญาประเภทตางๆ กบผประกอบการ รวมถงการคมครองผบรโภคในกรณไดรบการปฏบตอยางไมเปนธรรม (Unfair practice) เชน ผประกอบการหลอกลวงผบรโภค ผประกอบการใชสถานะทไดเปรยบกวาเพอเอาเปรยบผบรโภค เปนตน โดยผบรโภค

๑๖๓ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๔๕ ๑๖๔ Competition Order, ๒๐๑๕, Section ๒๕ ระบวา “…an anticipated merger to be considered by the commission on the application of a party to that anticipated merger who thinks the anticipated merger, if carried into effect, may infringe the section ๒๓ prohibition.” ๑๖๕ Competition Order, ๒๐๑๕, Section ๔๑(๒) ระบวา “…upon considering any representation made to the Commission…the Commission may, as it thinks fit, make a decision…”

๕๘

สามารถฟองคดเพอเลกสญญาหรอเรยกคาเสยหายจากการไดรบการปฏบตอยางไมเปนธรรมได ทงนภาระการพสจนจะตกแกผประกอบการ๑๖๖

๒.๓) พระราชบญญตควบคมราคาสนคา พ.ศ. ๒๕๑๗ (Price Control Act (Chapter ๑๔๒), ๑๙๗๔)

เปนพระราชบญญตทก าหนดราคาสนคาทประเทศบรไนตองการควบคม โดยก าหนดราคาขนสง (Maximum price) ส าหรบสนคาพนฐานทวไปและสนคาบางประเภท เชน ก าหนดราคาขายน าตาลไมเกน ๑.๒๕ เหรยญบรไนตอกโลกรม เปนตน และการก าหนดราคาขนต า (Minimum price) ส าหรบสนคาทตองการควบคมการบรโภค ไดแก บหรและยาสบ ทงนพระราชบญญตควบคมราคาสนคา พ.ศ. ๒๕๑๗ ถกน ามาใชทงกบสนคาทผลตในประเทศและสนคาน าเขา โดยหนวยงานทก าหนดราคาขายสนคา คอ กรมการจดหาสนคาและคลงสนคาของรฐ (Supply and State Stores Department: SSSD)๑๖๗

ปจจบนมสนคาทงหมด ๑๙ ประเภททถกควบคมราคาขนสง (Maximum price) และ ๑ ประเภททถกควบคมราคาขนต า (Minimum price) ดงน๑๖๘

ตารางท ๑๒: รายการสนคาทถกควบคมราคา

สนคาทก าหนดราคาขนสง (Maximum price) สนคาทก าหนดราคาขนต า (Minimum price) (๑) ยางมะตอย (๒) น ามนดเซล (๓) นมผงส าหรบเดกทารก (๔) น ามนดบ (๕) แกส LPG บรรจขวด (๖) อฐ (ดนเหนยว และคอนกรต) (๗) ซเมนต (๘) น ามนประกอบอาหาร (น ามนคาโนลา น ามน

ขาวโพด น ามนปาลม น ามนพช น ามนเมลดดอกทานตะวน น ามนถวเหลอง)

(๙) น ามนกาด

(๑) บหรและยาสบ

๑๖๖ Consumer Protection (Fair Trading) Order, ๒๐๑๑, Section ๑๘ (๑) ระบวา “If, in any proceedings taken in any court between a consumer and a supplier in relation to a consumer transaction, any dispute arises as to whether the supplier has complied with any specified requirement of this Order or the regulations made thereunder, the burden of proving that the supplier has so complied shall be on the supplier.” ๑๖๗ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๔๖ ๑๖๘ Ibid, p. ๔๗

๕๙

สนคาทก าหนดราคาขนสง (Maximum price) สนคาทก าหนดราคาขนต า (Minimum price) (๑๐) นม (นมขนหวาน และนมขนจด) (๑๑) น ามนเบนซน (Premium ๙๗, Super ๙๒

และ Regular ๘๕) (๑๒) รถขนสงผโดยสาร (๑๓) แปงเคก (๑๔) ขาว (๑๕) คอนกรตส าเรจรป (๑๖) แทงเสรมแรง (๑๗) ทราย (๑๘) หน (๑๙) น าตาล (เชน น าตาลทรายขาว น าตาล

ทรายขาวบรสทธ) ทมา: Price Control (Maximum Prices and Charges) Order, ๒๐๑๒ และ Price Control

(Minimum Prices and Charges) Order, ๒๐๑๒

๒.๔.๓ มาตรการสงเสรมทางการคาและบรการ

๑) การลดอตราภาษภายใตความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs)

ประเทศบรไนใชมาตรการลดอตราภาษน าเขาเพอสงเสรมการคาภายใตความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs) ส าหรบอตราภาษโดยเฉลยทลดลงแลวของทกรายการ และสดสวนของจ านวนรายการทลดภาษ มรายละเอยดดงตอไปน๑๖๙

ตารางท ๑๓: อตราภาษภายใตความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs)

ความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs)

รวมทงหมด รายการสนคาเกษตร (ตามท WTO ก าหนด)

รายการทไมใชสนคาเกษตร (ตามท WTO ก าหนด)

อตราภาษเฉลย

(รอยละ)

สดสวนรายการสนคา

(รอยละ)

อตราภาษเฉลย

(รอยละ)

สดสวนรายการสนคา

(รอยละ)

อตราภาษเฉลย

(รอยละ)

สดสวนรายการสนคา

(รอยละ) ASEAN-ATIGA ๐.๐ ๑๐๐.๐ ๐.๐ ๑๐๐.๐ ๐.๐ ๑๐๐.๐

๑๖๙ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๓๒

๖๐

ความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs)

รวมทงหมด รายการสนคาเกษตร (ตามท WTO ก าหนด)

รายการทไมใชสนคาเกษตร (ตามท WTO ก าหนด)

อตราภาษเฉลย

(รอยละ)

สดสวนรายการสนคา

(รอยละ)

อตราภาษเฉลย

(รอยละ)

สดสวนรายการสนคา

(รอยละ)

อตราภาษเฉลย

(รอยละ)

สดสวนรายการสนคา

(รอยละ) ASEAN-Australia-New Zealand FTA

๐.๕ ๙๕.๑ ๐.๐ ๙๘.๒ ๐.๖ ๙๔.๗

ASEAN-China FTA

๐.๑ ๙๗.๕ ๐.๐ ๙๘.๒ ๐.๑ ๙๗.๔

ASEAN-India FTA ๑.๔ ๗๘.๑ ๐.๐ ๙๗.๘ ๑.๖ ๗๕.๑ ASEAN-Japan CEP

๐.๓ ๙๖.๓ ๐.๐ ๙๘.๒ ๐.๓ ๙๖.๐

ASEAN-Korea FTA

๐.๒ ๙๗.๗ ๐.๐ ๙๗.๖ ๐.๓ ๙๗.๗

Brunei-Japan FTA

๐.๐ ๙๘.๘ ๐.๐ ๙๘.๒ ๐.๐ ๙๘.๙

Trans-Pacific Strategic Economic Partnership

๐.๓ ๙๖.๕ ๐.๐ ๙๘.๒ ๐.๓ ๙๖.๒

ทมา: WTO Secretariat, ๒๐๑๔

๒) กฎวาดวยถนก าเนดสนคา (Rule of Origin)

ประเทศบรไนไดใชกฎวาดวยแหลงก าเนดสนคา (Rule of Origin) มาใชกบการใหสทธพเศษทางภาษ (Preferential tariff) กบประเทศสมาชกของความตกลงทางการคาระดบภมภาค (Regional Trade Agreements: RTAs) ทประเทศบรไนไดเขารวมเปนภาค ทงนภายใตกฎการแปรสภาพอยางเพยงพอ (Substantial Transformation: ST) ซงใชในกรณทสนคาไมไดใชวตถดบในประเทศใดประเทศหนงทงหมดนน พบวาความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs) ทประเทศบรไนเขารวมเปนภาคนนไดเลอกใชเกณฑการพจารณาสดสวนของแหลงก าเนดสนคา ๒ วธ ไดแก๑๗๐

๑๗๐ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๒๗

๖๑

๒.๑) การเปลยนแปลงการจ าแนกพกดศลกากร (Change in Tariff Classification: CTC)

เปนการก าหนดแหลงก าเนดสนคาจะพจารณาวากระบวนการผลตกอใหเกดการแปรสภาพจนท าใหพกดศลกากรเปลยนแปลงไปหรอไม ทงนภายใตระบบการคาระหวางประเทศในปจจบนประเทศตางๆ จดประเภทสนคาตามระบบสากลทเรยกวา Harmonized System (HS) ขององคการศลกากรโลก (WCO) ถากระบวนการผลตท าใหพกดศลกากรของสนคาเปลยนไปจากพกดศลกากรของวตถดบ สนคานนจะมแหลงก าเนดจากประเทศทมกระบวนการผลตนนๆ เกดขน

โดยทวไปแลวการพจารณาถงการเปลยนพกดอตราศลกากร (CTC) จะแบงได ๓ ระดบ ไดแก๑๗๑

(๑) การเปลยนแปลงพกดอตราศลกากรในสวนทแสดงตอนสนคา หรอในระดบ ๒ หลก (Change of Chapter: CC) สนคาจะไดแหลงก าเนดเมอน าเขาวตถดบมาผานขบวนการผลตแลวท าใหพกดสนคาสงออกเปลยนแปลงจากตอนพกด หนงเปนตอนพกดอน เชน การผลตน าสบปะรดซงเปลยนจากสบปะรดสดตอนพกด ๐๘ (๐๘๐๔.๓๐) เปนน า สบปะรดตอนพกด ๒๐ (๒๐๐๙.๔๑) เปนตน

(๒) การเปลยนแปลงพกดอตราศลกากรในสวนทแสดงประเภทสนคา หรอในระดบ ๔ หลก (Change of Tariff Heading: CTH) สนคาจะไดแหลงก าเนดเมอน าเขาวตถดบมาผานขบวนการผลตแลวมการเปลยนจากประเภทพกดหนงไปเปนสนคาในประเภทพกดอน เชน ไมทอนถากเอกเปลอกออกแลว (พกด ๔๔๐๓) น าเขามาแปรรปเปนแผนไมพลายวด (พกด ๔๔๐๘)

(๓) การเปลยนแปลงพกดอตราศลกากรในสวนทแสดงประเภทสนคาทแยกออกมา หรอในระดบ ๖ หลก (Change of Tariff Subheading: CTSH) สนคาจะไดแหลงก าเนดเมอน าเขาวตถดบมาผานกระบวนการผลตแลว มการเปลยนจากประเภทพกดยอยหนงไปเปนสนคาในประเภทพกดยอยอน เชน สวนประกอบเครองปรบอากาศ(แชสซส) (พกด ๘๔๑๕.๙๐) น าเขามาแปรรปเปนเครองปรบอากาศแบบตดหนาตาง (พกด ๘๔๑๕.๑๐)

ทงนความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs) ทประเทศบรไนเขารวมเปนภาคนน สวนมากจะพจารณาการเปลยนแปลงพกดอตราศลกากรในสวนทแสดงประเภทสนคาหรอในระดบ ๔ หลก (Change of Tariff Heading: CTH) กลาวคอ ประเทศทจะไดเปนแหลงก าเนดสนคานนตองมกระบวนการผลตภายในประเทศทท าใหสนคาทผลตไดมพกดอตราศลกากรเปลยนประเภท (Heading) ไปจากพกดของวตถดบทใชผลตโดยพกดศลกากรทแสดงประเภทสนคา (Heading) คอ พกด HS หลกท ๓ และ ๔ ดงนน หากการ

๑๗๑ กฎกตกา WTO เลมทหก: การศลกากรและสถาบน, ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), เลมท ๖: มถนายน ๒๕๕๒, p. ๔๒-๔๕

๖๒

ผลตสนคาในประเทศใดท าใหเกดการแปรสภาพจนท าใหพกดอตราศลกากรของสนคาหลกท ๓ และ ๔ เปลยนแปลงไปจากพกดของวตถดบ ประเทศนนจะถอวาเปนแหลงก าเนดของสนคา๑๗๒

ความตกลงทพจารณาการเปลยนแปลงพกดอตราศลกากรในสวนทแสดงประเภทสนคา (CTH) เชน ATIGA, ASEAN-Australia-New Zealand FTA, ASEAN-Japan CEPT, ASEAN-Korea FTA เปนตน อยางไรกตาม ความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs) ทประเทศบรไนเขารวมเปนภาคบางฉบบกพจารณาการเปลยนแปลงพกดอตราศลกากรในสวนทปสดงประเภทสนคาทแยกออกมาหรอในระดบ ๖ หลก (Change of Tariff Subheading: CTSH) เชน ASEAN-India FTA เปนตน๑๗๓

๒.๒) การใชสดสวนมลคาเพมภายในภมภาค (Regional Value Content: RVC)

เปนการก าหนดอตราสวนต าสดของวตถดบภายในประเทศทใชในการผลตทถอวาประเทศนนเปนแหลงก าเนด เชน สนคาทถอวาผลตภายในประเทศในกลมอาเซยนตองมสดสวนของวตถดบภายในประเทศ ผผลต (Local Content: LC) ทอยในกลมอาเซยนไมนอยกวารอยละ ๔๐ ของสนคาส าเรจรปทสงออก๑๗๔

ทงนหลกเกณฑในการพจารณาแหลงก าเนดสนคา (Rule of Origin) ภายใตความตกลงทางการคาระดบภมภาค (RTAs) ทส าคญซงประเทศบรไนไดเขาเปนภาค สามารถสรปไดดงน๑๗๕

ตารางท ๑๔: เกณฑการพจารณาแหลงก าเนดสนคาภายใตความตกลงทางการคาระดบภมภาคทส าคญ

ATIGA ASEAN-Australia-New Zealand FTA

ASEAN-India FTA

ASEAN-Japan CEPT

ASEAN-Korea FTA

เกณฑการพจารณาแหลงก าเนดสนคา

CTC (CTH) หรอ

รอยละ ๔๐ RVC

CTC (CTH) หรอ

รอยละ ๔๐ RVC

CTC (CTSH) รวมกบ

รอยละ ๓๕ RVC

CTC (CTH) หรอ

รอยละ ๔๐ RVC

CTC (CTH) หรอ

รอยละ ๔๐ RVC

ทมา: WTO Secretariat, ๒๐๑๔

๑๗๒ Ibid, p. ๔๓ ๑๗๓ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๒๘ ๑๗๔ กฎกตกา WTO เลมทหก: การศลกากรและสถาบน, ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), เลมท ๖: มถนายน ๒๕๕๒, p. ๔๒ ๑๗๕ WT/TPR/S/๓๐๙ - Brunei Darussalam, Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๒๘

๖๓

๒.๕ การคาบรการ

๒.๕.๑ การเคลอนยายแรงงานดานการคาบรการ

ความตกลงวาดวยการคาบรการอาเซยน (ASEAN Framework Agreement on Services: AFAS) ก าหนดใหประเทศสมาชกอาเซยนรวมถงประเทศบรไนจะตองเปดเสรอยางกาวหนาเปนล าดบตามรอบการเจรจาเพอลดเลกขอจ ากดในการเขาสตลาด (Market Access)๑๗๖ และขอจ ากดในการปฏบตเยยงชาต (National Treatment)๑๗๗ โดยครอบคลมสาขาบรการทง ๑๒ สาขา ไดแก

๑) การบรการดานธรกจ (Business Services) ๒) การบรการสอสาร (Communication Services) ๓) การบรการดานทเกยวเนองกบวศวกรรมและการกอสราง (Construction and related

engineering Services) ๔) การกระจายสนคาและบรการ (Distribution Services) ๕) การบรการการศกษา (Educational Services) ๖) การบรการดานสงแวดลอม (Environmental Services) ๗) การบรการดานการเงน (Financial Services) ๘) การใหบรการดานสงคมและสขอนามย (Health-related and Social Services) ๙) การใหบรการดานทองเทยว และทเกยวเนองกบการเดนทาง (Tourism and Travel related

Services)

๑๗๖ ขอจ ากดในการเขาสตลาด เปนมาตรการหรอขอจ ากดทหนวยงานของประเทศน าเขาบรการปฏบตกบผใหบรการตางชาตในทางทกอใหเกดอปสรรคในการใหบรการในตลาดภายในประเทศน าเขา ขอจ ากดในการเขาสตลาดนอาจเปนกฎหมาย หรอมาตรการในประเทศน าเขาทสรางเงอนไขในการเขามาประกอบธรกจของผใหบรการตางชาต ความตกลง AFAS ใชหลกการเดยวกนกบความตกลง GATS ซงก าหนดขอจ ากดในการเขาสตลาดไวดงน ก) การจ ากดปรมาณการใหบรการ ไมวาจะเปนในรปแบบของโควตา การผกขาดโดยผใหบรการภายในประเทศ หรอเงอนไขในการออกใบอนญาต ข) การจ ากดมลคาของบรการของจากผใหบรการตางชาต ค) การจ ากดจ านวนผใหบรการตางชาต ง) การจ ากดสดสวนของบคคลกรทวาจางในสาขาบรการ จ) การจ ากดประเภทขององคกรธรกจตางชาตทจะเขามาใหบรการ ฉ) การจ ากดสดสวนการถอครองทนของผใหบรการตางชาต ๑๗๗ ขอจ ากดในการปฏบตเยยงคนชาต เปนมาตรการหรอขอจ ากดทหนวยงานของประเทศน าเขาบรการบงคบใชหรอปฏบตกบผใหบรการตางชาตแตงตางไปจากทปฏบตกบผใหบรการของประเทศน าเขา มาตรการทถอวาเปนขอจ ากดในการปฏบตเยยงคนชาต ไดแก มาตรการอดหนนธรกจเฉพาะธรกจคนชาตตนเอง เงอนไขเรองสญชาตในการบรหารนตบคคล มาตรการบงคบใหธรกจบรการตางชาตตองถายทอดเทคโนโลยโดยทธรกจบรการในประเทศไมตองปฏบตตามเงอนไขน และมาตรการหามคนตางชาตในการถอครองทดน เปนตน

๖๔

๑๐) การใหบรการดานการกฬา วฒนธรรมและสนทนาการ (Recreational, cultural, and sporting services)

๑๑) การใหบรการขนสง (Transport Services) ๑๒) การใหบรการดานอนๆ ทมไดมก าหนดไวในทใด (Other services not included elsewhere)

ทงนการเปดเสรบรการทง ๑๒ สาขา ตองครอบคลมทง ๔ รปแบบการใหบรการ (Mode of Supply) ดงน๑๗๘

รปแบบท ๑ การใหบรการขามพรมแดน (Cross-Border Supply)

การใหบรการลกษณะนจะเกดขนโดยผใหบรการและผรบบรการยงคงอยในประเทศของตนเอง แตการใหบรการจะเกดขนผานสอตวกลาง เชน อนเทอรเนต

รปแบบท ๒ การเดนทางจากประเทศตนไปยงอกประเทศหนงเพอรบบรการ (Consumption Abroad)

การใหบรการลกษณะนจะเกดขนโดยทผใหบรการยงคงอยในประเทศตนเอง แตผรบบรการจะเปนฝายทเคลอนยายเพอไปรบบรการยงประเทศทผใหบรการประกอบกจการอย เชน นกทองเทยวจากประเทศไทยเดนทางไปทองเทยวในประเทศบรไน

รปแบบท ๓ การจดตงธรกจในอกประเทศ (Commercial Presence)

การใหบรการลกษณะนจะเกดขนโดยทผใหบรการจากประเทศหนงเขาไปจดตงธรกจในอกประเทศหนงเพอใหบรการกบผบรโภคของประเทศนน เชน ผใหบรการโรงแรมจากประเทศไทยเขามาจดตงโรงแรมในประเทศบรไนเพอใหบรการแกผบรโภคในประเทศบรไน

รปแบบท ๔ การใหบรการผานบคคลธรรมดา (Movement of Natural Persons)

การใหบรการลกษณะนเปนการทบคคลธรรมดาเดนทางไปใหบรการในอกประเทศหนง เชน พอครวชาวไทยเดนทางจากประเทศไทยเพอไปท างานในรานอาหารทประเทศบรไน

ส าหรบการเคลอนยายแรงงานดานการคาบรการอยางเสรนนเปนไปตามรปแบบท ๔ การใหบรการผานบคคลธรรมดา (Movement of Natural Persons) ซงเมอพจารณาถงหลกเกณฑของประเทศบรไน พบวาประเทศบรไนยงไมไดเปดเสรการเคลอนยายแรงงานดานการคาบรการ เนองจากยงมขอจ ากดในการเขาสตลาด (Market Access) ตามพระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙)

๑๗๘ สถานการณปจจบนของการเปดเสรภาคบรการการทองเทยว,ทมา: http://www.atta.or.th/upload/news/228/chapter_2.pdf (เขาถงเมอ ๑๐ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๘)

๖๕

เชน กอนจางลกจางตางชาต นายจางตองมใบอนญาตทออกโดยคณะกรรมการแรงงานของประเทศบรไน (Commissioner of Labour Brunei Darussalam) รวมถงมขอจ ากดในการปฏบตเยยงชาต (National Treatment) ตามพระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙) เชน หามนายจางเลกจางลกจางชาวบรไนดวยเหตผลทตองการจางลกจางชาวตางชาตแทน

๒.๕.๒ มาตรการสงเสรมทางการคาบรการ

มาตรการสงเสรมการคาบรการของประเทศบรไน ไดแก ขอตกลงยอมรบรวมคณสมบตนกวชาชพอาเซยน (ASEAN Mutual Recognition Arrangements: MRAs) ซงประเทศในกลมอาเซยนรวมถงประเทศบรไนไดท าขอตกลงดงกลาวรวมกนเพอการเคลอนยายแรงงานฝมออยางเสรภายในประเทศกลมอาเซยน ใน ๘ สาขาวชาชพ ไดแก แพทย ทนตแพทย นกบญช นกส ารวจ สถาปนก พยาบาล วศวกร และวชาชพเกยวกบการปฏบตการน าเทยว (ยกเวนมคคเทศก)

๒.๖ สทธประโยชนทรฐบาลของประเทศบรไนใหแกผประกอบการสญชาตประเทศสมาชกอาเซยนและผประกอบการไทย

สทธประโยชนทรฐบาลของประเทศบรไนใหแกผประกอบการสญชาตประเทศสมาชกอาเซยนและผประกอบการไทยเปนไปตามความตกลงการคาสนคาของอาเซยน (ASEAN Trade in Goods Agreement: ATIGA) ซงก าหนดใหประเทศบรไนและประเทศสมาชกอนตองลดภาษสนคาในบญชลดภาษ (Inclusion List: IL) ใหเหลอ ๐% ทงหมดภายในป ๒๕๕๓ (ค.ศ.๒๐๑๐) ๑๗๙ และใชมาตรการทมใชภาษศลกากรไดเฉพาะเรองทจ าเปน โดยประเทศบรไนไดใชกฎวาดวยแหลงก าเนดสนคาทมการใหสทธพเศษทางการคา (Rule of origin) เพอพจารณาใหสทธพเศษแกดงกลาวแกประเทศในกลมอาเซยน๑๘๐

ปจจบนประเทศบรไนไดใหสทธพเศษทางภาษ (Preferential Tariff) แกสนคาทน าเขามาจากประเทศสมาชกอาเซยนรวมถงประเทศไทย โดยลดภาษน าเขาเหลอ ๐% ส าหรบสนคาเกอบทกรายการทน าเขามาจากประเทศสมาชกในกลมอาเซยน ยกเวนสนคาประเภทดอกไมไฟ (Firework) ในพกดศลกากรท HS ๓๖๐๔ ทยงคงเกบภาษน าเขา ๓๐%

๒.๗ บทสรปและขอเสนอแนะเกยวกบการคาสนคาและบรการของคนตางดาวของประเทศบรไน

๑) การคาสนคา

ภายใตหลกเกณฑทเกยวของกบการคาสนคาของประเทศบรไน ประเทศบรไนไดใหสทธพเศษทางภาษ (Preferential Tariff) แกสนคาทน าเขามาจากประเทศสมาชกอาเซยนรวมถงประเทศไทย โดยลดภาษน าเขา

๑๗๙ ASEAN Tax Guide, KPMG Asia Pacific Tax Centre, November ๒๐๑๓, p. ๑๖ ๑๘๐ TRADE POLICY REVIEW Report by the Secretariat BRUNEI DARUSSALAM, WT/TPR/S/๑๙๖, ๒๐๐๘, p. ๓๗

๖๖

เหลอรอยละ ๐ ส าหรบสนคาเกอบทกรายการทน าเขามาจากประเทศสมาชกในกลมอาเซยน ท าใหผประกอบการไทยมโอกาสในสงออกสนคาเกอบทกรายการมายงประเทศบรไนโดยไมตองเสยภาษน าเขา ยกเวนสนคาประเภท ไดแก ดอกไมไฟ (Firework) ทยงคงเกบภาษน าเขา ๓๐% ทงนผประกอบการไทยควรพจารณาสงออกสนคาทประเทศบรไนไมไดหามหรอจ ากดการน าเขา

๒) การคาบรการ

ภายใตหลกเกณฑทเกยวของกบการคาบรการของประเทศบรไน ปจจบนประเทศบรไนยงไมไดเปดเสรการเคลอนยายแรงงานดานการคาบรการ เนองจากกฎหมายภายในของประเทศบรไนยงมขอจ ากดในการเขาสตลาด (Market Access) เชน กอนจางลกจางตางชาต นายจางตองมใบอนญาตทออกโดยคณะกรรมการแรงงานของประเทศบรไน และขอจ ากดในการปฏบตเยยงชาต (National Treatment) เชน หามนายจางเลกจางลกจางชาวบรไนดวยเหตผลทตองการจางลกจางชาวตางชาตแทน ดงนนแรงงานไทยหลายอาชพจงไมสามารถเขามาท างานในประเทศบรไนไดโดยงาย

อยางไรกตาม ประเทศบรไนไดท าขอตกลงยอมรบรวมคณสมบตนกวชาชพอาเซยน (ASEAN Mutual Recognition Arrangements: MRAs) ท าใหแรงงานฝมอใน ๘ สาขาวชาชพ ไดแก แพทย ทนตแพทย นกบญช นกส ารวจ สถาปนก พยาบาล วศวกร และวชาชพเกยวกบการปฏบตการน าเทยว (ยกเวนมคคเทศก ) สามารถเขามาท างานในประเทศบรไนไดงายขนในอนาคต

๖๗

บทท ๓ การลงทนของคนตางดาว

๓.๑ บทน า

ประเทศบรไนใหสทธประโยชนในการลงทนแกคนตางดาวตามพระราชก าหนดการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔ (Investment Incentive Order ๒๐๐๑) ซงแบงอตสาหกรรมทไดรบการสงเสรมการลงทนไวหลายประเภท เชน อตสาหกรรมน ารอง (Pioneer Industry) บรษทดานการบรการน ารอง (Pioneer Service Company) บรษทหลงจากการน ารอง (Post-Pioneer Company) เปนตน โดยมาตรการจงใจการลงทนทคนตางดาวไดรบมหลายรปแบบ เชน การยกเวนภาษเงนไดนตบคคล การยกเวนภาษน าเขาอปกรณ เครองมอ สวนประกอบ หรอโครงสรางอาคาร เปนตน

นอกจากนยงมกฎหมายอนทเกยวของกบการลงทนในประเทศบรไน เชน พระราชบญญตบรษท (Companies Act) (บทท ๓๙) พระราชบญญตใบอนญาตนานาประเภท (Miscellaneous License Act) (บทท ๑๒๗) พระราชก าหนดวาดวยการประสานงานทางอตสาหกรรม พ.ศ. ๒๕๔๔ (Industrial Coordination Order ๒๐๐๑) เปนตน

๓.๒ การลงทนในกจการตางๆ ของคนตางดาว

๓.๒.๑ พระราชก าหนดการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔

ประเทศบรไนออกพระราชก าหนดการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔ (Investment Incentive Order ๒๐๐๑) เพอเปนกฎหมายหลกในการสงเสรมการลงทน รวมถงสงเสรมใหเกดการจดตงธรกจ การพฒนาและการขยายธรกจในประเทศบรไน พระราชก าหนดการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔ อยภายใตการก ากบดแลของกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรธรรมชาต ซงไดออกมาตรการสงเสรมการลงทนในรปแบบของการยกเวนภาษเงนได การยกเวนอากรน าเขาสนคาทใชประกอบธรกจ หรอคาลดหยอนทางภาษอนๆแลวแตกรณ ส าหรบอตสาหกรรมทไดรบการสงเสรมการลงทนแบงเปนประเภทตางๆ ดงน๑๘๑

๑) อตสาหกรรมน ารอง (Pioneer Industry) ๒) บรษทดานการบรการน ารอง (Pioneer Service Company) ๓) บรษทหลงจากการน ารอง (Post-Pioneer Company) ๔) การขยายของกจการทจดตงอยแลว (Expansion of Established Enterprises) ๕) การขยายกจการของบรษทดานการบรการ (Expanding Service Companies) ๖) บรษทสงออกสนคา (Product for Export)

๑๘๑ ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙,Jakarta: ASEAN Secretariat, February ๒๐๑๐, p.๓

๖๘

๗) บรการสงออกบรการ (Export of Services) ๘) มาตรการจงใจการคาตางประเทศ (International Trade Incentives) ๙) การกเงนจากตางประเทศเพออปกรณการผลต (Foreign Loans for ProductiveEquipment) ๑๐) คาลดหยอนส าหรบการลงทน (Investment Allowances) ๑๑) มาตรการจงใจบรการและคลงสนคา (Warehousing and Servicing Incentives) ๑๒) การลงทนในบรษททใชเทคโนโลยใหม (Investment in New Technology Companies) ๑๓) มาตรการจงใจการลงทนในตางประเทศและธรกจรวมทน (Overseas Investment and

Venture Capital Incentives)

โดยอตสาหกรรมแตละประเภททไดรบการสงเสรมการลงทนตามพระราชก าหนดการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔ มรายละเอยดดงน

๑) อตสาหกรรมน ารอง (Pioneer Industries)๑๘๒

เปนอตสาหกรรมทมประโยชนตอสาธารณชน ซงยงไมมการด าเนนกจการดงกลาวในประเทศบรไน อยางเพยงพอตอความตองการของเศรษฐกจ และมความเปนไปไดทกจการนนจะมการพฒนาเปนอตสาหกรรมน ารอง ตวอยางเชน เกษตรกรรม ธรกจเกยวกบการเกษตร (ปยและยาฆาแมลง ) การกอสราง ปโตรเคม พลาสตก การผลตอปกรณสอสาร เปนตน๑๘๓ การทจะไดรบสถานการณเปนอตสาหกรรมน ารองนน กจการนนจะตองมคณสมบตตามเงอนไขดงตอไปน๑๘๔

- รฐมนตรทเกยวของมความเหนวาอตสาหกรรมนนมประโยชนตอสาธารณชน - ยงไมมการด าเนนกจการดงกลาวในประเทศบรไน อยางเพยงพอตอความตองการของเศรษฐกจ - มความเปนไปไดทกจการนนจะมการพฒนาเปนอตสาหกรรมน ารอง

๑๘๒ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๒. ๑๘๓ Brunei, U.S. Department of State: ๒๐๑๔ Investment Climate Statement June ๒๐๑๔, p. ๓ ๑๘๔ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๔ (๑) ระบวา “Subject to subsection (๒), the Minister may, if he considers it expedient in the public interest to do so, by order declare an industry, which is not being carried on in Brunei Darussalam on a scale adequate to the economic needs of Brunei Darussalam and for which in his opinion there are favourable prospects for development, to be a pioneer industry and any specific product of that industry to be a pioneer product.”

๖๙

ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษ๑๘๕

ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษของอตสาหกรรมน ารองจะเรมมผลตงแตวนทผลตสนคาออกมา โดยจะไดสทธพเศษดงน

ตารางท ๑๕: การลงทนและระยะเวลายกเวนภาษของอตสาหกรรมน ารอง

การลงทน ระยะเวลายกเวนภาษ ใชเงนลงทน ๕๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน แตนอยกวา ๒,๕๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน

๕ ป

ใชเงนลงทน ๒,๕๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน หรอมากกวา ๘ ป ธรกจทตงอยท Hi-Tech Park ๑๑ ป การขยายเวลา ได ๓ ปเพยงครงเดยว

แตรวมแลวทงสนตองไมเกน ๑๑ ป การขยายระยะเวลาของธรกจทตงอยท Hi-Tech Park ได ๕ ปเพยงครงเดยว

แตรวมแลวทงสนตองไมเกน ๒๐ ป

๑๘๕ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๖ ระบวา

“(๑) The tax relief period of a pioneer enterprise shall commence on its production day and shall continue for a period of —

(a) ๕ years, where its fixed capital expenditure is not less than $๕๐๐,๐๐๐ but is less than $๒.๕ million; (b) ๘ years, where its fixed capital expenditure is more than $๒.๕ million; (c) ๑๑ years, where it is located in a high tech park.

(๒) Where the tax relief period of a pioneer enterprise is ๕ years and the Minister is satisfied that it has incurred by the end of the year following the end of that period fixed capital of not less than $๒.๕ million, the Minister may extend its tax relief period to ๘ years from the production day.

(๓) In this section, "fixed capital expenditure" in relation to a pioneer enterprise, means capital expenditure incurred by the pioneer enterprise on its factory building (excluding land) or on plant, machinery or other apparatus used in Brunei Darussalam in connection with and for the purposes of the pioneer enterprise.”

๗๐

มาตรการจงใจการลงทน

- ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล๑๘๖ - ยกเวนภาษน าเขาอปกรณ เครองมอ สวนประกอบ หรอโครงสรางอาคาร๑๘๗ - ยกเวนภาษน าเขาส าหรบวตถดบทไมสามารถหาไดในประเทศบรไน๑๘๘ - สามารถยกยอดการขาดทนและคาลดหยอนไปใชในปถดไปได๑๘๙

๒) บรษทดานการบรการน ารอง (Pioneer Service Company)๑๙๐

บรษทดานบรการน ารองเปนบรษททประกอบธรกจบรการในสาขาทรฐมนตรทเกยวของ พจารณาวาเปนประโยชนกบสงคม ซงไดแกบรการดงตอไปน๑๙๑

๑๘๖ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๔ ระบวา

“(๑) Subject to subsection (๖) of section ๑๕, where any statement issued under section ๑๓ has become final and conclusive, the amount of the income shown by the statement shall not form part of the statutory income of the pioneer enterprise for any year of assessment and shall be exempt from tax.

(๒) The Collector may, in his discretion and before such a statement has become final and conclusive, declare that a specified part of the amount of such income is not in dispute and such an undisputed amount of income is exempt from tax, pending such a statement becoming final and conclusive.” ๑๘๗ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๐๙ ระบวา “Notwithstanding the provision of section ๑๑ of the Customs Act (Chapter ๓๖) or any written laws or regulations in force, the Minister may, subject to such terms and conditions as he thinks fit, exempt a pioneer enterprise or an export enterprise from the payment of the whole or any part of any customs duty which may be payable on any machinery, equipment, component parts and accessories including prefabricated factory or building structures to be installed as necessary part of parts of the factory:

Provided that similar machinery, equipment, component parts, accessories or building structures of approximately equal price and equal quality are not being produced or available within Brunei Darussalam.” ๑๘๘ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๑๒ ระบวา “Notwithstanding the provision of section 11 of the Customs Act or any written laws or regulations in force, a pioneer enterprise and an export enterprise shall be exempt from the payment of import duties on raw materials imported for use in the pioneer enterprise to be used in the production of a pioneer product specified in the pioneer certificate.

Provided that such raw materials are not available or produced within Brunei Darussalam.” ๑๘๙ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๖ ระบวา

(๑) Where a pioneer enterprise has, during its tax relief period, incurred a loss for any year, that loss shall be deducted as provided for in subsection (๒) of section ๓๐ of the Income Tax Act but only against the income of the pioneer enterprise as ascertained under section ๑๑, except that the balance of any such loss which remains unabsorbed at the end of its tax relief period is available to the new trade or business in accordance with that Act.

(๒) Notwithstanding paragraph (a) of section ๘, the balance of any allowance as provided for in section ๑๑ which remains unabsorbed at the end of the tax relief period of the pioneer enterprise is available to the new trade or business in accordance with the Income Tax Act.” ๑๙๐ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๓.

๗๑

- บรการดานวศวกรรมหรอดานเทคนค หองปฏบตการ บรการปรกษา และบรการดานการวจยและพฒนา

- บรการดานคอมพวเตอร - บรการพฒนาหรอการผลตในการออกแบบอตสาหกรรม - บรการนนทนาการ - บรการการตพมพ - บรการการศกษา - บรการดานการแพทย - บรการทเกยวกบเทคโนโลยดานการเกษตร - บรการทเกยวของกบการจดตงงานแสดงและการประชม - บรการดานการเงน - บรการการปรกษาดานการเงน ผบรหาร และการบรการวชาชพ - บรการธรกจเงนรวมลงทน - บรการรกษา หรอด าเนนการดานพพธภณฑสวนบคคล - บรการและกจกรรมทเกยวกบการประกนคลงสนคา

๑๙๑ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๗ ระบวา “For the purposes of this Part, unless the context otherwise requires —

"commencement day", in relation to a pioneer service company, means the date specified under subsection (๓) or (๔) of section ๑๘ in the certificate issued to that company under that section;

"pioneer service company" means a company which has been issued with a certificate under section ๑๘; "qualifying activity" means any of the following — (a) any engineering or technical services including laboratory, consultancy and research and development

activities; (b) computer-based information and other computer related services; (c) the development or production of any industrial design; (d) services and activities which relate to the provision of leisure and recreation; (e) publishing services; (f) services which relate to the provision of education; (g) medical services; (h) services and activities which relate to agricultural technology; (i) services and activities which relate to the provision of warehousing facilities; (j) services which relate to the organisation or management of exhibitions and conferences; (k) financial services; (l) business consultancy, management and professional services; (m) venture capital fund activity; (n) operation or management of any mass rapid transit system; (o) services provided by an auction house;

๗๒

- บรการเกยวกบการปฏบตงานหรอการบรหารการขนสงมวลชน - การบรการอนๆทกระทรวงทเกยวของเหนสมควร

ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษ๑๙๒

ตารางท ๑๖: ระยะเวลาการไดสทธพเศษของบรษทดานการบรการน ารอง

บรการน ารอง ระยะเวลาการยกเวนภาษเงนได บรษทดานการบรการน ารองทงหมด ๘ ป บรษทบรการดานการเงน ๕ ป ระยะเวลาทอนญาตใหมการขยายได (ทกบรษท) ไมเกน ๑๑ ป ระยะเวลาทอนญาตใหมการขยายได (บรษทบรการดานการเงน)

ไมเกน ๑๐ ป

มาตรการจงใจการลงทน๑๙๓

- ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล - สามารถยกยอดการขาดทนและคาลดหยอนไปใชในปถดไปได

๓) บรษทหลงจากการน ารอง (Post-Pioneer Company)๑๙๔ บรษทหลงจากการน ารอง คอ๑๙๕

- บรษททเรมประกอบกจการในวนท ๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๘ หรอหลงจากวนดงกลาว และ - เปนบรษทประกอบกจการทเปนอตสาหกรรมน ารอง หรอบรการน ารอง และ

๑๙๒ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๙ ระบวา “The tax relief period of a pioneer service company, in relation to any qualifying activity specified in any certificate issued to that company under section ๑๘, shall commence on the commencement day and shall continue for a period of ๘ years or such longer period, not exceeding ๑๑ years, as the Minister may determine.” ๑๙๓ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๙. ๑๙๔ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๔. ๑๙๕ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๒๒ (๑) ระบวา “Any company which is —

(a) a pioneer company on or after ๑st. May, ๑๙๗๕; (b) a pioneer enterprise or a pioneer service company; (c) an export enterprise which had been a pioneer enterprise immediately before its tax relief period as an export

enterprise, may apply in the prescribed form to the Minister for approval as a post-pioneer company.”

๗๓

- เปนบรษทสงออกทไดสถานภาพการเปนอตสาหกรรมน ารองกอนทนทกอนทจะไดรบการยกเวนภาษในฐานะบรษทสงออก

ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษ๑๙๖

ระยะเวลาการยกเวนภาษเงนไดเรมนบหลงจากวนทบรษทดงกลาวไดเรมด าเนนกจการเปนเวลาไมเกน ๖ ป และขอขยายได แตหามเกน ๑๑ ป

มาตรการจงใจการลงทน๑๙๗

- ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล - การน าผลขาดทนมาหกลบคาใชจายในการค านวณภาษได - การปรบคาลดหยอนและผลขาดทนในการค านวณภาษ

๔) การขยายของกจการทจดตงอยแลว (Expansion of Established Enterprises)๑๙๘

กจการทมคาใชจายทนใหมส าหรบการผลตหรอเพอเพมการผลต สามารถยนขอการขยายระยะเวลาจากรฐมนตรทเกยวของ โดยมเงอนไข คอ กจการดงกลาวตองมคาใชจายทนใหมในการซออปกรณทมมลคามากกวา ๑,๐๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน หรอ หากมคาใชจายไมถงจ านวนขางตน แตมคาใชจายทนใหมในการซออปกรณมากกวา ๕๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน และจะสงผลใหมลคาตนทนของอปกรณทงหมดของกจการเพมขนไมนอยกวารอยละ ๓๐ ๑๙๙

๑๙๖ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๒๓ ระบวา

“(๑) The tax relief period of a post-pioneer company shall commence on its commencement day and shall continue for a period not exceeding ๖ years as the Minister may determine.

(๒) The Minister may, subject to such terms and conditions as he may impose, extend the tax relief period of a post-pioneer company for such further period or periods as he may determine except that the tax relief period of the company shall not in the aggregate exceed ๑๑ years.” ๑๙๗ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๒๕ ระบวา “The Minister may, in relation to post-pioneer companies, by regulations provide for —

(a) the manner in which expenses, capital allowances and donations allowable under the Income Tax Act are to be deducted; and

(b) the deduction of capital allowances and of losses otherwise than in accordance with sections ๒๐ and subsection (๒) of section ๓๐ of the Income Tax Act.” ๑๙๘ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๕. ๑๙๙ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๓๐ ระบวา (๑) Subject to subsection (๒), where the Minister is satisfied that the increased manufacture of the product of any industry would be of economic benefit to Brunei Darussalam, he may, if he considers it expedient in the public interest to do so, by order, declare that industry to be an approved industry and the product thereof to be an approved product for the purposes of this Part.

๗๔

ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษ๒๐๐

ตารางท ๑๗: ระยะเวลาการไดสทธพเศษของบรษททขยายกจการทจดตงอยแลว

คาใชจายทเปนทนใหม (เหรยญบรไน) ระยะเวลาการยกเวนภาษเงนได ๐ – ๑,๐๐๐,๐๐๐ ๓ ป มากกวา ๑,๐๐๐,๐๐๐ ๕ ป การขอขยายระยะเวลา ๓ ปตอครงแตไมเกน ๑๕ ป ทงหมด

มาตรการจงใจการลงทน๒๐๑

- ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล

๕) การขยายกจการของบรษทดานการบรการ (Expanding Service Companies)๒๐๒

การใหสทธพเศษทางภาษแกบรษทดานการบรการทตองการจะขยายกจการจะเรมใหจากวนแรกทเกดการขยายกจการขน หากวนทเรมขยายกจการอยภายใตสทธพเศษทางภาษอนๆทกจการนนไดอยแลว สทธพเศษทางภาษตามขอนจะเรมขนหลงจากทสทธพเศษทางภาษเดมไดหมดอายลง๒๐๓

(๒) The Minister may revoke any order made under this section but any such revocation shall not affect the

operation of any expansion certificate issued to any expanding enterprise before the revocation.” ๒๐๐ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๓๒ ระบวา

“(๑) The tax relief period of an expanding enterprise shall commence on its expansion day or if the expansion day falls within the tax relief period specified in any certificate previously issued to the enterprise under Part II or VII for the same or similar product, commence on the day immediately following the expiry of that tax relief period and shall —

(a) where such expanding enterprise has incurred new capital expenditure not exceeding $๑ million, continue for a period of ๓ years; and

(b) where such expanding enterprise has incurred new capital expenditure exceeding $๑ million, continue for a period of ๕ years.

(๒) The Minister may, where he is satisfied that it is expedient in the public interest to do so and subject to such terms and conditions as he may impose, extend the tax relief period of an expanding enterprise for such further period or periods, not exceeding ๓ years at any one time, as he may determine, except that the tax relief period of the expanding enterprise shall not in the aggregate exceed ๑๕ years.” ๒๐๑ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๓๔ ระบวา “(๑) Subject to the provisions of this Order, an expanding enterprise is entitled, during its tax relief period, to relief in the manner provided by this section…” ๒๐๒ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๖. ๒๐๓ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๓๖ ระบวา

“(๑) Where a company engaged in any qualifying activity as defined in section ๑๗ intends to substantially increase the volume of that activity, it may make an application in writing to the Minister to be approved as an expanding service company.

๗๕

ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษ๒๐๔

ตารางท ๑๘: ระยะเวลาการไดสทธพเศษของบรษททขยายกจการดานบรการ

บรษทดานบรการทตองการขยายกจการ ระยะเวลาการยกเวนภาษเงนได บรษททไดรบสถานภาพตามขอน ๑๑ ป การขอขยายระยะเวลา ๕ ปตอครงแตไมเกน ๒๐ ป ทงหมด

มาตรการจงใจการลงทน๒๐๕

- ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล

๖) บรษทสงออกสนคา (Product for Export)๒๐๖

รฐมนตรทเกยวของสามารถใหสถานภาพการเปนบรษทสงออกสนคา เชน สนคาเกษตร สนคาประมง สนคาปาไม โดยบรษทสงออกสนคาจะตองก าหนดวาในรอบปภาษหนงจะตองเกดยอดการสงออกสนคาดงน คอ๒๐๗

(๒) Where the Minister is satisfied that it is expedient in the public interest to do so, he may approve that

company as an expanding service company and issue a certificate to the company, subject to such terms and conditions as he thinks fit.

(๓) Every certificate issued under this section shall specify a date (not earlier than 1st. January, ๒๐๐๑) on or before which the expansion of the qualifying activity shall commence and that date shall be deemed to be the expansion day for the purpose of this Part.” ๒๐๔ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๓๗ ระบวา

“(๑) The tax relief period of an expanding service company shall — (a) commence on its expansion day; or (b) if the expansion day falls within the tax relief period specified in any certificate previously issued to

the company for the same or similar qualifying activity under Part III, commence on the day immediately following the expiry of that tax relief period, and shall continue for such period, not exceeding ๑๑ years, as the Minister may, in his discretion, determine.

(๒) The Minister may, where he is satisfied that it is expedient in the public interest to do so and subject to such terms and conditions as he may impose, extend the tax relief period of an expanding enterprise for such further period or periods, not exceeding ๕ years at any one time, as he may determine, except that the tax relief period of the expanding enterprise shall not in the aggregate exceed ๒๐ years.” ๒๐๕ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๓๗. ๒๐๖ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๗. ๒๐๗ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๔๐ ระบวา

๗๖

- ยอดสงออกจะตองไมนอยกวารอยละ ๒๐ ของมลคายอดรายไดทงหมด และ - ยอดสงออกจะตองไมนอยกวา ๒๐,๐๐๐ เหรยญบรไน

ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษ๒๐๘

ตารางท ๑๙: ระยะเวลาการไดสทธพเศษของบรษทสงออกสนคา

บรษททสงออกสนคา ระยะเวลาการยกเวนภาษเงนได ไมใชอตสาหกรรมน ารอง ๘ ป เปนอตสาหกรรมน ารอง ๖ ป การขอขยายระยะเวลา ไมเกน ๑๑ ปทงหมด ถาหากบรษททสงออกสนคามคาใชจายทเปนทน ดงน

- มคาใชจายมากกวา ๕๐,๐๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน หรอ - มคาใชจายมากกวา ๕๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน แตไมถง ๕๐,๐๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน และ - มคนบรไน เปนเจาของทนในบรษทนนมากกวารอยละ ๔๐ และบรษทดงกลาวจะสงเสรมเศรษฐกจ

และพฒนาเทคโนโลยของประเทศ

“(๑) The Minister may, on the application in the prescribed form of any company which is manufacturing or

proposes to manufacture any export product or is engaged or proposes to engage in agriculture, forestry and fishery activities, either wholly or partly for export, approve the company as an export enterprise and issue to the company an export enterprise certificate subject to such terms and conditions as he thinks fit.

(๒) Every export enterprise certificate issued under this section shall specify the accounting period in which it is expected that the export sales of the export product or export produce —

(a) will be not less than ๒๐% of the value of its total sales; and (b) will not be less than $๒๐,๐๐๐ ,and that accounting period shall be deemed to be the export year

of the export enterprise for the purposes of this Part. (๓) For the purposes of this Part — "export sales" means export sales (f.o.b.) whether made directly by the export enterprise or through an agent or

independent contractor; "f.o.b." means free on board.

๒๐๘ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๔๒.

๗๗

บรษททมคณสมบตขางตนจะไดรบสทธพเศษทางภาษดงตอไปน

ตารางท ๒๐: สทธพเศษทางภาษของบรษทสงออกสนคา

บรษททสงออกสนคา ระยะเวลาการยกเวนภาษเงนได ไมใชอตสาหกรรมน ารอง ๑๕ ป เปนอตสาหกรรมน ารอง ๑๕ ป

มาตรการจงใจการลงทน๒๐๙

- ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล - ยกเวนภาษน าเขาอปกรณ เครองมอ สวนประกอบ หรอโครงสรางอาคาร - ยกเวนภาษน าเขาส าหรบวตถดบทไมสามารถหาไดในประเทศบรไน ๗) บรษทสงออกบรการ (Export of Services)๒๑๐

บรการสงออกบรการตอไปนจะไดรบสทธพเศษทางภาษ๒๑๑

๒๐๙ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๔๙ ระบวา

“(๑) Where an amount of the export profit of an export enterprise qualifies under sections ๔๗ and ๔๘ for the relief provided by this section (referred to in this section as the qualifying export profit), there shall be deducted from that amount such part of the allowances provided for in sections ๑๓, ๑๔, ๑๕, ๑๖, ๑๗ and ๑๘ of the Income Tax Act as may be attributable to the qualifying export profit; and the part of the allowances so attributable to the qualifying export profit shall be deemed to be such amount which bears the same proportion to the total allowances deductible by the export enterprise under sections ๑๓, ๑๔, ๑๕, ๑๖, ๑๗ and ๑๘ of the Income Tax Act as the amount of the qualifying export profit bears to the income of the export enterprise ascertained under subsection (๑) of section ๔๗.

(๒) For each year of assessment the Collector shall issue to the export enterprise a statement for that year of assessment showing the balance of the qualifying export profit after deduction of the allowances under subsection (๑) and the provisions of Parts XI and XII of the Income Tax Act (relating to objections and appeals) and any regulations made thereunder shall apply, with the necessary modifications, as if such a statement were a notice of assessment given under those provisions.

(๓) Subject to subsection (๗) of section ๕๐, where any statement issued under subsection (๒) has become final and conclusive, an amount equal to ๑๐๐% of the balance of such qualifying export profit shall not form part of the statutory income of the export enterprise for that year of assessment and shall be exempt from tax.” ๒๑๐ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๘. ๒๑๑ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๕๕ ระบวา

“For the purposes of this Part, unless the context otherwise requires — "commencement day", in relation to an export service company or export service firm, means the date specified

under subsection (3) of section 56 in the certificate issued to that company or firm under that section;

๗๘

- บรการเชงเทคนค รวมถงบรการกอสราง การจดจ าหนาย การออกแบบ และวศวกรรมบรการทปรกษา

- บรการดแลนกบรหาร บรการทปรกษาดานการคาและธรกจบรการการประดษฐอปกรณและเครองมอ และการจดซอจดจางอปกรณ

- บรการประมวลผลขอมล โปรแกรม การพฒนาระบบคอมพวเตอร การสอสาร และบรการอนๆ ทเกยวกบระบบคอมพวเตอร

- บรการวชาชพตางๆ เชน บญช กฎหมาย การแพทย และการบรการดานสถาปตยกรรม - บรการการศกษาและฝกอบรม - บรการดานอนๆทรฐมนตรทเกยวของเหนสมควร ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษ๒๑๒

ระยะเวลาการยกเวนภาษเงนไดเรมมผลตงแตวนแรกของการประกอบกจการ แตตองไมเกน ๑๑ ป และสามารถขอขยายระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษไดไมเกน ๓ ปตอครง และตองไมเกน ๒๐ ปทงหมด

"export service company" means a company which has been issued with a certificate under subsection (2) of section 56;

"qualifying services" means any of the following services undertaken with respect to overseas projects for persons who are neither residents of nor permanent establishments in Brunei Darussalam —

(a) technical services including construction, distribution, design and engineering services;

(b) consultancy, management, supervisory or advisory services relating to any technical matter or to any trade or business;

(c) fabrication of machinery and equipment and procurement of materials, components an equipment; (d) data processing, programming, computer software development, telecommunications and other computer

services; (e) professional services including accounting, legal, medical and architectural services; (f) educational and training services; and (g) any other services as the Minister may prescribe.”

๒๑๒ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๕๗ ระบวา “(๑) The tax relief period of an export service company shall commence on its commencement day and shall

continue for such period, not exceeding 11 years, as the Minister may, in his discretion, determine. (๒) The Minister may, where he is satisfied that it is expedient in the public interest to do so and subject to such

terms and conditions as he may impose, extend the tax relief period of any export service company or firm for such further periods, not exceeding 3 years at any one time, as he may determine, except that the tax relief period of the export service company shall not in the aggregate exceed 20 years.”

๗๙

มาตรการจงใจการลงทน๒๑๓

- ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล - การน าผลขาดทนมาหกลบคาใชจายในการค านวณภาษได

๘) มาตรการจงใจการคาตางประเทศ (International Trade Incentives)๒๑๔

บรษททจะไดสทธพเศษทางภาษตามขอน คอ๒๑๕

ก) บรษททด าเนนการคาสนคาระหวางประเทศ หรอในประเทศแลวมรายไดจากการคารวมแลว (หรอโดยประมาณการ) มจ านวนมากกวา ๓,๐๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไนตอป หรอ

ข) บรษททมรายไดจากการคาสนคาโภคภณฑเกน หรอคาดวาจะเกน ๕,๐๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไนตอป

ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษ๒๑๖

- ระยะเวลาการยกเวนภาษเงนไดเรมมผลตงแตวนแรกของการประกอบกจการ แตตองไมเกน ๘ ป

๒๑๓ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๖๒ ระบวา “The Minister may by regulations provide, in relation to an export service company, for the deduction of —

(a) any unabsorbed allowances provided for under sections 13 to 18 of the Income Tax Act attributable to income derived from qualifying services by it during its tax relief period otherwise than in accordance with section 20 of that Act; and

(b) losses incurred by it during its tax relief period otherwise than in accordance with subsection (2) of section 30 of the Income Tax Act.” ๒๑๔ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๙. ๒๑๕ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๖๔ (๑) ระบวา “Where a company is engaged in — (a) international trade in qualifying manufactured goods or Brunei Darussalam domestic produce and the export sales of those goods or produce separately or in combination exceed or are expected to exceed $3 million per annum; or (b) entrepot trade in any qualifying commodities and the export sales of those qualifying commodities exceed or are expected to exceed $5 million per annum, the company may apply in the prescribed form to the Minister for approval as an international trading company.” ๒๑๖ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๖๕. ระบวา “The tax relief period of an international trading company, in relation to any certificate issued to that company, shall commence on the commencement day and shall continue for a period of 8 years.”

๘๐

มาตรการจงใจการลงทน๒๑๗

- ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล

๙) การกเงนจากตางประเทศเพออปกรณการผลต (Foreign Loans for Productive Equipment)๒๑๘

บรษททจดตงในประเทศบรไน ทท าการกเงนจากตางชาตจะไดรบการยกเวนภาษ ณ ทจายส าหรบดอกเบยเงนกทจายใหกบตางประเทศ ถาหากเงนกนนน ามาใชเพอวตถประสงคดงตอไปน๒๑๙

- เพอซออปกรณการผลต หรอ - เปนเงนกจากการตกลงระหวางบรษท และ - จ านวนเงนกนนเกนกวา ๒๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน

๒๑๗ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๖๙ (๑) ระบวา “The total income of an international trading company, in respect of its trade or business which includes its relevant export sales, shall be ascertained (after making such adjustments as may be necessary in consequence of any direction given under section 66), for any accounting period during its tax relief period in accordance with the provisions of the Income Tax Act, and, in particular, the following provisions shall apply — (a) income from any commissions and other non-trading sources shall be excluded and separately assessed;...” ๒๑๘ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๑๐. ๒๑๙ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๗๕ ระบวา

“(๑) Where a company engaged in any industry is desirous of raising a loan of not less than $๒๐๐,๐๐๐ from a non-resident person (referred to in this Part as a foreign lender) by means of a financial agreement whereby credit facilities are granted for the purchase of productive equipment for the purposes of its trade or business, the company may apply to the Minister for a certificate certifying that foreign loan to be an approved foreign loan.

(๒) The Minister may, where he thinks it expedient to do so, consider an application for a foreign loan certificate in respect of a foreign loan of less than $๒๐๐,๐๐๐.

(๓) The application shall be in such form and with such particulars as may be prescribed, and shall be accompanied by a copy of the financial agreement.

(๔) Where the Minister is satisfied as to the bona fides of such an application and that it is expedient in the public interest to do so, he may issue a certificate certifying the loan specified in the application as an approved foreign loan.

(๕) Every certificate issued under subsection (๔) shall be in such form and contain such particulars as may be prescribed, and shall be subject to such terms and conditions as the Minister thinks fit.”

๘๑

มาตรการจงใจการลงทน๒๒๐

- ไดรบยกเวนภาษดอกเบยจากการกเงนจากตางประเทศ

๑๐) คาลดหยอนส าหรบการลงทน (Investment Allowances)๒๒๑

กจการทมคาใชจายดงตอไปน สามารถน าคาใชจายดงกลาวไปขอเปนเงนคนตามจ านวนทไดจายไปได (Investment Allowance)๒๒๒

- คาใชจายในการผลต หรอเพอเพมผลผลต - คาใชจายในการจดหาวศวกรทางเทคนคเฉพาะทาง - คาใชจายในการวจยและพฒนา - คาใชจายในการกอสราง

๒๒๐ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๗๗ ระบวา

(๑) Notwithstanding section ๓๗ of the Income Tax Act, the Minister may, subject to subsection (๒), if he is satisfied that it is expedient in the public interest to do so, by an endorsement to that effect on the approved foreign loan certificate, exempt from tax any interest on an approved foreign loan payable to a foreign lender.

(๒) Where a company has contravened section ๗๖ or any conditions imposed by the Minister under subsection (๔) of section ๗๕, the amount which, but for subsection (๑), would have been deductible by the company from the interest paid by it to the foreign lender under section ๓๗ of the Income Tax Act shall be deemed to have been deducted from that interest and shall be a debt due from the company to the Government and be recoverable in the manner provided by section ๗๖ of the Income Tax Act.

(๓) No action shall be taken by the Collector to recover any debt under subsection (๒) without the prior sanction of the Minister. ๒๒๑ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๑๑. ๒๒๒ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๘๐ ระบวา

(๑) Where a company proposes to carry out a project — (a) for the manufacture or increased manufacture of any product; (b) for the provision of specialised engineering or technical services; (c) for research and development; (d) for construction operation; (e) for the recycling of domestic and industrial waste; (f) in relation to any qualifying activity as defined in section ๑๗; (g) for the promotion of the tourist industry (other than a hotel) in Brunei Darussalam,

the company may apply in the prescribed form to the Minister for the approval of an investment allowance in respect of the fixed capital expenditure for the project.

(๒) Where the Minister considers it expedient, having regard to the economic, technical and other merits of the project, he may approve the project and issue the company with a certificate which shall qualify the company for an investment allowance (as stipulated in the certificate) in respect of the fixed capital expenditure for the approved project subject to such terms and conditions as he thinks fit…”

๘๒

- คาใชจายในการน าเศษเหลอจากอตสาหกรรมมาใชใหม - คาใชจายทเกยวของกบกจกรรมทด าเนนการโดยบรษทบรการน ารอง - คาใชจายเพอสงเสรมอตสาหกรรมทองเทยวของประเทศ (นอกเหนอ จากธรกจโรงแรม)

กจการตามขางตนสามารถน าคาใชจายตามขางตนทงหมดไปขอเปนเงนคนเปนระยะเวลา ๕ ปนบจากวนแรกทประกอบกจการ (ไมเกน ๑๑ ปในกรณสงเสรมอตสาหกรรมทองเทยว)

มาตรการจงใจการลงทน๒๒๓

- ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล

๑๑) มาตรการจงใจบรการและคลงสนคา (Warehousing and Servicing Incentives)๒๒๔

บรษททมคาใชจายจ านวนไมนอยกวา ๒,๐๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน ในการจดตงหรอพฒนาคลงสนคา หรอเพอบรการทางเทคนค หรอบรการดานวศวกรรม (หรอบรการอนๆตามประกาศของทางราชการ) ใหแกบคคลทไมมภมล าเนาอยในประเทศบรไน จะไดรบการยกเวนภาษเงนไดเปนระยะเวลาไมเกน ๑๑ ปนบจากวนเรมประกอบกจการ การขอขยายระยะเวลาการยกเวนภาษเงนไดสามารถขยายไดไมเกน ๓ ปตอครง แตไมสามารถขยายไดเกน ๒๐ ปทงหมด๒๒๕

๒๒๓ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๘๔ ระบวา

“(๑) Where for any year of assessment the investment allowance account of a company is in credit and the company has for that year of assessment any chargeable income —

(a) an amount of the chargeable income, not exceeding the credit in the investment allowance account, shall be exempt from tax and the investment allowance account shall be debited with such amount; and

(b) any remaining balance in the investment allowance account shall be carried forward to be used by the company in the first subsequent year of assessment when the company has chargeable income, and so on for subsequent year of assessment until the credit in the investment allowance account has been fully used.

(๒) Any amount of chargeable income of a company debited from the investment allowance account shall be exempt from tax.” ๒๒๔ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๑๒. ๒๒๕ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๘๙ ระบวา

“(๑) Any company intending to incur fixed capital expenditure of not less than $๒ million for — (a) the establishment or improvement of warehousing facilities wholly or mainly for the storage and

distribution of manufacture goods to be sold and exported by the company, with or without processing or the provision of related services; or

(b) the purpose of providing technical or engineering services (or such other services as the Minister may, by notification in the Gazette, specify) wholly or mainly to persons not resident in Brunei Darussalam, may apply in the prescribed form to the Minister for approval as a warehousing company or a servicing company.

๘๓

ระยะเวลาการไดสทธพเศษทางภาษ๒๒๖ จะเรมมผลในวนท าการวนแรกและมผลตอไปไมเกน ๑๑ ป และสามารถขยายเวลาไดครงละไมเกน ๓

ป แตไมสามารถขยายไดเกน ๒๐ ป โดยรวม

๑๒) การลงทนในบรษททใชเทคโนโลยใหม (Investment in New Technology Companies)๒๒๗

บรษทใดทจดตงในบรไน ซงตองการใชเทคโนโลยใหมทเกยวของกบผลตภณฑ กระบวนการด าเนนการ และการบรการ สามารถขออนมตจากรฐมนตรทเกยวของได ถาหากวา๒๒๘

- เปนเทคโนโลยทจะสงเสรมหรอสนบสนนเศรษฐกจหรอการพฒนาเทคโนโลยในบรไน

(๒) Where the Minister considers it expedient in the public interest to do so, he may approve the application and

issue a certificate to the company subject to such terms and conditions as he thinks fit. (๓) Every certificate issued under this section shall specify —

(a) a date as the commencement day from which the company shall be entitled to tax relief under this Part; and

(b) the eligible goods or services for the purpose of tax relief under this Part. (๔) The Minister may, in his discretion, upon the application of a warehousing company or a servicing company,

amend its certificate by substituting for the commencement day specified therein such earlier or later date as he thinks fit and thereupon the provisions of this Part shall have effect as if the date so substituted were the commencement day in relation to that certificate.” ๒๒๖ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๙๐ ระบวา

“(๑) The tax relief period of a warehousing company or a servicing company shall commence on its commencement day and shall continue for such period, not exceeding ๑๑ years, as the Minister may, in his discretion, determine.

(๒) The Minister may, where he is satisfied that it is expedient in the public interest to do so and subject to such terms and conditions as he may impose, extend the tax relief period of any warehousing company or servicing company for such further period or periods, not exceeding ๓ years at any one time, as he may determine, except that the tax relief period of the warehousing company or servicing company shall not in the aggregate exceed ๒๐ years.” ๒๒๗ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๑๓. ๒๒๘ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๙๙ ระบวา

“(๑) Any company incorporated in Brunei Darussalam which is desirous of using in Brunei Darussalam a new technology in relation to a product, process or service may make an application in the prescribed form to the Minister to be approved as a technology company.

(๒) Where the Minister is satisfied that the technology, if introduced in Brunei Darussalam, would promote or enhance the economic or technological development in Brunei Darussalam, he may approve the company as a technology company and issue a certificate to that company subject to such conditions as he thinks fit.

(๓) Every certificate issued under this section shall specify a percentage, not exceeding ๓๐%, of such amount of the paid-up capital of the technology company as is held by any eligible holding company for the purpose of determining the deduction under section ๑๐๐.”

๘๔

- บรษทดงกลาวมพลเมองบรไน หรอคนตางชาตทไดรบอนญาตใหอยในประเทศบรไน ภายใตกฎหมายคนเขาเมองถอหนอยไมนอยกวารอยละ ๓๐ ตลอดระยะเวลาของบรษทเทคโนโลยดงกลาว

มาตรการจงใจการลงทน๒๒๙

- สามารถยกยอดคาลดหยอนไปใชกบบรษทโฮลดงในปถดไปได ระหวางชวงเวลาทใชเทคโนโลยใหม

๑๓) มาตรการจงใจการลงทนในตางประเทศและธรกจรวมทน (Overseas Investment and Venture Capital Incentives)๒๓๐

สทธพเศษในการใชการขาดทนไปเปนคาใชจายในบรษทโฮลดง จะใหแกบรษททเขาเงอนไขดงตอไปน๒๓๑

- บรษทจดตงในประเทศบรไน ทตองการพฒนาหรอใชเทคโนโลยใหมๆในการผลต เพอเกดประโยชนในการพฒนาเทคโนโลยและความรใหมๆแกประเทศ หรอ

- บรษทจดตงในประเทศบรไน ตองการลงทนในบรษทตางประเทศซงก าลงพฒนา หรอใชเทคโนโลยใหมๆในการพฒนาธรกจ หรอน าเทคโนโลยดงกลาวกลบมายงประเทศบรไน เพอสงเสรมเศรษฐกจหรอพฒนาเทคโนโลยในประเทศบรไน หรอ

๒๒๙ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๐๐ ระบวา

“(๑) Where a technology company has incurred an overall loss in respect of its relevant trade or business at the end of its qualifying period, it may, within ๖ years from that date, by notice in writing to the Collector elect for the overall loss (less any amount which has been deducted up to the date of the notice) and the amount of any unabsorbed capital allowances (less any amount which has been deducted up to the date of the notice) to be made available to an eligible holding company as a deduction against the statutory income of the eligible holding company.

(๒) The deduction to be made available to an eligible holding company under subsection (๑) shall be an amount to be ascertained by multiplying the overall loss (less any amount which has been deducted up to the date of the notice) or the unabsorbed capital allowances (less any amount which has been deducted up to the date of the notice), as the case may be, by the percentage of the paid-up capital of the technology company held by that eligible holding company throughout the whole of the qualifying period of the technology company.” ๒๓๐ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Part ๑๔. ๒๓๑ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๐๔ ระบวา

“(๑) Any company incorporated in Brunei Darussalam which is desirous of developing or using in Brunei Darussalam a new technology in relation to a product, process or service may make an application in the prescribed form to the Minister to be approved as a venture company.

(๒) Where the Minister is satisfied that the technology, if introduced in Brunei Darussalam, would promote or enhance the economic or technological development of Brunei Darussalam, he may approve the company as a venture company and issue a certificate to the company subject to such terms and conditions as he may impose.”

๘๕

- บรษทจดตงในประเทศบรไน ทตองการลงทนในบรษทตางประเทศเพอใหไดมาซงเทคโนโลยใหม ในการเจาะตลาดตางประเทศตอไป

มาตรการจงใจการลงทน๒๓๒

- สามารถยกยอดการขาดทนและคาลดหยอนไปใชในปถดไปได

๓.๒.๒ กฎหมายอนทเกยวของ

นอกจากพระราชก าหนดการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔ แลว ยงมกฎหมายอนทเกยวของกบการลงทนในประเทศบรไนอก ดงตอไปน๒๓๓

๑) พระราชบญญตบรษท (Companies Act) (บทท ๓๙) เปนกฎหมายทเกยวของกบการจดทะเบยนจดตงบรษท โดยกลาวถงขนตอนในการจดตงบรษท

และรายละเอยดอนๆ เชน การออกหนและหนก การเพมและลดทนจดทะเบยน คณะกรรมการบรษท เปนตน

๒) พระราชบญญตใบอนญาตนานาประเภท (Miscellaneous License Act) (บทท ๑๒๗) เปนกฎหมายทเกยวของกบการใหใบอนญาตการประกอบกจการรานคา โดยมรายละเอยดใน

เรองตางๆ ทเกยวของ เชน ประเภทของรานคาทตองขออนญาต การยนค าขออนญาต หนาทในการดแลรานคาใหสะอาดและถกสขลกษณะ เปนตน

๓) พระราชก าหนดวาดวยการประสานงานทางอตสาหกรรม พ.ศ. ๒๕๔๔ (Industrial Coordination Order ๒๐๐๑)

๒๓๒ Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๑๐๖ ระบวา

“(๑) Where any eligible holding company has incurred any loss arising from — (a) the sale of shares held by it in a venture company; or (b) the liquidation of a venture company,

the loss shall be allowed as a deduction against the statutory income of the company in accordance with subsection 2 of section 30 of the Income Tax Act as if the loss were incurred from a trade or business carried on by it.

(๒) Where any eligible holding company has incurred any loss arising from — (a) the sale of shares held by it in a technology investment company or an overseas investment

company; or (b) the liquidation of a technology investment company or an overseas investment company, the loss

shall be allowed as a deduction against its statutory income in accordance with subsection (2) of section 30 of the Income Tax Act as if the loss were incurred from a trade or business carried on by it.” ๒๓๓ ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙,Jakarta: ASEAN Secretariat, February ๒๐๑๐, p.๖.

๘๖

เปนกฎหมายทเกยวของกบการก ากบดแลโรงงานอตสาหกรรม เชน การใหใบอนญาตโรงงาน การโอนใบอนญาต การถอนใบอนญาต เปนตน

๔) พระราชก าหนดวาดวยการสอสารโทรคมนาคม พ.ศ. ๒๕๔๔ (Telecommunication Order ๒๐๐๑)

เปนกฎหมายทเกยวของกบการก ากบดแลการสอสารโทรคมนาคม เชน การใหใบอนญาตประกอบกจการโทรคมนาคม การตดตงอปกรณสอสารโทรคมนาคม การจดท าเกณฑการปฏบตงานและมาตรฐาน (Code of practice and standard of performance) เปนตน

๕) พระราชบญญตการท าเหมองปโตรเลยม (Petroleum Mining Act) เปนกฎหมายทเกยวของกบการควบคมการส ารวจและท าเหมองปโตรเลยม โดยมรายละเอยดใน

เรองตางๆ ทเกยวของ เชน สทธในการเหมอง พนททไดรบสทธท าเหมอง ความรบผดของกรรมการในนตบคคลผรบสมปทาน เปนตน

๖) พระราชก าหนดวาดวยสถาปนก วศวกรวชาชพ และผส ารวจรงวด พ.ศ. ๒๔๔๑ (Architects Professional Engineers and Quantity Surveyors Order ๒๐๐๘)

เปนกฎหมายทเกยวของกบการก ากบดแลสถาปนก วศวกรวชาชพ และผส ารวจรงวด เชน การจดตงคณะกรรมการสภาวชาชพ การขนทะเบยนสถาปนก วศวกรวชาชพ และผส ารวจรงวด การก าหนดความสมพนธระหวางสถาปนกและวศวกรวชาชพ เปนตน

๗) พระราชบญญตปาไม (Forest Act) (บทท ๔๖) เปนกฎหมายทเกยวของกบการก ากบดแลและสงวนรกษาปาไม เชน การใหใบอนญาตตดไม การ

หามตดไม การจดตงกองทนพฒนาปาไม การลงโทษผลกลอบตดไม เปนตน ๘) พระราชบญญตการประมง (Fisheries Act) (บทท ๖๑) เปนกฎหมายทเกยวของกบการก ากบดแลการประมง เชน การใหใบอนญาตการท าประมง การ

หามใชสารพษหรอระเบดในการท าประมง การยดปลาและอปกรณทใชในการประมงในกรณทกระท าความผด การขายปลาทไดมาจากการยด เปนตน

๙) พระราชบญญตจ ากดการประมง (Fisheries Limit Act) (บทท ๑๓๐) เปนกฎหมายทเกยวของกบการจ ากดพนทในการท าประมง โดยตองท าการประมงในพนทไมเกน

๒๐๐ ไมลทะเลจากชายฝง ๑๐) ประมวลกฎหมายทดน (Land Code) (บทท ๔๐) เปนกฎหมายทเกยวของกบการจดการทดน เชน การจดทะเบยนทดน เอกสารสทธในทดน การ

รงวดทดน การเชาทดน การรกษาหลกเขต การโอนกรรมสทธในทดน การโอนสทธการเชา สทธในการเขาไปในทดนของเจาพนกงาน เปนตน

๘๗

๑๑) พระราชบญญตอาคารชด (Land Strata Act) (บทท ๑๘๙) เปนกฎหมายทเกยวของกบการถอครองกรรมสทธในอาคารชด (Strata) โดยมรายละเอยดใน

เรองตางๆ ทเกยวของ เชน การจดท าแบบแปลนหองชด การจดการทรพยสนสวนกลาง (Common property) การจดตงนตบคคลอาคารชด เปนตน

๑๒) พระราชก าหนดเขตเศรษฐกจพเศษ พ.ศ. ๒๕๕๗ (Free Trade Zone Order, ๒๐๑๔) เปนกฎหมายทเกยวของกบการก าหนดเขตเศรษฐกจพเศษ และการใหสทธประโยชนทางภาษ

ส าหรบสนคาทผานเขาออกเขตดงกลาว เชน การยกเวนภาษน าเขา เปนตน

๓.๓ ขนตอนการเขามาลงทนในประเทศบรไน

๑) เงอนไขและระยะเวลาของขนตอนการลงทน

ขนตอนในการเขามาลงทนและจดตงธรกจจะกลาวไวโดยละเอยดในบทท ๔ กฎเกณฑเกยวกบธรกจภายใน ภายใตหวขอ ๔.๒ การจดตงธรกจของคนตางดาวในบรไน

ในขนแรก นกลงทนทปะสงคจะลงทนในประเทศบรไนควรทจะตดตอคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงชาตแหงประเทศบรไน (Brunei Economic Development Board: BEDB) เพอรบทราบขอมลเบองตนเกยวกบขนตอนการลงทน และหนวยงานทเกยวของกบการลงทนตามประเภทของธรกจทนกลงทนประสงคจะจดตง เนองจากหนวยงาน BEDB ถกจดตงขนเพอเปนองคกรอ านวยความสะดวกใหกบนกลงทนในรปแบบ One-Stop Information ซงจะชชองทางใหแกนกลงทนตอไปในเรองขนตอน หนวยงาน และระยะเวลาส าหรบการขอประกอบธรกจในบรไน

โดยหลกแลวการจดทะเบยนจดตงธรกจในประเทศบรไนสามารถท าไดสองรปแบบ คอ การจดทะเบยนจดตงธรกจแบบปกต และการจดทะเบยนจดตงธรกจทเปนโครงการการลงทนภายใตกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (MIPR) การจดทะเบยนจดตงธรกจแบบปกตเปนการจดทะเบยนเพอประกอบกจการคาในประเทศบรไน โดยอาจจะจดตงเปนรปแบบบรษท หรอส านกงานสาขา สวนการจดทะเบยนจดตงธรกจทเปนการลงทนภายใตกระทรวง MIPR เปนโครงการลงทนทเกยวของกบทรพยากรพนฐาน เชน เกษตร ประมง และปาไม รวมถงอตสาหกรรมทตงอยในเขตนคมอตสาหกรรม

๓.๔ การประกอบธรกจของคนตางดาว

ประเทศบรไน ไมมกฎหมายก ากบดแลการประกอบธรกจของคนตางดาวโดยตรง แตมกฎหมายทเกยวของซงท าหนาทในการก ากบธรกจทจดตงในประเทศบรไน เชน พระราชบญญตบรษท พระราชบญญตในอนญาต และค าสงของรฐบาลทเกยวของ ทงน กฎหมายทเกยวของของประเทศบรไนอนญาตใหคนตางดาวสามารถเขามาประกอบธรกจในประเทศบรไนโดยคนตางดาวถอหนไดทงหมดในบรษท (รอยละ ๑๐๐) ในทกสาขายกเวนธรกจทเกยวของกบทรพยากรธรรมชาตทองถน (อาทเชน การเกษตร และการประมง) และธรกจทเกยวของกบความมนคงทางอาหารซงก าหนดใหมการถอหนของคนบรไน อยางนอยรอยละ ๓๐ ของหน

๘๘

ทงหมดในบรษทและมเงอนไขตอการเขามาประกอบธรกจของคนตางดาวในประเทศบรไน ในบางสาขาธรกจ ส าหรบธรกจอน เปนไปตามการอนญาตของรฐบาล ขนอยกบประเภทธรกจทรฐบาลสนบสนน ซงคนตางชาตอาจไดรบอนญาตใหถอหนทงหมด หรอเปนสวนนอยของประเภทธรกจนน๒๓๔

พระราชก าหนดการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔ (Investment Incentive Order ๒๐๐๑) ไมไดก าหนดนยาม “คนตางดาว” แตก าหนดเรองสดสวนการถอหนของคนตางดาว ไมวาจะเปนสดสวนการถอหนไดทงหมด การถอหนสวนใหญ และการถอหนสวนนอย ซงขนอยกบประเภทของธรกจและสถานการณ๒๓๕

ทงน ผประกอบการตางชาตสามารถถอครองหนไดรอยละ ๑๐๐ ในบางประเภทธรกจ เชน อตสาหกรรมทใชเทคโนโลยสง หรออตสาหกรรมทเนนการสงออก (export-oriented) ยกเวนกรณธรกจตองใชทรพยากรธรรมชาตทองถนมากหรอเกยวของกบความมนคงทางอาหารของประเทศบรไน ผประกอบการตางชาตไมสามารถถอครองหนไดรอยละ ๑๐๐

ส าหรบวธการขออนญาตประกอบธรกจของคนตางดาวนน สามารถยนขออนญาตตอสวนงานจดทะเบยนของส านกงานอยการสงสด (Registries’ Division, The Attorney General’s Chambers) กรณธรกจทมผลกระทบโดยตรงตอสาธารณะ เชน ธรกจธนาคาร บรษททางการเงน บรษทประกนภย บรษทตวแทนการทองเทยว และกจการใหกยม ตองไดรบใบอนญาตพเศษจากรฐบาลกอนเรมประกอบกจการ

๒๓๔ ขอมลการจดตงธรกจและการประกอบธรกจในฐานะคนตางชาตของอาเซยน, กรมพฒนาธรกจการคา, ๒๕๕๖, p. ๑๙ ๒๓๕ ขอมลการจดตงธรกจและการประกอบธรกจในฐานะคนตางชาตของอาเซยน, กรมพฒนาธรกจการคา, ๒๕๕๖, p. ๑๙

๘๙

ตารางท ๒๑: เงอนไขการประกอบธรกจบรการบางสาขาในประเทศบรไน

สาขาธรกจบรการ เงอนไขการใหบรการในประเทศบรไน

เงอนไขการขอใบอนญาต ขอจ ากดอนๆ สดสวนการถอหนตางดาว การจดจ าหนาย (Distribution)

ธรกจขายปลก: ขอใบอนญาต “Rapaian” จากองคกรทองถน

- ราคาสนคามการควบคมจากรฐ ในสนคาเชน ขาว น าตาล ขนมปง นมส าหรบเดกแรกเกด ชา กาแฟ รถยนต และบหร

- ราคาน ามนไดรบการอดหนนจากรฐบาลตงแต พ.ศ. ๒๕๒๑

- รฐบาลมโควตาก าหนดการขายขาวในรานคาปลก

ไมเกนรอยละ ๓๐: เฉพาะบรการบรรจภณฑ

การศกษา (Education) - ตองไดรบใบอนญาตจากกระทรวงศกษาธการ โดยใบอนญาตอาจระบสดสวนของผบรหาร จ านวนอาจารย ฯลฯ

- การจดตงสาขา: ตองไดรบอนญาตจากรฐมนตรกระทรวงศกษาธการ

- สถาบนการศกษาระดบอดมศกษาเอกชนจะตองไดรบการอนมตจากรฐมนตรกระทรวงศกษาธการ และจดทะเบยนเปนบรษทจ ากด

- กระทรวงศกษาธการอาจะก าหนดเงอนไขอนๆตอการด าเนนกจการอาทเชน การสอนปรชญาอสลามในหลกสตรอดมศกษา ฯลฯ

- พนกงานตางดาวในบรษทจะตองมจ านวนไมเกนรอยละ ๑๐ ของพนกงานทงหมด

ไมเกนรอยละ ๔๙ (นกลงทนอาเซยน) ส าหรบกจการ:

- โรงเรยนประถม

- โรงเรยนมธยม

- สถาบนการศกษาเอกชนระยะสน (หลกสตรไมเกน ๓ เดอน)

- สถาบนการศกษาวชาชพ

- สถาบนภาษาตางประเทศ

๙๐

สาขาธรกจบรการ เงอนไขการใหบรการในประเทศบรไน

เงอนไขการขอใบอนญาต ขอจ ากดอนๆ สดสวนการถอหนตางดาว การเงน (Financial) ตองไดรบใบอนญาตจากกระทรวงการคลง - ธรกจธนาคาร: ทนจดทะเบยนขนต ามากกวาหรอ

เทากบ ๑๐๐ ลานเหรยญบรไน และม Cash adequacy rate อยางนอยรอยละ ๑๐ และมดลบญชเงนสดไมต ากวารอยละ ๖ ของเงนทนจดทะเบยน

- ธรกจประกนภย: ทนจดทะเบยนไมต ากวา ๘ ลานเหรยญบรไน

- ธรกจธนาคาร: ขนอยกบการอนมตของรฐมนตรกระทรวงการคลง

- ไมเกนรอยละ ๕๐: ธนาคารอสลาม

- ไมเกนรอยละ ๕๑: ธรกจประกนภย

เทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) ตองไดรบใบอนญาตจากกระทรวงการสอสาร โดยแบงใบอนญาตตามน

- ใบอนญาตกระจายเสยงวทยและโทรทศน (Broadcasting license)

- ใบอนญาตอปกรณกระจายเสยง (Broadcasting apparatus license)

- ใบอนญาตน าเขาและสงออกอปกรณ (Dealer license)

- ใบอนญาตประกอบกจการ (Operating license)

- ใบอนญาตใหบรการเกยวกบคอมพวเตอร

- ทกกจการในสาขานจะมเงอนไขในเนอหา (Content) ทใหบรการ

- กระจายเสยงวทยและโทรทศน (Broadcasting): กรรมการผจดการบรษทตองเปนคนบรไน และกรรมการบรษทเกนกวากงหนงตองเปนคนบรไน

- ไมเกนรอยละ ๔๙: กระจายเสยงวทยและโทรทศน (Broadcasting)

๙๑

สาขาธรกจบรการ เงอนไขการใหบรการในประเทศบรไน

เงอนไขการขอใบอนญาต ขอจ ากดอนๆ สดสวนการถอหนตางดาว (Computer-related services)

เหมองแร และพลงงาน (Mining and Energy)

- พลงงานเปนธรกจทก ากบดแลโดยรฐบาล

- ธรกจน ามนและกาซธรรมชาต ถกดแลโดยบรษท Brunei National Petroleum Company (PB) ซงเปนรฐวสาหกจทมอ านาจในการตกลงสญญาแบงปนธรกจน ามนกบนกลงทนตางชาตได (Petroleum Sharing Agreement: PSA) โดยสญญา PSA มระยะเวลา ๓๐ ป

- สญญา PSA ก าหนดใหในระยะเวลา ๓๐ ปในสญญาประกอบไปดวยชวงแสวงหาน ามน (Exploration) ซงสามารถก าหนดชวงเวลาไดไมเกน ๓ ครง และรวมทงหมดไมเกนระยะเวลา ๖ ป และชวงการด าเนนกจการ (Operation) ซงจะมระยะเวลาไมเกน ๒๒ ป

- เปนไปตามสญญา PSA ก าหนด

วชาชพ (Professional) - ธรกจวชาชพจะตองลงทะเบยนกบหนวยงานทรบผดชอบ

- การตงส านกงานกฎหมาย (Law Firm) จะไดรบการอนญาตเปนรายกรณ

- นกบญชจะตองเปนคนชาตบรไน

- ส านกงานบญชจดตงไดเฉพาะรปแบบธรกจทมเจาของรายเดยว และหางหนสวน

- สถาปนกชาวบรไนทถอใบอนญาตเทานนทสามารถยนแผนสถาปนกได (Architectural Plan)

- วศวกรบรไนทถอใบอนญาตเทานนทสามารถยนแผนวศวกรรมได (Engineering Plan)

- ไมเกนรอยละ ๕๐ (ส าหรบนกลงทนอาเซยนเทานน): สาขาสถาปนก และบญช

- ไมเกนรอยละ ๕๕: สาขาวศวกรรมทท าสญญา Turn Key ในสาธารณปโภคดานขนสง การประปา สาธารณสข การกอสราง

๙๒

สาขาธรกจบรการ เงอนไขการใหบรการในประเทศบรไน

เงอนไขการขอใบอนญาต ขอจ ากดอนๆ สดสวนการถอหนตางดาว

- นกบญชหนสวน (Partners) ในบรษทตองมจ านวนไมเกน ๒๐ คน

- ไมเกนรอยละ ๕๐: สาขาการวางผงเมอง

โทรคมนาคม (Telecommunications)

ตองไดรบใบอนญาตจาก The Authority for Info-Communications Technology Industry (AITI) โดยแบงใบอนญาตตามประเภท ดงน

- ใบอนญาตน าเขาและสงออกอปกรณ (Dealer license)

- ใบอนญาตประกอบกจการ (Operating license)

- ใบอนญาตเชอมตออปกรณโทรคมนาคม (Telecommunications Equipment)

- ตองเปนกจการรวมทน (Joint Venture) ทมการจดทะเบยนในประเทศบรไน ตามกฎหมายบรไน

- AITI มอ านาจในการก ากบดแลการใหบรการของกจการโทรคมนาคมโดยก าหนดเงอนไข เชนในเรองราคา

- ไมเกนรอยละ ๕๐ และหามนกลงทนตางชาตมอ านาจควบคมบรษท

การขนสง และโลจสตกส (Transportation and Logistics)

- ธรกจการบน ธรกจการขนสงทางทะเล: ไมอนญาตใหนกลงทนตางชาตขอใบอนญาตได

- ชาวบรไน หรอบคคลทมถนถาวรทประเทศบรไน หรอบรษททจดทะเบยนในประเทศบรไนเทานนทสามารถเปนเจาของเรอ

- บรษทเรอตางชาตจะตองแตงตงบรษทตวแทนการเดนเรอบรไน ใหเปนตวแทนในการเดนเรอ

- ไมเกนรอยละ ๘๐ (ส าหรบนกลงทนอาเซยน): สาขาการเชาเครองบน การซอมบ ารงเครองบน และระบบการจองผานคอมพวเตอร

๙๓

สาขาธรกจบรการ เงอนไขการใหบรการในประเทศบรไน

เงอนไขการขอใบอนญาต ขอจ ากดอนๆ สดสวนการถอหนตางดาว

- ไมเกนรอยละ ๔๙ (นกลงทนอาเซยน): สาขาการขนสงผโดยสารทางทะเล การขนสงโดยเรอ (ยกเวนการขนสงสนคาทเกยวกบพลงงาน) บรษทตวแทนการขนสง บรการบรรทกสนคาทางทะเล (Maritime Cargo Services) บรการโกดงและคลงเกบสนคา และบรการรบจดการขนสงทางทะเล (Maritime Freight Forwarder)

- ไมเกนรอยละ ๔๙ (นกลงทนอาเซยน): สาขาการขนสงผโดยสารทางรถไฟ และบรการลากจงและบ ารงรกษาอปกรณรถไฟ

๙๔

๓.๕ การคมครองการลงทน

๑) การคมครองการลงทนภายใตความตกลงวาดวยการลงทนอาเซยน (ACIA)

เนองจากประเทศบรไนเปนภาคความตกลง ACIA ซงจะสงผลใหบรไนจ าเปนตองผกพนตามพนธกรณของความตกลง ACIA ในการใหสทธประโยชนในการสงเสรมและคมครองการลงทนแกนกลงทนทมาจากประเทศสมาชกอาเซยนในเรองตางๆ ดงตอไปน

(๑) การเปดเสรการลงทน (Liberalization) ประเทศบรไน จะตองเปดเสรการลงทนในสาขาการเกษตร การประมง การปาไม

อตสาหกรรมการผลต การท าเหมองแรและเหมองหน รวมทงการบรการทเกยวเนองกบสาขาดงกลาว และสาขาอนใดทสมาชกตกลงกน ซงหมายความวานกลงทนในกลมประเทศอาเซยนมโอกาสทจะลงทนในสาขาการลงทนทเปดเสรและขยายตลาดส าหรบผลตภณฑและบรการในรฐสมาชกอาเซยน๒๓๖

โดยบรไน ตองใหการปฏบตแกนกลงทนตางชาตทจะเขามาลงทนในรฐสมาชกเชนเดยวกบนกลงทนภายในประเทศ อยางไรกตาม อาเซยนไดตระหนกถงระดบการพฒนาทางเศรษฐกจทไมเทาเทยมกนของรฐสมาชก ดงนนการเปดเสรนมไดหมายความวารฐสมาชกตองเปดเสรทกกจการ แตสามารถทจะสงวนกจการบางกจการทยงไมพรอมเปดเสรทจะใหนกลงทนตางเขามาลงทนได โดยระบไวในขอสงวน (Reservation List) โดยประเทศตางๆสามารถทยอยเปดเสรในสาขาตางๆไดตามความสมครใจ เมอมความพรอมในสาขานนๆ ไปจนกระทงถงป ๒๕๕๘๒๓๗

(๒) การใหความคมครองการลงทน (Protection) ประเทศบรไน จะตองใหความคมครองการลงทนในสาขาการเกษตร การประมง การปาไม

อตสาหกรรมการผลต การท าเหมองแรและเหมองหน รวมทงการบรการทเกยวเนองกบสาขาดงกลาว๒๓๘ โดยจะตองปฏบตตอนกลงทนอยางเปนธรรม เทาเทยมและปลอดภย รวมทงใหความคมครองชดใชคาเสยหายกรณยดทรพย เวนคน หรอเกดเหตการณไมสงบอนเปนผลจากการสรบดวยอาวธการจลาจลของพลเมอง หรอภาวะฉกเฉน รวมทงใหความคมครองนกลงทนใหมการเคลอนยายเงนทนไดโดยเสร และความโปรงใสใน

๒๓๖ ASEAN Comprehensive Investment Agreement: A Guidebook for Business & Investors, p. ๗, available at http://www.asean.org/images/2013/news/ACIA/ACIA%20Guidebook2012%20(14.3.13).pdf. ๒๓๗ ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน, ความตกลงดานการลงทนของอาเซยน (ASEAN Comprehensive Investment Agreement-ACIA), เขาถงไดท http://www.boi.go.th/upload/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80% E0%B8%9B%E0%B8% B4%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A5%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B%E0%B8%99%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B9%83%E0%B8%95%E0%B9%89%20ACIA%20%28revised%29_52346.pdf. ๒๓๘ ASEAN Comprehensive Investment Agreement: A Guidebook for Business & Investors, p. ๙, available at, http://www.asean.org/images/2013/news/ACIA/ACIA%20Guidebook2012%20(14.3.13).pdf.

๙๕

กระบวนการระงบขอพพาทระหวางรฐกบนกลงทนตางชาต โดยนกลงทนสามารถฟองรฐภายใตกระบวนการระงบขอพพาทระหวางประเทศไดถาหากรฐท าผดพนธกรณและกอใหเกดความเสยหายแกการลงทo

(๓) การสงเสรมการลงทน (Promotion)

เพอทจะบรรลวตถประสงคของการเปนศนยกลางการลงทน ประเทศสมาชกอาเซยนตองรวมกนท าใหอาเซยนเปนทรจกในฐานะเขตการลงทนทเปนหนงเดยวกน เพอดงดดนกลงทนตางชาตใหเขามาลงทนในอาเซยนมากขน โดยใชวธการตางๆ เชน ใหการสนบสนนนกลงทนทงรายใหญและรายยอยในอาเซยน ขยายความรวมมอและเครอขายทางดานอตสาหกรรม และเชอมโยอตสาหกรรมระหวางผประกอบการของอาเซยน ตลอดจนจดสมมนาเพอแลกเปลยนความคดเหน ใหความรเกยวกบโอกาสในการลงทน กฎ ระเบยบ ทเกยวของกบการลงทนในประเทศอาเซยนทง ๑๐ ประเทศ

(๔) การอ านวยความสะดวกดานการลงทน (Facilitation) ประเทศบรไน จะตองสรางสภาพแวดลอมทจ าเปนแกการลงทน ไดแก การปรบปรง

กระบวนการและขนตอนในการยนค าขอและการใหความเหนชอบในการลงทนใหมความสะดวกและรวบรดขน สงเสรมและพฒนาการสรางฐานขอมล เพอเผยแพรขอมลการลงทน และขอมลทเกย วของ เชน กฎ ระเบยบ ขอบงคบตางๆทเกยวของกบการลงทน เพอเปนขอมลใหกบนกลงทนทจะเขามาลงทนในอาเซยน๒๓๙ จดตงศนย One-Stop เพออ านวยความสะดวกใหแกนกลงทน และจดประชมกบภาคเอกชนในประเดนตางๆทเกยวของกบการลงทน พรอมทงใหค าแนะน าแกนกลงทนเกยวกบการลงทนในประเทศใหแกนกลงทนของประเทศสมาชกทง ๑๐ ประเทศ๒๔๐

๒) การแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ (Foreign Exchange Regime) ๒๔๑

เงนเหรยญบรไน สามารถแลกเปลยนเงนสกลอนได รฐบาลไมควบคม หรอจ ากดเงนสกลทใชหรอช าระในการกหรอการเชา อตราแลกเปลยนขนอยกบอปสงคและอปทานในตลาดเงนตราตางประเทศ

๒๓๙ ส านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม, ขอตกลงอาเซยน, เขาถงไดท iiu.oie.go.th. ๒๔๐ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน, ความตกลงดานการลงทนของอาเซยน (ASEAN Comprehensive Investment Agreement-ACIA), เขาถงไดท, http://www.boi.go.th/upload/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%9B%E0%B8 %B4%0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A5%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B9%83%E0%B8%95%E0%B9%89%20ACIA%20%28revised%29_52346.pdf. ๒๔๑ ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Jakarta: ASEAN Secretariat, February ๒๐๑๐, p.๑๐

๙๖

๓) การเวนคนและการชดเชย (Expropriation and Compensation)๒๔๒

กฎหมาย ระเบยบ และนโยบายเกยวของกบการเวนคนและการชดเชยเปนไปตามความตกลงวาดวยการสงเสรมและการคมครองการลงทนอาเซยน พ.ศ. ๒๕๓๐ ทงนขอก าหนดส าหรบการเวนคนและการชดเชยจะรวมในความตกลงเพอการสงเสรมและคมครองการลงทน ทผานมายงไมมกรณการเวนคนและการชดเชยของการลงทนตางประเทศในประเทศบรไน

๔) สนธสญญาสงเสรมและคมครองการลงทนทวภาค (Bilateral Investment Treaties: BITs)๒๔๓

สนธสญญาสงเสรมและคมครองการลงทนทวภาค (BITs) เปนขอตกลงทท าขนระหวางประเทศสองประเทศทเจรจากนเพอตกลงใหสทธประโยชนในการลงทนระหวางกนในเรองตางๆ อาทเชน การปฏบตทดตอนกลงทนของชาตคภาค การประกนใหการเวนคนกจการลงทนตางดาวเปนไปโดยยตธรรมและมการจายคาชดเชย (Compensation) ทเหมาะสม การประกนการโอนรายไดจากการลงทนกลบไปประเทศคภาค และการมระบบการระงบขอพพาททเออตอนกลงทนจากประเทศคภาค เปนตน ประเทศบรไนไดมการลงนามสนธสญญาสงเสรมและคมครองการลงทนทวภาคกบประเทศตางๆ ดงน

- เยอรมน - โอมาน - สาธารณรฐเกาหล - สาธารณรฐประชาชนจน - ยเครน - บาหเรน - อนเดย - คเวต

๕) สทธในทรพยสนทางปญญา (Intellectual Property Rights)๒๔๔

กฎหมายทเกยวของกบทรพยสนทางปญญาของประเทศบรไน มดงน

- International Law (บทท ๗๒ กฎหมายของบรไน พ.ศ. ๒๔๙๔ ฉบบแกไข พ.ศ. ๒๕๒๗) - Trade Mark Act (บทท ๙๘ กฎหมายของบรไน พ.ศ. ๒๔๙๔ ฉบบแกไข พ.ศ. ๒๕๔๓) - Emergency (Industrial Designs) Order พ.ศ. ๒๕๔๒ และ Industrial Design Rules พ.ศ. ๒๕๔๓

๒๔๒ ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Jakarta: ASEAN Secretariat, February ๒๐๑๐, p.๑๐ ๒๔๓ ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Jakarta: ASEAN Secretariat, February ๒๐๑๐, p.๑๐ ๒๔๔ ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Jakarta: ASEAN Secretariat, February ๒๐๑๐, p.๑๐-๑๑

๙๗

- อนสญญากรงเบรนวาดวยความคมครองงานวรรณกรรมและศลปกรรม (Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Work) ๓๐ สงหาคม ๒๕๔๙

- สมาชกองคการทรพยสนทางปญญาแหงโลก (WIPO) ป พ.ศ. ๒๕๓๘ องคการการคาโลก (WTO) (ป ๒๕๓๘) ขอตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวพนกบการคา (TRIPS) (ป ๒๕๓๘)

๖) การระงบขอพพาท๒๔๕

ประเทศบรไน มกฎหมาย Arbitration Order (๒๐๐๙) เปนกฎหมายก ากบดแลกระบวนการอนญาโตตลาการภายในประเทศ สวนกฎหมาย International Arbitration Order (๒๐๐๙) เปนกฎหมายทก ากบดแลการระงบขอพพาทโดยอนญาโตตลาการระหวางประเทศ กฎหมายทงสองฉบบรบหลกการมาจากกฎหมายแมแบบอนซทรอล (UNCITRAL Model Law) ซงสงผลใหประเทศบรไนยอมรบมาตรฐานกลางในการระงบขอพพาทโดยอนญาโตตลาการระหวางประเทศ โดยศาลภายในของบรไนจะตองยอมรบค าชขาดจากอนญาโตตลาการทเลอกโดยความตกลงใจของคความทงสองฝายใหมผลบงคบในระบบกฎหมายของบรไนเอง โดยในเรองนประเทศบรไน ไดเขาเปนภาคของอนสญญาวาดวยการยอมรบนบถอและการใชบงคบค าชขาดอนญาโตตลาการตางประเทศฉบบนครนวยอรก (อนสญญานครนวยอรก) (Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards, The New York Convention) และอนสญญาการระงบขอพพาทการลงทนระหวางรฐกบคนชาตของรฐอน (Convention on the Settlement of Investment Disputes between States and Nationals of Other States ๑๙๖๕: ICSID Convention) ซงการเปนภาคของอนสญญาทงสองฉบบไดสรางความเชอมนแกนกลงทนตางชาตวาประเทศบรไนไดยอมรบมาตรฐานสากลทอนญาตใหค าชขาดจากอนญาโตตลาการระหวางประเทศมผลบงคบใชในประเทศบรไน ดวย

๓.๖ หนวยงานทเกยวของกบการลงทนของคนตางดาว

๑) กระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (Ministry of Industry and Primary Resources: MIPR)

มหนาทรบผดชอบการอนมตโครงการการลงทน โดยเฉพาะในดานทเกยวของกบทรพยากรพนฐาน เชน เกษตร ประมง และปาไม รวมทงรบผดชอบการใหสทธภายใตพระราชก าหนดการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔ นอกจากน MIPR โดยกรรมการดานเทคนคและด าเนนโครงการ (Project Implementation and Technical Committee) สามารถพจารณาสถานภาพเปนอตสาหกรรมน ารอง MIPR โดย Brunei Industrial Development Authority (BINA) ไดจดตงเขตอตสาหกรรม (Industrial Site) จ านวน ๙ แหง มพนท ๕๖๘ เฮกตาร และ Industrial Complex ๓ แหง ส าหรบวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม

๒๔๕ ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Jakarta: ASEAN Secretariat, February ๒๐๑๐, p.๑๑

๙๘

๒) Brunei Economic Development Board (BEDB)

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงชาตแหงประเทศบรไน (BEDB) เปนองคกรทจดตงโดย The Brunei Economic Development Board Act (Cap ๑๐๔) จดตงโดยสลตานของบรไน เมอเดอนพฤศจกายน ๒๕๔๔ เพอเปนองคกรในการน าการพฒนาทางเศรษฐกจของบรไน โดยมหนาทเปนหนวยงานแรกในการดงดด รกษา และเพมมลคาการลงทนจากในประเทศและตางประเทศ พรอมทงเปนผประสานงานระหวางหนวยงานตางๆ เพอใหเปนประโยชนสงสด โดยก าหนดนโยบายกฎหมาย ระบบการสถาบน และการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาการสงเสรมการลงทน

๓) ส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (The Registry of Companies and Business Names: ROCBN)

ส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) กอตงขนครงแรกในป ค.ศ. ๑๙๕๙ ภายใตส านกงานอยการสงสด (The Attorney General’s Chamber Office) ภายหลงไดมการยายส านกงานฯ เขามาอยภายใตกระทรวงการคลง (Ministry of Finance) เมอเดอนเมษายน ค.ศ. ๒๐๑๒ และไดด าเนนการอยภายใตกระทรวงการคลงจนถงปจจบน๒๔๖ หนาทหลกของส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) คอการจดทะเบยนธรกจเพอจดตงบรษทในบรไน

๓.๗ บทสรปและขอเสนอแนะเกยวกบการลงทนของคนตางดาว

ประเทศบรไนมหลกเกณฑทดตามพระราชก าหนดการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔ (Investment Incentive Order ๒๐๐๑) ในการจงใจใหคนตางดาวเขามาลงทนในประเทศ โดยหลกเกณฑดงกลาวไดแบงประเภทของอตสาหกรรมทไดรบการสงเสรมการลงทนไวอยางชดเจน และใหสทธประโยชนเพอสงเสรมการลงทนทหลากหลาย ซงสวนมากเปนการใหสทธประโยชนทางภาษ เชน การยกเวนภาษเงนไดนตบคคล ยกเวนภาษน าเขาอปกรณ เครองมอ สวนประกอบ หรอโครงสรางอาคาร ยกเวนภาษน าเขาส าหรบวตถดบทไมสามารถหาไดในประเทศบรไน สามารถยกยอดการขาดทนและคาลดหยอนไปใชในปถดไปได เปนตน นอกจากนประเทศบรไนยงมหลกเกณฑอนๆ ทคมครองการลงทน เชน เงนเหรยญบรไนสามารถแลกเปลยนเงนสกลอนไดโดยรฐบาลไมควบคม ขอก าหนดส าหรบการเวนคนและการชดเชยถกรวมในความตกลงเพอการสงเสรมและคมครองการลงทน เปนตน ภายใตหลกเกณฑการสงเสรมการลงทนดงกลาวทใหสทธประโยชนอนหลากหลาย ผประกอบการไทยมโอกาสทดในการเขามาลงทนในประเทศบรไน โดยควรพจารณาทงประเภทของอตสาหกรรมทตองการเขามาลงทน และสทธประโยชนทางภาษ เชน หากตองการลงทนในธรกจเกยวกบบรการดานคอมพวเตอร ก

๒๔๖ The Government of Brunei, Ministry of Finance, the Registry of Companies and Business Names, http://www.mof .gov.bn/index.php/divisions/registry-of-companies-and-business-names, accessed ๑๕ April ๒๐๑๕.

๙๙

อาจขอรบการสงเสรมการลงทนส าหรบอตสาหกรรมบรษทดานการบรการน ารอง (Pioneer Service Company) ซงท าใหไดสทธประโยชนในการยกเวนภาษเงนไดนตบคคลเปนระยะเวลา ๘ ป และสามารถยกยอดการขาดทนและคาลดหยอนไปใชในปถดไปได

๑๐๐

บทท ๔ กฎหมายคนเขาเมองของประเทศบรไน

๔.๑ บทน า

การเขามาในประเทศบรไนจากประเทศไทยสวนมากเปนการเขาประเทศเนองจากการจางงาน ทงน ประเทศบรไนมโยบายเกยวกบเรองแรงงานคอนขางยดหยน ทงนเนองจากมจ านวนแรงงานในประเทศคอนขางนอยจงมการอนญาตใหมการจางแรงงานทมาจากตางประเทศ โดยมสดสวนแรงงานตางชาตในบรไนสงถงหนงในสามของ แรงงานภายในประเทศบรไนทงหมดโดยจะพบมากในสาขาทขาดแคลน แรงงงานตางประเทศนนจะตองมใบอนญาตซงมอายครงละ ๒ ป โดยในครงแรกตองยนผานกรมแรงงานเพอขอใบอนญาตท างาน และจะตองมการวางหลกประกนเปนเงนสดหรอหนงสอค าประกนจากธนาคารจ านวนเทากบราคาคาบตรโดยสารเครองบนเพอเดนทางกลบประเทศของแรงงานนนๆ เมอไดรบความเหนชอบของกรมแรงงานแลว กรมตรวจคนเขาเมองจะอนญาตใหแรงงานตางชาตรายนนๆ เดนทางเขาประเทศบรไนได แตจะตองตองมการจดตงหรอจดทะเบยนบรษททวาจางแรงงานตางชาตนนกอน นอกจากนยงมวซาประเภทตางๆ ซงมลกษณะตามวตถประสงคในการเดนทางเขามาในประเทศบรไน การมถนทอยถาวรในบรไนนน จ าตองมการยนขออนญาตโดยมคณสมบตและเอกสารแนบตามท Immigration Act ก าหนด

๔.๒ สรปสาระส าคญกฎหมายทเกยวของกบคนเขาเมอง

- Immigration Act (Chapter ๑๗) ๑๙๕๘ มสาระส าคญเกยวกบ การแตงตงเจาพนกงานและการก าหนดอ านาจหนาทเกยวกบบทบญญตตามกฎหมายน ขอก าหนดกฎเกณฑการเขาเมอง ขอจ ากดในการเขาเมอง การอนญาตใหเขาเมองและวซา ขอปฏบตในการเขาเมองและการออกนอกเมอง เหตแหงการใหออกจากประเทศ

- Immigration Regulations ๑๙๕๘ มสาระส าคญเกยวกบแบบฟอรมทใชเพอใหเปนไปตามกฎเกณฑตามท Immigration Act ก าหนด เชน การขออนญาตเดนทางเขาประเทศ การขออนญาตเดนทางเขามาอกครง (Re-Entry Permit) วซาทองเทยว (Visit Pass) วซานกเรยน (Student Pass) วซาพเศษ (Special Pass) การขออนญาตเพอเขามาท างาน (Covenant by Employer) ฟอรมแสดงรายชอลกเรอ (Crew List)

- Passport Act (Chapter ๑๔๖) ๑๙๘๓ มสาระส าคญเกยวกบ การออกหนงสอเดนทาง ณ เวลาเดนทางเขาประเทศ การยกเลกการอนญาตใหเดนทางเขาประเทศ คาธรรมเนยมเรยกเกบจากเจาของและผเดนเรอ อ านาจในการจบกมของเจาพนกงาน บทบญญตเกยวกบความผดตามกฎหมายน อ านาจในการออกหนงสอเดนทาง การตออายหนงสอเดนทาง การยกเลกหนงสอเดนทาง ขอก าหนดเกยวกบวซา บทบญญตเกยวกบความผด คาธรรมเนยม

๑๐๑

- Passport Regulation ๑๙๘๓ มสาระส าคญเกยวกบ สถานนะการมสญชาตบรไน การขนทะเบยนผเยาว อ านาจของสลตานเกยวกบกฎเกณฑการใหหรอเพกถอนสญชาต

- Nationality Act (Chapter ๑๕) ๑๙๖๒ มสาระส าคญเกยวกบ ใบรบรองสญชาต การขออนญาตถอสญชาตบรไนของชาย หญง และผเยาว การจดทะเบยนผมสญชาตบรไนทเกดภายนอกประเทศ การสญเสยสญชาตบรไน

- National Registration Act (Chapter ๑๙) ๑๙๖๕ มสาระส าคญเกยวกบ เจาพนกงานผมอ านาจตามกฎหมายน อ านาจของเจาพนกงาน การด าเนนการขนทะเบยน การออกบตรประจ าตวประชาชน การยกเลกการจดทะเบยน ภาระในการพสจนถงความถกตองของเอกสารประกอบการขนทะเบยน หนาทในการถอหนงสอเดนทาง

๔.๓ การเขาประเทศบรไน

๔.๓.๑ บคคลซงมลกษณะตองหามมใหเดนทางเขาประเทศ

บคคลซงเจาหนาทมความเหนวาไมไดมสญชาตบรไนและมลกษณะตองหามอยางใดอยางหนงดงตอไปน๒๔๗

๑) บคคลซงไมสามารถแสดงไดวามเงนสนบสนนตวเองหรอผตดตาม หรอยงคงรอการจางงาน หรอมแนวโนมทจะเปนผยากไร

๒) บคคลซงวกลจรตหรอปวยทางจต ๓) บคคลทปฏเสธสงผลการตรวจรางกายในกรณทอยในขายทจะตองไดรบการตรวจรางกายเปนพเศษ ๔) บคคลทผลการตรวจรางกายแลวพบวาเปนโรคตดตออนตราย ๕) บคคลทถกพพากษาจ าคกตามกฎหมายของประเทศใดกอตาม ๖) บคคลทไมไดรบการอภยโทษ ๗) บคคลทมสวนเกยวของกบการกระท าความผดและเจาพนกงานพจารณาหามไมใหเขาประเทศ ๘) ผทใหบรการทางเพศ ๙) ผทน าเขามาหรอพยายามทจะน าเขามาซงผหญงหรอเดกหญงเพอใหบรการทางเพศ ๑๐) คนเรรอนหรอขอทาน ๑๑) บคคลทในขณะเขาประเทศบรไนนนถอเปนผทตามกฎหมายฉบบนหรอมกฎหมายอนบญญตวา

เปนผกระท าความผดตามกฎหมายนน

๒๔๗ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๙ (๑) ระบวา “The Minister of Home Affairs with the approval of His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan may, by order – (a) Where he deems it expedient so to do in the interests of public security or by reason of any economic, industrial, social, educational or other conditions in Brunei Darussalam -…”

๑๐๒

๑๒) บคคลทอาจเชอไดวาจะเปนภยตอรฐบาลบรไนหรอ รฐบาลของประเทศในเครอจกรภพ ๑๓) บคคลทเปนสมาชกหรอเปนเครอขายกบองคกรทสอนหรอสนบสนนใหกระท าการอนผด

กฎหมาย ๑๔) บคคลทมขอมลทเชอถอไดปรากฏแกเจาหนาท หรอจากหนวยงานของรฐผานทางเจาหนาท

หรอเจาหนาททางการทตวาเปนบคคลทไมควรไดรบอนญาตใหเขาประเทศ ๑๕) บคคลทถกใหออกจากประเทศอนโดยรฐบาลของประเทศนนหรอเปนผทมความเกยวของกบ

บคคลถกใหออกจากประเทศอน ๑๖) บคคลทมกฎหมายก าหนดใหตองถอเอกสารเดนทางทมผลทางกฎหมายแตมไดถอเอกสาร

ดงกลาวหรอถกยดเอกสารนนเนองดวยการไมปฏบตตามกฎหมายนน ๑๗) บคคลทมไดมสญชาตบรไนทไมสามารถแสดงไดวาประสงคจะเดนทางกลบประเทศนน ๑๘) ครอบครวและผตดตามของบคคลทตองหามมใหเขาประเทศ ๑๙) บคคลทถกหามตามมาตรา ๙๒๔๘ มใหเดนทางเขาประเทศ

๔.๓.๒ บคคลซงไดรบการยกเวนไมตองมหนงสอเดนทางหรอเอกสารใชแทนหนงสอเดนทาง

บคคลทมไดมสญชาตบรไนหากจะเดนทางเขาบรไนจะตองมวซาและถอหนงสอเดนทางหรอเอกสารใชแทนหนงสอเดนทางทยงไมหมดอาย ทงนเปนไปตาม The Immigration Act มาตรา ๖ (๑) (c)๒๔๙ และ the Passport Act มาตรา ๓ (๑)๒๕๐แตมขอยกเวนตาม มาตรา ๕๔ กรณทคณะมนตรแหงสลตานมค าสงยกเวนเงอนไขหรอขอหามตามทก าหนดในกฎหมายฉบบนใหกบบคคลหรอบคคลทเขาขายเปนบคคลตองหามตามกฎหมายน โดยประกาศในราชกจจานเบกษา ทงน อาจเปนการยกเวนโดยเดดขาดหรอโดยมเงอนไข๒๕๑

๒๔๘ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๙ (๑) ระบวา “The Minister of Home Affairs with the approval of His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan may, by order –

(a) Where he deems it expedient so to do in the interests of public security or by reason of any economic, industrial, social, educational or other conditions in Brunei Darussalam -…”

๒๔๙ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๖ (๑) ระบวา “No person other than a citizen of Brunei Darussalam shall enter Brunei Darussalam from any place outside Brunei Darussalam unless - …

(a) He is in possession of a valid Pass lawfully issued to him to enter Brunei Darussalam” ๒๕๐ Laws of Brunei Revised Edition ๑๙๘๔ CAP ๑๔๖ Passports Act Section ๓ (๑) ระบวา “Every person entering Brunei Darussalam from any place beyond Brunei Darussalam shall produce to an immigration officer a passport; and that passport shall, in the case of a person other than a citizen of Brunei Darussalam have a valid visa for Brunei Darussalam issued on the authority of and by or on behalf of the Government of Brunei Darussalam…” ๒๕๑ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๕๔ (๑) ระบวา “Notwithstanding anything contained in this Act, His Majesty in Council may, by order exempt, absolutely or conditionally, any person or class of persons from all or any of the provisions of this Act…”

๑๐๓

๔.๓.๓ อ านาจของพนกงานเจาหนาทในการตรวจคนเขาเมอง

๑) อ านาจของเจาหนาทในการตรวจสอบเอกสารส าคญและการอนญาตใหเขาเมอง๒๕๒ ๒) อ านาจในการใชดลพนจในการพจารณาหามบคคลเขาเมองตามมาตรา ๘๒๕๓ ทงน บคคลดงกลาวไดแก บคคลทมลกษณะตามทระบใน มาตรา ๘ (๒) ไดแก บคคลซงไมสามารถแสดงไดวามเงนสนบสนนตวเองหรอผตดตาม หรอยงคงรอการจางงาน หรอมแนวโนมทจะเปนผยากไรบคคลซงวกลจรตหรอปวยทางจต บคคลทปฏเสธสงผลการตรวจรางกายในกรณทอยในขายทจะตองไดรบการตรวจรางกายเปนพเศษ บคคลทผลการตรวจรางกายแลวพบวาเปนโรคตดตออนตราย บคคลทถกพพากษาจ าคกตามกฎหมายของประเทศใดกตาม บคคลทไมไดรบการอภยโทษ บคคลทมสวนเกยวของกบการกระท าความผดและเจาพนกงานพจารณาหามไมใหเขาประเทศ ผทใหบรการทางเพศ ผทน าเขามาหรอพยายามทจะน าเขามาซงผหญงหรอเดกหญงเพอใหบรการทางเพศ คนเรรอนหรอขอทาน บคคลทในขณะเขาประเทศบรไนนนถอเปนผทตามกฎหมายฉบบนหรอมกฎหมายอนบญญตวาเปนผกระท าความผดตามกฎหมายนน บคคลทมเหตเชอไดวาจะเปนภยตอรฐบาลบรไนหรอ รฐบาลของประเทศในเครอจกรภพ บคคลทเปนสมาชกหรอเปนเครอขายกบองคกรทสอนหรอสนบสนนใหกระท าการอนผดกฎหมาย บคคลทมขอมลทเชอถอไดปรากฏแกเจาหนาท หรอจากหนวยงานของรฐผานทางเจาหนาทหรอเจาหนาททางการทตวาเปนบคคลทไมควรไดรบอนญาตใหเขาประเทศ บคคลทถกใหออกจากประเทศอนโดยรฐบาลของประเทศนนหรอเปนผทมความเกยวของกบบคคลถกใหออกจากประเทศอน บคคลทมกฎหมายก าหนดใหตองถอเอกสารเดนทางทมผลทางกฎหมายแตมไดถอเอกสารดงกลาวหรอถกยดเอกสารนนเนองดวยการไมปฏบตตามกฎหมายนน บคคลทมไดมสญชาตบรไนทไมสามารถแสดงไดวาประสงคจะเดนทางกลบประเทศนน ครอบครวและผตดตามของบคคลทตองหามมใหเขาประเทศ และบคคลทถกหามตามมาตรา ๙๒๕๔ มใหเดนทางเขาประเทศ

๒๕๒ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๖ (๑) ระบวา “No person other than a citizen of Brunei Darussalam shall enter Brunei Darussalam from any place outside Brunei Darussalam unless –

(a) He is in possession of a valid Entry Permit or Re-entry Permit lawfully issued to him under the provisions of section ๑๐ or ๑๑;…”

๒๕๓ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๘ (๑) ระบวา “Any person who in the opinion of the Controller – (a) Is not a citizen of Brunei Darussalam; and (b) Is a member of any of the prohibited classes, as defined in subsection (๒),…

(๔) In any case where the Controller refuses to allow any person to enter Brunei Darussalam on the ground such person is a prohibited immigrant he shall if so requested by such person inform him of the class of prohibited immigrant of which, in the opinion of the Controller, his is a member…”

๒๕๔ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๙ (๑) ระบวา “The Minister of Home Affairs with the approval of His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan may, by order – (a) Where he deems it expedient so to do in the interests of public security or by reason of any economic, industrial, social, educational or other conditions in Brunei Darussalam -…”

๑๐๔

๓) อ านาจในการซกถามบคคลถงความถกตองของขอมลตามเอกสารประกอบการยนวซาหรอตออายวซาตามมาตรา ๑๓๒๕๕ ๔) อ านาจในการยกเลกวซาเมอเปนกรณตามทระบในมาตรา ๑๔๒๕๖ ๕) อ านาจในการตรวจสอบผทเขาเมองโดยทางทะเล และอ านาจในการไมอนญาตใหบคคลตามทระบไวในมาตรา ๒๔ ๒๕๗ ๖) เจาหนาทอาวโสตรวจคนเขาเมองมอ านาจสงใหบคคลทมเหตสงสยในการเขาเมองนนถกสงตวไปทดานเพอท าการตรวจสอบเกยวกบการเขาเมองตามกฎหมายจนกวาเจาหนาทนนจะอนมต แตระยะเวลาในการกกตวนนจะตองไมเกน ๗ วน ตาม Immigration Act มาตรา ๒๗๒๕๘ ๗) อ านาจในการจบกมตวผทจะตองถกใหออกจากประเทศ และอ านาจในการกกขงบคคลทจะตองถกใหออกจากประเทศโดยจะตองไมเกนกวา ๑๔ วน ในการรอค าสงใหออกนอกประเทศตาม Immigration Act มาตรา ๓๕๒๕๙ ๘) เจาพนกงานผควบคมตาม Immigration Act นมอ านาจในการออกหมายเรยกและสอบสวนพยานและเรยกเอกสารประกอบท เกยวของเพอการปฏบตตามกฎหมายฉบบน ทงน เปนไปตาม Immigration Act มาตรา ๓๙๒๖๐

๒๕๕ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๑๓ ระบวา “The Controller may before the issue of an entry or Re-entry Permit under this Act or before making any endorsement thereon under the provisions of section ๑๒ make such enquiries or require the production of such evidence as he may think fit in order to satisfy himself as to the truth of any statement made in the application for such Permit.” ๒๕๖ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๑๔ (๑) ระบวา “When the holder of any Entry Permit or Re-entry Permit seeks to enter Brunei Darussalam accompanied by any child whose name is not endorsed upon such Permit under the provisions of section ๑๒ and who is not otherwise entitle to enter Brunei Darussalam under the provisions of this Act, the Controller may cancel the Permit issued to such person…” ๒๕๗ Law of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๒๔ (๑) ระบวา “Every person arriving by sea intending to disembark in Brunei Darussalam shall appear before a Senior Immigration Officer at such time and place as such officer may direct, and such officer, after such examination as he may consider necessary, shall inform any person whom he considers to be prohibited from entering Brunei Darussalam under the provisions of this Act or of any regulations made thereunder of his finding…” ๒๕๘ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๒๗ (๑) ระบวา “When a Senior Immigration Officer is in doubt as to the right of any person to enter Brunei Darussalam, it shall be lawful for such officer to direct such person to any immigration depot and, in such case, such person shall proceed forthwith to such depot and shall remain there until permitted to leave by such officer:…” ๒๕๙ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๓๕ ระบวา “Any person reasonably believed to be a person liable to removal from Brunei Darussalam under any of the provisions of this Act may be arrested without warrant by any Immigration Officer or police officer generally or specially authorized by the Controller in that behalf or by a police officer not below the rank of Inspector…”

๑๐๕

๙) เจาพนกงานผควบคมตาม Immigration Act นมอ านาจโดยท าค าสงเปนหนงสอในการใหเจาพนกงานประจ าดานยบยง เรอ และอากาศยาน ไมใหออกจากประเทศหากเชอไดวาไดกระท าความผดหรอก าลงจะกระท าความผด ทงน เปนไปตามมาตรา ๔๙๒๖๑ ๑๐) อ านาจบงคบการตามกฎหมายนโดยการปรบผกระท าความผดตามกฎหมายตามกฎหายนและกฎอนๆ ทออกภายใตกฎหมายฉบบน ทงนใหปฏบตเชนเดยวกบกรณการปรบตามค าสงศาล ทงน เปนไปตามมาตรา ๕๘ A๒๖๒

๔.๓.๔ ขอควรค านงในการเดนทางเขาประเทศบรไน๒๖๓

บคคลสญชาตไทยทจะเดนทางมาทองเทยวในบรไน จะไดรบการยกเวนการตรวจลงตรา ๑๔ วน แตหากเดนทางมาเพอวตถประสงคอน ตองด าเนนเรองขอรบการตรวจลงตราทสถานเอกอครราชทตบรไนประจ าประเทศไทยกอน เมอเดนทางถงบรไน ตองกรอกแบบฟอรมของส านกตรวจคนเขาเมองและศลกากรบรไน (ซงจะมแจกบนเครองบน) ใหเรยบรอยเพอยนตอเจาหนาทตรวจคนเขาเมองและเจาหนาทศลกากรกอนเขาเมอง ผทไมใชมสลมสามารถน าเครองดมแอลกอฮอลเขาประเทศบรไนไดไมเกน ๒ ขวด (ขวดละไมเกน ๑ ลตร) และเบยร ๑๒ กระปองตอการเดนทางเขาประเทศ ๑ ครงและเพอวตถประสงคในการบรโภคสวนบคคลเทานน การน าเครองดมแอลกอฮอลเขาบรไนตองแจงและส าแดงตอเจาพนกงานศลกากรทราบทกครง ซงหากเดนทางเขาบรไนดวยเครองบนโดยสารจะตองกรอกแบบฟอรมส าแดงและยนตอศลกากรททาอากาศยานทชองทางส าแดง (ชองสแดง) หากไมส าแดงจะไดรบการลงโทษตามพระราชบญญตศลกากรบรไน สวนสนคาอน ๆ ทมขอจ ากดในการน าเขาประเทศบรไนไดแก บหรสามารถน าเขาไดครงละไมเกน ๒๐๐ มวน (หรอยาสบ ๒๕๐ กรม) โดยตองส าแดงตอศลกากรและตองช าระภาษบหรในอตรามวนละ ๒๕ เซนตบรไน ๒๖๐ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๓๙ (๑) ระบวา “The Controller may, for the purpose of any inquiry or appeal under this Act, summon and examine witnesses on oath or affirmation, and may require the production of documents relevant to the inquiry or appeal…” ๒๖๑ Laws of Brunei CAP ๑๗ Immigration Act Section ๔๙ (๑) ระบวา “The Controller may by writing under his hand authorize any Port Officer to detain any vessel or aircraft in connection with which an offence against this Act is reasonably believed to have been or to be about to be committed…” ๒๖๒ Laws of Brunei CAPr ๑๗ Immigration Act Section ๕๘ A (๑) ระบวา .The Controller, and any Immigration Officer not below the rank of Senior Immigration Office specially authorized by name or by office by the Minister by notification in the Gazette for the purpose, may in his discretion –

(a) In relation to any offence under section ๕(๓) and ๑๕(๒) or under any regulations made under this Act, if he is satisfied that any person has committed such offence, compound the offence by collecting from that person a sum not exceeding $๖๐๐...”

๒๖๓ สถานเอกอครราชทต ณ บนดารเสรเบกาวน , http://www.thaiembassy.org/bsb/th/thai-people/50952-%E0%B%82%E0 %B9%89% E0%B8%AD%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%81%E0%B 9%88%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%9A%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%84%E0%B8%99.html, accessed on ๒๐ February ๒๐๑๕.

๑๐๖

สวนน าหอม น าเขาไดไมเกน ๖๐ มลลลตรตอครง นอกจากน ผเดนทางทจะน าเงนตดตวเขาหรอออกจากประเทศบรไนทมมลคาเกนกวา ๑๕,๐๐๐ เหรยญบรไน (หรอประมาณ ๓๖๐,๐๐๐ บาท) จะตองส าแดงตอเจาหนาทศลกากรบรไนดวย

๔.๔ ประเภทของการอนญาตเขาประเทศบรไน

๔.๔.๑ การเขามาในประเทศบรไนเพยงชวคราว

พระราชบญญตหนงสอเดนทางบรไน (Brunei Passport Act) ก าหนดใหผทจะเดนทางเขาประเทศบรไนรวมทงชาวตางชาตทงหมดจะตองน าหนงสอเดนทางทยงไมหมดอายมาเพอเดนทางเขาประเทศบรไน๒๖๔ และเมอมการเดนทางออกจากประเทศบรไนกจะตองแสดงหนงสอเดนทางตอเจาพนกงาน และเจาพนกงานตรวจคนเขาเมองมอ านาจในการถามค าถามใด และผเดนทางจะตองตอบค าถามนนโดยความจรง๒๖๕ หากผใดทเขามาในประเทศบรไนและปฏบตฝาฝนพระราชบญญตหนงสอเดนทางบรไนนอาจถกพจารณาใหออกจากประเทศบรไนได๒๖๖ ทงนไมรวมกรณทเปนคนสญชาตบรไน ซงค าสงใหออกจากประเทศนรวมถงการควบคมตวและกกขงส าหรบระยะเวลาจนกวาจะมการสงตวออกไปนอกประเทศ๒๖๗

๑) คณสมบตและลกษณะตองหามของผขอเขามาในประเทศบรไน

บคคลผเดนทางเขามาในประเทศบรไนจะตองไมกระท าการดงทบญญตไวใน The Passports Act มาตรา ๑๒ (๑) ไดแก๒๖๘

๒๖๔ Laws of Brunei Revised Edition ๑๙๘๔ CAP ๑๔๖ Passports Act, Section ๓ (๑) ระบวา “every person entering Brunei Darussalam from any place beyond Brunei Darussalam shall produce to an immigration officer a passport; and that passport shall, in the case of a person other than a citizen of Brunei Darussalam have a valid visa for Brunei Darussalam issued on the authority of and by or on behalf of the Government of Brunei Darussalam.” ๒๖๕ Laws of Brunei Revised Edition ๑๙๘๔ CAP ๑๔๖ Passports Act, Section ๓ (๒), (๓) ระบวา “(๒) Every person leaving Brunei Darussalam for a place beyond Brunei Darussalam shall, if required so to do by an immigration officer produce to that officer a passport. (๓) An immigration officer may, in relation to any passport produced under this section, put to any person producing that passport such questions as he thinks necessary; and the person shall answer the questions truthfully.” ๒๖๖ Laws of Brunei Revised Edition ๑๙๘๔ CAP ๑๔๖ Passports Act, Section ๕ ระบวา “without prejudice to any penalty that may be imposed upon him by this Act, a person entering Brunei Darussalam contrary to this Act shall be liable, upon an order in that behalf being made by the Controller, to be removed from Brunei Darussalam … provided that no such order shall apply to a citizen of Brunei Darussalam…” ๒๖๗ Laws of Brunei Revised Edition ๑๙๘๔ CAP ๑๔๖ Passports Act, Section ๕ (๒) ระบวา “an order made by the Controller under subsection (1), may provide for the detention in custody, for such period as may be necessary for the purpose of making arrangements for his removal, of the person to whom the order applies; and that person may pursuant to the order be detained either in a prison or in any other place appointed by the Controller for that purpose.” ๒๖๘ Laws of Brunei Revised Edition ๑๙๘๔ CAP ๑๔๖ Passports Act, Section ๑๒ (๑) Any person who –

๑๐๗

- ปลอมแปลงหนงสอเดนทางหรอวซาหรอใชหรอพยายามใชหนงสอเดนทางทถกปลอมขน - ใชเอกสารปลอมเพอใชเปนเอกสารแทนหนงสอเดนทาง - แสดงตนวาเปนบคคลตามหนงสอเดนทางซงมใชของตนเอง - ใชเอกสารปลอมเพอรบหนงสอเดนทางของตนหรอของบคคลอน - มหรอครอบครองหนงสอเดนทางหรอเอกสารในการเดนทางทไดจากการแสดงเอกสารอนเปน

เทจ - อนญาตใหบคคลอนมไวหรอครอบครองหนงสอเดนทางของตนโดยรวาบคคลนนจะน าหนงสอ

เดนทางของตนไปใชเพอการของบคคลนน - มหรอครอบครองหนงสอเดนทางหรอเอกสารในการเดนทางทออกใหกบผอนโดยไมมอ านาจ - ชวยใหบคคลอนใดเดนทางเขาประเทศอนเปนการขดตอบทบญญตตกฎหมายน - ชวยใหบคคลอนกระท าความผดตอบทบญญตตกฎหมายน - ขดขวางเจาพนกงานตรวจคนเขาเมอง ต ารวจ หรอเจาพนกงานศลกากรในการปฎบตหนาทตาม

บทบญญตกฎหมายน - พยายามใหหรอใหสนในการกระท าผดตามกฎหมายน

๒) ประเภทของการเขามาในประเทศบรไน

ก) การตดตอธรกจในระยะสน

ขอปฏบตส าหรบวซาประเภทตดตอ (Visit Visa)

ผทถอหนงสอเดนทางประเทศดงตอไปนไมจ าเปนตองขอวซาเพอ การทองเทยว ธรกจ หรอเพอการประกอบอาชพในระยะเวลาหนง

- ไทย แคนาดา อนโดนเซย ญปน ฟลลปปนส ฝรงเศส สวตเซอแลนด ลกเตนสไตน เนเธอรแลนด เบลเยยม ลกเซมเบรก มลดฟ เดนมารก นอรเวย สวเดน สเปน อตาล และเปร มระยะเวลา ๑๔ วน

- มาเลเซย สงคโปร สหราชอาณาจกร เยอรมน โอมาน เกาหล และนวซแลนด มระยะเวลา ๓๐ วน

- อเมรกา มระยะเวลา ๙๐ วน๒๖๙

(a) Forges, alters or tampers with any passport or internal travel document, or any visa or endorsement thereon, or

without lawful authority uses or attempts to use, or has in his possession, any passport or internal travel document which has been so forged, altered or tampered with:…

๒๖๙ The Government of Brunei Darussalam Official Website, Immigration and National Registration Department, Visiting, http://www.immigration.gov.bn/visiting.htm, accessed on ๑๕ December ๒๐๑๔.

๑๐๘

ผทถอสญชาตประเทศดงรายนามขางตนนนจะตองยนของวซาหากมความประสงคทจะพ านกในประเทศบรไนเกนกวาระยะเวลาดงกลาวขางตน๒๗๐

วซาเดนทางผานมเพอการพ านกไมเกน ๗๒ ชวโมงสามารถยนขอและจะออกใหเมอเดนทางถงททาอากาศยานระหวางประเทศ ณ ประเทศบรไน ทงนผขอวซานนจะตองแสดงตวเครองบนทจะเดนทางไปจดมงหมายทเดนทาง (ประเทศท ๓) ทไดมการยนยนการเดนทางเรยบรอยแลว รวมทง จะตองปฏบต ตามเงอนไขอนๆดวย๒๗๑ หากเปนการเดนทางเขามาเพยงครงเดยว เจาพนกงานตรวจคนเขาเมองมอ านาจออกวซาลงตราในหนงสอเดนทาง โดยบคคลทไดรบการตรวจลงตรานนสามารถพ านกอยในประเทศบรไนไดไมเกนระยะเวลาทระบไวในวซาและไมสามารถเดนทางเขาออกเกนกวา ๑ ครง๒๗๒

ข) การเดนทางเขาออกหลายครง

วซาส าหรบการเดนทางเขาออกหลายครงแบงเปน ๔ ประเภท คอ๒๗๓

(๑) ระยะเวลาพ านกไมถง ๓ เดอน (๒) ระยะเวลาพ านก ๓ – ๑๒ เดอน (๓) ระยะเวลาพ านกเกนกวา ๑๒ เดอน (๔) การเดนทางเขาออกหลายครงส าหรบผถอ APEC Business Travel Card (ABTC)๒๗๔

(ระยะเวลาพ านกไมเกน ๓ ป)

ค) การเขามาท างาน

คนตางดาวจะตองไดรบวซาประเภทท างานเพอท างานในประเทศบรไน โดยส านกตรวจคนเขาเมองและส านกทะเบยนแหงชาตในประเทศบรไนจะออกใบอนญาตใหท างานเพอใหคนตางดานสามารถท างานในประเทศบรไนได

๒๗๐ Law of Brunei Immigration Act CAP ๑๗ Section ๙ (๑) ระบวา “A Visit Pass may be issued by the Controller to any person other than a prohibited immigrant who satisfies the Controller that he wishes to enter Brunei Darussalam – (i) On a social, business or professional visit; or (ii) As a tourist.” ๒๗๑ The Government of Brunei Darussalam Official Website, Immigration and National Registration Department, http://www.immigration.gov.bn/visiting.htm, accessed on ๑๕ December ๒๐๑๔. ๒๗๒ Law of Brunei Passports Act CAP ๑๔๖ Section ๒๐ ระบวา “The visa referred to in these Regulations shall, unless otherwise stated therein, be valid for a single journey within the period of its validity.” ๒๗๓ Laws of Brunei Passports Act CAP ๑๔๖ Schedule Appendix regulation ๒๖(๑) Fees ๒๗๔ เปนเอกสารเดนทางทออกใหกบนกธรกจซงมสญชาตประเทศกลม APEC หรอ Asia-Pacific Economic Cooperation มอาย ๓ ป โดยผถอบตรนไมจ าตองมวซาเมอเดนทางเขาประเทศทเปนสมาชก APEC

๑๐๙

ง) การเขามาในกรณอนๆ

(๑) วซาผานทาง (transit visa)วซาผานทางนนมใชเปนการยนยนการมสทธเดนทางเขาประเทศบรไน โดยการพจารณาทายสดขนอยกบเจาหนาทผมอ านาจ ณ จดทมการเดนทางเขาประเทศบรไน เมอไดรบการอนญาตใหเดนทางเขามาจะไดรบใบอนญาตใหเดนทางเขาประเทศทเจาหนาทผมอ านาจออกให ภายใตขอบงคบและกฎระเบยบทออกโดยพระราชบญญตการเขาเมอง๒๗๕

(๒) วซาทออกใหกบหมคณะ (Collective or group visa) (๓) วซาส าหรบเจาหนาททตและราชการ (Diplomatic, official or courtesy visa)

๓) ขนตอนและกระบวนขออนญาตและการอนญาต

ก) การตดตอธรกจในระยะสน

เอกสารทใชในการขอวซา

- หนงสอเดนทางหรอเอกสารการเดนทางทไดรบการลงนามรบรองในการเดนทางมายงประเทศบรไนและเปนทยอมรบระดบระหวางประเทศ โดยมการยนยนวาจะมการเดนทางกลบไปยงประเทศทเดนทางออกมาเพอมายงประเทศบรไนโดยเปนประเทศทมถนทอยหรอเปนผถนก านดจากทนน และมอายของหนงสอเดนทางไมต ากวา ๖ เดอน ในวนทมการเดนทางเขามายงประเทศบรไน หากการขอวซานมขนโดยผานทางผสนบสนนทอยในบรไน อาจจ าเปนทจะตองแนบเอกสารอนๆ ทมความเกยวของเพมเตม

- จดหมายแนะน าหรอจดหมายแสดงการสนบสนนจากบรษททมความเกยวของ ตวแทนทางธรกจ หนวยงานภาครฐ หรอหนวยงานอนๆ

- รปถายจ านวน ๒ รป - บตรโดยสารขาไปและขากลบ

กระบวนการยนขอวซา

เอกสารเพอขอวซานนจะตองยนทหนวยงานตางประเทศของบรไนหรอยนผานผสนบสนนทอยในบรไนไปยงกรมการเขาเมองและส านกทะเบยนแหงชาต (National Registration) ทงน อาจม ก า ร เ ร ย กสมภาษณอยางเปนทางการ ๒๗๕ Laws of Brunei Immigration Act CAP ๑๗ Section ๙ ระบวา

“(๒) The Controller may in his discretion require any person applying for a Visit Pass to make application therefor in Form ๘ in the First Schedule and to furnish the Controller with ๒ recent photographs for the purposes of such Form.

(๓) A Visit Pass shall authorize the holder thereof to enter Brunei Darussalam within the period and subject to the conditions stated in such Pass and to remain in Brunei Darussalam for such period as may be stated in such Pass…”

๑๑๐

ระยะเวลาในการด าเนนการ

๑ ถง ๓ วนท าการ ณ ส านกตรวจคนเขาเมองและส านกทะเบยนแหงชาต (National Registration)๒๗๖

กฎระเบยบเกยวกบผตดตามผเดนทาง

สมาชกในครอบครวไดรบการอนญาตใหตดตามผเดนทางหลกทไดวซาธรกจ โดยผตดตามจะไดรบ วซาประเภททองเทยว

คาธรรมเนยม

วซาประเภทเดนทางเขาครงเดยว ๒๐ เหรยญบรไน๒๗๗

ข) การเดนทางเขาออกหลายครง

ระยะเวลา/การขยายระยะเวลาของวซา

วซาธรกจมระยะเวลามผลทางกฎหมายสงสด ๑ ป การขยายเวลาอาศยในประเทศสามารถยนค าขอไดทส านกงานการเขาเมองในประเทศบรไนโดยยน ฟอรม ๘ พรอมกบผสนบสนน ทงน ร ะ ย ะ เ ว ล า ก า รด าเนนการจะเรมทนททมการยนค าขอนน

คาธรรมเนยมขอวซา

- วซาประเภทเดนทางเขา-ออกหลายครง (ภายใน ๓ เดอน) ๓๐ เหรยญบรไน ช าระคาวซาเปนเงนสดเทานน

- วซาประเภทเดนทางเขา-ออกหลายครง (ภายใน ๑ ป) ๕๐ เหรยญบรไน ช าระคาวซาเปนเงนสดเทานน

- วซาประเภทเดนทางเขา-ออกหลายครง (มากกวา ๑ ป) ๕๐ เหรยญบรไนตอป

ค) การเขามาท างาน

เอกสารทจะตองใชในการขอวซาท างาน ไดแก

- จดหมายแนะน าจากผสนบสนนหรอผจาง - แบบค าขอการอนญาตท างาน

๒๗๖The Government of Brunei Darussalam Official Website, Immigration and National Registration Department, http://www.immigration.gov.bn/visiting.htm, accessed on ๑๕ December ๒๐๑๔. ๒๗๗ Law of Brunei Passports Act CAP ๑๔๖ Schedule Appendix regulation ๒๖(๑) Fees

๑๑๑

- แบบค าขอวซา - ส าเนาหนงสอเดนทางหรอเอกาสารเดนทางอนเทยบเทาหนงสอเดนทาง - ใบอนญาตการจางงานของนายจาง และ - แบบฟอรม ๕๐๐ ของกรมแรงงาน (Form ๕๐๐)

วธการยนค าขอวซา

ผขอวซาท างานจะตองยนค าขอผานทางผสนบสนนหรอผจางไปยงส านกทะเบยนแหงชาตในประเทศบรไน

ระยะเวลาด าเนนการ

๕ วน

๔) เงอนไขของการอนญาต

เงอนไขการขออนญาตจางแรงงานตางชาต

กฎระเบยบและขนตอนในการจางแรงงานตางชาต (ตงแตระดบแรงงานถงระดบผอ านวยการบรหาร) ยกเวน เจาพนกงานธรการและงานอนๆ ทเกยวของ พนกงานขบรถยนต พนกงานรกษาความปลอดภยและงานอนๆ ทเกยวของทการบรการของอาชพนตองด าเนนตาม เงอนไข คอ กอนจางลกจางตางชาต นายจางตองมใบอนญาตทออกโดยกรมแรงงานของประเทศ บรไน (Commissioner of Labour Brunei Darussalam) และลกจางตางชาตตองมการตรวจลง ตราเพอการท างานและใบอนญาตใหท างาน ซงจะออกโดยผอ านวยการส านกตรวจคนเขาเมองของ ประเทศบรไน (Director of Immigration of Brunei Darussalam) ๒๗๘ ทงนบรษทผจางบรษท ตองเปนบรษททลงทะเบยนอยางถกตองตามกฎหมาย๒๗๙ กบ Legal Department of Brunei Darussalam

เงอนไขการอนญาตเขามาท างาน

ผทประสงคจะท างานในบรไนตองมใบอนญาตท างาน ซงมอาย ๒ ป บคคลตางประเทศทไมไดรบการยกเวนการตรวจลงตรา (Visa) ตองด าเนนการตรวจลงตรากอน

๒๗๘ รอบรเรองการลงทนในอาเซยน : บรไนดารซาลาม, กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย, ครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗, p. ๑๐๒ ๒๗๙ Law of Brunei, CAP ๙๓ Labor, Section ๑๑๘ (๑) ระบวา “ No person shall knowingly employ any immigrant worker unless he has obtained a licence from the Commissioner to do so in such form and subject to such conditions as may be prescribed unless such worker has been brought before the Commissioner for the purpose of subsection (2) of section 50”

๑๑๒

ลกจางทไดรบใบอนญาตการท างานทมอายมากกวา ๓ เดอน ตองลงทะเบยนเพอรบ Brunei Darussalam (Green) Identity Card ซงมอายเทากบอายของใบอนญาตท างาน และ สามารถตออาย ไดตามใบอนญาตท างาน โดยลกจางตางประเทศตองเดนทางกลบประเทศของตนเมอสญญาท างานครบ ๒ ป

นอกจากนบคคลตางชาตทมใบอนญาตท างานอาย ๓ ป ตองด าเนนการสมครใบอนญาต ท า ง า น ทกรมแรงงาน หลงจากการพจารณาโดยกรมแรงงาน ส านกตรวจคนเขาเมองจะอนญาตใหบคคลดงกลาวมาท างานในบรไนฯ กรมแรงงานจะระบใหมบนทกน าเงนสดฝากธนาคารเพอรบรองคาเดนทางหนงเทยวกลบประเทศของตน ทงนใบอนญาตท างานไมสามารถปรบแกไขภายใน ๖ เดอนแรก ผสมครจะไมไดรบอนญาตจนกวาบรษทหรอสาขาของบรษทไดรบรองการลงทะเบยน๒๘๐

ระยะเวลาการพ านก

ใบอนญาตท างานมผลทางกฎหมายเปนระยะเวลา ๒-๓ ปขนอยกบเงอนไขทก าหนด

คาธรรมเนยมใบอนญาตท างาน

วซาท างานส าหรบการเขา-ออกครงเดยว มคาธรรมเนยม ๑๕ เหรยญบรไน ทงน ไมม ค า ใ ช จ า ยส าหรบการรบรองใบอนญาตท างาน

การตออายใบอนญาตท างาน

ใบอนญาตท างานสามารถขยายเวลาได ๒-๓ ป ในแตละครงการตออาย ผขออนญาตท างานจะตองเดนทางกลบประเทศถนก าเนดกอนทจะมการตอสญญาจางงานในประเทศบรไนใหม การขอตออายใบอนญาตท างาจะตองท าโดยผสนบสนนหรอผจางในประเทศบรไน ทงนการตออายใบอนญาตท างานนนไมเสยคาใชจาย

กฎระเบยบเกยวกบผตดตามผท างาน

สมาชกในครอบครว (คสมรสและบตร) ไดรบการอนญาตใหตดตามผไดรบใบอนญาตท างานโดยผตดตามจะไดรบใบอนญาตใหตดตามผท างาน

๔.๔.๒ การเขามามถนทอยในประเทศบรไน

การเขามามถนทอยในประเทศบรไนของบคคลสญชาตอนนน ม ๒ ประเภท คอ Permanent Resident (PR) หรอใบอนญาตใหมถนทอยถาวร และ Long Term Residential Pass หรอการอนญาตใหพ านกระยะยาว

๒๘๐ รอบรเรองการลงทนในอาเซยน : บรไนดารซาลาม, กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย, ครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗, p. ๑๐๓

๑๑๓

๑) คณสมบตของผขอเขามามถนทอย

(๑) เปนบคคลสญชาตอนซงสรางความเจรญใหกบประเทศบรไนและพฒนาเศรษฐกจของประเทศ และรวมถงบคคลสญชาตอนทประกอบอาชพอนๆ ทพ านกอยในบรไนเปนเวลา ๑๐ ป (ส าหรบบคคลทเกดในประเทศบรไน) และ ๑๕ ป (ส าหรบบคคลทเกดในตางประเทศ) ทงนการอนญาตจะค านงถงระดบของกจกรรมทางเศรษฐศาสตรและลกษณะอาชพทสงผลตอประเทศบรไน โดยดจากมลคาทรพยสนและการลงทนทผขออนญาตมในประเทศบรไน การสงผลใหเกดการเพมมลคาส าหรบภาคอตสาหกรรม โดยมไดค านงถงเงนบรจาคแตอยางใด

(๒) บคคลทมครอบครว มคสมรสอยในประเทศบรไน ในกรณของชายไมวาจะเกดในประเทศบรไนหรอไมกตามจะตองพ านกในบรไนเปนเวลา ๑๐ ป โดยมการสมรสกบหญงชาวบรไน นอกจากน บคคลผไมมสญชาตใดกสามารถขออนญาตมถนทอยถาวรในบรไนไดเชนกน๒๘๑

๒) ขนตอนและกระบวนการขออนญาตและการอนญาต

ใบอนญาตใหขามามถนทอยในประเทศบรไนนนผขออนญาตจะตองยนแบบ Form ๑ และตองใหขอมลตามทก าหนด แบบ Form ๑ ซงประกอบดวยขอมลดงน

(๑) ชอ-นามสกล และชอ-นามสกลภาษาจน (๒) สญชาต เชอชาต เพศ (๓) สถานทเกด วนเกด (๔) สถานทอยถาวร (๕) อาชพ (๖) สถานะ โสดหรอสมรส ชอ-นามสกลคสมรส ทอยของคสมรส ชอ-นามสกลบตร วนเกด และทอย

ของบตร (๗) รายละเอยดการพ านกระหวางเวลา ๑๐ ปกอน Immigration Act มผลบงคบ (อาจแนบ

รายละเอยดเพมเตมหากมความจ าเปน) (๘) เอกาสารแนบเพอยนยนการพ านก (๙) ส าเนา หนงสอเดนทาง และรปถาย (๑๐) เอกสารเพมเตมอนๆ หลงจากนนเอกสารขออนญาตนจะถกสงไปทเจาพนกงานผควบคมตาม Immigration Act และ

จะตองแนบรปถายลาสดของผขออนญาตจ านวน ๒ รป รปแบบของใบอนญาตใหเขามามถนทอยตองเปนไปตาม Form ๒

๒๘๑ A guide to applying for Permanent Resident (PR) status as well as Long Term Residential Pass in Brunei.

๑๑๔

๓) เงอนไขของการอนญาต

ผทตองการเขามามถนทอยในประเทศบรไนจะตองไดรบอนญาตกอนและกระบวนการจะตองเปนไปตามกฎหมาย Immigration Act (Chapter ๑๗) Immigration (Residence Permit) Regulations Revised Edition ๒๐๐๒ และจะตองเตรยมขอมลสวนตวและบคคลทเกยวของตามรายการทระบในแบบ Form ๑ โดยจะตองไดรบการพจารณาอนญาตจากพนกงานเจาหนาทควบคมตาม Immigration Act (Chapter ๑๗) และเมอบคคลดงกลาวไดรบ Residence Permit แลวจะมคณสมบตในการขอมสญชาตบรไนตาม Brunei Nationality Act ทงน บคคลสญชาตอนทไมสามารถขอ Permanent Resident สามารถยนขอ Long Term Residential หรอหากไมประสงคจะขอ Permanent Resident แตประสงคเพยงการพ านกอยในประเทศบรไนเปนระยะเวลายาวกวาปรกตเพอประกอบธรกจหรอประกอบอาชพ

๔.๕ การสงคนตางดาวกลบออกไป

ในกรณทบคคลทเดนทางเขามาในประเทศบรไนไดกระท าความผดอนบญญตตาม the Passport Act เจาพนกงานผควบคมตามกฎหมายนมอ านาจสงใหคนตางดาวนนออกจากประเทศบรไนตาม the Passport Act มาตรา ๕(๑) ทงน เจาพนกงานผควบคมตามกฎหมายนมอ านาจในการควบคมตวบคคลนนเปนระยะเวลาเทาทจ าเปนเพอการจดการสงคนตางดาวผนนออกนอกประเทศ โดยการควบคมตวนนอาจท าในเรอนจ าหรอในสถานทอนทเจาพนกงานผควบคมมค าสง๒๘๒ บคคลผจะตองถกสงตวออกนอกประเทศจะตองถกควบคมตวตามกฎหมายภายในอาณาเขตของประเทศบรไนหรอภายในเขตนานน าของบรไน๒๘๓

๔.๖ หนวยงานทเกยวของกบการเขาเมอง

กรมการตรวจคนเขาเมองและส านกทะเบยนแหงชาต (Immigration and National Registration) เปนหนวยงานของรฐภายใตกระทรวงมหาดไทยรบผดชอบเกยวกบกบการปฏบตตามกฎหมายดงตอไปน๒๘๔

- Immigration Act (Chapter ๑๗) ๑๙๕๘ - Immigration Regulations ๑๙๕๘

๒๘๒ Laws of Brunei Revised Edition ๒๐๑๓ CAP ๑๔๖ Passports Act Section ๕(๒) ระบวา “An order made by the Controller under subsection (๑) may provide for the detention in custody, for such period as may be necessary for the purpose of making arrangements for his removal, of the person to whom the order applies; and that person may pursuant to the order be detained either in a prison or in any other place appointed by the Controller for that purpose…” ๒๘๓ Laws of Brunei Revised Edition ๒๐๑๓ CAP ๑๔๖ Passports Act Section ๕(๓) ระบวา “Any person to whom an order under subsection (๑) applies may be conducted across the frontier or placed on board a suitable vessel by an immigration officer, police officer or officer of custom, and may be lawfully detained on board the vessel during the period that the vessel is within Brunei Darussalam or the territorial waters thereof.” ๒๘๔ The Government of Brunei Darussalam Official Website, Immigration and National Registration, http://www.immigration.gov.bn/ about.htm, accessed on ๑๕ December ๒๐๑๔.

๑๑๕

- Passport Act (Chapter ๑๔๖) ๑๙๘๓ - Passport Regulation ๑๙๘๓ - Nationality Act (Chapter ๑๕) ๑๙๖๒ - Nationality Regulation ๑๙๖๒ - National Registration Act (Chapter ๑๙) ๑๙๖๕ - National Registration Regulations ๑๙๖๕ - Registration of Births and Deaths Act (Chapter ๗๙) ๑๙๒๓ - Registration of Births and Deaths Regulation ๑๙๕๗

โครงสรางของกองตรวจคนเขาเมอง

กองตรวจคนเขาเมองมผอ านวยการกองเปนหวหนาและมรองผอ านวยการ ๒ ทาน รองผอ านวยการทานแรกรบผดชอบเกยวกบการตรวจคนเขาเมองและอกทานรบผดชอบดานทะเบยน ในสวนทเกยวกบแผนกตรวจคนเขาเมองในปจจบนมการแตงตงผชวยผอ านวยการ ๒ ทาน โดยทานหนงดแลเรองใบอนญาตท างานและงานวซาเขาประเทศและกจการดานการทต ผชวยผอ านวยการอกทานดแลเรองการบงคบและการตรวจตราภายหลง

๔.๗ กรณศกษา : การพ านกอยในประเทศบรไนโดยไมชอบดวยกฎหมาย

กรณคนไทยถกศาลตดสนจ าคกในขอหาพ านกอยในประเทศบรไนอยางผดกฎหมาย

เมอเดอนกมภาพนธ ๒๕๕๔ เจาหนาทกองปราบจากหนวยงานราชการหลายหนวยงาน อาท ส านกงานต ารวจแหงชาตบรไน ศลกากร ส านกงานปราบปรามยาเสพตด และ กองตรวจคนเขาเมอง ไดรวมมอกนปฏบตการตรวจคนยานตาง ๆ ทคาดวาจะมผกระท าผดกฎหมาย ซง เจาหนาทไดบกคนบานพกแหงหนงซงมลกษณะเปนกระทอมไม ยาน Kilanas และพบชายไทย อาย ๕๓ ป พ านกอาศยอยในกระทอมหลงดงกลาว จากการตรวจสอบบคคล พบวา หนงสอเดนทางของชายไทยผน ไดหมดอายลงแลว และพ านกอยในบรไนโดยไมมใบอนญาตการท างาน (work permit) หลงการสอบสวน เจาหนาทจงตงขอหาแกบคคลผนวา เปนผอาศยอยในประเทศบรไนอยางผดกฎหมาย (over-stay) เปนระยะเวลา ๒,๗๓๑ วน นบจากวนทใบอนญาตท างานหมดอายลงจนถงวนทถกจบกม อนถอเปนการกระท าความผดกฎหมายคนเขาเมอง (Immigration Act Chapter ๑๗ section ๑๕(๑)๒๘๕ มบทลงโทษตามกฎหมายหมวดเดยวกน มาตรา ๑๕

๒๘๕Immigration Act CAP ๑๗ section ๑๕(๑) ระบวา “It shall be unlawful for any person to remain in Brunei Darussalam after the cancellation of any Entry Permit or Re-entry Permit or after the making of a declaration under section 14(4) or the expiration or cancellation of any Pass relating to or issued to him unless he is otherwise entitled or authorised to remain in Brunei Darussalam under the provisions of this Act or of any regulation made thereunder.”

๑๑๖

(๒)(b)๒๘๖ และถอตามมาตรา ๕๕(๓A) คอ จ าคกเปนเวลาอยางต า ๓ เดอน และสงสดเปนเวลา ๒ ป และโบยเปนจ านวนไมนอยกวา ๓ ครงตดตอกน เนองจากจ าเลยมอาย ๕๓ ปแลว จงถอเปนบคคลทไดรบการยกเวนจากการโบย แตจะตองถกปรบเปนเงนสงสดไมเกนจ านวน ๖,๐๐๐ เหรยญบรไน จ าเลยไดยอมรบผดตลอดขอกลาวหา ศาลพจารณาแลวเหนวาจ าเลยยอมรบผด และเปนการกระท าความผดเปนครงแรก จงพจารณาลดหยอนโทษใหโดยลงโทษจ าคกเปนเวลา ๖ เดอน และปรบเปนเงนจ านวน ๒,๐๐๐ เหรยญบรไนแทนการโบย ทงน หากจ าเลยไมสามารถน าเงนมาช าระคาปรบได จะตองถกจ าคกเพมขนอกเปนเวลา ๔ เดอน๒๘๗

๔.๘ บทสรปและขอเสนอแนะเกยวกบกฎหมายคนเขาเมองของประเทศบรไน

บคคลทประสงคจะเดนทางเขาประเทศบรไนนนจะตองไมเปนบคคลทมลกษณะตองหามมใหเดนทางเขาประเทศตามท Immigration Act ระบหามไว และโดยทวไปจะตองแสดงหนงสอเดนทาง (Passport) ใหแกเจาพนกงานตรวจคนเขาเมองหรอเจาพนกงานผมอ านาจตามกฎหมาย Immigration Act ทงนอาจไมจ าตองมหนงสอเดนทางหรอเอกสารใชแทนหนงสอเดนทางในกรณทไดรบการยกเวนโดยสลตาน การอนญาตเขาประเทศบรไนนน แบงไดเปน ๒ ประเภทตามระยะเวลาการพ านก ไดแก การเขามาในประเทศบรไนเพยงชวคราว รวมถง การตดตอธรกจในระยะสน การทองเทยว การท างาน การทตและราชการ การเรยน ซงแตละประเภทมระยะเวลาการอนญาตใหพ านกในประเทศสงสดแตกตางกน นอกจากน ยงมการอนญาตใหเขาประเทศโดยเขามามถนทอยในประเทศบรไน แบงเปน Permanent Resident (PR) หรอใบอนญาตใหมถนทอยถาวร และ Long Term Residential Pass หรอการอนญาตใหพ านกระยะยาว ในกรณของบคคลสญชาตไทยทจะเดนทางมาทองเทยวในบรไนจะไดรบการยกเวนการตรวจลงตราหากพ านกไมเกนกวา ๑๔ วน แตหากเดนทางมาเพอวตถประสงคอน กจ าตองขอรบการตรวจลงตราทสถานเอกอครราชทตบรไนประจ าประเทศไทยกอน และเมอเดนทางถงประเทศบรไน จะตองกรอกแบบฟอรมของส านกตรวจคนเขาเมองและศลกากรบรไนเพอยนตอเจาหนาทตรวจคนเขาเมองและเจาหนาทศลกากรกอนเดนทางเขามาในประเทศบรไน

๒๘๖ Immigration Act CAP ๑๗ section ๑๕(๒)(b) ระบวา “in the case where he remains unlawfully for a period exceeding 90 days, shall be liable on conviction to imprisonment for a term of not less than 3 months and not more than 2 years and whipping with not less than 3 strokes cumulatively: Provided that no sentence of whipping shall be imposed on any person charged in court before 12th June 2004.” ๒๘๗ สถานเอกอครราชทต ณ บนดาร เสร เบกาวน http://www.thaiembassybrunei.org/index.php?lay=show&ac=article&Id=5393094 74&Ntype=1 accessed on ๒๐ March ๒๐๑๕.

๑๑๗

บทท ๕ กฎเกณฑเกยวกบธรกจภายใน

๕.๑ บทน า

การลงทนหลกของนกธรกจไทยในบรไนสวนมากจะอยในสาขารบเหมากอสรางและสถาปนก ซงมบรษททมชอเสยงในบรไนฯ คอบรษทรบเหมากอสราง Brunei Construction และบรษทสถาปนก Booty Edwards & Rakan-Rakan ทงน การประกอบธรกจของชาวตางชาตในบรไน จะตองมชาวบรไนเปนหนสวน ซงรฐบาลไมไดก าหนดอตราการถอหนสวนอยางตายตว นอกจากน นกลงทนไทยยงประกอบธรกจขนาดยอม ไดแก รานขายของ รานอาหาร และอซอมรถ เปนตน๒๘๘ การจดทะเบยนจดตงธรกจในประเทศบรไนสามารถท าไดสองรปแบบ คอ การจดทะเบยนจดตงธรกจแบบปกต และการจดทะเบยนจดตงธรกจทเปนโครงการการลงทนภายใตกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (MIPR) การจดทะเบยนจดตงธรกจแบบปกตเปนการจดทะเบยนเพอประกอบกจการคาในประเทศบรไน โดยอาจจะจดตงเปนรปแบบบรษท หรอส านกงานสาขา สวนการจดทะเบยนจดตงธรกจทเปนการลงทนภายใตกระทรวง MIPR เปนการลงทนทเกยวของกบทรพยากรพนฐาน เชน เกษตร ประมง และปาไม รวมถงอตสาหกรรมทตงอยในเขตนคมอตสาหกรรม (Industrial Sites)

๕.๒ การจดตงธรกจของคนตางดาวในบรไน

๕.๒.๑ บคคลธรรมดา

ธรกจเจาของคนเดยว (Sole Partnership)

เปนธรกจทไมมภาระภาษในประเทศบรไน ผเปนเจาของคนเดยวจะตองรบผดเปนสวนตวตอหนสนทเกดจากกจการ โดยทวไป ไมมการอนญาตใหคนตางดาวจดทะเบยนเปนผเปนเจาของคนเดยว๒๘๙

หางหนสวน (Partnership) หางหนสวนอาจประกอบดวยบคคลธรรมดา บรษททจดทะเบยนในประเทศบรไน และสาขาบรษท

ตางประเทศ กฎหมายอนญาตใหมหนสวนไดมากสดไมเกน ๒๐ คนโดยหนสวนอยางนอย ๑ คน ตองเปนคน

๒๘๘ สถานเอกอครราชทต ณ บนดารเสรเบกาวน, ขอมลประเทศบรไนฯ, http://www.thaiembassy.org/bsb/th/thai-people/50987-%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B8%A5%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%9A%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%84%E0%B8%99%E0%B8%AF.html accessed on ๒๐ March ๒๐๑๕. ๒๘๙ See the Brunei Economic Development Board, The Prime Minister’s Office website.

๑๑๘

สญชาตบรไนหรอเปนผมถนทอยในบรไนชาวตางชาตสามารถยนสมครประกอบธรก จในลกษณะนเชนเดยวกน โดยตองผานความเหนชอบจากกรมตรวจคนเขาเมองกอน

๕.๒.๒ นตบคคล

บรษท (Private Company)

บรษทจดทะเบยนในประเทศบรไนอยภายใตกฎหมายวาดวยการจดตงบรษท หรอ Companies Act (CAP ๓๙) หลกการส าคญในการจดทะเบยนจดตงบรษทในบรไน ไดแก ส านกจดทะเบยนบรษทตองเหนชอบตอชอทยนขอจดทะเบยน โดยหนงสอบรคณหสนธก าหนดตามแบบแผนทก าหนดทยนเสนอตอส านกจดทะเบยนบรษท พรอมกบการยนขออนญาตจดตงบรษท๒๙๐ การจดหนงสอบรคณหสนธจะตองมจ านวนหนอยางนอย ๑ หน๒๙๑ กรรมการอยางนอยครงหนงตองเปนผถอสญชาตบรไนหรอเปนผมถนทอยถาวรในประเทศบรไน๒๙๒ บรษทจ ากด ตองมค าวา “Berhad” ลงทายชอบรษท และถาเปนบรษทเอกชนตองมค าวา “Sendirian” กอนค าวา “Berhad” ดวย๒๙๓ ทงน ระเบยบปฏบตในการจดทะเบยนบรษทและขนตอนการปฏบตตามบญชเปนไปตามหลกสากล๒๙๔ โดยบรษทตองมการยนงบการเงนและผลประกอบการตางๆ ตอส านกจดทะเบยนบรษท โดยตองผานการตรวจรบรองจากผตรวจสอบบญชทจดทะเบยนของบรไน๒๙๕ ในสวนของ คาธรรมเนยมในการจดทะเบยนบรษทนนจะขนอยกบขนาดของทนจดทะเบยน เชน บรษททมทนจด

๒๙๐ Companies Act CAP ๓๙ Section ๔ (๑) ระบวา “Any ๗ or more persons, or, where the company to be formed will be a private company, any two or more persons, associated for any lawful purpose may, by subscribing their names to a memorandum of association and otherwise complying with the requirements of this Act in respect of registration, form an incorporated company, with or without limited liability.” ๒๙๑ Companies Act CAP ๓๙ Section ๔(b) ระบวา “no subscriber of the memorandum ma take less than one share.” ๒๙๒ Companies Act CAP ๓๙ Section ๑๓๘ (๒) ระบวา “One of the two directors; or where there are more than two directors, two or not less than half of the number of such directors whichever is the greater shall be nationals of Brunei.” ๒๙๓ Companies Act CAP ๓๙ Section ๑๒๑ (๑) ระบวา “Every company shall cause to be kept proper books of account with respect to –

(a) All sums of money received an expended by the company and the matters in respect of which the receipt and expenditure takes place..”

๒๙๔ Companies Act CAP ๓๙ Section ๕(๑) ระบวา “The memorandum of every company incorporated after the commencement of this Act must state – (a) The name of the company, with “Berhad” or the abbreviation “Bhd” as the last word of the name in the case of a company limited by shares or by guarantee; (b) In the case of a private limited company, with the word “Sendirian” or the abbreviation “Sdn” as part of its name, inserted immediately before the word “Berhad” or before the abbreviation “Bhd” or, in the case of a private unlimited company, at the end of its name…” ๒๙๕ Companies Act CAP ๓๙ Section ๑๖ ระบวา “ On the registration of the memorandum of a company the Registrar shall under his hand that the company is incorporated and, in the case of a limited company, that the company is limited.”

๑๑๙

ทะเบยน ๒๕,๐๐๐ เหรยญดอลลารสหรฐ มคาธรรมเนยมในการจดทะเบยน ๓๐๐ เหรยญดอลลารสหรฐฯ ทงน ไมรวมถงคาธรรมเนยมในการกรอกเอกสารประกอบอนๆ

บรษทมหาชนจ ากด (Public Company) วธการจดตงบรษทมหาชนจ ากดเปนเชนเดยวกนกบกรณของบรษทจ ากด ตองปฏบตตามกฎหมายวา

ดวยการจดตงบรษท บรษทหมาชนจ ากดสามารถออกหนเปลยนมอใหประชาชนโดยอยภายใตระเบยบบงคบ โดยผถอหนจะตองมสญชาตบรไนหรอเปนผมถนทอยในประเทศบรไน และตองมคณะกรรมการบรหารในบรษทเปนชาวบรไนไมต ากวากงหนง ตองมผถอหนไมต ากวา ๗ คน โดยบรษทในเครอสามารถถอหนในบรษทแมได คาธรรมเนยมใบทะเบยนบรษท คอ ๒๕ เหรยญบรไน สวนคาธรรมเนยมในการจดทะเบยนบรษทขนอยกบขนาดของทนจดทะเบยน ทงน ไมมการก าหนดราคาหนขนต า

สาขาบรษทตางประเทศ (Branch) บรษทตางประเทศใดหากตองการประกอบธรกจในบรไนและไมจดทะเบยนเปนบรษทในประเทศ

บรไนแลวจะตองจดทะเบยนเปนสาขาบรษทตางประเทศ สาขาบรษทตางประเทศจะตองจดทะเบยนส านกงานในประเทศบรไนและจะตองมการแตงตงตวแทนในประเทศบรไน เมอไดจดทะเบยนแลวสาขาบรษทตางประเทศจะไดรบสทธและอ านาจเทากบบรษทจดทะเบยนในประเทศบรไน สาขาบรษทตางประเทศตองมการยนงบการเงนของบรษทส านกงานใหญโดยยนตอส านกจดทะเบยนบรษททกป ทงนสาขาบรษทตางประเทศเองกจะตองยนงบการเงนของสาขานนดวยเชนกน

๑) ขนตอนส าหรบนกลงทนทประสงคจะจดตงธรกจแบบปกต

นกลงทนทประสงคจะจดตงธรกจแบบปกต จะมรปแบบองคกรธรกจใหเลอก ๖ รปแบบ แตรปแบบทนกลงทนตางชาตสามารถจดทะเบยนไดมดงตอไปน

๑๒๐

ตารางท ๒๒: รปแบบองคกรธรกจของประเทศบรไน

รปแบบองคกรธรกจ การจดทะเบยนโดยตางชาต กจการเจาของคนเดยว ไมสามารถท าได หางหนสวน อนมตเปนรายกรณ บรษทเอกชน สามารถท าได บรษทมหาชน สามารถท าได ส านกงานสาขา สามารถท าได กจการรวมทน อนมตเปนรายกรณ

ทมา: คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงประเทศบรไน เขาถงไดท http://www.bedb.com.bn/doing_ guides_taxation.html (เขาถงเมอ ๒๒ มกราคม ๒๕๕๘)

(๑) หนวยงานทรบผดชอบการจดทะเบยนนตบคคล

ส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) กอตงขนครงแรกในป ค.ศ. ๑๙๕๙ ภายใตส านกงานอยการสงสด (The Attorney General’s Chamber Office) ภายหลงไดมการยายส านกงานฯ เขามาอยภายใตกระทรวงการคลง (Ministry of Finance) เมอเดอนเมษายน ค.ศ. ๒๐๑๒ และไดด าเนนการอยภายใตกระทรวงการคลงจนถงปจจบน๒๙๖

ก) อ านาจและหนาท

หนาทหลกของส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) คอการจดทะเบยนธรกจเพอจดตงบรษทในบรไน โดยส านกงานฯ มหนาทและความรบผดชอบหลกดงน

- จดทะเบยนบรษทในประเทศบรไนตามขอก าหนดและเงอนไขของกฎหมาย The Companies Act ๑๙๘๔ (Cap ๓๙) และจดทะเบยนชอบรษทในประเทศบรไนตามขอก าหนดและเงอนไขของกฎหมาย The Business Names Act ๑๙๘๔ (Cap ๙๒)

- สรางระบบการจดทะเบยนและขอมลใหประชาชนทวไปเขาถงได - สงเสรมใหประชาชนเขาใจบทบาทและหนาทของส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท

(ROCBN) - เปนตวแทนใหกบรฐบาลของบรไนในเรองการจดทะเบยนและก ากบดแลองคกรธรกจในประเทศ

บรไน

๒๙๖ The Government of Brunei, Ministry of Finance, the Registry of Companies and Business Names, http:// www.mof.gov.bn/index.php/divisions/registry-of-companies-and-business-names, accessed ๑๕ April ๒๐๑๕.

๑๒๑

ข) ทอยและการตดตอ

Registry of Companies and Business Names Division Level ๑, Island Block Ministry of Finance Commonwealth drive, BS ๓๙๑๐ Brunei Darussalam Website: www.eregistry.agc.gov.bn, www.roc.gov.bn หมายเลขโทรศพท: +๖๗๓ ๒๓๘ ๐๕๐๕ หมายเลขโทรสาร: +๖๗๓ ๒๓๘ ๐๕๐๓ วนและเวลาเปดท าการ: จนทร-ศกร และวนเสาร เวลา ๘.๐๐ – ๑๕.๓๐ น. (๒) ขนตอนการจดตงธรกจในรปแบบบรษท

การจดตงบรษทในประเทศบรไนประกอบไปดวย ๔ ขนตอนดงน

๑. ตรวจสอบชอนตบคคล ๒. จองชอนตบคคล ๓. จดทะเบยนจดตงธรกจทส านกงานจดทะเบยน (Registrar of Companies) ๔. ส านกงานจดทะเบยนพจารณาเอกสารและออกหนงสอส าคญการจดทะเบยน (Certificate of Registration)

ก) ขนตอนการตรวจสอบชอนตบคคลและจองชอนตบคคล

ขนตอนนเปนขนตอนแรกทนกลงทนตองตรวจสอบชอและขออนญาตใชชอนตบคคลจากส านกงานจดทะเบยน (Registrar of the Companies) ณ ส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) ซงส านกงานจดทะเบยนมสทธทจะปฏเสธค าขอใชชอนตบคคล ถาหากชอทขอนนเหมอนหรอมความคลายคลงกบชอนตบคคลทด าเนนกจการอยแลวในประเทศบรไน หรอชอนนเปนถอยค า ทรนแรงหรอหยาบคาย ชอนตบคคลทมค าวา “Bank, Finance, Company, Insurance, School, University, Travel Agent” ตองไดรบการอนมตจากหนวยงานทเกยวของ นกลงทนไมสามารถใชค าวา “The Mall” ได

ข) ระยะเวลาอนมตการจองชอนตบคคล

ระยะเวลาในการอนมตค าขอจองชอนตบคคลจะใชเวลาประมาณ ๑-๒ สปดาห

๑๒๒

ค) เอกสารและแบบฟอรมทตองสงใหส านกงานจดทะเบยน

เมอไดรบการอนมตใหใชชอบรษทไดแลว จะตองสงเอกสารดงตอไปนใหแกส านกงานจด ทะเบยน

๑. หนงสอบรคณหสนธ และขอบงคบบรษท (Memorandum and Articles of Association) ๒. หนงสอยนยนวาการจดทะเบยนเปนไปอยางถกตอง และมการลงนามโดยเลขานการบรษททปรากฏชอในหนงสอบรคณหสนธ (Statutory Declaration of Compliance) ๓. เอกสารอนมตชอกจการ (Form ๑) ๔. เอกสารอนๆ เชน แบบฟอรมการจองชอ แบบฟอรมรายชอกรรมการและผจดการ (Form X) หนงสอรบรองของกรรมการ (Consent to Act as Directors) และ Notice of Situation of Registered Office

ขนตอนการจดทะเบยนโดยปกตจะใชเวลาประมาณ ๕-๖ สปดาห กอนทจะออกหนงสอ รบรองการจดทะเบยนบรษท (Certificate of Incorporation)

ง) คาธรรมเนยมการจดทะเบยน

คาธรรมเนยมการจดทะเบยนนตบคคลขนอยกบทนจดทะเบยนนตบคคลทไดรบการอนมต ถาหากทนจดทะเบยนอนมตท ๒๕,๐๐๐ เหรยญบรไน จะมคาธรรมเนยมการจดทะเบยนประมาณ ๗๕๐-๘๕๐ เหรยญบรไน โดยปกตแลวคาธรรมเนยมอนๆเชน คาธรรมเนยมการรบรองเอกสาร และคาธรรมการเกบเอกสารจะรวมอยในคาธรรมเนยมการจดทะเบยนนแลว

ตารางท ๒๓: รายการแบบฟอรมในการจดทะเบยนบรษทและคาธรรมเนยม

รายการ คาธรรมเนยม (เหรยญบรไน) คาแบบฟอรมเอกสาร ๑. แบบฟอรมการจองชอนตบคคล ๕ ๒. แบบฟอรมรายชอกรรมการและผจดการ: แบบฟอรม X

๑๐

๓. คาอากรแสตมป ๑๐ คาธรรมเนยมการจดทะเบยน ๑. คาธรรมเนยมการอนมตจองชอนตบคคล ๓๐ ๒. คาธรรมเนยมการจดทะเบยน ๒.๑ ทนจดทะเบยนไมเกน ๒๕,๐๐๐ เหรยญบรไน ๓๐๐

๑๒๓

รายการ คาธรรมเนยม (เหรยญบรไน) ๒.๒ ทนจดทะเบยนทเพมขนทก ๕,๐๐๐ เหรยญบรไน

๒๐

๓. คาธรรมเนยมหนงสอบรคณหสนธและขอบงคบบรษท (Memorandum and Articles of Association)

๒๐

๔. หนงสอรบรองของกรรมการ (Consent letter) (ฉบบละ)

๑๐

๕. Notice of the situation of registered office ๑๐ ๖. หนงสอส าคญการจดทะเบยน (Certificate of Incorporation)

๒๕

ทมา: คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงประเทศบรไน http://www.bedb.com.bn/doing_guides_ setting_companyadd.html#fee (เขาถงเมอ ๒๒ มกราคม ๒๕๕๘)

จ) ธรกจทตองขอใบอนญาตพเศษจากรฐบาล

ร ฐ บ าลบร ไ นก า หนด ให ก า ร จ ด ต ง ธ ร ก จ บ า งป ร ะ เภทท ส ง ผ ลกร ะทบต อส า ธ า รณ ะ จ าเปนตองขอใบอนญาตพเศษจากรฐบาล อาทเชน ธนาคาร บรษทการเงนหลกทรพย บรษทประกนภย บรษทน าเทยว และบรษทออกเงนก หนวยงานรฐบาลทเกยวของจะพจารณาการใหใบอนญาตแกธรกจเหลานกอนทจะด าเนนการจดทะเบยน โดยการพจารณาใชระยะเวลา ๕-๖ สปดาห

ฉ) ธรกจทตองขอใบอนญาตประกอบธรกจเฉพาะ (Miscellaneous License: Rampaian)

ธรกจทระบไวในตารางขางลางจะตองท าการยนขอใบอนญาตประกอบธรกจเฉพาะ (Rampaian) โดยสามารถซอแบบฟอรมไดทส านกงานเขต (District Office)

ตารางท ๒๔: รายการธรกจเฉพาะและคาธรรมเนยม

รายการ คาธรรมเนยม (เหรยญบรไน) ๑ ป ๒ ป ๓ ป ๔ ป ๕ ป

รานกาแฟ (Coffee Shop) ๒๕ ๕๐ ๗๕ ๑๐๐ ๑๒๕ รานอาหาร (Eating House) ๕๐ ๑๐๐ ๑๕๐ ๒๐๐ ๒๕๐ สถานบรการทพก (Boarding House) จ านวน ๑๐ หองขนไป ๑๐๐ ๒๐๐ ๓๐๐ ๔๐๐ ๕๐๐ จ านวนนอยกวา ๑๐ หอง ๕๐ ๑๐๐ ๓๐๐ ๔๐๐ ๕๐๐

๑๒๔

รายการ คาธรรมเนยม (เหรยญบรไน) ๑ ป ๒ ป ๓ ป ๔ ป ๕ ป

บานพกแรม (Lodging House) ๒๕ ๕๐ ๗๕ ๑๐๐ ๑๒๕ รสอรท และสถานบนเทง (Resort and Entertainment)

๑๐๐ ๒๐๐ ๓๐๐ ๔๐๐ ๕๐๐

รานคาแผงลอย (Hawker) ๑๐ ๒๐ ๓๐ ๔๐ ๕๐ ผคารถยนต (Motor Vehicle Dealer) ตวแทนจ าหนายหลก (Main Dealer) ๕,๐๐๐ ๑๐,๐๐๐ ๑๕,๐๐๐ ๒๐,๐๐๐ ๒๕,๐๐๐ สาขา (Branch) ๓,๐๐๐ ๖,๐๐๐ ๙,๐๐๐ ๑๒,๐๐๐ ๑๕,๐๐๐ ผแทน (Agent) ๑,๐๐๐ ๒,๐๐๐ ๓,๐๐๐ ๔,๐๐๐ ๕,๐๐๐ สถานบรการน ามน (Petrol Station) ๑๐๐ ๒๐๐ ๓๐๐ ๔๐๐ ๕๐๐ รานคาปลก (Retail Shop) ๕๐ ๑๐๐ ๑๕๐ ๒๐๐ ๒๕๐ รานคาไมหรอรานเฟอรนเจอร (Timber store, Furniture Factory)

๑๐๐ ๒๐๐ ๓๐๐ ๔๐๐ ๕๐๐

รานทดลองสนคา รานซอม (Workshop) ๕๐ ๑๐๐ ๑๕๐ ๒๐๐ ๒๕๐

ทมา: Miscellaneous Licenses Act, Amendment (CAP ๑๒๗)

ช) ขอจ ากดเรองกรรมการบรษทและผถอหน

ภายใตกฎหมายบรษทบรไน (Brunei Company Act, Cap. ๓๙) ก าหนดใหบรษททจดตงในประเทศบรไนจะตองมสวนประกอบของกรรมการบรษทและผถอหนดงน

- บรษทจะตองประกอบไปดวยกรรมการอยางนอยสองคน และกรรมการอยางนอยกงหนง (รอยละ๕๐) ของจ านวนกรรมการทงหมดจะตองเปนชาวบรไน (Brunei Residents)

- บรษทจะตองประกอบไปดวยผถอหนอยางนอยสองคน แมวาจะไมมขอก าหนดเรองสญชาตของผถอหน แตรฐบาลอาจก าหนดสดสวนหนบรไนในธรกจบางสาขา

ซ) ขนตอนการปฏบตรายปหลงจากจดตงธรกจแลว (Annual Requirements)

­ แตงตงผตรวจสอบบญชทจดทะเบยนในประเทศบรไนประจ าบรษท ­ จดประชมสามญประจ าปผถอหน ­ รายงานผลตอบแทนและงบการเงนประจ าป ­ รายงานขอมลทางบญชประจ าปตอกรมเศรษฐกจและการพฒนา (Department of Economic and Development) ส านกนายกรฐมนตร

๑๒๕

­ สงแบบประเมนภาษเงนไดนตบคคล และภาษหก ณ ทจาย (๓) การจดตงธรกจรปแบบส านกงานสาขา (Branch)

ขนตอนการจดตงธรกจแบบส านกงานสาขา มขนตอนทแตกตางจากการจดตงบรษทเพยงเลกนอยอนจะสรปไดดงตอไปน ก) ขนตอนการจองชอส านกงานสาขา

การจองชอส านกงานสาขาตามชอของบรษทแม (Parent Company) จะตองขออนมตจากส านกงานจดทะเบยน (Registrar of the Companies) ณ ส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) ซงจะใชระยะเวลาในการอนมตประมาณ ๑-๒ สปดาห ข) ขนตอนการสงเอกสารเพอจดทะเบยนจดตงส านกงานสาขา

เมอไดรบการอนมตชอส านกงานสาขาแลว นกลงทนจะตองสงเอกสารดงตอไปนใหส านกงานจดทะเบยนเพอพจารณา

­ มตกรรมการบรษทใหมการจดทะเบยนส านกงานสาขาในประเทศบรไน ­ ส าเนาหนงสอรบรองการจดทะเบยนบรษทของบรษทแม ­ ส าเนาหนงสอบรคณหสนธ และขอบงคบบรษทของบรษทแม (Memorandum and Articles

of Association) ­ หนงสอรบรองจากผถอหนของบรษทแม (Letter of Undertaking) ­ แบบฟอรม IV (F) แสดงรายละเอยดกรรมการของบรษทแม ­ แบบฟอรมการแตงตงผไดรบมอบอ านาจใหจดทะเบยนส านกงานสาขา (Form of the

appointment of authorized person) ­ หนงสอมอบอ านาจการแตงตงผไดรบมอบอ านาจ (Power of Attorney on the

appointment of authorized person) ­ เอกสารยนยนการด าเนนงานของผไดรบมอบอ านาจ (Statutory declaration executed by

the authorized person)

ค) ระยะเวลาการพจารณาการจดทะเบยนส านกงานสาขา

ขนตอนการพจารณาจะใชเวลาประมาณ ๕-๖ สปดาหกอนทจะออกหนงสอรบรองการจดทะเบยนส านกงานสาขา (Certificate of Registration)

๑๒๖

ง) คาธรรมเนยมการจดทะเบยนส านกงานสาขา

คาธรรมเนยมการจดทะเบยนส านกงานสาขาขนอย กบทนจดทะเบยนท ได รบการอนมต ถาหากทนจดทะเบยนอนมตท ๑๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน จะมคาธรรมเนยมการจดทะเบยนประมาณ ๔๕๐-๕๐๐ เหรยญบรไน

โดยปกตแลวคาธรรมเนยมอนๆเชน คาธรรมเนยมการรบรองเอกสาร และคาธรรมการเกบเอกสารจะรวมอยในคาธรรมเนยมการจดทะเบยนนแลว

จ) ธรกจทตองขอใบอนญาตพเศษจากรฐบาล

ร ฐ บ าลบร ไ นก า หนด ให ก า ร จ ด ต ง ธ ร ก จ บ า งป ร ะ เภทท ส ง ผ ลกร ะทบต อส า ธ า รณ ะ จ าเปนตองขอใบอนญาตพเศษจากรฐบาล อาทเชน ธนาคาร บรษทการเงนหลกทรพย บรษทประกนภย บรษทน าเทยว และบรษทออกเงนก หนวยงานรฐบาลทเกยวของจะพจารณาการใหใบอนญาตแกธรกจเหลานกอนทจะด าเนนการจดทะเบยน โดยการพจารณาใชระยะเวลา ๕-๖ สปดาห

ฉ) ขนตอนการปฏบตรายปหลงจากจดตงส านกงานสาขา (Annual Requirements)

­ รายงานผลตอบแทนและงบการเงนประจ าป - รายงานการเปลยนแปลง (ถาม) ทเกยวกบหนงสอบรคณหสนธ ขอบงคบบรษท กรรมการบรษท

ชอและทอยของผไดรบมอบอ านาจ สถานทท าการ หรอในเรองอนๆ ตอส านกงานจดทะเบยนในระยะเวลาทก าหนด

­ สงแบบประเมนภาษเงนไดนตบคคล และภาษหก ณ ทจาย

๑๒๗

ภาพท ๖ ภาพขนตอนการจดตงธรกจในประเทศบรไน

ทงน ขนตอนการจดทะเบยนจดตงบรษทในบรไนรวมถงระยะเวลาด าเนนการและคาใชจายในการ

ด าเนนการ เรมจากการตรวจสอบชอวามซ าหรอไมและท าการจองชอบรษทและสนสดทการรบใบอนญาต RAMPAIAN สรปไดดงตารางดานลางน

๑๒๘

ตารางท ๒๕: ขนตอนการจดทะเบยนจดตงบรษทในประเทศบรไน๒๙๗

ขนตอน ระยะเวลา คาด าเนนการ ๑) ตรวจสอบชอวามซ าหรอไมและท าการจองชอบรษท หนวยงาน: ส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) กระทรวงการคลง

๕ วน ๕ เหรยญบรไนตอค าขอจองชอ และ ๑๕ เหรยญบรไนส าหรบการจองชอ

๒) ท าค าแถลงตอศาลแขวง หนวยงาน : Magistrate's Court

๑ วน ๙ เหรยญบรไน

๓) ยนเอกสารจดทะเบยนและช าระคาธรรมเนยม หนวยงาน : Registrar of Companies Division, Ministry of Finance

๑๐ วน พจารณารายละเอยดขนตอน

๔) ท าตรายางบรษท สถานท : Seal-making shop

๓ วน ๑๘๕ เหรยญบรไน

๕) จดทะเบยนกองทนสมทบลกจาง หนวยงาน : ส านกงานกองทนสมทบลกจาง

๑ วน (พรอมกบขนตอนขางตน)

ไมม

๖) ซอแบบฟอรมการขออนญาตประเภทตางๆ หนวยงาน : คณะกรรมการทองถน (Municipal Board of Bandar Seri Begawan)

๑ วน ๒ เหรยญบรไน

๗) ยนขอใบอนญาตประเภทตางๆ หนวยงาน : คณะกรรมการทองถน

๒ เดอน ๕๐ เหรยญบรไน ตอค าขออนญาต และ ๕๐ เหรยญบรไนส าหรบค าข อ ก บ ก ร ม ป อ ง ก นอคคภย

๘) ยนค าขอกบกรมปองกนอคคภย (Fire Services Department) (ส าหรบการขอใบอนญาตประเภทอนๆ หรอ RAMPAIAN) หนวยงาน : กรมปองกนอคคภย

๑ วน (พรอมกบขนตอนท ๗)

ไมม

๙) ยนค าขอตอกระทรวงสาธารณสข (ส าหรบการขอใบอนญาตประเภทอนๆ หรอ RAMPAIAN) หนวยงาน : กระทรวงสาธารณสข

๑ วน (พรอมกบขนตอนท ๗)

ไมม

๒๙๗ World Bank Group, Doing Business: Starting Business in Brunei Darussalam, http://www.doingbusiness.org/data/ exploreeconomies/brunei/starting-a-business, accessed on ๑๔ December ๒๐๑๔.

๑๒๙

ขนตอน ระยะเวลา คาด าเนนการ ๑๐) รบการตรวจสอบจากกรมปองกนอคคภย หนวยงาน : กรมปองกนอคคภย

๑ วน (พรอมกบขนตอนท ๗)

๗๕๐ เหรยญบรไน

๑๑) รบการตรวจสอบจากกระทรวงสาธารณสข หนวยงาน : กระทรวงสาธารณสข

๑ วน (พรอมกบขนตอนท ๗)

ไมม

๑๒) รบใบรบรองจากกรมปองกนอคคภย หนวยงาน : กรมปองกนอคคภย

๑ วน (พรอมกบขนตอนท ๗)

ไมม

๑๓) รบใบรบรองจากกระทรวงสาธารณสข หนวยงาน :กระทรวงสาธารณสข

๑ วน (พรอมกบขนตอนท ๗)

ไมม

๑๔) สงใบรบรองใหกบหนวยงานทตองใหอนญาตตางๆ หนวยงาน : คณะกรรมการทองถน

๑ วน (พรอมกบขนตอนท ๗)

ไมม

๑๕) รบใบอนญาต RAMPAIAN หนวยงาน : คณะกรรมการทองถน

๒๑ วน ๑๐๐ เหรยญบรไน

๒) ขนตอนส าหรบนกลงทนทประสงคจะจดตงธรกจทเปนโครงการการลงทนภายใตกระทรวง MIPR

ส าหรบโครงการลงทนทเกยวของกบทรพยากรพนฐาน เชน เกษตร ประมง และปาไม รวมถงอตสาหกรรมทตงอยในเขตนคมอตสาหกรรม นกลงทนทตองการลงทนในโครงการลงทนทกลาวมาขางตนจะตองยนขอเสนอทกระทรวง MIPR แตนกลงทนจะตองจะตองยนจดทะเบยนและจดตงนตบคคล ณ ส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) เพออนมตการจดตงนตบคคลกอนทจะเสนอโครงการการลงทนตอกระทรวง MIPR

ระบบการพจารณาของ MIPR จะเปนระบบ One-Stop-Service นกลงทนเพยงแคยนขอเสนอการลงทนท MIPR จากนน MIPR จะประสานงานกบหนวยงานอนๆทเกยวของ และรายงานผลการอนมตขอเสนอการลงทนใหนกลงทนทราบ โดยนกลงทนสามารถเขาไปใชบรการและยนเสนอโครงการลงทนผานเวบไซตของ MIPR ไดท http://www.bruneimipr.gov.bn

๑๓๐

ภาพท ๗ ภาพแสดงกระบวนการยนขอลงทนเพอให MIPR อนมต

นกลงทนตางชาตทมความประสงคจะเชาพนทในเขตอตสาหกรรม (Industrial Site) และศนยอตสาหกรรม (Industrial Complex) สามารถยนขอเสนอการลงทนตอ Brunei Industrial Development Authority (BINA) ซงจะใหการสนบสนนดานการบรการในการเสนอแนะขอมลใหบรษททอยในเขตอตสาหกรรมตางๆ โดยรวมถงการประสานงานกบกรมแรงงานในเรองการขนทะเบยนแรงงาน และประสานงานกบส านกงานตรวจคนเขาเมองในเรองใบอนญาตการท างาน และเรอง Visa

ขอเสนอจะไดรบการพจารณาใน BINA โดย Pre PIC Meeting Committeeกอนสงตอไปพจารณาทคณะกรรมการด าเนนโครงการ (Project Implementation Committee: PIC) ภายใต MIPR (การตดสนขนสดทาย)

จดตงบรษท (ยน ณ ส านกงานทะเบยนบรษท

และชอบรษท (ROCBN)

ยนใบสมครตอ MIPR

คณะกรรมการด าเนนโครงการ (PIC) พจารณา (ประชมสปดาหละ ๒ ครง)

เสนอใหรฐมนตรของ MIPR พจารณา

อนมตและสงตอใหหนวยงานอน

กระบวนการ

ภายใน

๑๓๑

ภาพท ๘ ภาพแสดงกระบวนการยนขอลงทนส าหรบพนทอตสาหกรรมภายใต BINA

๕.๒.๓ การรวมทนกบรฐ

กจการรวมทน (Joint Venture) อาจท าในรปแบบบรษทหรอหางหนสวนขนอยกบปจจยในการประกอบกจการลกษณะโครงการ ในกรณกจการรวมทนประเภทบรษท เจาของจะมความรบผดจ ากดเฉพาะสวนทน ามาลงทน ตางจากในกรณของกจการรวมทนแบบหางหนสวนซงผเปนหนสวนจะรบผดโดยไมจ ากดจ านวน ความสามารถในการลงทนโดยตางชาตในประเทศบรไนนน นกลงทนตางชาตไมสามารถลงทนในธรกจรปแบบเจาของคนเดยวได แตสามารถลงทนในหางหนสวนและบรษทรวมทนไดโดยขนอยกบการพจารณาของ BEDB (The Brunei Economic Development Board) นกลงทนตางชาตสามารถลงทนใน บรษท บรษทมหาชน และสาขาของธรกจตางชาตได นอกเหนอจากกระบวนการการเปลยนระบบการบรหารจากรฐเปนเอกชน (Corporatization) รฐบาลบรไนกยงด าเนนการรวมทนระหวางรฐกบเอกชน(Private-Public Partnership: PPP) เพอด าเนนกจการสาธารณะในรปแบบทางการคาเอกชน ทงนเนองมาจากกระแสโลกาภวตนทปรบเปลยนอยางรวดเรว

จดตงบรษท (ยน ณ ส านกงานทะเบยนบรษท

และชอบรษท (ROCBN)

ยนใบสมครตอ BINA

คณะกรรมการดานเทคนคและด าเนนโครงการ พจารณา

เสนอใหสลตานบรไนอนมต

แจงการอนมตไปท BINA

กระบวนการ

ภายใน

๑๓๒

เปนเหตใหรฐบาลมความจ าเปนตองเรงกระบวนการเปลยนแปลงเพอใหเกดเศรษฐกจทมความยงยนและสามารถแขงขนไดโดยผานทางภาคเอกชน จงจ าตองทบทวนกระบวนการแปรรปรฐวสาหกจ เชน การขายหนเสยงขางนอยหรอแมแตหนเสยงขางมากในบรษทมหาชน การรวมทนระหวางภาคเอกชนและภาครฐ และการเปดการประมลอยางเสรเพอทจะยกเลกการผขาด๒๙๘

บรไนก าหนดวสยทศน ป ๒๐๓๕ เพอใหมการสงเสรมดานการลงทนโดยผานทาง การรวมทนระหวางรฐกบเอกชน (Public-Private Partnerships) ในการพฒนาระบบโครงสรางพนฐานโดยเนนท การศกษา การสาธารณสข และอตสาหกรรม ในปจจบน โครงการภายในประเทศทงหมดไดรบเงนสนบสนนจากงบประมาณพฒนาประเทศของ ส านกพฒนาประเทศทบรหารโดย Department of Economic Planning and Development (DEPD) โดยจะตองมการเสนอโครงการไปยง DEPD เพอพจารณาและอนมต โดยโครงการนนจะตองเปนไปตามวสยทศนของประเทศบรไน ป ๒๐๓๕ เมอไดรบการอนมตแลวจะมการจดสรรเงนสนบสนนเปนไปตามแตละกระทรวงทรบผดชอบเกยวกบโครงการนน ในปจจบนนการรวมทนระหวางรฐกบเอกชนยงมไดรบความนยมในประเทศบรไนเมอเทยบกบการรวมทนทมในประเทศพฒนาแลว เชน สหราชอาณาจกร ออสเตรเลย สงคโปร และมาเลเซย โดยในปจจบนยงคงเปนนโยบายทก าลงด าเนนการและด าเนนการโดยหนวยงาน DEPD โดยมโครงการทไดเรมด าเนนการแลวคอการลงทนและการปรบปรงหองชด (Apartment) ๓ ต าแหนงใน Ong Sum Ping และทก าลงด าเนนการอยคอพฒนาชมชนทอยอาศยและเพอการพาณชยจ านวน ๒๐๐๐ แหงท Kuala Belait โดยคาดวาจะไดประโยชนคออนญาตใหเอกชนเขามาท าการคาขายในพนทโดยสามารถใชสงอ านวยความสะดวกทจะเกดขนได โดยรฐจะไดรบรายไดจากการใหเชาทดนทท าประโยชนนน บรไนควรพจารณาสงเสรมใหมกฎหมายและนโยบายการแขงขนทางธรกจ เนองจากเงอนไขส าคญหนงในการพฒนาภาคเอกชนและสงเสรมกระบวนการผลตกคอการเพมการแขงขนซงจะตองอาศยกฎหมายและนโยบายเกยวกบการแขงขนอยางเหมาะสมและชดเจน ทงนเพอใหเศรษฐกจบรไนสามารถแปรเปลยนจากเศรษฐกจแบบพงพาไฮโดรคารบอน อกทง ดวยแผนงานการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community Blueprint) ไดก าหนดใหมการสงเสรมใหเกดนโยบายและกฎหมายเกยวกบการแขงขนของประเทศชาตใหทนก าหนดป ๒๐๑๕ จะเหนไดวาทผานมาการแขงขนทางธรกจในบรไนนนอยในระดบทต ากวาประเทศอนๆ ในอาเซยน ไดแก มาเลเซย สงคโปร ฟลลปปนส ไทย และเวยดนาม ๒๙๙ ทงนบรไนควรสงเสรมใหมการแขงขนในภาคธรกจหลก ไดแก กจการธนาคารและกจการโทรคมนาคม ขอมลจาก World Bank’s Global Financial Development ชวาการแขงขนในกจการธนาคารมนอยเมอเทยบกบ

๒๙๘ Hjh Zainab binti Hj Morshidi, Proceedings Paper Presentations Session : Privatisation and Corporatisation: Brunei Darussalam’s Experience, Department of Policy and Coordination, Economic Planning and Development Department, Brunei Darussalam, http://www.csstc.org/reports/egm/p4/presentation_Brunei.htm, accessed on ๑๙ December ๒๐๑๔. ๒๙๙ The World Economic Forum’s Global Competitiveness Report ๒๐๑๒-๒๐๑๓.

๑๓๓

ประเทศทพฒนากวาในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต๓๐๐ ประเทศบรไนยงคงไมมกฎหมายและนโยบายทชดเจนในเรองของการแขงขนทางการคาและยงถอวาอยในชวงการเรมตนเทานน ทงนมกฎหมายเดยวทมความเกยวของกบการแขงขนคอ Monopolies Act (Chapter ๗๓) ซงมไดมการแกไขมาตงแตไดมการประกาศใชเมอป ๑๙๓๒ และเปนการลาสมยทจะใชปฏบตในปจจบน ดงนนบรไนจงไดออกนโยบายเกยวกบการสงเสรมการแขงขนโดยออกแผนการด าเนนงานในรปแบบกฎเกณฑทเกยวกบการแขงขนปรากฏในกจการโทรคมนาคมโดยอยภายใตการควบคมของ the Authority for Info-communications Technology Industry หรอ AITI)๓๐๑ ซงเปนหนวยงานทมหนาทก ากบดแลอตสาหกรรมเทคโนโลยการตดตอสอสารและขอมลขาวสารต งแตป ๒๐๐๖ โดยกอนหนานนการก ากบดแลเปนหนาทของกรมโทรคมนาคม (Telecommunications Department) ภายใตกระทรวงสอสาร (Ministry of Communications)

๕.๓ กฎเกณฑทเกยวของกบการด าเนนธรกจของคนตางดาวในบรไน

๕.๓.๑ การน าเงนเขา - ออก

Autoriti Monetari Brunei Darussalam (AMBD) ไดก าหนดระเบยบการน าเงนเขาออกประเทศของบรไนวา ผทตองการจะเดนทางเขาออก ประเทศบรไนโดยถอเชค/พนธบตร/ตวแลกเงน/เงนสกลใดๆ ทมมลคามากกวา ๑๕,๐๐๐ เหรยญบรไน จะตองส าแดง ณ จดควบคม๓๐๒ โดยกฎขอบงคบดงกลาว มวตถประสงคเพอปองกนการฟอกเงนและการใชเงนในกจกรรมกอการราย ตลอดจนเพอใหสอดคลองกบมาตรฐานสากล โดยทางการบรไนขอใหผเดนทางทถอเงนเกนกวาจ านวนทก าหนดดงกลาว ยนแบบฟอรมตอกรมศลกากรและสรรพสามตในการเดนทางขาเขา และตอกรมตรวจคนเขาเมองและทะเบยนสญชาตกอนเดนทางออก หากฝาฝนจะตองช าระคาปรบเปนเงนไมเกน ๕๐,๐๐๐ เหรยญบรไน หรอตองโทษจ าคกไมเกน ๓ ป หรอทงจ าทงปรบ๓๐๓

๓๐๐Organisation for Economic Co-operation and Development , Structural Policy Country Notes Brunei Darussalam, the Economic Outlook for Southeast Asia, China and India ๒๐๑๔: Beyond the Middle-Income Trap, http://dx.doi.org/10.1787/saeo-2014-en, p.๘. accessed on ๑๗ March ๒๐๑๕. ๓๐๑ Organisation for Economic Co-operation and Development , Structural Policy Country Notes Brunei Darussalam, the Economic Outlook for Southeast Asia, China and India ๒๐๑๔: Beyond the Middle-Income Trap, http://dx.doi.org/10.1787/saeo-2014-en, p.๙. accessed on ๑๗ March ๒๐๑๕. ๓๐๒ Constitution of Brunei Darussalam (Order made under Article ๘๓(๓)) the Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒ Section ๔๑ (๑) ระบวา “An authorized officer may, with such assistance as is reasonable and necessary, examine any article or baggage which a person has with him if he-…for the purpose of finding out whether he has with him any cash in respect of which a report under section ๓๗ is required or to determine the accuracy of the information contained in the repot…” ๓๐๓การคมครองคนไทย, ระเบยบการน าเงนเขา-ออกประเทศของบรไน, - ขอมล ณ วนท ๔ สงหาคม ๒๕๕๔ http://protectthaicitizen.blogspot .com/2011/08/blog-post_04.html เขาถงขอมลเมอวนท ๑๕ ธนวาคม ๒๕๕๗

๑๓๔

๕.๓.๒ การภาษอากร

ระบบภาษของประเทศบรไนคอนขางทจะเออประโยชนใหกบนกลงทน และอตราภาษในปจจบนนนสงเสรมการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศเปนอยางด

ตารางท ๒๖: รปแบบธรกจและอตราภาษ๓๐๔

รปแบบธรกจ อตราภาษเงนไดนตบคคล

รอบบญชภาษป ๒๕๕๕-๒๕๕๗ รอบบญชภาษป ๒๕๕๘ เปนตนไป ธรกจเจาของคนเดยว ไดรบการยกเวนภาษ หางหนสวน ไดรบการยกเวนภาษ บรษท รอยละ ๒๐ ของผลก าไร รอยละ ๑๘.๕ ของผลก าไร บรษทมหาชน รอยละ ๒๐ ของผลก าไร รอยละ ๑๘.๕ ของผลก าไร สาขาของธรกจตางชาต รอยละ ๒๐ ของผลก าไร รอยละ ๑๘.๕ ของผลก าไร บรษทรวมทน รอยละ ๒๐ ของผลก าไร รอยละ ๑๘.๕ ของผลก าไร

ภาษเงนไดบคคลธรรมดา

บรไนไมมการเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา๓๐๕ บคคลธรรมดาไมตองเสยภาษสวนเพมของทน (capital gains tax) และก าไรทไดจากการขายทรพยสนโดยบคคลธรรมดากไมมภาระภาษ บคคลทไมมถนทอยในบรไนกไมมภาระภาษเชนกน

ภาษกบหางหนสวน

ผประกอบธรกจรายเดยว (Sole Proprietorship) และหนสวนทเปนบคคลธรรมดานนไมมภาระภาษทางตรง ทงนเพอเปนการสงเสรมใหบคคลธรรมดาจดตงธรกจขนาดกลางและขนาดยอม๓๐๖ สวนแบงก าไรทจายใหกบหนสวนประเภทบคคลธรรมดาในหางหนสวนไมมภาระภาษ

๓๐๔ Ministry of Finance, Income tax rate, http://www. mof.gov.bn/index.php/type-of-taxes/income-tax accessed on ๑๑ February ๒๕๕๘ ๓๐๕ Income Tax Act, CAP ๓๕, ๑๒๗, First Schedule Section ๑(๒) ระบวา “Extent to which Act applies, (a) Tax shall be charged, levied and collected only in respect of the incomes of companies within the meaning of section 2, and the provisions of the Act shall not have effect in respect of incomes of any other persons or bodies of persons.” ๓๐๖ Oxford Business Group, The Report: Brunei Darussalam ๒๐๑๑.

๑๓๕

ภาษกบบรษทจดทะเบยนในประเทศบรไน

The Brunei Income Tax Act ก าหนดใหเกบภาษเงนไดนตบคคลกบเงนไดทางภาษทเกดเนองจากงานทท าหรอไดรบการจายในประเทศบรไน ซงตามพระราชบญญตน นตบคคลทไดจดทะเบยนในประเทศบรไนภายใต the Brunei Darussalam Companies Act (Chapter ๓๙) หรอตามกฎหมายทมการบงคบอน ซงตาม Companies Act หากบรษทใดตองการทจะประกอบธรกจในประเทศบรไน จะตองมการจดทะเบยนทส านกจดทะเบยนบรษทซงกจะเปนการจดทะเบยนเปนผเสยภาษดวยในทเดยวกน (Collector of Income)

วธการในการชวาบรษทมถนทอยในประเทศบรไนเพอก าหนดภาระภาษนนยดหลกแหลงทมการใชอ านาจบรหารจดการมากกวาการพจารณาวามการจดทะเบยนจดตงทใด ซงหลกอ านาจบรหารจดการนหมายถงพจารณาสถานททมการประชมกรรมการและใชอ านาจบรหารบรษท

รายได ทกบรษททประกอบกจการในประเทศบรไนไมวาจะมการจดทะเบยนจ ดตงบรษทในตางประเทศหรอในประเทศบรไน หรอจะทะเบยนสาขาของบรษทตางประเทศ ลวนตองเสยภาษเงนไดจากรายไดทเกดขนจากหรอเนองจากกจการทท าหรอเปนรายไดทจายในประเทศบรไน๓๐๗

สวนเพมของทน บรไนไมมการจดเกบภาษสวนเพมของทน ถาปรมาณของทรพยสนชนดใกลเคยงกนทมการซอและขายเปนจ านวนมาก เจาหนาทกรมจดเกบภาษอาจประเมนวามการด าเนนธรกจและประเมนเงนก าไรทไดรบจากการคาขายตามปกตนนได

รายรบจากตางประเทศ บรษททจดทะเบยนในบรไนหากไดรบรายรบจากตางประเทศจะตองเสยภาษหากมการรบเงนนนมขนในประเทศบรไน

เงนปนผลระหวางบรษท (Intercompany Dividends) เงนปนผลทเกดจากหรอเนองจากกจการทในประเทศบรไนตองถกน ามารวมเปนรายไดเพอเสยภาษยกเวนเปนเงนปนผลจากบรษททเสยภาษในบรไนแลวจะไดรบการยกเวนภาษ ไมมการหกภาษ ณ ทจายส าหรบเงนปนผลทจายโดยบรษทจดทะเบยนในบรไน

ภาษหก ณ ทจาย บรษทจดทะเบยนในประเทศบรไนจะตองหกภาษ ณ ทจาย รอยละ ๒๐ ส าหรบดอกเบย รบจากคาธรรมเนยม ดอกเบยหนก หรอเงนก ทจายใหแกผประกอบการทไมมถนทอยในบรไน ไมมการหกภาษ ณ ทจายในกรณอน๓๐๘

๓๐๗ Income Tax Act CAP ๓๕ Section ๘ (๑) ระบวา “Income tax shall, subject to the provisions of this Act, be payable at the rate or rates specified hereinafter for each year of assessment upon the income of any person accruing in, derived from, or received in Brunei Darussalam in respect of –

(a) Gains or profits from any trade, business, profession or vocation, for whatever period of time such trade, business, profession or vocation may have been carried on or exercised;…”

๓๐๘ Income Tax Act CAP ๓๕ Section ๓๗ (๑) ระบวา “Where any person is liable to pay to another person, not known to him to be resident in Brunei Darussalam, any interest which is chargeable to tax under this Act, the person paying the interest shall deduct therefrom tax at the rate of 20 per cent on every dollar of the interest, and shall immediately give notice of

๑๓๖

บรษททมไดมถนทอยในบรไน มภาระภาษส าหรบรายไดทเกดจากหรอเนองจากและมการรบในประเทศบรไน รายไดนจะมการประเมนจดเกบโดยตรงหรอผานทางตวแทนไมว าตวแทนนนจะไดรบใบเสรจรบรายไดนนหรอไมกตาม หากบรษททมไดมถนทอยในบรไนนนประกอบธรกจรวมกบบรษททมถนทอยในบรไนและมการจดการธรกจเพอใหบรษททมถนทอยในบรไนไดรบก าไรเปนจ านวนนอยกวาทสมควร ธรกจนนอาจถอไดวาเปนการประกอบธรกจของบรษทตางประเทศโดยมตวแทนอยในประเทศบรไน โดยหากจ านวนก าไรในสวนของบรษททมไดมถนทอยในประเทศบรไนนนไมอาจก าหนดไดแนนอน จงพจารณาไดจากการจดสรรสดสวนก าไรทเหมาะสมระหวางบรษททมถนทอยในบรไนและบรษททมไดมถนทอยในบรไน

สาขาของบรษทตางประเทศ ก าไรทไดจากในบรไนจะตองเสยภาษในอตรารอยละ ๒๐ ส าหรบการประกอบกจการภายในประเทศบรไน และตองมการจดท าบญชการเงนส าหรบสาขาของบรษทตางประเทศและยนเปนเอกสารประกอบการยนเสยภาษโดยบญชนไมจ าตองมการรบรองโดยผตรวจสอบบญช๓๐๙

อตราภาษเงนไดนตบคคล

บรษททเพงจดทะเบยนจดตงบรษทจะไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคลส าหรบรายได ๑๐๐,๐๐๐ เหรยญบรไน โดยรอยละ ๕๐ ของจ านวน ๑๕๐,๐๐๐ เหรยญบรไนจะถกน ามาค านวณเสยภาษในอตราภาษของปนนๆ การใหสทธยกเวนภาษนมส าหรบ ๓ ปแรกนบจากวนจดทะเบยนจดตงบรษท ปจจบนอตราภาษเงนไดนตบคคลอยทรอยละ ๒๐๓๑๐

การหกคาใชจายทางภาษ๓๑๑

คาใชจายทงหมดหรอเปนคาใชจายทเกดขนเนองจากจากรายไดทจะตองเสยภาษนนสามารถน ามาหกเปนคาใชจายในทางภาษ ซงรวมถงคาใชจายดงน

- ดอกเบยทจายจากเงนกยมเพอใชในการหารายได๓๑๒

the deduction of tax in writing and pay to the Collector the amount so deducted and every such amount shall be a debt due from him to the Government and shall be recoverable as such.” ๓๐๙ Fidfinvest, Doing Business in Brunei, http://www.fidfinvest.com/pdf/Doing%20business%20in%20Brunei_englisch.pdf, P.9/9, accessed on ๑๑ December ๒๐๑๔. ๓๑๐ Income Tax Act CAP ๓๕ Section ๓๕ (๑) ระบวา “There shall be levied and paid for — ... (e) the year of assessment 2012 and the subsequent years of assessment upon the chargeable income of every company, tax at the rate of 20 per cent, on every dollar of the chargeable income thereof..” ๓๑๑ The Brunei Economic Development Board, The Prime Minister’s Office, Business Guide: Taxation, http://www.bedb.com.bn/ doing_guides_taxation.html, accessed on ๑๙ December ๒๐๑๔. ๓๑๒ Income Tax Act CAP ๓๕ Section ๑๑ (๑) ระบวา “For the purpose of ascertaining the income of any person for any period from any source chargeable with tax under this Act (in this Part referred to as the income), there shall be deducted all outgoings and expenses wholly and exclusively incurred during that period by such person in the production of the

๑๓๗

- คาเชาทดนและสงปลกสรางทใชในการคาและการประกอบธรกจ - คาใชจายในการซอมแซมอาคาร โรงงาน และเครองจกร - หนเสยและหนสงสยจะสญ ซงในภายหลงไดรบช าระคนซงถอเปนรายไดเมอไดรบเงนนน - สวนของนายจางทจายเขากองทนส ารองเลยงชพและกองทนบ าเหนจบ านาญ

กรณดงตอไปนไมอนญาตใหน ามาหกเปนคาใชจาย๓๑๓

- คาใชจายทไมไดเปนคาใชจายทงหมดของการไดมาซงรายได หรอมใชคาใชจายอนเกดเนองจากการไดมาซงรายได

- รายจายสวนตว - เงนทนทถอนออกมาใชหรอการใชเงนสวนทเปนทนของบรษท - การใชทนในการปรบปรงนอกจากเปนการใชเพอการเพาะปลกท าเกษตรกรรมอกครง - เงนชดเชยทไดรบจากการประกนภยหรอสญญาชดใชความเสยหาย - คาเชาคาใชจายในการซอมแซมซงเกดเนองจากการไดมาซงรายได - ภาษเงนไดทไดจายในประเทศบรไนหรอในประเทศอน - การจายเงนใหกบกองทนบ านาญและกองทนรวมทไมไดรบการรบรอง - เงนบรจาคกไมสามารถน ามาหกเปนคาใชจายเวนแตเปนกรณทบรจาคใหกบสถาบนทมการ

รบรอง

รายจายฝายทน

คาเสอมราคาไมสามารถน ามาหกเปนคาใชจาย โดยมการใหสทธการหกรายจายฝายทนทน ามาใชหกไดเปนรายกรณ

คาเสอมราคาของสนทรพยทผเสยภาษน ามาค านวณไดมดงน

อาคารส านกงานหกคาเสอมราคาไดรอยละ ๑๐ ในปแรกและรอยละ ๒ ในปถดไป โดยใชวธการคดคาเสอมราคาแบบเสนตรง (Straight Line Method) คอ การคดคาเสอมราคาของสนทรพยใหเทากนทก ๆ ปตลอดอายการใชงานไปจนหมดอายการใชงานของสนทรพยถาวรนน หรอจะเลอกใช คาใชจายในการลงทน (Capital Allowance) รอยละ ๑๐๐ ภายใน ๓ ป ทไดมการถอครองทรพยสนนน ซงคาใชจายในการลงทนนใชกบคอมพวเตอร และอปกรส านกงานทมการระบใหสทธน ในปทมการซอทรพยสนน โรงงานหรอเครองจกร

income, including — (a) any sum paid by way of interest upon any money borrowed by such person where the Collector is satisfied that the interest was payable on capital employed in acquiring the income;…” ๓๑๓ Income Tax Act, CAP ๓๕ Section ๑๒ ระบวา “Subject to the provisions of this Act, for the purpose of ascertaining the income of any person, no deduction shall be allowed in respect of — (a) domestic or private expenses;...”

๑๓๘

ทมราคาไมเกน ๒,๐๐๐ เหรยญดอลลารสหรฐ (โดยรวมกนแลวตองไมเกน ๓๐,๐๐๐ เหรยญดอลลารสหรฐ จะไดรบสทธหกคาใชจายรอยละ ๑๐๐ โดยหกไดตลอดการด าเนนธรกจประเภทเดมคาใชจายนสามารถยกยอดไปใชในปถดไปได๓๑๔ มการใหเครดตภาษตงแตป ๒๐๑๒ โดยการลงทนในโรงงานและเครองจกรใหมจะไดรบเครดตภาษจ านวนรอยละ ๑๕ โดยเปนการใหเพอหกเปนคาใชจายส าหรบป ๒๐๑๒-๒๐๑๗ และเครดตภาษสามารถยกยอดหรอโอนไปใชในปถดไปไดอก ๒ ป๓๑๕

ผลขาดทนยกมา ผลขาดทนสทธทเกดขนมสทธน าไปหกออกจากผลก าไรในปถดไปไดแตไมเกน ๖ ป และสามารถน า

ผลขาดทนไปหกออกจากผลก าไรในปกอนได ทงนไมมการบงคบถงความเปนเจาของบรษททยงคงตองมอยและสทธการใชผลขาดทนสะสมนมไดมขอบงคบใหใชเฉพาะการประกอบกจการเดมเทานน

เครดตภาษ มการใหเครดตภาษเฉพาะแกบรษททจดทะเบยนในประเทศบรไนเทานน การใหสทธยกเวนภาษฝาย

เดยวนนมส าหรบรายไดทเกดจากประเทศในเครอจกรภพซงไดใหสทธยกเวนภาษเชนเดยวกน แตสทธการยกเวนภาษสงสดจะตองไมเกนครงหนงของอตราภาษของบรไน สทธยกเวนภาษนใชกบทงบรษททจดทะเบยนในบรไนและบรษททมไดจดทะเบยนในบรไน๓๑๖

อากรแสตมป จดเกบจากการท าตราสารประเภทตางๆ ตราสารบางประเภทตองใชอากรแสตมปตามมลคา และ

ตราสารประเภทอนใชอากรแสตมปตามลกษณะของตราสารชนดนนๆ

๓๑๔ Income Tax Act CAP ๓๕ Section ๑๖B (๑) ระบวา “Notwithstanding section 16, where a person carrying on a trade, profession or business incurs capital expenditure on the provision of machinery or plant for the purposes of that trade, profession or business, he shall, in lieu of the allowances provided by section 16, be entitled for a period of 3 years to an annual allowance of 33⅓ per cent in respect of the capital expenditure incurred...” ๓๑๕ Oxford Business Group, Deloitte, Tax Overview, The Report: Brunei Darussalam ๒๐๑๑,p.๒๐๓. ๓๑๖ Income Tax Act CAP ๓๕ Section ๔๒ (๑) ระบวา “The provisions of this section shall have effect where, under arrangements having effect under section ๔๑, tax payable in respect of any income in the territory, with the Government, of which the arrangements are made is to be allowed as a credit against tax payable in respect of that income in Brunei Darussalam; and in this section …”

๑๓๙

ภาษปโตรเลยม มบทกฎหมายเฉาะส าหรบภาษทจดเกบจากรายไดจากการประกอบธรกจปโตรเลยมโดยอยภายใต

Income Tax Act CAP ๓๕ Section ๓๕A๓๑๗ ซงเปนรปแบบการจดเกบทใชกนทวไปในกลมประเทศผผลตน ามนในตะวนออกกลาง โดยมอตราภาษอยทรอยละ ๕๕ ของก าไร๓๑๘

ภาษมรดก ภาษมรดกจะถกเกบจากกองมรดกทมราคาเกน ๒ ลานเหรยญบรไนในอตรารอยละ ๓ จากผท

เสยชวตตงแตวนท ๑๕ ธนวาคม ๑๙๘๘ เปนตนมา ภาษศลกากร หลกการจดเกบภาษศลกากรเปนไปตาม Constitution of Brunei Darussalam (Order under

Article ๘๓(๓)) Customs Order ๒๐๐๖ โดยรฐมนตรโดยความเหนชอบของสลตานและ Yang Di-Pertuan ประกาศเปนค าสงและลงในราชกจจานเบกษาระบอตราศลกากรของสนคาแตละประเภททน าเขามาหรอสงออกไปจากประเทศบรไนและจายโดยผน าเขาหรอผสงออกแลวแตกรณ๓๑๙ กฎหมายฉบบนวางหลกเกณฑในเรองตางๆ เกยวกบการจดเกบภาษศลกากร เชน อ านาจของเจาพนกงานศลกากร การน าเขาและสงออก พธการศลกากร โกดงสนคา การส าแดงสนคา การขอคนภาษ การตรวจและยดสนคา การไตสวน ความผดและโทษ เปนตน๓๒๐ ทงน อาหารทวไป สนคาเพอใชในอตสาหกรรม ไดรบการยกเวนภาษ เครองมอและเครองใชไฟฟา ผลตภณฑไมซง อปกรณและเครองดานการถายภาพ เฟอรนเจอร ยานพาหนะและอะไหล เรยกเกบอตรารอยละ ๒๐ สวนน าหอมและเครองส าอางจะถกเรยกเกบในอตรารอยละ ๓๐๓๒๑ อยางไรกตาม เนองจากประเทศไทยและบรไนตางเปนสมาชกเขตการคาเสรอาเซยน ทมการประกาศลดภาษสนคาระหวางกนอยระหวางรอยละ ๐-๕ โดยสนคาทมการเรยกเกบภาษ (ป ๒๕๕๐) อยในรอยละ ๕ เชน น ามนหลอลน เครองส าอาง สบและแชมพ ผงซกฟอก อปกรณถายภาพ ยางรถยนตและรถจกรยาน เสอผาและสงทอบางประเภท อญมณและเครองประดบ เครองปรบอากาศ เครองท าความเยน เครองพมพ และเครองจกรบางชนด เปนตน และมสนคา ตองหามบางประเทศทเรยกเกบภาษสง เชน เครองดมแอลกอฮอล และยาสบ

๓๑๗ Income Tax Act CAP ๓๕ Section ๓๕A. ระบวา “Notwithstanding the foregoing, where chargeable income of any company derives from — (a) the liquefaction of gas in its natural state;…” ๓๑๘ www.bedb.com.bn/print.html ๓๑๙ Customs Order ๒๐๐๖ Section ๙ (๑) ระบวา “The Minister may, with the approved of His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan, by order published in the Gazette, fix the customs duties to be levied on any goods imported into or exported from Brunei Darussalam and to be paid by the importer or exporter, as the case may be.” ๓๒๐ Customs Order, ๒๐๐๖, Part ๒-๑๕ ๓๒๑ Ibp Usa, Brunei Business Law Handbook, International Business Publications, USA, updated ๒๐๑๑, P.๑๗๒.

๑๔๐

ส าหรบตวอยางของสนคาทตองเสยภาษและอตราภาษมดงน๓๒๒

ตารางท ๒๗: ตวอยางสนคาทตองเสยภาษและอตราภาษ

สนคาทตองเสยภาษ อตราภาษน าเขา กาแฟ (ไมคว) ๑๑ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม กาแฟ (คว) ๒๒ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม ชา ๒๒ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม กาแฟส าเรจรป / ชาส าเรจรป / ครมเทยม รอยละ ๕ จาระบ ๑๑ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม น ามนหลอลน ๔๔ เซนตบรไน / ๑ กโลกรม พรม และเสนใยผาอนๆ ทใชวางบนพน รอยละ ๕ เสอ และแผนปลาด รอยละ ๑๐ ไม และสงของทท าจากไม รอยละ ๒๐ รองเทา และสงอนทใชงานเหมอนรองเทา รอยละ ๕ เครองส าอาง น าหอม สบ ยาสระผม ฯลฯ รอยละ ๕ อปกรณส าหรบรถยนต รอยละ ๒๐ อญมณ และสงทท าเลยนอญมณ รอยละ ๕ นาฬกา นาฬกาขอมอ และสวนประกอบตางๆ รอยละ ๕ เครองดนตร รอยละ ๑๐

ภาษสรรพสามต กฎหมายทเกยวของกบภาษสรรสามตของประเทศบรไน คอ Constitution of Brunei

Darussalam - Excise Order, ๒๐๐๖ ซงมสาระส าคญเกยวกบการแตงตงและอ านาจของเจาหนาทสรรพสามต อ านาจของรฐมนตรในการก าหนดสนคาทตองเสยภาษสรรพสามต กฎเกณฑการน าเขาสนคา การขนสงสนคา การผลตสนคา การเกบสนคา การก าหนดใหมการส าแดงสนคาทน าเขา สนคาทไดรบยกเวนภาษ อ านาจในการตรวจคนและจบกม บทก าหนดการด าเนนคดและขนตอนการด าเนนคด ความผดและบทลงโทษ

ทงน ภาษสรรพสามตของประเทศบรไนมฐานภาษสรรพสามตอย ๒ ประเภท ไดแก ตามมลคา (Ad Valorem Tax) และตามปรมาณ (Specific Tax) ผมหนาทเสยภาษไดแก ผผลตสนคาหรอผประกอบ ๓๒๒ Custom Import Duty, Custom Matters, KEMENTERIAN KEWANGAN, Ministry of Finance, http://www.mof.gov.bn/index.php/ royal-custom-matters/customs-procedures/custom-import-duty, accessed on ๗ December ๒๐๑๔.

๑๔๑

อตสาหกรรมและผน าเขาซงสนคา๓๒๓ ประเภทสนคาทจดเกบภาษสรรพสามต มดงน ยาสบ (Chapter ๒๔) สรา (Chapter ๒๒) รถยนต (Chapter ๘๗) ทงน ภายหลงวนท ๑ เมษายน ๒๐๑๒ ภาษสรรพสามตยงจดเกบกบสนคาประเภท เครองปฏกรณนวเคลยร หมอไอน า และเครองจกร เครองมอทางการแพทย (Chapter ๘๔) และอปกรณทางการแพทยและศลยกรรม (Chapter ๙๐)๓๒๔ ทงน การจดเกบภาษสรรพสามตสนคาทส าคญแตละประเภทมรายละเอยดดงน

ยาสบ บรไนจดเกบภาษสรรพสามตยาสบโดยมอตราแบงไดดงน

ตารางท ๒๘: การจดเกบภาษยาสบในประเทศบรไน

ประเภทบหร อตราภาษ

บหรซกาแรต ๐.๒๕ เหรยญบรไน/มวน ยาสบทยงไมเปนผลตภณฑ ส าเรจรป, เศษของยาสบ

๖๐ เหรยญบรไน/กโลกรม

บหรทท าจากยาสบประเภท Beedies

๑๒๐ เหรยญบรไน/กโลกรม

ซการ, เชอรต, ซการลโล ๒๐๐ เหรยญบรไน/กโลกรม บหรทท าจากยาสบประเภทอนๆ ๑๒๐ เหรยญบรไน/กโลกรม การอนญาตส าหรบนกทองเทยว หาม

ทมา: Excise Duties (Amendment) Order ๒๐๑๒ (S ๖๕/๒๑)

ทงนผจ าหนายจะตองไดรบใบอนญาตจ าหนายและผน าเขายาสบจะตองไดรบใบอนญาตน าเขา โดยจากสถตป ๒๕๕๕ มการยนขอใบอนญาตผจ าหนายรายยอยจ านวน ๒๔๓ ใบและมการออกใบอนญาตผจ าหนายรายยอยเปนจ านวน ๗๐ ใบ ทงนมผไดรบใบอนญาตผน าเขาเปนจ านวน ๒ ใบในปดงกลาว๓๒๕ โดย

๓๒๓ Constitution of Brunei Darussalam -Excise Order, ๒๐๐๖, Section ๙ (๑) ระบวา “The Minister may, with the approval of His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan, by order published in the Gazette, fix the excise duties to be levied and paid on –

(a) Any goods manufactured in Brunei Darussalam; or (b) Any goods imported into Brunei Darussalam…”

๓๒๔ Excise Duties Order ๒๐๐๗ (S ๒๖/๐๗) amended by amendment order S ๑๑๔/๐๘, S ๙๑/๑๐, and S ๖๕/๑๒. ๓๒๕ ASEAN Tobacco Tax Report Card, May ๒๐๑๓

๑๔๒

ราคาใบอนญาตผจ าหนายรายยอยนนมราคา ๓๐๐ เหรยญบรไน/ป และใบอนญาตผน าเขา ราคา ๒๕๐๐ เหรยญบรไน/ป๓๒๖

สรา ประชาชนสวนใหญของบรไนนบถอศาสนาอสลามอยางเครงครด จงหามการดมและครอบครองสรา

ในทสาธารณะ และไมมการจ าหนาย สราในโรงแรม แตคนทไมใชชาวมสลม สามารถน าสราเขาประเทศไดคนละ ๒ ขวด และเบยร ๑๒ ขวด โดยตองแจงตอเจาหนาทศลกากรบรไนกอนน าเขา๓๒๗ ฐานภาษสรรพสามตสราเปนอตราตามปรมาณ (ลตรแหงแอลกอฮอลบรสทธ)

อตราภาษสราเปนไปดงน

ตารางท ๒๙: อตราภาษสราประเทศบรไน

รายการสนคา อตราภาษ (เหรยญบรไน/ลตรแหง แอลกอฮอลบรสทธ)

เบยรทท าจากมอลท ๓๐ ไวนองน ๕๕-๑๒๐ เหลาองน ๕๕-๙๐ สราแชอนๆ ๓๐-๙๐ สราทมแรงแอลกอฮอล ๘๐ ดกรหรอ มากกวา

๒๕๐

สราทมแรงแอลกอฮอลนอยกวา ๘๐ ดกร

๙๐-๒๕๐

ทมา: Excise Duties (Amendment) Order ๒๐๑๒ (S ๖๕/๒๑)

๓๒๖ Ibid ๓๒๗ กรมสรรพสามต ส านกแผนภาษ, บรไนดารสซาลามhttp://aec.excise.go.th/cs/groups/public/documents/document/mjaw/ mdm4/~edisp/webportal16200038871.pdf เขาถงเมอ ๔ พฤษภาคม ๒๕๕๘

๑๔๓

รถยนต ประเทศบรไนใหความส าคญกบการอนรกษสงแวดลอม โดยม นโยบายเกยวกบการลดการใช

ผลตภณฑทท าลายสงแวดลอม ซงรถยนต เปนหนงในสนคาทท าลายสงแวดลอม ดงนนประเทศบรไนจงใชมาตรการ ทางภาษมาควบคมการใชรถยนตของประชาชน

ประเภทยานพาหนะทจดเกบภาษแบงไดดงน

ตารางท ๓๐: อตราภาษยานพาหนะในประเทศบรไน

ประเภทท รายการสนคา อตราภาษ (รอยละ) ๘๗.๐๑ รถแทรกเตอร ๑๕ ๘๗.๐๒ รถยนตทมทนง ๑๐ คน หรอ

มากกวา ๒๐

๘๗.๐๓ รถยนตอน (นอกจากประเภทท ๘๗.๐๓) รวมถงรถโดยสารและรถแขง

๒๐

๘๗.๐๔ รถบรรทก ๒๐ ๘๗.๐๕ ยานพาหนะทมวตถประสงคการใช

งานพเศษ (รถเครน, รถดบเพลง, รถคอนกรต เปนตน)

๒๐

๘๗.๐๖ โครงรถยนตรวมเครองยนตส าหรบรถยนตประเภทท ๘๗.๐๑และ ๘๗.๐๕

๒๐

๘๗.๐๗ ตวถงรถยนตส าหรบรถยนตประเภทท ๘๗.๐๑และ ๘๗.๐๕

๒๐

๘๗.๑๑ มอเตอรไซค (รวมถงขนาดนอยกวา ๕๐ cc)

๒๐

ทมา : Excise Duties Order, ๒๐๐๖ (S ๔๐ ๐๖) -Excise Duties Order, ๒๐๐๗ เครองปฏกรณนวเคลยร หมอไอน า และเครองจกร เครองมอทางการแพทย และอปกรณทางการ

แพทยและศลยกรรม อตราภาษสรรพสามตอยท รอยละ ๕ จากมลคาของสนคา

๑๔๔

ภาษทางออม ประเทศบรไนไมมภาษทางออม เชน ภาษการบรการและภาษสนคา ภาษมลคาเพม หรอ ภาษการขาย ภาษส าหรบการจดต งบรษทการคานอกประเทศ (จดต ง ในประเทศบร ไน หรอ Brunei

International Finance Centre) บรษทการคานอกประเทศไมตองเสยภาษรายได ภาษสวนเพมของทน อากรแสตมป หรอภาษ

ทางตรงอนๆ แตยงคงมหนาทยนแบบภาษ และจดท ารายงานบญช แตไมมการบงคบใหมผตรวจสอบบญชเวนแตเปนกรณทจะตองมการออกใบอนญาตประกอบกจการเชนกรณของ ธนาคาร ผจดการกองทน กจการประกนภย และธรกจทปรกษาทางการเงน โดยทวไปบรษทการคานอกประเทศนจะตองด าเนนธรกจนอกประเทศบรไนและไมไดรบอนญาตใหท าการด าเนนธรกจกบผมถนทอยในบรไนเวนแตไดรบการอนญาตเปนการลวงหนา๓๒๘

อนสญญาเพอการเวนการเกบภาษซอน

บรไนไดท าอนสญญาเพอการเวนการเกบภาษซอนกบประเทศดงตอไปน สหราชอาณาจกร (มผลบงคบเมอ ๑๙๕๐) อนโดนเซย (๒๐๐๓) บาหเรน จน (๒๐๐๗) ฮองกง (๒๐๑๑) ญปน (๒๐๑๐) คเวต (๒๐๑๒) มาเลเซย (๒๐๑๑) โอมาน (๒๐๑๐) ปากสถาน (๒๐๑๐) สงคโปร (๒๐๐๕) เวยดนาม (๒๐๑๐) ลาว (๒๐๑๑) และทาจกสถาน (๒๐๑๐ แตยงไมมผลบงคบ)๓๒๙ เพอเปนการบรรเทา หรอขจดภาระจากการจดเกบภาษซ าซอนระหวางประเทศดงกลาว บทบญญตแหงสญญาวาดวยการเวนการเกบภาษซอนจงไดก าหนดใหบคคลหรอบรษทไดรบการยกเวน หรอลดอตราภาษอากรตามกฎหมายภายใน การใหสทธเวนการเกบภาษฝายเดยว (Unilateral relief) มใหกบรายไดทเกดจากประเทศในเครอจกรภพองกฤษทมการใหสทธนเชนกน แตการใหสทธยกเวนภาษนจะตองไมเกนครงหนงของอตราภาษทก าหนดในประเทศบรไน๓๓๐ เพอใหสอดคลองกบมาตรฐานระดบสงเกยวกบการแลกเปลยนขอมลทองคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organisation for Economic Corporation and Development: OECD) ไดก าหนดไว บรไนไดเรมการเจรจาใหมเกยวกบบทบญญตในการแลกเปลยนขอมลในอนสญญาภาษซอนทมผลบงคบอยใน

๓๒๘ Oxford Business Group, Deloitte, Tax Overview, The Report: Brunei Darussalam ๒๐๑๑, p.๒๐๕. ๓๒๙ Ministry of Finance, Brunei, “Avoidance of Double Taxation Agreement” http://www.mof.gov.bn/index.php/tax-treaties accessed on ๒๖ February ๒๐๑๕. ๓๓๐ Income Tax Act CAP ๓๕ Section ๔๐ (๑) ระบวา “If any person resident in Brunei Darussalam who has paid, by deduction or otherwise, or is liable to pay tax under this Act for any year of assessment on any part of his income, proves to the satisfaction of the Collector that he has paid, by deduction or otherwise, or is liable to pay, Commonwealth income tax for that year in respect of the same part of his income, he shall be entitled to relief from tax in Brunei Darussalam paid or payable by him on that part of his income at a rate thereon to be determined as follows —…”

๑๔๕

ปจจบน เปนผลใหมการลงนามในเรองดงกลาวกบประเทศสงคโปรเพอทจะปรบปรงแกไขบทบญญตในการแลกเปลยนขอมลในอนสญญาภาษซอนบรไนกบสงคโปรเพอใหสอดคลองกบมาตรฐานสากลปจจบน และอนสญญาทไดมการลงนามตงแตป ๒๐๐๙ เปนตนไปจะประกอบไปดวยบทบญญตเกยวกบการแลกเปลยนขอมล ปรากฏในอนสญญาทท ากบประเทศมาเลเซย ฮองกง และทาจกสถาน๓๓๑

๕.๔ กฎเกณฑอนๆ เกยวกบการด าเนนธรกจในประเทศบรไน

๕.๔.๑ ดานการเงนการคลง

The Autoriti Monetari Brunei Darussalam

หนวยงาน AMBD เปนหนวยงานทจดตงตามกฎหมาย๓๓๒ เพอด าเนนงานเสมอนกบธนาคารกลางของบรไน มหนาท ๔ ประการ ไดแก ๑) ควบคมเสถยรภาพของราคาภายในประเทศ ๒) รกษาเสถยรภาพของระบบการเงน และก าหนดนโยบายการเงนและน าไปสการปฏบต ๓) ใหความชวยเหลอในการกอตงและการด าเนนการตลอดจนการก ากบดแลระบบการจายเงน และ ๔) ควบคมดแลธนาคารและสถาบนการเงน๓๓๓ กฎหมายนยงก าหนดความสมพนธกบรฐบาลในฐานะทเปนผประกอบการธนาคาร๓๓๔ ขอหามในการใหกยมแกรฐบาล๓๓๕ และการประสานความรวมมอกบรฐบาล๓๓๖ นอกจากนยงมการก าหนดความสมพนธกบธนาคารและสถาบนการเงนอนตาม The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order, ๒๐๑๐ Part VI๓๓๗ ทงนแผนกก ากบสถาบนการเงนและตลาดการเงนของส านก AMDB มหนาทออกใบอนญาต ก ากบดแล และออก

๓๓๑ Ministry of Finance, Brunei, “Avoidance of Double Taxation Agreement” http://www.mof.gov.bn/index.php/tax-treaties accessed on ๒๖ February ๒๐๑๕. ๓๓๒ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order (๒๐๑๐) ๓๓๓ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๓๖(๑) ระบวา “In implementing its objects, the Authority may, exercise and discharge the following functions, powers and duties –

(a) Act as the central bank of Brunei Darussalam, including the conduct of monetary policy, the issuance of the currency of Brunei Darussalam, the oversight of payment systems and serving as banker to and financial agent of the government...”

๓๓๔ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๔๙ (๑) ระบวา “The Authority may act as a banker to, and a financial agent of, the Government…” ๓๓๕ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๕๐(a) ระบวา “The Authority shall not grant credit to the Government or State-owned entity provided but-…” ๓๓๖ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๕๑(๑) ระบวา “Without prejudice to sections ๓(๕) and ๑๑(๔) and in pursuit of its objects and functions, the Authority shall hold regular meetings with the Government on monetary and fiscal policies and other matters of common interest, and both the Authority and the Government shall keep one another fully informed of all matters that affect them jointly…” ๓๓๗ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Part VI Relations with banks and Financial Intuitions.

๑๔๖

กฎระเบยบธนาคารและสถาบนการเงน๓๓๘ (ทงอสลามและทวไป) ธนาคารตางประเทศ บรษทซอขายและเปลยนและใหบรการโอนเงนออกนอกประเทศ และบรษทนายหนาเงนก เพอด าเนนการดงกลาวจงออกกฎหมายดงรายการตอไปน

- Banking Order, ๒๐๐๖ มสาระส าคญเกยวกบ การใหใบอนญาตประกอบธรกจธนาคารการก าหนดหลกเกณฑเกยวกบเงนทนส ารอง เงนปนผล งบการเงน ก าหนดกจการทถกหามประกอบธรกจ อ านาจใหการควบคมธนาคาร ควบคมการด าเนนงานสาขาและส านกงานผแทนธนาคารในประเทศ

- Islamic Banking Order, ๒๐๐๘ มสาระส าคญเกยวกบ การแตงตงผมอ านาจกระท าการตามกฎหมายน การใหอนญาตประกอบกจการแกธนาคารอสลาม การก าหนดหลกเกณฑเกยวกบเงนทนส ารอง เงนปนผล งบการเงน ก าหนดกจการทถกหามประกอบธรกจ การก าหนดสนทรพยขนต า อ านาจใหการควบคมธนาคารอสลาม

- International Banking Order, ๒๐๐๐ มสาระส าคญเกยวกบการขออนญาตประกอบกจการธนาคารระหวางประเทศ อ านาจหนาทในการควบคมธรกจโดยรฐมนตรและหนวยงานทมอ านาจ อ านาจในการตรวจสอบขอมล การมค าสงเพอปองกนหรอระงบอาชญากรรมหรอการฟอกเงน การรกษาขอมลความลบของบญชลกคาธนาคาร ขอยกเวนเรองขอบงคบเกยวกบการรกษาขอมลเปนความลบ การรายงานขอมลทางบญชตอหนวยงานทมอ านาจ การยกเวนภาษและอากร

- Finance Companies Act, Chapter ๘๙ มสาระส าคญเกยวกบ การควบคมและตรวจสอบธรกจการเงน การใหใบอนญาตประกอบกจการธรกจการเงน การก าหนดหลกเกณฑเกยวกบเงนทนส ารอง เงนปนผล งบการเงน

- Hire Purchase Order, ๒๐๐๖ มสาระส าคญเกยวกบ รปแบบและสวนประกอบของสญญาเชาซอ การคมครองผเชาซอและผค าประกน การเชา การค าประกน การประกนภย

- Pawnbrokers Order, ๒๐๐๒ มสาระส าคญเกยวกบธรกจโรงรบจ าน า ผประกอบธรกจนจะตองไดรบใบอนญาต กฎหมายนประกอบไปดวยบทบญญตทวาดวยการยกเลกใบอนญาต การท าสญญาจ าน า การออกตวจ าน า จ านวนเงนกและระยะเวลาช าระหนคน หนาทของผรบจ าน า การจดเกบทรพยสนทน ามาจ าน า คาใชจายในการเกบรกษาทรพยสนทจ าน า ความรบผดชอบและความรบผดของผรบจ าน า การไมสามารถช าระหนจ าน า เจาหนาทต ารวจสามารถแจงผรบจ าน าในกรณเกยวกบทรพยสนทถกขโมย

๓๓๘ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๓๖(๑) ระบวา “...(b) manage the exchange rate regulation regime, in particular by entering into foreign exchange arrangements…”

๑๔๗

- Money-Changing and Remittance Businesses Act, Chapter ๑๗๔ มสาระส าคญเกยวกบก าหนดผประกอบการกจการแลกเปลยนเงนตราใหตองไดรบอนญาตประกอบกจการ การขออนญาต คาใชจาย ระยะเวลา การยกเลก อ านาจในการตรวจสอบกจการ การกระท าความผดของธรกจ ความรบผดของกรรมการและผถอหน การชดเชย การควบคมและขอยกเวน

ในการปฏบตภารกจขางตน AMBD ไดก าหนดรปแบบการด าเนนการตามมาตรฐานสากล เทยบเทา The Basel Core Principles ซงก าหนดโดย the Basel Committee on Banking Supervision๓๓๙ และตามทก าหนดโดย the Islamic Financial Services Board (IFSB)๓๔๐

ปจจบน หนวยงาน AMBD ไดผนวก Brunei Currency and Monetary Board (BCMB) ซงเดมเปนหนวยงานภายใตกระทรวงการคลงทท าหนาทรกษาเสถยรภาพคาเงนเหรยญบรไน เขาเปนสวนหนงของ AMBD ในป ค.ศ. ๒๐๑๑ นอกจากนนแลว AMDB ไดผนวกหนวยงานอก ๓ หนวยงานซงเดมอยภายใตกระทรวงการคลงใหอยภายใต AMBD คอ The Financial Institution Division (FID), the Brunei International Financial Center (BIFC) และ Research and International Division (RID)๓๔๑ Brunei Currency and Monetary Board (BCMB) ท าหนาทดแลเกยวกบการหมนเวยนและการบรหารจดการเกยวกบสกลเงนตางๆ ในประเทศ๓๔๒ หนาทหลกของ BCMB คอการรกษาเสถยรภาพคาเงนเหรยญบรไน โดยก าหนดวาหากมการผลตเงน ๑ เหรยญบรไน เพอหมนเวยนในตลาด บรไนจะตองน าเงนไปลงทนดานอสงหารมทรพยในตางประเทศในมลคาทเทากน เพอเปนการค าประกน ซงทผานมาบรไนสามารถรกษาอตราเงนเฟอในประเทศใหอยในชวงรอยละ ๑ –๑.๕ ไดมาโดยตลอด นอกจากน BCMB มมาตรการทเขมแขงในการดแลสถาบนการเงนการธนาคารในบรไน ซงประกอบดวยธนาคารทองถน ๒ แหง คอ Baiduri Bank และ TAIB ธนาคารตางชาต ๖ แหง คอ HSBC, Standard Chartered, UOB, Citibank, MAYBANK (มาเลเซย) และ RHB (มาเลเซย) ในดานการลงทน BCMB จะมบทบาทเสรมการท างานของ Brunei Financial Center ซงเปนหนวยงานดแลดานการลงทนหลก โดย BCMB จะชวยพจารณาการลงทนทส าคญๆ รวมทงการน าเขาสนคา ซงสวนใหญจะเปนสนคาทจ าเปนในการด ารงชพ ไดแก อาหาร สนคาอปโภคบรโภค รวมทงวตถดบ การบรการ ฯลฯ๓๔๓ ๓๓๙ The Basel Committee on Banking Supervision เปนผจดเวทเพอใหมความรวมมอกนในเรองเกยวกบการควบคมกจการธนาคาร เพอพฒนาคณภาพในการควบคมกจการธนาคารของทวโลก ๓๔๐ Autoriti Monetari Brunei Darussalam, Banking and Specialized Market Supervision, http://www.ambd.gov.bn/regulatory/ banking-specialized-markets, accessed on ๑๘ December ๒๐๑๔. ๓๔๑ Autoriti Monetari Brunei Darussalam (AMBD), http://www.ambd.gov.bn/about-ambd ๓๔๒ Constitution of Brunei Darussalam (Order under section ๘๓(๓)) Currency and Monetary Order, ๒๐๐๔, Section ๑๓ (๑) ระบวา “The Board shall have the sole right to manage and to issue currency notes and coins in Brunei Darussalam and only currency notes and coins issued by the Board shall be legal tender in Brunei Darussalam.” ๓๔๓ East Asia Watch, หนวยงานหลกดานการก าหนดนโยบายการเงนการคลงของบรไนดารสซาลาม Brunei Currency and Monetary Board http://www.eastasia watch.in.th/article.php?id=๖๖๕ ขอมลเมอวนท ๑๐ พฤศจกายน ๒๕๕๓เขาถงขอมลเมอวนท ๒๗ กมภาพนธ ๒๕๕๘

๑๔๘

Financial Institution Division (FID) ท าหนาทในการออกใบอนญาตและวางขอก าหนดสถาบนการเงนตางๆ รวมถงการก าหนดทนส ารองขนต าในอตราทเหมาะสมเพอประโยชนของผลงทน สมาคมธนาคารแหงบรไนเปนผก าหนดอตราดอกเบยประจ าวนทเหมาะสม แตกมแนวโนมวาหนวยงานจดการการเงนในหนงเดยวจะถกจดตงขนในอนาคตเพอท าหนาทก าหนดอตราดอกเบยประจ าวนแทน๓๔๔

โดยขณะนเงนลงทนจากตางประเทศนนมปรมาณไมมากนก บรไนจะก าหนดมาตรการทางการเงนการคลงทคอนขางเขมงวด เนนระบบเศรษฐกจทมนคงและมเสถยรภาพ แตกพรอมปรบตวใหสอดคลองกบสถานการณ ทงน บรไนยนยนพนธกรณทจะตองปฏบตตามขอมตตาง ๆ ของอาเซยน๓๔๕ นอกจากน บรไนยงไมมกฎเกณฑควบคมเกยวกบการแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ ธนาคารพาณชยอนญาตใหเปดบญชของสญชาตอน และไมมกฎเกณฑควบคมเกยวกบการกยมของคนตางดาว ทงน มแนวโนมในการพฒนาตลาดเงนทนและระบบการเงนใหไดมาตรฐานเพอรองรบการเปนประชาคมอาเซยนดานเศรษฐกจ (ASEAN Economic Community) ใน ค.ศ. ๒๐๑๕

๕.๔.๒ ดานการประกนภยหรอการค าประกนรวม

The Autoriti Monetari Brunei Darussalam (AMDB) มแผนกทด าเนนการเกยวกบการจดทะเบยน การออกใบอนญาต และก ากบดแลบรษททด าเนนการเกยวกบธรกจประกนภยหรอธรกจการค าประกนรวม (Takaful) การเปนตวกลางเกยวกบตลาดทนและหนและกองทนรวมทงรปแบบทปฏบตโดยทวไปและตามอสลามปฏบต โดยด าเนนการตามรปแบบทปฏบตในกลมสมาคมการประกนภยสากล ( The International Associations of Insurance Supervisors: IAIS) และ องคกรคณะกรรมการหลกทรพยสากล (The International Organization of Securities Commissions: IOSCO)

โดยในปจจบนมกฎหมายทอยภายใตการก ากบของแผนกนไดแก

- Insurance Order ๒๐๐๖ มสาระส าคญเกยวกบ การประกอบธรกจประกนภย การตรวจสอบบญชการสบสวนเมอเลกกจการ และการโอนกจการธรกจประกนภย

- International Insurance and Takaful Order ๒๐๐๒ มสาระส าคญเกยวกบการใหอนญาตประกอบกจการธรกจประกนภยระหวางประเทศและธรกจทเกยวของ องคประกอบทางการเงน หนาทและขอจ ากดของผทไดรบอนญาตประกอบธรกจ ขอก าหนดในเรองการโอนกจการ การยกเลกกจการ การแจงการเปลยนแปลง การยกเวนภาษและอากร

๓๔๔ Ibp Usa, Brunei Business Law Handbook, International Business Publications, USA, updated ๒๐๑๑,P.๑๗๐ ๓๔๕ East Asia Watch, หนวยงานหลกดานการก าหนดนโยบายการเงนการคลงของบรไนดารสซาลาม Brunei Currency and Monetary Board http://www.eastasia watch.in.th/article.php?id=๖๖๕ ขอมลเมอวนท ๑๐ พฤศจกายน ๒๕๕๓ เขาถงขอมลเมอวนท ๒๗ กมภาพนธ ๒๕๕๘

๑๔๙

- Motor Vehicle Insurance (Third Party Risks) Act, Chapter ๙๐ มสาระส าคญเกยวกบการก าหนดใหผใชรถยนตจะตองท าประกนภยตอบคคลทสาม เงอนไขในกรมธรรมประกนภยและเงนประกน เงอนไขทหากมขนจะสงผลใหการประกนภยไมเปนผล หนาทของของบรษทประกน สทธของบคคลทสามตอผท าประกนภย

- Mutual Funds Order ๒๐๐๑ มสาระส าคญเกยวกบการวางกฎเกณฑการประกอบกจการกองทนรวม โดยก าหนดการควบคมและตรวจสอบกจการ รวมถงการกอตง การตรวจสอบบญช หนาทของผจดการกองทนรวม กฎเกณฑการปฏบตเกยวกบการรกษาความลบ การอนญาตใหมการเปดเผลขอมลตอหนวยงานทมอ านาจหนวยงานอน การยกเลกใบอนญาต

- Securities Order ๒๐๐๑ มสาระส าคญเกยวกบการควบคม การจดการใบอนญาตทเกยวกบตลาดหลกทรพย การเกบขอมล การประกอบธรกจหลกทรพย การด าเนนการดานการบนทกบญชและการตรวจสอบบญช การซอขายหลกทรพย การบงคบและการตรวจสอบกจการ

- Takaful Order ๒๐๐๘๓๔๖มสาระส าคญเกยวกบ การประกอบธรกจ Takaful การจดทะเบยนการประกอบการ การวางเงนประกน ใบแสดงการจดทะเบยน เงนทน Takaful และการประกอบการใหม การตรวจสอบบญชและการโอนกจการ การบรหารและการควบคมกจการ

ขอมลประวตการช าระสนเชอและการช าระบตรเครดตของบคคลจากสถาบนการเงนหรอเครดตบโร (Credit Bureau)

เปนขอปฏบตในการขอสนเชอ สถาบนการเงนจะพจารณาสถานภาพขอมลประวตการช าระสนเชอและการช าระบตรเครดตของผกเพอประโยชนในการวเคราะหสนเช อ ปองกนปญหาหนเสยหรอหนทไมกอใหเกดรายได เนองจากขอมลประวตการช าระสนเชอและการช าระบตรเครดตของผกนนอยกบสถาบนการเงนแตละแหงและไมสามารถน ามาเปดเผยระหวางกนไดการวเคราะหสนเชออยางครบถวนจงจ าเปนตองอาศยเครดตบโรแหงน ทงน ตาม Section ๔๒ of The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order, ๒๐๑๐๓๔๗ AMBD ไดตงเครดตบโร ขนมาโดยเปนหนวยงานภายใต AMBD มหนาทรวบรวมขอมลประวตการช าระสนเชอในรปแบบของการรายงานการช าระสนเชอ โดยใหบรการตงแตเดอนกนยายน ๒๐๑๒ แกธนาคาร สถาบนการเงน และกองทนอสลามกทรสตทไดรบอนญาตใหประกอบการในบรไนและเปนสมาชกของเครดตบโร มรายชอดงน

๓๔๖Autoriti Monetari Brunei Darussalam, Insurance / Takaful and Capital Market Supervision, http://www.ambd.gov.bn/ regulatory/insurance-takaful-capital-markets, accessed on ๑๘ December ๒๐๑๔. ๓๔๗ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๔๒(๑) ระบวา “ The Authority shall be exclusively responsible for the regulation, licensing, registration and supervision of banks and financial institutions operating in Brunei Darussalam…”

๑๕๐

- Baiduri Bank Berhad - Baiduri Finance Berhad - Bank Islam Brunei Darussalam (BIBD) - BIBD At-Tamwil Berhad - Hongkong and Shanghai Banking Corporation Limited (HSBC) - HSBC Finance (B) Berhad - Malayan Banking Berhad (Maybank) - United Overseas Bank Limited (UOB) - RHB Bank Berhad - Standard Chartered Bank - Perbadanan Tabung Amanah Islam Brunei (TAIB)

นอกจากหนาทหลกในการรวบรวมขอมลประวตการช าระสนเชอในรปแบบของการรายงานการช าระสนเชอ เครดตบโรยงเปนหนวยงานทรวบรวมสถตเพอชวยปรกอบการตดสนใจในการก าหนดนโยบาย อยางไรกดเครดตบโรจะไมเสนอคามเหนหรอค าแนะน าเกยวกบความนาเชอถอทางเครดตของผกในการออกรายงานขอมลเครดต๓๔๘

๕.๔.๓ ดานตลาดทน

The Autoriti Monetari Brunei Darussalam (AMBD) ไดออกแนวปฏบตส าหรบตลาดทน (guidelines for the Securities Market Order) หรอ SMO เพอเตรยมทางใหกบการจดตงตลาดทนขนในบรไน ทงน The Securities Market Regulations (SMR) ๒๐๑๔ จะมผลบงคบใชวนท ๑ กมภาพนธ ๒๐๑๖ เปนตนไป โดย SMR นไดถกบญญตออกมาใหสอดคลองกบมาตรา ๒๖๘(๑) ของ SMO๓๔๙ ทงน SMO นเปนกฎหมายทรางขนโดยเปนไปตามวตถประสงคและหลกการกฎเกณฑเกยวกบหลกทรพยของ the International Organization of Securities Commissions กฎหมายฉบบนมขนเพอใหการควบคมตลาดทนและผทมสวนเกยวของเปนไปอยางมประสทธภาพ และเพอใหความคมครองแกผลงทนและยกระดบความลบในตลาด กฎหมายนมผลเปนการยกเลก the Securities Order ๒๐๐๑ และ Mutual Funds

๓๔๘ Autoriti Monetari Brunei Darussalam, About the Credit Bureau, http://www.ambd.gov.bn/birokredit/overview-of-credit-bureau, accessed on ๑๘ December ๒๐๑๔. ๓๔๙ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๒๖๘(๑) ระบวา “The Authority may, with the approval of His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan, make such regulations as it considers necessary or expedient for giving effect to and carrying out the provisions of this Order, including the prescription of any fees or other things required to be or which may be prescribed.”

๑๕๑

Order ๒๐๐๑๓๕๐ SMO มการก าหนดแนวทางการอนญาตและการควบคมกจกรรมเกยวกบตลาดทน ในปจจบน ส านก AMBD ไดลงนามในบนทกความตกลงกบคณะกรรมการหลกทรพย มาเลเซยเพอทจะสงเสรมความรวมมอในเรองตลาดทน๓๕๑

๕.๔.๔ ดานการฟอกเงน

บรไนไดออกกฎหมายเกยวกบการปองกนการฟอกเงนทใหอ านาจแกหนวยงานของรฐใหมอ านาจอยางกวางขวางในการจบกมธรกจ ระงบบญช และบงคบใหบคคลแสดงรายการทรพยสนหากเปนกรณทมมหลกฐานถงทรพยสนทไมสามารถอธบายไดถงทมา (Unexplained Wealth Declarations)๓๕๒ โดย Constitution of Brunei Darussalam (Order made under Article ๘๓(๓)) the Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒ และ amendments to Anti-Terrorism Order ใหอ านาจเจาหนาทเพอใหมเครองมอในการตรวจสอบอาชญากรรมทางการเงน๓๕๓ โดยมการก าหนดการก ากระท าทถอเปนการฟอกเงนใน Money laundering offences Section ๓ ไดแก มสวนรวมโดยตรงหรอโดยออมกบธรกรรมทเกยวของกบเงนหรอทรพยสนทเกยวกบการประกอบอาชญากรรม กระท าการแลกเปลยน การโอนเงนหรอทรพยสนทไดมาโดยตรงหรอโดยออมจากการกระท าความผดอยางรายแรงเพอปดบงหรอซอนเรนถงทมาของเงนและทรพยสนหรอเปนการชวยเหลอผอนทมสวนในการกระท าความผดหรอหลบหนการกระท าความผด๓๕๔ เปนตน นอกจากนสถาบนการเงนยงมหนาทตองตรวจสอบและยนยนธรกรรมการเปดบญชระหวางประเทศดวย๓๕๕

The Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒ ใหอ านาจแก Financial Intelligence Unit (FIU) ในการระงบธรกรรมตองสงสย เขาถงและตรวจสอบขอมลทเกยวกบรฐบาล สถาบนการเงน หรอธรกจทมใช

๓๕๐ Autoriti Monetari Brunei Darussalam Policy Statement ๒/๒๐๑๓ dated ๓๑ December ๒๐๑๓. http://www.ambd.gov.bn/images/policy/AMBD%20Policy%20Statement%202-2013.pdf accessed on ๒๐ February ๒๐๑๕. ๓๕๑ The Brunei Times, AMBD issues Securities Market Regulations ๒๐๑๔, Bandar Seri Begawan, , http://www.bt.com.bn/news-national/2015/02/03/ambd-issues-securities-market-regulations-2014 accessed on ๓ February ๒๐๑๕. ๓๕๒ Constitution of Brunei Darussalam (Order made under Article ๘๓(๓)) the Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒, Unexplained wealth, Section ๘๖ (๑) For the purposes of this Order, a person has unexplained wealth if the value of the person’s total wealth as described in subsection (๒) is greater than the value of the person’s lawfully acquired wealth as described in subsection (๓)… ๓๕๓ กลาวโดย the Attorney General’s Chambers ในการใหสมภาษณสอมวลชนวนท ๑๙ มถนายน ๒๐๑๒ ๓๕๔ Constitution of Brunei Darussalam (Order made under Article ๘๓(๓)) the Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒ Section ๓ (๑) ระบวา “A person commits the offence of money laundering if the person (a) engages, directly, or indirectly in a transaction that involves money, or property, that is the proceeds of crime;…” ๓๕๕ Constitution of Brunei Darussalam (Order made under Article ๘๓(๓)) the Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒ Section ๑๐ ระบวา “When entering into cross-border correspondent banking relationships, financial institutions shall- (a) identify and verify the identification of respondent institutions with which they conduct correspondent banking relationships;…”

๑๕๒

สถาบนการเงนรวมถงบคคลในสาขาอาชพทเกยวของ๓๕๖ ไดแก นายหนาซอขายอสงหารมทรพย ทนายความ นกบญช ผคาอญมณ๓๕๗ ทงนธรกรรมทมมลคาทก าหนดตามกฎหมายทกระท าผานบคคลดงกลาวจะตองมการรายงานไปยง FIU๓๕๘ หากฝาฝนมโทษจ าคกสงถง ๓ ป และมโทษปรบสงถง ๕๐,๐๐๐ เหรยญบรไน๓๕๙

๕.๔.๕ ดานการจดซอจดจางของภาครฐ

การจดซอจดจางของภาครฐทงหมดถกกระจายความรบผดชอบไปแตละกระทรวงและกรมซงเปนหนวยงานทมการจดการในเรองดงกลาว แตตองปฏบตตามกฎระเบยบดานการเงนและวธปฏบตเกยวกบการจดซอจดจางของภาครฐทคณะกรรมการประมลภาครฐภายใตกระทรวงการคลงอนมต

การจดซอของภาครฐจะตองเปนไปตาม Financial Regulations of ๑๙๘๓ ซงจะตองเปนไปอยางยตธรรม เปดเผย มการแขงขนได ทงยงตองเปนไปตามนโยบายเกยวกบการจดซอจดจางทมความโปรงใสและมประสทธภาพ ผชนะการประมลจะตองเปนผทเสนอราคาทดทสดเปนไปเพอประโยชนแกรฐบาลและเปนไปตามขอก าหนดในเรองการประมล หากเปนงานหรอบรการทมมลคาไมเกน ๕,๐๐๐ เหรยญดอลลารสหรฐ ไมจ าตองมการประมลตอสาธารณะทงนเปนไปตาม Financial Regulation ๓๒๗๓๖๐ แตหากเปนงานหรอบรการทมมลคาเกนกวา ๕,๐๐๐ เหรยญดอลลารสหรฐ จะตองด าเนนกระบวนการประมลตามกฎเกณฑ

๓๕๖ Constitution of Brunei Darussalam (Order made under Article ๘๓(๓)) the Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒ Section ๖ (๑) ระบวา “Financial institutions or designated non-financial businesses and professions shall, with respect to each customer, obtain and verify, as part of their obligation under section ๕…” ๓๕๗ Constitution of Brunei Darussalam (Order made under Article ๘๓(๓)) the Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒ Access to information Section ๓๑ (๑) ระบวา “ In relation to any information it has received in accordance with its functions, the Financial Intelligence Unit is authorized to obtain from any entity or person, subject to the reporting obligations required by sections ๑๕ and ๑๖, any additional information that the Financial Intelligence Unit deems necessary to carry out its functions and such information requested shall be provided within the time limits set and in a form specified by the Financial Intelligence Unit…” ๓๕๘ Constitution of Brunei Darussalam (Order made under Article ๘๓(๓)) the Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒ Reports about cross border movements of cash Section ๓๗ (๑) ระบวา “A person shall not move or attempt to move into or out of Brunei Darussalam cash the total value of which exceeds the prescribed amount, without giving a report in respect of the movement accordance with this section…” ๓๕๙ Constitution of Brunei Darussalam (Order made under Article ๘๓(๓)) the Criminal Asset Recovery Order ๒๐๑๒ Reports about cross border movements of cash Section ๓๗ (๒) ระบวา “A person who contravene subsection (๑) is guilty of an offence and liable on conviction to a fine not exceeding $๕๐๐๐๐, imprisonment for a term not exceeding ๓ years or both…” ๓๖๐ Financial Regulation Article ๓๒๗ ระบวา “Works, services and stores not exceeding $๕,๐๐๐ in cost may be indented without recourse to public tender. However, if the cost is expected to exceed $๑,๐๐๐ the Controlling Officer shall invite written quotations from a reasonable number of rebutable suppliers and shall accept the quotation most favourable to the Government. Reference to the correspondence shall be shown on the payment voucher. Indents for works or services shall show the full specification of the works or services required and of the agreed charges, and it shall also show the agreed time of completion. Indents for stores shall be drawn up as is provided in Regulation ๕๑๗.”

๑๕๓

ทก าหนดใน Circular Letter ref: ๓/๒๐๐๔ ลงวนท ๒๖ ตลาคม ๒๐๐๔๓๖๑ ทงน รฐบาลไดยดหลกการส าคญในเรองของ ความคมคาดานราคา เปนไปอยางเปดเผยและยตธรรม ความโปรงใส ความรบผดชอบ ความซอตรง โดยรปแบบของการจดซอจดจาง ไดแก การจดซอรายยอย โดยการเสนอราคา และโดยการประมล การประมลยงแบงออกไดเปน ๓ วธ ไดแก การประมลโดยเปดเผย โดยคดเลอกเฉพาะราย โดยจ ากดการประมลหรอเปนกรณยกเวน๓๖๒

๕.๔.๖ ดานอนๆ

การแปรรปรฐวสาหกจ

โครงการพฒนาโครงสรางพนฐานสวนมากในบรไนมาจากงบประมาณของภาครฐเปนสวนใหญ ตวอยางเชน ในชวงแผนพฒนาประเทศท ๗ (The Seventh National Development Plan ๑๙๙๖-๒๐๐๐) การลงทนกวา ๘,๐๐๐ ลานเหรยญบรไนมาจากการลงทนของภาครฐถงรอยละ ๗๐.๘ และมาจากการลงทนภาคเอกชนรอยละ ๒๙.๒ ซงจะเหนไดวาการลงทนของภาคเอกชนยงมสดสวนทนอยอย แตหากเมอพจารณาสถานการณทรฐตองพงพาการสงออกน ามนและกาซซงถอเปนรอยละ ๘๐ ของรายไดทงหมดของประเทศแลวจะพบวา การพงพาการสงออกน ามนซงเปนทรพยากรสนเปลองไมสามารถทดแทนไดและมโอกาสทจะหมดลง ตลอดจนตองขนอยกบราคาน ามนของตลาดโลก ดงนน รฐบาลบรไนจงมความจ าเปนทจะตองหาทางเลอกในการพฒนาเพอชวยในการปรบปรงคณภาพของบรการสาธารณะและเปดโอกาสภาคเอกชนใหมสวนรวมในการพฒนาใหเกดความหลากหลายและการแขงขนในระบบเศรษฐกจ

บรไนไดเรมกระบวนการนโยบายการพฒนาประเทศโดยการแปรรปรฐวสาหกจ ซงไดเรมโดยผนวกเขาไวใน แผนพฒนาประเทศท ๕ (The Fifth National Development Plan ๑๙๘๖-๑๙๙๐) และไดมการด าเนนการตอเนองในแผนตอมา๓๖๓ ทงนรปแบบของการแปรรปรฐวสาหกจในบรไนนนไดเรมขนจากความรวมมอระหวางตวแทนรฐบาลและ / หรอหนวยงานภาครฐกอนทจะมการแปรรปจากรฐบาลเปนเอกชนอยางแทจรง ทงนตวแทนรฐบาลและหนวยงานภาครฐไดถกแปรรปไปเปนรปแบบองคกรนตบคคลทมการจดทะเบยนและประกอบกจการภายใต Companies Act โดยยงไมมการเปลยนแปลงสถานะความเปนเจาของ

๓๖๑ Financial Regulation Article ๓๒๘ ระบวา “Where works, services, and stores exceed $๕,๐๐๐ in cost, tenders procedure shall be followed.” (Please refer to Circular Letter ref:๓/๒๐๐๔ dated ๒๖October ๒๐๐๔ for updated regulation.) See more at: http://www.mof.gov.bn/index.php/tender-process/financial-regulation#sthash.PZiC8EMv.dpuf accessed on ๑๗ March ๒๐๑๕. ๓๖๒ Kementerian Dewangan, Ministry of Finance, Brunei Darussalam, State Tender Board, Guidelines for Government Procurement, Brunei Darussalam Government, http://www.mof.gov.bn/index.php/general-information-state-tender-board, accessed on ๑๗ December ๒๐๑๔. ๓๖๓ Hjh Zainab binti Hj Morshidi, Proceedings Paper Presentations Session : Privatisation and Corporatisation: Brunei Darussalam’s Experience, Department of Policy and Coordination, Economic Planning and Development Department, Brunei Darussalam, http://www.csstc.org/reports/egm/p4/presentation_Brunei.htm, accessed on ๑๙ December ๒๐๑๔.

๑๕๔

โดยระยะเปลยนถายจนกวาองคกรนตบคคลจะแปรรปเปนรฐวสาหกจนนขนอยกบลกษณะองคกรทจะเกดมขนใหม ทงนเพอใหเกดความพรอมในการแปรรปเปนบรษทเอกชนอยางแทจรง

กระบวนการการเปลยนระบบการบรหารจากรฐเปนเอกชน (Corporatization) หรอการแปรรปรฐวสาหกจ (Privatization) ในประเทศบรไนนนเปนไปตามแตละกรณ โดยทวไปแลวหนวยงาน The Economic Planning and Development Department จะพจารณาขอเสนอจากแตละกระทรวงและหนวยงานราชการ แตละขอเสนอจะถกประเมนและพจารณาตามหลกเกณฑ เชน ความสามารถในการไดมาซงก าไรและการเจรญเตบโตของธรกจ พจารณาการด ารงอยของประโยชนตอสงคมตามเปาหมายขององคกรทเคยมมา นอกจากน ยงตองขอเสยเปรยบจากกระบวนการแปรรปทจะกระทบตอพนกงานเจาหนาทขององคกร และมลคาของประโยชนทไดรบจะตองอยในเกณฑทด ทงนหนวยงานทรบผดชอบในการประเมนและพจารณาขอเสนอนนเปนอ านาจของคณะกรรมการเฉพาะกจส าหรบการแปรรปรฐวสาหกจ โดยกอนหนานมผชวยรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงเปนประธาน โดยคณะกรรมการนไดถกยายไปอยภายใตความรบผดชอบของส านกนายกรฐมนตรเมอปลายป ๒๐๐๑ คณะกรรมการเฉพาะกจนประกอบดวยสมาชก ๘ ทาน ประกอบดวย เจาหนาทอาวโสของหนวยงานทเก ยวของและปจจบนมเลขานการประจ าส านกนายกรฐมนตรเปนประธาน ทงน เมอขอเสนอกระบวนการการเปลยนระบบการบรหารจากรฐเปนเอกชนหรอขอเสนอการแปรรปรฐวสาหกจไดรบการประเมนโดยคณะกรรมการเฉพาะกจเพอการแปรรปรฐวสาหกจ โดยทผานมามการพจารณาการเปลยนระบบการบรหารจากรฐเปนเอกชนส าหรบกรมสอสารโดยการกอตงเปนบรษทสบทอดกจการ (successor company) โดยบรษทสบทอดกจการนอยภายใต the Successor Company Act และก ากบโดยองคกรก ากบดแลทก าหนดโดย Telecommunication Act๓๖๔

๕.๕ บทสรปและขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนธรกจภายในของบรไน

การไดรบใบอนญาตประกอบธรกจในประเทศบรไนนนขนอยกบปจจยหลายประการและอาจตองใชเวลาในการพจารณา ทงน ผลงทนสามารถสบคนขอมลเพมจากเวบไซตของ BEDB ท www.bedb.com.bn ขอมลและขอปฏบตเกยวกบการลงทนในโครงการทเกยวของกบการเกษตร และทรพยากรธรรมชาต สามารถขอรบไดจากหนวยงานสนบสนนและพฒนาผประกอบการ Ministry of Industry and Primary Resources ชน ๓ Jalan Menteri besar, Bandar Seri Begawan BB๓๙๑๐ เบอรโทรศพท ๖๗๓-๒๓๘๐๐๒๖ เวบไซต www.industry.gov.bn แมธรกจทไมมตวแทนปรากฏอยในประเทศบรไน ธรกจนนๆ กจะตองมใบอนญาตประกอบกจการหากมการประกอบการในบรไน เวนแต เปนกรณทมการท าตลาดสนคานนแบบถงมอผรบหรอแบบประตถงประต (Door To Door) ซงท าการโดยพนกงานขายในประเทศบรไน หากเปนกรณทท าธรกจ

๓๖๔ Hjh Zainab binti Hj Morshidi, Proceedings Paper Presentations Session : Privatisation and Corporatisation: Brunei Darussalam’s Experience, Department of Policy and Coordination, Economic Planning and Development Department, Brunei Darussalam, http://www.csstc.org/reports/egm/p4/presentation_Brunei.htm, accessed on ๑๙ December ๒๐๑๔.

๑๕๕

หรอขายสนคาโดยตรงกบรฐบาลนนไมจ าตองมผแทนทถอสญชาตบรไนในการดงกลาว๓๖๕ ปจจบนบรไนไมมกฎหมายก าหนดแบบเกยวกบสญญาเกยวกบการเปนผจดจ าหนายสนคาโดยเฉพาะ สญญาทท าระหวางคสญญาจะอยภายใตบงคบของ Contracts Act Chapter ๑๐๖ และ Unfair Contract Terms Act Chapter ๑๗๑ ซงเปนกฎหมายเกยวกบสญญาโดยทวไปและ The Sale of Goods Act Chapter ๑๗๐ เปนบทกฎหมายทก าหนดการท าสญญาเกยวกบการขายสนคา ทงน อาจสรปรปแบบการท าธรกจในประเทศบรไน ลกษณะการประกอบธรกจแตละประเภทและผมสทธจดตงองคกรธรกจไดดงน

ตารางท ๓๑: รปแบบและเงอนไขของแตละประเภทองคกรธรกจ

รปแบบองคกรธรกจ ลกษณะ ผมสทธจดตง ธรกจเจาของ คนเดยว

มเจาของคนเดยว และรบผดแบบไมจ ากด

นกลงทนในประเทศเทานน

หางหนสวน ประกอบดวยบคคลตงแต ๒๐ คนขนไป และจะตองมหนสวนชาวบรไนฯ หรอผไดรบอนญาตใหอยในบรไนฯ โดยถาวรอยางนอย ๑ คน

การลงทนโดยนกลงทนตางดาวขนอยกบการพจารณาของหนวยงานทเกยวของ

บรษทเอกชน จดตงตามกฎหมายวาดวยการจดตงบรษท และมจ านวนผถอหนตงแต ๒ คนขนไปแตไมเกน ๕๐ คน ตองมกรรมการบรษทอยางนอยสองคน และกรรมการบรษทจ านวนไมนอยกวากงหนงตองเปนคนบรไนฯ

นกลงทนตางดาวไดรบอนญาตใหประกอบธรกจ

บรษทมหาชน ตองมผถอหนอยางนอย ๗ คนขนไป และตองมกรรมการบรษททเปนคนบรไนไมนอยกวากงหนงของจ านวนกรรมการทงหมดในบรษท

นกลงทนตางดาวไดรบอนญาตใหประกอบธรกจ

สาขาของธรกจ ตางดาว

นกลงทนตางดาวทไมสามารถจดตงบรษท สามารถจดตงเปนสาขาธรกจตางดาวได ซงจะมอ านาจในการ

นกลงทนตางดาวไดรบอนญาตใหประกอบธรกจ

๓๖๕Ibu Usa, Business Intelligence Report, Vol ๑, Strategic Information and Opportunities, International Business Publications, USA, ๒๐๐๐, p. ๑๑๙.

๑๕๖

รปแบบองคกรธรกจ ลกษณะ ผมสทธจดตง ด าเนนกจการตางๆเหมอนกบบรษท

กจการรวมทน รวมทนในลกษณะการกอตงบรษท หร อห า งห นส วนระหว างบรษทตางชาตและบรษทของบรไนฯ

การลงทนโดยนกลงทนตางดาวขนอยกบการพจารณาของหนวยงานทเกยวของ

ทมา: กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย รอบรเรองการลงทนในอาเซยน: บรไนดารสซาลาม (๒๕๕๗) และ APEC Services Trade Access Requirements (STAR) Database,

Asia-Pacific Economic Cooperation (๒๐๑๓)

๑๕๗

บทท ๖ กฎหมายทดนของประเทศบรไน

๖.๑ บทน า การปกครองทดนและอาณาเขตของบรไนมทมาโดยศาสนาอสลามมอ านาจเหนออาณาจกรบรไนในชวงศตวรรษท ๑๔ และอาณาจกรบรไนเรมจะมความเจรญรงเรองขนในชวงศตวรรษท ๑๕ และ ๑๖ เมอบรไนไดปกครองอาณาเขตบรเวณชายฝงของตะวนตกเฉยงเหนอของบอรเนยว และบางสวนของกาลมนตน (Kalimantan) และฟลปปนส ทงน ชาวดตช โปรตเกส และสเปนไดเรมมาเยอนหลงจากศตวรรษท ๑๖ เปนตนมา บรไนไดสญเสยการปกครองใหกบสเปนและดชตและลดอ านาจลงเรอยมาจนกระทงกลายเปนอาณานคมภายใตองกฤษและดชตในทายทสด๓๖๖ ในชวงศตวรรษท ๑๙ บรไนอยภายใตการสนบสนนจากองกฤษในการปกปองบรเวณชายฝงจากการบกรกของโจรสลด Dayak และสถาปนา James Brooke ซงเปนผบกเบกชาวองกฤษใหเปน Rajah of Sarawak ในป ๑๘๓๙ ตอมาไดมการรวมเอาดนแดนทเรยกวาลาบวน (Labuan) ในป ๑๘๔๖ ตอมาในป ๑๘๘๘ บอรเนยวเหนอกลายเปนอาณานคมภายใตการคมครองโดยองกฤษโดยมสลตานปกครองแตโดยทองกฤษมอ านาจในเรองความสมพนธระหวางประเทศ ตอมาไดมการเสยพนททเรยกวา Limbang ถง Sarawak ในป ๑๘๙๐ ท าใหบรไนถกแยกเปนสองสวนและยงคงเปนอปสรรคในเรองดนแดนกบมาเลเซยจนปจจบน๓๖๗ ในสวนของความเปนเจาของอาณาเขต ชวงเวลากอนป ๑๙๐๖ บรไนใชระบบศกดนา (Feudalism) ซงประกอบดวย Tulin, Kuripan, และ Kerajaan โดยเจาของทดนประเภทดงกลาวสามารถใชสทธในการบงคบเหนอแมน าและสตวทอาศยบรเวณนน ระบบการบรหารในรปแบบนไดถกยกเลกมาเปนล าดบในเวลาตอมาเมอบรไนอยภายใตการปกครองขององกฤษ

Kerajaan หรอ แมน า Kerajaan เปนของส านกทรพยสนสลตานโดยสวนมากเปนบรเวณทอยใกลเคยงกบพระราชวง เปนทดนทประกอบดวยแรงงานทมฝมอและทรพยากรทใชในการด ารงชพ และเมอสลตานทครอบครองอยสนพระชนมลง kerajaan จะกลบคนสส านกทรพยสนสลตานและสบทอดใหกบรชทายาทซงเปนสลตานคนตอไป๓๖๘

Kuripan หรอ แมน า Kuripan เปนของ ๔ รฐมนตร (Wazir) และเปนแหลงรายไดใหกบรฐมนตร (Wazir) ทงนรฐมนตร (Wazir) ทกคนจะมแมน าเปนของตนเอง และมขอบงคบให Wazir จะตองแบงสวนของ

๓๖๖ The Commonwealth, Brunei Darussalam: History, http://thecommonwealth.org/our-member-countries/brunei-darussalam/ history, accessed on ๑๕ March ๒๐๑๕. ๓๖๗ The Commonwealth, Brunei Darussalam: History, http://thecommonwealth.org/our-member-countries/brunei-darussalam/history, accessed on ๑๕ March ๒๐๑๕. ๓๖๘ Jatswan S. Sidhu, Historical Dictionary of Brunei Darussalam, Scarecrow Press, ๒๐๐๙, p.Iii

๑๕๘

รายไดทไดจาก Kuripan นใหกบสลตานและเชนเดยวกบกรณของ Kerajaan ท Kuripan จะสามารถโอนตอหรอสบทอดกนทางมรดกสทายาทได

Tulin หรอ แมน า Tulin โดยผทมกรรมสทธ ไดแก สลตาน รฐมนตร (Wazir) หรอ มเหส (Pengiran) ซงเปนการถอกรรมสทธเปนการสวนตว

การโอนใหซงสทธในแมน าเหลานจ าตองอาศยการอนญาตอยางเปนทางการจากสลตานและรฐมนตรของสลตานจ านวนหนงหรอสองคน อยางไรกด ระบบการถอครองอสงหารมทรพยขางตนไดถกกระจายอ านาจ โดยอาณาจกรทงหมดไดถกควบคมอ านาจโดยสวนกลางทเมองหลวงใน Kampong Ayer หรอทเรยกวาเปนทนงของอาณาจกร (the seat of the kingdom) โดยมสลตานปกครองโดยสงผท าการแทนไปบรหารจดการ sungai (แมน า) และ jajahan (สวนทเปนเมองขน) เพอใหสามารถปกครองชนจากหลายเชอชาตและหลายเผาพนธทอยบนเกาะบอรเนยว (Borneo) และซล (Sulu) ทงนมผน าชมชนอยในการบรหารปดครองในระดบของ sungai และ jajahan แตอ านาจการปกครองสงสดจะอยภายใตผท าการแทนสลตาน๓๖๙ ทงน การใชประโยชนของทดนในชวงเวลาดงกลาวเปนไปเพอเกษตรกรรมเปนสวนใหญ

ในป ๑๙๐๖ มการลงนามในสนธสญญาระหวางองกฤษและบรไนเปนผลใหบรไนตกเปนรฐในอารกขาขององกฤษ สนธสญญานบญญตถงการสบทอดราชวงศโดยอยภายใตการจดการของ British resident ทจะท าการแนะน าสลตานในกจการตางๆ ยกเวนในเรองทเกยวกบธรรมเนยมปฏบตและศาสนาของบรไนเอง ภายหลงจากมการประกาศใช Land Code ๑๙๐๙ การบรหารจดการทดนนนอยภายใตหนวยงานสองหนวยงานคอ The British Residents และ คณะมนตรแหงสลตาน (His Majesty the Sultan in Council) ทงน ตงแตป ๑๙๒๙ ไดมการคนพบแหลงน ามนในบรไนท าใหประเทศเกดความมงคง ตอมาในป ๑๙๕๙ รฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษรไดประกาศใชและใหอ านาจปกครองภายในโดยคณะมนตรนตบญญต (Legislative Council) และเปนการยกเลก The Residency Agreement of ๑๙๐๖ และไดโอนอ านาจปกครองโดย Resident มายงสลตานและมการแตงตงพนกงานเจาหนาทกระท าการภายใตค าสงของสลตาน โดยในป ๑๙๗๑ ภายใตขอตกลงระหวางบรไนและองกฤษยกเลกการเปนรฐในอารกขาของบรไน รฐธรรมนญไดถกแกไขโดยใหอ านาจปกครองในเรองภายในประเทศทงหมดแกสลตาน และองกฤษมอ านาจเฉพาะในเรองเกยวกบการปองกนประเทศและกจการตางประเทศเทานน ทงน บรไนกลายเปนรฐอสรภาพในวนท ๑ มกราคม ๑๙๘๔๓๗๐

ตงแตป ๑๙๕๙ เมอรฐธรรมนญฉบบแรกไดบญญตขนเปนผลใหอ านาจบรหารประเทศเปนของสลตานเปนประมขของประเทศ โดยทสลตานไดรบความชวยเหลอและค าแนะน าจากคณะมนตรทง ๕ ไดแก the Religious Council, the Privy Council, the Council of Ministers, the Legislative Council, the

๓๖๙ Jatswan S. Sidhu, Historical Dictionary of Brunei Darussalam, Scarecrow Press, ๒๐๐๙, p.Iii ๓๗๐ The Commonwealth, Brunei Darussalam: History, http://thecommonwealth.org/our-member-countries/brunei-darussalam/history, accessed on ๑๕ March ๒๐๑๕.

๑๕๙

Council of Succession๓๗๑ ทงน ในสวนทเกยวกบทดน สลตานโดยการใชอ านาจผานทางคณะมนตรมอ านาจเกยวกบ การโอนทดน การออกกฎเกณฑตางๆ ทเกยวของ การอนมตการโอนทดน การปรบ การเชา และการเชาชวง การแตงตงเจาพนกงานเพอด าเนนการตามกฎหมาย การจดเกบรายไดใหกบรฐจากคาเชาและคารายปทรฐเรยกเกบ โดยมการมอบอ านาจใหกบคณะกรรมการของคณะรฐมนตรหรอเจาหนาทรฐอนหรอองคกรเจาหนาทรฐอน๓๗๒

๖.๒ ประเภทของทดน

ประเทศบรไนแบงเปน ๔ เขต ประกอบดวย Brunei/Muara เปนเขตทเลกทสดแตมความหนาแนนของพนทในการบรหารมากทสดโดยรวมถงเมองหลวง Bandar Seri Begawan และ Tutong ซงเปนเขตทอยอาศยของหลายเผาพนธในพนทชนบท และ Belait ซงเปนเขตผลตน ามนของประเทศ และ Temburong ซงถกแบงแยกออกมาจากพนทของประเทศโดย Limbang ของ Sarawak และเปนเขตพนททมประชากรอาศยอยนอยทสดในบรไน โดยพนทรอยละ ๗๕ ของประเทศยงคงไมไดรบการพฒนาและยงถกปกคลมดวยปาดบชน ทงนการจดประเภทของทดนอาจแบงไดตามทก าหนดโดยกฎหมาย Land Acquisition (Cap ๔๑) ไดเปน ๔ ประเภท ไดแก๓๗๓

๖.๒.๑ ทดนเพอประโยชนสาธารณะ

บรไนมนโยบายในการรกษาพนทปาเพอเปนการผลตปาไมเพอใชภายในประเทศ และการตดไมท าลายปาตามธรรมชาตนนตองเปนไปในระดบทรกษาความยงยน และมการรกษาพนทปาทมไมสกไวเนองจากเศรษฐกจของบรไนสวนมากยงคงขนอยกบการสงออกปโตรเลยม การเกษตรในบรไนนนไมเปนทนยมมากนกเนองจากมปจจยทางเศรษฐกจอนทใหรายไดและจงใจมากกวา๓๗๔ รฐบาลอนญาตใหมการท าการ

๓๗๑John O'Shaughnessy, Clifford J. Shultz, Anthony Pecotich, Handbook of Markets and Economies: East Asia, Southeast, M.E. Sharpe, New York, ๒๐๐๖,P.๕๒. ๓๗๒ Ministry of Development Brunei Darussalam, Land Administration System in Brunei Darussalam “Towards a Progressive Land Administration and Management”, Presented by Haji Rahmad Haji Japar (Acting Commissioner of Land) Negara Brunei Darussalam Geospatial Forum ๑๗-๑๙ September ๒๐๑๒, Hanoi, Vietnam ๓๗๓ Land Acquisition Cap ๔๑ Article ๓(๑) Land may be acquired under the provisions of this Act whenever it is needed –

(a) For a public purpose; or (b) For a residential site area; or (c) For a factory area; or (d) For any person, association of persons or company undertaking a work of public utility.

๓๗๔ Virginia H. Dale,Effects of Land-Use Change on Atmospheric CO 2 Concentrations-South and Southeast Asia as a Case Study, Springer-Verlag New York, Inc, New York, ๑๙๙๔, P.๓๙.

๑๖๐

เกษตรกรรมบนทดน ไดแก การเลยงสตวปก การเพาะไข การปลกผก ผลไม กาแฟ และเนองจากสวนมากของพนทเปนเขตปารอนชนจงมการท าไมซงเปนจ านวนมาก ถอเปนรายไดหลกประเภทหนงของประเทศ๓๗๕

ประมาณรอยละ ๙๕.๙๔ ของเนอททดนทงประเทศเปนของรฐ โดยมาตรา ๔ ประมวลกฎหมายทดน บทท ๔๐ ก าหนดวา ทดนทเปนพนทปาไม ทดนรกรางวางเปลา และทไมมเจาของ หรอไมไดมการท ากสกรรมใหสนนษฐานวาเปนทดนของรฐและอยภายใตกฎหมายน เวนแตถกก าหนดเปนอยางอนภายใต Land Code ค.ศ.๑๙๐๗๓๗๖ ทงนการโอนกรรมสทธทดนใหอยภายใตดลพนจของคณะมนตรแหงสลตานเพอประโยชนและเปนไปตามทก าหนดตามกฎหมายน๓๗๗ ๖.๒.๒ ทดนเพอการอยอาศย

เปนบรเวณทรฐก าหนดใหเปนทดนเพอการอยอาศย

๖.๒.๓ ทดนเพอการอตสาหกรรม

พนทสวนใหญใชในภาคการผลตน ามนและกาซธรรมชาต๓๗๘

๖.๒.๔ ทดนส าหรบบคคล สมาคม คณะบคคล หรอบรษททด าเนนกจการเพอสาธารณปโภค

เปนทดนเพอใชท าการกอสรางสงกอสรางเพอประโยชนสาธารณะหรอเพอสาธารณปโภค เชน ทาเรอ สะพาน ถนน ทางหลวง ทอสงน ามน และการวางเครอขายโทรคมนาคม เปนตน

๖.๓ สทธในทดนและการใชประโยชนจากทดน

ในศตวรรษท ๑๙ บรไนมสทธในทดน ๓ ประเภทโดยมชนชนสงหรอเชอพระวงศ (Pengirans) เปนผครองพนทโดยเรยกกนโดยทวไปวาบรไนและไดรบรายไดจากทดนนน สทธนไมไดถกจ ากดอยเพยงการปกครองอาณาบรเวณเทานนแตยงรวมถงการเกบภาษผทอยอาศยในพนทนน โดยสวนมากการแบงพนท

๓๗๕ John O'Shaughnessy, Clifford J. Shultz, Anthony Pecotich, Handbook of Markets and Economies: East Asia, Southeast Asia, Australia, New Zealand, M.E. Sharpe, New York, ๒๐๐๖¸ ๑๙๙๕, P.๔๘. ๓๗๖ Land Code Cap ๔๐ Section ๔ All forest, waste unoccupied or uncultivated land shall be presumed, subject to the establishment of any claim thereto registered in accordance with the provisions of the Land Code ๑๙๐๗ to be state land and all cultivated lands which have been abandoned or suffered to lie waste shall be deemed to be forest or waste land within the meaning of this section:… ๓๗๗ Land Code Cap ๔๐ Section ๓ His Majesty in Council may alienate Government land for such interest and in such manner as is authorised by this Code. ๓๗๘ Marshall Cavendish Corporation, World and Its Peoples: Malaysia, Philippines, Singapore, and Brunei, Marshall Cavendish Corporation, New York, ๒๐๐๘, p.๑๒๐๘.

๑๖๑

เปนไปตามลกษณะภมประเทศ ไดแก ภเขา แมน าล าธาร ความร ารวยของผปกครองพนทนนจงขนอยกบจ านวนของผทอาศยอยในพนททตนปกครอง๓๗๙

การถอครองทดนม ๓ ประเภท ดงน

(๑) Kerajaan เปนทดนประเภททสลตานมสทธในอ านาจตลาการ การเงน และการพาณชย (๒) Kuripan เปนทดนประเภททรฐมนตร (wazirs) มสทธในอ านาจตลาการ การเงน และการ

คาขาย (๓) Sungei และ hamba tulin หรอ pusaka เปนทดนส าหรบเอกชนถอครองและสามารถสบทอด

สทธทางการเงนและทางการพาณชยทางมรดกได บรไนใชระบบทปรบเปลยนได (Modified system) ในการจดทะเบยนสทธในอสงหารมทรพย โดยมรปแบบการถอครองทดนดงตอไปน

๖.๓.๑ กรรมสทธ

การถอของสทธเดดขาด (Freehold) โฉนดทดนทไดมการจดทะเบยนแลวจะมกรรมสทธตลอดอายของผถอกรรมสทธ การโอนกรรมสทธท าไดโดยจะตองไดรบการอนมตจากคณะมนตรแหงสลตาน

ภายหลงรฐบาลบรไนไดเปลยนระบบการครอบครองทดนโดยยกเลกการครอบครองทดนของคนตางดาวผานการมอบอ านาจใหกบทนายกระท าการแทน ในวนท ๑ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๑๑ เพอเพมความโปรงใสในการครอบครองกรรมสทธในทดน การเปลยนแปลงครงนมผลท าใหโฉนดทดนทงหมด ๔๗,๐๐๐ ฉบบทออกโดยการมอบอ านาจใหทนายความนน ถกแปลงเปนการเชาระยะเวลา ๖๐ ป ทจะตองจดทะเบยนทกรมทดน โดยกอนหนาน โฉนดทดนทออกโดยทนายผรบมอบอ านาจนนไมจ าตองมการจดทะเบยนทกรมทดนแตอยางใด

การเปลยนแปลงนมผลบงคบตอผทพ านกอาศยอยในบรไนและนกลงทนตางชาตทใชทนายผรบมอบอ านาจในการซอทรพยสนทรวมทงทดนและสงปลกสราง ภายใตกฎหมายบรไน ผทจะมสทธถอครองกรรมสทธในทดนนนจะตองเปนพลเมองชาวบรไน อยางไรกด มขอกงวลวานโยบายใหมนจะเปนอปสรรคตอนกลงทนในบรไน

ในกรณของการซอขายอสงหารมทรพย เจาของทดนทตองการขายทดนของตนจะเลอกวธการช าระเงนโดยผานความตกลงในการโอน หรอ Memorandum of Transfer (MOT) ทงน การช าระราคาเตมจ านวนจะตองมกอนวนสนสดของระยะเวลาเชา ๖๐ ป หรอภายหลงระยะเวลาเชาสนสดลง ในทางปฏบต โฉนดการเชาทดนระยะเวลา ๖๐ ปน สามารถใชเปนหลกประกนกบทางธนาคารได ถงแมวาจะไมมกฎหมายรองรบกตาม อยางไรกด หากรฐบาลพบวาการเชาทดนในระยะเวลา ๖๐ ปน น าไปใชผดวตถประสงคจากท

๓๗๙ R. Haller-Trost, Edited by Clive Schofield and Martin Pratt, The Brunei-Malaysia Dispute Over Territorial and Maritime Claims in International Law, Maritime Briefing, Vol ๑ No. ๓, International Boundaries Research Unit, United Kingdom, ๑๙๙๔.P.๙.

๑๖๒

เคยแจงรฐบาลไว รฐบาลสามารถทจะเพกถอนสทธการเชาทดนนน โดยแจงใหผเชาทดนทราบลวงหนา ๓๐ วน โดยไมตองจายคาชดเชยใดๆ๓๘๐

๖.๓.๒ สทธครอบครอง

- การถอครอง Strata ซงเปนการถอครองสงปลกสรางบนทดนทอยภายใต Land Code (Strata) S๒๙/๙๙ Revised Edition ๒๐๐๐๓๘๑ โดยการถอครอง Strata จะไดสทธการถอครองประเภทนในสงปลกสรางเปนระยะเวลาสงสด ๙๙ ป

- รฐบาลอาจใหใบอนญาตครอบครองอยางชวคราวในทดนของรฐเพอใชในการท าเกษตรกรรม การพาณชย ทพกอาศย หรออตสาหกรรม ใบอนญาตนไมมการจดทะเบยนและจะตองตออายทกป

๖.๓.๓ สทธในทดนทสงวนไวโดยรฐ

สทธในทดนทสงวนไวโดยรฐตามประมวลกฎหมายทดน

มาตรา ๙ แหงประมวลกฎหมายทดนก าหนดวาโฉนดทดนทท าการจดทะเบยนไวแลวเปนกรรมสทธแกผทมชอปรากฏบนโฉนดนน และมสทธเพยงบนหนาดนของทดนนนและมสทธในการโอนเปลยนมอการโอนโดยทางมรดก การใหสทธในดอกผลการครอบครองในทดน โดยอยภายใตบทบญญตแหงประมวลกฎหมายทดน ทงนมขอยกเวนดงตอไปนซงหากมไดมบทบญญตใดบญญตยกเวนไว โดยรฐบาลจะเปนผมสทธดงน

๑) สทธในแร วตถดบจากแรรวมทงน ามน ทอยใตทดนทพบภายหลงจากใชบงคบประมวลกฎหมายทดน การใชสทธนน การจายคาชดเชยตอความเสยหาย

๒) สทธเรยกคนสวนหนงสวนใดของทดนนนเพอประโยชนสาธารณะโดยการพจารณาจากคณะมนตร แหงสลตานและจะมการจายคาชดเชยให

๓) สทธในการขนดนออก ดนเหนยว กรวด ทราย หน หรอวตถชนดอนซงมความจ าเปนจะตองน ามาใชเพอท าถนน สงปลกสรางสาธารณะ หรอเพอประโยชนสาธารณะอนโดยไมตองจายคาชดเชยเวนแตเปนความเสยหายโดยตรงแกพชเกษตร ดอกผล ตนไม และสงปลกสราง

๔) สทธในการจดการทางน าส าหรบการระบายน า หรอเพอประโยชนเกยวกบเหมอง หรออตสาหกรรม และเพอการใชประโยชนอนโดยทวไป ทงนไมมการระบในกฎหมายถงการจายคาชดเชยใหแตอยางใด

๓๘๐ บทสมภาษณนกกฎหมายบรไน วนท ๙ เมษายน ๒๕๕๘ บนดารเสรเบกาวน บรไนดารสซาลาม ๓๘๑ Land Code (Strata) S๒๙/๙๙ Revised Edition ๒๐๐๐ Section ๓ This Act applies only to registered land.

๑๖๓

๕) สทธส าหรบรฐบาล เจาพนกงานรฐ ตวแทน เพอสรางถนนตดผานหรอเหนอทดนทมการโอนภายหลงวนท ๑ กรกฎาคม ๑๙๕๕ และเพอการเดนขามผานหรอผานโดยรถลากทมหรอไมมสตวลาก และไมวาโดยยานพาหนะขนาดใดกตาม และในการขดเจาะทงบนดนและใตพนดนเพอการวางทอส าหรบชมสายโทรเลขและโทรศพท หรอท าการอนจ าเปนเพอการดงกลาว ซงไมเกน ๑๕๐ การเชอมตอตอหนงจด จะไดรบคาชดเชยทเหมาะสมจากรฐในกรณทเกดความเสยหายตอพชผลเกษตรหรอตอหนาดนเนองจากการกระท าดงกลาว๓๘๒

๖.๓.๔ การเชา

- การถอครองโดยการเชา (Leasehold) รฐอาจอนมต ใหมการจดทะเบยนสทธการเชาอสงหารมทรพยโดยใหเวลาการถอครองสทธ ๒๕ ๕๐ หรอ ๙๙ ป โดยโฉนดอาจมการโอนเปลยนมอโดยการอนมตจากคณะมนตรแหงสลตาน อาจขอขยายระยะเวลาการเชาโดยไดรบอนมตจากคณะมนตรแหงสลตานและจะตองมการช าระคารายปทรฐเรยกเกบอยางครบถวน

- ดอกผลจากการเชา สทธการเชาระยะยาวในอสงหารมทรพยเพอการพาณชยจะมแกผทถอครองกรรมสทธในทดน การเชาจะมระยะเวลาจดทะเบยนไดถง ๖๐ ป ผเชาสามารถน าไปเชาชวง การเชาทมระยะเวลามากกวา ๗ ปจะตองมการจดทะเบยนโดยตองไดรบการอนมตจากคณะมนตรสลตาน

- บรษทสามารถเชาทดนเพอประกอบกจการในอตสาหกรรมของตน โดยน าไปใชในการอตสาหกรรม การเกษตร การปาไม การประมง เปนระยะเวลาถง ๓๐ ป และขอขยายเวลาใหเชาไดโดยคาเชาจะเปนไปตามอตราราคาทดน๓๘๓

๖.๔ การจดทะเบยนและการโอนทดน

๖.๔.๑ การจดทะเบยนทดน

การจดทะเบยนทดนในบรไนใชระบบ Torrens เปนรปแบบในการบนทกความเปนเจาของซงรฐใหการยนยนสทธความเปนเจาของตามกฎหมายทก าหนดเปนลายลกษณอกษร๓๘๔ เปนระบบทใหสทธในทดน

๓๘๒ Laws of Brunei Chapter ๔๐ Land Code Article ๙ (๑) Every title by entry in the Register shall vest in the person named therein a surface right only to the land specified therein and such person shall have a permanent transmissible and transferable estate, interest and occupancy of his land subject to the provisions of this Act or such lesser estate as shall be specified in the entry… ๓๘๓Association of Southeast Asian Nations, ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Indonesia, ๒๐๑๐, p.๒๙. ๓๘๔ Land Code Article ๗. The officer in charge of the Land Office shall keep a Register of all land alienated under the provisions of this Code in the Form A in the Schedule with such variations as circumstances may require. The Register shall contain an entry of the special conditions (if any) imposed in respect of any lands. The officer shall also keep a Journal in the Form B in the Schedule of all transactions with regard to land entered in the Register.

๑๖๔

แกผทรงสทธซงไดแกผทมชอในทะเบยนอยางเตมท เวนแตเปนกรณทการไดมาซงทดนนนเปนไปโดยมชอบดวยกฎหมายหรอโดยเจตนาทจรต ทงน ระบบ Torrens ไมใชระบบการจดทะเบยนโฉนดแตเปนระบบการท าโฉนดโดยการจดทะเบยน๓๘๕ โดยระบบนมการรเรมจากออสเตรเลยใตในป ๑๘๕๘ โดย Sir Robert Torrens๓๘๖ เปนระบบทใหความคมครองสทธของเจาของทดนเพอปองกนปญหาและคาใชจายในการตดตามขอมลการจดทะเบยนในอดตและผทมสทธในทดนอยเดม และเพอตรวจสอบถงความถกตองแทจรงของสทธของตนในทดนนน๓๘๗ อยางไรกด ระบบการจดทะเบยนทดนของบรไนภายใตการใชระบบ Torrens นนมความแตกตางจากประเทศอนทใชระบบ Torrens เชนกน การโอนทดนเปนไปดวยความยากล าบากเนองจากความโปรงใสของระบบการโอนทดนมนอย ดงนนการโอนทดน และส งปลกสรางสวนตว หรอ อสงหารมทรพยเพอการพาณชยแมเปนการโอนระหวางคนสญชาตบรไนดวยกนกเปนไปดวยความยากล าบาก ทงนผทมไดถอสญชาตบรไนไมสามารถมชอในโฉนดทดนไดแตสามารถมกรรมสทธโดยผานทางทรสตและการมอบอ านาจ และอาจตองใชเวลาหลายปกวาจะไดรบแจงการตอบรบจากเจาหนาทวาทดนนนสามารถท าการโอนเปลยนมอไดหรอไม ซงสงผลใหเกดคาใชจายตอธรกจกอสราง และอสงหารมทรพยเพอการอตสาหกรรมทงหมด แตในสวนขอดของระบบทะเบยนทดนของบรไนคอตลาดอสงหารมทรพยยงไมมการแขงขนทสงมากเมอเทยบกบประเทศอน หากแตขอเสยคอการลงทนระยะยาวนนมอปสรรคทเกดจากระบบการจดทะเบยนทดนปจจบน๓๘๘ การจดทะเบยนทดนในประเทศบรไนทใชระบบ Torrens นเปนระบบทใชฐานขอมลเปนการบนทกลงกระดาษ (paper-based system) แตกตางจากระบบทใชฐานขอมลบนทกลงคอมพวเตอร (Computer-based systems) โดยระบบคอมพวเตอรจะท าใหมการตรวจสอบการฉอโกงได โดยเฉพาะระบบคอมพวเตอรทมการออกแบบอยางเหมาะสมจะปองกนไมใหมการฉอโกงไดโดยงายและธรกรรมทไมปรกตจะถกตรวจสอบไดโดยระบบน๓๘๙ การจดทะเบยนอสงหารมทรพยในบรไนนนเรมจากการตรวจสอบโดยทนายความวาทดนนนมภาระตดพนและผใดมกรรมสทธโดยกระท าไดทส านกงานทดน โดยทนายความกระท าในนามของทงผขายและผซอในการสบคนภาระในทดนนน การสบเรองเกยวกบการลมละลาย การช าระบญชบรษททเลก ทนายความจะยนยนวาผขายมสทธโดยชอบในการขายอสงหารมทรพยน ถดมาจะเปนขนตอนการลงนามในสญญาจะซอขาย ณ ส านกงานทดนเชนกน โดยสญญาซอขายทดนมการลงนามโดยคสญญาทงสองฝายท ๓๘๕According to Breskvar v Wall (๑๙๗๑) ๑๒๖ CLR ๓๗๖, ๓๘๕ (Barwick CJ), “It is not a system of registration of title but a system of title by registration”. ๓๘๖ โปรดด P Mocrlin Fox, The Story behind the Torrens System (๑๙๕๐) ๒๓ Australian Law Journal ๔๘๙. Cf S Robinson, Transfer of Land in Victoria (๑๙๗๙) ch.๑ ส าหรบความเปนมาของระบบ Torrens และการพฒนาและการน ามาใช ๓๘๗ Kelvin F K Low “The Nature of Torrens Indefeasibility: Understanding the Limits of Personal Equities” Melbourne University Law Review, Vol.๓๓, pp.๒๐๕-๒๐๖. ๓๘๘ Oxford Business Group, The Report: Brunei Darussalam ๒๐๑๓, Oxford Business Group, ๒๐๑๓, p.๑๙๘. ๓๘๙ Greg Taylor, The Law of the Land: The Advent of the Torrens System in Canada, University of Toronto Press, Canada, ๒๐๐๘, p.๑๖๗.

๑๖๕

ส านกงานกฎหมายของทนายความ และมการท าบนทกความตกลงในการโอนทดนในเวลาเดยวกน จากน น ด าเนนการยนแบบ Form A และ Form B ทกรมทดน โดยตองมการกรอกขอความอยางครอบถวนทง Form A และ Form B และยนทส านกงานทดน ส านกงานทดนจะใหวนนดรบเอกสารและลงนามในบนทกความตกลงในการโอนทดน โดยสวนมากจะไมเกน ๒ สปดาห และ ทงผซอและผขายกลบมาทส านกงานทดนเพอทจะลงนามในบนทกความตกลงในการโอนทดนตอหนาเจาหนาทจากส านกงานทดน ในการโอนอสงหารมทรพยในบรไนจะตองไดรบการอนมตจากคณะมนตรสลตานทประกอบดวยเจาพนกงานผกระท าการแทนสลตาน เมอบนทกความตกลงในการโอนทดนไดรบอนมตแลวส านกงานทดนจะด าเนนการประเมนราคาตลาดของทรพยสนนนและแจงผยนขอจดทะเบยนถงจ านวนอากรแสตมปทจะตองเสย รวมทงจะตองมการช าระคาจดทะเบยนและคาภาษทดน โดยจะตองยนหลกฐานการช าระเงนทงหมดตอส านกงานทดน ขนตอนตอไป ผตรวจสอบทดนจากส านกงานทดนจะตรวจเยยมอสงหารมทรพยเพอทจะประเมนราคาอากรแสตมปทแทจรง และการประกอบการ ณ สงปลกสรางนน การโอนทดนขนตอนสดทายคอการจดทะเบยนทส านกทะเบยนทดน ตารางท ๓๒: แสดงขนตอน ระยะเวลา และคาใชจายเกยวกบการจดทะเบยนอสงหารมทรพยในบรไน๓๙๐

ล าดบ ขนตอน ระยะเวลา คาใชจาย ๑ การตรวจสอบโดยทนายความวาทดนนนมภาระตดพนและผใดม

กรรมสทธ หนวยงาน: ส านกงานทดน

๑ วน ๑ ดอลลาหบรไน

๒ การลงนามในสญญาซอขาย หนวยงาน: ส านกงานทดน

๑ วน ๑๐๐- ๓๐๐ ดอลลาหบรไน

๓ ยนแบบ Form A และ Form B ทกรมทดน หนวยงาน: ส านกงานทดน

๗ วน ๑ ดอลลาหบรไน ตอ ๑ แบบฟอรม

๔ การลงนามบนทกความตกลงในการโอนทดน หนวยงาน: ส านกงานทดน

๑ วน ไมมคาใชจาย

๕ รบบนทกความตกลงในการโอนทดนทไดรบอนมตแลว หนวยงาน: ส านกงานทดน

๖ เดอนถง ๑ ป (ด าเนนการไปพรอมกบ

๖ ดอลลาหบรไนท กๆม ลค า ขอ งทร พย ส น ร าค า ๑๐๐๐ ดอลลาห

๓๙๐ การเกบขอมลนเปนสวนหนงของ Doing Business Project ทท าการเปรยบเทยบกฎเกณฑเกยวกบวงจรของธรกจภายในประเทศขนาดยอมและขนาดกลางใน ๑๘๙ ประเทศ มการเกบขอมลลาสดเมอ มถนายน ๒๐๑๔ Doing Business-World Bank Group, Registering Property in Brunei Darussalam, http://www.doingbusiness.org/data/exploreeconomies/brunei/registering-property/ accessed on ๒๐ January ๒๐๑๕.

๑๖๖

ล าดบ ขนตอน ระยะเวลา คาใชจาย ขนตอนท ๖)

บร ไน + ค าจดทะเบยนจ านวน ๑ ด อ ล ล า หบรไน+ ภาษทดน จ า น ว น ๑ ๕ ๐ ดอลลาหบร ไน/๑ / ๔ เ อ เ ค อ ร ส าหรบทดนเพอการพาณชยตอป

๖ การตรวจเยยมทดนโดยเจาพนกงานทดน หนวยงาน: ส านกงานทดน

๑ วน (ด าเนนการไปพรอมกบขนตอนท ๕)

ไมมคาใชจาย

๗ จดทะเบยนการโอนทส านกงานทดน/ส านกทะเบยน หนวยงาน: ส านกงานทดน

๑๕ วน ไมมคาใชจาย

๖.๔.๒ การจดทะเบยนโอนทดน

- การโอนทดนกระท าไดเฉพาะกรณทเปนการโอนทดนระหวางคนสญชาตบรไน เทานน - บรษทตางชาตไมสามารถถอครองทดนและจดทะเบยนโอนทดนในบรไน - บรษททจดทะเบยนภายในบรไนจดทะเบยนโอนทดนตอ the Brunei Economic

Development Board และ การโอนทดนจะท าไดเฉพาะพนทเฉพาะทประกาศเปนบรเวณทจดใหมการพฒนาทางเศรษฐกจ (Economic Development Zones)

๑๖๗

๖.๕ สทธในทดนของคนตางดาว

๖.๕.๑ กรรมสทธ

กฎหมายทดนและสงปลกสรางของบรไน (Regulation on Acquisition of Land and Buildings) ก าหนดไววาบคคลตางชาตไมสามารถครอบครองทดนเวนแตไดรบอนมตจากรฐบาลบรไน๓๙๑ อยางไรกด ผทพ านกอาศยในบรไนและบคคลตางชาตสามารถซอและเปนเจาของหองในตกได (Strata units) บรษทตางชาตไมสามารถถอครองทดนและจดทะเบยนโอนทดนในบรไน

๖.๕.๒ สทธครอบครอง

บคคลตางชาตไมสามารถครอบครองทดนเวนแตไดรบอนมตจากรฐบาลบรไน

๖.๕.๓ การเชา

บคคลตางชาตมสทธการเชาทดนเฉพาะกรณทก าหนดใหเปนเขตอตสาหกรรมและเกษตรกรรม โดยระยะเวลาการเชานนเปนไปตามดลพนจของรฐบาล๓๙๒ โดยระยะเวลาเชานนมถง ๖๐ ปและสามารถตออายการเชาไดโดยจะตองไดรบอนมตจากรฐบาลบรไน

๖.๖ การบรหารจดการทดนของรฐ

๖.๖.๑ กฎหมายทเกยวของกบการบรหารจดการทดน

กฎหมายหลก: กฎหมายบรไน ไดแก

- ประมวลกฎหมายทดน ๑๙๐๙ บทท ๔๐ (The Land Code: Cap ๔๐) มสาระส าคญเกยวกบ การโอนทดนทเปนของรฐ การจดประเภทของทดน การออกเอกสารสทธในทดน การจดทะเบยนทดน เอกสารแสดงสทธในทดน การจายคาทดแทน การแตงตงเจาพนกงานทดน

- พระราชบญญตการจดหาทดน บทท ๔๑ (The Land Acquisition: Cap ๔๑) มสาระส าคญเกยวกบ การจดการทดนประเภทตางๆ การประกาศวาทดนใดเปนทดนเพอการสาธารณะ อ านาจหนาทของเจาพนกงานทดน การด าเนนการทางศาล การประเมนทดน

- ประมวลกฎหมายหองชด (Strata) บทท ๑๘๙ มสาระส าคญเกยวกบ หองชดและทรพยสวนกลาง การโอนกรรมสทธหองชด แผนการกอสรางและประกอบกจการหองชด การจดตงและการบรหารนตบคคลหองชด การประกนภย ขอบงคบนตบคคลหองชด การยกเลกกจการหองชด

๓๙๑ Paul Davidson, Franca Ciambella, Investment in South East Asia, Routledge, Singapore, ๑๙๙๕. P.๓๐. ๓๙๒ Paul Davidson, Franca Ciambella, Investment in South East Asia, Routledge, Singapore, ๑๙๙๕. P.๓๐.

๑๖๘

- ค าอธบายประมวลกฎหมายทดน บทท ๑๐๑ สาระส าคญเกยวกบ การรบรองการปฏบตตามกฎหมายเกยวกบการประกาศอาณาเขตของทดน การออกส าเนาใบอนญาตเกยวกบทดน การตรวจสอบและรบรองความถกตองของเอกสารเกยวกบทดนโดยไมตองขอรบรองโดยศาล

กฎหมายทมความเกยวโยงทางออม ไดแก - พระราชบญญตพนยกรรม (Probate Act) บทท ๑๑ มบางมาตราทเกยวของกบการจดการ

อสงหารมทรพยของเจามรดก - พระราชบญญตอากรแสตมป บทท ๓๔ บญญต บญญตก าหนดใหธรกรรมทเกยวกบทดนบาง

ประเภท เชน การเชา ทรพยมรดก ตองเสยอากรแสตมป - พระราชบญญตการวางผงเมองและชนบท ๑๙๗๒ บทท ๑๔๓ มสาระส าคญเกยวกบการก าหนด

เขตการใชประโยชนของทดนทงในเขตเมองและชนบท - พระราชบญญตรงวดทดน บทท ๑๐๐ มสาระส าคญเกยวกบการจดตงคณะกรรมการตาม

กฎหมายรงวดทดน ผทไดรบการอนญาตใหเปนเจาหนาทรงวดทดน การขออนญาตรงวดทดนและใบอนญาต การกระท าอนเปนการละเมดกฎหมายน

- กฎหมายชะรอะฮ ทเกยวของกบอสงหารมทรพย

๖.๖.๒ กฎหมายเกยวกบการรงวดทดน

ขอ ๘ ของ กฎหมายบรไนบทท ๑๐๐ เกยวกบพนกงานรงวดทดนทไดรบอนญาต ก าหนดใหพนกงานรงวดทมชอปรากฏตามทะเบยนและตองมการช าระคาใบอนญาตเปนรายปในปนนๆ เทานนจงจะสามารถปฏบตการเปนพนกงานรงวดทดนและมอ านาจในการเดนส ารวจโฉนดทดน ทงนมก าหนดในขอ ๔ ของกฎหมายดงกลาววาหากผใดมไดเปนผทไดรบอนญาตใหเปนพนกงานรงวดทดนตามกฎหมายหรอเปน เจาพนกงานรงวดทดนของรฐไดท าการลงนามรบรองความถกตองของโฉนดแสดงการรงวดหรอลงนามในแบบแสดงการรงวด หรอมใชผทไดรบมอบหมายภายใตการสงการของผทไดรบอนญาต โดยกระท าการใด อนเกยวกบการรงวดทดนจะมความผดมโทษทางอาญาและมโทษปรบจ านวน ๕,๐๐๐ ดอลลาหบรไนส าหรบ แตละกระทงความผด และปรบเปนจ านวน ๕๐ ดอลลาหบรไนตอวนตอการกระท าผดตอเนองเปนจ านวนหลายวน๓๙๓

๓๙๓Laws of Brunei, Cap ๑๐๐ LICENSED LAND SURVEYORS ๖ of ๑๙๘๐.

๑๖๙

๖.๖.๓ หนาทของกรมทดนในกระบวนการพฒนาอสงหารมทรพย

- กรมทดนเปนหนงในหนวยงานภาครฐทอยภายใตกระทรวงการพฒนา (Ministry of Development)

- ใหการสนบสนนวสยทศนของกระทรวงการพฒนาทจะมงไปสความรงเรองของประเทศ มาตรฐานการด ารงชวตและการพฒนาอยางยงยน

- มวสยทศนคอ การใชประโยชนในทดนอยางสงสด - หนาทของกรมทดน ได แก จดทะเบยน บรหารจดการ และการจดการทดน ธรกรรมเกยวกบ

ทดนเพอทจะรกษาไวซงความมนคงทางสงคมและเศรษฐกจของประเทศ๓๙๔

๖.๖.๔ การวางผงเมอง

การวางผงเมองและชนบทเปนระบบการวางผงโดยรฐบาลตองการทจะหาสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจและคณภาพของสงแวดลอม ทงน การวางผงเมองของบรไนนนมประวตศาสตรอนยาวนาน ตอมาหลงจากการประกาศอสรภาพของบรไนในป ๑๙๘๔ กรมการวางผงเมองและชนบทอยภายใตกระทรวงการพฒนาจนกระทงถงปจจบน ในป ๑๙๘๕ รฐบาลไดประกาศความจ าเปนในการใชแผนพฒนาประเทศและใหมคณะกรรมการประจ าโดยแผนการนไดเตรยมการโดยทปรกษาจากนานาประเทศและส าเรจในป ๑๙๘๗ โดยมเปาหมายหลกในการวางหลกการและทางปฏบตทเปนรปธรรมในการมงหาความประสงคของประเทศเพอใหมการใชประโยชนทดนของประเทศไดอยางเตมประสทธภาพ เพอทจะปองกนการใชพนททขาดแคลนทรพยากรธรรมชาต และการจดตงกรอบการด าเนนงานอยางเปนรธรรมในการพฒนาการใชทดนในระยะ ๒๐ ป ขางหนา การขยายตวของเมองบนดารเสรเบกาวนสงผลใหผวางแผนจะตองพจารณาใหมถงลกษณะเมองหลวงทควรจะเปนและทบทวนวาเมองเกานนยงมความเหมาะสมอยหรอไมและมความตองการการมสวนรวม ของทกฝายในการวางแผนพฒนาประเทศโดยอาศยความมงมน ความเปนหนงเดยว ความคดสรางสรรค และความรบผดชอบเพอทจะไดบรรลเปาหมายเพอสรางความมนคงใหกบประเทศ๓๙๕

๖.๖.๕ การเวนคนและจายคาชดเชย

ในการเวนคน หากรฐมนตรเหนความจ าเปนวาพนทใดเหมาะสมเพอน ามาใช เพอวตถประสงคสาธารณะ เพอกอสรางทอยอาศย เพอสรางพนทในการตงโรงงาน หรอเพอใชด าเนนงานในเรอง

๓๙๔ Lands Department, Ministry of Development, http://www.csdila.unimelb.edu.au/projects/tehran/Presentations/pdf/ Ppt0000003.pdf, accessed on ๑๐ January ๒๐๑๕ ๓๙๕ The Brunei Times, Town and Country Planning in Brunei, Rozan Yunos BR, ๒๓ March ๒๐๐๘, http://www.bt.com.bn/life/ 2008/03/23/town_and_country_planning_in_brunei, accessed on ๒๐ January ๒๐๑๕.

๑๗๐

สาธารณปโภคพนฐาน๓๙๖ รฐมนตรมอ านาจออกประกาศก าหนดใหทดนนนเปนไปเพอประโยชนในการใชทดนดงทก าหนดได โดยประกาศ ณ ส านกงานทดนทองถนถงสถานะของทดนและวตถประสงคในการใชทดน พนทโดยประมาณ และบรเวณทจะมการรงวดและตรวจสอบทดน การประกาศนถอเปนหลกฐานค าชขาดถงความจ าเปนในการใชทดนนเพอวตถประสงคทก าหนดไว๓๙๗

ในเรองคาชดเชยใหเจาของทดนทถกโอน กฎหมายใหอ านาจเจาหนาททดน (Land Officer) ในการประกาศใหเจาของทดนทราบถงการเวนคนทดนของรฐบาล ประเมนราคาของทดนทจะถกเวนคนตามราคาตลาด (Market Value) และจายคาชดเชยใหกบเจาของทดนทถกเวนคน๓๙๘

๖.๖.๖ นโยบายการพฒนาเศรษฐกจกบอสงหารมทรพย: แผนการพฒนาประเทศบรไนระยะยาว (๒๐๐๗ - ๒๐๑๗)

เปาประสงคของแผนการพฒนาประเทศบรไนระยะยาวนม ๓ ประการ ไดแก ประชากรมการศกษาและมทกษะการท างานอยางเตมประสทธภาพ มคณภาพชวตทด และมระบบเศรษฐกจทสามารถปรบเปลยนตามสภาพและมความยงยน และเพอใหบรรลเปาประสงคในเรองคณภาพชวตทดของประชากรแผนการพฒนาระยะยาวจงเนนไปทโครงการทอยอาศย การศกษา และการสาธารณสขเพอประชาชน โดยมงบประมาณในการพฒนาทงสน ๑.๕๕๖ ลานลานดอลลาหบรไนทถกจดสรรใหกบการกอสรางทอยอาศย เพอประชาชน ซงรวมไปถงงานโครงสรางพนฐาน และการพฒนาทอยอาศยส าหรบประชาชนแหงใหม ทดนจ านวนมากกวา ๗๐๐ เอเคอรไดถกน ามาจดสรรเพอพฒนาเปนทอยอาศยส าหรบประชาชน ตามแผนพฒนา ๒๐๑๓-๒๐๑๗ มงทจะสรางบานจ านวน ๑๐,๐๐๐ หลง และทดนกวา ๑,๔๐๐ แปลง จะถกจดสรรในยานพกอาศยแหงใหม ทงน เนองดวยทพกอาศยนนเปนสงจ าเปนพนฐานของการด ารงชวต รฐบาลจงบรรจเปนนโยบายระยะยาวเพอทจะจดใหมทพกอาศยทมคณภาพและมความปลอดภย ดวยราคา อนเหมาะสมใหกบประชาชน๓๙๙

๓๙๖ Laws of Brunei Cap ๔๑ Land Acquisition, Article ๓ (๑) “land may be acquired under the provisions of this Act whenever it is needed — (a) for a public purpose; or (b) for a residential site area; or (c) for a factory area; or (d) for any person, association of persons or company undertaking a work of public utility.” ๓๙๗ Laws of Brunei Cap ๔๑ Land Acquisition, Article ๕(๑) Whenever it appears to the Minister that any particular land is needed for any of the purpose for which it is needed, its approximate area and all other particulars necessary for identifying it and also the place where a plan of the land if any has been made may be inspected… ๓๙๘ Laws of Brunei Cap ๔๑ Land Acquisition, Article ๖ (๑) “the Land Officer shall thereupon cause a plan of the land to be made…and shall cause notices to be posted at convenient places on or near the land…”, Article ๑๗ (๑) (a) “in determining the amount of compensation to be awarded for land and that claims to compensation for all interests therein may be made to him… (a) the market value at the date of the publication of the notification.” ๓๙๙ SENIOR OFFICIALS MEETING OF THE ๑๗TH ASEAN CONFERENCE ON CIVIL SERVICE MATTERS

๑๗๑

๖.๖.๗ การขออนญาตกอสรางคลงสนคา

การกอสรางคลงสนคาในบรไนนนมทงหมด ๑๗ ขนตอน เรมตนดวยการขอใบอนญาตกอสรางท Authority Of Building Construction Industry ตอจากนนจะตองขอและรบการตรวจสอบจาก Public Health Department และ Public Works Department (JKR) หนวยงานตอไปทจะตองตดตอ ไดแก Fire Services Department โดยตองด าเนนการขอการตรวจสอบและรบการตรวจสอบในสวนนจะตองมการจายคาธรรมเนยม ตอดวยการขอและรบการตรวจสอบขนสดทายจาก Department of Electrical Services และรบบนทกความตกลงทไดรบการอนมตแลวจากหนวยงานตางๆ ทไดท าการขอและรบการตรวจสอบเรยบรอยแลวขางตน เมอไดรบบนทกความตกลงครบทง ๘ ฉบบแลวจงน าสงตอ ABCI และจะไดรบใบอนญาตการครอบครอง หลงจากนนจงรบการเชอมตอระบบประปาจาก JKR

ตารางท ๓๓: ตารางแสดงขนตอน ระยะเวลา และคาใชจายในการขออนญาตกอสรางคลงสนคา๔๐๐

ล าดบท ขนตอนการด าเนนการ ระยะเวลา คาใชจาย ๑ ขอและรบใบอนญาตกอสราง

หนวยงาน: Authority Of Building Construction Industry (ABCI)

๖๐ วน ๔๕๖ ดอลลาหบรไน

๒ ขอและรบการตรวจสอบขนสดทายจาก ABCI หนวยงาน: ABCI

๑ วน ไมมคาใชจาย

๓ ขอและรบการตรวจสอบขนสดทายจาก Public Health Department หนวยงาน: Public Health Department

๑ วน ไมมคาใชจาย

๔ ขอและรบการตรวจสอบขนสดทายจาก Public Works Department (JKR) หนวยงาน: Public Works Department (JKR)

๑ วน ๗๕๐ ดอลลาหบรไน

๕ ขอการตรวจสอบจาก Fire Services Department และจายคาธรรมเนยม หนวยงาน: Fire Services Department

๑ วน ไมมคาใชจาย

๒๖-๒๗ SEPTEMBER ๒๐๑๓, YANGON, MYANMAR, “Promotion of Good Governance: Towards Fulfilling People’s Aspirations and Welfare”, COUNTRY PAPER, BRUNEI DARUSSALAM: NATIONAL HOUSING PROGRAMME IN BRUNEI DARUSSALAM: ‘HOMES FOR THE NATION’, http://www.ocsc.go.th/ocsc/th/files/000/Brunei%20Paper.pdf accessed on ๒๐ January ๒๐๑๕. ๔๐๐World Bank Group, Doing Business, Dealing with Construction Permits in Brunei Darussalam, http://www.doing business.org/data/ exploreeconomies/brunei/dealing-with-construction-permits, accessed on ๒๑ January ๒๐๑๕.

๑๗๒

ล าดบท ขนตอนการด าเนนการ ระยะเวลา คาใชจาย ๖ รบการตรวจสอบจาก Fire Services Department

หนวยงาน: Fire Services Department ๑ วน ไมมคาใชจาย

๗ ขอและรบการตรวจสอบขนสดทายจาก Department of Electrical Services (DES) หนวยงาน: Department of Electrical Services (DES)

๑ วน ไมมคาใชจาย

๘ รบบนทกความตกลงทไดรบการอนมตแลวจาก Town and Country Planning Department หนวยงาน: Town and Country Planning Department

๑ วน ไมมคาใชจาย

๙ รบบนทกความตกลงทไดรบการอนมตแลวจาก Land Department หนวยงาน: Land Department

๑ วน ไมมคาใชจาย

๑๐ รบบนทกความตกลงทไดรบการอนมตแลวจาก Public Health Department หนวยงาน: Public Health Department

๑ วน ไมมคาใชจาย

๑๑ รบบนทกความตกลงทไดรบการอนมตแลวจาก Public Works Department (JKR) หนวยงาน: Public Works Department (JKR)

๑ วน ไมมคาใชจาย

๑๒ รบบนทกความตกลงทไดรบการอนมตแลวจาก Fire Services Department หนวยงาน: Fire Services Department

๑ วน ไมมคาใชจาย

๑๓ รบบนทกความตกลงทไดรบการอนมตแลวจาก Department of Electrical Services (DES) หนวยงาน: Department of Electrical Services (DES)

๑ วน ไมมคาใชจาย

๑๔ รบบนทกความตกลงทไดรบการอนมตแลวจาก Brunei Mauara District Office หนวยงาน: Brunei Mauara District Office

๑ วน ไมมคาใชจาย

๑๕ น าสง บนทกความตกลงทง ๘ ฉบบตอ ABCI หนวยงาน: ABCI

๑ วน ไมมคาใชจาย

๑๖ รบใบอนญาตการครอบครอง หนวยงาน: ABCI

๑๔ วน ไมมคาใชจาย

๑๗๓

ล าดบท ขนตอนการด าเนนการ ระยะเวลา คาใชจาย ๑๗ รบการเชอมตอระบบประปาจาก JKR

หนวยงาน: Public Works Department (JKR) ๑ วน ๕๐๐ ดอลลาห

บรไน

๖.๗ ภาษเกยวกบอสงหารมทรพย

๖.๗.๑ ภาษทดน

ผทเปนเจาของทดนทมการจดทะเบยนจะตองเสยภาษจากคาเชารายปโดยอตราภาษจะขนอยกบเงอนไขของการใชทดนดงตอไปน๔๐๑

ประเภทการใชทดน จ านวนภาษ ไร Padi ๒ ดอลลาหบรไน/เอเคอร เกษตรกรรม ๕ ดอลลาหบรไน/เอเคอร ยาง ๕ ดอลลาหบรไน/เอเคอร ทพกอาศย ๑๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร (อยนอกเขต

หนวยงานควบคมการพฒนา หรอ Development Control Competent Authority) และ ๕๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร (ภายในเขต)

ทพกอาศยและการพาณชยขนาดยอม ๑๒.๕๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร (อยนอกเขต) และ ๖๒.๕๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร (ภายในเขต)

ทพกอาศยและการพาณชย ๑๒๕.๐๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร แฟลต ๑๐๐.๐๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร แฟลตและการพาณชย ๑๒๕.๐๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร การพาณชย ๑๕๐.๐๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร ประเภทการใชทดน จ านวนภาษ การพาณชยและอตสาหกรรม ๑๕๐.๐๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร อตสาหกรรม ๑๕๐.๐๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร อาคารเพอสถาบน ๖๒.๕๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร อาคารเพอสถาบน การพาณชย และอตสาหกรรม ๑๕๐.๐๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร

๔๐๑ Jones Lang LaSalle, Brunei Property Investment Guide ๒๐๑๓, P.๔.

๑๗๔

โรงแรม ๑๕๐.๐๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร สถานจายน ามน ๑๒๕.๐๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร เพอการทต ๖๒.๕๐ ดอลลาหบรไน/ ๑/๔ เอเคอร

๖.๗.๒ ภาษทรพยสน

ทรพยสนทใชเพอการพาณชยนนจะตองมภาระภาษทรพยสนโดยยดตามราคาประเมนของทรพยสนนน โดยเจาพนกงานสวนทองถนเปนผก าหนดอตราภาษ

๖.๗.๓ ภาษมรดก (ยกเลก)

เมอกอนวนท ๑ มกราคม ๒๕๕๖ ภาษมรดก มอตราตงแตรอยละ ๑ ของมรดกทมคาตงแต ๓,๐๐๐ ดอลลาหบรไนถง ๕,๐๐๐ ดอลลาหบรไน จนถงรอยละ ๒๐ ส าหรบมรดกทมคามากกวา ๑๐ ลานดอลลาหบรไน โดยบงคบจดเกบเอาจากอสงหารมทรพยทเจาของมรดกมภมล าเนาในขณะทถงแกความตาย และรวมทงทรพยสนทตงอยในบรไนใน (แมเจามรดกจะมไดมภมล าเนาอยในบรไนในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย ทงนภาษมรดกไดถกยกเลกไปแลว)

๖.๘ บทสรปเกยวกบกฎหมายทดนของบรไนและสทธการถอครองทดนของคนตางดาว

ทดนสวนมากยงอยภายใตความดแลของรฐบาลโดยมเพยงประมาณรอยละ ๔ ของทดนทงประเทศอยภายใตการถอครองโดยเอกชน โดยเปนทดนเพอประโยชนทางพาณชยเพยงรอยละหนงเทานน พนทสวนมากไดถกก าหนดใหเปนเขตอนรกษปาไม ดงนนพนททใชเพอการพาณชยจงมสดสวนทนอย มการพฒนานคมอตสาหกรรมภายใตการสนบสนนของรฐบาล ดงนนยงคงมพนทอกมากทอาจใชพฒนาเพอการอตสาหกรรมและพาณชย อยางไรกด กฎหมายทดนของบรไนนนเปนกฎหมายทลาสมย เนองจากมการบงคบใชมาตงแต ค.ศ. ๑๙๐๔ โดยยงไมมการแกไขปรบปรงแมจะเคยมการพยายามแกไขโดย Ministry of Development ในป ค.ศ. ๒๐๐๐ แลวแตกยงไมเปนผล สงผลกระทบตอการพฒนาหนวยงานทมผลตอเศรษฐกจของประเทศหลายหนวยงานใหมความลาชาและเปนอปสรรคตอการประกอบธรกจ นอกจากน กฎหมายทลาสมยยงเปนอปสรรคตอนกลงทนตางชาตทเขามาลงทนหรอประกอบธรกจในบรไนเนองจาก ไมสามารถถอครองทดนและจดทะเบยนโอนทดนในบรไน โดยมเพยงสทธการเชาเพยง ๒๐-๓๐ ป และสามารถขยายไดไมเกน ๖๐ ปเทานน เงอนไขในการครอบครองทดนลกษณะนเปนขอเสยเปรยบส าหรบสถาบนการเงนและผรบประกนภยในการขาดหลกประกนทางอสงหารมทรพยทมนคง

๑๗๕

บทท ๗ กฎหมายแรงงานของประเทศบรไน

๗.๑ บทน า

แมวาประเทศบรไนไมไดใหสตยาบนอนสญญาหลกทมความส าคญ ๘ ฉบบขององคการแรงงานระหวางประเทศ (International Labor Organization: ILO) ซงไดแก อนสญญาฉบบท ๒๙, ๘๗, ๙๘, ๑๐๐, ๑๐๑, ๑๐๕, ๑๓๘ และ ๑๘๒ แตประเทศบรไนกไดปรบปรงกฎหมายแรงงานภายในประเทศตนเองใหสอดคลองกบสนธสญญาหลายฉบบ โดยเฉพาะการปรบปรงกฎหมายเกยวกบการใชแรงงานเดก เชน การหามไมใหมการจางแรงงานเดกอายต ากวา ๑๖ ป ในกรณทนายจางตองการจางแรงงานเดกอายต ากวา ๑๘ ป ตองไดรบการอนญาตจากผปกครองกอน เปนตน รวมถงการปรบปรงกฎหมายเกยวกบการใชแรงงานภาคบงคบ เชน การก าหนดโทษทางกฎหมายไวคอนขางสงในพระราชก าหนดการคามนษยและการลกลอบน าคนเขามาในประเทศ (Trafficking and Smuggling Persons Order) โดยหากบคคลใดคามนษยหรอลกลอบน าคนเขามาในประเทศ หรอคกคามตอคนหรอความปลอดภยตอคนทถกคาหรอลกลอบน าเขามา บคคลนนตองถกปรบ ๖๐๐,๐๐๐ เหรยญดอลลารสหรฐ และจ าคกสงสดถง ๓๐ ป เปนตน

๗.๒ กฎหมายแรงงานของประเทศบรไน

ประเทศบรไนมกฎหมายแรงงานหลายฉบบ กฎหมายแรงงานทมความส าคญมกจะถกตราขน เปนพระราชบญญต สวนกฎหมายแรงงานทมความส าคญรองลงมามกจะถกตราขนเปนกฎหรอระเบยบ ซงอาจแบงไดดงน

๗.๒.๑ กฎหมายทเกยวของ

๑) กฎหมายแรงงานทมความส าคญ

กฎหมายแรงงานทมความส าคญประกอบดวยพระราชบญญต ๕ ฉบบ ดงตอไปน๔๐๒

(๑) พระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙) เปนกฎหมายทก าหนดสทธและหนาทของนายจางและลกจาง รวมถงก ากบดแลแรงงานตางชาตทเขามาในประเทศบรไน

(๒) พระราชบญญตสหภาพแรงงาน พ.ศ. ๒๕๐๔ (แกไขเพมเตม พ.ศ. ๒๕๑๕) (Trade Union Act ๑๙๖๑ (Amended in ๑๙๗๒)) เปนกฎหมายทก าหนดแนวทางในการจดตงสหภาพแรงงาน ซงตองจดทะเบยนกบรฐบาล รวมถงอนญาตใหแรงงานทงหมดยกเวนทหารและต ารวจสามารถจดตงหรอเขา ๔๐๒ Asia pacific labour law review, Asia monitor resource centre, ๒๐๐๓, p.๓

๑๗๖

รวมกบสหภาพแรงงานได ทงนหามนายจางเลอกปฏบตตอลกจางทเปนสมาชกของสหภาพ ทงนสหภาพแรงงานไดรบอนญาตใหรวมตวกนเปนสหพนธแรงงานได แตหามเข าไปรวมกบองคกรใดๆ ของสหภาพแรงงานระหวางประเทศ

(๓) พระราชบญญตการระงบขอพพาทแรงงาน พ.ศ. ๒๕๐๔ (Trade Disputes Act of ๑๙๖๑) เปนกฎหมายทก าหนดกลไกในการระงบขอพพาทระหวางผบรหารและสหภาพแรงงานผานการไกลเกลยและชขาด รวมถงก าหนดมาตรการเพอคมครองผลประโยชนของสหภาพแรงงานใหมากขน

(๔) พระราชบญญตจ ากดการจางแรงงานเดก พ.ศ. ๒๔๙๘ (Child Employment Restriction Act ๑๙๕๕) เปนกฎหมายทก าหนดหามการจางแรงงานเดกอายต ากวา ๑๖ ป นอกจากนการจางแรงงานเดกทมอายต ากวา ๑๘ ป ตองไดรบการอนญาตจากผปกครองและคณะกรรมการแรงงาน (Labour Commission)

(๕) พระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. ๒๕๐๐ (Workmen’s Compensation Act ๑๙๕๗) เปนกฎหมายทก าหนดความรบผดชอบของนายจางตอลกจางเกยวกบการจายเงนทดแทน และก ากบดแลการจายเงนทดแทนใหเปนไปตามกฎหมาย

๒) กฎหมายแรงงานล าดบรอง

ประเทศบรไนออกกฎหมายแรงงานล าดบรองทเกยวของกบมาตรฐานและการคมครองแรงงาน ประกอบดวยระเบยบและประกาศแรงงานหลายฉบบ ซงปจจบนบางฉบบถกยกเลกโดยพระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙) ดงมรายละเอยดตอไปน๔๐๓

(๑) ระเบยบแรงงานวาดวยผลประโยชนของแรงงานหญงทคลอดบตร พ.ศ. ๒๔๙๘ (Labour Regulation – Maternity Benefits ๑๙๕๕) เปนกฎหมายทก าหนดขอบเขตของสวสดการทแรงงานหญงจะไดรบระหวางลาคลอดบตร ไดแก คาจาง และสวสดการตางๆ เชน คาน ามน เปนตน (ปจจบนถกยกเลกโดยพระราชกาหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙))

(๒) ประกาศแรงงานวาดวยสถานประกอบการพเศษ พ.ศ. ๒๔๙๙ (Labour (Special Places of Employment) Notification ๑๙๕๖) เปนกฎหมายทก าหนดใหสถานทท างานแหงอนนอกจากสถานประกอบการหลกของนายจางทด าเนนธรกจดานอตสาหกรรม ( Industrial undertaking) ซงมลกจางท างานตงแต ๒๕ คนขนไป อย ใหถอเปนสถานประกอบการของนายจางทตองจดใหมสขอนามยอยางเพยงพอตามกฎหมายแรงงาน (ปจจบนถกยกเลกโดยพระราชกาหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙))

๔๐๓ Asia pacific labour law review, Asia monitor resource centre, ๒๐๐๓, p.๓

๑๗๗

(๓) ระเบยบแรงงานวาดวยวนหยดราชการประจ าป พ.ศ. ๒๔๙๙ (Labour Regulation – Public Holidays ๑๙๕๖) เปนกฎหมายทก าหนดวาวนใดบางทถอเปนวนหยดราชการ (ปจจบนถกยกเลกโดยพระราชกาหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙))

(๔) ระเบยบแรงงานวาดวยคนรบใชภายในประเทศ พ.ศ. ๒๕๑๔ (Labour (Domestic Servants) Rules ๑๙๗๑) เปนกฎหมายทก าหนดใหน าเนอหาหลายหมวดในพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ. ๒๔๙๗ (Labour Act (Chaper ๙๓) ๑๙๕๔)๔๐๔ มาใชกบแรงงานอาชพคนรบใช (ปจจบนถกยกเลกโดยพระราชกาหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙))

(๕) ระเบยบแรงงานวาดวยสญญาจางของรฐ พ.ศ. ๒๕๑๔ (Labour (Public Contracts) Rules ๑๙๗๑) เปนกฎหมายทก าหนดใหคสญญาทเขามาท าสญญาจางกบรฐตองปฏบตตอแรงงานของตนไมต ากวามาตรฐานทก าหนดในกฎหมายแรงงาน

(๖) ระเบยบแรงงานวาดวยใบอนญาตจางแรงงานตางชาต พ.ศ. ๒๕๑๔ (Labour (Immigrant Workers’ Employment License) Rules ๑๙๗๑) เปนกฎหมายทก าหนดแบบฟอรมใบอนญาตการจางแรงงานตางชาตส าหรบนายจาง

(๗) ระเบยบแรงงานวาดวยการจ ากดหนาทและอ านาจ พ.ศ. ๒๕๑๔ (Labour Regulation – Limitations of Duties and Powers ๑๙๗๑) เปนกฎหมายทจ ากดขอบเขตของหนาทและอ านาจของเจาหนาททไดรบมอบหมายการท างานจากคณะกรรมการแรงงาน

(๘) ระเบยบแรงงานวาดวยการจายเงนเดอนดวยเชค พ.ศ. ๒๕๑๘ (Labour Regulation – Salary Payment in Cheque ๑๙๗๕) เปนกฎหมายทอธบายถงวธการจายคาจางแรงงานดวยเชค ซงการจายคาจางดวยเชคนนตองไดรบความยนยอมจากลกจางดวย (ปจจบนถกยกเลกโดยพระราชกาหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙))

๗.๒.๒ มาตรการคมครองแรงงาน พระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙) เปนกฎหมายหลกท

บงคบใชกบการท าสญญาจางแรงงานในประเทศบรไน โดยครอบคลมแรงงานเกอบทกประเภท ยกเวนแรงงานบางประเภทตามทกฎหมายก าหนด เชน แรงงานประมง คนรบใช ผบรหารระดบสง เปนตน โดยพระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ ไดก าหนดมาตรฐานขนต าส าหรบการจางแรงงาน ดงตอไปน

๔๐๔ ปจจบนถกยกเลกโดยพระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙)

๑๗๘

๑) สญญาจางแรงงาน

นายจางและลกจางสามารถท าสญญาจางไดดวยวาจาหรอหนงสอ โดยขอสญญาตองไมมมาตรฐานต ากวาทก าหนดในพระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙)๔๐๕

คสญญาสามารถเลกสญญาไดโดยการตกลงรวมกน หรอเมองานทจางแรงงานนนส าเรจลง หรอเมอถงก าหนดตามสญญาหรอสนสดระยะเวลาท างานตามทก าหนดในสญญา หรอคสญญาอาจใชสทธเลกสญญาโดยบอกกลาวลวงหนาเปนหนงสอไปยงคสญญาอกฝายกได แมวาคสญญาอกฝายไมไดท าผดสญญา ภายใตหลกเกณฑดงน๔๐๖ บอกกลาวลวงหนาอยางนอย ๑ วน ในกรณทลกจางท างานนอยกวา ๒๖ สปดาห บอกกลาวลวงหนาอยางนอย ๑ สปดาห ในกรณทลกจางท างานตงแต ๒๖ สปดาห แตนอยกวา ๒ ป บอกกลาวลวงหนาอยางนอย ๒ สปดาห ในกรณทลกจางท างานตงแต ๒ ป แตนอยกวา ๕ ป บอกกลาวลวงหนาอยางนอย ๔ สปดาห ในกรณทลกจางท างานตงแต ๕ ปขนไป ในกรณทคสญญาฝายหนงฝายใดเจตนาผดสญญา คสญญาอกฝายสามารถใชสทธบอกเลกสญญาไดโดยไมตองบอกกลาวลวงหนา ดงน๔๐๗

๔๐๕ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๑๒ ระบวา “Every term of a contract of service, whether made before or after the commencement of this Order, which provides a condition of service which is less favourable to an employee than any of the conditions of service prescribed by this Order shall be illegal and not valid to the extent that it is so less favourable. ๔๐๖ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๒๒ ระบวา “(๑) Either party to a contract of service may at any time give to the other party notice of his intention to the contract of service. (๒) The length of such notice shall be determined by the contract of service or, in the absence of any provision, in accordance with subsection (๓) (๓) Subject to subsection (๒), the notice to terminate a contract of service shall not be less than – (a) one day’s notice, if the employee has been employed for less than ๒๖ weeks; (b) one week’s notice, if the employee has been employed for at least ๒๖ weeks but less than ๒ years; (c) ๒ week’s notice, if the employee has been employed for at least ๒ years but less than ๕ years;

(d) ๔ week’s notice, if the employee has been employed for at least ๕ years (๔) The section does not prevent either party from waiving his right to notice on any occasion. (๕) The notice to terminate shall be in writing and may be given at any time, and the day on which the notice is

given shall be included in calculating the period of the notice.” ๔๐๗ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๑๙ ระบวา

“(๑) An employer shall be deemed to be in breach of his contract of service with the employee if he fails to pay his salary in accordance with this Order.

(๒) An employee shall be deemed to be in breach of his contract of service with the employer if he has been continuously absent from work for more than ๒ days –

(a) without prior leave from his employer or without reasonable excuse; or (b) without informing or attempting to inform his employer of the reason for the absence.”

๑๗๙

กรณทนายจางผดสญญา ไดแก กรณทนายจางไมยอมจายคาตอบแทนการท างานใหลกจาง กรณทลกจางผดสญญา ไดแก กรณทลกจางขาดงานตดตอกนมากกวา ๒ วน โดยไมไดขอความยนยอมจากนายจางหรอโดยปราศจากขอแกตวอนสมควร หรอโดยไมไดบอกกลาวหรอไมไดพยายามบอกกลาวเหตผลในการขาดงานตอนายจาง

นอกจากน ในกรณทไมมฝายใดผดสญญา ลกจางสามารถใชสทธบอกเลกสญญาฝายเดยวไดโดยไมตองบอกกลาวลวงหนา หากวาลกจางหรอบรวารของลกจางประสบอนตรายตอรางกายดวยความรนแรง หรอโรคภยไขเจบจนลกจางไมสามารถท างานตอไดตามสญญาจางแรงงาน๔๐๘

ทงนคณะกรรมการสามารถเลกสญญาจาแรงงานระหวางนายจางและลกจางไดหากพบวาลกจางถกปฏบตไมถกตองตอรางกายและทรพยสน โดยในกรณดงกลาวคณะกรรมการสามารถสงใหนายจางชดใชคาเสยหายทเหมาะสมจากการปฏบตไมถกตองตอลกจาง๔๐๙

๒) คาจาง

นายจางตองจายคาจางใหลกจางรายเดอนอยางนอยเดอนละ ๑ ครง ในกรณของคาจางปกต ตองจายภายใน ๗ วนหลงจากวนก าหนดจายคาจางตามสญญาจาง ในกรณของคาจางลวงเวลา คาจางในวนหยด หรอคาลวงเวลาในวนหยด ตองจายภายใน ๑๔ วนหลงจากวนก าหนดจายคาจางตามสญญาจาง และหากลกจางลาออกโดยบอกกลาวลวงหนา ลกจางจะไดรบเงนเดอนทคางจายอยทงหมดในวนสดทายทท างาน๔๑๐ ทงนหากลกจางลาออกโดยไมบอกกลาวลวงหนา นายจางตองจายเงนทคางอยภายใน ๗ วนหลงจากสนสดสญญา๔๑๑ โดยทวไปแลวนายจางไมมสทธหกเงนเดอนของลกจาง เวนแตกรณตามทกฎหมายก าหนด เชน

๔๐๘ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๑๘ ระบวา “An employee may terminate his contract of service with his employer without notice where he or his dependant is immediately threatened by danger to the person by violence or disease such as the employee did not by his contract of service undertake to run.” ๔๐๙ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๑๗ ระบวา “A contract of service may be terminated by the Commissioner if the employee has been mistreated in person or property, and in such event the Commissioner may order the employer to award the employee reasonable compensation for such mistreatment.” ๔๑๐ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๓๙ ระบวา

“(๑) Salary earner by an employee under a contract of service, other than additional payments for overtime work, shall be paid before the expiry of the ๗th. Day after the last day of the salary period in respect of which the salary is payable.

(๒) Additional payments for overtime work shall be paid not later than ๑๔ days after the last day of the salary period during which the overtime work was performed.

(๓) The total salary due to an employee on completion of his contract of service shall be paid to him on completion of the contract.” ๔๑๑ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๔๐(๒) ระบวา “Subject to the provisions of this Order, the total salary due to an employee who —

(a) terminates his contract of service without giving prior notice to his employer as required under section ๒๒; or

๑๘๐

การขาดงาน ความเสยหายของสนคาหรอตวเงนทเกดจากลกจาง เปนตน หรอกรณทมค าสงศาลใหหกเงนเดอนได๔๑๒

๓) คาจางขนต า

ประเทศบรไนไมไดก าหนดคาจางขนต าไว ดงนนคาจางจงขนอยกบความตกลงระหวางนายจางและลกจาง๔๑๓

๔) ชวโมงการท างาน

ลกจางทไมไดท างานแบบกะ (Non-shift worker) เวลาท างานปกตไมเกนวนละ ๘ ชวโมง และไมเกนสปดาหละ ๔๔ ชวโมง ลกจางทท างานแบบกะ (Shift worker) เวลาท างานปกตไมเกนสปดาหละ ๔๔ ชวโมง แตในกรณทตองท างานตดตอกนตงแต ๓ สปดาหโดยไมมวนหยด เวลาท างานปกตไมเกนวนละ ๑๒ ชวโมง หากเกนจากก าหนดเวลาทกลาวมา ใหถอวาเปนการท างานลวงเวลา (Overtime)๔๑๔

๕) วนท างาน

ลกจางท างานไมเกนสปดาหละ ๖ วน๔๑๕

๖) วนหยดประจ าสปดาห วนหยดตามประเพณ

นายจางตองจดใหลกจางมวนหยดประจ าสปดาหอยางนอย ๑ วน (กรณลกจางทท างานเปนกะตองจดใหหยด ๓๐ ชวโมงตดตอกน) และลกจางมวนหยดตามประเพณปละ ๑๑ วน๔๑๖

๗) วนหยดพกผอนประจ าป

ลกจางมสทธลาเพอหยดพกผอนประจ าปไดตามทก าหนดในสญญาจางแรงงาน แตตองไมนอยกวามาตรฐานดงตอไปน๔๑๗

(b) has already given prior notice under section ๒๒, but the employee terminates his contract of service without

waiting for the expiry of the notice, Shall be paid to him not later than ๗ days after the day on which the contract of service is terminated.”

๔๑๒ Brunei Darussalam Country Report, Ministry of Health, Labour and Welfare of Japan, ๒๐๑๑, p. ๑๑ ๔๑๓ Ibid, p. ๑๑ ๔๑๔ Ibid, p. ๑๒ ๔๑๕ Ibid, p. ๑๒ ๔๑๖ Ibid, p. ๑๒ ๔๑๗ Ibid, p. ๑๓

๑๘๑

ตารางท ๓๔: ตารางแสดงสทธลาหยดเพอพกรอนตามจ านวนปทท างาน

จ านวนปทท างาน จ านวนวนลาพกรอน (ขนต า) ๑ ๗ ๒ ๘ ๓ ๙ ๔ ๑๐ ๕ ๑๑ ๖ ๑๒ ๗ ๑๓

๘ ปขนไป ๑๔

๘) วนลา

ลาปวย

ลกจางมสทธลาปวยอยางนอยปละ ๑๔ วนในกรณทไมตองรกษาตวในโรงพยาบาล และ ๖๐ วนในกรณทตองรกษาตวในโรงพยาบาล โดยลกจางทไดสทธดงกลาวตองท างานใหนายจางมาแลวอยางนอย ๖ เดอน และมใบรบแพทยมายนยนในการลาปวยแตละครง๔๑๘

ลาคลอด

ปจจบนแรงงานหญงทท างานในภาครฐและเอกชนสามารถลาคลอดไดสงสด ๑๐๕ วน๔๑๙ ตามระเบยบการลาคลอด พ.ศ. ๒๕๕๔ (Maternity Leave Regulation ๒๐๑๑)๔๒๐

๙) คาท างานลวงเวลา คาท างานในวนหยด คาลวงเวลาในวนหยด

ลกจางทไมท างานแบบกะท างานไดไมเกนวนละ ๑๒ ชวโมง (รวมการท างานลวงเวลา) เวนแตกรณงานส าคญทกฎหมายก าหนด เชน งานทจ าเปนตอชวตของชมชน ความมนคงของรฐ งานเรงดวน เปนตน

๔๑๘ Ibid, p. ๑๓ ๔๑๙ Brunei Darussalam Country Report, Bangkok Thailand, ๒๐๑๔, p. ๕ ๔๒๐ ตามพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ. ๒๔๙๗ (แกไขเพมเตม พ.ศ. ๒๕๒๗) (Labour Act ๑๙๕๔ (Amended in ๑๙๘๔)) นนลกจางหญงมสทธลาคลอดอยางนอย ๙ สปดาห โดยมสทธลา ๔ สปดาหกอนคลอด และ ๕ สปดาหหลงคลอด ทงนลกจางหญงมสทธไดรบคาจางระหวางลาคลอดเทากบคาจางอยางนอย ๘ สปดาห อยางไรกตามนายและลกจางสามารถตกลงรวมกนวาใหใชสทธลาคลอด ๔ สปดาหสดทายในระยะเวลาใดๆ ภายใน ๖ เดอนนบแตวนทคลอด โดยลกจางหญงจะไดรบสทธดงกลาวเมอท างานมาแลวอยางนอย ๖ เดอน

๑๘๒

สวนลกจางทท างานแบบกะท างานไดไมเกนวนละ ๑๒ ชวโมง (รวมการท างานลวงเวลา) โดยไมมขอยกเวน นายจางสามารถใหลกจางท างานลวงเวลาไดหากวาลกจางยนยอม๔๒๑ โดยนายจางตองจายคาท างานลวงเวลาภายใน ๑๔ วนหลงจากวนก าหนดจายคาจางตามสญญาจาง ทงนลกจางท างานลวงเวลาไดไมเกนเดอนละ ๗๒ ชวโมง เวนแตไดรบอนญาตจากคณะกรรมการแรงงาน (Commissioner of Labour)

ในกรณทลกจางท างานนอกเหนอจากเวลางานปกต (ท างานลวงเวลา ท างานในวนหยด ท างานลวงเวลาในวนหยด) ลกจางจะไดรบเงนคาท างานลวงเวลาเปนรายชวโมง ซงแบงออกไดเปน ๒ กรณใหญๆ ไดแก

กรณทลกจางขอท างานลวงเวลาเอง อตราคาลวงเวลาเปนดงน๔๒๒

ตารางท ๓๕: ตารางแสดงอตราคาลวงเวลาในกรณทลกจางขอท างานลวงเวลาเอง

จ านวนเวลาทท างานลวงเวลา อตราคาลวงเวลา ไมเกนครงหนงของจ านวนเวลาท างานปกต ๕๐% ของอตราคาจางปกต เกนครงหนงของจ านวนเวลาท างานปกต แตไมเกน ๑ เทาของจ านวนเวลาท างานปกต

๑ เทาของอตราคาจางปกต

เกน ๑ เทาของจ านวนเวลาท างานปกต ๑ เทาของอตราคาจางปกต

๔๒๑ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๖๔ (๑) ระบวา “Subject to section ๖๕(๒), no employer shall be compelled to work on rest day unless he is engaged in work which by reason of its nature requires to be carried on continuously by a succession of shifts” ๔๒๒ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๖๔ (๓) ระบวา “(๓) Any employee who at his own request works on a rest day or a public holiday shall be paid for that day –

(a) if the period of work does not exceed one-half of his normal hours of work, a sum at the basic rate of pay for half a day’s work;

(b) if the period of work is more than one-half but does not exceed his normal hours of work, a sum of the basic rate of pay for one day’s work;

(c) if the period of work exceeds his normal hours of work for one day – (i) a sum at the basic rate of pay for one day’s work; and

(ii) a sum at the rate of not less than one and one-half times his hourly basic rate of pay for each hour or part thereof that the period of work exceeds his normal hours of work for one day.”

๑๘๓

กรณทนายจางรองขอใหลกจางท างานลวงเวลาและลกจางยนยอม อตราคาลวงเวลาเปนดงน๔๒๓

ตารางท ๓๖: ตารางแสดงอตราคาลวงเวลาในกรณทนายจางรองขอใหลกจางท างานลวงเวลา

จ านวนเวลาทท างานลวงเวลา อตราคาลวงเวลา

ไมเกนครงหนงของจ านวนเวลาท างานปกต ๑ เทาของอตราคาจางปกต

เกนครงหนงของจ านวนเวลาท างานปกต แตไมเกน ๑ เทาของจ านวนเวลาท างานปกต

๒ เทาของอตราคาจางปกต

เกน ๑ เทาของจ านวนเวลาท างานปกต ๒ เทาของอตราคาจางปกต

ทงน การค านวณอตราคาจางโดยเปลยนจากรายเดอนเปนรายชวโมง (เพอใชค านวณคาลวงเวลา ) สามารถค านวณไดดงน๔๒๔

๑๒ x เงนเดอนของลกจางในอตราปกต

๕๒ x ๔๔ ชวโมง

๑๐) คาชดเชย

กฎหมายแรงงานของประเทศบรไนไมไดก าหนดสทธในการเรยกรองคาชดเชยจากนายจางเมอลกจางถกเลกจาง ดงนนการก าหนดคาชดเชยจงขนอยกบขอตกลงระหวางนายจางและลกจาง ซงอาจถกก าหนดไว

๔๒๓ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๖๔ (๔) ระบวา (๔) Any employee who at the request of the employer works on a rest day or a public holiday shall be paid for that day –

(a) if the period of work does not exceed one-half of his normal hours of work, a sum at the basic rate of pay for one a day’s work;

(b) if the period of work is more than one-half but does not exceed his normal hours of work, a sum of the basic rate of pay for ๒ day’s work;

(c) if the period of work exceeds his normal hours of work for one day – (i) a sum at the basic rate of pay for ๒ day’s work; and

(ii) a sum at the rate of not less than one and one-half times his hourly basic rate of pay for each hour or part thereof that the period of work exceeds his normal hours of work for one day.

๔๒๔ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๖๕ (๖) (a) ระบวา “in the case of a person employed on a monthly rate of pay —

๑๘๔

ในขอเลกสญญาของสญญาจางแรงงานกได เชน ก าหนดใหนายจางบอกเลกสญญาจางแรงงานไดโดยแจงใหลกจางทราบลวงหนา ๑ เดอนและจายคาชดเชยตามจ านวนทตกลงกน๔๒๕

๑๑) การจางแรงงานเดก

แมวาประเทศบรไนไมไดใหสตยาบนเกยวกบแรงงานเดก แตประเทศบรไนกใหความส าคญกบเดก และแรงงานเดก โดยประเทศบรไนใหการศกษาทงหมดแกเดกนกเรยนชาวบรไนโดยไมตองเสยคาใชจาย ทงนตามประกาศการศกษาภาคบงคบ พ.ศ. ๒๕๕๐ (Compulsory Education Order ๒๐๐๗) ของประเทศบรไนไดก าหนดใหเดกทกคนไมวาศกษาในโรงเรยนรฐหรอเอกชน ตองไดรบการศกษาอยางนอย ๙ ป (อาย ๖-๑๕ ป) อนไดแก การศกษาในระดบประถมและระดบมธยมตน อยางไรกตาม นโยบายการศกษาระดบชาตของประเทศบรไนกก าหนดวาเดกนกเรยนทกคนควรผานการศกษาภาคบงคบอยางนอย ๑๒ ป๔๒๖ นอกจากนกฎหมายแรงงานยงหามไมใหมการจางแรงงานเดกอายต ากวา ๑๖ ป หากนายจางตองการจางแรงงานเดกอายต ากวา ๑๘ ป ตองไดรบการอนญาตจากผปกครอง และคณะกรรมการแรงงาน (Labour Commission)๔๒๗ แรงงานเดกหญงทมอายต ากวา ๑๘ ป หามท างานในเวลากลางคนหรอในแทนขดเจาะน ามนนอกชายฝง ทงนกรมแรงงาน (Department of Labour) ซงเปนสวนหนงของกระทรวงมหาดไทย (Ministry of Home Affair) เปนผบงคบใชกฎหมายแรงงานเกยวกบแรงงานเดกของประเทศบรไน

๑๒) การจางแรงงานผหญง

นายจางหามเลกจางแรงงานผหญงเพราะเหตลาคลอด๔๒๘ อยางไรกตาม กฎหมายของประเทศบรไนไมไดก าหนดบทบญญตหามการเลอกปฏบตดานเชอชาต เพศ ความทพพลภาพ ภาษา หรอฐานะทางสงคมแลว ดงนนปจจบนแรงงานหญงชาวบรไนจงยงคงไมไดรบความเทาเทยมกบผชายในการจางงาน โดยแรงงานชายชาวบรไนมโอกาสไดท างานประจ าในองคกรตางๆ ของรฐบาล แมวาจะไมจบระดบปรญญาจากมหาวทยาลยกตาม๔๒๙

๔๒๕ ขอมลจากการสมภาษณนกกฎหมายบรไน วนท ๙ เมษายน ๒๕๕๘ บนดารเสรเบกาวน บรไนดารสซาลาม โดยผใหสมภาษณกลาววา “Severance pay: no direct laws on severance payment but governed by a termination clause of the contract e.g., ๑ months notice and compensation as agreed in the contract. ๔๒๖ SECOND HIGH LEVEL MEETING (HLM) ON SOUTH-SOUTH COOPERATION FOR CHILD RIGHTS IN ASIA AND THE PACIFIC “FULFILLING CHILD RIGHTS WITH EARLY CHILDHOOD DEVELOPMENT” NEW DELHI, INDIA, October ๒๐๑๓, p. ๔ ๔๒๗ Ibid, p. ๘ ๔๒๘ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๙๘ ระบวา “Subject to the provisions of this PART, When a female employee absents herself from work in accordance with the provisions of this Part it shall not be lawfull for her employer to give her notice of dismissal during her absence or on such a day that the notice will expire during her absence.” ๔๒๙ INTERNATIONALLYRECOGNISED CORE LABOUR STANDARDS IN BRUNEI DARUSSALAM, WTO GENERAL COUNCIL REVIEW OF THE TRADE POLICIES OF BRUNEI DARUSSALAM, February ๒๐๐๘, p.๖

๑๘๕

แรงงานตางชาตในประเทศบรไนซงมจ านวนประมาณรอยละ ๓๐-๔๐ ของแรงงานทงหมด หรอมากกวา ๑๐๐,๐๐๐ คน อนประกอบดวยแรงงานตางชาตในภาคอตสาหกรรมสงทอมากกวา ๑๐,๐๐๐ คน ตองประสบปญหาการเลอกปฏบตในตลาดแรงงาน เนองจากแรงงานตางชาตไมไดรบความคมครองตามกฎหมายแรงงานเชนเดยวกบแรงงานชาวบรไน นอกจากนแรงงานจ านวนมากรองเรยนเกยวกบสภาพการท างานทไมดและไมเปนไปตามขอก าหนดในสญญาจาง รวมถงแรงงานหญงตางดาวหลายคนกรองเรยนเกยวกบการเฆยนต ชวโมงการท างานทยาวนาน และการไมจายคาจาง ซงในอดตทผานมา เคยมการชมนมประทวงเกยวกบการไมจายคาจาง เชน เดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘ (ค.ศ. ๒๐๐๕) แรงงานตางชาต ๓๐๐ คนของโรงงานสงทอไดชมนมประทวงเนองจากนายจางไมจายคาจางนาน ๖ เดอน ตอมารฐบาลไดด าเนนการเพอใหการชมนมประทวงยตและด าเนนคดกบนายจาง๔๓๐

ส าหรบอาชพคนรบใชหญงซงสวนมากเปนแรงงานตางชาต มกตกอยภายใตการใชอ านาจอยางไมเปนธรรมของนายจาง มรายงานวาคนรบใชหญงหลายคนถกเฆยนต หรอไมใหสทธลาพกผอนในวนหยด ซงแรงงานตางชาตหญงสวนมากไมตองการรองเรยนนายจาง เนองจากแรงงานดงกลาวตองพงพาอาศยนายจางมากกวาอาชพอนๆ

๑๓) สวสดการในสถานทท างาน

นายจางมหนาทตามพระราชก าหนดความปลอดภยในทท างานและสขภาพ พ.ศ. ๒๕๕๒ (Workplace safety and health order, ๒๐๐๙) ทตองจดหาสรางความปลอดภยในทท างานและสขภาพ เชน ตองมมาตรการในการสรางความปลอดภยในการใชเครองจกร อปกรณ กระบวนการท างาน การเกบสนคา การขนสง เปนตน๔๓๑

๑๔) เงนทดแทน

กฎหมายทเกยวของกบเงนทดแทนในประเทศบรไน ไดแก พระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. ๒๕๐๐ (Workmen’s Compensation Act ๑๙๕๗) ซงก าหนดใหนายจางมหนาทตองจายเงนใหลกจาง ในกรณทลกจางประสบอนตรายไดรบบาดเจบ ไมวาจะเปนกรณทลกจางท างานในทางการทจางหรอไมกตาม เวนแตจะเขาขอยกเวนตามทกฎหมายก าหนดเชน การไดรบบาดเจบขณะมนเมา เปนตน โดยลกจางมสทธไดรบเงนทดแทนในแตละกรณไมเทากน เชน กรณทลกจาง (ไมไดเปนผเยาว ) ไดรบบาดเจบจนพการ จะไดรบเงนทดแทนคดเปนเงนเดอน ๕๔ เดอน หรอคดเปนจ านวนเงน ๓๐,๐๐๐ เหรยญ แลวแตวาอยางใดมจ านวนนอย

๔๓๐ INTERNATIONALLYRECOGNISED CORE LABOUR STANDARDS IN BRUNEI DARUSSALAM, WTO GENERAL COUNCIL REVIEW OF THE TRADE POLICIES OF BRUNEI DARUSSALAM, February ๒๐๐๘, p.๖ ๔๓๑ Workplace safety and health order, ๒๐๐๙, Section ๑๒ (b) ระบวา “ensuring that adequate safety measures are taken in respect of any machinery, equipment, plant, article of process used by those persons;”

๑๘๖

กวา กรณทลกจาง (เปนผเยาว) ไดรบบาดเจบจนพการ จะไดรบเงนทดแทนคดเปนเงนเดอน ๑๐๘ เดอน หรอคดเปนจ านวนเงน ๓๐,๐๐๐ เหรยญ แลวแตวาอยางใดมจ านวนนอยกวา๔๓๒

๑๕) เงนประกนสงคม

ประเทศบรไนไมใชระบบประกนสงคม แตใชระบบกองทนส ารองเลยงชพ (Employee trust fund) ระบบบ านาญเสรม (Supplemental contributory pensions fund) และระบบบ านาญผสงอายและผพการ (Old-age and disability pensions)๔๓๓

๑๖) กองทนส ารองเลยงชพ

กฎหมายทเกยวของกองทนส ารองเลยงชพในประเทศบรไน ไดแก กฎหมายวาดวยกองทนส ารองเลยงชพ พ.ศ. ๒๕๓๕ (Employees' trust fund of ๑๙๙๒) โดยผมสทธไดรบสทธประโยชนตามกองทนตองเปนลกจางทจายเงนสมทบเขากองทนคดเปนรอยละ ๕ ของเงนเดอน (นายจางจายเงนสมทบอกรอยละ ๕) ซงสทธประโยชนแตละประเภทขนอยกบระยะเวลาการจายเงนสมทบเขากองทน เชน ลกจางซงเปนคนสญชาตบรไนมอายตงแต ๖๐ ปขนไป มสทธไดรบบ านาญชราภาพ ๑๕๐ เหรยญบรไนตอเดอน ภายใตเงอนไข คอ ตองจายเงนสมทบเขากองทนส ารองเลยงชพตดตอกนอยางนอย ๓๕ ป ซงหากเปนบคคลทเกดในประเทศบรไน ตองอยในประเทศบรไนอยางนอย ๑๐ ป และหากเปนบคคลทเกดนอกประเทศบรไน ตองอยในประเทศบรไนอยางนอย ๓๐ ป๔๓๔

๑๗) การคมครองผรบงานไปท าทบาน

ปจจบนประเทศบรไนไมมหลกเกณฑเฉพาะในการคมครองผรบงานไปท าทบาน

๔๓๒ ๘ (๑) Subject to the provisions of this Act, the amount of compensation shall be as follows, namely—

… (b) where permanent total incapacity results from the injury—

(i) in the case of an adult, a sum equal to ๕๔ months’ wages or $ ๓๐,๐๐๐ whichever is the less; (ii) in the case of a minor, a sum equal to ๑๐๘ months’ wages or $ ๓๐,๐๐๐ whichever is the less; …

๔๓๓ Brunei, Pension & Development Network, http://www.pensiondevelopment.org/51/brunei.htm , accessed on ๓ March ๒๐๑๕ ๔๓๔ Brunei, Pension & Development Network, http://www.pensiondevelopment.org/51/brunei.htm , accessed on ๓ March ๒๐๑๕

๑๘๗

๑๘) ขอบงคบเกยวกบการท างาน (ขอตกลงเกยวกบสภาพการจาง)

กฎหมายแรงงานของประเทศบรไนไมไดก าหนดหลกเกณฑเกยวกบขอบงคบการท างาน อยางไรกตาม สญญาจางแรงงานทนายจางไดท าสญญากบลกจางรายบคคลตองเปนไปตามทก าหนดในพระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙)๔๓๕

๗.๒.๓ มาตรการก ากบดแล

คณะกรรมการแรงงาน (Commissioner) และเจาหนาทผไดรบมอบอ านาจจากคณะกรรมการแรงงาน (Authorised officer) มอ านาจเขาไปตรวจสอบสถานทใดๆ ทมเหตอนควรเชอไดวาจะมลกจางอาศยหรอท างานอย หรออาคารใดๆ ทถกใชหรอมวตถประสงคเกยวของกบการจางงาน นอกจากนยงมอ านาจทจะไตสวนเทาทจ าเปนในประเดนทเกยวของกบแรงงานตามพระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙)๔๓๖

นอกจากนคณะกรรมการแรงงานยงมอ านาจในการไตสวนค ารองในกรณทเกดขอพพาทระหวางนายจางและลกจาง ในประเดนทเกยวของกบขอสญญาจาง หรอประเดนทเกยวของกบแรงงานตามพระราชก าหนดการจางงาน พ.ศ. ๒๕๕๒ (Employment Order, ๒๐๐๙) หรอระเบยบตางๆ ภายใตพระราชก าหนดดงกลาว๔๓๗ รวมถงมอ านาจสงใหแกไขและบงคบการใหเปนไปตามค าสง ทงนหากนายจางหรอลกจางไมพอใจค าสงของคณะกรรมการแรงงานอนเกยวของกบผลประโยชนทเปนตวเงน สามารถใชสทธอทธรณไปทศาลชนสง (High Court) ได๔๓๘

๔๓๕ See Part ๒ Contracts of Service, Employment Order ๒๐๐๙ ๔๓๖ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๑๑๘ ระบวา “The commissioner and any authorized officer may –

(a) enter and inspect, without previous notice at any hour of the day or night – (i) any place where he has reasonable cause to believe that any employee resides or is employed; or (ii) any building occupied or used for any purpose connected with that employment: and

(b) make any enquiry which he considers necessary in relation to any matter within the provisions of this Order.

๔๓๗ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๑๒๔ (๑) ระบวา “The Commissioner may inquire into and decide any dispute between an employee and his employer or any person liable under the provisions of this Order to pay any salary due to the employee, where the dispute arises out of –

(a) any term the contract of service between the employee and his employer; or (b) any of the provisions of this Order or any regulations made thereunder”

๔๓๘ Employment Order ๒๐๐๙, Section ๑๓๓ (๑) ระบวา “If any person whose financial interests are affected is dissatisfied with the decision or order of the Commissioner under sections ๑๒๔, ๑๒๕ or ๑๒๙, he may appeal to the High Court.

๑๘๘

๗.๓ แรงงานตางดาว

๗.๓.๑ การคมครองแรงงานตางดาว

คนตางดาวทไดรบอนญาตใหท างานในประเทศบรไน จะไดรบความคมครองตามกฎหมายแรงงานเชนเดยวกบคนสญชาตบรไน แตในทางปฏบต แรงงานตางชาตอาจประสบปญหาการเลอกปฏบต โดยไมอยในสถานะทจะไดรบสทธตางๆ ตามกฎหมายแรงงานเชนเดยวกบแรงงานชาวบรไน

๗.๓.๒ ใบอนญาตท างาน

ลกจางทท างานในประเทศบรไนตองมใบอนญาตท างานซงมอาย ๒ ป ทงนลกจางทไดรบใบอนญาตการท างานทมอายมากกวา ๓ เดอน ตองลงทะเบยนเพอรบ Brunei Darussalam (Green) Identity Card ซงมอายเทากบอายของใบอนญาตท างาน และสามารถตออายไดตามใบอนญาตท างาน โดยลกจางตางประเทศตองเดนทางกลบประเทศของตนเมอสญญาท างาน ๒ ป หมดอาย

นอกจากนบคคลตางชาตทมใบอนญาตท างานอาย ๓ ป ตองด าเนนการสมครใบอนญาตท างานทกรมแรงงาน หลงจากการพจารณาโดยกรมแรงงาน กรมตรวจคนเขาเมองจะอนญาตใหบคคลดงกลาวมาท างานในบรไนฯ กรมแรงงานจะระบใหมบนทกน าเงนสดฝากธนาคารเพอรบรองคาเดนทางหนงเทยวกลบประเทศของตน ทงนใบอนญาตท างานไมสามารถปรบแกไขภายใน ๖ เดอนแรก ผสมครจะไมไดรบอนญาตจนกวาบรษทหรอสาขาของบรษทไดรบรองการลงทะเบยน๔๓๙

๗.๓.๓ สหภาพแรงงาน

แมวาประเทศบร ไนไม ได ใหสตยาบนอนสญญาเกยวกบเสรภาพในการสมาคมและสทธ ในการรวมเจรจาตอรอง แตประเทศบรไนกมพระราชบญญตสหภาพแรงงาน พ.ศ. ๒๕๐๔ (ค.ศ. ๑๙๖๑) ซงตราขนเพอควบคมการกอตงสหภาพแรงงาน โดยก าหนดใหตองจดทะเบยนกบรฐบาล และหามนายจางไมใหกระท าการใดๆ อนเปนการเลอกปฏบตตอแรงงานอนเนองมาจากการแรงงานดงกลาวเขารวมกจกรรมของสหภาพแรงงาน รวมถงสหภาพแรงงาน (Trade unions) กไดรบอนญาตใหจดตงสหพนธแรงงาน (Federations) อยางไรกตาม กฎหมายหามสหภาพแรงงานและสหพนธแรงงานไมใหเขารวมกบองคกรใดๆ ของสหภาพแรงงานระหวางประเทศ เวนแตไดรบความยนยอมเปนลายลกษณอกษรจากทงรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย (Minister of Home Affair) และกรมแรงงาน (Labour Department)

ทงนแมวากฎหมายจะอนญาตใหจดตงสหภาพแรงงานได แตในความเปนจรงประเทศบรไน มสหภาพแรงงานเพยง ๓ แหงเทานน ซงทงหมดอยในอตสาหกรรมน ามนเชอเพลง โดยมแรงงานรวมกน ในสหภาพทงหมด ๑,๕๐๐ คน โดยสหภาพแรงงาน ๒ แหงมเพยงสถานทท างานแตไมมการท ากจกรรมใดๆ

๔๓๙ รอบรเรองการลงทนในอาเซยน : บรไนดารซาลาม, กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย, ครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗, p. ๑๐๓

๑๘๙

ขณะทอก ๑ แหง มการท ากจกรรมของสหภาพแรงงานอยางจ ากด สหภาพแรงงานทง ๓ แหงมความอสระ เพยงเลกนอยจากการควบคมของรฐบาล ขาราชการของประเทศบรไนทไมใชทหารไดรบอนญาตใหจดตง หรอเขารวมกบสหภาพแรงงานได แตในทางปฏบตกไมมการจดตงสหภาพแรงงานและไมมขาราชการคนใด เขารวมกบสหภาพแรงงาน

๗.๔ การระงบขอพพาท

ประเทศบรไนไมมบทบญญตกฎหมายทกลาวถงสทธในการรวมเจรจาตอรองหรอสทธในการนดหยดงาน ดงนนสญญาจางแรงงานระหวางนายจางและลกจางแตละคนจงสามารถตกลงเกยวกบเรองนอยางไรกได และกจกรรมของสหภาพแรงงานกไมอาจฝาฝนสญญาจางแรงงานดงกลาวได

กฎหมายแรงงานสวนมากน ามาใชกบแรงงานทมสญชาตบรไนเทานน แตไมใชกบแรงงานตางดาวซงมจ านวนรอยละ ๓๐-๔๐ ของแรงงานในประเทศทงหมด มเพยงแตเขตสงเสรมการสงออกมวรา (Muara Export Zone) เทานน ทกฎหมายแรงงานทงหมดถกน ามาใชกบแรงงานตางชาตดวย

โดยสรป ประเทศบรไนไมไดใหสตยาบนอนสญญาใดๆ ทเกยวของกบสทธขนพนฐานของสหภาพแรงงาน ดงนนทผานมาจงไมมกจกรรมใดๆ ของสหภาพแรงงาน (Trade Union) ในประเทศบรไน และไมมกฎหมายใหอ านาจสหภาพแรงงานรวมเจรจาตอรองหรอหยดงาน (Strike) นอกจากนภายใตการเมองของประเทศบรไนทระงบใหสทธทางประชาธปไตยแกประชาชนชวคราวยงกดกนไมใหสหภาพแรงงานท ากจกรรมตางๆ ไดอยางเตมท ทงนชาวตางชาตทท างานในประเทศบรไนไมไดรบสทธตามกฎหมายแรงงานตางๆ เชนเดยวกบแรงงานสญชาตบรไน๔๔๐

๗.๕ มาตรฐานแรงงานระหวางประเทศ

แมวาประเทศบรไนไดเขาเปนสมาชกขององคการแรงงานระหวางประเทศ ( International Labor Organization: ILO) เมอสนสดป พ.ศ. ๒๕๕๐ (ค.ศ. ๒๐๐๗) แตประเทศบรไนกไมไดใหสตยาบนอนสญญาหลกทมความส าคญ ๘ ฉบบของ ILO ซงไดแก ฉบบท ๒๙, ๘๗, ๙๘, ๑๐๐, ๑๐๑, ๑๐๕, ๑๓๘ และ ๑๘๒๔๔๑

ทงน ILO มนโยบายสงเสรมและตดตามผลใหประเทศสมาชกปฏบตใหสอดคลองกบอนสญญาทง ๘ ฉบบดงกลาว แมวาประเทศสมาชก ILO จะไมไดใหสตยาบนกตาม เนองจากเปนอนสญญาทก าหนดมาตรฐานแรงงานเกยวกบประเดนส าคญ ๔ ประการ ภายใตปฏญญา ILO เรอง หลกการและสทธขนพนฐานในการ

๔๔๐ INTERNATIONALLYRECOGNISED CORE LABOUR STANDARDS IN BRUNEI DARUSSALAM, WTO GENERAL COUNCIL REVIEW OF THE TRADE POLICIES OF BRUNEI DARUSSALAM, February ๒๐๐๘, p.๔-๕ ๔๔๑ INTERNATIONALLYRECOGNISED CORE LABOUR STANDARDS IN BRUNEI DARUSSALAM, WTO GENERAL COUNCIL REVIEW OF THE TRADE POLICIES OF BRUNEI DARUSSALAM, February ๒๐๐๘, p.๑

๑๙๐

ท างาน (ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work) ซงสามารถแบงออกไดเปน ๔ กลม ไดแก๔๔๒

กลมท ๑ เสรภาพในการสมาคมและการยอมรบสทธในการรวมเจรจาตอรอง

เปนสทธพนฐานไปสการคมครองสทธดานอนๆ เพอความกาวหนาทางสงคม การพฒนาทยงยน ความเสมอภาค และตอตานความยากจน

(๑) อนสญญา No. ๘๗ วาดวยเสรภาพในการสมาคมและการคมครองสทธในการรวมตว พ.ศ. ๒๔๙๑ (ค.ศ. ๑๙๔๘) (Freedom of Association and Protection of the Right to Organise)

เปนอนสญญาทใหสทธแกนายจางและลกจางอยางเทาเทยมกนในการรวมตวกนเปนสมาคมไดอยางเสร โดยไมตองไดรบอนญาตลวงหนาและปราศจากการเลอกปฏบต โดยหนวยงานรฐตองละเวนการแทรกแซงใดๆ หรอการขดขวางการจดตงองคกรของนายจางและองคกรลกจาง นอกจากนองคกรของนายจางและของลกจางมสทธกอตงเปนสหพนธหรอสมาพนธรวมทงการเขารวมเปนสมาชกกบองคกรระหวางประเทศดวย๔๔๓

(๒) อนสญญา No. ๙๘ วาดวยสทธในการรวมตวและการรวมเจรจาตอรอง พ.ศ. ๒๔๙๑ (ค.ศ. ๑๙๔๙) (Right to Organise and Collective Bargaining )

เปนอนสญญาทคมครองลกจางมใหถกเลอกปฏบตโดยสาเหตสบเนองมาจากการเปนสมาชกสหภาพแรงงาน (เชน การจางงานทมเงอนไขวาลกจางจะตองไมเขารวมเปนสมาชกสหภาพแรงงานหรอตองสละสถานภาพของการเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน หรอมอคตตอลกจางทเปนสมาชกสหภาพแรงงาน เปนตน) และก าหนดใหองคกรนายจางและลกจางตองไดรบการคมครองอยางเพยงพอจากการกระท าใดๆ อนเปนการแทรกแซงกน และสงเสรมใหมการพฒนาและการใชประโยชนจากกลไกการเจรจาตอรองรวมกนโดยสมครใจระหวางนายจางหรอองคกรนายจางกบองคกรลกจางเพอใหไดมาซงกฎเกณฑและเงอนไขเกยวกบสภาพการจาง๔๔๔

๔๔๒ องคณา เตชะโกเมนท, ขอมลเบองตนเกยวกบ ILO, ส านกพฒนามาตรฐานแรงงาน, หนา ๔-๕ ๔๔๓ นรมล สธรรมกจ, มาตรฐานแรงงานกบการคาระหวางประเทศ, เอกสารวจยหมายเลข ๖ โครงการ WTO Watch (จบกระแสองคการการคาโลก), หนา ๓๑ ๔๔๔ เรองเดยวกน, หนา ๓๑

๑๙๑

กลมท ๒ การขจดการเลอกปฏบตในการจางงานและอาชพ

โดย “การเลอกปฏบต” หมายถง ความแตกตางใด ๆ การกดกน หรอการใหสทธพเศษแกบคคลใดบคคลหนงหรอกลมคนกลมใดกลมหนง ดวยเหตผลทาง เชอชาต เพศ ศาสนา ความเหนทางการเมอง ฯลฯ

(๑) อนสญญา No. ๑๐๐ วาดวยคาตอบแทนทเทากน พ.ศ. ๒๔๙๔ (ค.ศ. ๑๙๕๑) (Equal Remuneration for Men and Women Workers for Work of Equal Value)

เปนอนสญญาทก าหนดใหประเทศสมาชกตองพจารณาก าหนดอตราคาตอบแทนทเทาเทยมกนส าหรบคนงานชายและหญงในงานทมหนวยการท างานทเหมอนกนหรอเทาเทยมกน หรอก าหนดคาตอบแทนโดยปราศจากการเลอกปฏบตทางเพศ โดย "คาตอบแทน" หมายความรวมถง คาจางหรอเงนเดอนปกตพนฐานขนต าและคาตอบแทนเพมเตมใดๆ (เงนสดและสงของทนายจางใหแกลกจางทงโดยตรงและโดยออม)๔๔๕

(๒) อนสญญา No. ๑๑๑ วาดวยการเลอกปฏบต (การจางงานและอาชพ) พ.ศ. ๒๕๐๑ (ค.ศ. ๑๙๕๘) (Discrimination (Employment and Occupation) Convention)

เปนอนสญญาทหามการเลอกปฏบตในการจางงานหรอประกอบอาชพเพอสงเสรมความเสมอภาคของโอกาสและการปฏบตในการจางงานและอาชพ ทงน "การเลอกปฏบต" หมายความรวมถงการแบงแยก การกดกนหรอการล าเลยงใดๆทกระท าบนพนฐานของเชอชาต สผว เพศ ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง สญชาตหรอพนฐานทางสงคม ซงมผลลบลางหรอสรางความเสยหายตอความเสมอภาคในโอกาสหรอในการปฏบตเกยวกบการจางงานหรออาชพ๔๔๖

กลมท ๓ การขจดการใชแรงงานเดก

เปนการคมครองแรงงานเดกจากการแสวงหาประโยชนทางเศรษฐกจและมใหเดกตองท างานอนตราย

(๑) อนสญญา No. ๑๓๘ อายขนต า พ.ศ. ๒๕๑๖ (ค.ศ. ๑๙๗๓) (Minimum Age for Admission to Employment)

เปนอนสญญาทมเปาหมายเพอยกเลกการใชแรงงานเดกและเพอเพมอายขนต าในการจางงานใหสงขน โดยอนสญญาก าหนดอายขนต าทอนญาตใหเดกท างานวาจะตองไมต ากวาอายทส าเรจการศกษาขนบงคบและไมวากรณใดๆกตามตองไมต ากวา ๑๕ ป และส าหรบในประเทศทระบบการศกษายงไมพฒนาเพยงพออาจจะก าหนดอายขนต าไวท ๑๔ ปได แตตองแจงถงเหตผลให

๔๔๕ เรองเดยวกน, หนา ๓๔ ๔๔๖ เรองเดยวกน, หนา ๓๕

๑๙๒

การยงคงอายขนต า ๑๔ ป หรอวนทจะยกเลกอายขนต าน ส าหรบอายขนต าในการจางงานอนอาจเปนอนตรายตอสขภาพ ความปลอดภยหรอศลธรรมของผเยาวตองไมต ากวา ๑๘ ป บทบญญตนบงคบใชกบทกกจการ ยกเวนการผลตภายในครอบครวและการผลตขนาดเลกเพอการบรโภคในทองถนและไมมการจางลกจางเปนประจ า และไมบงคบกบงานทเดกและผเยาวกระท าในโรงเรยนเพอการศกษาทวๆไป การศกษาทางอาชวะหรอทางเทคนคหรอสถาบนการฝกอบรมอนๆ๔๔๗

(๒) อนสญญา No. ๑๘๒ วาดวยรปแบบทเลวรายทสดของแรงงานเดก พ.ศ. ๒๕๔๒ (ค.ศ. ๑๙๙๙) (Prohibition and Immediate Action for the Elimination of the Worst Forms of Child Labour)

เปนอนสญญาทหามและขจดรปแบบทเลวรายทสดของการใชแรงงานเดกอยางรวดเรวโดยค านงถงความส าคญของการศกษาและการขจดแรงงานเดกเปนส าคญ โดยใหความชวยเหลอทจ าเปนโดยตรงและเหมาะสมเพอใหเดกพนจากรปแบบทเลวรายทสดของการใชแรงงานเดก และเพอฟนฟและบรณาการทางสงคมของเดกและเพอใหมนใจวาเดกทงปวงทออกจากการท างานทมรปแบบทเลวรายทสดตองไดรบการศกษาพนฐานและการฝกอบรมอาชพโดยไมเสยคาใชจาย (หากเปนไปได) และเหมาะสม ทงน "เดก" หมายถงบคคลใดๆทมอายต ากวา ๑๘ ป๔๔๘

กลมท ๔ การขจดแรงงานบงคบหรอการเกณฑแรงงานในทกรปแบบ

โดย “แรงงานบงคบ” หมายถง งานหรอบรการใด ๆ ทไดมาภายใตการขบงคบ ลงโทษ โดยทบคคล ผนนมไดสมครใจ

(๑) อนสญญา No. ๒๙ แรงงานบงคบ พ.ศ. ๒๔๗๓ (ค.ศ. ๑๙๓๐) (Forced Labour Convention)

เปนอนสญญาทก าหนดใหประเทศสมาชกหามบงคบใชแรงงานและการเกณฑแรงงานทกรปแบบ ซงหมายถงการระงบการใชงานหรอบรการทกชนด โดยการบงคบขเขญหรอยภายใตการขมขวาจะมโทษหากไมท างานนน๔๔๙

๔๔๗ เรองเดยวกน, หนา ๓๓ ๔๔๘ เรองเดยวกน, หนา ๓๓ ๔๔๙ เรองเดยวกน, หนา ๓๒

๑๙๓

(๒) อนสญญา No. ๑๐๕ การยกเลกแรงงานบงคบ พ.ศ. ๒๕๐๐ (ค.ศ. ๑๙๕๗) (Abolition of Forced Labour)

เปนอนสญญาทมวตถประสงคเพอปราบปรามและยกเลกการเกณฑแรงงานโดยวธการบงคบในกรณตอไปน ไดแก กรณประโยชนทางการเมอง การลางสมอง การลงโทษ สบเนองจากบคคลนนแสดงทศนะทางการเมอง สงคม เศรษฐกจทแตกตางกน กรณเพอระดมมาใชในการพฒนาเศรษฐกจ กรณเพอเปนวธการลงโทษคนงานทางวนย กรณเพอลงโทษเนองจากเขารวมในการนดหยดงาน และ กรณเลอกปฏบตเพราะความแตกตางในเรองผว สงคมหรอศาสนา๔๕๐

ทงนกฎหมายแรงงานของประเทศบรไนหลายดานยงไมไดรบการปรบปรงใหสอดคลองกบขอผกพนของบรไนทยอมรบในปฏญญารฐมนตรขององคการการคาโลก (WTO Ministerial Declaration) ทประเทศสงคโปรในป พ.ศ. ๒๕๓๙ (ค.ศ. ๑๙๙๖) และเมองโดฮาในป พ.ศ. ๒๕๔๔ (ค.ศ. ๒๐๐๑) และในปฏญญาปฏญญา ILO เรอง หลกการและสทธขนพนฐานในการท างาน (ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work) ทยอมรบในเดอนมถนายน พ.ศ. ๒๕๔๑ (ค.ศ. ๑๙๙๘)๔๕๑ โดยมรายละเอยดในแตละดานดงตอไปน

๗.๕.๑ เสรภาพในการสมาคมและสทธในการรวมเจรจาตอรอง

ประเทศบรไนไมไดใหสตยาบนอนสญญา ILO No. ๘๗ วาดวยเสรภาพในการสมาคมและการคมครองสทธในการรวมตว พ.ศ. ๒๔๙๑ (ค.ศ. ๑๙๔๘) (Freedom of Association and Protection of the Right to Organise) และ No. ๙๘ วาดวยสทธในการรวมตวและการรวมเจรจาตอรอง พ.ศ. ๒๔๙๑ (ค.ศ. ๑๙๔๙) (Right to Organise and Collective Bargaining)

๗.๕.๒ การเลอกปฏบตและการใหคาตอบแทนอยางเทาเทยม

ประเทศบรไนไมไดใหสตยาบนอนสญญา ILO No. ๑๐๐ วาดวยคาตอบแทนทเทาเทยมกน พ.ศ. ๒๔๙๔ (ค.ศ. ๑๙๕๑) (Equal Remuneration for Men and Women Workers for Work of Equal Value) และ No. ๑๑๑ วาดวยการเลอกปฏบต (การจางงานและอาชพ) พ.ศ. ๒๕๐๑ (ค.ศ. ๑๙๕๘) (Discrimination (Employment and Occupation) Convention) ดงนนแรงงานหญงชาวบรไนจะไมไดรบการจางงานเชนเดยวกบแรงงานชาย และมกจะมสถานะเปนเพยงลกจางชวคราวมากกวาลกจางประจ า แรงงานตางชาตกประสบปญหาการเลอกปฏบตเชนกน โดยไมอยในสถานะทจะไดรบสทธตางๆ ตามกฎหมาย

๔๕๐เรองเดยวกน, หนา ๓๒ ๔๕๑INTERNATIONALLYRECOGNISED CORE LABOUR STANDARDS IN BRUNEI DARUSSALAM, WTO GENERAL COUNCIL REVIEW OF THE TRADE POLICIES OF BRUNEI DARUSSALAM, February ๒๐๐๘, p.๑

๑๙๔

แรงงานเชนเดยวกบแรงงานชาวบรไน แมวาบางกรณ รฐบาลบรไนแสดงเจตนาทจะลงโทษผกระท าความผดตอแรงงานตางชาตผหญง แตสถานะของกลมแรงงานตางชาตหญงกยงคงนาเปนหวงเชนเดม๔๕๒

นอกจากนรฐบาลบรไนยงเคยแสดงความหวงใยวาอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ พ.ศ. ๒๕๒๒ (ค.ศ. ๑๙๗๙) (Elimination of all Forms of Discrimination against Women) อาจขดตอรฐธรรมนญของประเทศบรไน รวมถงความเชอและหลกของศาสนาอสลามดวย

๗.๕.๓ แรงงานเดก

ประเทศบรไนไมไดใหสตยาบนอนสญญา ILO No. ๑๓๘ อายขนต า พ.ศ. ๒๕๑๖ (ค.ศ. ๑๙๗๓) (Minimum Age for Admission to Employment) และ No. ๑๘๒ วาดวยรปแบบทเลวรายทสด ของแรงงานเดก พ.ศ. ๒๕๔๒ (ค.ศ. ๑๙๙๙) (Prohibition and Immediate Action for the Elimination of the Worst Forms of Child Labour)๔๕๓

๗.๕.๔ แรงงานบงคบ

ประเทศบรไนไมไดใหสตยาบนอนสญญา ILO No. ๒๙ แรงงานบงคบ พ.ศ. ๒๔๗๓ (ค.ศ. ๑๙๓๐) (Forced Labour Convention) และ No. ๑๐๕ การยกเลกแรงงานบงคบ พ.ศ. ๒๕๐๐ (ค.ศ. ๑๙๕๗) (Abolition of Forced Labour)

แมวาประเทศบรไนจะไมไดใหสตยาบนอนสญญาเกยวกบแรงงานบงคบ แตกฎหมายของประเทศบรไนกหามการใชแรงงานบงคบ ซงกมรายงานเชนกนวาแรงงานตางชาตบางสวนท างานภายใตเงอนไข ทไมอาจยอมรบไดซงมลกษณะเชนเดยวกบแรงงานบงคบ แรงงานตางชาตทประสบปญหาดงกลาวสวนมาก มาจากประเทศอนโดนเซย ฟลปปนส ปากสถาน อนเดย และบงคลาเทศ แรงงานตางชาตบางคนซงอยในอตสาหกรรมสงทอไดท าสญญากบนายหนาจดหางานในประเทศของตนเอง โดยยนยอมใหหกเงนคานายหนาจากเงนเดอนทตนเองไดรบในการท างาน

โดยสรป ประเทศบรไนไมไดใหสตยาบนอนสญญาใดๆ ทเกยวของกบสทธขนพนฐานของ ILO ในการใชแรงงานบงคบ และแมวามกฎหมายหามการใชแรงงานบงคบ แตสภาพความเปนอยและสภาพ การท างานของแรงงานชาวตางชาตบางคนกอาจคลายคลงกบแรงงานบงคบ รวมถงการคามนษยเพอน ามาใชท างานยงคงมอยบาง๔๕๔

๔๕๒ INTERNATIONALLYRECOGNISED CORE LABOUR STANDARDS IN BRUNEI DARUSSALAM, WTO GENERAL COUNCIL REVIEW OF THE TRADE POLICIES OF BRUNEI DARUSSALAM, February ๒๐๐๘, p.๗ ๔๕๓ INTERNATIONALLYRECOGNISED CORE LABOUR STANDARDS IN BRUNEI DARUSSALAM, WTO GENERAL COUNCIL REVIEW OF THE TRADE POLICIES OF BRUNEI DARUSSALAM, February ๒๐๐๘, p.๘ ๔๕๔ INTERNATIONALLYRECOGNISED CORE LABOUR STANDARDS IN BRUNEI DARUSSALAM, WTO GENERAL COUNCIL REVIEW OF THE TRADE POLICIES OF BRUNEI DARUSSALAM, February ๒๐๐๘, p.๙

๑๙๕

๗.๖ บทสรปเกยวกบกฎหมายแรงงานของประเทศบรไน และขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนการทางธรกจ

๗.๖.๑ บทสรปเกยวกบกฎหมายแรงงานของประเทศบรไน

กฎหมายแรงงานของประเทศบรไนใหความคมครองพนฐาน เชน คาจาง ชวโมงท างาน วนท างาน วนหยด วนลา การจางแรงงานเดก การจางแรงงานผหญง เชนเดยวกบประเทศไทย ซงสทธตามกฎหมายแรงงานบรไนบางอยางมมาตรฐานสงกวาสทธตามกฎหมายแรงงานไทย เชน ระเบยบการลาคลอด พ.ศ. ๒๕๕๔ (Maternity Leave Regulation ๒๐๑๑) ก าหนดใหแรงงานหญงทท างานในภาครฐและเอกชนสามารถลาคลอดไดสงสด ๑๐๕ วน และบางอยางกมมาตรฐานต ากวาสทธตามกฎหมายแรงงานไทย เชน พระราชบญญตการระงบขอพพาทแรงงาน พ.ศ. ๒๕๐๔ (Trade Disputes Act of ๑๙๖๑) ก าหนดหามไมใหลกจางนดหยดงาน

๗.๖.๒ ขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนการทางธรกจ

ส าหรบผประกอบการไทยทตองการประกอบธรกจในประเทศบรไน และมสถานะเปนนายจางในประเทศบรไน กฎหมายแรงงานของประเทศบรไนมขอดทสามารถเออประโยชนในการประกอบธรกจของผประกอบการไทยหลายประการ เชน ไมมการก าหนดคาแรงขนต า ไมอนญาตใหลกจางใชสทธนดหยดงาน เปนตน

ส าหรบแรงงานไทยทตองการเขาไปเปนลกจางในประเทศบรไนนน นอกจากตองค านงถงการขออนญาตเขาเมองและการขออนญาตท างานอยางถกกฎหมายแลว แรงงานหญงอาจไดรบโอกาสในการจางงานโดยนายจางชาวบรไนนอยกวาแรงงานชาย เนองจากสภาพทางสงคมทใหการยอมรบผชายและผหญงไมเทาเทยมกน

๑๙๖

บทท ๘ กฎหมายทรพยสนทางปญญาของประเทศบรไน

๘.๑ บทน า

ปจจบนทรพยสนทางปญญาหลายประเภทไดรบการคมครองในประเทศบรไน ไดแก สงประดษฐ การออกแบบผลตภณฑ เครองหมายการคา ลขสทธ และแบบผงภมวงจร เนองจากประเทศบรไนไดเขาเปนภาคสนธสญญาระหวางประเทศทเกยวของกบทรพยสนทางปญญาหลายฉบบ ไดแก อนสญญากรงเบรนวาดวยการคมครองงานวรรณกรรมและศลปกรรม (Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works), อนสญญากรงปารสวาดวยการคมครองทรพยสนอตสาหกรรม (Paris Convention for the Protection of Industrial Property), สนธสญญาความรวมมอดานสทธบตร (Patent Cooperation Treaty: PCT), ความตกลงกรงเฮกเกยวกบการจดทะเบยนงานออกแบบอตสาหกรรมระหวางประเทศ (The Hague Agreement Concerning the International Registration of Industrial Designs) สงผลใหประเทศบรไนตองออกกฎหมายภายในใหเปนไปตามขอผกพนของสนธสญญาทตนใหสตยาบนไว

นอกจากนในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ประเทศบรไนยงมแผนทจะเขาเปนภาคของสนธสญญาอนดวย๔๕๕ เชน อนสญญาวาดวยสหภาพระหวางประเทศเพอการคมครองพนธพชใหม (Convention on International Union for the Protection of New Varieties of Plants: UPOV) ท าใหพนธพชไดรบการคมครองเพมเตมในอนาคต รวมถงเขาเปนภาคของพธสารเกยวกบความตกลงกรงมาดรดเกยวกบการจดทะเบยนเครองหมายการคาระหวางประเทศ (The Protocol Relating to the Madrid Agreement Concerning the International Registration of Marks) หรอทเรยกวา พธสารกรงมาดรด (Madrid Protocol) ดวย

๘.๒ สาระส าคญของกฎหมายทรพยสนทางปญญา

สาระส าคญของกฎหมายทรพยสนทางปญญาทมผลบงคบใชภายในประเทศบรไน มรายละเอยดดงตอไปน

๘.๒.๑ กฎหมายวาดวยสงประดษฐ (พระราชบญญตสงประดษฐ พ.ศ. ๒๔๖๘)

พระราชบญญตสงประดษฐ พ.ศ. ๒๔๖๘ (Inventions Act (Cap ๗๒) of ๑๙๒๕) พระราชก าหนดสทธบตร พ.ศ. ๒๕๕๔ (Patents Order of ๒๐๑๑) และระเบยบสทธบตร พ.ศ. ๒๕๕๕ (Patent Rules of

๔๕๕ Hariz Khalid, RECENT DEVELOPMENTS IN IP IN BRUNEI DARUSSALAM, ๒๐๑๔, BRUNEI DARUSSALAM INTELLECTUAL PROPERTY OFFICE, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๓ March ๒๐๑๕, p. ๕

๑๙๗

๒๐๑๒) ใหความคมครองสทธบตรการประดษฐ ภายใตระบบการน าสทธบตรในประเทศอนมาจดทะเบยน ในประเทศบรไนอกครง (Re-registration) ทงนบคคลทตองการไดรบสทธบตรการประดษฐในประเทศบรไนสามารถยนค าขอรบสทธบตรได หากวาบคคลดงกลาวเคยไดรบการจดทะเบยนส งประดษฐนน ในประเทศองกฤษ มาเลเซย หรอสงคโปร โดยค าขอรบสทธบตรดงกลาวตองยนภายใน ๓ ปหลงจากไดรบสทธบตรในประเทศดงกลาวแลว ดงนนอาจกลาวไดวาภายใตระบบการจดทะเบยนส งประดษฐ ของประเทศบรไนในปจจบน นกประดษฐในประเทศบรไนตองไดรบสทธบตรการประดษฐในประเทศองกฤษ มาเลเซย หรอสงคโปรกอน จงจะสามารถยนจดทะเบยนในประเทศบรไนได๔๕๖

ผทไดรบการจดทะเบยนสทธบตรการประดษฐจากนายทะเบยนในประเทศบรไนแลว จะมสทธเชนเดยวกบทไดรบตามกฎหมายสทธบตรของประเทศองกฤษ มาเลเซย หรอสงคโปร โดยสทธดงกลาว จะเรมตนตงแตวนทไดรบจดทะเบยนสทธบตรการประดษฐในประเทศดงกลาว และสนสดลงเมอระยะเวลาทสทธบตรในประเทศดงกลาวหมดอาย ทงนหลกเกณฑโดยทวไปของกฎหมายสทธบตรของประเทศบรไน จะคลายคลงกบกฎหมายสทธบตรของประเทศองกฤษ มาเลเซย หรอสงคโปร ซงสามารถสรปไดดงน

๑) เงอนไขการไดรบความคมครอง

สงประดษฐทไดรบความคมครองตองไดรบการจดสทธบตร ทงนสงประดษฐทสามารถจดสทธบตรไดตองมลกษณะดงน๔๕๗

(๑) เปนสงประดษฐทมความใหม ณ วนทค ายนขอจดทะเบยน หรอ ณ วนทยนค าขอครงแรกในตางประเทศ (Priority date) ในกรณทมการขอถอสทธใชวนทยนค าขอครงแรกในตางประเทศเปนวนยนค าขอในประเทศบรไน โดยสงประดษฐทมความใหมตองไมเคยไดรบการประกาศโฆษณาหรอไดรบการจดทะเบยนแลวในตางประเทศ รวมถงตองไมเคยถกใชงานหรอถกขายในประเทศบรไนหรอในตางประเทศกอนทจะยนจดทะเบยน

(๒) มขนตอนการประดษฐทสงขน

(๓) สามารถประยกตใชไดในทางอตสาหกรรม

๒) ขนตอนการขอรบความคมครอง

ระบบการขอรบความคมครองสทธบตรการประดษฐของประเทศบรไนเปนระบบทหนวยงานบรไนรบยนเพยงเอกสาร แตจะไมด าเนนการตรวจคนหรอตรวจสอบให ดงนนผขอรบสทธบตรจงตองยนเอกสารเพอ ๔๕๖ General Overview of Items (A) – (F), COUNTRY: BRUNEI DARUSSALAM, www.wipo.int/ipdevelopment/en/pdf/asean/ brunei.pdf, accessed on ๕ January ๒๐๑๕. ๔๕๗ Brunei IP Handbook, Pintas IP Group, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๑๕ January ๒๐๑๕, p. ๔

๑๙๘

พสจนเองวาสงประดษฐของตนนนเขาเงอนไขทไดรบความคมครองตามกฎหมาย นอกจากนปจจบนประเทศบรไนเปนภาคของ Patent Cooperation Treaty หรอเรยกโดยยอวา PCT ซงเปนสนธสญญาระหวางประเทศสมาชกอนสญญากรงปารส อยภายใตการบรหารขององคการทรพยสนทางปญญาโลก (World Intellectual Property Organization – WIPO) ดงนนผขอรบสทธบตรจงสามารถเลอกทจะยนค าขอรบสทธบตรการประดษฐในประเทศบรไนเพยงประเทศเดยว หรอยนค าขอรบสทธบตรการประดษฐในหลายประเทศผานระบบ PCT โดยเลอกใชประเทศบรไนเปนประเทศตนทางของผยนค าขอ และระบประเทศทประสงคไดรบสทธบตร (Designated countries) เปนประเทศปลายทางทตองการขอรบความคมครอง ทงนประเทศปลายทางทระบนนตองเปนสมาชก PCT ดวยเชนกน ดงนนจงอาจแบงขนตอนการยนขอรบสทธบตรการประดษฐไดดงน

กรณทยนค าขอรบสทธบตรการประดษฐในประเทศบรไนเพยงประเทศเดยว ขนตอนการยนขอรบสทธบตรการประดษฐมดงน๔๕๘

(๑) ยนค าขอรบสทธบตรการประดษฐทส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไน (Brunei Darussalam Intellectual Property Office: BruIPO) โดยวนยนค าขอดงกลาวจะไดรบการประกาศใน Patent Journal A

(๒) ส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไนตรวจสอบเอกสารเบองตนวาครบถวนหรอไม หลงจากนนส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไนกจะประกาศโฆษณาค าขอรบสทธบตรนนใน Patent Journal B ภายใน ๑๘ เดอนนบแตวนยนค าขอ

(๓) ส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไนจะไมด าเนนการตรวจคนหรอตรวจสอบวาสงประดษฐดงกลาวมลกษณะทจดสทธบตรไดหรอไม แตจะพจารณารบจดทะเบยนจากผลการยนค าขอรบสทธบตรในตางประเทศ โดยใหผขอรบสทธบตรตองน าสทธบตร (Certificate of grant) ทไดรบจากตางประเทศมาแสดง

(๔) เมอไดรบสทธบตรจากตางประเทศแลว ส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไนจะใหสทธบตรการประดษฐแกผขอรบสทธบตร

กรณทยนค าขอรบสทธบตรการประดษฐในหลายประเทศ ผขอรบสทธบตรตองด าเนนการตามขนตอนการยนขอรบสทธบตรการประดษฐในระบบ PCT ควบคไปดวย โดยมรายละเอยดดงตอไปน๔๕๙

(๑) ยนค าขอรบสทธบตรการประดษฐทส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไน โดยผยนค าขอตองมถนทอยหรอมสญชาตของประเทศสมาชก PCT

๔๕๘ Ibid, p. ๕ ๔๕๙ Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๕๑

๑๙๙

(๒) ผขอรบสทธบตรตองยนค าขอระหวางประเทศ (International application) ผานระบบ PCT ภายใน ๑๒ เดอนนบแตวนทยนค าขอในประเทศบรไน โดยเมอยนค าขอผานระบบ PCT แลว จะมสทธใชวนยนค าขอครงแรกในประเทศบรไนเปนวนทยนค าขอในตางประเทศได (Priority claim)

(๓) ค าขอระหวางประเทศดงกลาวจะถกสงใหองคกรตรวจคนระหวางประเทศ ( International Searching Authority) โดยผขอรบสทธบตรมสทธแกไขขอถอสทธของสงประดษฐไดภายใน ๒ เดอนนบแตไดรบรายผลการตรวจคนระหวางประเทศ ทงนหากผลการตรวจคนพบวาสงประดษฐดงกลาวไมซ ากบสทธบตรทมอย ส านกระหวางประเทศ (International Bureau) ของ WIPO กจะประกาศโฆษณาระหวางประเทศภายใน ๑๘ เดอนนบแตวนยนค าขอครงแรก

(๔) หลงจากการประกาศโฆษณาระหวางประเทศแลว ผขอรบสทธบตรสามารถเลอกไดวาตองการยนค าขอใหตรวจสอบเบองตนระหวางประเทศหรอไม โดยองคกรตรวจสอบเบองตนระหวางประเทศ (International Preliminary Examining Authority) จะจดท ารายงานผลการตรวจสอบภายใน ๖ เดอนนบแตวนยนค าขอใหตรวจสอบเบองตนระหวางประเทศ หลงจากนนส านกระหวางประเทศจะสงรายงานการตรวจสอบเบองตนระหวางประเทศไปยงส านกงานสทธบตรในประเทศทถกเลอก ทงนประเทศปลายทางทผขอรบสทธบตรตองการขอรบความคมครองไมจ าเปนตองพจารณาออกสทธบตรตามผลการตรวจสอบเบองตนดงกลาว

(๕) ผขอรบสทธบตรตองเลอกประเทศทประสงคไดรบสทธบตรภายใน ๓๐ เดอนนบแตวนยนค าขอครงแรก โดยหลงจากทเลอกแลว ค าขอระหวางประเทศกจะเขาสกระบวนการจดทะเบยนสทธบตรตามกฎหมายภายในของประเทศทถกเลอก และการออกสทธบตรขนอยกบการพจารณาของแตละประเทศ

ทงนการยนค าขอรบสทธบตรผานระบบ PCT ท าใหผทยนค าขอรบสทธบตรในประเทศบรไนสามารถระบประเทศปลายทางทตองการยนค าขอรบสทธบตรตอไปได ตามขนตอนของระบบ PCT อนถอเปนการลดภาระของผขอรบสทธบตร ท าใหไมตองไปยนค าขอรบสทธบตรในประเทศตางๆ ทละประเทศ อยางไรกตามระบบ PCT ไมไดเปนระบบการรบจดทะเบยนสทธบตรทจะสงผลใหประเทศทเปนสมาชกตองรบจดทะเบยนตามไปดวย เนองจากระบบ PCT จะมการด าเนนการในขนตอนตนๆ ของการขอรบสทธบตรเทานน ไมมการรบจดทะเบยนแตอยางใด การรบจดทะเบยนสทธบตรผานระบบ PCT เปนอ านาจอธปไตยของแตละประเทศทผขอรบสทธบตรประสงคจะขอความคมครอง ซงจะมการตรวจสอบตามขนตอนและเงอนไขของกฎหมายภายในประเทศนนตอไป๔๖๐

๔๖๐ Ibid, p. ๕๐

๒๐๐

๓) อายความคมครอง

อายการคมครองสทธบตรการประดษฐนาน ๒๐ ปนบแตวนยนค าขอรบสทธบตร ทงนหากมผละเมดสทธบตร เชน ผลตหรอขายผลตภณฑตามสทธบตร เปนตน ผทรงสทธบตร

สามารถฟองคดผละเมดได๔๖๑

๘.๒.๒ กฎหมายวาดวยการออกแบบผลตภณฑ (พระราชก าหนดการออกแบบผลตภณฑ พ.ศ. ๒๕๔๒)

พระราชก าหนดการออกแบบผลตภณฑ พ.ศ. ๒๕๔๒ (Industrial Designs Order of ๑๙๙๙) และระเบยบการออกแบบผลตภณฑ พ.ศ. ๒๕๔๓ (Industrial Designs Rules of ๒๐๐๐) ถกบงคบใชในวนท ๑ พฤษภาคม ๒๕๔๓ มสวนประกอบตางๆ ดงน๔๖๒

สวนท ๑ การตความและค าขอจดทะเบยนงานออกแบบผลตภณฑ สวนท ๒ การจดทะเบยนงานออกแบบผลตภณฑ สวนท ๓ สทธในงานออกแบบผลตภณฑ สวนท ๔ การใชสทธในงานออกแบบผลตภณฑโดยรฐบาล สวนท ๕ ขนตอนด าเนนการทางกฎหมาย สวนท ๖ การบรหารและเบดเตลด สวนท ๗ กฎและระเบยบ สวนท ๘ การกระท าความผด

๑) เงอนไขการไดรบความคมครอง

งานออกแบบผลตภณฑทไดรบความคมครองตองไดรบการจดทะเบยน ทงนงานออกแบบผลตภณฑทสามารถจดทะเบยนไดตองมลกษณะดงน๔๖๓

(๑) เปนงานออกแบบผลตภณฑทมความใหม ณ วนทค ายนขอจดทะเบยน หรอ ณ วนทยนค าขอครงแรกในตางประเทศในกรณทมการขอถอสทธใชวนทยนค าขอครงแรกในตางประเทศเปนวนยนค าขอในประเทศบรไน โดยงานออกแบบอตสาหกรรมทมความใหมตองไมเคยไดรบการ

๔๖๑ Dr. Burcu Kilic and Peter Maybarduk, Comparative Analysis of the United States’ Intellectual Property Proposal and the law of Brunei Darussalam, ๒๐๑๑, p.๒ ๔๖๒ General Overview of Items (A) – (F), COUNTRY: BRUNEI DARUSSALAM, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๕ January ๒๐๑๕. ๔๖๓ Brunei IP Handbook, Pintas IP Group, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๑๕ January ๒๐๑๕, p. ๘

๒๐๑

ประกาศโฆษณาหรอไดรบการจดทะเบยนแลวในตางประเทศ รวมถงตองไมเคยถกใชงานหรอถกขายในประเทศบรไนหรอในตางประเทศกอนทจะยนจดทะเบยน

(๒) สามารถประยกตใชไดในทางอตสาหกรรม เชน ถกผลตขนในลกษณะเปนชนทไมใชงานฝมอ เปนตน

“งานออกแบบผลตภณฑ” ตามพระราชบญญตการออกแบบผลตภณฑ พ.ศ. ๒๕๔๒ (ค.ศ. ๑๙๙๙) หมายถง องคประกอบของรปราง ลกษณะ ลวดลาย หรอสวนประกอบทน ามาใชกบสงของโดยผานกระบวนการทางอตสาหกรรม ซงดงดดและสามารถพจารณาไดดวยสายตา ซงไมรวมถง

(๑) วธการหรอกฎเกณฑทสรางขน (๒) องคประกอบของรปรางและลกษณะของสงของ ซงมเพยงแตประโยชนใชสอยอยางเดยว (๓) ชนสวนทผออกแบบมงหมายใหประกอบขนเปนชนงานสงอน

งานออกแบบผลตภณฑทจดทะเบยนไมได มดงน (๑) งานประตมากรรม ทไมใชงานหลอหรอขนรปเพอใชในอตสาหกรรม (๒) แผนผนง และเหรยญรางวลทแกะสลก (๓) สงทพมพลงไปในงานวรรณกรรมหรอศลปกรรม

นอกจากนบคคลทเคยยนค าขอจดทะเบยนงานออกแบบผลตภณฑในประเทศทเปนสมาชกของ

อนสญญากรงปารส (Paris Convention) หรอในประเทศทเปนสมาชกองคการการคาโลก (WTO) มสทธทจะขอใชวนทยนค าขอครงแรกในตางประเทศเปนวนยนค าขอในประเทศบรไน (Right of priority) แตตองยนค าขอในประเทศบรไนภายในระยะเวลาไมเกน ๖ เดอนนบแตวนยนค าขอในตางประเทศครงแรก๔๖๔

๒) ขนตอนการขอรบความคมครอง

การยนค าขอจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑในประเทศบรไน ตามพระราชบญญตการออกแบบผลตภณฑ พ.ศ. ๒๕๔๒ มขนตอนดงน๔๖๕

(๑) ยนค าขอจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑทส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไน (๒) นายทะเบยนจะตรวจสอบวาเอกสารครบถวนหรอไม หากไมครบถวนกจะขอใหยนเอกสาร

เพมเตม

๔๖๔ General Overview of Items (A) – (F), COUNTRY: BRUNEI DARUSSALAM, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/ brunei.pdf, accessed on ๕ January ๒๐๑๕. ๔๖๕ Brunei IP Handbook, Pintas IP Group, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๑๕ January ๒๐๑๕, p. ๘

๒๐๒

(๓) เมอเอกสารครบถวนแลว ค าขอรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑจะไดรบการประกาศโฆษณา

(๔) หลงจากประกาศโฆษณาแลว นายทะเบยนจะตรวจสอบวาการออกแบบผลตภณฑนนเขาเงอนไขทจะไดรบการคมครองหรอไม หากเขาเงอนไข นายทะเบยนกจะรบจดทะเบยน

นอกจากนประเทศบรไนยงเปนสมาชกของความตกลงกรงเฮกเกยวกบการจดทะเบยนงานออกแบบอตสาหกรรมระหวางประเทศ (The Hague Agreement Concerning the International Registration of Industrial Designs ๑๙๒๕) ซงเปนสนธสญญาทชวยลดตนทนคาธรรมเนยมใหกบผทตองการยนค าขอจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑจ านวนมากในหลายประเทศ ดงนนผขอจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑจงสามารถเลอกยนค าขอตามระบบของความตกลงกรงเฮกตางหากได ภายใตขนตอนตอไปน๔๖๖

(๑) ผยนค าขอตองมถนทอยหรอมสญชาตของประเทศสมาชก Hague Agreement โดยยนค าขอจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑทองคการทรพยสนทางปญญาโลก (WIPO) และระบวาตองการไดรบความคมครองในประเทศใดบางทเปนสมาชก Hague Agreement

(๒) WIPO ตรวจสอบวาเอกสารครบถวนหรอไม (ไมไดตรวจสอบวาเขาเงอนไขในการรบจดทะเบยนหรอไม) หลงจากนนจงประกาศโฆษณา

(๓) WIPO สงค าขอจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑไปยงองคกรทรบผดชอบการจดทะเบยนในประเทศตางๆ ทระบไวตามค าขอ

(๔) องคกรทรบผดชอบการจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑในประเทศตางๆ จะตรวจสอบวาการออกแบบผลตภณฑนนเขาเงอนไขการไดรบความคมครองตามกฎหมายของประเทศนนหรอไม หากเขาเงอนไข ค าขอจดทะเบยนดงกลาวกจะไดรบจดทะเบยนในประเทศนน

๓) อายความคมครอง

อายการคมครองการออกแบบผลตภณฑสงสดนาน ๑๕ ปนบแตวนยนค าขอจดทะเบยน โดยเมอ จดทะเบยนแลวจะมอายการคมครองเรมแรก ๕ ป และสามารถตออายความคมครองครงละ ๕ ป ไดอก ๒ ครง๔๖๗

หากมผละเมดสทธของเจาของแบบผลตภณฑทไดรบการจดทะเบยน ดวยการกระท าละเมด เชน ผลต หรอขายผลตภณฑทมรปรางเชนเดยวกบทจดทะเบยน เจาของแบบผลตภณฑทไดรบจดทะเบยนสามารถเรยกรองใหผกระท าละเมดชดเชยความเสยหายได โดยอาจไดรบการชดเชยความเสยหายดงน๔๖๘

๔๖๖ Venner Shipley, The Hague Agreement, http://www.vennershipley.co.uk/uploads/files/Venner_Shipley_LLP_-_the_hague_agreement.pdf, accessed on ๒๐ January ๒๐๑๕, p. ๑ ๔๖๗ Ibid.

๒๐๓

(๑) คาเสยหายจากการละเมดแบบผลตภณฑ (๒) ค าสงคมครองชวคราวโดยศาล ไมใหผละเมดกระท าการละเมดตอไป (๓) คาเสยหายจากการละเมดสทธอนๆ ของเจาของแบบผลตภณฑ (๔) การสงมอบของกลางทเกดจากการกระท าละเมด (๕) ของกลางทสงมอบจะถกรบ ท าลาย หรอจ าหนายจายโอนโดยเจาของแบบผลตภณฑ

๘.๒.๓ กฎหมายวาดวยเครองหมายสนคา (พระราชบญญตเครองหมายสนคา พ.ศ. ๒๔๙๖)

พระราชบญญตเครองหมายสนคา พ.ศ. ๒๔๙๖ (Merchandise Marks Act of ๑๙๕๓) ใชคมครองตราสนคาทใชในการคา ซงบางคนอาจเรยกตราสนคาดงกลาววา “เครองหมายการคา”๔๖๙ เนองจากถกน ามาใชกบสนคาในลกษณะเดยวกบเครองหมายการคา แมวาจะไมไดรบการจดทะเบยนกตาม ทงนพระราชบญญตเครองหมายการคาและพระราชบญญตลขสทธกอางองถงพระราชบญญตเครองหมายสนคานเชนกน โดยพระราชบญญตเครองหมายการคาไดอางถงอ านาจของเจาหนาทศลกากรในการยดสนคาทใชเครองหมายการคาจดทะเบยนโดยไมไดรบอนญาต หรอสนคาท ใช เครองหมายการคาปลอมตามพระราชบญญตเครองหมายสนคา๔๗๐ สวนพระราชบญญตลขสทธไดอางถงอ านาจของเจาหนาทศลกากรในการเปดเผยขอมลสนคาในกรณท มการละเมดลขสทธ หรอมการใชเครองหมายการคาปลอมตามพระราชบญญตเครองหมายสนคา๔๗๑

๔๖๘ General Overview of Items (A) – (F), COUNTRY: BRUNEI DARUSSALAM, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/ brunei.pdf, accessed on ๕ January ๒๐๑๕. ๔๖๙ Merchandise Marks Act of ๑๙๕๓, Section ๓ ระบวา “A mark used for denoting that goods are the manufacture or merchandise of a particular person is called a trade mark.” ๔๗๐ Trade Mark Act (Cap ๙๘) of ๑๙๙๙, Section ๑๐๔ (๑) ระบวา “Where there has come into the possession of any person in connection with the investigation or prosecution of an offence under section ๙๔ of this Act or under the Merchandise Marks Act (Chapter ๙๖), or any offence involving dishonesty or deception —

(a) goods which, or the packaging of which, bear a sign identical to or likely to be mistaken for a registered trade mark;

(b) material bearing such a sign and intended to be used for labelling or packaging goods, as a business paper in relation to goods, or for advertising goods; or

(c) articles specifically designed or adapted for making copies of such a sign, that person may apply to the court under this section for an order for the forfeiture of those goods, material or articles.” ๔๗๑ Emergency (Copyright) Order ๑๙๙๙, Section ๑๑๘ ระบวา Where information relating to infringing copies of any work, sound recording or film mentioned in subsections (๑) or (๓) of section ๑๐๙ has been obtained by the Controller of Customs for the purpose of, or in connection with, the exercise of his functions under that section, or under any other law relating to imported goods, he may authorise the disclosure of that information to facilitate the exercise by any person of

๒๐๔

บทบญญตตามพระราชบญญตเครองหมายสนคา พ.ศ. ๒๔๙๖ เกยวของกบลกษณะการกระท าความผดอาญาตอเครองหมายการคา เชน การใชเครองหมายการคาปลอม (False trademark) การใชเครองหมายทรพยสนปลอม (False property mark) การท าหรอครอบครองสงของทเลยนแบบเครองหมายการคาหรอเครองหมายทรพยสนปลอม การน าเขาหรอขายสนคาทมเครองหมายการคาหรอเครองหมายทรพยสนปลอม การท าใหเครองหมายทรพยสน๔๗๒ ของผอนเสยหาย การใชค าอธบายสนคาปลอม เปนตน รวมถงขนตอนการด าเนนคดอาญากบผกระท าความผด และการก าหนดโทษทางอาญา ซงโทษทางอาญาตามพระราชบญญตมตงแตโทษปรบจนถงจ าคกสงสด ๓ ป ขนอยกบประเภทของความผด และศาลจะสงรบสนคาปลอมดงกลาวดวย๔๗๓

๘.๒.๔ กฎหมายวาดวยเครองหมายการคา (พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. ๒๕๔๒)

ปจจบนกฎหมายทใชคมครองเครองหมายการคา ไดแก พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. ๒๕๔๒ (Trade Mark Act (Cap ๙๘) of ๑๙๙๙) และระเบยบเครองหมายการคา พ.ศ. ๒๕๔๓ (Trade Mark Rules of ๒๐๐๐) เรมบงคบใชเมอวนท ๑ มถนายน พ.ศ. ๒๕๔๓ ทงนกอนทพระราชบญญตฉบบนจะบงคบใช กฎหมายเกยวกบเครองหมายการคาทเคยถกบงคบใช คอ พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. ๒๔๙๖ (Trade Mark Act of ๑๙๕๓) ทงนประเทศบรไนมแผนทจะเขาเปนภาคของพธสารเกยวกบความตกลงกรงมาดรดเกยวกบการจดทะเบยนเครองหมายการคาระหวางประเทศ (The Protocol Relating to the Madrid Agreement Concerning the International Registration of Marks) หรอทเรยกวา พธสารกรงมาดรด (Madrid Protocol) ในป พ.ศ. ๒๕๕๘ (ค.ศ. ๒๐๐๕) ดงนนปจจบนหลกเกณฑการจดทะเบยนเครองหมายการคาของประเทศบรไน จงยงไมมการน าระบบการจดทะเบยนของพธสารกรงมาดรดมาใช๔๗๔

พระราชบญญตเครองหมายการคาฉบบปจจบน ประกอบดวยสวนตางๆ ทส าคญดงตอไปน

สวนท ๑ การจดทะเบยนเครองหมายการคา รวมถงเหตทท าใหนายทะเบยนปฏเสธการจดทะเบยน ผลของการจดทะเบยนเครองหมายการคา การละเมดเครองหมายการคา การโอนเครองหมายการคา การอนญาตใหใชสทธ การขอถอสทธวนยนค าขอครงแรกในตางประเทศ กระบวนการจดทะเบยน ระยะเวลาใหความคมครอง การตออายเครองหมายการคา การถอนเครองหมายการคา เครองหมายรวม และเครองหมายรบรอง

any function in connection with the investigation or prosecution of an offence under sections ๒๐๔ or ๒๐๕ of the Order or under the Merchandise Marks Act.” ๔๗๒ เครองหมายทใชแสดงใหเหนวาสงหารมทรพยใดเปนของบคคลใดโดยเฉพาะ ๔๗๓ General Overview of Items (A) – (F), COUNTRY: BRUNEI DARUSSALAM, www.wipo.int/ipdevelopment/en/pdf/asean /brunei.pdf, accessed on ๕ January ๒๐๑๕. ๔๗๔ Hariz Khalid, RECENT DEVELOPMENTS IN IP IN BRUNEI DARUSSALAM, ๒๐๑๔, BRUNEI DARUSSALAM INTELLECTUAL PROPERTY OFFICE, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๓ March ๒๐๑๕, p. ๕

๒๐๕

สวนท ๒ การใหความคมครองเครองหมายทมชอเสยงแพรหลาย ตราสญลกษณ สวนท ๓ อ านาจและหนาทของนายทะเบยน การอทธรณเครองหมายการคา คาธรรมเนยม การประกาศโฆษณา การแตงตงตวแทนจดทะเบยนเครองหมายการคา สวนท ๔ การน าเขาสนคาทละเมดเครองหมายการคา การกระท าความผด การรบสนคาทละเมดเครองหมายการคา สวนท ๕ บททวไป และบทเบดเตลด

๑) เงอนไขการไดรบความคมครอง

เครองหมายการคาทไดรบความคมครองตองไดรบการจดทะเบยนเครองหมายการคา โดยตองมลกษณะดงน๔๗๕

(๑) เปนเครองหมายการคาทมความใหม (ตองไมเหมอนหรอคลายกบเครองหมายทใชกบสนคาชนดหรอประเภทเดยวกน)

(๒) มลกษณะบงเฉพาะ.

ประเภทของเครองหมายการคาทสามารถจดทะเบยนได มดงน๔๗๖

(๑) เครองหมายการคาสนคา (Trademark for goods) (๒) เครองหมายการคาบรการ (Trademark for services) (๓) เครองหมายรวม (Collective mark) (๔) เครองหมายรบรอง (Certification mark) (๕) เครองหมายการคา ๓ มต (๓ Dimensional mark) (๖) เครองหมายรปราง (Shape mark) (๗) สทใชเปนเครองหมายการคา (Color(s) as a trade mark) (๘) บรรจภณฑ (Packaging) (๙) ค าขวญ (Slogan) (๑๐) เครองหมายชด (Series mark) ทงนกรณทมผขอจดทะเบยนเครองหมายการคาหลายคน ผทใชเครองหมายการคามากอนผอนจะ

เปนผมสทธดกวา

๔๗๕ Brunei IP Handbook, Pintas IP Group, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๑๕ January ๒๐๑๕, p. ๑ ๔๗๖ IPR Toolkit for Brunei Darussalam, ๒๐๐๖, http://brunei.usembassy.gov/uploads/images/FtR_7ZJl6W6pmLZkxPlrA /2006IPRTOOLKIT.pdf, accessed on ๘ January ๒๐๑๕.

๒๐๖

๒) ขนตอนการขอรบความคมครอง

การยนค าจดทะเบยนเครองหมายการคาในประเทศบรไน มขนตอนดงน๔๗๗

(๑) ยนค าขอจดทะเบยนเครองหมายการคาทส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไน (๒) นายทะเบยนตรวจสอบวาเครองหมายการคาดงกลาวเขาเงอนไขทจะไดรบการคมครองหรอไม

โดยนายทะเบยนอาจออกค าสงแกไขเครองหมายการคาและผขอจดทะเบยนสามารถชแจงตอนายทะเบยนได

(๓) เครองหมายการคาทผานการตรวจสอบจากนายทะเบยนแลว จะไดรบการประกาศโฆษณา (๔) ผทมสวนไดเสยสามารถยนคดคานเครองหมายการคาทประกาศโฆษณาไดภายในระยะเวลา ๓

เดอนนบแตวนประกาศโฆษณา และผขอจดทะเบยนกมสทธโตแยงการคดคานดงกลาวไดเชนกน (๕) หลงจากพนระยะเวลาคดคานและโตแยงแลว นายทะเบยนจะพจารณารบจดทะเบยน

เครองหมายการคา

๓) อายความคมครอง

เมอไดรบการจดทะเบยนเครองหมายการคาแลว อายความคมครองเรมแรกคอ ๑๐ ปนบแตวนยนจดทะเบยน และสามารถตออายความคมครองไดเรอยๆ ครงละ ๑๐ ป๔๗๘

๘.๒.๕ กฎหมายวาดวยลขสทธ (พระราชก าหนดลขสทธ พ.ศ. ๒๕๔๒)

พระราชก าหนดลขสทธ พ.ศ. ๒๕๔๒ (Emergency (Copyright) Order of ๑๙๙๙) ถกบงคบใชในวนท ๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๓ (ค.ศ. ๒๐๐๐) โดยในชวงเวลากอนทกฎหมายลขสทธดงกลาวจะบงคบใช ประเทศบรไนไดน าหลกเกณฑตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. ๒๔๕๔ (ค.ศ. ๑๙๑๑) มาใชในการตดสนคดและเยยวยาความเสยหาย

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. ๒๕๔๒ (ค.ศ. ๑๙๙๙) มสวนประกอบตางๆ ดงน

สวนท ๑ สาระส าคญของงานลขสทธ ความเปนเจาของ ระยะเวลาในการใหความคมครอง ซงครอบคลมถงสทธของเจาของลขสทธ การกระท าตองานลขสทธ ธรรมสทธ (Moral right) สทธตางๆ

๔๗๗ Brunei IP Handbook, Pintas IP Group, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๑๕ January ๒๐๑๕, p. ๒ ๔๗๘ IPR Toolkit for Brunei Darussalam, ๒๐๐๖, http://brunei.usembassy.gov/uploads/images/FtR_7ZJl6W6pmLZkxPlrA /2006IPRTOOLKIT.pdf, accessed on ๘ January ๒๐๑๕.

๒๐๗

ในงานลขสทธ การเยยวยาเมอเกดการละเมดงานลขสทธ การอนญาตใหใชสทธ คณะกรรมการลขสทธ การไดมาและขอบเขตของความคมครองในงานลขสทธ

สวนท ๒ สทธของนกแสดง สวนท ๓ บทบญญตทวไปและการกระท าความผด ๑) เงอนไขการไดรบความคมครอง

งานอนมลขสทธ ในประเทศบรไนไดรบความคมครองโดยอตโนมต ไมตองจดทะเบยน โดยพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. ๒๕๔๒ ใหความคมครองงานอนมลขสทธ เชน วรรณกรรม นาฏกรรม ดนตรกรรม ศลปกรรม สงบนทกเสยง ภาพยนตร งานแพรเสยงแพรภาพ (รวมถงทางเคเบลดวย ) งานจดเรยงพมพไดรบการเผยแพร เปนตน

๒) ขนตอนการขอรบความคมครอง

การใหความคมครองตามกฎหมายลขสทธเปนไปโดยอตโนมต ไมตองผานกระบวนการขนตอนการจดทะเบยนในประเทศบรไน

๓) อายความคมครอง

งานลขสทธแตละประเภทมอายการคมครองดงน๔๗๙

ตารางท ๓๗: ตารางสรประยะเวลาและความคมครองของงานลขสทธ

ประเภทของงานลขสทธ ระยะเวลาทไดรบความคมครอง วรรณกรรม นาฏกรรม ดนตรกรรม และศลปกรรม ๕๐ ป นบแตสนสดปทผสรางสรรคถงแกความตาย สงบนทกเสยง ภาพยนตร ๕๐ ป นบแตปทไดสรางสรรคงานหรอเผยแพร งานแพรเสยงแพรภาพ (รวมถงทางเคเบลดวย) ๕๐ ป นบแตสนสดปทไดออกอากาศหรอสงสญญาณ

ครงแรก งานจดเรยงพมพไดรบการเผยแพร ๒๕ ป นบแตสนสดปทงานดงกลาวไดโฆษณา

ส าหรบการฟองคดละเมดลขสทธนน สามารถด าเนนการไดโดยเจาของลขสทธ ทงนการพจารณาวาเกดการละเมดลขสทธขนหรอไมนน ตองพจารณาวาการกระท าทตองหามนนเกดขนตองานหรอสาระส าคญ

๔๗๙ General Overview of Items (A) – (F), COUNTRY: BRUNEI DARUSSALAM, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๕ January ๒๐๑๕.

๒๐๘

ของงานอนมลขสทธหรอไม โดยศาลจะเปรยบเทยบงานของโจทกผฟองคดกบงานของจ าเลยวามความเหมอนหรอคลายกนในสาระส าคญหรอไม๔๘๐

๘.๒.๖ กฎหมายวาดวยแบบผงภมวงจร (พระราชก าหนดแบบผงภมวงจร พ.ศ. ๒๕๔๒)

กฎหมายทเกยวของ คอ พระราชก าหนดแบบผงภมวงจร พ.ศ. ๒๕๔๒ (Emergency (Layout designs) Order of ๑๙๙๙) เรมบงคบใชเมอวนท ๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๓

๑) เงอนไขการไดรบความคมครอง

แบบผงภมของวงจรในประเทศบรไนไดรบการคมครองโดยอตโนมต ไมตองจดทะเบยน โดยแบบผงภมของวงจรทไดรบความคมครองตองเปนแบบวงจรทเปนสวนหนงของชนสวนทน าไปใชในอปกรณอเลกทรอนกส

๒) ขนตอนการขอรบความคมครอง

การใหความคมครองตามกฎหมายการออกแบบผงภมของวงจรเปนไปโดยอตโนมต ไมตองผานกระบวนการขนตอนการจดทะเบยนในประเทศบรไน

๓) อายความคมครอง

แบบผงภมของวงจรมอายการคมครอง ๑๐ ป นบแตเรมใชประโยชน๔๘๑

หากมการกระท าละเมดตอผเปนเจาของแบบผงภมของวงจร เชน ท าซ า น าเขา หรอจ าหนาย แบบผงภมวงจรดงกลาว เจาของสทธทถกละเมดจะไดรบการชดเชยความเสยหายดงน

(๑) คาเสยหายจากการละเมดผงภมวงจร (๒) คาขาดก าไร (๓) การสงมอบของกลางทเกดจากการกระท าละเมด (๔) ของกลางทสงมอบจะถกรบ ท าลาย หรอจ าหนายจายโอนโดยเจาของแบบผงภมของวงจร

ทงนการกระท าบางอยางไมถอวาเปนการกระท าละเมด เชน การท าซ าแบบวงจรเพอใชงานสวนตว ใชเพอการวจยและการเรยนการสอน ใชโดยรฐบาลเพอความมนคงหากวารฐบาลไดแจงและใหคาตอบแทน แกเจาของแบบผงภมของวงจร เปนตน

๔๘๐ General Overview of Items (A) – (F), COUNTRY: BRUNEI DARUSSALAM, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf, accessed on ๕ January ๒๐๑๕. ๔๘๑ IPR Toolkit for Brunei Darussalam, ๒๐๐๖, http://brunei.usembassy.gov/uploads/images/FtR_7ZJl6W6pmLZkxPlrA /2006IPRTOOLKIT.pdf, accessed on ๘ January ๒๐๑๕.

๒๐๙

๘.๓ สทธในทรพยสนทางปญญาของคนตางดาว

โดยทวไปคนตางดาวจะไดรบความคมครองทางดานทรพยสนทางปญญาเชนเดยวกบคนสญชาตบรไน เชน คนสญชาตบรไนและคนตางดาวตองยนจดทะเบยนเครองหมายการคาตามกระบวนการและขนตอนเดยวกนจงจะไดรบความคมครองตามกฎหมายวาดวยเครองหมายการคา เปนตน

อยางไรกตาม สนธสญญาระหวางประเทศบางฉบบทประเทศบรไนเขาเปนภาคนนไดใหสทธเฉพาะแกผมสญชาตของประเทศสมาชกตามสนธสญญานน เชน กรณทยนขอรบสทธบตรการประดษฐตามสนธสญญาความรวมมอดานสทธบตร (Patent Cooperation Treaty ๑๙๗๐: PCT) ผยนค าขอตองมถนทอยหรอมสญชาตของประเทศสมาชก PCT จงจะสามารถยนขอรบสทธบตรผานระบบ PCT ได๔๘๒ กรณยนขอจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑตามความตกลงกรงเฮกเกยวกบการจดทะเบยนงานออกแบบอตสาหกรรมระหวางประเทศ (The Hague Agreement Concerning the International Registration of Industrial Designs ๑๙๒๕) ผยนค าขอตองมถนทอยหรอมสญชาตของประเทศสมาชก Hague Agreement จงจะสามารถยนค าขอจดทะเบยนผานระบบ Hague Agreement ได๔๘๓ เปนตน

๘.๔ สนธสญญาทประเทศบรไนเปนภาคและกฎหมายภายในดานทรพยสนทางปญญา

๘.๔.๑ สาระส าคญของสนธสญญาแตละฉบบ

๑) อนสญญากรงปารสวาดวยการคมครองทรพยสนอตสาหกรรม (Paris Convention for the Protection of Industrial Property ๑๘๘๓) (ประเทศบรไนเขาเปนภาคเมอวนท ๑๗ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๕)

อนสญญากรงปารสเกดขนมาจากการประชมขอตกลงระหวางประเทศวาดวยทรพยสนทางอตสาหกรรมทเมองปารส ประเทศฝรงเศสในป ค.ศ. ๑๘๗๘ จนกระทงในป ค.ศ. ๑๘๘๐ ไดมการเสนอรางจดตง “สหภาพระหวางประเทศในการคมครองทรพยสนทางอตสาหกรรม” ขนมา ตอมาทประชมไดมการยอมรบรางดงกลาวและเรยกอนสญญาขอตกลงทมาจากการประชมครงนนวา “อนสญญากรงปารส (Paris Convention)” ซงตอมาในป ค.ศ. ๑๘๘๓ ไดมการลงนามรบรองอนสญญาดงกลาว ท าใหเกดอนสญญาระหวางประเทศในการคมครองทรพยสนทางปญญาเกดขนโดยเรยกวา “อนสญญาปารสวาดวยความคมครองทรพยสนทางอตสาหกรรม (Paris Convention, of March ๒๐, ๑๘๘๓, for the Protection of Industrial Property)” ซงไดก าหนดหลกเกณฑทครอบคลมการคมครองทรพยสนทางอตสาหกรรมทกประเภท ไดแก สทธบตร เครองหมายการคา การออกแบบอตสาหกรรม และสงบงชทางภมศาสตร โดยอนสญญากรงปารสไดก าหนดหลกการพนฐานทส าคญ เชน หลกปฏบตเยยงคนชาต (National Treatment) ๔๘๒ Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๕๑ ๔๘๓ Venner Shipley, The Hague Agreement, http://www.vennershipley.co.uk/uploads/files/Venner_Shipley_LLP_-_the_hague_agreement.pdf, accessed on ๒๐ January ๒๐๑๕, p. ๑

๒๑๐

หลกการถอสทธวนยนค าขอครงแรก (Right of Priority) การขจดการแขงขนทไมเปนธรรม (Compulsory License) เปนตน๔๘๔

๒) สนธสญญาความรวมมอดานสทธบตร (Patent Cooperation Treaty ๑๙๗๐: PCT) (ประเทศบรไนเขาเปนภาคเมอวนท ๒๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๕)

เปนความตกลงระหวางประเทศส าหรบการขอรบความคมครองการประดษฐในประเทศทเปนสมาชก เพออ านวยความสะดวกใหแกผขอรบสทธบตรในประเทศตางๆ โดยผขอรบสทธบตรไมตองไปยนค าขอในประเทศตางๆ แตละประเทศ ผขอรบสทธบตรสามารถยนค าขอรบสทธบตรในประเทศของตน และระบประเทศปลายทางทตนเองประสงคจะไดรบความคมครอง โดยส านกสทธบตรของประเทศทรบยนค าขอจะสงค าขอดงกลาวไปด าเนนการตามขนตอนของระบบ PCT ทองคการทรพยสนทางปญญาโลก (WIPO) โดยหลกเกณฑใน PCT มสาระส าคญทเกยวของกบกระบวนการในการยนค าขอระหวางประเทศ เชน การเตรยมค าขอระหวางประเทศ การตรวจคนระหวางประเทศ การตรวจสอบเบองตนระหวางประเทศ เปนตน ซงเปนขนตอนกอนทจะสงค าขอดงกลาวไปยงส านกสทธบตรภายในประเทศทผขอรบสทธบตรประสงค จะไดรบความคมครอง๔๘๕

๓) ความตกลงกรงเฮกเกยวกบการจดทะเบยนงานออกแบบอตสาหกรรมระหวางประเทศ (The Hague Agreement Concerning the International Registration of Industrial Designs ๑๙๒๕) (ประเทศบรไนเขาเปนภาคเมอวนท ๒๔ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๖)

เปนความตกลงทใหความคมครองแกงานออกแบบผลตภณฑทตองการยนค าขอจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑหลายค าขอในหลายประเทศ โดยใชวธยนค าขอระหวางประเทศเพยงค าขอเดยวตอ WIPO เพอน าไปยนตอในประเทศอนทประสงคจะไดรบความคมครอง ซงมคาใชจายนอยกวาการยนค าขอหลายค าขอในหลายประเทศ ทงนความตกลงกรงเฮกประกอบดวยความตกลงยอย ๓ ฉบบไดแก The Geneva Act of July ๒, ๑๙๙๙, The Hague Act of November ๒๘, ๑๙๖๐ และ The London Act of June ๒, ๑๙๓๔๔๘๖

๔) พธสารเกยวกบความตกลงกรงมาดรดเกยวกบการจดทะเบยนเครองหมายการคาระหวางประเทศ(The Protocol Relating to the Madrid Agreement Concerning the

๔๘๔ จกรกฤษณ ควรพจน, กฎหมายระหวางประเทศวาดวยลขสทธ สทธบตร และเครองหมายการคา (พมพครงท ๔: นตธรรม, ๒๕๔๘), น. ๓๖ ๔๘๕ About the Patent Cooperation Treaty (PCT), FindLaw, http://smallbusiness.findlaw.com/intellectual-property/about-the-patent-cooperation-treaty-pct.html accessed on ๑ March ๒๐๑๕ ๔๘๖ The Hague Agreement Concerning the International Registration of Industrial Designs: Main Features and Advantages, WIPO, http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/designs/911/wipo_pub_911.pdf accessed on ๒ March ๒๐๑๕

๒๑๑

International Registration of Marks ๑๙๘๙) หรอทเรยกวา พธสารกรงมาดรด (Madrid Protocol) (ประเทศบรไนมแผนจะเขาเปนภาคภายในป พ.ศ. ๒๕๕๘)

พธสารกรงมาดรด (Madrid Protocol) เปนระบบหนงของการยนเครองหมายการคาภายใตระบบมาดรด (Madrid System) โดยเกดขนมาจากแนวคดทตองการแกไขปญหาความยงยาก การเสยเวลาและคาใชจายในการจดทะเบยนเครองหมายการคาในตางประเทศ เนองจากหลกเกณฑของแตละประเทศแตกตางกน ดงนนผขอจดทะเบยนเครองหมายการคาจงสามารถยนขอรบความคมครองทประเทศเดยวแตขอความความคมครองไดหลายประเทศภายใตระบบพธสารกรงมาดรด โดยยนค าขอตอส านกงานตนก าเนด หลงจากนนส านกงานตนก าเนดจะสงค าขอดงกลาวไปยงส านกระหวางประเทศ เพอกระจายค าขอไปยงประเทศทถกระบชอ ซงประเทศดงกลาวจะพจารณาค าขอนนภายใตกฎหมายภายในของตนวาจะอนญาตใหจดทะเบยนหรอไม

ทงนการยนเครองหมายการคาภายใตระบบมาดรดม ๒ ระบบ ไดแก ความตกลงกรงมาดรด (Madrid Agreement, ๑๘๙๑) ซงมขอจ ากดในเรองคณสมบตของผจะเขาเปนสมาชก , ระยะเวลาในการปฏเสธค าขอ, ภาษาทใช (จงท าใหเกดความไมสะดวกเทาทควร) และพธสารกรงมาดรด (Madrid Protocol, ๑๙๘๙) ทมความยดหยนมากกวา สามารถสนองความตองการของสมาชกไดดขน โดยทง ๒ ระบบนน ประเทศทตองการเขาเปนภาคจะตองเปนภาคอนสญญากรงปารส (Paris Convention) กอน๔๘๗

๕) อนสญญากรงเบรนวาดวยการคมครองงานวรรณกรรมและศลปกรรม (Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works ๑๘๘๖) (ประเทศบรไนเขาเปนภาคเมอวนท ๓๐ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๙)

อนสญญากรงเบรนไดกอตงสหภาพเบรน (Berne Union) ขน โดยมวตถประสงคทจะใหประเทศสมาชกใหการคมครองงานอนมลขสทธภายใตหลกการทเปนหนงเดยวกน อนสญญากรงเบรนไดก าหนดมาตรฐานการคมครองการคมครองลขสทธ เพอเปนบรรทดฐานส าหรบรฐภาคทจะรบไปบญญตไวในกฎหมายภายใน มาตรฐานการคมครองนรวมถงหลกการพนฐานของการคมครองลขสทธระหวางประเทศ ไดแก หลกดนแดนของการคมครอง หลกการปฏบตเยยงคนชาต ขอบเขตของสทธทเจาของลขสทธมตามกฎหมาย ประเภทของงานอนมลขสทธ การไดมาซงลขสทธ การก าหนดสทธขนต า อายการคมครอง เปนตน๔๘๘

๖) อนสญญาวาดวยสหภาพระหวางประเทศเพอการคมครองพนธพชใหม (Convention on International Union for the Protection of New Varieties of Plants ๑๙๖๑: UPOV) (ประเทศบรไนมแผนจะเขาเปนภาคภายในป พ.ศ. ๒๕๕๘)

๔๘๗ วชระ เปยแกว, การจดทะเบยนเครองหมายการคาตามพธสารมาดรด , www.ipthailand.go.th/dmdocuments/content_madrid.pdf, accessed on ๒ March ๒๐๑๕ ๔๘๘ จกรกฤษณ ควรพจน, กฎหมายระหวางประเทศวาดวยลขสทธ สทธบตร และเครองหมายการคา (พมพครงท ๔: นตธรรม, ๒๕๔๘), น. ๖๘-๗๐

๒๑๒

เปนอนสญญาทกอตงสหภาพระหวางประเทศเพอการคมครองพนธพชใหม (UPOV) เพอท าหนาทสงเสรมระบบการคมครองพนธพชทมประสทธภาพ และพฒนาพนธพชใหมเพอประโยชนของสงคม โดยพนธพชใหมทไดรบความคมครองตองมความใหม (new) มลกษณะบงเฉพาะ (distinct) เหมอนกน (uniform) และแนนอน (stable) ทงนระบบการคมครองพนธพชใหมของ UPOV เปนไปตามเอกสารก าหนดแนวทาง (Guidance) เชน UPOV/EXN series, UPOV/INF series เปนตน๔๘๙

๘.๔.๒ สรปความสมพนธระหวางสนธสญญาและกฎหมายภายในดานทรพยสนทางปญญา

ประเทศบรไนเขาเปนภาคในสนธสญญาระหวางประเทศทเกยวของกบทรพยสนทางปญญาหลายฉบบ สงผลใหประเทศบรไนตองปรบปรงกฎหมายภายในใหเปนไปตามขอผกพนของสนธสญญาทตนใหสตยาบนไว ซงสามารถโดยแบงหมวดหมไดดงน๔๙๐

ตารางท ๓๘: ตารางสรปสนธสญญาทประเทศบรไนเขาเปนภาคและกฎหมายภายใน ดานทรพยสนทางปญญา

ประเดนกฎหมาย สนธสญญาทเขาเปนภาค กฎหมายภายใน สทธบตร - อนสญญากรงปารสวาดวยการคมครอง

ทรพยสนอตสาหกรรม (Paris Convention for the Protection of Industrial Property ๑๘๘๓) (เขาเปนภาคเมอวนท ๑๗ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๕) - สนธสญญาความรวมมอดานสทธบตร (Patent Cooperation Treaty ๑๙๗๐: PCT) (เขาเปนภาคเมอวนท ๒๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๕)

- พระราชก าหนดสทธบตร พ.ศ. ๒๕๕๔ (Patents Order of ๒๐๑๑) - ระเบยบสทธบตร พ.ศ. ๒๕๕๕ (Patent Rules of ๒๐๑๒)

การออกแบบผลตภณฑ

- อนสญญากรงปารสวาดวยการคมครองทรพยสนอตสาหกรรม (Paris Convention for the Protection of Industrial Property ๑๘๘๓) (เขาเปนภาคเมอวนท ๑๗ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๕)

- พระราชก าหนดการออกแบบผลตภณฑ พ.ศ. ๒๕๔๒ (Industrial Designs Order of ๑๙๙๙) - ระเบยบการออกแบบผลตภณฑ พ.ศ. ๒๕๔๓ (Industrial Designs

๔๘๙ INTERNATIONAL UNION FOR THE PROTECTION OF NEW VARIETIES OF PLANTS, Publication No.๔๓๗ (EN), ๒๐๑๔, www.upov.int/about/en/pdf/pub437.pdf, accessed on ๒ March ๒๐๑๕ ๔๙๐ Facilitating Technology Transfer & Management of IP Assets, BEDB, August ๒๐๑๔, p.๗

๒๑๓

ประเดนกฎหมาย สนธสญญาทเขาเปนภาค กฎหมายภายใน - ความตกลงกรงเฮกเกยวกบการจดทะเบยนงานออกแบบอตสาหกรรมระหวางประเทศ (The Hague Agreement Concerning the International Registration of Industrial Designs ๑๙๒๕) (เขาเปนภาคเมอวนท ๒๔ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๖)

Rules of ๒๐๐๐)

เครองหมายการคา - อนสญญากรงปารสวาดวยการคมครองทรพยสนอตสาหกรรม (Paris Convention for the Protection of Industrial Property ๑๘๘๓) (เขาเปนภาคเมอวนท ๑๗ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๕) - พธสารเกยวกบความตกลงกรงมาดรดเกยวกบการจดทะเบยนเครองหมายการคาระหวางประเทศ (The Protocol Relating to the Madrid Agreement Concerning the International Registration of Marks ๑๙๘๙) หรอทเรยกวา พธสารกรงมาดรด (Madrid Protocol) (มแผนจะเขาเปนภาคภายในป พ.ศ. ๒๕๕๘)

- พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. ๒๕๔๒ (Trade Mark Act (Cap ๙๘) of ๑๙๙๙) - ระเบยบเครองหมายการคา พ.ศ. ๒๕๔๓ (Trade Mark Rules of ๒๐๐๐)

ลขสทธ - อนสญญากรงเบรนวาดวยการคมครองงานวรรณกรรมและศลปกรรม (Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works ๑๘๘๖) (เขาเปนภาคเมอวนท ๓๐ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๙)

- พระราชก าหนดลขสทธ พ.ศ. ๒๕๔๒ (Emergency (Copyright) Order of ๑๙๙๙) - พระราชก าหนดแบบผงภมวงจร พ.ศ. ๒๕๔๒ (Emergency (Layout designs) Order of ๑๙๙๙)

การคมครองพนธพช

- อนสญญาวาดวยสหภาพระหวางประเทศเพอการคมครองพนธพชใหม (Convention on International Union for the Protection of New Varieties of Plants ๑๙๖๑: UPOV) (มแผนจะเขาเปนภาคภายในป พ.ศ. ๒๕๕๘)

- (ราง) พระราชบญญตคมครองความหลากหลายของพนธพช (Plant Variety Protection Act)

๒๑๔

นอกจากกฎหมายภายในประเทศทบญญตขนตามขอผกพนแลว ประเทศบรไนกยงมกฎหมายภายในดงเดมบางฉบบท เกยวของกบทรพยสนทางปญญา เชน พระราชบญญตสงประดษฐ พ.ศ. ๒๔๖๘ (Inventions Act (Cap ๗๒) of ๑๙๒๕) พระราชบญญตเครองหมายสนคา พ.ศ. ๒๔๙๖ (Merchandise Marks Act of ๑๙๕๓) เปนตน๔๙๑

๘.๕ บทสรปเกยวกบกฎหมายทรพยสนทางปญญาของประเทศบรไนรวมทงขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนการทางธรกจ

๘.๕.๑ บทสรป

ผทตองการด าเนนธรกจในประเทศบรไนสามารถแสวงหาความคมครองทางทรพยสนทางปญญาไดหลากหลายประเภท ไดแก สงประดษฐ การออกแบบผลตภณฑ เครองหมายการคา ลขสทธ และแบบผงภมวงจร โดยประเทศบรไนไดปรบปรงกฎหมายใหสอดคลองกบความตกลงระหวางประเทศตางๆ ทประเทศบรไนไดเขาเปนภาคแลว ทงนทรพยสนทางปญญาบางประเภท ไดแก สงประดษฐ การออกแบบผลตภณฑ และเครองหมายการคา จะไดรบความคมครองเมอจดทะเบยน และทรพยสนทางปญญาบางประเภท ไดแก ลขสทธ และแบบผงภมวงจร ไดรบความคมครองโดยอตโนมต

เมอพจารณาถงกฎหมายภายในทใหความคมครองทางดานทรพยสนทางปญญาประเภทตางๆ ในประเทศบรไน สามารถสรปสาระส าคญไดดงน

๔๙๑ General Overview of Items (A) – (F), COUNTRY: BRUNEI DARUSSALAM, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/ brunei.pdf, accessed on ๕ January ๒๐๑๕.

๒๑๕

ตารางท ๓๙: ตารางสรปสาระส าคญของกฎหมายดานทรพยสนทางปญญาของประเทศบรไน

กฎหมายทเกยวกบ ทรพยสนทางปญญา

ปทบงคบใช สาระส าคญ หนวยงานรฐทรบผดชอบ

๑. กฎหมายทเกยวกบสทธบตรการประดษฐ ๑.๑ พระราชบญญตสงประดษฐ (Inventions Act (Cap ๗๒))

พ.ศ. ๒๔๖๘ (ค.ศ. ๑๙๒๕)

บคคลใดทเคยไดรบสทธบตรการประดษฐจากประเทศสหราชอาณาจกร มาเลเซย หรอสงคโปร หรอบคคลใดทไดรบสทธจากผทรงสทธบตรภายใตสญญาโอนสทธหรอโดยขนตอนอนใดตามกฎหมายภายใน ๓ ป นบแตวนทไดรบสทธบตรจากประเทศดงกลาว สามารถน าสงประดษฐนนมาจดทะเบยนในประเทศบรไนไดอก โดยเมอไดรบสทธบตรในประเทศบรไนแลว บคคลดงกลาวจะไดรบสทธเชนเดยวกบสทธบตรทเคยไดรบในประเทศ สหราชอาณาจกร มาเลเซย หรอสงคโปร รวมถงอายการคมครองกเรมตนและสนสดเชนเดยวกบสทธบตรทเคยไดรบในประเทศดงกลาว อายการคมครองสทธบตรการประดษฐนาน ๒๐ ปนบแตวนยนค าขอรบสทธบตร

นายทะเบยน ส านกงานอยการสงสด

๑.๒ พระราชก าหนดสทธบตร (Patents Order) และระเบยบสทธบตร (Patent Rules)

พ.ศ. ๒๕๕๔ (ค.ศ. ๒๐๑๑)

๒. กฎหมายทเกยวกบการออกแบบผลตภณฑ ๒.๑ พระราชก าหนดการออกแบบผลตภณฑ (Industrial Designs Order) และระเบยบการออกแบบผลตภณฑ (Industrial Designs Rules)

พ.ศ. ๒๕๔๒ (ค.ศ. ๑๙๙๙)

ผลตภณฑทมความใหมสามารถจดทะเบยนได โดยมอายความคมครองสงสด ๑๕ ป หากมกรณทผอนกระท าการอนเปนการละเมดแบบผลตภณฑ ผลตภณฑดงกลาวตองไดรบการจดทะเบยนแลว จงจะสามารถฟองคดได

นายทะเบยน ส านกงานอยการสงสด

๒๑๖

กฎหมายทเกยวกบ ทรพยสนทางปญญา

ปทบงคบใช สาระส าคญ หนวยงานรฐทรบผดชอบ

๓. กฎหมายทเกยวกบเครองหมายการคา ๓.๑ พระราชบญญตเครองหมายสนคา (Merchandise Marks Act)

พ.ศ. ๒๔๙๖ (ค.ศ. ๑๙๕๓)

สามารถด าเนนคดอาญากบผกระท าความผดได ในกรณทมผใชเครองหมายสนคาปลอม หรอเครองหมายทรพยปลอม ท าหรอครอบครองสงของทเลยนแบบเครองหมายการคาหรอเครองหมายทรพยสนปลอม น าเขาหรอขายสนคาทมเครองหมายการคาหรอเครองหมายทรพยสนปลอม และท าใหเครองหมายทรพยสนของผอนเสยหาย ผทกระท าละเมดมโทษทางอาญา

อยการสงสด ส านกงานอยการสงสด

๓.๒ พระราชบญญตเครองหมายการคา (Trade Mark Act (Cap ๙๘)) และระเบยบเครองหมายการคา (Trade Mark Rules)

พ.ศ. ๒๕๔๒ (ค.ศ. ๑๙๙๙)

เครองหมายการคาจะไดรบความคมครองกตอเมอจดทะเบยน โดยปจจบนมเครองหมายการคาทจดทะเบยนไดหลายประเภท เชน เครองหมายการคาส าหรบสนคาหรอบรการ เครองหมายรบรอง เครองหมายรวม เปนตน ทงนเครองหมายทมชอเสยงแพรหลายจะไดรบความคมครองโดยไมตองจดทะเบยน อายความคมครองเรมแรกของเครองหมายการคา คอ ๑๐ ปนบแตวนยนจดทะเบยน และสามารถตออายความคมครองไดเรอยๆ ครงละ ๑๐ ป ผทละเมดเครองหมายการคามโทษทางอาญา

นายทะเบยน ส านกงานอยการสงสด

๔. กฎหมายทเกยวกบลขสทธ ๔.๑ พระราชก าหนดลขสทธ (Emergency (Copyright) Order)

พ.ศ. ๒๕๔๒ (ค.ศ. ๑๙๙๙)

งานอนมลขสทธ เชน วรรณกรรม นาฏกรรม ดนตรกรรม ศลปกรรม สงบนทกเสยง ภาพยนตร เปนตน สามารถไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธโดยอตโนมต ไมตองผานการขนตอนการจดทะเบยน อายความคมครองขนอยกบประเภทของลขสทธ เชน งานวรรณกรรม มอายความคมครอง ๕๐ ป นบแตสนสดปทผสรางสรรคถงแกความตาย ส าหรบผทกระท าละเมด มโทษทางอาญา

อยการสงสด ส านกงานอยการสงสด

๒๑๗

กฎหมายทเกยวกบ ทรพยสนทางปญญา

ปทบงคบใช สาระส าคญ หนวยงานรฐทรบผดชอบ

๔.๒ พระราชก าหนดแบบผงภมวงจร (Emergency (Layout designs) Order)

พ.ศ. ๒๕๔๒ (ค.ศ. ๑๙๙๙)

ผงภมของวงจรรวมไดรบความคมครองไดโดยไมตองจดทะเบยน มอายการคมครอง ๑๐ ปนบแตเรมใชประโยชน หากมการละเมดเกดขน เจาของสทธจะไดรบการเยยวยา

อยการสงสด ส านกงานอยการสงสด

๕. กฎหมายทเกยวกบทรพยสนทางปญญาอนๆ เชน (ราง) พระราชบญญตคมครองความหลากหลายของพนธพช (Plant Variety Protection Act) (อยระหวางการพจารณา)

๒๑๘

๘.๕.๒ ขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนการทางธรกจ

นอกจากผประกอบการไทยจะสามารถเขามาแสวงหาความคมครองทางทรพยสนทางปญญาโดยด าเนนการตามขนตอนทก าหนดภายใตกฎหมายภายในของประเทศบรไนแลว ผประกอบการไทยยงสามารถใชประโยชนจากสนธสญญาระหวางประเทศบางฉบบทประเทศไทยและประเทศบรไนตางกเขาเปนภาคไดดวย เชน ภายใตสนธสญญาความรวมมอดานสทธบตร (Patent Cooperation Treaty ๑๙๗๐: PCT) ซงทงประเทศไทยและบรไนตางกเปนภาค ผประกอบการไทยทตองการด าเนนธรกจในประเทศบรไนสามารถยนค าขอรบสทธบตรการประดษฐในประเทศไทยผานระบบ PCT โดยระบประเทศปลายทางทประสงคจะไดรบความคมครอง คอ ประเทศบรไน ท าใหสามารถประหยดเวลาและลดขนตอนในการยนค าขอรบสทธบตรในหลายๆ ประเทศได

๒๑๙

บทท ๙ กลไกการระงบขอพพาททเกดขนจากการคาระหวางประเทศและการจดตงธรกจ

๙.๑ บทน า

บรไนลงนามใน United Nations Convention on the Settlement of Investment Disputes บรไนเปนสมาชก ASEAN Protocol on Enhanced Dispute Settlement Mechanism ซงก าหนดแนวทางในการยตขอพพาทเกยวกบความตกลงทางเศรษฐกจระหวางประเทศสมาชกอาเซยน และบรไนยงไดลงนามในความตกลงระหวางบรไน และประเทศอนในอาเซยนเพอการสนบสนนและคมครองการลงทนรวมถงการหาขอยตขอพพาททเกยวของกบการลงทนดวย กระบวนการระงบขอพพาทนอกศาล เชน การประนประนอมนนไดมการใชปฏบตในบรไนมาตงแตดงเดมโดยเปนกระบวนการระงบขอพพาททเปนวฒนธรรมมาแตเดมเพอทจะลดความขดแยงโดยการใชวธระงบขอพพาททไมเปนทางการท งในรปแบบ ของการเจรจาไกลเกลย (Negotiation) และการประนประนอม (Mediation) ซงกระบวนการระงบขอพพาทนกไดรบการปฏบตมาในบรไน สวนกระบวนการระงบขอพพาทในรปแบบของอนญาโตตลาการนนเรมไดรบการสงเสรมใหมการปฏบตเนองจากความคาดหวงวาเปนกระบวนการทมประสทธภาพ รวดเรวและแนนอนในการระงบขอพพาทซงค าตดสนของคณะอนญาโตตลาการจะมความแนนอน แตอยางไรกด ประชาชนสญชาตบรไนตลอดจนนกธรกจตางชาตทอาศยอยในบรไนยงคงเลอกใชศาลเปนชองทางในการระงบขอพพาททเกดมขนเปนสวนใหญเนองดวยกระบวนการพจารณาคดของศาลนนมคาใชจายไมสงและไมไดใชเวลามากเกนควร

๙.๒ ลกษณะขอพพาททเกดจากการคาระหวางประเทศและการจดตงธรกจในประเทศบรไน

๙.๒.๑ ประเภทขอพพาท

(๑) ขอพพาทจากสญญาการคา เปนขอพพาททเกดจากการประกอบธรกจทวไป โดยขนศาลยตธรรม (๒) ประเทศบรไนมพระราชก าหนดคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๔ (Consumer Protection (Fair Trading) Order, ๒๐๑๑) ซงก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการคมครองผบรโภคในการท าสญญาประเภทตางๆ กบผประกอบการ รวมถงการคมครองผบรโภคในกรณไดรบการปฏบตอยางไมเปนธรรม (Unfair practice) เชน ผประกอบการหลอกลวงผบรโภค ผประกอบการใชสถานะทไดเปรยบกวาเพอเอาเปรยบผบรโภค เปนตน แตประเทศบรไนยงไมมหนวยงานคมครองผบรโภคเปนการเฉพาะอยางเชนในกรณของไทยทมส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค นอกจากพระราชก าหนดคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๔ (Consumer Protection (Fair Trading) Order, ๒๐๑๑) แลว บรไนมกฎหมายทเกยวของกบการปกปองคมครองผบรโภค อาทเชน กฎหมายควบคมราคาสนคา (The Price Control Act: Cap ๑๔๒) และกฎหมายการคาสนคา (The Sales of Goods: Cap ๑๗๐) ขอพพาทในเรองการคมครองผบรโภคจะใชหลกเกณฑเรอง

๒๒๐

ละเมดค ารบรอง (Breach of Representation) ภายใตหลกกฎหมายละเมดของกฎหมายคอมมอนลอวเพอฟองคดตอศาลยตธรรม๔๙๒ (๓) ขอพพาทดานการลงทน ขอพพาทระหวางบรษทเอกชนขนาดใหญทท าโครงการสาธารณปโภคกบรฐ ไดแก โครงการกอสรางถนน ทางหลวง สะพานขามแมน า และทพกอาศย ทงนเนองจากธรกจโดยมากเปนการรวมทนระหวางรฐและเอกชน (๔) ขอพพาทระหวางนายจางและลกจาง The Trade Disputes Act (Cap ๑๒๙) บญญตเพอรองรบสหภาพแรงงานเพอใหความคมกนและการคมครองเกยวกบขอพพาทระหวางนายจางและลกจาง พระราชบญญตนก าหนดแนวทางปฏบตในการประนประนอมโดยไดรบความตกลงจากคพพาททงสองฝ าย และไปถงการระงบขอพพาทโดยอนญาโตตลาการหากกระบวนการอนๆ นนใชไมไดผล สหภาพแรงงานนนมอยทวไปแมในสถานประกอบการขนาดเลก ทงน แนวทางปฏบตเกยวกบคดดานแรงงานนนเปนไปในทางทอะลมอลวยมากกวาจะเปนการโตแยงกน ยกเวนในกรณของอตสาหกรรมน ามน กระบวนการการเจรจาตอรองระหวางสหภาพแรงงานกบนายจางเกยวกบ คาจางและเงอนไขการท างานอน ๆ มกไมปรากฏ ความส าพนธระหวางนายจางและลกจางนนเปนไปดวยด ทงนขอพพาทเกยวกบแรงงานนนมอยนอยมาก๔๙๓ (๕) ขอพพาทจากสญญาทางปกครอง บรไนไมมไมมศาลปกครอง ไมมกฎหมายวาดวยสญญาทางปกครอง และไมมกฎหมายวาดวยการใชอ านาจทางปกครองของเจาหนาทรฐ (Judicial Review) จงท าใหบรไนยงไมพฒนาหลกเกณฑเรองกฎหมายปกครองมากนก๔๙๔ (๖) ขอพพาททางแพง อาญา ปกครอง เกยวกบการคาหรอการจดตงธรกจ มตวอยางคด ระหวาง Royal Brunei Airlines Sdn Bhd กบ Philip Tan Kok Ming๔๙๕ เปนคดเกยวกบกฎหมายกองทรพยสนหรอกฎหมายทรสต (Trust law) เปนการท าผดหนาททไดรบมอบหมายและการท าผดหนาททรสต โดยมขอเทจจรงคอ Royal Brunei Airlines มอบหมายให Borneo Leisure Travel Sdn Bhd เปนตวแทนในการใหบรการจองเทยวบนใหกบผโดยสารและเทยวบนส าหรบขนสงสนคาในพนท Sabah และ Sarawak โดยม Tan เปนกรรมาการผจดการและผถอหนหลกของ Borneo Leisure Travel ซงบรษทนไดรบเงนแทน Royal Brunei โดยไดตงทรสตขนเปนบญชแยกตางหากจะกวาจะสงมอบเงนใหกบ Royal Brunei แต Borneo Leisure Travel โดยการรบรและการด าเนนการโดย Tan ไดโอนเงนเขาบญชและใชเงนนนในกจการของ Borneo Leisure Travel และไมไดจายเงนใหกบ Royal Brunei ตามก าหนด สญญาจงถกยกเลกและน าไปสการลมละลายของบรษท Borneo Leisure Travel จงเกดขอพพาทโดย Royal Brunei ฟองเรยกเงนคอจาก Tan ศาลพพากษาวา Tan ตองรบผดในฐานะทเปนทรสตของ Roal Brunei ศาลอทธรณบรไนพพากษาวาบรษท Borneo Leisure Travel และ Tan ไมม

๔๙๒ บทสมภาษณนกกฎหมายบรไน วนท ๙ เมษายน ๒๕๕๘ บนดารเสรเบกาวน บรไนดารสซาลาม ๔๙๓ Ibp Usa, Brunei Business Intelligence Report: Strategic Information and Opportunities, International Business Publications, United States, ๒๐๐๐, P.๔๐. ๔๙๔ บทสมภาษณนกกฎหมายบรไน วนท ๙ เมษายน ๒๕๕๘ บนดารเสรเบกาวน บรไนดารสซาลาม ๔๙๕ Privy Council Appeal No, ๕๒ of ๑๙๙๔ Royal Brunei Airlines Sdn. Bbd. v Philip Tan Kok Ming

๒๒๑

ความผดฐานฉอโกง ตอมาคดไดถกอทธรณไปท Privy Council และ Privy Council วนจฉยและมค าพพากษายนตามค าพพากษาศาลอทธรณ๔๙๖

๙.๒.๒ คพพาท

(๑) ขอพพาทระหวางรฐกบรฐ

ขอพพาทระหวางรฐกบรฐมตวอยางไดแก ปญหาเกยวกบอธปไตยเหนอดนแดนในทะเลจนใตระหวางจนกบหลายชาตในอาเซยนโดย จนไดพมพแผนทเมองซานชา (Sansha) ทรวมไปถงหมเกาะใหญสองเกาะ เขตเศรษฐกจจ าเพาะและไหลทวปของเวยดนามเขาไปดวย เมองซานชาเปนเมอง ใหมบนวดด (Woody Island) หรอ Yongxing ในภาษาจนในหมเกาะพาราเซล (Paracel Islands) กรณพพาทเกดจากการยนยนอธปไตยเหนอดนแดนในทะเลจนใต โดย ๖ ประเทศ อนไดแก บรไน มาเลเซย ฟลปปนส เวยดนาม ไตหวน และโดยเฉพาะอยางยงจน ทงน ทะเลจนใต มความส าคญทงทางเศรษฐกจและทางยทธศาสตร ในทางเศรษฐกจ ทะเลจนใต มความส าคญอยางนอยๆ ๓ ประการ อนไดแก เปนเสนทางคมนาคมขนสงทส าคญ มความอดมสมบรณของสตวน า เปนแหลงปลาทส าคญแหงหนง และมความอดมสมบรณของน ามนและกาซธรรมชาต และมความส าคญทางยทธศาสตรทางทหาร๔๙๗ ขอพพาทระหวางประเทศจนและบรไน โดยมความตกลงรวมกนในการแกไขขอพพาทโดยการเจรจาไกลเกลย แตยงคงไมมกลไกการระงบขอพพาททชดเจน๔๙๘ โดยตงแตชวงตนป ค.ศ.๑๙๙๐ บรไนและจนไดมความตกลงรวมกนในการหาขอยตปญหาพพาทมาตงแตป ค.ศ.๒๐๐๒ โดยมการเยอนประเทศของผน าประเทศทงสองฝายและมการท าความตกลงรวมกนเพอประโยชนรวมกนของทงสองฝาย และมการลงนามรวมกนในขอตกลง

๔๙๖Royal Brunei Airlines Sdn Bbd (Appellant) v Philip Tan Kok Ming (Respondent) [๑๙๙๕] UKPC ๔, [๑๙๙๕] ๒ AC ๓๗๘ “Whatever may be the position in some criminal or other contexts (see, for instance, R v Ghosh [๑๙๘๒] QB ๑๐๕๓), in the context of the accessory liability principle acting dishonestly, or with a lack of probity, which is synonymous, means simply not acting as an honest person would in the circumstances. This is an objective standard. At first sight this may seem surprising. Honesty has a connotation of subjectivity, as distinct from the objectivity of negligence. Honesty, indeed, does have a strong subjective element in that it is a description of a type of conduct assessed in the light of what a person actually knew at the time, as distinct from what a reasonable person would have known or appreciated. Further, honesty and its counterpart dishonesty are mostly concerned with advertent conduct, not inadvertent conduct. Carelessness is not dishonesty. Thus for the most part dishonesty is to be equated with conscious impropriety. However, these subjective characteristics of honesty do not mean that individuals are free to set their own standards of honesty in particular circumstances. The standard of what constitutes honest conduct is not subjective. Honesty is not an optional scale, with higher or lower values according to the moral standards of each individual. If a person knowingly appropriates another's property, he will not escape a finding of dishonesty simply because he sees nothing wrong in such behaviour.” ๔๙๗ B. Taylor and D. E. Hayes, “Origin and history of the South China Sea basin”, Geophysical Monograph Series, Vol.๒๗, pp.๒๓-๕๖, ๑๙๘๓,http://www.agu.org/books/gm/v027/GM027p0023/GM027p0023.shtml. ๔๙๘ Shicun Wu, Solving Disputes for Regional Cooperation and Development in the South China Sea: A Chinese Perspective, United Kingdom, ๒๐๑๓, p.๑๔๕.

๒๒๒

ความรวมมอดานพลงงานและกาซนอกชายฝงและการส ารวจกาซ๔๙๙ โดยลาสด ส จนผง ประธานาธบดจนและสลตานบรไน ฮสซานล โบลเกยห แลกเปลยนความเหนในเรองการเพมความรวมมอทางทะเลในการประชมเอเปคทปกกง ประเทศจนและบรไนไดยกระดบความสมพนธทวภาคสความรวมมอในความสมพนธเชงยทธศาสตร และทงสองประเทศจะรกษาการแลกเปลยนระดบสง และเพมความรวมมอระหวางกนทางยทธศาสตร โดยจนด าเนนความรวมมอกบบรไนในธรกจกาซและน ามน รวมไปถงอตสาหกรรมพลงงานใหม (๒) ขอพพาทระหวางรฐกบเอกชน โดยสวนมากเปนกรณขอพพาทระหวางบรษทเอกชนขนาดใหญทท าโครงการสาธารณปโภคกบรฐ ทงนเนองจากธรกจโดยมากเปนการรวมทนระหวางรฐและเอกชน ทงนจากการสมภาษณนกกฎหมายบรไน ในทางปฏบตจะมการสงขอพพาทและมการเจรจาระหวางรฐและบรษทขนาดใหญทส านกงานอยการสงสด (Attorney General Chamber)๕๐๐ (๓) ขอพพาทระหวางเอกชนกบเอกชน เปนขอพพาทระหวางคกรณทเปนเอกชนทงสองฝายโดยจะผานกระบวนการทางศาลยตธรรม ๙.๓ การระงบขอพพาททางการคาระหวางประเทศหรอการจดตงธรกจและกฎหมายทเกยวของ

บรไนลงนามใน United Nations Convention on the Settlement of Investment Disputes ในป ค.ศ. ๒๐๐๒ ในระดบภมภาคบรไนเปนสมาชก ASEAN Protocol on Enhanced Dispute Settlement Mechanism (ป ๒๐๐๔) ซงก าหนดแนวทางในการยตขอพพาทเกยวกบความตกลงทางเศรษฐกจระหวางประเทศสมาชกอาเซยน และบรไนยงไดลงนามในความตกลงระหวางบรไน อนโดนเซย มาเลเซย ฟลลปปนส สงคโปร และไทย เพอการสนบสนนและคมครองการลงทน ป ๑๙๘๗ ซงเปนเปนความตกลงเพอการสนบสนนและคมครองการลงทนโดยรวมถงการหาขอยตขอพพาททเกยวของกบการลงทนดวย มการตรากฎหมาย International Arbitration Order ในป ค.ศ. ๒๐๐๙ แตยงไมมการใหสตยาบนและมผลบงคบตามกฎหมาย โดยทวไประบบศาลของบรไนมความโปรงใสและยตธรรม๕๐๑

๙.๓.๑ การระงบขอพพาททางปกครอง

รฐสามารถด าเนนคดกบเจาหนาทรฐทประพฤตมชอบในหนาทได แตประชาชนทวไปไมสามารถฟองรฐบาลตอศาลบรไน เวนแตจะเปนกรณทเจาหนาทของรฐอาจถกฟองรองไดในฐานละเลยการปฏบตหนาท ในกรณทเชอพระวงศใดประพฤตมชอบอยางรายแรงจะถกลงโทษโดยการกกขงตามทสลตานเหนสมควรมากกวา

๔๙๙ Shicun Wu, Solving Disputes for Regional Cooperation and Development in the South China Sea: A Chinese Perspective, United Kingdom, ๒๐๑๓, p.๑๔๙. ๕๐๐ บทสมภาษณนกกฎหมายบรไน วนท ๙ เมษายน ๒๕๕๘ บนดารเสรเบกาวน บรไนดารสซาลาม ๕๐๑ Ibp Usa, Brunei Business Intelligence Report: Strategic Information and Opportunities International Business Publications, Washington DC, ๒๐๐๐, p.๑๓๕.

๒๒๓

จะเปนการตดสนโดยศาล๕๐๒ ทงนจากการสมภาษณนกกฎหมายบรไนพบวาในทางปฏบตไมมการฟองรองเจาหนาทของรฐเนองจากเปนการยากทจะพเคราะหวาการกระท าความผดนนเปนการละเลยการปฏบตหนาทหรอไม

๙.๓.๒ การระงบขอพพาททางศาล

สถาบนตลาการมสลตานเปนหวหนาผพพากษา โดยล าดบศกดของศาลเรมจาก Magistrates Courts High Court Appeal Court และการอทธรณไปยง the Privy Council in London (เฉพาะคดแพงเทานน) Kathi Courts มอ านาจพจารณาคดสวนมากเกยวกบคดครอบครวในชมชนมสลม ศาลชารอะห เปนศาลทพจารณาคดความผดภายใตกฎหมายอสลาม การพลวตรของตลาการบรไนนนเรมเกดขนอยางเตมทเมอ Magistrates นนเรมมประสบการณในศาลล าดบลาง ระบบตลาการบรไนนนยดหลกนตธรรมและศาลยตธรรมมความเปนอสระ ทงนรฐบาลบรไนและราชวงศยนยอมทจะใหเปนจ าเลยของศาลในตางประเทศ และยอมรบอยภายใตระบบอนญาโตตลาการของตางประเทศในขอพพาททางการคา๕๐๓

๙.๓.๓ การระงบขอพพาททางเลอก

การระงบขอพพาททางเลอกในบรไนนนมไดเปนสงใหม การแตงตง magistrates และผพพากษา ใหเปนผระงบขอพพาทนนเปนไปตามกฎหมายทใหอ านาจไวเฉพาะ กอนทกระบวนการระงบขอพพาท จะถกบญญตขนโดยกฎหมายนน ขอพพาทตางๆ ไดถกระงบโดยฝานกระบวนการทางสงคมหลายระดบ ไดแก หวหนาหมบาน (Ketua Kampong, Penghulus) หวหนาของบานชาวเขา (Longhouse) ผน าชมชน (Kapitans) ผน าทางศาสนา (Kadis) และโดยสลตาน รปแบบของการระงบขอพพาทแบบดงเดมนน ใชกระบวนการปรกษา (Consultations) และการเจรจาตอรองซงตางจากรปแบบของการระงบขอพพาทสมยใหมทใชกระบวนการไกลเกลยขอพพาท (mediation) และการประนประนอม (conciliation)

กระบวนการระงบขอพพาทนอกศาลนนถกน ามาใชอยางสอดคลองกบโครงสรางของศาลดวยหลายๆ สาเหต ไดแก

- โครงสรางของศาลในสมยกอนนนใชวธการตามกฎหมายจารตประเพณซงมการสรางการบนทก ทางศาลขนมา (Courts of record)

- ระบบของการบนทกกระบวนพจารณาและการวางบรรทดฐานโดยศาลนนเปนระบบทนาเชอถอ ในเรองของค าพพากษาของศาลซงท าใหเกดความแนนอนในกระบวนการระงบขอพพาท

๕๐๒ N. John Funston, Government and Politics in Southeast Asia, Institute of Southeast Asian Studies, United Kingdom, ๒๐๐๑, pp.๒๓-๒๔. ๕๐๓ N. John Funston, Government and Politics in Southeast Asia, Institute of Southeast Asian Studies, United Kingdom, ๒๐๐๑, pp.๒๓.

๒๒๔

- การบงคบคดและกระบวนการพจารณาคดโดยศาลนนถกท าให เกดความเปนทางการ และเปนระบบทคนเคยและเปนทยอมรบจากผใชกฎหมายในประเทศทงหลาย

- แนวความคดเรองความเปนอสระของตลาการนนสนบสนนหลกความยตธรรมและความเปนอสระของ Magistrates และผพพากษาทไดรบการแตงตงใหด ารงต าแหนงภายใตระบบศาล

ในทางตรงกนขามรปแบบการระงบขอพพาทแบบดงเดม นนเปนรปแบบทไมเปนทางการ และ การตดสนนนอาจมไดยดแนวค าพพากษาเปนบรรทดฐาน กระบวนการระงบขอพพาทแตเดมนนยดสถานะ ทางสงคมและความเคารพค าสงของผประนอม นอกจากน ความสมพนธสวนบคคล ความเปนเครอญาต ในชมชนขนาดเลกนนสงผลกระทบใหความเปนอสระของผชขาดนนลดลง และยงกระทบตอค าชขาดอกดวย

(๑) กระบวนการประนประนอม

ปจจบนบรไนมการใชระบบคขนานแตมการแบงแยกออกมาจากระบบศาลซงไดรบอทธพลมาจากระบบองกฤษทจะเหนไดจากระบบศาลแพง และอทธพลจากอสลามในระบบศาลช ะรอะฮ โดยท การประนประนอมนนไดมการใชปฏบตในบรไนมาตงแตดงเดมโดยเปนกระบวนการระงบขอพพาททเปนวฒนธรรมมาแตเดมเพอทจะลดความขดแยงโดยการใชวธระงบขอพพาททไมเปนทางการทงในรปแบบ ของการเจรจาไกลเกลย (Negotiation) และการประนประนอม (Mediation) ซงกระบวนการระงบขอพพาทนกไดรบความนยมมาโดยตลอดและมากกวาการไดรบอทธพลจากตะวนตกในเรองของกระบวนการระงบ ขอพพาททางเลอก ทงนยงถอวาสอดคลองกบคานยมประจ าชาตทเรยกวา Melayu Islam Beraja (MIB) หรอแปลไดวาเปน คานยมแบบมาเลยอสลามอนมพระมหากษตรยเปนประมข (Malay Islamic Monarchy) ซงคานยมนสงเสรมใหลดการมอทธพลจากกลมประเทศตะวนตกและใหอนรกษหรอรกษาไวซงการปฏบต ทสอดคลองกบวฒนธรรมบรไน ทงน การระงบขอพพาทโดยการประนประนอมยอมความนนไดรบการปฏบตในหลายๆ ประเทศในภมภาคเอเชย๕๐๔ การประนประนอมของบรไนนนมความใกลเคยงกบทปฏบตกน ในมาเลเซย๕๐๕ ผทท าหนาทประนประนอมประจ าชมชนตามประเพณเกาแก ไดแก kampong หรอหมบานเรยกวา penghulu หรอ ketua kampong โดยหวหนาจะไดรบการสรรหามาจากผทด ารงต าแหนง และมอ านาจอยในชมชนเพอใหเกดความเคารพย าเกรงในตวของผทด ารงต าแหนงน และจะมการปองกน เพอโอกาสทความขดแยงจะขยายกลายเปนขอพพาท เนองดวยการด ารงอยเปนสมาชกในชมชนมาชานาน ผน าชมชนจงมความรความเขาใจในประชาชนและสถานการณและสามารถเยยวยาความเสยหายทท าใหเกดความขดแยงขน๕๐๖ ทงนการประนประนอมนนไดรบความนยมในกรณทเกยวกบกฎหมายครอบครว และกฎหมายค มครองผ บ ร โ ภค การ เ ร ม ใช ค าส ง เ ก ย วกบผ บ ร โภค (การค าอย า ง เป นธรรม )

๕๐๔ Lee & Teh (Ed.): An Asian Perspective on Mediation: ๒๐๐๙ SMC, Academy Publishing. ๕๐๕ Dato PG Lim, ‘Mediation-A Slow Starter in Alternative Dispute Resolution’ (๒๐๐๔) ๑ MLJ xv. ๕๐๖ Ahmad Jefri Rahman, Developments in Arbitration and Mediation as Alternative Dispute Mechanisms in Brunei Darussalam, Conference: A Modern Legal Framework to Enable Global Trade: The New Legislation on Arbitration and on Electronic Transactions, University of Queensland, Brisbane, Australia, ๕ February ๒๐๑๓, pp.๑๙--๒๐.

๒๒๕

หรอ the Consumer (Fair Trading) Order ๒๐๑๑ ซงแสดงใหเหนวาคนบรไนพยายามหลกเลยง การด าเนนคดในศาลและเพอรกษาความสมพนธทางสงคมและทางธรกจ ทงน ค าสงเกยวกบกฎหมายครอบครวอสลาม หรอ Islamic Family Law Order ๑๙๙๙ ไดวางหลกเกยวกบการประนประนอมในเรอง ขอพพาทเกยวกบอ านาจปกครองและครอบครว๕๐๗

(๒) กระบวนการไกลเกลย

เปนกระบวนการทคกรณไดรบความชวยเหลอจากผไกลเกลยหรอผประนอมเพอใหบรรลถงวธการเยยวยาขอพพาททยอมรบกนทงสองฝาย สวนทสองของกฎหมาย Arbitration Act วางหลกเกณฑใหศาลแตงตงผไกลเกลยในกรณทคสญญาตกลงใหมกระบวนการไกลเกลยอยในสญญาอนญาโตตลาการ ขอตกลงไกลเกลยนนก าหนดใหอยในกรอบของสญญาอนญาโตตลาการ โดยจะตองท าเปนลายลกษณอกษรและมการลงนามโดยคสญญาทงสองฝายซงจะถอวาเปนค าชขาดอนญาโตตลาการและมผลบงคบเชนเดยวกบค าชขาดอนญาโตตลาการ

(๓) กระบวนการอนญาโตตลาการ

คกรณทเลอกกระบวนการระงบขอพพาทในรปแบบของอนญาโตตลาการเนองจากความคาดหวงวาเปนกระบวนการทมประสทธภาพ รวดเร วและแนนอนในการระงบขอพพาทซ งค าตดสนของ คณะอนญาโตตลาการจะมความแนนอน โดยจะเปนไปเชนเดยวกนระหวางอนญาโตตลาการในประเทศ และระหวางประเทศ๕๐๘เนองจากบรไนก าลงมงไปสยคของความหลากหลายทางเศรษฐกจ ซงเดมเคยพงพา การสงออกน ามนและกาซอนเปนรายไดหลกของเศรษฐกจของประเทศบรไน ทงนบรไนมเปาหมาย ในการสงเสรมใหเกดความหลากหลายทางเศรษฐกจของประเทศโดยตองการทจะสงเสรมการลงทนทางตรง ทขณะนไดมการกระจายการลงทนไปยงประเทศอนๆ ในภมภาคอาเซยน๕๐๙ กระบวนการระงบขอพพาท โดยอนญาโตตลาการนยมใชในขอพพาทเกยวกบการคาขายและการกอสรางแมวาโดยมากคกรณจะเลอกใชการระงบขอพพาทในศาลเปนสวนมากแตบางกรณกใชอนญาโตตลาการ ในกรณสญญาทคกรณเปนรฐ หรอหนวยงานราชการซงจ าเปนทจะตองใชอนญาโตตลาการเนองจากไมมกฎหมายก าหนดอ านาจ ในการด าเนนคดตอรฐหรอหนวยงานราชการ ซงกระบวนการอนญาโตตลาการมคาใชจายทกประการ

๕๐๗ Ahmad Jefri Rahman, Developments in Arbitration and Mediation as Alternative Dispute Mechanisms in Brunei Darussalam, Conference: A Modern Legal Framework to Enable Global Trade: The New Legislation on Arbitration and on Electronic Transactions, University of Queensland, Brisbane, Australia, ๕ February ๒๐๑๓, p.๒๕. ๕๐๘ Ahmad Jefri Rahman, Developments in Arbitration and Mediation as Alternative Dispute Mechanisms in Brunei Darussalam, Conference: A Modern Legal Framework to Enable Global Trade: The New Legislation on Arbitration and on Electronic Transactions, University of Queensland, Brisbane, Australia, ๕ February ๒๐๑๓, p.๑. ๕๐๙ ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Brunei Darussalam,

๒๒๖

อนเกยวกบการจดคณะอนญาโตตลาการ คาตอบแทนอนญาโตตลาการ ตลอดจนคาสถานทท าใหกระบวนการระงบขอพพาททางเลอกประเภทอนนอกจากอนญาโตตลาการไดรบความนยมมากขน๕๑๐

ประเทศบรไนไดมกฎหมายเกยวกบอนญาโตตลาการฉบบใหมในป ๒๐๑๐ ซงมพนฐานมาจากกฎหมายแมแบบอนซทรอล (UNCITRAL Model Law) ซงท าใหประเทศบรไนเปนประเทศแรกในอาเซยน ทไดรบเอาขอก าหนดของมาตรการระหวางกาล (interim measures) ทไดถกเรมน ามาใชในป ๒๐๐๖ กฎหมายใหมนไดอนญาตใหอนญาโตตลาการระหวางประเทศอนญาตใหศาลในประเทศบรไนสนบสนน การอนญาโตตลาการ โดยทศาลไมสามารถเขาไปแทรกแซงได อกตอไป ความสามารถของการอนญาโตตลาการอนใหมนรวมถงการ อ านาจในการทจะมค าสงในการหามกระท าการใดๆออกมากอนทการละเมดจะเกดขน (issue injunction) โดยไมมการอนญาตใหมการอทธรณไปยงศาล และผทถกแตงตงใหเปนผชขาดตองไมเกยวของกบขอตกลงพระราชบญญตอนญาโตตลาการ (Arbitration Act (Cap ๑๗๓) โดยมพนฐานมาจาก (๑) the Hong Kong Arbitration Ordinance (Cap ๓๔๑) ซงรวมเอา Hong Kong Ordinances of ๑๙๖๓, ๑๙๗๕ และ ๑๙๘๒ (๒) the Singapore Arbitration Act (Cap ๑๐) และ the Arbitration (Foreign Awards) Act (Cap ๑๐ A) (๓) the U.K. Arbitration Acts of ๑๙๕๐, ๑๙๗๕ และ ๑๙๗๙๕๑๑ ทงน พระราชบญญตอนญาโตตลาการ (Arbitration Act (Cap ๑๗๓) ยงเปนพระราชบญญตทรวมเอา Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards (the New York Convention) เขาไวดวย ทงน บรไนเปนภาค International Centre for Settlement of Investment Dispute (ICSID)๕๑๒

ส านกงานอยการสงสดก าลงด าเนนการรวมกบสมาคมอนญาโตตลาการบรไน (The Arbitration Association of Brunei Darussalam) ในการพฒนาและเพมก าลงดานโครงสรางสถานทและบคลากรเพอใหการอ านวยความสะดวกและสงเสรมกระบวนการอนญาโตตลาการในบรไน เพอใหเกดระบบ ทมประสทธภาพและมเครอขายส าหรบมออาชพทมความสามารถและมคณสมบตในบรไน โดยเปนทรวมของบคลากรและหนวยงานจากหลายสาขาอาชพในประเทศบรไน๕๑๓ เมอเดอนธนวาคม ๒๐๑๔ สลตานแหงบรไนและยงดเปอรตวนไดอนมตใหมการจดตงส านกอนญาโตตลาการแหงบรไน (Brunei Darussalam Arbitration Centre) โดยมวตถประสงคในการกอตงเพอเปนอ านวยการดานอนญาโตตลาการ การบรหาร

๕๑๐ Ahmad Jefri Rahman, Developments in Arbitration and Mediation as Alternative Dispute Mechanisms in Brunei Darussalam, Conference: A Modern Legal Framework to Enable Global Trade: The New Legislation on Arbitration and on Electronic Transactions, University of Queensland, Brisbane, Australia, ๕ February ๒๐๑๓, pp.๒๔-๒๕. ๕๑๑ Haji Mohammad Rosli binHaji Ibrahim, Brunei Darussalam Attorney Generals’ Chambers, “Improving on Enforcement of International Commercial Arbitration Awards in ASEAN Countries (Brunei Darussalam Perspectives)”, ASEAN Law Association ๑๐th General Assembly, p.๔. ๕๑๒ ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Brunei Darussalam, ๕๑๓Ahmad Jefri Rahman, Developments in Arbitration and Mediation as Alternative Dispute Mechanisms in Brunei Darussalam, Conference: A Modern Legal Framework to Enable Global Trade: The New Legislation on Arbitration and on Electronic Transactions, University of Queensland, Brisbane, Australia, ๕ February ๒๐๑๓, p.๑๖.

๒๒๗

จดการ การไกลเกลยใหกบผบรโภคทงในและตางประเทศ โดยมการใหบรการและสงอ านวยความสะดวกในกระบวนการอนญาโตตลาการ และกระบวนการไกลเกลยในดานการคาเพอใหเปนทางเลอกในการยตขอพพาทไดอยางรวดเรวมากขนกวาการด าเนนคดแพงในศาลโดยปรกต ส านกอนญาโตตลาการนเปนหนวยงานอสระและไมแสวงหาก าไร๕๑๔

การระงบขอพพาทผานการไกลเกลย (Mediation) ยงไมเปนทนยมในประเทศบรไน เนองจากกระบวนการระงบขอพพาทในศาลยงคงไดรบความนยมจากภาคธรกจและจากทนายความโดยทวไป และคาใชจายในกระบวนการทางศาลกยงคงเปนทรบได๕๑๕

๙.๔ การบงคบตามค าพพากษา ค าตดสน หรอค าวนจฉยชขาดทไดจากกระบวนการระงบขอพพาท

การบงคบตามค าพพากษาในประเทศบรไนนนมแนวทางปฏบตตามขนตอนดงน

๑. โจทกจางทนายความเพอใหด าเนนการบงคบตามค าพพากษาหรอใชบรการทนายความผทเคยท าคดดงกลาว

๒. โจทกตดตอกบเจาพนกงานบงคบคดเพอด าเนนการบงคบตามค าพพากษา เจาพนกงานยดทรพยของศาล หรอ พนกงานยดทรพยเอกชน (private bailiff) โจทกจะตองขอค าสงบงคบคดโดยยนค าขอเพอใหไดตราประทบบนค าพพากษา

๓. โจทกจะตองน าบงคบคดมาวางตอศาล ๔. น าค าสงบงคบคดแนบกบค าพพากษา ศาลจะท าการสงค าสงบงคบคดนนไปยงเจาพนกงานยด

ทรพยของศาล หรอ เจาพนกงานยดทรพยเอกชน ๕. โจทกจะตองแสดงรายการทรพยสนของจ าเลยในเอกสารแนบ ๖. ในเอกสารแนบ จะตองปรากฏรายการสงหารมทรพยของจ าเลย อนเปนทรพยทปรากฏอยจรง

ทรพยทมชอในทะเบยน ทรพยสนทมการแบงแยกความเปนเจาของกรรมสทธ ๗. เจาพนกงานบงคบคดจะตองแนบรายงานการบงคบคดและรายการสงหารมทรพยของจ าเลยโดย

น าสงใหกบผพพากษา ๘. แนบการประเมนราคาสงหารมทรพยตามรายการ ประเมนราคาทรพยสนโดยศาลหรอผทศาล

แตงตงใหท าการประเมนราคาทรพยสน ๙. จ าเลยอาจมการคดคานขนตอนในกระบวนการบงคบคดโดยท าการคดคานตอศาล ๑๐. การด าเนนการขายทอดตลาดสงหารมทรพยของจ าเลย

๕๑๔ The News Centre of Radio Television Brunei, Brunei Darussalam Arbitration Center http://www.rtbnews.rtb.gov.bn/ index.php?option=com_content&view=article&id=24665:brunei-darussalam-arbitration-center&catid=34:local&Itemid=66 accessed on ๒๓ April ๒๐๑๕. ๕๑๕ Hjh Nor Hashimah Hj Mohd Taib, Alternative Dispute Resolution in ASEAN: Brunei Darussalam, Atorney-General Chambers, Brunei Darussalam, P.๑๕, http://www.aseanlawassociation.org/9GAdocs/w4_Brunei.pdf, accessed on ๓ April ๒๐๑๕.

๒๒๘

๑๑. การขอคนเงนทโจทกไดน ามาวางตอศาลเปนคาธรรมเนยมในการบงคบคด ๑๒. ศาลมค าสงน าเงนทไดจากการขายทอดตลาดทรพยสนของจ าเลยหรอการขายโดยตรงใหแก

โจทกในคด๕๑๖

บรไนบงคบใชกฎหมาย the Arbitration Act (Chapter ๑๗๓ of the Laws of Brunei) ซงเปนกฎหมายทบญญตเกยวกบการไกลเกลย การอนญาโตตลาการทเกดขนภายในประเทศบรไนตลอดจนการบงคบตามค าวนจฉยของอนญาโตตลาการตามขอตกลงอนญาโตตลาการในประเทศหรออาณาเขตอนนอกประเทศบรไนโดยประเทศหรออาณาเขตนนเปนภาคของ the Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards ภายใต United Nations Conference on International Commercial Arbitration ลงวนท ๑๐ มถนายน ค.ศ.๑๙๕๘ หรอ New York Convention๕๑๗

บรไนน าหลกตางตอบแทน (Reciprocity) มาปรบใชในเรองการบงคบค าชขาดอนญาโตตลาการ โดยภายใตมาตรา ๔๔ (๑) (Part IV) แหงพระราชบญญตอนญาโตตลาการ (Arbitration Act (Cap ๑๗๓)๕๑๘ ค าชขาดตาม New York Convention น ามาบงคบเชนเดยวกนโดยอาศยมาตรา ๓๖๕๑๙ และบรไนบงคบค าชขาดอนญาโตตลาการของประเทศทยอมรบบงคบค าชขาดอนญาโตตลาการของบรไนเชนเดยวกน มาตรา ๔๕ และ ๔๖ แหงพระราชบญญตอนญาโตตลาการ (Arbitration Act (Cap ๑๗๓) นนเปนไปตามหลกการเดยวกบ Article ๓๕ (๑) แหง the UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration ๑๙๘๕ (แกไขเมอ ๒๐๐๖)๕๒๐ อยางไรกตาม หากปรากฏตออยการสงสดแหงบรไนวาการยอมรบและบงคบตามค าพพากษาของศาลบรไนในประเทศใดใหผลทต ากวาหรอเปนการเสยเปรยบกวาทศาลประเทศบรไนยอมรบหรอบงคบค าพพากษาแลว อยการสงสดอาจมค าสงใหระงบการชดเชยหรอการบงคบตามค าพพากษาของศาลประเทศนนๆ ในบรไน ทงน เปนไปตาม มาตรา ๑๐ แหง the Reciprocal Enforcement of Foreign Judgment Act๕๒๑

๕๑๖Ahmad Isa & Partners, Diagnostic Study on Enforcing Contracts in Brunei Darussalam, October ๒๐๑๓, p.๒๗. ๕๑๗ Haji Mohammad Rosli bin Haji Ibrahim, Improving on Enforcement of International Commercial Arbitration Awards in ASEAN Countries (Brunei Darussalam Attorney Generals’ Chambers, ASEAN Law Association, ๑๐th General Assembly, http://www.aseanlawassociation.org/10GAdocs/Brunei6.pdf, accessed on ๒ April ๒๐๑๕. ๕๑๘ Arbitration Act (Cap ๑๗๓) Section ๔๔ (๑) states (I) A Convention award shall subject to this Part, be enforceable either by action or in the same manner as the award of an arbitrator is enforceable by virtue of section ๓๖. ๕๑๙ Arbitration Act (Cap ๑๗๓) Section ๓๖ states An award on an arbitration agreement may, by leave of the Court or a judge thereof, be enforced in the same manner as a judgment or order to the same effect, and where leave is so given, judgment may be entered in terms of the award. ๕๒๐ The UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration ๑๙๘๕ (แกไขเมอ ๒๐๐๖) Article ๓๕(๑) An arbitral award, irrespective of the country in which it was made, shall be recognized as binding and, upon application in writing to the competent court, shall be enforced subject to the provisions of this article and of article ๓๖. ๕๒๑ The Reciprocal Enforcement of Foreign Judgment Act Cap ๑๗๗ Section ๑๐ (๑) If it appears to the Attorney General that the recognition and enforcement accorded by the courts of any foreign country to judgments given in the High Court

๒๒๙

ในสวนของการบงคบค าพพากษาตางประเทศในบรไนนน บรไนไดก าหนดการบงคบค าพพากษาตางประเทศตามหลกตางตอบแทน ( the Reciprocal Enforcement of Foreign Judgments Act Cap ๑๗๗ of the Laws of Brunei) เพอใหบงคบค าพพากษาทมในตางประเทศใหมผลบงคบในประเทศบรไนโดยใหเฉพาะประเทศทมการบงคบค าพพากษาทมาจากบรไนตามหลกตางตอบแทนเชนกน ทงนค าพพากษาของศาลตางประเทศนนรวมถงค าชขาดของอนญาโตตลาการตางประเทศดวยเชนกน๕๒๒

กระบวนการบงคบคด ปญหาและขอควรร

ความทาทายของบรไนอยทการบงคบตามค าชขาดของอนญาโตตลาการและกระบวนการระงบขอพพาทนอกศาลในประเทศอน เนองดวยอาเซยนประกอบดวยประเทศทมพนฐานธรรมเนยมปฏบตทแตกตางกน จงมความเปนไปไดทค าวนจฉยของประเทศหนงอาจไมไดรบการยอมรบในอกประเทศหนง ในสวนของกระบนการระงบขอพพาทและการบงคบคดชารอะฮนนยงคงจ ากดอยเพยงกฎหมายทเกยวกบบคคล เนองดวยบรไนยงอยในชวงของการพฒนากฎหมายชารอะฮ กระบวนการระงบขอพพาทภายใตหลกกฎหมายชารอะฮจงยงคงตองไดรบการพฒนาตอไป

๙.๕ บทสรป

บรไนยงคงไมมการก าหนดกฎเกณฑเฉพาะเกยวกบกระบวนการไกลเกลย กฎหมายเพยงก าหนดเรองอนญาโตตลาการ แตในเดอนธนวาคม ๒๕๕๗ ไดมการอนมตโดยสลตานและยงดเปอรตวน ใหจดตงสถาบนเฉพาะในบรไนเพอทท าหนาทระงบขอพพาทเกยวกบการคาภายในและระหวางประเทศ อนเปนกระบวนการนอกศาลหรอ เปนสถาบนอนญาโตตลาการโดยเฉพาะหรอสถาบนระงบขอพพาททางเลอก แตยงเปนเรองทยงไมไดรบความนยมมากนก ในทางปฏบตปจจบน คกรณสามารถเลอกประเทศทตนตองการใหเปนอนญาโตตลาการในขอพพาทตามสญญาได กระบวนการระงบขอพพาททางอนญาโตตลาการในบรไนยงมจ านวนไมมากนก เนองดวยประชาชนยงคงนยมทจะน าคดขนสศาลเพอน าไปสกระบวนการระงบขอพพาท และไมมความแตกตางอยางมากระหวางกระบนการระงบขอพพาทนอกศาลและการระงบขอพพาทในศาลทงในดานระยะเวลาของกระบวนการ และคาใชจายในการด าเนนการ และกระบวนการอนญาโตตลาการอาจกอใหเกดคาใชจายมากกวากระบวนการทางศาล โดยเฉพาะคาใชจายส าหรบผทจะมาเปนอนญาโตตลาการและสถานท นอกจากนศาลบรไนยงมบทบาทอยางมากในการสงเสรมใหเกดการบรรลความตกลงเพอระงบขอพพาทโดยบงคบใหคความจะตองมการประชมกนกอนทจะเรมกระบวนพจารณาของศาล ซงกระบวนการนคอนขางมประสทธภาพในการระงบขอพพาทกอนทจะเรมกระบวนพจารณาในศาล

of Brunei Darussalam substantially less favourable than that accorded by the courts of Brunei Darussalam to judgments of the superior courts of that country, the Attorney General may by order apply this section to that country. ๕๒๒ Haji Mohammad Rosli binHaji Ibrahim, Brunei Darussalam Attorney Generals’ Chambers, “Improving on Enforcement of International Commercial Arbitration Awards in ASEAN Countries (Brunei Darussalam Perspectives)”, ASEAN Law Association ๑๐th General Assembly, p. ๕.

๒๓๐

บทท ๑๐ หนวยงานทเกยวของกบการคาการลงทนในประเทศบรไน

๑๐.๑ หนวยงานภาครฐ

๑๐.๑.๑ หนวยงานดานการเขามาในประเทศหรอการท างานของคนตางดาว

๑๐.๑.๑.๑ ส านกงานตรวจคนเขาเมองและส านกทะเบยนแหงชาต (Immigration and National Registration Department)

ส านกงานตรวจคนเขาเมองและทะเบยนแหงชาต เปนหนวยงานของรฐทรบผดชอบเกยวกบการก ากบดแลคนเขาเมอง การตรวจหนงสอเดนทางและการตรวจลงตรา (Passport and Visa) และการขอจางแรงงานตางดาว๕๒๓ ในการจางแรงงานตางดาว นายจางตองมใบอนญาตทออกโดยคณะผตรวจการแรงงานของประเทศบรไน (Commissioner of Labour Brunei Darussalam) ซงวามารถขอไดทส านกงานตรวจคนเขาเมองและทะเบยนแหงชาตแหงน ในกรณทรองผตรวจการแรงงานของประเทศบรไน (Deputy Commissioner) มค าสงปฏเสธการออกใบอนญาตการจางแรงงานคนตางดาว นายจางสามารถอทธรณค าสงนนตอผตรวจการแรงงานของประเทศบรไน (Commissioner) ภายใน ๑๔ วนหลงจากไดรบค าสงดงกลาว๕๒๔ ในกรณทผตรวจการแรงงานของประเทศบรไน (Commissioner) มค าสงปฏเสธการออกใบอนญาตการจางแรงงานคนตางดาว นายจางสามารถอทธรณค าสงนนตอรฐมนตรกระทรวงมหาดไทย (Minister of Home Office) ภายใน ๑๔ วนหลงจากไดรบค าสงดงกลาว๕๒๕

(๑) โครงสราง

ส านกงานตรวจคนเขาเมองและทะเบยนแหงชาตมผอ านวยการส านกตรวจคนเขาเมองและทะเบยนแหงชาต (Director of Immigration and National Registration Department) ด ารงต าแหนงสงสด และ

๕๒๓ The Government of Brunei Darussalam Official Website, Immigration and National Registration, http://www.immigra tion.gov.bn/ about.htm, accessed on ๑๕ December ๒๐๑๔. ๕๒๔ Section ๓ (๒) of the Labour Act (Cap ๙๓) ระบวา “if any employer is dissatisfied with any decision or order of a Deputy Commissioner of Labour or an Assistant Commissioner of Labour made or given by virtue of the provisions of the preceding subsection, he may appeal from such decision or order to the Commissioner within ๑๔ days of the date of such decision or order being communicated to him.” ๕๒๕ Section ๓ (๓) of the Labour Act (CAP ๙๓) ระบวา “if any employer is dissatisfied with any decision or order made or given by the Commissioner either original or by virtue of the preceding subsection, he may appeal from such decision or order to the Minister within ๑๔ days of the date of such decision or order being communicated to him.”

๒๓๑

มรองผอ านวยการส านกงานตรวจคนเขาเมองและทะเบยนแหงชาตสองทาน ไดแกรองผอ านวยการส านกงานตรวจคนเขาเมอง (Deputy Director of Immigration) และรองผอ านวยการส านกงานทะเบยนแหงชาต (Deputy Director of National Registration) อยภายใตบงคบบญชา โดยรองผอ านวยการทงสองทานจะมผชวยผอ านวยการส านกงานตรวจคนเขาเมองและทะเบยนแหงชาตอยภายใตการบงคบบญชาทานละสองคน (Assistant Director)๕๒๖

ส านกงานตรวจคนเขาเมองและทะเบยนแหงชาต แบงการท าการเปนสามฝายดวยกนคอ

- ฝายการเงนและการบรหาร (Administration and Finance Division) - ฝายคนควาพฒนาและคอมพวเตอร (Research, Development and Computers Division) - ฝายการท างานของคนตางดาว (Foreign Workers Division)

(๒) อ านาจและหนาท

แตละฝายของส านกงานตรวจคนเขาเมองและทะเบยนแหงชาต มอ านาจและหนาทดงน๕๒๗

ฝายการเงนและการบรหาร (Administration and Finance Division) มหนาทดงน

๕๒๖ The Government of Brunei Darussalam Official Website, Immigration and National Registration, http://www.imigresen.gov.bn/ IM%20WSS/SO.html, accessed on ๑๕ April ๒๐๑๕. ๕๒๗ The Government of Brunei Darussalam Official Website, Immigration and National Registration, http://www.imigresen.gov.bn/ IM%20WSS/SO.html, accessed on ๑๕ April ๒๐๑๕.

๒๓๒

- ดแลเรองการบรการองคกร บคลากร และการเงน อาทเชน การจายเงนเดอน และการดแลเรองรายรบรายจายขององคกร

- เสนองบประมาณส าหรบองคกรและโครงการพฒนาตางๆตอสภาเพอรออนมต ฝายคนควาพฒนาและคอมพวเตอร (Research, Development and Computers Division) มหนาทดงน - วางแผนระยะสนและระยะยาวในเรองการบรหารอาคารส านกงาน - คนควา พฒนา และบงคบใชระบบเทคโนโลยการสอสารระยะยาว - พฒนาบคลากรขององคกร - วางแผนและพฒนาการใหบรการประชาชนขององคกร - รวบรวมขอมลการศกษาและวจยจากแหลงตางๆ

ฝายการท างานของคนตางดาว (Foreign Workers Division) มหนาทดงน - ออกวซา และออกใบอนญาตการท างานใหแรงงานตางดาวทท างานในประเทศบรไน - ออกวซาใหกบผตดตาม (Dependent) - รบผดชอบเรองการจางแรงงานคนตางดาวในประเทศบรไน ซงรวมถงการก ากบดแลใบอนญาต

การท างานของคนตางดาว การออก Re-Entry Visa ใหกบคนตางดาว และการยกเลกวซาการท างานของคนตางดาว เปนตน

(๓) ทอยและการตดตอ

Department of Immigration & National Registration Road Minister of BB ๓๙๑๐ Bandar Seri Begawan Brunei Darussalam Tel: +๖๗๓ ๒๓๘ ๓๑๐๖ - ๐๘ Fax: +๖๗๓ ๒๓๘ ๑๐๔๕ Email: info@immigration.gov.bn

๑๐.๑.๒ หนวยงานดานการจดตงธรกจของคนตางดาว

๑๐.๑.๒.๑ คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงชาตแหงประเทศบรไน (Brunei Economic Development Board: BEDB)

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงชาตแหงประเทศบรไน (BEDB) เปนองคกรทจดตงโดย The Brunei Economic Development Board Act (Cap ๑๐๔) จดตงโดยสลตานของบรไน เมอเดอน

๒๓๓

พฤศจกายน ๒๕๔๔ เพอเปนองคกรในการน าการพฒนาทางเศรษฐกจของบรไน โดยมหนาทเปนหนวยงานแรกในการดงดด รกษา และเพมมลคาการลงทนจากในประเทศและตางประเทศ พรอมทงเปนผประสานงานระหวางหนวยงานตางๆ เพอใหเปนประโยชนสงสด โดยก าหนดนโยบายกฎหมาย ระบบการสถาบน และการพฒนาทรพยากรมนษยเพอพฒนาการสงเสรมการลงทน (๑) โครงสราง

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงชาตแหงประเทศบรไน (BEDB) อยภายใตการบงคบบญชาโดยตรงของสลตานและ Yang Di-Pertuan ผท าหนาทแตงตงคณะกรรมการ (Board) ซงมองคประกอบของดงน๕๒๘

องคประกอบคณะกรรมการ - ประธาน (Chairman) ซงแตงตงโดยสลตานและ Yang Di-Pertuan มวาระการด ารงต าแหนง ๓

ป - รองประธาน (Deputy Chairman) ซงแตงตงโดยสลตาน และ Yang Di-Pertuan มวาระการ

ด ารงต าแหนง ๓ ป - คณะกรรมการอาวโส (Ex-Officio Members) จ านวน ๓ คน ซงคดสรรมาจากผด ารงต าแหนง

อยในส านกปลดกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (The office of the Permanent Secretary of the Ministry of Industry and Primary Resources) และกระทรวงการคลง (Ministry of Finance) แตงตงโดยสลตาน และ Yang Di-Pertuan มวาระการด ารงต าแหนง ๒ ป

- คณะกรรมการ (Appointed Member) จ านวนตงแต ๓ คนขนไปแตไมเกน ๕ คน ผมคณวฒและความเชยวชาญทางดานการคา การเงน การธนาคาร การผลต หรอการจดการ แตงตงโดยสลตาน และ Yang Di-Pertuan มวาระการด ารงต าแหนง ๒ ป

๕๒๘ Section ๔ of the Brunei Economic Development Board Act (Cap ๑๐๔) ระบวา “The Board shall consist of (a) a chairman, who shall be appointed by His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan, (b) a deputy chairman, who shall be appointed by His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan, (c) three ex-officio members who shall be the persons for the time being holding the office of the Permanent Secretary of the Ministry of Industry and Primary Resources, the Chief Executive Officer and a representative of the Ministry of Finance, appointed by the Permanent Secretary of the Ministry of Finance, the Minister of Finance or by His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan; and (d) not less than three and not more than five other members (hereinafter referred to “as appointed members”) to be appointed by His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan from amongst persons appearing to him to be qualified as having wide experience of and shown capacity in matters relating to banking, manufacturing, housing, commerce, finance or administration, or to be otherwise suitable for appointment by virtue of their special knowledge and experience… [t]he chairman shall hold office for a term of ๓ years from the date of his appointment… [e]very appointed member shall hold office for a term of ๒ years from the date of his appointment unless his appointment is sooner resigned or revoked”.

๒๓๔

ประธานบรหาร (Chief Executive Officer)๕๒๙ - สลตาน และ Yang Di-Pertuan แตงตง Chief Executive Officer ผมหนาทด าเนนการตาม

ค าสงของคณะกรรมการ (Board)

(๒) อ านาจหนาท

หนาทและความรบผดชอบของคณะกรรมการ (Board) มดงตอไปน๕๓๐

๕๒๙ Section ๗ of the Brunei Economic Development Board Act (Cap ๑๐๔) ระบวา “His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan shall appoint a Chief Executive Officer of the Brunei Economic Development Board, who shall perform such duties as the Board may entrust or delegate to him.” ๕๓๐ Section ๘ of the Brunei Economic Development Board Act (Cap ๑๐๔) ระบวา “The Board shall have the following functions (a) to promote undertake, form or participate in any residential, industrial, agricultural or commercial development on areas in Brunei Darussalam designated for such purposes; (b) to promote or undertake any kind of business, trading and commercial enterprises including agricultural, industrial, housing and mining enterprises in Brunei Darussalam as the Board may think fit; (c) promote, wherever necessary any company or companies for any of the purposes specified in paragraph (b); (d) with the written approval of the Minister and Minister of Finance to establish a bank or a financial institution; (e) to stimulate the growth, expansion and development of Brunei Darussalam economy by promoting Brunei Darussalam as an investment destination; (f) to formulate investment promotion policies and plans, promotional incentives and marketing strategies to attract foreign and local investments in advanced technology industries and skillintensive services which enjoy good export market prospects; (g) to promote, facilitate and assist in the development of industrial activities including export oriented business activities; (h) to encourage foreign and local industries to upgrade their skill and technological levels through investment in new technology, automation, training, research and product development activities; (i) support the development of local entrepreneurs and small and medium businesses and assist local companies to expand and upgrade their operations; and (j) to do all such other acts and things

๒๓๕

- เพอกระตนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ โดย - สงเสรมการพฒนาพนทของประเทศ และสงเสรมธรกจการคา การอตสาหกรรม การเกษตร การ

พฒนาอสงหารมทรพย และเหมองแร - จดท านโยบายและแผนยทธศาสตรการสงเสรมการลงทน เพอดงดดการลงทนจากตางชาตและ

การลงทนจากคนชาตในกลมอตสาหกรรมเทคโนโลย และกลมธรกจบรการทใชฝมอขนสง (Skill-Intensive Services)

- สงเสรมและอ านวยความสะดวกเพอพฒนาธรกจท เนนการสงออก (Export-Oriented Business)

- สนบสนนใหธรกจตางชาตและธรกจของคนชาตพฒนาฝมอแรงงาน และเทคโนโลย โดยการลงทนในเทคโนโลยใหม การฝกอบรม การคนควาและพฒนา และการพฒนาสนคา

- สนบสนนการพฒนาของผประกอบการทองถนขนาดกลางและขนาดเลก (Local Small and Medium Sized Enterprises)

คณะกรรมการ (Board) มอ านาจด าเนนการดงตอไปน๕๓๑

as are necessary for the exercise of the powers or performance of all or any of the functions and duties of the Board under this Act or to perform such other functions as a body or authority if appointed as such by His Majesty the Sultan and Yang Di-Pertuan in Council in accordance with any written law.” ๕๓๑ Section ๙ of the Brunei Economic Development Board Act (Cap ๑๐๔) ระบวา “For the purposes of performing any of its functions…the Board may (a) acquire, purchase, exchange, sell or lease and hold land, buildings and other immovable property; (b) build houses, flats, tenements, shops and shop-houses, convert any house, shop or shop-house into flats or tenements; (c) acquire, purchase, exchange, lease and hold land for the purpose of development and resale to the public and building lots, or industrial land and for the purposes of providing open spaces and recreation grounds; (d) do all other things as may be necessary or expedient for the purposes of carrying into effect the provisions of this Act; (e) do any work on land necessary for the purposes of its development, as building or industrial land; (f) acquire, purchase, exchange, lease and hold mining, agricultural and timber land for purposes of mining, agricultural development and logging respectively; (g) sell land, building or other immovable property; (h) lease to other persons in accordance with the provisions of any law in force in Brunei Darussalam relating to land or dealings in land, from month to month or otherwise, any land or building or other immovable property at such rent and subject to such terms and conditions as the Board shall think fit; (i) enter into contracts with other persons such persons should build or do any work on behalf of the Board; (j) enter into contracts or do any other act or matter necessary and proper for carrying into effect the purposes of this Act; (k) with the written approval of the Minister and the Minister of Finance, underwrite the issue of stocks, shares, bonds or debentures by business enterprises; (l) with the written approval of the Minister and the Minister of Finance, guarantee on such terms and conditions as may be agreed upon, loans raised by business enterprises which are floated in the public market; (m) with the written approval of the Minister and the Minister of Finance, grant loans or advances to business enterprises for the purpose of industrial development; (n) manage, control or supervise business enterprises by nominating directors or advisers or otherwise collaborating with them; (o) with the written approval of the Minister and the Minister of Finance, establish, sell shares of, invest in and manage business enterprises; (p) provide technical service and assistance to business enterprises and to build up a corps of engineering and managerial staff to provide such assistance;

๒๓๖

- ซอขาย หรอเชาทดน ตก สงกอสราง และอสงหารมทรพยอนๆ - สรางอาคาร หรอรานคา - ใหบคคลอนเชาทดน หรออาคาร ภายใตเงอนไขของกฎหมายวาดวยการเชาทรพยของบรไน - เขาท าสญญากบบคคลภายนอกเพอใหบคคลภายนอกด าเนนงานตามวตถประสงคของ BEDB - ระดมทนเพอการออกหน หนก หรอพนธบตรใหธรกจใดๆ ภายใตการอนมตเปนหนงสอจากรฐมนตร

กระทรวงการคลง - เปนผค าประกนเงนกของบรษททอยในตลาดหลกทรพย ภายใตการอนมตเปนหนงสอจากรฐมนตร

กระทรวงการคลง - ควบคมดแล และก ากบธรกจโดยการแตงตงกรรมการ หรอทปรกษาในบรษทนนๆ นอกจากน

คณะกรรมการ (BEDB Board) ยงสามารถรวมงานกบบรษทเชนวานนได - ขายหน หรอลงทนในหนของธรกจใดๆ ภายใตการอนมตเปนหนงสอจากรฐมนตรกระทรวงการคลง - ใหความชวยเหลอทางเทคนคแกธรกจ และใหการสนบสนนเจาหนาททางวศวกรรม และการบรหาร

ใหแกธรกจ - สามารถตกลงและรบคาตอบแทนจากการใหบรการ - ท าหนาทเปนตวแทนใหกบธรกจ - จดทะเบยนหน หนก หรอพนธบตรของธรกจ - วางโครงสราง จดการ และพฒนาพนทนคมอตสาหกรรม - สงเสรมการเจรญเตบโตของธรกจบรการของนกลงทนตางดาวและนกลงทนภายในประเทศ โดยการ

พฒนาโครงสรางสาธารณปโภค (Infrastructure) และจดท าและบงคบใชแผนและยทธศาสตรการสงเสรมการลงทน

- อ านวยความสะดวกธรกจใหมและธรกจทจดตงแลว ในเรองการด าเนนการ และการหารอกบหนวยงานทเกยวของ

- ด าเนนการตามหนาทและอ านาจทไดรบตามกฎหมายอน หรอทไดรบมอบอ านาจตามกฎหมายอน

(q) receive in consideration of the services rendered by it such commission as may be agreed upon; (r) act as agents for any business enterprises; (s) subscribe to stocks, shares, bonds or debentures of industrial enterprise; (t) lay out, develop and manage sites, parks, estates, identified zones and other premises for industries and businesses in Brunei Darussalam or elsewhere via sale or lease of specific site; (u) foster the growth of the service industry by developing the appropriate infrastructure and formulating and implementing investment promotion plans, promotional incentives and marketing strategies to support local and international firms and businesses in the services sector in Brunei Darussalam; (v) facilitate new and existing companies in the implementation and operation of their projects, and offer assistance through direct consultation and co-operation with the relevant authorities; (w) exercise all functions and powers and perform all duties which, under or by virtue of any written law, are or may be or become vested or delegated to it; and (x) generally do all such matters and things as may be incidental to or consequential upon the exercise of its duties under this Act.”

๒๓๗

- ปฏบตและด าเนนการในเรองทเกยวเนองกบอ านาจและหนาทภายใตกฎหมายน

(๓) ทอยและการตดตอ

The Brunei Economic Development Board (BEDB) Block ๒ D, Jalan Kumbang Pasang Bandar Seri Begawan BA ๑๓๑๑ Brunei Darussalam Tel: +๖๗๓-๒๒๓ ๐๑๑๑ Fax: +๖๗๓-๒๒๓ ๐๐๘๒ Website: www.bedb.com.bn

๑๐.๑.๒.๒ ส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (The Registry of Companies and Business Names: ROCBN)

ส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) กอตงขนครงแรกในป ค.ศ. ๑๙๕๙ ภายใตส านกงานอยการสงสด (The Attorney General’s Chamber Office) ภายหลงไดมการยายส านกงานฯ เขามาอยภายใตกระทรวงการคลง (Ministry of Finance) เมอเดอนเมษายน ค.ศ. ๒๐๑๒ และไดด าเนนการอยภายใตกระทรวงการคลงจนถงปจจบน๕๓๒

(๑) อ านาจและหนาท

หนาทหลกของส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท (ROCBN) คอการจดทะเบยนธรกจเพอจดตงบรษทในบรไน โดยส านกงานฯ มหนาทและความรบผดชอบหลกดงน

- จดทะเบยนบรษทในประเทศบรไนตามขอก าหนดและเงอนไขของกฎหมาย The Companies Act ๑๙๘๔ (Cap ๓๙) และจดทะเบยนชอบรษทในประเทศบรไนตามขอก าหนดและเงอนไขของกฎหมาย The Business Names Act ๑๙๘๔ (Cap ๙๒)

- สรางระบบการจดทะเบยนและขอมลใหประชาชนทวไปเขาถงได - สงเสรมใหประชาชนเขาใจบทบาทและหนาทของส านกงานทะเบยนบรษทและชอบรษท

(ROCBN) - เปนตวแทนใหกบรฐบาลของบรไนในเรองการจดทะเบยนและก ากบดแลองคกรธรกจในประเทศ

บรไน

๕๓๒ The Government of Brunei, Ministry of Finance, the Registry of Companies and Business Names, http:// www.mof.gov.bn/index.php/divisions/registry-of-companies-and-business-names, accessed ๑๕ April ๒๐๑๕.

๒๓๘

(๒) ทอยและการตดตอ

Registry of Companies and Business Names Division Level ๑, Island Block Ministry of Finance Commonwealth drive, BS ๓๙๑๐ Brunei Darussalam Website: www.eregistry.agc.gov.bn, www.roc.gov.bn Tel: +๖๗๓ ๒๓๘ ๐๕๐๕ Fax: +๖๗๓ ๒๓๘ ๐๕๐๓ Counter Operating Hours Monday – Thursday & Saturday ๘.๐๐ am – ๓.๓๐ pm

๑๐.๑.๓ หนวยงานดานการสงเสรมการลงทน

๑๐.๑.๓.๑ กระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (Ministry of Industry and Primary Resources: MIPR)

กระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (MIPR) มหนาทรบผดชอบการอนมตโครงการการลงทน โดยเฉพาะในดานทเกยวของกบทรพยากรพนฐาน เชน เกษตร ประมง และปาไม รวมทงรบผดชอบการใหสทธภายใตประกาศการสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๔๔ (Investment Incentive Order ๒๐๑๑) ความแตกตางระหวางกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (MIPR) และคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจแหงประเทศบรไน (BEDB) คอ กระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (MIPR) จะรบการลงทนในระดบใหญ ซงมฝายรฐบาลบรไนเปนคสญญาในการลงทนในเรองเกษตร ประมง ปาไม และทรพยากรธรรมชาต สวนคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจแหงประเทศบรไน (BEDB) เปนหนวยงานทประสานงานการลงทนของคนตางดาวในทกระดบ และอ านวยความสะดวกใหแกนกลงทนตางดาวในการตดตอไปยงหนวยงานทเกยวของอนๆ๕๓๓

(๑) โครงสราง

กระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (MIPR) มรฐมนตรกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน เปนผบงคบบญชาสงสด โดยมส านกปลดกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน

๕๓๓ บทสมภาษณ Felicity Chan, Innovation and New Initiatives Division, Brunei Economic Development Board (BEDB) ณ iCenter, Brunei Economic Development Board (BEDB) บนดาเสรรเบกาวน ในวนท ๑๐ เมษายน ๒๕๕๘.

๒๓๙

(Permanent Secretary) อยภายใตบงคบบญชาโดยตรง ภายใตส านกปลดฯ มการแบงหนวยงานในการปฏบตงานในแตละแขนงเปน ๔ หนวย คอ หนวยอ านวยความสะดวกในการประกอบธรกจ (Ease of Doing Business Unit) หนวยขอมลเทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology Unit) หนวยวางแผนและนโยบาย (Policy and Planning Division) และหนวยการเงนและการบรหาร (Administration and Finance Division) ภายใตส านกปลดกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน มการแบงการท างานออกเปนสองฝายตามภาระหนาทของเนองาน ฝายแรกเปนฝายการพฒนาทรพยากรขนพนฐาน (Primary Resources Development) ซงจะมรองปลดปลดกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐานดานพฒนาทรพยากรข นพนฐานเปนผดแล อกฝายเปนฝายการพฒนาดานอตสาหกรรมและผประกอบการ (Industry and Entrepreneurial Development) ซงจะมรองปลดปลดกระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐานดานการพฒนาดานอตสาหกรรมและผประกอบการเปนผดแล

ทมา: The Government of Brunei, Ministry of Industry and Primary Resources, http://www.industry.gov.bn/index.php?option=com_content&view=article&id=49&Itemid=67

๒๔๐

(๒) อ านาจและหนาท

กระทรวงอตสาหกรรมและทรพยากรพนฐาน (MIPR) มอ านาจและหนาทดงน๕๓๔ - เพมผลผลตมวลรวมในประเทศ (GDP) และรายไดของประเทศ - เพมการมสวนรวมของประชากรทองถนและธรกจทองถนในโครงการการลงทน เพอการพฒนาท

ยงยนของธรกจ - เพมการจางงานในระดบชาต - อ านวยความสะดวกและพฒนาอตสาหกรรมและทรพยากรธรรมชาตส าหรบการบรโภคใน

ประเทศและการสงออก - พฒนาสภาพแวดลอมในการลงทนของประเทศ เพอดงดดการลงทนจากตางชาต - สรางพนกงานของกระทรวงฯ ใหมประสทธภาพและมความเปนผน า

(๓) ทอยและการตดตอ

Jalan Menteri Besar, Bandar Seri Begawan BB ๓๙๑๐, Brunei Darussalam Tel: +๖๗๓ ๒๓๘ ๒๘๒๒ Fax: +๖๗๓ ๒๓๘ ๒๔๗๔ Email: helpdesk@industry.gov.bn Website: www.bruneimipr.gov.bn

๑๐.๑.๔ หนวยงานดานแรงงาน

โปรดดส านกงานตรวจคนเขาเมองและส านกทะเบยนแหงชาต ( Immigration and National Registration Department) ภายใตขอ ๑ ดานบน

๑๐.๑.๕ หนวยงานรบเรองรองเรยนจากนกลงทน แรงงาน หรอคนตางดาว

โดยทวไปแลว ประเทศบรไนไมมชองทางโดยตรงในการรบเรองรองเรยนจากนกลงทนผประสบปญหาจากการลงทนในประเทศบรไน๕๓๕ ในกรณทขอพพาทเปนขอพพาททเกดจากการลงทนในระดบใหญท

๕๓๔ The Government of Brunei, Ministry of Industry and Primary Resources, http://www.industry.gov.bn/index.php?option= com_content&view=article&id=48&Itemid, accessed on ๑๕ April ๒๐๑๕. ๕๓๕ ประเทศบรไนไมมศาลปกครอง การอทธรณค าสงทางปกครองทออกโดยหนวยงานของรฐจงเปนเรองทไมมกฎหมายรองรบ นอกจากน ค าสงทางปกครองจากหนวยงานรฐบาลอาจถอไดวาเปนค าสงของหนวยงานทไดรบอ านาจจากสลตานในการบรการประเทศและไดรบการคม ครอง

๒๔๑

รฐบาลบรไนเปนคสญญา ประเทศบรไนมกจะใชวธหารอ (Consultation) กบคพพาท มากกวาทจะใชวธการระงบขอพพาททางศาล โดยใหส านกงานอยการสงสด (Attorney General’s Chamber) เปนผใหค าปรกษาทางกฎหมายแกรฐบาล อยางไรกด ในเรองการจางงานของคนตางดาวในประเทศบรไน ผวาจางสามารถอทธรณค าสงของหนวยงานรฐบาลทปฏเสธการจางงานคนตางดาวได โดยทในกรณทรองผตรวจการแรงงานของประเทศบรไน (Deputy Commissioner) มค าสงปฏเสธการออกใบอนญาตการจางแรงงานคนตางดาว นายจางสามารถอทธรณค าสงนนตอผตรวจการแรงงานของประเทศบรไน (Commissioner) ภายใน ๑๔ วนหลงจากไดรบค าสงดงกลาว๕๓๖ ในกรณทผตรวจการแรงงานของประเทศบรไน (Commissioner) มค าสงปฏเสธการออกใบอนญาตการจางแรงงานคนตางดาว นายจางสามารถอทธรณค าสงนนตอรฐมนตรกระทรวงมหาดไทย (Minister of Home Office) ภายใน ๑๔ วนหลงจากไดรบค าสงดงกลาว๕๓๗

๑๐.๑.๖ หนวยงานสนบสนนดานอนๆ

๑๐.๑.๖.๑ ส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไน (Brunei Darussalam Intellectual Property Office: BruIPO)

ส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไน (BruIPO) เปนหนวยงานภายใตคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงประเทศบรไน (BEDB) มหนาทหลกในการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาและคมครองสทธในทรพยสนทางปญญาใหแกบรษทในประเทศบรไน

(๑) โครงสราง

ส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไน (BruIPO) มประธานบรหาร (Chief Executive Officer and Registrar) เปนผด ารงต าแหนงสงสด และเปนผบงคบบญชาโดยตรงของผอ านวยการ (Director General and Deputy Registrar) ซงก ากบดแลการท างานของสองฝายคอ ฝายทะเบยนทรพยสนทางปญญา

(Immunity) จากอ านาจศาลใดๆ ตามรฐธรรมนญขอ ๘๔ (c), บทสมภาษณ ผเชยวชาญทางดานกฎหมายของประเทศบรไน วนท ๙ เมษายน ๒๕๕๘ ๕๓๖ Section ๓ (๒) of the Labour Act (Cap ๙๓) ระบวา “if any employer is dissatisfied with any decision or order of a Deputy Commissioner of Labour or an Assistant Commissioner of Labour made or given by virtue of the provisions of the preceding subsection, he may appeal from such decision or order to the Commissioner within ๑๔ days of the date of such decision or order being communicated to him.” ๕๓๗ Section ๓ (๓) of the Labour Act (Cap ๙๓) ระบวา “if any employer is dissatisfied with any decision or order made or given by the Commissioner either original or by virtue of the preceding subsection, he may appeal from such decision or order to the Minister within ๑๔ days of the date of such decision or order being communicated to him.”

๒๔๒

(Registrar) และฝายบรหาร (Administration) โดยฝายทะเบยนทรพยสนทางปญญา (Registrar) มหนาทหลกในการจดทะเบยนเครองหมายการคา (Trademarks) สทธบตร (Patent) และการออกแบบผลตภณฑ (Industrial Design) สวนฝายบรหาร (Administration) มหนาทหลกในการประชาสมพนธหนวยงานใหเปนทรจกของบคคลทวไป ดแลงานดานขอมลและเทคโนโลย และดแลงานดานการเงนและการจดการ

ทมา: Brunei Darussalam Intellectual Property Office, Brueni Economic Development Board,

http://www.bruipo.com.bn/ index.php/about-us/organisation

(๒) อ านาจและหนาท

ส านกงานทรพยสนทางปญญาบรไน (BruIPO) มอ านาจและหนาทดงน๕๓๘ - ใหบรการขอมลเรองสทธบตรซงคมครองนวตกรรม และสงเสรมใหเกดนวตกรรม การคนควา

และการพฒนาเพอสงเสรมธรกจ - สรางความตระหนกในเรองผลประโยชนของธรกจจากการไดรบการคมครองสทธในทรพยสน

ทางปญญา ในดานการเพมประสทธภาพและการแขงขน - สนบสนนและพฒนาใหประเทศบรไนเปนประเทศทมวฒนธรรมในการใชทรพยสนทางปญญา

(IP Culture) ซงเปนบอเกดของความคดสรางสรรค และนวตกรรม - สรางหนสวนกบภาคสวนทเกยวของในการผลกดนนวตกรรมใหเกดขนในประเทศบรไน

(๓) ทอยและการตดตอ

Brunei Intellectual Property Office (BruIPO) The Brunei Economic Development Board

๕๓๘ Brunei Darussalam Intellectual Property Office, Brueni Economic Development Board, http://www.bruipo.com.bn/ index.php/about-us/objectives

๒๔๓

Block ๒ D, Bangunan Kerajaan Jalan Kumbang Pasang Bandar Seri Begawan BA ๑๓๑๑ Negara Brunei Darussalam Tel: +๖๗๓ ๒๒๓ ๐๑๑๑, +๖๗๓ ๒๓๘ ๐๕๔๕ ๑๐.๑.๖.๒ ส านกอนญาโตตลาการ (Arbitration Centre)

(๑) โครงสรางและอ านาจหนาท

ส านกอนญาโตตลาการ (Arbitration Centre) จดตงขนเมอป ค.ศ. ๒๐๑๔ อยภายใตคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงประเทศบรไน (BEDB) โดยมวตถประสงคเพอเปนอ านวยการดานอนญาโตตลาการ การบรหารจดการ การไกลเกลยใหกบผบรโภคทงในและตางประเทศ โดยมการใหบรการและสงอ านวยความสะดวกในกระบวนการอนญาโตตลาการ และกระบวนการไกลเกลยในดานการคาเพอใหเปนทางเลอกในการยตขอพพาทไดอยางรวดเรวมากขนกวาการด าเนนคดแพงในศาลโดยปรกต ส านกอนญาโตตลาการนเปนหนวยงานอสระและไมแสวงหาก าไร๕๓๙

(๒) ทอยและการตดตอ

Arbitration Centre Floor ๘ BEDB Building The Brunei Economic Development Board (BEDB) Block ๒ D, Jalan Kumbang Pasang Bandar Seri Begawan BA ๑๓๑๑ Brunei Darussalam Tel: +๖๗๓ ๒๒๓ ๐๑๑๑ Fax: +๖๗๓ ๒๒๓ ๐๐๘๒ Website: www.bedb.com.bn

๑๐.๑.๖.๓ Autoriti Monetari Brunei Darussalam (AMBD)

(๑) โครงสรางและอ านาจและหนาท

๕๓๙ The News Centre of Radio Television Brunei, Brunei Darussalam Arbitration Center http://www.rtbnews.rtb.gov.bn/ index.php?option=com_content&view=article&id=24665:brunei-darussalam-arbitration-center&catid=34:local&Itemid=66 accessed on ๒๓ April ๒๐๑๕.

๒๔๔

AMBD เปนหนวยงานทจดตงตามกฎหมาย๕๔๐ เพอด าเนนงานเสมอนกบธนาคารกลางของบรไน มหนาท ๔ ประการ ไดแก ๑) ควบคมเสถยรภาพของระบบการเงนภายในประเทศ ๒) ก าหนดนโยบายการเงนและน าไปสการปฏบต ๓) ใหความชวยเหลอในการกอตงและการด าเนนการตลอดจนการก ากบดแลระบบการจายเงน และ ๔) ควบคมดแลธนาคารและสถาบนการเงน๕๔๑ กฎหมายนยงก าหนดความสมพนธกบรฐบาลในฐานะทเปนผประกอบการธนาคาร๕๔๒ ขอก าหนดในการใหเงนกแกรฐบาล๕๔๓ และการประสานความรวมมอกบรฐบาล๕๔๔ หนวยงาน AMBD ไดผนวก Brunei Currency and Monetary Board (BCMB) ซงเดมเปนหนวยงานภายใตกระทรวงการคลงทท าหนาทรกษาเสถยรภาพคาเงน เหรยญบรไน เขาเปนสวนหนงของ AMBD ในป ค.ศ. ๒๐๑๑ นอกจากนนแลว AMDB ไดผนวกหนวยงานอก ๓ หนวยงานซงเดมอยภายใตกระทรวงการคลงใหอยภายใต AMBD คอ The Financial Institution Division (FID), the Brunei International Financial Center (BIFC) และ Research and International Division (RID)๕๔๕

(๒) ทอยและการตดตอ

Autoriti Monetari Brunei Darussalam Level ๑๔, Ministry of Finance Building Commonwealth Drive Bandar Seri Begawan BB ๓๙๑๐ Negara Brunei Darussalam Tel: +๖๗๓ ๒๓๘ ๔๖๒๖ Fax: +๖๗๓ ๒๓๘ ๓๗๘๗ Email: info@ambd.gov.bn ๕๔๐ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order (๒๐๑๐) ๕๔๑ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๓๖(๑) ระบวา “In implementing its objects, the Authority may, exercise and discharge the following functions, powers and duties –

(b) Act as the central bank of Brunei Darussalam, including the conduct of monetary policy, the issuance of the currency of Brunei Darussalam, the oversight of payment systems and serving as banker to and financial agent of the government...”

๕๔๒ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๔๙ (๑) ระบวา “The Authority may act as a banker to, and a financial agent of, the Government…” ๕๔๓ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๕๐(a) ระบวา “The Authority shall not grant credit to the Government or State-owned entity provided but-…” ๕๔๔ The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order ๒๐๑๐ Section ๕๑(๑) ระบวา “Without prejudice to sections ๓(๕) and ๑๑(๔) and in pursuit of its objects and functions, the Authority shall hold regular meetings with the Government on monetary and fiscal policies and other matters of common interest, and both the Authority and the Government shall keep one another fully informed of all matters that affect them jointly…” ๕๔๕ Autoriti Monetari Brunei Darussalam (AMBD), http://www.ambd.gov.bn/about-ambd

๒๔๕

๑๐.๒ หนวยงานภาคเอกชน

๑๐.๒.๑ สภาหอการคาและอตสาหกรรมแหงบรไน (The National Chamber of Commerce and Industry of Brunei Darussalam)

สภาหอการคาและอตสาหกรรมแหงบรไนเปนองคกรทองถนซงประกอบไปดวยสมาชกซงเปนบรษทและองคกรธรกจตางๆในประเทศบรไน นอกจากน สมาชกบางสวนเปนองคกรธรกจตางชาตซงมบรษทตงอยทประเทศบรไนและประกอบธรกจในประเทศบรไน บทบาทหลกของสภาหอการคาและอตสาหกรรมแหงบรไน คอการคมครองผลประโยชนของธรกจทเปนสมาชก และแบงปนประสบการณในการท าธรกจระหวางสมาชก รวมถงสรางเครอขายกบรฐบาล ภาคประชาชน และสอ นอกจากน สภาหอการคาแหงบรไนมบทบทส าคญในการพฒนาธรกจขนาดกลางและขนาดเลก (SMEs) ในการสรางเครอขายธรกจและการแบงปนขอมลธรกจจากบรษททมประสบการณ๕๔๖

(๑) ทอยและการตดตอ

National Chamber of Commerce and Industry P.O. Box ๑๐๙๙ Bandar Seri Begawan ๑๙๑๐ Brunei Darussalam Tel: +๖๗๓ ๒๒๒ ๗๒๙๗ Fax: +๖๗๓ ๒๒๒ ๗๒๙๘

๑๐.๒.๒ สภาหอการคาตางประเทศในบรไน

๑๐.๒ .๒.๑ สภาหอการคาและอตสาหกรรมต างประเทศแห งบร ไน (Brunei International Chamber of Commerce)

(๑) ทอยและการตดตอ

Brunei International Chamber of Commerce and Industry c/o Artitek Ibrahim P.O.Box ๒๒๘๕ Bandar Seri Begawan Brunei Darussalam Tel: +๖๗๓ ๒๒๒ ๖๐๐๐

๕๔๖ http://www.bruneidirecthys.net/about_brunei/chambers_of_commerce.html, accessed on ๑๕ April ๒๐๑๕.

๒๔๖

๑๐.๒.๒.๒ สภาหอการคาและอตสาหกรรมบรไน-มาเลเซย (The Brunei Malay Chamber of Commerce and Industry)

(๑) ทอยและการตดตอ

Brunei Malay Chamber of Commerce and Industry Suite ๔๑๑, Bangunan Guru Guru Melayu Brunei Jalan Kianggeh P.O. Box ๑๐๙๙ Bandar Seri Begawan ๑๙๑๐ Brunei Darussalam Tel: +๖๗๓ ๒๒๒ ๗๒๙๗, ๒๒๐๖๔๙ Fax: +๖๗๓ ๒๒๒ ๗๒๙๘ Tlx: Bu ๒๔๔๕

๑๐.๒.๒.๓ สภาหอการคาจนในประเทศบรไน (The Chinese Chamber of Commerce)

(๑) ทอยและการตดตอ

Chinese Chamber of Commerce Chinese Chamber of Commerce Building ๗๒, Jalan Roberts Bandar Seri Begawan ๒๐๘๕ Tel: +๖๗๓ ๒๒๓ ๕๔๙๔ - ๖ Fax: +๖๗๓ ๒๒๓ ๕๔๙๒ - ๓

บรรณานกรม

๒๔๗

บรรณานกรม เอกสารภาษาไทย

กฎกตกา WTO เลมทหก: การศลกากรและสถาบน, ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), เลมท ๖: มถนายน ๒๕๕๒, p. ๔๒-๔๕.

กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย, ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC), พฤศจกายน ๒๕๕๒, หนา ๙.

กรมสรรพสามต ส านกแผนภาษ, บรไนดารสซาลามhttp://aec.excise.go.th/cs/groups/public/documents/document/mjaw/mdm4/~edisp/

webportal16200038871.pdf. การคมครองคนไทย, ระเบยบการน าเงนเขา-ออกประเทศของบรไน, - ขอมล ณ วนท ๔ สงหาคม ๒๕๕๔

http://protectthaicitizen.blogspot .com/2011/08/blog-post_04.html. ขอมลการจดตงธรกจและการประกอบธรกจในฐานะคนตางชาตของอาเซยน, กรมพฒนาธรกจการคา, ๒๕๕๖, p. ๑๙. จรญ มะลลม กตมา อมรทต และพรพมล ตรโชต, ไทยกบโลกมสลม: ศกษาเฉพาะกรณชาวไทยมสลม,

กรงเทพฯ สถาบนเอเชยศกษา, ๒๕๓๙, หนา ๒๓๔. จกรกฤษณ ควรพจน, กฎหมายระหวางประเทศวาดวยลขสทธ สทธบตร และเครองหมายการคา (พมพครงท ๔:

นตธรรม, ๒๕๔๘), น. ๖๘-๗๐. ถอยค าจากการแถลงการณ (Royal Speech: titah) ในวาระวนประกาศอสรภาพของประเทศบรไน ป ๒๕๒๗

สบคนไดท http://www.jpm.gov.bn. นรมล สธรรมกจ, มาตรฐานแรงงานกบการคาระหวางประเทศ, เอกสารวจยหมายเลข ๖ โครงการ WTO

Watch (จบกระแสองคการการคาโลก), หนา ๓๑. บทสมภาษณ Felicity Chan, Innovation and New Initiatives Division, Brunei Economic

Development Board (BEDB) ณ iCenter, Brunei Economic Development Board (BEDB) บนดาเสรรเบกาวน ในวนท ๑๐ เมษายน ๒๕๕๘.

บทสมภาษณนกกฎหมายบรไน วนท ๙ เมษายน ๒๕๕๘ บนดารเสรเบกาวน บรไนดารสซาลาม. รอบรเรองการลงทนในอาเซยน : บรไนดารซาลาม, กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย, ครง

ท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗, p. ๑๐๒. ราคาตามความตกลงแกตต, กรมศลกากร,

http://www.customs.go.th/wps/wcm/connect/Library+cus501th/InternetTH/4/6AA6AA488B686ABDC053C983B1AF9E09.

๒๔๘

วชระ เปยแกว, การจดทะเบยนเครองหมายการคาตามพธสารมาดรด, www.ipthailand.go.th/dmdocuments/content_madrid.pdf.

สถานเอกอครราชทต ณ บนดารเสรเบกาวน http://www.thaiembassybrunei.org/index.php?lay=show&ac=article&Id=5393094 74&Ntype=1.

สถานเอกอครราชทต ณ บนดารเสรเบกาวน, ขอมลประเทศบรไนฯ, http://www.thaiembassy.org/bsb/th/thai-people/50987-%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B8%A5%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%9A%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%84%E0%B8%99%E0%B8%AF.html.

สามารถ ทองเฝอ, อสลามการเมองในการบรหารรฐสลตานบรไนดารสสลาม, วารสารการเมองการปกครอง กจการสาธารณะ ปท ๔ ฉบบท ๒ มนาคม – สงหาคม ๒๕๕๗ หนา ๑๗๖.

ส านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม, ขอตกลงอาเซยน, เขาถงไดท iiu.oie.go.th. ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน, ความตกลงดานการลงทนของอาเซยน (ASEAN Comprehensive

Investment Agreement-ACIA), เขาถงไดท, http://www.boi.go.th/upload/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%9B%E0%B8 %B4%0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%AA%

E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A5%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B9%83%E0%B8%95%E0%B9%89%20ACIA%20%28revised%29_52346.pdf.

หนวยงานหลกดานการก าหนดนโยบายการเงนการคลงของบรไนดารสซาลาม Brunei Currency and Monetary Board http://www.eastasia watch.in.th/article.php?id=๖๖๕.

องคณา เตชะโกเมนท, ขอมลเบองตนเกยวกบ ILO, ส านกพฒนามาตรฐานแรงงาน, หนา ๔-๕. เอกสารภาษาตางประเทศ

A Black, The Stronger Rule of the More Enlightened European: The Consequences of Colonialism on Dispute Resolution in the Sultanate of Brunei, Legal History, vol. ๑๓, no. ๑, ๒๐๐๙, p. ๙๓.

About the Patent Cooperation Treaty (PCT), FindLaw, http://smallbusiness.findlaw.com/intellectual-property/about-the-patent-cooperation-treaty-pct.html.

๒๔๙

Ahmad Isa & Partners, Diagnostic Study on Enforcing Contracts in Brunei Darussalam, October ๒๐๑๓, p.๒๗.

ASEAN Comprehensive Investment Agreement: A Guidebook for Business & Investors, p. ๗, available at http://www.asean.org/images/2013/news/ACIA/ACIA%20Guidebook2012%20(14.3.13).pdf.

ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Jakarta: ASEAN Secretariat, February ๒๐๑๐, p.๑๐ ASEAN Law Association, Legal systems in ASEAN: Chapter ๑-Historical overview, p.๔, available

at http://www.aseanlaw association.org/ legal-brunei.html. ASEAN Law Association, see n. ๖, p. ๑. ASEAN Tax Guide, KPMG Asia Pacific Tax Centre, November ๒๐๑๓, p. ๑๖. ASEAN Tobacco Tax Report Card, May ๒๐๑๓ Asia pacific labour law review, Asia monitor resource centre, ๒๐๐๓, p.๓ Association of Southeast Asian Nations, ASEAN Investment Guidebook ๒๐๐๙, Indonesia,

๒๐๑๐, p.๒๙. Autoriti Monetari Brunei Darussalam (AMBD), http://www.ambd.gov.bn/about-ambd. Autoriti Monetari Brunei Darussalam Policy Statement ๒/๒๐๑๓ dated ๓๑ December ๒๐๑๓.

http://www.ambd.gov.bn/images/policy/AMBD%20Policy%20Statement%202-2013.pdf.

Autoriti Monetari Brunei Darussalam, About the Credit Bureau, http://www.ambd.gov.bn/birokredit/overview-of-credit-bureau.

Autoriti Monetari Brunei Darussalam, Banking and Specialized Market Supervision, http://www.ambd.gov.bn/regulatory/ banking-specialized-markets.

Autoriti Monetari Brunei Darussalam, Insurance / Takaful and Capital Market Supervision, http://www.ambd.gov.bn/ regulatory/insurance-takaful-capital-markets.

Azrimah Binti Haji Abdul Rahman , Working paper for National day Seminar 2006 “Legal System in Brunei Darussalam after The Singing of The Supplementary Agreement 1905/1906 Between Brunei & Great Britain”, http://www.bruneiresources.com/pdf/nd06_azrimah.pdf.

B. Taylor and D. E. Hayes, “Origin and history of the South China Sea basin”, Geophysical Monograph Series, Vol.๒๗, pp.๒๓-๕๖, ๑๙๘๓,http://www.agu.org/books/gm/v027 /GM027p0023/GM027p0023.shtml.

๒๕๐

BBC, Brunei Introduces tough Islamic Penal Code, ๓๐ April ๒๐๑๔, available at http://www. bbc.com/news/world-asia-27216798.

Brunei Darussalam Country Report, Bangkok Thailand, ๒๐๑๔, p. ๕. Brunei Darussalam Country Report, Ministry of Health, Labour and Welfare of Japan, ๒๐๑๑, p. ๑๑ Brunei Darussalam Intellectual Property Office, Brueni Economic Development Board,

http://www.bruipo.com.bn/ index.php/about-us/objectives. Brunei Darussalam Tax Profile, KPMG Asia Pacific Tax Centre, April ๒๐๑๓, p. ๘ Brunei IP Handbook, Pintas IP Group, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf. Brunei, Pension & Development Network,

http://www.pensiondevelopment.org/51/brunei.htm. Brunei, U.S. Department of State: ๒๐๑๔ Investment Climate Statement June ๒๐๑๔, p. ๓. Custom Import Duty, Custom Matters, KEMENTERIAN KEWANGAN, Ministry of Finance,

http://www.mof.gov.bn/index.php/ royal-custom-matters/customs-procedures/custom-import-duty.

Declaration of ASEAN Concord II (Bali Concord II), available online at http://www.asean.org/news/item/declaration-of-asean-concord-ii-bali-concord-ii.

Doing Business ๒๐๑๕, Brunei Darussalam, ๑๒ edition, A World Bank Group, p. ๖๗. Dr. Burcu Kilic and Peter Maybarduk, Comparative Analysis of the United States’ Intellectual

Property Proposal and the law of Brunei Darussalam, ๒๐๑๑, p.๒. E. Ann Black, Brunei Darussalam: Ideology and Law in a Malay Sultanate, in (eds.) E. Ann

Black and Gary F. Bell, Law and Legal Institutions of Asia Traditions, Adaptations and Innovations (Cambridge University Press, ๒๐๑๔), p. ๓๐๐.

Facilitating Technology Transfer & Management of IP Assets, BEDB, August ๒๐๑๔, p.๗ Fidfinvest, Doing Business in Brunei,

http://www.fidfinvest.com/pdf/Doing%20business%20in%20Brunei_englisch.pdf, P.9/9. From the titah (royal speech) given at the promulgation of Brunei’s independence in ๑๙๘๔.

Titah can beaccessed from the Government of Brunei’s website: http://www.jpm.gov.bn.

G A Saunders, History of Brunei, Oxford University Press, Kuala Lumpur, ๑๙๙๔, p. ๕. G C Gunn, Language, Power, and Ideology in Brunei Darussalam, Ohio University Center for

International Studies, Athens, ๑๙๙๗, pp. ๔๓ and ๔๘.

๒๕๑

General Overview of Items (A) – (F), COUNTRY: BRUNEI DARUSSALAM, www.wipo.int/ipdevelopment/en/pdf/asean/ brunei.pdf.

Graham Saunders, A History of Brunei (Kuala Lumpur: Oxford University Press, ๑๙๙๔), p.๑๔๗. Haji Mohammad Rosli bin Haji Ibrahim, Improving on Enforcement of International

Commercial Arbitration Awards in ASEAN Countries (Brunei Darussalam Attorney Generals’ Chambers, ASEAN Law Association, ๑๐th General Assembly, http://www.aseanlawassociation.org/10GAdocs/Brunei6.pdf.

Hariz Khalid, RECENT DEVELOPMENTS IN IP IN BRUNEI DARUSSALAM, ๒๐๑๔, BRUNEI DARUSSALAM INTELLECTUAL PROPERTY OFFICE, www.wipo.int/ip-development/en/pdf/asean/brunei.pdf.

Hjh Nor Hashimah Hj Mohd Taib, Alternative Dispute Resolution in ASEAN: Brunei Darussalam, Atorney-General Chambers, Brunei Darussalam, P.๑๕, http://www.aseanlawassociation.org/9GAdocs/w4_Brunei.pdf.

Hjh Zainab binti Hj Morshidi, Proceedings Paper Presentations Session : Privatisation and Corporatisation: Brunei Darussalam’s Experience, Department of Policy and Coordination, Economic Planning and Development Department, Brunei Darussalam, http://www.csstc.org/reports/egm/p4/presentation_Brunei.htm.

Ibp Usa, Brunei Business Intelligence Report: Strategic Information and Opportunities, International Business Publications, United States, ๒๐๐๐, P.๔๐.

Ibp Usa, Brunei Business Law Handbook, International Business Publications, USA, updated ๒๐๑๑, P.๑๗๒.

Ibu Usa, Business Intelligence Report, Vol ๑, Strategic Information and Opportunities, International Business Publications, USA, ๒๐๐๐, p. ๑๑๙.

International Business Publication, Brunei Company Laws and Regulations Handbook, United States, ๒๐๐๘, p. ๒๐.

International Business Publications, Washington DC, ๒๐๐๐, p.๑๓๕. International Intellectual Property Alliance (IIPA), 2012 Special Report on Copyright

Protection and Enforcement: Brunei, available at http://www.iipa.com/rbc/2012/2012SPEC301BRUNEI.PDF.

INTERNATIONAL UNION FOR THE PROTECTION OF NEW VARIETIES OF PLANTS, Publication No.๔๓๗ (EN), ๒๐๑๔, www.upov.int/about/en/pdf/pub437.pdf.

๒๕๒

INTERNATIONALLYRECOGNISED CORE LABOUR STANDARDS IN BRUNEI DARUSSALAM, WTO GENERAL COUNCIL REVIEW OF THE TRADE POLICIES OF BRUNEI DARUSSALAM, February ๒๐๐๘, p.๔-๕

Investment Incentive Order ๒๐๐๑, Section ๔๒. IPR Toolkit for Brunei Darussalam, ๒๐๐๖,

http://brunei.usembassy.gov/uploads/images/FtR_7ZJl6W6pmLZkxPlrA /2006IPRTOOLKIT.pdf.

John O'Shaughnessy, Clifford J. Shultz, Anthony Pecotich, Handbook of Markets and Economies: East Asia, Southeast, M.E. Sharpe, New York, ๒๐๐๖,P.๕๒.

John O'Shaughnessy, Clifford J. Shultz, Anthony Pecotich, Handbook of Markets and Economies: East Asia, Southeast Asia, Australia, New Zealand, M.E. Sharpe, New York, ๒๐๐๖¸ ๑๙๙๕, P.๔๘.

Jones Lang LaSalle, Brunei Property Investment Guide ๒๐๑๓, P.๔. Judicial Committee of the Privy Council, Practice Directions, available at

https://www.jcpc.uk/procedures/practice-direction-๐1.html. Kartindo Academia , Brunei Factbook, Excerpt-Location: Southeastern Asia, bordering the

South China Sea and Malaysia, p.๑๑๒. Kelvin F K Low “The Nature of Torrens Indefeasibility: Understanding the Limits of Personal

Equities” Melbourne University Law Review, Vol.๓๓, pp.๒๐๕-๒๐๖. Kementerian Dewangan, Ministry of Finance, Brunei Darussalam, State Tender Board,

Guidelines for Government Procurement, Brunei Darussalam Government, http://www.mof.gov.bn/index.php/general-information-state-tender-board.

Lands Department, Ministry of Development, http://www.csdila.unimelb.edu.au/projects/tehran/Presentations/pdf/Ppt0000003.pdf.

Ministry of Finance, Brunei, “Avoidance of Double Taxation Agreement” http://www.mof.gov.bn/index.php/tax-treaties.

N. John Funston, Government and Politics in Southeast Asia, Institute of Southeast Asian Studies, United Kingdom, ๒๐๐๑, pp.๒๓-๒๔.

Naimah S. Talib, Brunei Darussalam: Royal Absolutism and the Modern State, Kyoto Review of Southeast Asia Issue ๑๓ (March ๒๐๑๓): Monarchies in Southeast Asia, p. ๒.

๒๕๓

Organisation for Economic Co-operation and Development , Structural Policy Country Notes Brunei Darussalam, the Economic Outlook for Southeast Asia, China and India ๒๐๑๔: Beyond the Middle-Income Trap, http://dx.doi.org/10.1787/saeo-2014-en, p.๘.

Oxford Business Group, Deloitte, Tax Overview, The Report: Brunei Darussalam ๒๐๑๑,p.๒๐๓. Oxford Business Group, Dual track: Common and sharia law systems are both in operation in

the Sultanate, http://www.oxfordbusinessgroup.com/overview/dual-track-common-and-sharia-law-systems-are-both-operation-sultanate.

Oxford Business Group, The Report: Brunei Darussalam ๒๐๑๑. Oxford Business Group, The Report: Brunei Darussalam ๒๐๑๓, Oxford Business Group,

๒๐๑๓, p.๑๙๘. Paige McClanahan, Alexander Chandra, Ruben Hattari and Damon Vis-Dunbar, Taking

Advantage of ASEAN’s Free Trade Agreements, A GUIDE FOR SMALL AND MEDIUM-SIZED ENTERPRISES, January ๒๐๑๔, p. ๑๑

Paul Davidson, Franca Ciambella, Investment in South East Asia, Routledge, Singapore, ๑๙๙๕. P.๓๐.

SENIOR OFFICIALS MEETING OF THE ๑๗TH ASEAN CONFERENCE ON CIVIL SERVICE MATTERS ๒๖-๒๗ SEPTEMBER ๒๐๑๓, YANGON, MYANMAR, “Promotion of Good Governance: Towards Fulfilling People’s Aspirations and Welfare”, COUNTRY PAPER, BRUNEI DARUSSALAM: NATIONAL HOUSING PROGRAMME IN BRUNEI DARUSSALAM: ‘HOMES FOR THE NATION’, http://www.ocsc.go.th/ocsc/th/files/000/Brunei%20Paper.pdf.

Shicun Wu, Solving Disputes for Regional Cooperation and Development in the South China Sea: A Chinese Perspective, United Kingdom, ๒๐๑๓, p.๑๔๙.

Stuart Grudgings, Brunei adopts sharia law, others in region consider it, Reuters, available at http://uk.reuters.com/article/ 2014/04/29 /uk-brunei-sharia-idUKKBN0DF1U320140429.

The Autoriti Monetari Brunei Darussalam Order (๒๐๑๐). The Brunei Economic Development Board, The Prime Minister’s Office, Business Guide: Taxation,

http://www.bedb.com.bn/ doing_guides_taxation.html. The Brunei Times, AMBD issues Securities Market Regulations ๒๐๑๔, Bandar Seri Begawan, ,

http://www.bt.com.bn/news-national/2015/02/03/ambd-issues-securities-market-regulations-2014.

The Brunei Times, Town and Country Planning in Brunei, Rozan Yunos BR, ๒๓ March ๒๐๐๘, http://www.bt.com.bn/life/ 2008/03/23/town_and_country_planning_in_brunei.

๒๕๔

The Commonwealth, Brunei Darussalam: History, http://thecommonwealth.org/our-member-countries/brunei-darussalam/ history.

The Emergency (Islamic Family Law) Order (๑๙๙๙), and the Islamic Adoption of Children Order (๒๐๐๑).

The Emergency (Islamic Family Law) Order (๑๙๙๙). The Government of Brunei Darussalam Official Website, Immigration and National

Registration Department, Visiting, http://www.immigration.gov.bn/visiting.htm. The Government of Brunei Darussalam Official Website, Immigration and National Registration,

http://www.immigration.gov.bn/ about.htm. The Government of Brunei, Ministry of Finance, the Registry of Companies and Business

Names, http://www.mof .gov.bn/index.php/divisions/registry-of-companies-and-business-names.

The Government of Brunei, Ministry of Industry and Primary Resources, http://www.industry.gov.bn/index.php?option= com_content&view=article&id=48&Itemid.

The Halal Meat Act, Cap ๑๘๓ (๑๙๙๙). The Judicial Committee of the Privy Council, available at

https://www.supremecourt.uk/docs/beginners-guide-to-the-jcpc.pdf. The News Centre of Radio Television Brunei, Brunei Darussalam Arbitration Center

http://www.rtbnews.rtb.gov.bn/ index.php?option=com_content&view=article&id=24665:brunei-darussalam-arbitration-center&catid=34:local&Itemid=66.

TRADE POLICY REVIEW Report by the Secretariat BRUNEI DARUSSALAM, WT/TPR/S/๑๙๖, ๒๐๐๘, p. ๔๘

Trade policy review, World Trade Organization, ๒๐๑๔, p. ๕๑ United States Department of State, Brunei: Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor,

available at http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/๒๐๐๖/๗๘๗๖๗.htm. University of Ottawa, Muslim Law Systems and Mixed Systems with a Muslim Law Tradition,

http://www.juriglobe.ca/eng/sys-juri/class-poli/droit-musulman.php. Venner Shipley, The Hague Agreement,

http://www.vennershipley.co.uk/uploads/files/Venner_Shipley_LLP_-_the_hague_ agreement.pdf.

๒๕๕

Virginia H. Dale,Effects of Land-Use Change on Atmospheric CO 2 Concentrations-South and Southeast Asia as a Case Study, Springer-Verlag New York, Inc, New York, ๑๙๙๔, P.๓๙.

World Bank Group, Doing Business, Dealing with Construction Permits in Brunei Darussalam, http://www.doing business.org/data/ exploreeconomies/brunei/.

World Bank Group, Doing Business: Starting Business in Brunei Darussalam, http://www.doingbusiness.org/data/ exploreeconomies/brunei/starting-a-business.