สถานการณ์แรงงานข้ามชาติ: แรงงานพม่า ปัญหา การอยู่ร่วมกันใน ... · แรงงานอย่างถูกต้องตามกฎหมาย

วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 6 ฉบบท 1 63

สถานการณแรงงานขามชาต: แรงงานพมา ปญหา การอย รวมกนในชมชนในจงหวดนครปฐม

Myanmar Migrant Workers Situation in Nakhon Pathom Province:

Problems and Coexistence in the Community

ไพรนทร มากเจรญ

บทคดยอ

บทความนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรองสถานการณแรงงานพมาในจงหวดนครปฐม: ปญหาและการอยรวมกนในชมชน ซงมวตถประสงคในการศกษาทงสน 3 ประการ คอ ประการแรก เพอศกษานโยบาย การปฏบตและวาทกรรมของรฐไทยตอกลมแรงงานขามชาตในประเทศไทย พฒนาการและการเคลอนไหวบนมตพนททางการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมของแรงงานขามชาตในสงคมไทย ประการทสอง เพอศกษาสถานการณของแรงงานขามชาตในจงหวดนครปฐม และประเดนปญหาทเกดขนในจงหวดนครปฐม และประการสดทาย เพอเสนอแนะแนวทางการจดการแรงงานขามชาตเพอสรางชมชนทนาอยรวมกน ผลการศกษาพบวา สภาพปญหาหลกทส าคญ คอ แรงงานพมาทเขามาท างานจ านวนมากเปนแรงงานผด

บทความนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรองสถานการณแรงงานพมาในจงหวดนครปฐม: ปญหาและการอยรวมกน ภายใตชดโครงการวจยเพอพฒนาทองถนและวชาการ 2558 มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

อาจารยประจ าคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม (A lecturer of Faculty of Humanities and Social Sciences, Nakhon Pathom Rajabhat University)

64 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 6 ฉบบท 1

กฎหมาย ซงสงผลตอการไดรบสทธสวสดการและการคมครองดานตาง ๆ อกทงพบวามแรงงานขามชาตจ านวนหนงท างานในสถานประกอบการทเกยวของกบการคาบรการทางเพศ นอกจากนการอาศยอยในชมชนอยางแออดและอคตของผ อยรวมชมชน คนไทยกเปนอกปญหาหนงทส าคญตอการอยรวมกนในชมชน

ค าส าคญ : แรงงานพมาขามชาต, จงหวดนครปฐม

Abstract

This article is a part of a research project on Myanmar migrant workers situation in Nakhon Pathom Province: Problems and coexistence. The objectives of this study are: 1) To study the policy, practice and discourse of the Thai state to Myanmar migrant workers in Thailand and development and movement on the political, economic, social and cultural dimensions of migrant workers in Thai society; 2) To study the situation of migrant workers and problems in Nakhon Pathom province. 3) To propose guidance on migrant workers management for building the better society. The results showed that the main problems were the large number of illegal migrant workers in Nakhon Pathom Province that affected the right to receive welfares and protection. Besides there were a number of migrants working in Sex-business related. In addition, living in crowded communities and the prejudice of Thai community members were another important issue for coexistence living.

Keywords: Myanmar Migrant Worker, Nakhon Pathom Province


1. บทน า

ปรากฏการณการเคลอนยายขามพรมแดนมใชเรองใหม ในอดตการเดนทางขามพรมแดนเปนกลไกส าคญทท าใหเกดการเลอนไหลถายเทในมตตาง ๆ ทงดานความคดความเชอ เชน การเดนทางเพอเผยแพรศาสนา การเผยแพรแนวความคดหรอวทยาการตาง ๆ ดานสงคมวฒนธรรม เชน การมประเพณหรออาหารการกนทคลายคลงกน ดานเศรษฐกจ เชน การน าเครองเทศหรอทรพยากรอน ๆ ของภมภาคอษาคเนยไปขายยงภมภาคยโรป หรอท าใหเกดการผสมกลมกลนระหวางกลมชาตพนธผานการแตงงาน ผคนในอดตมไดใหความส าคญกบ “ความเปนพลเมอง” แตกลบเนนไปทการใหคณคากบนวตกรรมตาง ๆ อนเปนผลผลตจากการเคลอนยายถายเทดงกลาวมากกวา

ในอดตความเปนพลเมองของบคคลใดหรอกลมใดกลมหนงมกจะขนอยกบความจงรกภกด ใครใครขนกบใครกฝากตวฝากใจและฝากทรพยสนใหกบคนนนหรอรฐนน แตเมอมการสถาปนาแนวคดทวาดวยรฐชาตสมยใหม (nation state) พรอมกบ การขดเสนแบงพรมแดนใหกบรฐอาณานคมแบบคดเองเออเองของเจาอาณานคมโดยเฉพาะอยางยงภายหลงสงครามโลกครงทสอง จงท าใหเกดค าวารฐชาต พลเมองและดนแดนขน ผลทตามมาคอการทบคคลจ าตองอยภายใตกรอบกฎหมายแหงรฐรวมไปถงกรอบตาง ๆ ตามทรฐชาตก าหนด รฐชาตสมยใหมทน ามาสวมทบไดท าใหการ -เคลอนยายขามพรมแดนไมเปนอสระเหมอนอดต การเดนทางขามรฐกจ าเปนจะตองมการระบตวตน (การพสจนสญชาตหรอมหนงสอเดนทาง) รวมไปถงการขออนญาตเขาประเทศอน (Visa) ทตนมไดเปนพลเมองของรฐนน รฐไทยเปนอกหนงรฐทก าลงเผชญหนากบความทาทายขางตนเชนกน และความทาทายทหนกหนวงมากทสดแตกถกปดซอนมากทสดคงหนไมพนปญหาแรงงานขามชาต ทรฐไทยเองกปฏเสธไมไดวากลมแรงงานเหลานมสวนเขามาชวยสรางเศรษฐกจภาคการผลตทส าคญทงดานการเกษตร อตสาหกรรม และดานการบรการ เพราะเขามารบภาระหนาทในประเภทงานทเปนทรกนวาคนไทยไมพงใจท า ซงในชวงเวลาทผานมารฐบาลไทยกไดมความพยายามในการจดการและแกไขปญหาแรงงานท


เกดขนเรอยมา จากเดมทแรงงานทงสามสญชาต คอ พมา ลาว และกมพชา เดน-ทางเขามาท างานในประเทศไทยแบบผดกฎหมาย กไดมการผอนผนโดยการสรางนโยบายขนทะเบยนแรงงานเพอลดปญหาการเอารดเอาเปรยบและการคมครองดานสวสดการใหแกแรงงานขามชาต ตอมากไดมพฒนาการทางดานนโยบายการน าเขาแรงงานอยางถกตองตามกฎหมาย จากตวเลขอยางเปนทางการของจ านวนแรงงานขามชาตในประเทศไทย ณ มนาคม 2558 มจ านวนทงสน 1,371,471 คน ในจ านวนน หากแยกเปนเฉพาะกลมแรงงาน 3 สญชาต (พมา ลาว กมพชา) และชนกลมนอยแลวจะมจ านวนทงสนกวา 1,229,585 คน สวนทเหลอเปนแรงงานขามชาตทเขามาท างานในประเทศไทยตามการอนญาตประเภทตาง ๆ ของภาครฐ เชน การสงเสรมการลงทน เปนตน (ส านกบรหารแรงงานตางดาว, 2558) ในขณะทมการประมาณการณขององคกรพฒนาเอกชนทท างานในพนทวาแรงงานขามชาตทไมไดขนทะเบยนแรงงานอยางเปนทางการนาจะมอกกวา 3 เทาของแรงงานอยางเปนทางการในระบบ แรงงานกลมนเดนทางเขามาท างานในประเทศไทยและลงหลกปกฐานอยางแนชดมาแลวเปนเวลาหลายทศวรรษ หลายคนมครอบครว มลกมหลานทเกดและเตบโตในประเทศไทย พรอม ๆ ไปกบการสรางเนอสรางตว พวกเขาไดแทรกซมเขามาเปนสวนหนงในกลมผกระต นเศรษฐกจระดบรากหญาโดยการเชาทอยอาศยและซอหาอาหารขาวของเครองใชและคาขายกบรานคาและคนไทยตามตรอกซอกซอยอยมใชนอย

แมจงหวดนครปฐมจะมใชจงหวดทขนชอวามการใชแรงงานขามชาตในธรกจอตสาหกรรมมากทสดอยางกรงเทพมหานคร หรอจงหวดสมทรสาคร แตความ -ตองการแรงงานขามชาตในจงหวดนครปฐม กมอยเปนจ านวนมาก แมจงหวดนครปฐมจะมใชจงหวดทขนชอวามการใชแรงงานขามชาตในธรกจอตสาหกรรมมากทสดอยางกรงเทพมหานคร หรอจงหวดสมทรสาคร แตความตองการแรงงานขามชาตในจงหวด-นครปฐม กมอยเปนจ านวนมาก กลาวคอ ในป พ.ศ. 2555 มจ านวนแรงงานขามชาตทไดรบอนญาตใหท างานในประเทศไทยทงสน 47,086 คน ป พ.ศ. 2556 มจ านวน 28,216 คน ป พ.ศ. 2557 จ านวน 36,966 คน และป พ.ศ. 2558 จ านวน 53,058 คน โดยประเภทกจการทจางงานแรงงานขามชาตเหลาน คอ ประเภทกจการเกษตร


การผลตและจ าหนายเสอผาส าเรจรป กอสราง จ าหนายอาหาร เครองดม และผลตภณฑพลาสตกตามล าดบ (ส านกบรหารแรงงานตางดาว, 2558)

ในขณะทความตองการแรงงานขามชาตในจงหวดนครปฐมยงคงมอยเปนจ านวนมาก แตกมขอถกเถยงเกดในหลายแงมม ซงแมจะเปนททราบกนดวาแรงงานเหลานไดเขามาชวยเหลอขบเคลอนในระบบเศรษฐกจ แตในอกดานหนง แรงงานเหลานกเปนทวพากษวจารณในหมคนไทยในชมชนทอาศยอยรวมกบแรงงานเหลานวาเขามาสรางปญหาหลายอยาง เชน การแยงงานคนไทย โรคระบาด ขยะมลฝอย อาชญากรรม ฯลฯ ทเปนเชนนเพราะทผานมารฐไทยยงไมมนโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตทชดเจนและตอเนอง รวมทงหนวยงานทรบผดชอบโดยตรงในการดแลจดการแรงงานขามชาตยงขาดกลไกทจะท าใหเกดประสทธภาพได ปญหาดงกลาวทเกดขน หากไมไดรบการแกปญหาอยางจรงจงและเรงดวน อาจท าใหเกดความขดแยงระหวางประเทศเกดขนได ดวยเหตนผ วจยจงใชจงหวดนครปฐมเปนพนทในการศกษาในประเดนของสถานการณแรงงานตางดาวในจงหวด โดยเฉพาะแรงงานตางดาวจากประเทศพมาซงเปนแรงงานตางดาวกลมใหญทสด โดยไดศกษาใหเหนถงสภาพการ-ท างานของแรงงาน สภาพปญหาตาง ๆ ของแรงงานและชมชน รวมไปถงการอยรวมกนในชมชน เพอเปนการเตรยมความพรอมในการรบมอตอสภาพปญหาและสรางสรรคจงหวดนครปฐมใหเปนชมชนทนาอยระหวางกลมชาตพนธตาง ๆ ในอาเซยนในอนาคต ปรากฏการณการเคลอนยายขามพรมแดนมใชเรองใหม ในอดตการเดนทางขามพรมแดนเปนกลไกส าคญทท าใหเกดการเลอนไหลถายเทในมตตาง ๆ ทงดานความคดความเชอ เชน การเดนทางเพอเผยแพรศาสนา การเผยแพรแนวความคดหรอวทยาการตาง ๆ ดานสงคมวฒนธรรม เชน การมประเพณหรออาหารการกนทคลายคลงกน ดานเศรษฐกจ เชน การน าเครองเทศหรอทรพยากรอน ๆ ของภมภาคอษาคเนยไปขายยงภมภาคยโรป หรอท าใหเกดการผสมกลมกลนระหวางกลมชาตพนธผานการแตงงาน ผคนในอดตมไดใหความส าคญกบ “ความเปนพลเมอง” แตกลบเนนไปทการใหคณคากบนวตกรรมตาง ๆ อนเปนผลผลตจากการเคลอนยายถายเทดงกลาวมากกวา

ในอดตความเปนพลเมองของบคคลใดหรอกลมใดกลมหนงมกจะขนอยกบความจงรกภกด ใครใครขนกบใครกฝากตวฝากใจและฝากทรพยสนใหกบคนนนหรอรฐ


นน แตเมอมการสถาปนาแนวคดทวาดวยรฐชาตสมยใหม (modern state) พรอมกบการขดเสนแบงพรมแดนใหกบรฐอาณานคมแบบคดเองเออเองของเจาอาณานคมโดยเฉพาะอยางยงภายหลงสงครามโลกครงทสอง จงท าใหเกดค าวารฐชาต พลเมองและดนแดนขน ผลทตามมาคอการทบคคลจ าตองอยภายใตกรอบกฎหมายแหงรฐรวมไปถงกรอบตาง ๆ ตามทรฐชาตก าหนด รฐชาตสมยใหมทน ามาสวมทบไดท าใหการ-เคลอนยายขามพรมแดนไมเปนอสระเหมอนอดต การเดนทางขามรฐกจ าเปนจะตองมการระบตวตน (การพสจนสญชาตหรอมหนงสอเดนทาง) รวมไปถงการขออนญาตเขาประเทศอน (Visa) ทตนมไดเปนพลเมองของรฐนน ประเทศไทยเปนอกหนงรฐทก าลงเผชญหนากบความทาทายขางตนเชนกน และความทาทายทหนกหนวงมากทสดแตกถกปดซอนมากทสดคงหนไมพนปญหาแรงงานขามชาต ทรฐไทยเองกปฏเสธไมไดวากลมแรงงานเหลานมสวนเขามาชวยสรางเศรษฐกจภาคการผลตทส าคญทงดานการเกษตร อตสาหกรรม และดานการบรการ เพราะเขามารบภาระหนาทในประเภทงานทเปนทรกนวาคนไทยไมพงใจท า ซงในชวงเวลาทผานมารฐบาลไทยกไดมความพยายามในการจดการและแกไขปญหาแรงงานทเกดขนเรอยมา จากเดมทแรงงานทงสามสญชาตเดนทางเขามาท างานในประเทศไทยแบบผดกฎหมาย กไดมการผอนผนโดยการสรางนโยบายขนทะเบยนแรงงานเพอลดปญหาการเอารดเอาเปรยบและการคมครองดานสวสดการใหแกแรงงานตางชาต ตอมากไดมพฒนาการทางดานนโยบายการน าเขาแรงงานอยางถกตองตามกฎหมาย จากตวเลขอยางเปนทางการของจ านวนแรงงานขามชาตในประเทศไทย ณ มนาคม พ.ศ. 2558 มจ านวนทงสน 1,371,471 คน ในจ านวนนหากแยกเปนเฉพาะกลมแรงงาน 3 สญชาต (พมา ลาว กมพชา) และชนกลมนอยแลวจะมจ านวน 1,229,585 คน (ส านกบรหารแรงงานตางดาว, 2558) ในขณะทมการประมาณการณวาแรงงานขามชาตทไมไดขนทะเบยนแรงงานอยางเปนทางการนาจะมอกกวา 3 เทาของแรงงานอยางเปนทางการในระบบ แรงงานกลมนเดนทางเขามาท างานในประเทศไทยและลงหลกปกฐานอยางแนชดมาแลวเปนเวลาหลายทศวรรษ หลายคนมครอบครว มลกมหลานทเกดและเตบโตในประเทศไทย พรอม ๆ ไปกบการสรางเนอสรางตว พวกเขาไดแทรกซมเขามาเปนสวนหนงในกลมผกระตนเศรษฐกจระดบรากหญาโดยการเชาทอยอาศยและ


ซอหาอาหารขาวของเครองใชและคาขายกบรานคาและคนไทยตามตรอกซอกซอยอยมใชนอย

แมจงหวดนครปฐมจะมใชจงหวดทขนชอวามการใชแรงงานขามชาตในธรกจอตสาหกรรมมากทสดอยางกรงเทพมหานคร หรอจงหวดสมทรสาคร แตความ-ตองการแรงงานขามชาตในจงหวดนครปฐม กมอยเปนจ านวนมาก คอเมอพจารณาจากสถตแรงงานขามชาตของจงหวดนครปฐม ในป พ.ศ. 2554 จงหวดนครปฐมมแรงงานขามชาตหลบหนเขาเมองสญชาตพมา ลาว และกมพชา ทไดรบการผอนผนใหอยและท างาน เพอรอสงกลบตามมตคณะรฐมนตรมาจดทะเบยน และขออนญาตท างาน จ านวนทงสน 9,970 คน เปนสญชาตพมา 9,605 คน ลาว 187 คน และกมพชา 178 คน มจ านวนแรงงานขามชาตถกกฎหมาย ประเภทน าเขามา MOU มาจดทะเบยนใบขออนญาตท างาน จ านวนทงสน 740 คน เปนสญชาตพมา 35 คน ลาว 310 คน และกมพชา 395 คน และมจ านวนแรงงานขามชาตทพสจนสญชาตแลว มาจดทะเบยนขอรบใบอนญาตท างาน จ านวน 18,804 คน เปนสญชาตพมา 15,608 คน ลาว 2,375 คน และกมพชา 821 คน ประเภทกจการทจางงานแรงงานขามชาตเหลาน คอ ประเภทกจการเกษตร การผลตและจ าหนายเสอผาส าเรจรป กอสราง จ าหนายอาหาร เครองดม และผลตภณฑพลาสตกตามล าดบ

ในขณะทความตองการแรงงานขามชาตในจงหวดนครปฐมยงคงมอยเปนจ านวนมาก แตกมขอถกเถยงเกดขนกบจงหวดนครปฐมในหลายแงมม ซงแมจะเปนททราบกนดวาแรงงานเหลานไดเขามาชวยเหลอขบเคลอนในระบบเศรษฐกจ แตในอกดานหนง แรงงานเหลานกเปนทวพากษวจารณในหมคนไทยในชมชนทอาศยอยรวมกบแรงงานเหลานวาเขามาสรางปญหาหลายอยาง เชน การแยงงานคนไทย โรคระบาด ขยะมลฝอย อาชญากรรม ฯลฯ ทเปนเชนนเพราะทผานมารฐไทยยงไมมนโยบายการ -บรหารจดการแรงงานขามชาตทชดเจนและตอเนองรวมทงหนวยงานทรบผดชอบโดยตรงในการดแลจดการแรงงานขามชาตยงขาดกลไกทจะท าใหเกดประสทธภาพได ปญหาดงกลาวทเกดขน หากไมไดรบการแกปญหาอยางจรงจงและเรงดวน อาจท าใหเกดความขดแยงระหวางประเทศเกดขนได ดวยเหตนผ วจยจงใชจงหวดนครปฐมเปนพนทในการศกษาในประเดนของสถานการณแรงงานตางดาวในจงหวด โดยเฉพาะ


แรงงานตางดาวจากประเทศพมา ซงเปนแรงงานตางดาวกลมใหญทสด ซงไดศกษาใหเหนถงสภาพการท างานของแรงงานสภาพปญหาตาง ๆ ของแรงงานและชมชน รวมไปถงการอยรวมกนในชมชน เพอเปนการเตรยมความพรอมในการรบมอตอสภาพปญหาและสรางสรรคจงหวดนครปฐมใหเปนชมชนทนาอยระหวางกลมชาตพนธตาง ๆ ในอาเซยนในอนาคต

2. วตถประสงค

ในการศกษาครงน ผ วจยมวตถประสงคในการศกษาทงสน 3 ประการ คอ ประการแรก เพอศกษานโยบายการปฏบตและวาทกรรมของรฐไทยตอกลมแรงงานขามชาตในประเทศไทย พฒนาการและการเคลอนไหวบนมตพนททางการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมของแรงงานขามชาตในสงคมไทย ประการทสอง เพอศกษาสถานการณของแรงงานขามชาตในจงหวดนครปฐม และประเดนปญหาทเกดขนในจงหวดนครปฐม และประการสดทาย เพอเสนอแนะแนวทางการจดการแรงงานขาม-ชาตเพอสรางชมชนทนาอยรวมกน

3. ระเบยบวธวจย

ในสวนของระเบยบวธวจยและขอบเขตการวจยในครงนผวจยใชการวจยเชงคณภาพ โดยการเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร (documentary research) โดยรวบรวมขอมลทตยภม (secondary) ทมอยแลวเปนหลก โดยอาศยแหลงขอมลจาก เอกสารของหนวยงานราชการทไดรบการยอมรบและเปดเผย กฎหมาย กฎ ระเบยบตาง ๆ ทเกยวของ เปนตน นอกจากนในสวนของการศกษาเรองของแนวคด ทฤษฎทเกยวของกบการศกษาในครงน จะใชการเกบรวบรวมขอมลจาก เอกสาร ต ารา หนงสอ ผลงานวจย บทความทางวชาการทเกยวของ เอกสารการประชมสมมนาทางวชาการ รายงานการวจย ทงภาษาไทยและตางประเทศ ขาวสาร สอมวลชน นตยสาร วารสาร สงพมพทเกยวของ ทงภาษาไทยและตางประเทศ รวมทงขอมลจากแหลงอเลกทรอนกส


ทเกยวของ ในสวนของการวเคราะหขอมล ผ วจยใชการสงเคราะหขอมลจากรายงานการวจยและวรรณกรรมทเกยวของทมมากอนหนาเปนแนวทางในการศกษาหลก โดยมขอบเขตการศกษาเฉพาะปรากฏการณและงานวจยทเกยวของกบแรงงานขามชาตในระดบนโยบายของรฐไทยและในจงหวดนครปฐมเทานน

4. ผลการวจย

จากการศกษาครงนน าเสนอขอคนพบและอภปรายผลการศกษาไดเปนหวขอ ดงตอไปน

4.1 แนวนโยบายและการปฏบตของรฐไทยตอกลมแรงงานขามชาตในประเทศไทย และพฒนาและการเคลอนไหวบนมตพนททางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ของแรงงานขามชาตในสงคมไทย แมวาแรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบานจะเขามาท างานในประเทศไทยเปนเวลาหลายทศวรรษแลว โดยในระยะแรกรฐไทยใชวธควบคมแรงงานขามชาตบนฐานความมนคงของรฐเปนหลก และในระยะหลงรฐไทยไดหนมาใหความส าคญกบการบรหารจดการแรงงานขามชาตอยางจรงจงมากขน โดยการออกมาตรการและกฎหมายตาง ๆ ซงเราจะพบเหนถงพฒนาการบางอยางทางดานแรงงานทเพมมากขน เชน มการเพมสทธทางดานสขภาพ การศกษา การคมครองทางดานสทธมนษยชน แตการบรหารจดการและด าเนนนโยบายกเปนไปในทศทางแบบลม ๆ ดอน ๆ ตามกระแสสงคมและตามวสยทศนผน ารฐบาล อยางไรกตาม เราไมสามารถปฏเสธไดวา แรงงานขามชาตเหลาน โดยเฉพาะอยางยงแรงงานจากประเทศพมา คอ กลไกส าคญในกระบวนการผลตตามโรงงานอตสาหกรรมในประเทศไทย ดงนน รฐบาลไทยจงจ าตองใหการดแลและด าเนนนโยบายตาง ๆ ซงในสวนน จะเปนการบรรยายใหเหนถงสภาพการณทงทางดานนโยบายและดานการ -ปฏบตของรฐไทยตอแรงงานขามชาตในประเทศไทย วาแททจรงแลวเปนอยางไร

4.1.1 นโยบายของรฐไทยตอกลมแรงงานขามชาตในประเทศ-ไทย จากการศกษางานวจยทเกยวของกบแรงงานขามชาตในประเทศไทยในสวนทเกยวของกบแนวนโยบายและการปฏบตของรฐไทยมขอสรปทชชดไปในทศทาง


เดยวกนวานบตงแตอดตจนกระทงปจจบน รฐไทยใหความส าคญกบความมนคงของชาตเปนหลกมากกวาทจะมองและพฒนาแรงงานขามชาตตามกรอบความมนคงของมนษย ถงแมวาจะมความพยายามในการพฒนาในดานสทธขนพนฐานตาง ๆ เชน การรกษาพยาบาล คาจางคาแรง การปองกนการละเมดสทธมนษยชนและการคามนษย แตกยงเปนนโยบายทไมคงเสนคงวา และมกปรบเปลยนไปตามสถานการณหรอผน ารฐบาล

ส าหรบรฐไทย ภายใตการด าเนนงานของกระทรวงมหาดไทยและกระทรวงแรงงานซงเปนกระทรวงหลกทตองรบผดชอบดแลแรงงานขามชาต เปนเวลามากกวาสบปทรฐไทยมความพยายามในการบรหารจดการนโยบายทเกยวของกบแรงงานขามชาตทยายถนเขามาท างานในประเทศไทย ซงสวนมากแรงงานทเขามาท างานในประเทศไทยจะเปนแรงงานจากประเทศเพอนบาน 3 สญชาต อนไดแก ลาว กมพชา และพมา โดยแรงงานจากประเทศพมาเปนแรงงานทเขามาท างานในประเทศไทยจ านวนมากทสดมาโดยตลอด โดยมลกษณะการเขามาในชวงเรมตนทคลายคลง-กน กลาวคอ เดนทางเขามาตามดานพรมแดน โดยเฉพาะอยางยงผานดานพรมแดนทมอปสรรคในการเดนทางเขาประเทศไทยนอยทสด ส าหรบแรงงานจากประเทศพมา ดานพรมแดนส าคญทแรงงานจากประเทศพมาใชในการเดนทางเขามาท างานในประเทศไทย คอ ดานแมสอด จงหวดตาก ดานแมสาย จงหวดเชยงราย และจงหวดระนอง ในอดตแรงงานจากประเทศพมาสวนใหญมกเขามาและเปนแรงงานทผดกฎหมายเพราะใชวธลกลอบเขามาท างานในประเทศไทย หรอกคอไมมสถานะทางเอกสารจดทะเบยนใด ๆ แตเมอเวลากาวลวงมาในปจจบน ประเทศไทยไมสามารถปฏเสธไดวาแรงงานจากประเทศเพอนบานโดยเฉพาะอยางยงประเทศพมาไดกลายมาเปนก าลงหลกในภาคการผลตในสถานประกอบการและโรงงานอตสาหกรรมทวประเทศ ดวยเหตน รฐไทย โดยความรบผดชอบของกระทรวงแรงงาน จงไดมการ -พฒนาแนวนโยบายและการบรหารจดการดานแรงงาน โดยใชหลกการน าแรงงานทผดกฎหมายใหกลายสถานะมาเปนแรงงานทถกกฎหมายผานการด าเนนการในรปแบบกระบวนการตาง ๆ ในปจจบนสามารถสรปรายละเอยดสถานะของแรงงานจากประเทศพมาทเขามาท างานในประเทศไทย ไดดงน คอ


กลมท 1 แรงงานทไมมสถานะทางเอกสารจดทะเบยนหรอแรงงานผดกฎหมาย สวนใหญเปนแรงงานทลกลอบเขาเมองโดยผดกฎหมาย

กลมท 2 แรงงานทจดทะเบยนเพอขออนญาตท างานชวคราว ซงหมายถงกลมแรงงานขามชาตทในขนแรกเขามาท างานในประเทศไทยแบบผดกฎหมาย แตรฐไทยอนโลมใหมารายงานตวตอกระทรวงมหาดไทยเพอจดท าทะเบยนประวตขอมถนทอยชวคราว (ทร.38/1) และตดตอกระทรวงแรงงานเพอขอรบใบอนญาตท างาน โดยตองผานการตรวจรางกาย แมการจดท าทะเบยนจะเปดโอกาสใหแรงงานไดมเอกสารทางการและมการประกนสขภาพ แตแรงงานในลกษณะดงกลาวยงคงมสถานะเปนผ เขาเมองผดกฎหมายดงเดม โดยแรงงานเหลานจะสามารถท างานและอยในประเทศไทยไดเพยงเฉพาะจงหวดและตามระยะเวลาททางการไทยอนญาตเทานน

กลมท 3 แรงงานโดยผานการพสจนสญชาต (Nationality verification: NV) กระบวนการพสจนสญชาตพฒนาขนมาเสรมขนตอนตาม MOUs และเปนผลผลตของมาตรา 3 ใน MOUs ดงน “หนวยงานทไดรบมอบอ านาจของทงสองฝายจะท างานรวมกน เพอจดตงกระบวนการบรณาการแรงงานผดกฎหมายซงอยในประเทศของอกฝายหนงกอนทบนทกความเขาใจวาดวยความรวมมอในการจางแรงงานจะมผลบงคบใชทางกฎหมาย ภายใตขอบเขตของบนทกความเขาใจวาดวยความรวมมอในการจางแรงงานน” (บนทกความเขาใจระหวางประเทศไทยและประเทศกมพชา/สปป.ลาว/พมา วาดวยความรวมมอในการจางแรงงาน พ.ศ. 2545 และ 2546) กระบวนการพสจนสญชาตเปนผลจากการรวมอภปรายในระดบทวภาคหลายรอบระหวางประเทศไทยกบประเทศเพอนบาน และเหนวาเปนกลไกเพอปรบเปลยนสถานะแรงงานผดปกตทงหมดทพ านกและท างานอยในประเทศไทยกลบมสถานะปกต โดยครอบคลมประเภทของผ ยายถนทงทจดทะเบยนและทไมมเอกสารชนดใด กระบวนการพสจนสญชาตตางจากการจดทะเบยนเมอกอนหนานในประเดนทวา มการแลกเปลยนขอมลรปพรรณของผ ยายถนกบรฐบาลของประเทศตนทางซงถกรองขอใหพสจนสญชาตของผ ยายถนเหลาน


ในชวงแรกทเรมกระบวนการพสจนสญชาต มทงหมด 13 ขนตอน ซงรวมถงการจดทะเบยนและการขอใบ ทร. 38/1 การตรวจรางกาย และการขอใบอนญาตท างาน เมอแรงงานจดทะเบยนเสรจแลว นายจางอาจเรมกระบวนการพสจนสญชาต โดยยนเสนอรายชอฉบบสมบรณของแรงงานทกคนทนายจางรองขอใหด าเนนการเปลยนสถานะใหเปนปกตตอกรมการจดหางานในสงกดกระทรวงแรงงาน ซงมหนาทรบผดชอบเสนอรายชอแรงงานโดยวถทางการทตใหกบเจาหนาทในประเทศกมพชา ลาว และพมา ตอไป เมอท าการตรวจสอบเปนทชดแจงแลว จะเสนอรายชอแรงงานตอไปยงส านกงานพสจนสญชาตตามพนทตาง ๆ และแจงใหผ ยายถนรบทราบก าหนดเวลาไปรบหนงสอเดนทางชวคราวของตนเอง ขณะทเจาหนาทกมพชาและลาวสงทมสญจรมาเพอออกหนงสอเดนทางชวคราวใหกบพลเมองทมคณสมบตของตน ผยายถนชาวพมาตองกลบขามชายแดนกลบไปประเทศบานเกดเพอรบหนงสอเดนทางชวคราวดวยตนเอง ยกเวนกรณจงหวดระนองทไดเปดศนยพสจนสญชาตขนเมอ พ.ศ. 2553 โดยมเจาหนาทจากประเทศพมามาประจ าการ (Huguet, 2557: 19-20)

กลมท 4 แรงงานภายใตบนทกความเขาใจวาดวยความรวมมอใน การจางแรงงาน ส าหรบกระบวนการนเกดขนในชวงป พ.ศ. 2545-2546 โดยเปนความ-พยายามทจะเปลยนสถานะแรงงานทผดกฎหมายทงสามสญชาตใ หเปนแรงงานทมสถานะถกกฎหมาย โดยผานการลงนามในบนทกความเขาใจวาดวยความรวมมอในการจางแรงงาน (Memoranda of Understanding (MOU) on Cooperation in the Employment of Workers) กบเพอนบาน 3 ประเทศ ไดแก สปป.ลาว (ลงนามในป พ.ศ. 2545) กมพชา และพมา (ทงคลงนามในป พ.ศ. 2546) แตในการด าเนนการจรงอยางเปนทางการตาม MOU ส าหรบประเทศพมาถกเรมใชในป พ.ศ. 2552 แรงงานจากประเทศพมาทเขามาซงตามขนตอนทระบไวใน MOU จะมหนงสอเดนทางชวคราว การตรวจลงตราของประเทศไทย และใบอนญาตท างานทมผลใชไดเปนเวลา 2 ป ตออายไดอก 2 ป ในกรณทยงท างานตอไป โดยวธการดงกลาวนนบวาเปนวธการทแรงงานจะมสถานะทางเอกสารจดทะเบยนทครบถวนสมบรณทสด

เมอวเคราะหเปรยบเทยบแรงงานขามชาตทง 4 กลม จะพบความ-ชดเจนทส าคญในเรอง ‘สถานะทางกฎหมาย’ ของแรงงานขามชาตแตละกลม นนคอ


กลมท 1 เปนแรงงานทผดกฎหมาย กลมท 2 เปนแรงงานทถกกฎหมายแตไดรบอนญาตเพยงชวคราวเมอสนสดการอนญาตกจะตองกลบประเทศ กลมท 3 เปนแรงงานโดยผานการพสจนสญชาต แรงงานกลมนเปนกลมทมความพรอมตอการ-พฒนาไปเปนแรงงานทถกกฎหมาย มหนงสอเดนทางทถกตอง และกลมท 4 ซงเปนแรงงานภายใตบนทกความเขาใจวาดวยความรวมมอในการจางแรงงาน มสถานะทางกฎหมายทถกตองและสมบรณมากทสดในแรงงานกลมขามชาต เมอพจารณาผานตวแบบภยคกคามความมนคงของมนษย แรงงานขามชาตกลมท 1 จะเปนแรงงานทตกอยในสภาวะสมเสยงมากทสด ทงน เพราะสถานะทางกฎหมาย โดยเฉพาะในประเทศปลายทางจะสามารถใชเปนเครองการนตความมนคงไดในระดบหนง ยงมสถานะทางกฎหมายทถกตองมากเทาใด กจะสงผลตอความมนคงในดานตาง ๆ ของแรงงานขาม-ชาตมากเทานน แตเมอแรงงานไมมสถานะทางกฎหมาย รวมทงยงเปนกลมทท าผดกฎหมายของประเทศไทย โดยการลกลอบเขาเมองและไมไดรบอนญาตใหท างาน แรงงานกลมดงกลาวจะไมไดรบการปกปองโดยรฐเลย และมสถานะเปราะบางมากทสดใน 4 กลม มากไปกวานนแรงงานกลมนยงเปนกลมทมกตกเปนเหยอของการกออาชญากรรมในรปแบบตาง ๆ เชน การคามนษย หรอถกเอาอดรดเอาเปรยบจากการ-อางสถานะทผดกฎหมายของพวกเขา

อยางไรกตาม ในทางตรงขาม เมอพจารณาจากทฤษฎการยายถน ความแตกตางของ ‘สถานะทางกฎหมาย’ ระหวางประเภทของผ ยายถนทงแบบทถกกฎหมายและผดกฎหมาย สามารถน าไปสการวเคราะหวาผ ยายถนประเภทใดทายทสดจะกลบประเทศ อนจะเปนประโยชนตอการก าหนดนโยบายทางดานแรงงานของทงประเทศตนทางและประเทศปลายทางได ซงผลการวจยหลายชนมขอคนพบทตรงกนวา แรงงานทมสถานะทางกฎหมายทถกตอง มแนวโนมทจะกลบประเทศตนทางมากกวาแรงงานทมสถานะผดกฎหมาย เชน จากผลการวจยโครงการศกษาการ -เปลยนแปลงรปแบบการยายถนของแรงงานจากพมาและผลกระทบตอประเทศไทย ในป พ.ศ. 2556 ซงเปนการศกษาโดยองคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐานผานศนยวจยการยายถนแหงเอเชย สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย พบวาปจจยดานกฎหมายสงผลตอการตดสนใจตงถนฐานในประเทศไทย โดยเปนตว-


แปรหลกทมอทธพลตอความเตมใจทจะกลบสประเทศตนทาง โดยพบวายงมเอกสารจดทะเบยนครบถวนเทาไร

ความเตมใจทจะกลบถนตนทางกยงมมากขนเทานน (กลาวคอ รอย-ละ 82.5 ส าหรบกลมเปาหมายทมเอกสารจดทะเบยนแบบครบสมบรณ รอยละ 81.1 ส าหรบผทมเอกสารชวคราว และรอยละ 77.3 ส าหรบผทไมมเอกสาร) (ศนยวจยการ-ยายถนแหงเอเชย สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2556: 29)

จากทงหมดทกลาวมา ในสวนของนโยบายของรฐไทยตอกลมแรงงานขามชาต แมวาเราจะเหนการปรบเปลยนและพฒนาการและความพยายามตาง ๆ ทเพมขน หากแตปญหาส าคญยงอยท ‘แรงงานผดกฎหมาย’ อนเปนกลมทมสามารถถกน าไปหาประโยชน และเสยงตอการตกเปนเหยอของกลม มจฉาชพ รวมทงยงเปนกลม-ทขาดความมนคงภายใตแนวคดความมนคงของมนษยมากทสด และไมเพยงแตเกดขนกบตวแรงงานเอง ทเลวรายไปกวานน คอ ‘สถานะทผดกฎหมายยงสามารถสงทอดตอไปยงบตรหลานทเกดในประเทศไทยของแรงงานเหลาน’ ดวย ซงหากไมไดรบการ-แกไขปญหาทถกตองดพอ แรงงานและบตรหลานของแรงงานเหลานกจะยงคงตกอยในวงวนของการเปนเหยอหรอถกหาประโยชนจะกลมทไมหวงดตอพวกเขาตอไปอยางไมสนสด

4.1.2 การปฏบตและการสรางวาทกรรมของรฐไทยตอกลมแรงงานขามชาตในประเทศไทย แมวาทผานมารฐไทยจะมความพยายามในการ-ออกกฎระเบยบเพอบรหารจดการแรงงานขามชาตใหเกดการพฒนาในมตตาง ๆ อยางไรกตาม ในทางปฏบตของรฐไทยตอกลมแรงงานขามชาตในประเทศไทยยงคงขาดความมงมนชดเจนหลายประการ และทส าคญ คอ ‘ปญหาทางดานทศนคต’ ทงของรฐไทยและคนไทยบางสวนทมตอแรงงานขามชาต ทท าใหการขบเคลอนใหเกดความมนคงของมนษยในแรงงานกลมนเปนไปไดอยางยากล าบาก

มงานวจยหลายชนทชชดวาภายใตกฎระเบยบตาง ๆ เหลาน ไดแสดงใหเหนถงมมมองดานลบทมตอแรงงานขามชาตอยางปฏเสธไมได ดงเชนในงานวจยของ บษยรตน กาญจนดษฐ (2551) ทศกษาเรอง “แรงงานขามชาตจากประเทศพมา กรณศกษาในเขตกรงเทพมหานคร ยทธศาสตรการอยรอดของ แรงงานขามชาตจาก


ประเทศพมา” ไดอธบายใหเหนถงแนวนโยบายและการปฏบตของรฐไทยตอแรงงานขามชาตผานการวเคราะหวาทกรรม รฐไทยมแนวทางการปฏบตตอแรงงานขามชาตในฐานะกลมคนทถกกดทบมาโดยตลอด กลาวคอ มการสรางวาทกรรมความเปนอนขนมา ผานค าเรยกทแสดงถงการดถก นนคอ ค าวา “แรงงานตางดาว ” หรอ “ผหลบหนเขาเมองผดกฎหมาย” และ/หรอ “ผเปนภยตอความมนคงแหงชาต” ค า-เหลานมนยยะส าคญทสะทอนใหเหนวารฐไทยมองคนกลมนในสถานะทต ากวาหรอแสดงถงความไมปลอดภยตอชวตและทรพยสนของคนไทย ดงนน รฐไทยจงตองสรางและออกกฎระเบยบตาง ๆ ขนมาเพอควบคมทตางออกไปจากคนในชาต (บษยรตน กาญจนดษฐ, 2551)

เมอพจารณาขอเสนอของบษยรตนกบแนวทางของรฐไทย กจะพบความสอดคลองและท าใหทราบถงทศทางทชดเจนวานโยบายและแนวทางการปฏบตตอแรงงานขามชาตของไทยยงไมสามารถกาวขามมาสการค านงถงเรองความมนคงของมนษยได หากแตยงคงตดอยกบการใหความส าคญกบความมนคงของชาต และมองวาแรงงานขามชาตเหลานเปนผสรางปญหาในดานความมนคง โดยสามารถพจารณาไดจาก งานวจยของพลเอกประยทธ จนทรโอชา เมอครงทเรยนทวทยาลยปองกนราชอาณาจกร หลกสตรการปองกนราชอาณาจกร รนท 20 ปการศกษา พ.ศ. 2550-2551 ไดท างานวจยเรอง “การปรบบทบาทของกองทพไทย เพอรองรบภยคกคามรปแบบใหม” และเรยบเรยงออกมาเปนหนงสอชอ “กองทพไทยกบภยคกคามรปแบบใหม Non-Traditional Threats” งานวจยดงกลาวชชดวา “หนงในภยคกคามรปแบบใหมทตองจดใหเปนภยเรงดวนและเฉพาะหนาทสงคมควรรบรวาจะเปนภยทสงผลกระทบอยางรนแรงโดยตรงตอสงคมไทยโดยสวนรวม คอ ภยทมาจากแรงงานตางดาวและผหลบหนเขาเมอง” นอกจากน เมอวเคราะหจากบทสมภาษณหรอสนทรพจนในโอกาสตาง ๆ กยงตอกย าแนวความคดทวาแรงงานขามชาตเปนภยคกคาม เชน จากการแถลงผานโทรทศนรวมการเฉพาะกจแหงประเทศไทย ถงโรดแมปการเปลยนประเทศไปสประชาธปไตย วนท 30 พ.ค. 2557 ทวา (ส านกขาว Hfocus เจาะลกระบบสขภาพ, 2557)


“...ใหมการก าหนดพนทเขตเศรษฐกจพเศษ สงเสรมโรงงานขนาดเลกตามแนวชายแดนและชนบท หรอชองทางผานแดนทส าคญ เพอใหแรงงานทผดกฎหมายไมเขามาหางานในพนทตอนใน ลดความแออดของพนองประชาชนไทยทตองเขามาหางานในเมองใหญใหมากทสด” (ส านกขาว Hfocus เจาะลกระบบสขภาพ, 2557)

หรอ จากรายการคนความสขใหคนในชาต วนท 6 มถนายน 2557

“…ในสวนของแรงงานนนหรอโรงงานแนวชายแดนนนมความจ าเปน เพราะไมงนถาไมมโรงงานชายแดน ไมมการสรางงานในพนทชนบท คนกจะเขามา ในกรงเทพกจะแออด และมการกระท าความผดกฎหมายมากขน ยาเสพตด แรงงานตางดาว หรอการลกขโมยในพนทเมองใหญ ๆ กจะเกดขน เปนปญหาดานความมนคงในระยะสนและระยะยาว...” (ส านกขาว Hfocus เจาะลกระบบสขภาพ, 2557)

นอกจากรฐไทยและผน าของไทยจะมทศนะตอแรงงานขามชาตวาเปนภยทางดานความมนคงแลว ในสวนของภาคประชาชนคนไทย กพบทศนคตเดยวกน เชน ในงานของสชาดา ทวสทธ เรอง “ทศนะใหมของความเปนพลเมองบนพนทของความเปนอน” ซงอางองการส ารวจของมหาวทยาลยอสสมชญ หรอ เอแบคโพล ไดแสดงใหเหนชดเจนวาแนวทางของรฐไทยและการสรางมโนทศนลทธชาตนยม ไดกอผลใหคนไทยจ านวนมากเกดทศนคตเชงลบ (อยางหนกและไมสามารถรอถอนออกไปได) ตอแรงงานขามชาต โดยผลการส ารวจมากกวาครงของจ านวนประชากรไมเหนดวยตอนโยบายทรฐอนญาตใหแรงงานขามชาตเขามาท างานในประเทศ เพราะเกรงวาจะมาแยงงาน รวมไปถงอคตทแสดงใหเหนถงการแบงแยกและความไมเทาเทยมทชดเจนระหวางแรงงานไทยกบแรงงานขามชาต เชน แรงงานขามชาตไมควรไดรบเงนคาจางเทากบแรงงานไทย ประเภทงานทไมควรอนญาตใหท าทกอาชพ ไมควรไดรบสทธและเงอนไขทางดานแรงงานเทากบแรงงานไทย รวมถงไมควรไดรบสทธในการรวมตวเปน


สหภาพและการแสดงความคดเหนไดอยางเสร มากกวาไปกวานน เมอท าการส ารวจซ า ผลทออกมายงตอกย าอคตดงกลาว คอ กลมตวอยางสวนใหญไมสนบสนนใหแรงงานขามชาตควรไดรบสทธดานการศกษา การท างาน การพกอาศย การบรการสขภาพ ฯลฯ เพมเตมจากทศนคตของคนไทยทวไป งานชนนไดสะทอนมมมองของเจาหนาทรฐบางสวนท เหนวานโยบายการไมใหสทธพลเมองแกแรงงานขามชาตนนมความ - ชอบธรรม (สชาดา ทวสทธ, 2554: 17-18)

นอกจากวาทกรรม ‘ความเปนอน’ ทสะทอนใหเหนถงทศนคตของรฐไทยและคนไทยบางสวนแลว ในทางปฏบตหรอการด าเนนงานตามนโยบายทเปนจรงของภาครฐตอแรงงานขามชาตในประเทศไทย กสะทอนวายงไมสามารถกระท าไดอยางทวถงดพอ แมวาจะเปนการด าเนนงานดานสทธทถอไดวาเปนการใหโอกาสกบคนกลมนมากทสดอยางเชนเรองการศกษากตาม เชน “ในการศกษาของบตรหลานแรงงานขามชาตในประเทศไทย” ซงท าโดยสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล และสถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย (AIT) ในป พ.ศ. 2557 ไดสะทอนใหเหนวา แมวาจะมมตคณะรฐมนตรเมอป 2548 ทอนมตใหเดกไรสถานะสามารถเขาเรยนในโรงเรยนรฐบาลทไดรบการรบรองจากกระทรวงศกษาธการได แตจากการศกษาจรงผานตวแบบการศกษาในพนทจงหวดสมทรสาครกลบพบวา ในจงหวดสมทรสาครมจ านวนเดกขามชาตในวยเรยนประมาณ 17,292 คน แตมเดกขามชาตในวยเรยนเพยง 16% ทไดรบการศกษา โดย 11% เรยนโรงเรยนรฐบาล และอก 5% เรยนทศนยเรยนรทไดรบการสนบสนนจากองคกรพฒนาเอกชน ซงบตรหลานของแรงงานขามชาตจ านวน 1,819 คน ทเรยนในโรงเรยนรฐบาล โดยสวนใหญมาจากประเทศพมา ปญหาส าคญ ทท าใหแมจะมนโยบายทชดเจนแตการปฏบตยงไมบรรลผลดพอ เพราะรฐบาลไมมแนวปฏบตทชดเจนในเรองการศกษาของเดกขามชาต ประกอบกบรายละเอยดทสอสารไปยงโรงเรยนยงไมชดเจนและไมครอบคลม ท าใหโรงเรยนหลายแหงยงไมรบเดกขามชาตเขาเรยน นอกจากน แมวารบเดกขามชาตเขามาแลวโรงเรยนและตวเดกเองกจ าตองประสบกบปญหาดานการสอสารระหวางครและเดกขามชาต ปญหาในเรองหลกสตรและเนอหาการเรยนการสอนโดยเฉพาะประวตศาสตรไทยทมเรองสงครามระหวางไทยกบประเทศเพอนบาน มากไปกวานน ในบางโรงเรยนยงตองแบกรบภาระดานคาใชจาย


ในการจางลามหรอผ ประสานงานในพนท รวมถงยงตองประสบกบทศนคตของผปกครองของนกเรยนไทยทกงวลเกยวกบคณภาพของโรงเรยนเหลานวาอาจจะมคณภาพลดลงถารบเดกขามชาตเขาเรยน (สถาบนวจยประชากรและสงคม, สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย, 2557: 5-15)

4.1.3 พฒนาการและการเคลอนไหวบนมตพนททางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ของแรงงานขามชาตในสงคมไทย เมอหนมาพจารณาในสวนของแรงงานขามชาตตามกรอบแนวคดความมนคงของมนษย เราจะสามารถพบความกระตอรอรนและตนตวในกลมนมากกวารฐ จากการศกษาวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ พบวา กลมแรงงานขามชาตมพลวตในการพฒนาและเคลอนไหวเพอชวงชงพนท/ต าแหนงแหงทในสงคมไทยดวยตนเอง โดยเฉพาะอยางยงพนทในมตทางเศรษฐกจและมตทางสงคมวฒนธรรม ซงแนนอนวาสวนใหญเปนการดนรนพฒนาเพอสรางความมนคงปลอดภยใหกบชวตของตนเองและครอบครว

แมวาในชวงแรกของการเขามาท างานในประเทศไทย แรงงานขามชาตสวนใหญมกจะใหความส าคญและเวลาไปกบการท างานเพอหาเงนเลยงปากเลยงทองเปนหลก แตเมอเวลาผานไป จะมแรงงานขามชาตกลมหนงทสามารถพฒนาตนเองไดในทางเศรษฐกจจนเกดความมนคง จะดวยปจจยใดทเกยวของกตาม เชน การผนตวเองมาเปนผประกอบการรานคา การสมรสกบคนไทย ฯลฯ แรงงานขามชาตเหลาน มกจะกลายมาเปนผ เคลอนไหวและด าเนนการทส าคญในการพฒนาทางใหเกดความมนคงและปลอดภยในดานตาง ๆ ใหกบกลมแรงงานดวยกนเอง

จากตวอยางการเคลอนไหวเพอพฒนาตนเองของแรงงานขามชาตในประเทศไทยขางตน แสดงใหเหนวา แมวาฝายภาครฐทงรฐไทยและรฐพมา มไดใหความส าคญหรอเขามามบทบาทตอการพฒนาแรงงานขามชาตทางดานความมนคงของมนษยนก หากแตในกลมแรงงานขามชาตกลบมการด าเ นนการและพฒนาเพอสรางความมนคงและปลอดภยในชวตขนไดดวยตวของตนเอง

เพอใหเกดความเขาใจมากขน ในสวนนผศกษาจะใชการน าเสนอใหเหนการพฒนาและการเคลอนไหวเพอชวงชงพนททางสงคมและวฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมอง ของแรงงานขามชาตในสงคมไทย เปน 2 หวขอยอย โดยแบงไปตามมต


ทางสงคมและวฒนธรรม มตทางเศรษฐกจ สวนในมตทางการเมองนนจากการศกษาพบวาแรงงานขามชาตยงไมสามารถเคลอนไหวและพฒนาในมตนไดอยางชดเจนนก จงไมขอกลาวในรายงานน ซงรายละเอยดของมตทางสงคมและวฒนธรรม มตทางเศรษฐกจ มดงน

1) มตทางสงคมและวฒนธรรม ในสวนของมตทางดานสงคมและวฒนธรรม นบไดวาเปนมตทแรงงานขามชาตในประเทศไทยสามารถเขาถงและชวงชงพนทเพอสรางความมนคงปลอดภยใหกบชวตไดมากทสด โดยการเคลอนไหวและการพฒนาในมตนทสามารถเหนไดอยางชดเจน คอ การสงบตรหลานเขาเรยนในโรงเรยนรฐบาลไทย /โรงเรยนเอกชน /ศนยการเรยนร และการจดตงกลม/ชมรม/องคกร เพอการพฒนาคณภาพชวตของแรงงานขามชาต ซงมรายละเอยด ดงน

1.1) การสงบตรหลานเขาเรยนในโรงเรยนรฐบาลไทย /โรงเรยนเอกชน /ศนยการเรยนร จากเดมปญหาและผลกระทบหนงของแรงงานขามชาตทเขามาในประเทศไทย คอ บตรหลานหรอผ ตดตามแรงงานทไมสามารถเขาถงระบบการศกษาได อนเปนผลสบเนองมาจากสถานะของการเขาเมองทผดกฎหมาย การเกดในประเทศไทยแตไมไดรบเอกสารทางกฎหมายทชดเจนยนยน ฯลฯ เหลานท าใหบตรหลานหรอผตดตามแรงงานถกผลกดนใหเขาสการท างานในสถานประกอบการตามพอแมไปโดยปรยาย อยางไรกตาม ในปจจบนสถานการณดงกลาวกลบมการ -เปลยนแปลงไป แรงงานขามชาตสวนใหญใหความส าคญกบการศกษาของบตรหลานอนเปนปจจยพนฐานทจะกอใหเกดความมนคงในชวตของมนษย แมวาความพยายามใหไดมาซงสถานะทถกตองทางกฎหมายของแรงงานขามชาต หรอกบบตรของแรงงานขามชาตทเกดในประเทศไทยจะเปนเรองยาก แต แรงงานขามชาตกมความพยายามปรบตวและการพฒนาทแสดงใหเหนถงการค านงถงความมนคงและปลอดภยในชวตและครอบครว นนคอ การสงบตรหลานเขาเรยนโรงเรยน ผนวกกบการมงเนนและเหนความส าคญในดานการศกษาเชนเดยวกนทงในสวนของรฐไทยและองคกรพฒนาเอกชน ดงนนเราจงไดเหนการพฒนาและเคลอนไหวเพอความมนคงของแรงงานขาม-ชาต ในสวนทเปนการพฒนาทางดานการศกษาไดอยางชดเจนทสด ผานการสงบตร


หลานเขาเรยนในโรงเรยนรฐบาลไทย /โรงเรยนเอกชน /ศนยการเรยนร และมกใหเรยนจนจบถงระดบการศกษาขนพนฐานของไทย (มธยมศกษาปท 3)

เพอสนบสนนความคดดงกลาว จากผลการวจยของสถาบนวจยประชากร มหาวทยาลยมหดล และ AIT ไดสะทอนขอคดเหนเกยวกบความส าคญของการศกษาเพอสรางความมนคงแกบตรหลานของตนวา แรงงานขามชาตบางสวนทมบตรหลานเรยนในโรงเรยน หรอเรยนทศนยการเรยนร คอนขางพอใจทบตรหลานของตนไดรบการศกษา และยนยอมใหเขาเรยนในโรงเรยนไทย หรอโรงเรยนขององคกรพฒนาเอกชน รวมทงแรงงานขามชาตบางสวนสามารถจายคาเลาเรยนได และรสกวาคาเลาเรยนไมไดสงเกนไป (สถาบนวจยประชากรและสงคม, สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย, 2557: 22)

1.2) การจดตงกลม/ชมรม/องคกร เพอการพฒนาคณภาพชวตของแรงงานขามชาต จากการศกษาเรอง ปฏสมพนธทางสงคมระหวางกลมชาตพนธบรเวณชายแดน: กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาล อ าเภอแมสอด จงหวดตาก ของไพรนทร มากเจรญ พบวา ในการจดตงกลมหรอชมรมเพอด าเนนการในดานตาง ๆ ของแรงงานขามชาตนน มกไดรบความชวยเหลอจดตงโดยองคกรพฒนาเอกชนในพนททงในสวนของการกอตงและด าเนนการ ซงจากการลงพนทครงนน ผ วจยไดมโอกาสสมภาษณแรงงานขามชาตจากประเทศพมาทท าหนาทเปนอาสาสมครใหแกองคกรเอกชนในพนทแมสอดหลายคน ซงตางกแสดงความคดเหนไปในทางเดยวกนวา การมองคกรเอกชนในพนททเขามาท างานเพอชวยเหลอพวกเขาเปนสงทดมากรวมทงการ -สมครเปนอาสาสมครขององคกรเอกชนในพนทนอกจากจะท าใหเขาไดรบรขาวสารขอมลทเปนประโยชน พอเวลามปญหากไดรบการชวยเหลอ รวมทงไดชวยเหลอกลมแรงงานอพยพจากประเทศพมาดวยกนแลว พวกเขายงมรายไดเลก ๆ นอย ๆ จากคาตอบแทนทมาเปนอาสาสมครอกดวย สดทาย คอ ความสมพนธกบองคกรทกลมแรงงานขามชาตจากประเทศพมาไดกอตงขนมาเองในแมสอด แรงงานขามชาตจากประเทศพมาเองกมการตงองคกรของกลมตนเองขนมา องคกรทถกจดตงขนมาสวน -ใหญมวตถประสงคเพอใหการชวยเหลอกลมแรงงานขามชาตทมาจากประเทศพมาดวยกน (สถาบนวจยประชากรและสงคม, สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย, 2557: 5-15)


2) มตทางเศรษฐกจ การเกดขนของแรงงานทผนตวมาเปนผประกอบการ (รานคา บานเชา ฯลฯ) จากการศกษาเรอง ปฏสมพนธทางสงคมระหวางกลมชาตพนธบรเวณชายแดน: กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาล อ าเภอแมสอด จงหวดตาก ของไพรนทร มากเจรญ พบวาแรงงานขามชาตทเขามาเพอใชแรงงานและรบจางสวนใหญมกจะเปนแรงงานทเพงยายถนเขามาอาศยอยในประเทศไทยในระยะแรก ๆ หรอ เขามาท างานเพยงระยะเวลาไมนานนก แตหากเปนแรงงานท เขามาท างานและอาศยอยในประเทศไทยเปนระยะเวลานานแลวนน แรงงานหรอครอบครวของคนกลมนมกจะมพฒนาการและการปรบตวทางดานเศรษฐกจทนาสนใจเปนอยางมาก หรอกคอ แรงงานเหลานเรมทจะขยบตนเองจากการขายแรงงานรบคาแรงไปวน ๆ มาเปนการสรางกจการเลก ๆ นอย ๆ เปนของตนเองขนมา (self-employ) จากการศกษาของผวจยพบวา แรงงานจากประเทศพมาทอาศยอยในเขตเทศบาลเมองแม-สอดทมกจการเปนของตนเองนน สวนใหญจะเปนกจการทสามารถท าไดงายและยงไมตองอาศยฝมอมากนกอยาง การเปดรานขายของช าเลก ๆ บรเวณบานหรอทพก การ-ขายผก ขายอาหาร ฯลฯ ซงกจการดงกลาวเราสามารถเหนไดทวไปนอกจากนยงพบวากจการทตองใชความรความช านาญเฉพาะอยางอยางการซอมรถกเรมมแรงงานจากประเทศพมาหนมาเปดเปนกจการของตนเองอกดวยโดยเรมจากการเปนลกจางทรานอาศยการเรยนรผานการปฏบตจรงแลวจงขยบขยายเพอมาเปดกจการของตนเอง จากการศกษาพบวากรณเชนนเกดขนกบแรงงานอพยพจากประเทศพมาหลายคน โดยเฉพาะอยางยงแรงงานจากประเทศพมาทเปนลกจางในกจการรานอาหาร กจการซอมรถ และทดเหมอนวาจะเปนอกกจการหนงทเปนทตองการในเขต พนทอ าเภอแม-สอด คอ การเปนชางท าอญมณ ลกษณะทแรงงานขามชาตผนตวเองจากแรงงานราคาถกมาเปนผ ประกอบการเปนแบบแผนการปรบตวทพบเหนไดแทบทกจงหวดทมแรงงานพมาอาศยและท างานอยเปนจ านวนมาก และมกจะมลกษณะไมตางกน


ตารางท

1 เป

รยบเทยบแนวทางในการปฏ

บตระหวางรฐไทยและแรงงานขามชาตตามหลกการพนฐานของความม

นคงของมนษย

หล

กการพน

ฐานค

วามม

นคง

ของ

มนษย

แน

วปฏบ

ต รฐไท

ย แร

งงาน

ขามช

าต

1. การเคล

อนยายค

วามส

าคญ

ออกมาจากแนวคดดงเด

มทเชอวารฐ

เปนศ

นยกล

างแล

ะหลก

การรกษ

าคว

ามปล

อดภย

มาทก

ารใหคว

ามสน

ใจตอความปล

อดภย

ของปจเจก

บคคล

การปก

ปองและการเพ

มขด

ความสามารถใหกบพวกเขา

- รฐเปน

ศนยก

ลางในก

ารก า

หนดน

โยบา

ยและ

ออก

กฎเกณฑระเบ

ยบแบบแผนตาง ๆ

เพอบงคบใช

- มทศ

นคตและมม

มองตอแรงงานขามชาตในเชงลบ

โดย

สรางวาทกรรมท

างภาษา เชน แรงงานตางดาว, ผหล

บหน

เขาเมอ

งผดก

ฎหมาย/ ผเปนภ

ยตอค

วามม

นคงแหงชาต

เปนตน

- สรางทศน

คตดานล

บใหเกดขนในกลมค

นไทย

เชน การ

แยงงาน แย

งใชงบป

ระมาณ สาธารณปโภค

และสวสดการ

ของรฐโดยไมตองจายภาษ การกออาชญากรรม ฯลฯ

- การเคลอนย

ายความส าคญ

ออกม

าจากแนวคดด

งเดม

โดยห

นมาใหค

วามส

นใจตอค

วามป

ลอดภ

ยของปจ

เจก

บคคล การปกปองและการเพ

มขดความสามารถใหกบพ

วกเขา

2. มงความสน

ใจไปทภ

ยคกคามทม

ความหลากหลายในดานตาง ๆ ของ

ชวตมน

ษย แล

ะเนน

การเชอ

มประส

านระหวางการรกษ

าความ

ปลอด

ภย การพฒ

นา และ

สทธ

มนษย

ชน

- ใหค

วามส

าคญในการพฒนา

ดานส

ทธมน

ษยชน

เชน

การศกษ

า, ระบบ

ประกนสขภาพ, การคามน

ษย, แรงงาน

เดก แตยงขาดค

วามช

ดเจน

และการด าเนนก

ารในทา

งปฏ

บตทดและทวถง

- มการพฒนา

และยกระดบค

ณภา

พชวตในดานต

าง ๆ

โดยเฉพาะอยางยงในมตทางดานสงคมและวฒนธรรมและ

เศรษฐกจ

- การสงบต

รหลา

นเขาเรยน

ในโรงเรยนรฐบ

าลไทย /

โรงเรย

นเอกชน /ศนยการเรยนร

- การผนตวเองจากแรงงานราคาถกมาเปนผประกอบการ


ตารางท

1 (ต

อ)

หลกก

ารพน

ฐานค

วามม

นคง

ของ

มนษย

แน

วปฏบ

ต รฐไท

ย แร

งงาน

ขามช

าต

3. สงเสรมการบรณ

าการใหม ซงเปน

ความ

รวมม

อโดย

มประชาชน

เปน

ศนยกลาง เพอ

ใหเกดค

วามกาวหน

าทา

งดาน

สนตภ

าพ

ความ

มนคง

ปลอดภย

และการพฒนาทงภายใน

และระหวางประเทศ

- ยงไมเหน

ความชดเจนในก

ารท างานท

เปนก

ารสงเสรม

การบรณ

าการกบ

ภาคป

ระชาชนหรอกบแรงงานขามชาต /

ลกษณ

ะการด าเนนงานยงเปนแบบ

Top-

down

- เนน

การท างานเพอแรงงานขามชาตด

วยกน

ซงแสดงให

เหนถงการมป

ระชาชนเปนศนยกลาง

- การจดตงกลม/ชม

รม/องคกร/การเปนอ

าสาสมค

ร เพอ

การพฒนาคณ

ภาพช

วตของแรงงานขามชาต

โดยมการ

ท างานและประสานงานก

บองคกรพฒ

นาเอกชนขามชาต

และในพ

นท


ในการพฒนาและการเคลอนไหวบนพนททางสงคมและวฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมองของแรงงานขามชาตในสงคมไทย ซงเปนการ -ด าเนนการของแรงงานขามชาตเอง พบวา มความกาวหนาและเปนไปตามทศทางความหมายและหลกการพนฐานของความมนคงของมนษยตามทคณะกรรมการความ-มนคงของมนษยมากกวาของรฐไทย เราสามารถเหนการเคลอนยายความส าคญออกมาจากแนวคดดงเดมทเนนรฐเปนศนยกลางโดยหนมาใหความสนใจตอความ -ปลอดภยของปจเจกบคคลของแรงงานขามชาต นอกจากนแรงงานขามชาตในประเทศไทยยง มงความสนใจไปทภยคกคามทมความหลากหลายในดานตาง ๆ ของชวตมนษย และเนนการเชอมประสานระหวางการรกษาความปลอดภย การพฒนา และสทธมนษยชน โดยด าเนนการผานการพฒนาและยกระดบคณภาพชวตในดานตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงในมตทางดานสงคมและวฒนธรรมและเศรษฐกจ ดวยการการสงบตรหลานเขาเรยนในโรงเรยนรฐบาลไทย/โรงเรยนเอกชน/ศนยการเรยนร การผนตวเองจากแรงงานราคาถกมาเปนผประกอบการ รวมทงยง สงเสรมการบรณาการใหม ซงเปนความรวมมอโดยมประชาชนเปนศนยกลาง เพอใหเกดความกาวหนาทางดานสนตภาพ ความมนคงปลอดภย และการพฒนาทงภายในและระหวางประเทศ ดวยการเนนการ-ท างานเพอแรงงานขามชาตดวยกนซงแสดงใหเหนถงการมประชาชนเปนศนยกลางและการจดตงกลม/ชมรม/องคกร/การเปนอาสาสมคร เพอการพฒนาคณภาพชวตของแรงงานขามชาต โดยมการท างานและประสานงานกบองคกรพฒนาเอกชนขามชาต และในพนท ซงเปนการด าเนนการพฒนาภายใตหลกการพนฐานทง 3 ขอทคณะกรรมการความมนคงของมนษยไดเสนอไว การพฒนาทเกดขนในกลมแรงงานขามชาตดงกลาวสอดคลองกบแนวคดความมนคงของมนษยภายใต ‘กระบวนทศนชดทสอง’ ทเสนอวา ‘ในการตอสรบมอภยตาง ๆ ทคกคามความมนคงของมนษยจ าเปนจะตองมการท างานรวมกนอยางบรณาการ’ เหลานเปนสญญาณสะทอนทดถงการสรางความมนคงและปลอดภยใหกบตนเอง ดวยตนเอง แมแรงงานเหลานจะตองตกอยภายใตสภาวะขามชาตขามแดนกตาม

แตแมวาจะมความพยายามดวยตนเองและการสรางความ -รวมมอกบองคกรพฒนาเอกชนในพนทเชนไรกตาม แตเมอหนมาพจารณาในสวนของ


การบรณาการความรวมมอระหวางแรงงานขามชาตกบรฐไทย ยงคงไมเหนความ -ชดเจนในการท างานทเปนการสงเสรมการบรณาการกบภาคประชาชนหรอกบแรงงานขามชาต โดยลกษณะการด าเนนงานยงเปนแบบบนลงลาง (Top-down) นอกจากน แมวาแรงงานขามชาตจะสามารถพฒนาและชวงชงพนทเพอสรางความมนคงทางดานเศรษฐกจและสงคมวฒนธรรม แต ‘หากพจารณาผานบรบทของภยทคกคามความมนคงของมนษย’ (ตามตาราง) แรงงาน ขามชาตยงคงไมสามารถสรางหรอพฒนาใหเกดความมนคงตามประเภทของความมนคงของมนษยไดทงหมด โดยเฉพาะอยางยง หากเปนกรณของแรงงานขามชาตทผดกฎหมายแลว พวกเขายงจ าตองเผชญกบภยทคกคามความมนคงของมนษยในทก ๆ รปแบบอยางหลกเลยงไดยากเชนเดม

4.2 สถานการณของแรงงานขามชาตและประเดนปญหาทเกดขนในจงหวดนครปฐม กอนหนานทผวจยไดแสดงใหเหนถงภาพรวมของแรงงานขามชาตในประเทศไทยทงในแงของแนวนโยบายและการปฏบตของรฐไทยตอกลมแรงงานขามชาตในประเทศไทย และพฒนาและการเคลอนไหวบนมตพนททางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ของแรงงานขามชาตในสงคมไทย ซงในการศกษาและทบทวนวรรณกรรมทผานมาจะพบวาเมอน าภาพรวมดงกลาวมาใชวเคราะหในบรบทของสถานการณแรงงานขามชาตและประเดนปญหาทเกดขนในจงหวดนครปฐมนนพอจะสรปไดวาไมแตกตางไปจากสถานการณในภาพรวมของทงประเทศนก โดยแรงงานขามชาตทยายถนเขามาท างานในจงหวดนครปฐมนนถกก าหนดดวยแนวนโยบายและการปฏบตจากรฐไทย ซงจะเสนอขอมลและอภปรายใหเหนเปนล าดบดงตอไปน

4.2.1 สถานการณของแรงงานขามชาตในจงหวดนครปฐม ดงทไดแสดงใหเหนในสวนของบทน าไปบางแลววา จงหวดนครปฐมมการเขามาท างานของแรงงานขามชาตเปนจ านวนมาก ซงในป พ.ศ. 2558 สดสวนของแรงงานขามชาตทเขามาท างานในประเทศไทยทวประเทศ จะพบวาจงหวดนครปฐมมจ านวนแรงงานขาม -ชาตทท างานสงเปนอนดบท 9 จากจ านวนทงสน 77 จงหวด โดยมจ านวนแรงงานขาม-ชาตทขนทะเบยนกบกรมการจดหางานกวา 53,058 คน ซงในจ านวนนแบงยอยเปน แรงงานประเภททวไป 1,050 คน แรงงานประเภทพสจนสญชาต 42,804 คน แรงงานประเภทน าเขาตาม MOU 8,738 คน ประเภทสงเสรมการลงทน 60 คน และประเภท


ชนกลมนอย 406 คน จ าแนกเปนแรงงานขามชาตเพศชาย 29,965 คน และเพศหญง 23,093 คน (ส านกบรหารแรงงานตางดาว, 2558) และมแรงงานขามชาตทคงเหลออยในจงหวดทงสนกวา 122,566 คน อยางไรกตาม จ านวนดงกลาวเปนเพยงตวเลขทางสถตทสะทอนภาพแตเพยงเฉพาะแรงงานขามชาตทถกกฎหมายและทมาขนทะเบยนกบกรมการจดหางานจงหวดนครปฐมเทานน ทงนเปนทคาดการณไดวายงคงมแรงงานขามชาตทเขาเมองและท างานอยางผดกฎหมายอยเปนจ านวนมาก จากสถานการณดงกลาวแสดงใหเหนอยางชดเจนวามความจ าเปนอยางยงทจงหวดนครปฐมจะตองใหความส าคญตอการพจารณาในประเดนเรองแรงงานขามชาต ในสวนของลกษณะงานโดยทวไปทแรงงานขามชาตเขามาท างานในจงหวดนครปฐม มทงทเขามาท างานเปนแรงงานในภาคเกษตรกรรม คอ แรงงานในภาคเกษตร เชน ท านา ท าสวนกลวยไม ฯลฯ และแรงงานในภาคปศสตว เชน เลยงสกร เลยงเปด เลยงก ง บางสวนยงท างานในโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ รวมทงบางสวนยงท างานรบจางทวไปตามรานอาหารและรานคา และท างานในธรกจโตะจนในจงหวด เปนตน

4.2.2 ประเดนปญหาทเกยวของกบแรงงานขามชาตในจงหวดนครปฐม จากการศกษาจากวรรณกรรมและงานวจยตาง ๆ พบวา ประเดนปญหาทเกยวของกบแรงงานขามชาตในจงหวดนครปฐมทเปนประเดนปญหาหลกทส าคญ ดงน

1) แรงงานขามชาตจ านวนมากยงเปนแรงงานหลบหนเขาเมอง เปนแรงงานผดกฎหมาย และไมไดเขาสระบบการขนทะเบยนแรงงาน สบเนองจากทจงหวดนครปฐมเปนอกจงหวดหนงทประสบปญหาการขาดแคลนแรงงาน โดยเฉพาะอยางยงแรงงานในโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ ทตองอาศยแรงงานจ านวนมาก และมประเภทงานทหนกและสกปรกในจงหวด ซงประเภทงานในลกษณะดงกลาวแรงงานไทยสวนใหญไมประสงคจะท า ท าใหผประกอบการจ าเปนตองจางแรงงานขามชาต ปญหาหลกทส าคญของการจางแรงงานขามชาต ผดกฎหมาย คอ ภาครฐไมสามารถทราบจ านวนของแรงงานทแทจรงในจงหวด ซงสงผลสบเนองตอการ-วางแผนเชงนโยบายและการจดการ รวมไปถงผลทเกดตอตวแรงงานขามชาตผดกฎหมายเองทไมสามารถเขาถงกลไกตาง ๆ ของรฐไทย ทงในดานการคมครองแรงงาน สวสดการแรงงาน ดานสขภาพ เชน พบวามแรงงานขามชาตทท างานอยในฟารมเลยง


หมมสารเคมชนดเดยวกนกบสารเรงเนอแดงอยในรางกาย เปนตน นอกจากน แรงงานขามชาตทมสถานะผดกฎหมายมกจะไมกลาเขาขอความชวยเหลอตาง ๆ ดวย เพราะดวยสถานะทผดกฎหมาย ท าใหแรงงานเหลานมกจะอาศยแบบหลบซอน ยอมท าตามนายจางใหสามารถเอารดเอาเปรยบและตกเปนเหยอของการลวงละเมดในรปแบบ ตาง ๆ ไดงาย บางสวนถกกกขงหนวงเหนยงแรงงานในหองพกอยางแออด

นอกจากน ยงมแรงงานขามชาตจ านวนหนงท างานในสถานประกอบการทเกยวของกบการคาบรการทางเพศ สถานประกอบการทมกลกลอบจางแรงงานขามชาตและเกยวของกบการคาบรการทางเพศ เชน รานคาราโอเกะ และนวดแผนโบราณ ซงแรงงานขามชาตสวนมากแมจะมเอกสารการเขาประเทศถกกฎหมาย แตสวนใหญมกจะไมมใบอนญาตท างาน ตวอยางทเหนไดชดเจน เชน การเขาไปจบกมรานอาหารแหงหนงของเจาหนาทต ารวจ ใน อ.ดอนตม หลงสบทราบวามการเปด สถานบรการโดยผดกฎหมาย ซงพบแรงงานขามชาตทท างานอยในรานดงกลาว 5 คน ทงหมดเปนแรงงานทไมไดรบอนญาตใหท างาน เปนตน (ไทยรฐออนไลน, 2559)

2) การอาศยอยในชมชนอยางแออดและอคตของผอย รวมชมชนคนไทย ทงน เนองจากแรงงานขามชาตสวนใหญทเขามาท างานดวยสาเหตทางเศรษฐกจ กลาวคอ มฐานะยากจนจงเขามาท างานในประเทศไทย ดงนนการกนอยด ารงชวตในประเทศไทยจงตองเปนไปอยางประหยดมธยสถ แรงงานขามชาตจงมกเชาบานอยรวมกนหลาย ๆ ครอบครว เพอประหยดคาใชจาย แมวาเจาของหองเชาหรอบานเชาจะเปนคนไทยซงมรายไดจากการใหเชาหอง หากแตเสยงสะทอนจากคนไทยสวนอน ๆ กมกจะไมพอใจการเขามาอยรวมกนของแรงงานขามชาตในชมชนมากนก ทงนชมชนคนไทยมกมองวาแรงงานขามชาตเปนสาเหตทท าใหสภาพแวดลอมบรเวณโดยรอบชมชนเสอมโทรม ปญหาขยะทมเปนจ านวนมากและทงไมเปนระเบยบ ปญหาอาชญากรรมในชมชน ปญหายาเสพตด ฯลฯ

ตวอยางทชดเจนของการเกดขนของการเปนชมชนของแรงงานขามชาต เชน การคนพบวาในเขตต าบลตลาดจนดา อ าเภอสามพราน มแรงงานขาม-ชาตกวา 75 คน อาศยอยรวมกนเปนชมชน และเมอเจาหนาทตรวจคนภายในบานแตละหลงของแรงงานกพบอปกรณตมน าใบกระทอม มดยาวและปนยาวยงลกดอก


แรงงานมปสสาวะเปนสมวง 5 คน แมวาทกคนจะมใบอนญาตเขามาในราชอาณาจกร แตไมมเอกสารรบรองการท างานจากนายจาง ดงกลาวสะทอนวาตองมนายหนาชาว-ไทยรเหนในการเชาทดนเพอท าเปนหมบานแรงงานประเทศเพอนบาน ซงถอวาเขาขายความผดเรองการคามนษย เปนตน (สถานกองทพบกชองเจด, 2559) นอกจากปญหาดานสภาพความเปนอยและสภาพแวดลอมแลว อกปญหาทพบ คอ การกาวขนมาเปนผประกอบการรายยอยในชมชนของแรงงานขามชาตเอง ซงท าใหเกดความไมพอใจในหมคนไทยในชมชนทเกดอคตทวาแรงงานขามชาตเขามาแยงงานและยดครองพนททางเศรษฐกจขนพนฐานในชมชนกบคนไทย

จากสภาวการณและสภาพความเปนจรงดานประเดนปญหาแรงงานขามชาตและการอยรวมกนในชมชนทเกดขนในจงหวดนครปฐมดงทงานวจยชนนไดน าเสนอนน มขอสรปทส าคญวาไมมความแตกตางไปจากภาพใหญของประเทศ ทงน สงทดเหมอนจะเปนปจจยทค ายนไมใหปญหาของการอยรวมกนในชมชนระหวางแรงงานขามชาตและชมชนคนไทยในจงหวดนครปฐมไมปะทรนแรง คอ ‘เหตผลทางดานเศรษฐกจ’ เนองจากในจงหวดนครปฐมยงคงตองการแรงงานขามชาตเปนจ านวนมากอยเพอขบเคลอนเศรษฐกจ อยางไรกตาม ปญหาทเกดขน เสยงสะทอนจากชมชนคนไทยกเปนสงทไมอาจละเลยได รวมไปถงการก าหนดนโยบายและปกปองแรงงานขามชาตไมใหถกละเมดและท าแรงงานขามชาตทผดกฎหมายใหถกกฎหมายเพอใหสามารถเขาสกระบวนการด าเนนการทางดานนโยบายแรงงานไดอยางครบถวนกเปนอกประเดนหนงททาทายตอหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชนผ จางงาน และประชาชนในพนทอยางมาก

5. ขอเสนอแนะแนวทางการจดการแรงงานขามชาต ส าหรบเตรยมความพรอมในการรบมอใหเปนชมชนทนาอย รวมกน

ในการศกษาสถานแรงงานพมาในจงหวดนครปฐม: ปญหาและการอยรวมกนในชมชน ผ วจยมขอเสนอแนะเพอเปนแนวทางการจดการแรงงานขามชาตส าหรบเตรยมความพรอมในการรบมอใหนครปฐมเปนชมชนทนาอย ดงน


5.1 รฐไทยควรเนนการก าหนดนโยบายและการบรหารจดการแรงงานขามชาตดวยการใหน าหนกไปทความมนคงของมนษยเพมขน รวมทงปรบเปลยนวาท -กรรมการมองภาพแรงงานขามชาตจากภยคกคามมาเปนกลไกขบเคลอนส าคญตอ การพฒนาเศรษฐกจของประเทศ นอกจากนประชาชนคนไทยในชมชนทอาศยอยรวมกบแรงงานขามชาตกควรลดอคตในดานลบตอแรงงานขามชาตลง

5.2 หนวยงานราชการทองถนและภาครฐระดบชาตควรหนมาลงพนทและรบฟงปญหาของชมชนในพนททมการอาศยอยรวมกนกบแรงงานขามชาต โดยปญหาทควรใหความสนใจและเขามาจดการอยางจรงจง คอ ปญหาทางดานสาธารณสขเรองการควบคมโรคและโรคระบาดตาง ๆ ปญหาสภาพแวดลอมทเสอมโทรมและสกปรก และอาชญากรรม เนองจากปญหาดงกลาวคอตนตอของความไมพอใจของคนในพนทตอกลมแรงงานขามชาต การขจดปญหาดงกลาวใหหมดไปจะชวยลดระดบความไมพอใจระหวางคนสองกลมอนจะน าพาไปสความขดแยงได

5.3 จงหวดนครปฐม โดยหนวยงานราชการทเกยวของ ควรรวมมอกบผประกอบการ นายจาง และเจาของบานเชา ในการปรบปรงคณภาพชวตของแรงงานขามชาตใหดขน เนองจากผลกระทบในทก ๆ ดาน สวนใหญทเกดจากการละเลยทจะจดการกบตนตอของปญหานอยางจรงจง

5.4 ผประกอบการโรงงานอตสาหกรรม รานคา สถานบรการ นายจางในภาคการเกษตร และอน ๆ ทมการจางแรงงานขามชาต ควรตระหนกถงกฎระเบยบและเลอกจางแรงงานทเขาประเทศอยางถกตองตามกฎหมาย เพอใหเกดประโยชนทงตอภาครฐในการบรหารจดการแรงงานขามชาต และเพอใหแรงงานขามชาตสามารถเขาถงบรการและสวสดการตาง ๆ ทพงได นอกจากน การทจางแรงงานทถกตองตามกฎหมาย เมอเกดปญหาขน เชน การเกดคดอาชญากรรมตาง ๆ ทมแรงงานขามชาตเปนผ เสยหาย ผ ตองสงสย หรอผ ตองหา กจะท าใหงายตอการคนหาทางทะเบยนประวตมากขน ทายทสดนายจางทจางแรงงานขามชาตควรตงมนอยในการเคารพในสทธมนษยชนและความมนคงของมนษยเปนหลก

5.5 รฐไทยตองกาวขามจากการจดการปญหาแรงงานขามชาตแบบเดม มาพจารณาประเดนเรองบตรของแรงงานขามชาตและการศกษาซงเปนผตดตามแรงงาน


ขามชาตในประเทศไทย รวมไปถงบตรของแรงงานขามชาตทเกดในประเทศไทย และการสมรสขามชาตระหวางคนไทยกบแรงงานขามชาต ใหมากขน เพราะประเดนดงกลาวจะกลายมาเปนสงทาทายตอการก าหนดความเปนไปทางดานแรงงานและชมชนทงในจงหวดนครปฐมและระดบชาตในอนาคต


รายการอางอง เอกสารภาษาไทย

ไทยรฐออนไลน. (2558). “สญงบปละ 100 ลาน จากแรงงานตางดาว คลอดลกเมองไทย”. วนทคนขอมล 10 เมษายน 2559, เขาถงไดจาก http://www. thairath.co.th/content/522333.

ไทยรฐออนไลน. (2559). ตร.คนรานอาหารนครปฐม ลอบจางตางดาวนวดแผนโบราณ. วนทคนขอมล 10 เมษายน 2559, เขาถงไดจาก http://www.thai rath.co.th/content/732409.

บษยรตน กาญจนดษฐ. (2551). “แรงงานขามชาตจากประเทศพมา กรณศกษาในเขตกรงเทพมหานครยทธศาสตรการอยรอดของแรงงานขามชาตจากประเทศพมา”. วนทคนขอมล 10 เมษายน 2559, เขาถงไดจาก http://v1.mid nightuniv.org/midnight2544/0009999431.html.

ไพรนทร มากเจรญ. (2551). ปฏสมพนธทางสงคมระหวางกลมชาตพนธบรเวณชายแดน: กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาล อ าเภอแมสอด จงหวดตาก . วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาพฒนามนษยและสงคม, บณฑตวทยาลย, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศนยวจยการยายถนแหงเอเชย สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2556). โครงการศกษาการเปลยนแปลงรปแบบการยายถนของแรงงานจากพมาและผลกระทบตอประเทศไทย ในป พ.ศ. 2556. กรงเทพฯ: องคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน (IOM).

สถานกองทพบกชองเจด. (2559). อง! พบหมบานแรงงานตางดาว ซอนกลางสวนมะพราวนครปฐมกวา 2 ป. วนทคนขอมล 10 เมษายน 2559, เขาถงไดจาก http://news.ch7.com/detail/175846/พบหมบานแรงงานตางดาวกลางสวนมะพราว_จ.นครปฐม.html.


สถาบนวจยประชากรและสงคม , สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย (AIT). (2557) . การศกษาของบตรหลานแรงงานขามชาตในประเทศไทย เอกสารเชงนโยบาย. กรงเทพฯ: มลนธโตโยตา.

ส านกขาว Hfocus เจาะลกระบบสขภาพ. (2557). ถอดรหสนโยบายแรงงานขามชาต 'คสช.' : ผดทาง-ถอยหลง. วนทคนขอมล 10 เมษายน 2559, เขาถงไดจาก https://www.hfocus.org/content/2014/06/7394.

ส านกบรหารแรงงานตางดาว. (2558). ขอมลสถตการท างานของคนตางดาว-ขอมลสถตรายป. วนทคนขอมล 10 เมษายน 2559, เขาถงไดจาก https://www. doe.go.th/prd/alien/statistic/param/site/152/cat/82/sub/74/pull/sub_category/view/list-label.

สชาดา ทวสทธ. (2554). “ทศนะใหมของความเปนพลเมองบนพนทของความเปนอน.” ใน พลเมองในโลกไรพรมแดน. กรงเทพฯ: ภาพพมพ.

Huguet, J. W. (2557). การยายถนของประเทศไทย ฉบบป พ.ศ. 2557. กรงเทพฯ: องคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน (IOM).

Documents

สถานการณ์แรงงานข้ามชาติ: แรงงานพม่า ปัญหา การอยู่ร่วมกันใน ... · แรงงานอย่างถูกต้องตามกฎหมาย