79

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท1

ภาควชาภมสถาปตยกรรม

ภ.สถ.บ. (จฬาลงกรณมหาวทยาลย)

M.L.A. (CU Denver)

Post Grad. Dipl. in Env Planning and Management (IHS)

Post Grad. Dipl. in Asia-Europe (Sciences-Po)

Ph.D. Candidate (AIT)

บทคดยอ

บคคล เหตการณ หวงกจกรรมตางๆทผานไปในแตละชวงเวลา อาจจะจารกลงในใจ

ผทมสวนเกยวของไดเปนเวลาแตกตางกนไป ประสทธภาพแหงความทรงจำมจำกด

การบนทกจดหมายเหต การบนทกอ นๆ หรอการสบทานจากหลากหลายส อ

สามารถคงสภาพความทรงจำไดนานขน ภมทศนเปนสอหนงของทสามารถจารก

ความทรงจำนนได ผานประสาทรบร และสรางความรสกทเปลยนแปลงหลากหลาย

ความหมายเชงสญลกษณนนอาจแปรเปลยนไปขนกบผรบร ภมสงคม และยคสมย

หลายครงอาจเปนบทเรยนแหงประวตศาสตรทสำคญใหแกชนรนหลง

บทความน เปนการศกษาโครงการอนสรณสถานของบคคล และเหตการณตางๆ อาท

กรณเหตการณภยพบต สงคราม วรบรษ วรสตร จากอดตถงปจจบน โดยเนน

การใชภมทศนเพอเปนสอในการถายทอด และบนดาลใจใหผมาพบเหนและเทยวชม

ไดรำลกถง

“อนสรณสถาน”:

ภมทศนแหงความทรงจำ

1เวบไซต http://pioneer.chula.ac.th/~aariya

ผเขยนขอขอบพระคณ ศาสตราจารยไขแสง ศขะวฒนะ ทกรณาเปนกรรมการตรวจสอบผลงานทางวชาการชนน เนอหาตางๆ

ผเขยนไดมการเพมเตมแกไขให สมบรณแลวตามคำแนะนำ/ขอพจารณาทไดรบมา

80

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

ความสำคญ

“อนสาวรย” เปนส งหน งท คนไทยค นเคย หากจะใหยกตวอยางคงจะมรายช อตอไปน

อย ในใจกนบาง ไมวาอนสาวรยชยสมรภม อนสาวรยประชาธปไตย พระบรมรปทรงมา

ร.๕ อนสาวรยสมเดจพระเจาตากสน อนสาวรยทาวสรนาร(ยาโม) อนสาวรยกรมหลวง

ชมพร อนสาวรยชาวบานบางระจน อนสาวรยเหลาน มลกษณะของความเปน

“monument” มากกวาความเปน “memorial” และหลายๆ คนคงไมปฏเสธวาอนสาวรย

หลายๆ แหงกลายเปน “landmark” (ทหมายตา) และยงเปนงานศลปกรรมซงแฝง

ความศรทธาเปนท เคารพบชาบางคราวไมตางจากรป “ประตมากรรม” (งาน

ประตมากรรมทางศาสนา) ความนาสนใจของอนสาวรยในทางภมสถาปตยกรรม

กคอสถานทต งของอนสาวรย หรอพนทใดพนทหนงอาจกลายเปนอนสรณสถาน

เปนภมทศนแหงความทรงจำ และสอสาร สอความหมายเชงสญลกษณใหผมาเยอน

รบรถงเหตการณ บคคล ในอดตได จากอดตมหลกฐานถงสงกอสราง เพอสอ

ความหมายเชงสญลกษณ เปนอนสรณ เปนการประกาศศกดาเพอใหเปนทประจกษ

เปนการบนทกถงบคคลหรอเหตการณมาชานานแลว อาจจะตงแตมนษยเรยนร

ทจะกอสรางถาวรวตถ อาจจะเรมตงแต สโตนเฮนจ ปรามด ประตกรรมรปกษตรย

ราชน นกรบ วรบรษ วรสตร ซมประตชย วหาร ฯลฯ ในยคใหมอนสาวรยเรมม

ลกษณะเชงสญลกษณมากขน มความเปนศลปกรรมสาธารณะ แตกเปนสอความหมาย

เลาเรองความเปนมาใหกบคนรนตอมา ไดจดจำเรองราวทเกยวของกบอนสาวรย

ไดงายขนเชนกน

ความเหมอนในความแตกตางทตองพจารณา Monument vs Memorial

The National Atlas of the United States2 ไดอางอง The National Park Service -

NPS และใหคำจำกดความและแยกแยะความหมายของ the national memorial และ

the national monument ไวดงน

[1] The title national memorial is most often used for areas that

are primarily commemorative. But they need not be sites or

structures historically associated with their subjects.

2บทความออนไลน http://nationalatlas.gov/articles/government/a_nationalparks.html The National Atlas of

the United States, Last modified: March 13, 2006 13:03

81

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

[2] A national monument is intended to preserve at least one

nationally significant resource. It is usually smaller than a

national park and lacks its diversity of attractions. As directed

by the Secretary of the Interior, many national monuments

established in recent years are managed by the Bureau of

Land Management. The Antiquities Act of 1906 authorized

the President to declare by public proclamation landmarks,

structures, and other objects of historic or scientific interest

situated on lands owned or controlled by the government to

be national monuments.

ซงจะเหนไดวาความเปน memorial จะสอถงความรำลกถง แต monument นนเปน

โบราณสถาน หรอมความสำคญในดานประวตศาสตร วทยาศาสตร เปนไดทงสงท

เกดจากธรรมชาต และสงกอสรางทม “ความโดดเดน” เปนทหมายตา แตมความ

หลากหลายและขนาดไมเพยงพอทจะเปนอทยานแหงชาต (The National Park)

และหาก memorial นนมประวตศาสตรหรอสงกอสรางทมความสำคญและเกาแก

จะแยกยอยเปน historical site เพมขนมาอกประเภทหนง สวน memorial บางแหง

จงอาจเปน monument กไดเชนกน เชน อนสาวรยวอชงตน ทกรงวอชงตน ดซ

สหรฐอเมรกา

สวนกรงปารสนนเรยกสงกอสรางและสถาปตยกรรมทมความโดดเดนของเมองวา

monument ทงสน จากผงแสดงโครงขายถนน สวนสาธารณะ และทตง monument

ของกรงปารสนนจะเหนไดวามความสมพนธกนไปทงเมอง (ดภาพท 1)

82

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

ภาพท 1 – แสดงตำแหนงตำแหนง monument และสวนสาธารณะใจกลางกรงปารส3

อนสรณสถานและการสอความหมาย

การสอความหมายของอนสรณสถานในไทย ในเร องเก ยวกบวรกรรมของบคคล

หรอเน อหาเหตการณน น มสามลกษณะใหญๆ คอการบรรยายเปนตวอกษร

รปสลกแบบประตกรรมนนสงหรอนนตำ และการสอความหมายเชงตวเลข เชน

วนเดอนป แทนดวยจำนวนนบของเสา จำนวนองคประกอบตางๆ ระยะ อตราสวน

ความสง เปนตน ความรบรในแงของการออกแบบบรรยากาศหรอภมทศนยงไมได

ถกนำมาใชเทาท ควร นอกจากนองคประกอบหลกของอนสรณสถานในไทยมก

ปรากฏเปนประตมากรรมลอยตวทเรยกเปน “อนสาวรยรปบคคล” แทบจะทกท

ซงแตกตางจากอนสรณสถานในตางประเทศทมกใชสญลกษณอนมากกวา ผเขยน

จงขอวเคราะหอนสรณสถาน อนสาวรย ในดานการใชประโยชนดานการสอความหมาย

โดยนำรายช ออนสาวรยและอนสรณสถานทเปนท ร จ กกนในประเทศไทยในยค

ปจจบน และบางตวอยางทนาสนใจจากตางประเทศมาเปนกรณศกษา

3ภาพ Interactive map จาก http://www.paris-tourism.com

83

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

อนสรณสถานในไทย

ในประเทศไทยมการกอสรางอนสาวรยในเพ อเปนการรำลกถงมานานแลว ววฒนาการ

ของการออกแบบอนสาวรยในไทยนน สามารถแบงเปนกลมไดสามกลมใหญๆ ไดแก

1.) อนสาวรยทเปนประตมากรรมรปบคคล

2.) อนสาวรยทเปนอาคารหรอประตมากรรมลอยตวขนาดใหญ

3.) อนสาวรยรปแบบอนสรณสถานทมภมทศนแวดลอมประกอบ

จากประวตศาสตรมหลกฐานการสรางเจดยเพอเปนการแสดงรำลกถงดวยความ

เคารพบชามาต งแตสมยกรงศรอยธยา ไดแก พระเจดยศรสร โยทย จงหวด

พระนครศรอยธยา ท สมเดจพระมหาจกรพรรดไดโปรดใหสรางข นหลงจากท

สมเดจพระสรโยทยไดปลอมแตงพระองคเปนชายออกรบกบขาศก เพ อปกปอง

พระสวามและบานเมองจนถกขาศกฟนขาดคอชาง หรอพระเจดยยทธหตถ ท

สมเดจพระนเรศวรมหาราช ไดโปรดใหสรางข นจากการมชยชนะเหนอขาศกใน

สงครามยทธหตถ ทจงหวดสพรรณบร ตอมาในสมยรตนโกสนทรการกอสราง

อนสาวรยมความเปนรปแบบของอนสาวรยมากกวาเปนอนสรณสถาน จนในเมอ

ไมกปมานไดเกดมรปแบบงานภมทศนอนสรณสถานทชดเจนขนมามากขนเรอยๆ

ไดแก อนสาวรยสนทรภ อนสาวรยสบนาคะเสถยร อนสรณสถานวรชนเดอนตลาคม

พระราชานสาวรยสมเดจพระสร โยทย อนสรณสถานสนามบานนำเคม จงหวดพงงา

แตหากลองวเคราะหรายละเอยดของรปแบบอนสาวรยในไทยแลว (ตารางท 1)

จะพบวาแตละยคสมยจะมลกษณะไมแตกตางกนนก โดยมรปแบบเปนอนสาวรย

ของบคคลจะเปนประตมากรรมรปเหมอนบคคลเตมตว ขนาดราวหน งเทาคร งข นไป

ประดษฐานบนฐานยกสง มปายระบประวตความเปนมา หรอจารกเหตการณ

และทพบเหนกนอย ท วไปคออนสาวรยในประเทศไทย มลกษณะเปนรปเคารพ

มการต งเคร องบชาไวดานหนา อนสาวรยหลายแหงเปนศาลเพ อเปนท เคารพ

เปนทบวงสรวง บชา เชน ศาลพนทายนรสงห ศาลกรมหลวงชมพรฯ ฯลฯ ตอมา

ในชวงกอนการเปลยนแปลงการปกครอง การกอสรางอนสาวรยเปนพระราชดำร

และมนายชางผ มประสบการณรบหนาท ในการออกแบบ เชน สมเดจพระบรมวงศเธอ

เจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ พระองคทรงออกแบบอนสาวรยทหารอาสา

สงครามโลกครงท 1 และ พระบรมราชานสาวรยสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก-

มหาราช หรอพระบรมรปทรงมาทมชางหลอชาวฝรงเศสจากบรษทชซ เซอรเฟรส

ฟองเดอร เปนผดำเนนการปน อนสาวรยในชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2476–2510

มความเปนสถาปตยกรรมแบบ monument มกอย ในภมทศนแบบทใหมองในระยะไกล

หรอเขาถงไดยาก เชน วงเวยน ไดแก อนสาวรยประชาธปไตย อนสาวรยชยสมรภม

อนสาวรยหลกส เปนตน ในยคนเปนยคทมการพฒนาของอนสาวรยทเดนชดกลาวคอ

84

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

เปนการทำงานของหนวยงานราชการ โดยมกรมโยธาธการ และกรมศลปากรเปน

หนวยงานหลก ศลปนทมชอเสยงในสมยนนไดแก ศาสตราจารยศลป พระศร เมอ

ศาสตราจารยศลป พระศรไดถงแกกรรมลง บรรดาลกศษยของอาจารยกยงคงไดรบ

อทธพลและสบทอดลกษณะของอนสาวรยรปแบบประตมากรรมบคคลเร อยมา

จนถงราว พ.ศ. 2530 รปแบบอนสาวรยในชวงปจจบนนบแต พ.ศ. 2531 เปนตนมา

เรมมความหลากหลายมากขน ดงจะกลาวตอไป

ตารางท 1 แสดงรายชออนสาวรยและอนสรณสถานในไทย แยกตามยค

สมยกอนกรงรตนโกสนทร

1 เจดยศรสรโยทย จ.พระนครศรอยธยา

2 เจดยยทธหตถสมเดจพระนเรศวรมหาราช (ในบรเวณพระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนเรศวร-

มหาราช (อนสรณดอนเจดย เจดยยทธหตถ) จ.สพรรณบร

ชวงเวลากอน พ.ศ. 2475

3 พระอนสาวรย พระนางเจาสนนทากมารรตน และสมเดจพระเจาลกเธอเจาฟากรรณาภรณเพชรรตน

(อนสาวรยพระนางเรอลม) พระราชวงบางปะอน จ.พระนครศรอยธยา

4 อนสาวรยเจาพระยาบดนดรเดชา สงห สงหเสนย (วดจกรวรรดราชาวาส, วดสามปลม) กทม.

5 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พระบรมรปทรงมา) กทม.

6 อนสาวรยยาเหล (หนาพระทนงชาลมงคลอาสน พระราชวงสนามจนทร) จ.นครปฐม

7 อนสาวรยหม (รมคเมองเดม ใกลวดราชประดษฐาราม) กทม.

8 วงเวยน 22 กรกฎาคม เขตปอมปราบศตรพาย กทม.

9 อนสาวรยทหารอาสาสงครามโลกครงท 1 กทม.

10 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก (เชงสะพานพระพทธยอดฟาพระปฐมบรมราชา

นสรณ) กทม.

85

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2476 – 2510

11 อนสาวรยทาวสรนาร จ.นครราชสมา

12 อนสาวรยครบาศรวชย จ.เชยงใหม

13 อนสาวรยหลกส (อนสาวรยพทกษรฐธรรมนญ อนสาวรย 17 ทหารและตำรวจ อนสาวรยปราบขบถ)

เขตหลกส กทม.

14 อนสาวรยประชาธปไตย ถนนราชดำเนนกลาง เขตพระนคร กทม.

15 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (สวนลมพน) เขตปทมวน กทม.

16 อนสาวรยชยสมรภม เขตพญาไท กทม.

17 พระอนสาวรย สมเดจพระมหตลาธเบศร อดลยเดชวกรม (สมเดจเจาฟามหดลอดลยเดช กรมหลวง

สงขลานครนทร) (โรงพยาบาลศรราช) กทม.

18 อนสาวรยพระรษฎานประดษฐภกดมหศร จ.ตรง

19 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระเจากรงธนบร (สมเดจพระเจาตากสนมหาราช) เขตธนบร กทม.

20 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนเรศวรมหาราช (อนสรณดอนเจดย เจดยยทธหตถ) จ.สพรรณบร

21 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (โรงเรยนวชราวธวทยาลย) กทม.

22 อนสาวรยชาวเหมอง (กรมทรพยากรธรณ) กทม.

23 พระอนสาวรย พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจารพพฒนศกด กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ (กระทรวง

ยตธรรม) เขตพระนคร กทม.

24 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว (โรงละครแหงชาต) เขตพระนคร กทม.

25 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนารายณมหาราช จ.ลพบร

26 พระอนสาวรย สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจารงสตประยรศกด กรมพระยาชยนาทนเรนทร

(วงเทวะเวสม กระทรวงสาธารณสข) กทม.

27 อนสาวรยทาวเทพกษตรยและทาวศรสนทร จ.ภเกต

86

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

ลกษณะตางๆกนของอนสาวรยในยคน เชน อนสาวรยเจาพระยา

บดนดรเดชา ทวดสามปลม ทถกปดทอง อนสาวรยสนขยาเหล

และอนสาวรยหม (สหชาต) อนสาวรยประชาธปไตยทใชเปน

สญลกษณในการมร ฐธรรมนญ และการปกครองระบอบ

ประชาธปไตย อนสาวรยชยสมรภม ทเปนสงกอสรางทมความ

เปน monument และทหมายตา อนสาวรยชาวเหมองทกรม

ทรพยากรธรณ และการใชรปประตมากรรมนนสงเลาเร อง

สอความหมายรวมกบอนสาวรย เชน ทฐานอนสาวรยพระชาธปไตย

และพระบรมราชานสาวรยสมเดจพระนเรศวรมหาราช ทดอนเจดย

ภาพชดท 1 – อนสรณสถานในไทย สมยกอน พ.ศ. 2510

87

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ระยะเวลาระหวาง พ.ศ. 2511–2530

27 พระอนสาวรย สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาดศวรกมาร กรมพระยาดำรงราชานภาพ

(กระทรวงมหาดไทย) ถนนอษฎางค กทม.

28 อนสาวรยหลวงสวรรณวาจกกสกจ (มหาวทยาลยเกษตร) กทม.

29 อนสาวรยหลก 60 ป กปตนเอดเวรด โทมส ไมล จ.ภเกต

30 อนสาวรยพระยาพชยดาบหก จ.อตรดตถ

31 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระเจาอทอง (วดพระศรสรรเพชญ) จ.พระนครศรอยธยา

32 อนสาวรยสนทรภ อำเภอแกลง จ.ระยอง

33 พระอนสาวรย พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระจนทบรนฤนาถ (กระทรวงพาณชยเดม) กทม.

34 อนสาวรยผกลาหาญ กรมทางหลวง กทม.

35 พระอนสาวรย พลเรอเอกสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากรเกยรตวงศ กรมหลวงชมพร-

เขตรอดมศกด (วทยาลยเทคโนโลยและอาชวศกษา วทยาเขตพณชยการพระนคร) กทม.

36 พระอนสาวรย สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ (พระองคเจาเทวญอไทยวงศ)

(พระราชวงสราญรมย)

37 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวอนนทมหดล (วดสทศนเทพวราราม) กทม.

38 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล (โรงเรยนเทพศรนทร) กทม.

39 อนสาวรยวรชนคายบางระจน จ.สงหบร

40 อนสาวรยนายดอก นายทองแกว (วดวเศษชยชาญ) จ.อางทอง

41 พระอนสาวรย พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาบรฉตรไชยากร กรมพระกำแพงเพชรอครโยธน

(การรถไฟแหงประเทศไทย) กทม.

42 พระอนสาวรย จอมพลสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาจกรพงศภวนาถ กรมหลวงพษณโลกประชานาถ

(กองทพอากาศ) กทม.

43 พระอนสาวรย พลเรอเอกสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากรเกยรตวงศ

กรมหลวงชมพรเขตรอดมศกด และเรอรบหลวงชมพร จ.ชมพร

44 พระอนสาวรย สมเดจพระบวรราชเจา กรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท (วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ)

กทม.

45 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (ตกรฐสภา) กทม.

46 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย (วดอมพวนเจตยาราม) จ.สมทรสงคราม

47 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนเรศวรมหาราช (วดไชยนาวาส) จ.สพรรณบร

48 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (พระทนงชาลมงคลอาสน พระราชวงสนามจนทร)

จ.นครปฐม

49 อนสาวรยพระนางจามเทว จ.ลำพน

50 พระบรมราชานสาวรย พอขนรามคำแหงมหาราช จ.สโขทย

88

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

51 อนสาวรย ศาสตราจารย ศลป พระศร (มหาวทยาลยศลปากร) กทม.

52 พระบรมราชานสาวรย พอขนเมงราย จ.เชยงราย

53 พระบรมราชานสาวรย สามกษตรย (ศาลากลางจงหวดเดม) จ.เชยงใหม

54 อนสรณสถานผเสยสละ ยทธการเขาคอ จ.เพชรบรณ

55 อนสาวรยขนสรรค (ทวาการอำเภอสรรคบร) จ.ชยนาท

56 อนสาวรยปรด พนมยงค (หลวงประดษฐมนธรรม) มหาวทยาลยธรรมศาสตรวทยาเขตทาพระจนทร

กทม.

57 อนสาวรยทหารพลรมปาหวาย จ.ลพบร

58 พระบรมราชานสาวรยสมเดจพระปยมหาราชและสมเดจพระมหาธรราชเจา (จฬาลงกรณมหาวทยาลย)

กทม.

ชวงเวลาจาก พ.ศ. 2531 – ปจจบน

59 พระราชานสาวรย สมเดจพระมหตลาธเบศร อดลยเดชวกรม พระบรมราชชนกและสมเดจพระศร-

นครนทราบรมราชชนน (กระทรวงสาธารณสข) กทม.

60 อนสรณสถานสบนาคะเสถยร จ.อทยธาน

61 พระราชานสาวรย สมเดจพระสรโยทย จ.พระนครศรอยธยา

62 อนสาวรยนายขนมตม จ.พระนครศรอยธยา

63 อนสรณสถาน(วรชน)แหงชาต อำเภอลำลกกา จ.ปทมธาน

64 อนสรณสถาน นร.สห. 2488 จฬาลงกรณมหาวทยาลย กทม.

65 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนเรศวรมหาราช จ.พระนครศรอยธยา

66 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย พระสมทรเจดย จ.สมทรปราการ

67 อนสรณสถานวรชนเดอนตลา สแยกคอกวว กทม.

68 อทยานสถาน ศาลพนทายนรสงห จ.สมทรสาคร

69 อนสาวรยปรด พนมยงค มหาวทยาลยธรรมศาสตร วทยาเขตรงสต จ.ปทมธาน

70 อนสาวรย อ.ปวย องภากร มหาวทยาลยธรรมศาสตร วทยาเขตรงสต จ.ปทมธาน

71 อนสาวรย ศาสตราจารยสญญา ธรรมศกด มหาวทยาลยธรรมศาสตร วทยาเขตรงสต จ.ปทมธาน

72 อนสรณสถาน สนาม บานนำเคม จ.พงงา

73 พระราชานสาวรย สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน (อทยานเฉลมพระเกยรต สมเดจยา) กทม.

74 พระราชานสาวรย สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน (วดญาณสงวราราม วรมหาวหาร) จ.ชลบร.

75 อนสรณสถาน เรอใบ พทยา จ.ชลบร

76 (โครงการ) อนสรณสถานสนามแหงชาต อทยานแหงชาตเขาหลก-ลำร จ.พงงา

89

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ภาพชดท 2 - อนสรณสถานในไทย สมยหลง ป พ.ศ. 2510

อนสาวรยและอนสรณสถานตงแตป พ.ศ. 2510 เปนตนมา

จนถงในปจจบน แนวโนมของอนสาวรยมพฒนาการเรอยมา

และเร มท จะใชการออกแบบภมสถาปตยกรรมในการส อ

ความหมายและมความหลากหลายในการนำเสนอรปแบบ

แทนตวบคคลหรอเหตการณ เรมจากอนสาวรยหลก 60 ป

กปตนเอดเวรด โทมส ไมล ทภเกต อนสาวรยผกลาหาญ

กรมทางหลวง อนสาวรยสนทรภ อยคกบตวบคคลในงาน

วรรณกรรมของทาน อนสรณสถานสบนาคะเสถยร ทเขต

รกษาพนธสตวปาหวยขาแขง อนสรณสถาน นร.สห. 2488

อนสรณเหตการณสนามทบานนำเคม และพระราชานสาวรย

สมเดจพระสรโยทย

90

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

ความทรงจำทอยากลม ตวอยางบทเรยนจากสงคราม

สงครามเปนบรบททสญเสยและสะเทอนใจทสดในประวตของมนษยชาต เปนกรณ

ศกษาทดตอการวเคราะหการสอความหมายของอนสรณสถาน สวนหนงนนมความ

พยายามทจะรวบรวมสงของ เหตการณตางๆมาจดรวบรวมไวเปนพพธภณฑสงคราม

แตในหลายคร งหลายคราวพวกเราอยากทจะระลกเพยงแควรบรษแหงสงคราม

หรอผลทไดรบจากสงคราม โดยไมอยากใครครวญรายละเอยด เนองจากสงนนมน

ย งตอกยำความหดหทำใหเกดคำถามในใจ มากกวาท จะปลอบโยนและบรรเทา

ความเจบปวดอนเรอรงของผมประสบการณนนมา

อนสาวรยผเสยสละ จากยทธการเขาคอ เพชรบรณ

เปนอนสรณสถานทแสดงถงบทเรยนททำใหคนไทยตองตอสกนเอง ดวย

ความแตกตางทางอดมการณ แมจะไมถงขนเปนสงคราม แตกเปนการตอส

ของกลมนสตนกศกษาทหลงผดและคนไทยทมอดมการณเปนสงคมนยม

กบทหารไทย ในทตงทำเลทเคยเปนสมรภม “พนทสชมพ” มากอน ตอนน

ความทรงจำจากเหตการณครงนนอาจเปนความทรงจำทไมอยากจำ รปแบบ

ของอนสาวรย เปนประตมากรรมเสาสง ลอมรอบดวยภมทศนจำลองลกษณะ

บงเกอร ตงอยในททสามารถชมภมทศนโดยรอบได สงทเหนและเปนอยใน

ปจจบนคอ “ความเงยบสงบ” ทามกลางธรรมชาตทสวยงามของพนทอทยาน

แหงชาตเขาคอ

อนสรณสถานสงคราม ANZAC Parade กรงแคนเบอรรา

ประเทศออสเตรเลย

อนสรณสถานแหงนเกดขนจากการวางผงเมองแคนเบอรราดงเดม ตงแต พ.ศ.

2455 โดยภมสถาปนกชาวอเมรกนชอ Walter Burley Griffin เปนถนน

แกนหลกทเชอมตอระหวางพพธภณฑสงคราม และตวอาคารรฐสภา มพธ

เปดอยางเปนทางการเมอป พ.ศ. 2508 เพอรำลกถง 50 ปททหารพนธมตร

จากประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด (ANZAC - the Australian and New

Zealand Army Corps soldiers) ไดมาสแผนดน กาลโพล (Gallipoli) ถนน

แหงนใชวสดสแดง ซงสอความหมายถงเลอด สองขางทางเตมไปดวยอนสรณ

แหงสงครามของทหารจากประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด

อนสรณสถานสงคราม /สวนสาธารณะสนตภาพ ฮโรชมา และ อนสาวรย

หนนอยซาดาโกะ ฮโรชมา ประเทศญปน

เปนอนสาวรยเพอรำลกถงเดกหญงนกกฬาวงแขง ชอ ซาดาโกะ ซาซาก และ

เดกๆ อกหลายคนท เสยชวตจากผลแหงการท งระเบดปรมาณ ต งอย ท

91

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

สวนสาธารณะสนตภาพฮโรชมา โดยอนสาวรยน เปนรปของซาดาโกะยน

บนฐานทรงมนมสามขา และยนมอทงสองขางขนไปบนฟา ทมอของเธอถอ

นกกระเรยนไว นกกระเรยนนซาดาโกะเอง เชอวาหากใครพบนกกระดาษ

ไดครบหนงพนตวจะหายปวยและกลบมาเปนนกกฬาวงแขงเหมอนเดม แต

เธอกเสยชวตลงในทสด จนทกวนนกยงมผคนและเดกๆ จากทวทกมมโลก

มาเย ยมเยอนอนสรณสถานแหงนและพบนกกระเรยนรอยเปนพวงมาลย

มาวางไวทฐานของอนสาวรย สวนทตงของอนสาวรยซาดาโกะ คอ สวนสาธารณะ

สนตภาพนนเปนอนสรณสถานของสงครามทมแตความเจบปวด และความ

โหดราย ภาพของซากโดมทเหลอรอดแหงเดยวของการทงระเบดนวเคลยร

ท ฮ โรชมาน นเปนตวหลกของอนสรณสถาน นอกจากน ยงประกอบดวย

อาคารพพธภณฑ ประตมากรรมรปปกนก และเปลวไฟชวนรนดรทส อถง

วญญาณของผเสยชวตจากเหตการณอนหฤโหดน

กระแสภมทศนแหงการรำลก การประกวดแบบอนสรณสถานในตางประเทศ

การประกวดแบบนานาชาตกบโครงการอนสรณสถานเปนปรากฏการณทเกดขน

รวมกนเนองๆ เนองจากยง “การมสวนรวม” ของผคนมากเพยงไร การสงเสรมให

งานออกแบบน นถายทอดความคดออกมาเปนผลงานท ด ย งมมากข นเทาน น

ตวอยางทเหนไดอยางชดเจนคอกรณการประกวดแบบเรองราวสำคญสามกรณ ไดแก

อนสรณสถาน สงครามเวยดนาม (Vietnam Veterans Memorial Wall)

กรงวอชงตน ดซ ประเทศสหรฐอเมรกา

Maya Ying Lin ชาวจนทเกดในสหรฐอเมรกา ขณะเปนนกศกษาทมหาวทยาลยเยล

ไดเปนผชนะการประกวดแบบในป ค.ศ. 1981 ไดกลาวไววา

“...this memorial is for those who have died, and for us to

remember them.”

“the politics had eclipsed the veterans, their service and

their lives.”

“(the memorial walls) allow everyone to respond and

remember.”

ท งสามเปนวาทะและแนวคดการออกแบบภมทศนของอนสรณสถานท

กลาวถงมาจนทกวนน รปแบบของอนสรณสถานแหงนมลกษณะเรยบงาย

ประกอบดวยแนวกำแพงแกรนตสดำ ทลดระดบตำลงสจดกงกลาง สองดาน

92

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

ของแนวกำแพงนำสายตาสอนสรณสถานอนสำคญและยงใหญสองแหงทม

อยแลวในพนท คอ Washington Monument และ the Lincoln Memorial รายชอ

58,249 ผ เส ยช ว ตถ กสลกลงบนกำแพงท สะทอนใหเห นภาพของ

ผเยยมเยอนทยงมชวตอยวนแลววนเลา กจกรรมนอกเหนอจากการมาคารวะ

ดวยดอกไมและธงชาตยงมการใชดนสอดำลอกลายชอทสลกไวบนกระดาษ

กลบมาเปนทระลกดวย อยางไรกตามในป ค.ศ. 1984 ไดมการสรางอนสาวรย

ประตมากรรมรปบคคล มชอวา the Three Servicemen Statue โดย Fredrick

Hart ขนใกลกบกำแพงอนสรณสถานน เนองจากจากการรบฟงความเหน

ครงหนง มหลายเสยงกลาววารปแบบกำแพงรายชอนนอาจดไมเหมาะเทากบ

การสรางอนสาวรยแบบดงเดม

อนสรณสถาน FDR (ประธานาธบดแฟรงคลน ด รสเวลท) ดซ

ประเทศสหรฐอเมรกา

ออกแบบโดยภมสถาปนก ชาวอเมรกนชอ Lawrence Halprin ไดมพธเปด เมอป

ค.ศ. 1997 ทงทเขารวมในคณะกรรมการออกแบบกอสรางตงแต ป ค.ศ. 1974

ระยะเวลาของการทำงานท ยาวนานน สะทอนใหเห นความยาก

และการใสใจในงานออกแบบภมทศนอนสรณสถาน อนสรณสถานนเปน

อกรปแบบหนงของการออกแบบภมทศน มการแบงพ นท ท ส อถงประวต

ของอเมรกาในชวงชวตของอดตประธานาธบดรสเวลท และสงทรสเวลททำไว

เปน 4 คหา แตละคหานนรวบรวมประตมากรรมและคำจารก ไวถง 21 วาทะ

นบเปนอนสรณสถานทมการสอความหมายในรายละเอยดไดมากทสดแหงหนง

อนสรณนำพ เจาหญงไดอะนา กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ

อนสรณสถานแหงน เปนอนสรณสถานอกแหงท ใชเวลาในการออกแบบ

กอสรางยาวนาน หลงจากทเจาหญงไดอะนาไดสนพระชนมลง เมอวนท 31

สงหาคม ค.ศ. 1997 หลงจากน นเปนเวลาอกหกปจงไดมการจดการ

ประกวดแบบ และตอมาจงไดมพธเปดอนสรณสถาน เมอวนท 6 กรกฎาคม

ค.ศ. 2004 ทงทมการดำเนนการระดมสมองเพอจดสรางอนสาวรยใหกบ

เจาหญงผ มคนอาลยอาวรณตอการจากไปของพระองคมากมายเปนประวตการณ

ผออกแบบภมทศนอนสรณนำพนคอ ภมสถาปนก Kathryne Gustafson และ

Neil Porter ผ ออกแบบมแนวความคดท จะส อถ งความเปนเจ าหญง

ไดอะนาลงในงานออกแบบใหไดมากทสด ภมทศนของอนสรณนำพแหงน

จ งถกออกแบบเปนรปหวใจ ส อถงความเปนท ร กท ทกคนมตอพระองค

ตวนำพทมความหลากหลายทส อถงชวตของเจาหญงทมอปสรรคมากมาย

ซงในทสดกจบลงทสระแหงความสงบ เงยบ ในสมปรายภพ

93

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

โครงการอนสรณสถานเหตการณ 11 กนยายน – อนสรณสถาน

กราวนซโร อาคาร WTC นวยอรค และโครงการอนสรณสถาน เทยวบน

93 เพนซลเวเนย ประเทศสหรฐอเมรกา

เหตการณชอคโลก 911 หรอเหตการณ 11 กนยายน ค.ศ. 2001 นน ทำให

เกดการประกวดแบบ สองครงสำคญ คอ โครงการบนพนทกราวนซโร ทตง

เดมของอาคารคแฝดเวลดเทรดเซนเตอร และ พนททงหญาในรฐเพนซลเวเนย

ทเคร องบนเทยวบนท 93 ตกลงกอนทจะไปทำลายเปาหมายสำคญของ

รฐบาลอเมรกน งานประกวดแบบท WTC น นผ ชนะการประกวดการออกแบบ

อนสรณสถาน เปนภมสถาปนกชาวอเมรกน คอ Peter Walker และ

สถาปนกอสราเอลอเมรกน คอ Michael Arad สวนอนสรณสถานเทยวบน 93

นนผชนะการประกวดแบบคอภมสถาปนกอเมรกน ชอ Nelson Byrd Woltz

และสำนกงานสถาปนก Paul Murdoch Architects ท งสองการ

ประกวดแบบนแสดงใหเหนถงอทธพลของภมทศนทมผลตอการออกแบบ

อนสรณสถาน แมนท งสองพ นท จะมความแตกตางในดานท ต ง ความเปนเมอง

หรอความเปนทงหญาธรรมชาตนน กลบมความเหมอนกนในดานรปแบบ

ของอนสรณสถานทเปนการออกแบบภมทศน หาไดเนนทการกอสรางทเปน

สถาปตยกรรม หรออาคารใหญโตไม

94

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

ภาพชดท 3 - อนสรณสถานในตางประเทศ

อนสรณนำพเจาหญงไดอะนา ใชนำในการสอความหมายถง

ชวตของเจาหญง โดมฮโรชมา และอนสาวรยซาดาโกะ ในสวน

สนตภาพ อนสรณสถานสงครามท ฮ โรชมา อนสรณสถาน

ประธานาธบด FDR มการบรรยายโดยใชจารกและประตมากรรม

ในสคหา และอนสรณเหตการณ 911 ไมวาอนสรณเทยวบน 93

ในเขตอทยานท ร ฐเพนซลเวเนยและกราวนซ โร ท อาคาร

เวลดเทรดเซนเตอร กลางนครนวยอรค การออกแบบเนนท

ภมทศนแหงการรำลก

95

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ปฐมบทของภมทศนอนสรณสถาน

เนองในวโรกาสทสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ทรงเจรญพระชนม

พรรษาครบ 5 รอบในป พ.ศ. 2535 นนไดมการออกแบบกอสรางพระราชานสาวรย

สมเดจพระสรโยทย โดยพระราชดำรในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ และสมเดจ

พระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ โครงการนถอเปนโครงการแรกของการกอสราง

อนสรณสถานในรปแบบของงานภมทศนเพ อการรำลก องคประกอบหลกของ

โครงการคอองคพระราชานสาวรยของสมเดจพระสรโยทยททรงชาง ประดษฐาน

บนฐานทต งเอยงหนไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอ หนดานทายของอนสาวรย

มาทางดานหนาทางเขาหลก ซงสามารถมองไดรอบดาน ไมปรากฏดานหนาหรอ

หลงของอนสาวรย สวนประกอบรองอนๆ ไดแก ประตมากรรมทพกองทพขาศกสทพ

และคายขาศกในสวนจำลองประวตศาสตร ดานทางเขาหลกของโครงการนนจะม

ประตมากรรมกลมชาวบานสอถงความเศราโศกเสยใจ ขณะทจบกลมเฝารอรบพระบรมศพ

กลบสกรงศรอยธยา สระนำใหญท เกดจากแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวฯทจะใชพ นทบรเวณทงมะขามหยอง และทงภเขาทองนเปนพนท

“หนวงนำ” (detention area) หรอการผนนำเขาทงเพ อบรรเทาปญหานำทวม

ในพ นท สำคญสวนอ นน น เปนองคประกอบท สำคญในแนวความคดของภมสถาปนก4

ผออกแบบวางผงแมบท สอดคลองกบสภาพเดมในประวตศาสตรทกองทพขาศก

เขามาตงทพในบรเวณน และตองลาถอยไปอนเนองจากนำหลากทมาประจำทกป

นอกจากวตถประสงคในแงการชลประทานทเปนทเกบนำในฤดแลงแลว ยงเปน

พ นท ท ใชผนนำเพ อปองกนนำทวม สระนำน ยงเปนแหลงพกผอนหยอนใจ และบรเวณ

ท นกเปดนำอพยพมาอาศยเปนประจำทกป ภมท ศนของพระราชานสาวร ย

สมเดจพระสรโยทยน จงมเน อหาท จะส อไปยงผ เขามาเท ยวชมในหลายๆ สวน

เชนเดยวกบในสวนงานประตมากรรมนนประตมากรคณไขมกด ชโต ไดแรงบนดาลใจ

ในการสรางงานประตมากรรมตามบคคลตางๆในสมยน น เชน ทหารนกรบ

จาตรงคบาท ทมใบหนาละมายพลเอกสนทร คงสมพงษ และ พลเอกวมล วงศวานช

ทำใหเม อเวลาทนกทองเทยวเดนทางไปนมสการหรอเทยวชมอนสรณสถานนก

อดไมไดทจะทายกนวาทหารนกรบนนละมายใคร

ซงทตงบรเวณทงมะขามหยองน มความสำคญเกยวกบประวตศาสตร คอเชอกนวา

พนทดานตะวนตกของพระนครศรอยธยาน ในสมยกอนเปนพนททขาศกเมอยกทพมา

4อรยา อรณนท ขณะสงกดกองสถาปตยกรรม กรมโยธาธการ กระทรวงมหาดไทย

96

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

มกจะมการตงคายในบรเวณทราบบรเวณน จนฤดนำหลากจงจะลาถอยออกไป

การรบสมยตางๆ คาดวานาจะเกดใกลเคยงกบบรเวณน รวมทงการทำยทธหตถ

ในสมยสมเดจพระนเรศวรมหาราชดวย นอกจากน จากประวตศาสตรสมเดจ

พระสรโยทยยงมความสมพนธมศกดเปนพระบรมอยยกาเจา (ยาย) หรอพระบรม

ราชชนนของพระวสทธกษตรยพระมารดาของสมเดจพระนเรศวรมหาราชดวย

ทำใหทางกระทรวงมหาดไทยไดดำเนนการขยายพนท พระราชานสาวรยออกไป

และไดจดสรางพระบรมราชานสาวรยสมเดจพระนเรศวรมหาราชในบรเวณนเชนกน

องคประกอบหลกของพระบรมราชานสาวรยเปนประตมากรรมอนสาวรยบคคล

ของสมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงมาบนลานหนออนกวางแตยงไมไดมการใช

พนทโดยรอบประกอบกบลานพระบรมราชานสาวรยแตอยางใด

อนสรณสถาน นร.สห. 2488 ทจฬาลงกรณมหาวทยาลย และอนสาวรยหลก 60 ป

กปตนเอดเวรด โทมส ไมล จ.ภเกต มลกษณะทแตกตางจากอนสาวรยในยคใกลเคยง

คอไมไดมลกษณะเปนรปประตมากรรมบคคลแตเปนรปนามธรรมประดษฐานอยแทน

ตวอยางอนๆ ของอนสาวรยรปแบบอนสรณสถานปรากฏขนในยคนทนาสนใจ ไดแก

อนสรณสถานสบนาคะเสถ ยร ในเขตร กษาพนธ ส ตว ป าห วยขาแข ง จ .อท ยธาน

ท ผนวกรวมบานพกเจาหนาท ท นายสบ นาคะเสถยรทำอตวบากกรรมเสยชวต

อาคารขนาดเลกทตงมลนธสบนาคะเสถยร เวทกลางแจง และลานรอบอนสาวรย

เขาดวยกนเปนพนทภมทศนของอนสรณสถาน อทยานเฉลมพระเกยรตสมเดจยา

ทซอยสมเดจเจาพระยา 3 เขตคลองสาน กรงเทพมหานคร เปนอกตวอยางของ

ภมทศนอนสรณสถานทนาสนใจ กลาวคออนสาวรยของสมเดจพระศรนครน-

ทราบรมราชชนนท มขนาดใกลเคยงพระองคจรงประทบน งทามกลางสวนท ม

ประตมากรรมนนสงแสดงถงพระราชกรณยกจ และพนทพระราชประวตสวนพระองค

ทมการอนรกษใหคงสภาพเดมเหมอนเมอพระองคทรงประทบในครงเยาววย

สถาปตยกรรม หรอ ภมสถาปตยกรรมแหงการรำลก?

เรมจากอนสาวรยวรชนเดอนตลาทสแยกคอกวว กรงเทพฯ ทรปแบบของอนสาวรย

ไมไดเปนประตมากรรมรปบคคล แตมความเปนผลงานศลปกรรมลอยตว ทตดตง

อย ในวงลอมของสถาปตยกรรม ทใชสอยเปนพ นท พพธภณฑขนาดเลก และสำนกงาน

ของมลนธญาตวรชนเดอนตลาฯ และลาสดโครงการจดสรางอนสรณสถานเหตการณ

ภยพบตจากคลนสนามแหงชาต ทอทยานแหงชาตเขาหลก-ลำร จงหวดพงงา

ทเปนพนทใกลกบบรเวณทประสบเหตธรณพบตอยางรนแรง สภาพทตงคอเนนเขา

ใกลหาดทมความเปนธรรมชาตและรอดพนอนตรายจากเหตการณนมาได หากดใน

ภาพรวมผนปาสเขยวของอทยานฯเปนพนทท หลงเหลออย ไมถกการพฒนาเขา

97

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

รบกวน และเสมอนธรรมชาตไดท งบทเรยนไวเตอนใจวาการยอมออนโอนตอ

ธรรมชาตนนเปนสงเดยวทรอดพนอนตรายมาได อยางไรกตามทางสภาสถาปนก

รวมกบรฐบาลไทย โดยความรบผดชอบของนายปลอดประสพ สรสวด เปนประธาน

รวมกบกระทรวงวฒนธรรม ไดเชอเชญใหบคคลทวไปไดเขารวมประกวด การประกวด

มสองขน ในขนแรกนนไมจำกดวาผนนจะเปนสถาปนกหรอไมสามารถเขารวมเสนอ

แนวคดในการประกวดแบบได

โครงการเรมตนตามทระบเปนชอโครงการอยางเปนทางการ ‘อนสรณสถาน’ จงจะ

เปนอนไปไมได หากจะดจากวตถประสงคของการจดประกวดแบบนานาชาตจะพบวา

มวตถประสงคเชงสญลกษณ ทชดเจนวาเนนถงการรำลกถงและตระหนกถงความ

สญเสยทเกดขนจากเหตการณ ในวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 โครงการนผเขยน

ไดรวมเปนผรวมรางขอกำหนดของการประกวดแบบนมาตงแตตน (แตไดขอลาออก

หลงจากพบความไมชอบมาพากลตงแตมการประกาศขอกำหนดออกมา)วตถประสงค

ของการจดประกวดแบบนกคงเปนไปตามทผ เขยนไดรวมรางพรอมกบสวนอนๆ

คอมสาระสำคญกเพอมงเนนในแง “ความรสกแหงการรำลก” ของทกๆ คนทรวม

และไมร วมในเหตการณ แตไดปรากฏหลกฐานชดเจนของความพยายามของ

หนวยงานทจดประกวดแบบทจะพฒนาพนทธรรมชาตขนเปนสถาปตยกรรมประเภท

พพธภณฑสถาน ศนยเรยนร ศนยเตอนภย ภตตาคาร สขา ครว หองเกบของ และ

อนสาวรยเอง รวมพนทท งส น 10,000 ตารางเมตร และเรยกพนทน วา อนสรณสถาน

ความพยายามบรรจ เอาพ นท ใช สอยของอาคารพพ ธภณฑลงไปในโครงการ

อนสรณสถานดวยน นไดย อนสวนกระแสอนร กษน ยม และไมสอดคลองกบ

ภารกจของโครงการทมเจตนาทจะรกษาสภาพแวดลอมของพนทตงทอยทามกลาง

พนทธรรมชาต ทมความหมายเชงสญลกษณทสำคญในตวของตวเองอยแลว รวมทง

ดเสมอนจะสงเสรมใหบคคลทวไปออกแบบสถาปตยกรรมขนาดใหญ (8,000-

10,000 ตารางเมตร) ในทางออม ทงทเปนวชาชพควบคม

รปแบบแนวคดแหง “ความถอมตว” ปรากฏใหเหนในผลงานท ผ สมครสงเขาประกวด

ในครงน ในการประกวดขนทหนง มผลงานหลายชนทดเหมอนเปนการขบถตอ

ขอกำหนดขอบเขตของงาน (TOR-Term of Reference) หรอคลายมเจตนาทจะ

ละเลยขอกำหนดดานพนทพพธภณฑทผ จดประกวดกำหนดมา ตวอยางทเหนได

ชดเจน ไดแก ผลงานชมเชยหนงใน 10 ผลงานของทมผออกแบบจากประเทศไทย5

5Designer/potter: Pim Sudhikam, Architect/lighting designer:Vannapa Pimviriyakul , Sculptor : Be Takerng

Pattanopas - Thailand

98

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

(ภาพท 2) มแนวความคด Ashwattha (Ash water) หรอ ตนไมแหงชวต ทไมม

สถาปตยกรรมสกหนงอาคารปรากฏอย ผออกแบบยงระบไวตงแตตนวา ตองการ

ใหงานนเปน low-key architecture และระบในทายของงานวาพนทพพธภณฑสถาน

อาคารศนยการเรยนและอนๆทระบไวน นควรมการตอรอง (เพอพจารณาใหนำ

ออกในทสด?)

It was intended that necessary facilities such as the information

center, parking lodges, toilets, etc… should be located among trees

far from the beach in order to minimize interference with nature.

However, the participants strongly believe that the museum space

and the learning centre, in the conventional sense, should be

subject to negotiation. (Ashwattha Honorable #7, 2005)

ภาพท 2 – ผลงาน Ashwattha

ในการประกวดขนท 2 ทเปนขนทจบคผเขารอบทง 5 คนกบสำนกงานสถาปนก

ของไทย จะเหนไดวาแมวาจะมสำนกงานสถาปนกชนนำเขารวมในการออกแบบ

อนสรณสถานน แตอยางนอยสามแบบในหาแบบจากผ ประกวดในข นท สองน

99

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

พยายามทจะทอนใหขนาดของอาคาร เพ อใหรบกวนสภาพแวดลอมเดมของปา

อทยานแหงชาตใหนอยทสด ในทสดแบบทดำเนนการครบตามขอกำหนดไดแบบ

อาคารตามขอกำหนดขางตน อนประกอบดวยสงกอสรางรปกรวยสง 10-25 เมตร

หาอาคารตระหงานทามกลางปาอทยานแหงชาตเขาหลกลำร (โดยยงไมไดผาน

ขนตอนการอนมตจากคณะกรรมการอทยานแหงชาต) ขณะนการดำเนนการได

ผานการอนมตงบประมาณเพอเดนหนาออกแบบกอสราง แตถกปรบลดลงอยางม

นยยะ จาก 1,200 ลานบาท เหลอเพยงครงเดยวคอ 600 ลานบาท เมอกอนหมด

วาระการปฏบตราชการของคณะรฐมนตรชดรฐบาล พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตรไมนาน

หากเปรยบเทยบโครงการลกษณะเดยวกนของอกหนวยงานหนง ทต งอย ท สวน

สาธารณะเดมของบานนำเคมนน ในแง “ความถอมตว” และการเคารพตอบรบท

แหงความสญเสยจากพบตภยธรรมชาตแลว จะพบวามความแตกตางกนอยาง

เหนไดชด อนสรณสถานสนามทบานนำเคมนนทำพธเปดไปเมอป พ.ศ. 2548

มลกษณะเปนภมทศน ทางเดน และกำแพงจารกประวตความสญเสยเพยงแคนน

(ภาพท 3)

บทสงทาย

เปนทนาสนใจวาความเปนไปตอจากนของการออกแบบอนสรณสถานในประเทศไทย

เราจะเปนอยางไร ในบรรยากาศแหงการรำลก การสอความหมายแคไหน เพยงไร

อยางไรนนคงตองเปนทถกเถยง พพธภณฑเพอการเรยนรตางๆนนมความสำคญ

แตความเขมขนของการสอความหมายยอมมลลา และเนอหาทแตกตาง หลายครง

เหตการณ หรอบคคลตางๆ ทเปนประเดนหลกของอนสรณสถานนนมหลายแงมม

ทไมตองการการตแผออกมาอยางเปลอยประเดน ความมวจารณญาณทจะเลอก

และจบประเดนท นำเสนอในงานออกแบบอนสรณสถานน นเปนเร องหลกท

นกออกแบบควรตบทใหแตก สวนทจะสอในรปแบบใด จะดวยประตมากรรม อาคาร/

สถาปตยกรรม ภมทศน/ภมสถาปตยกรรม นนคงจะขนอยกบบรบทแหงการรำลก

100

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ

ภาพท 3 – ผลงานผชนะเลศการประกวดแบบอนสรณสถานสนามฯ(บน)

เปรยบเทยบกบอกสองแบบทผลกอาคารออกจากปาในผลงานออกแบบทไมไดถกเลอก

101

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

บรรณานกรม

ถาวร จารกตตชย. 2541. อนสาวรย: อนสาวรย อนสรณสถานทสำคญในยคสมยกรงรตนโกสนทร.

กรงเทพฯ: (ม.ป.ท.).

วชต สวรรณปรชา. 2531. อนสาวรยของไทย เลม 1-3. กรงเทพฯ: อกษรบณฑต.

สภาสถาปนก. 2548. “เอกสารประกวดแบบอนสรณสถานสนามฯ.” (ม.ป.ท.).

อรยา อรณนท. 2549. “เมกะโปรเจคท: เพอราษฎร เพอรฐ หรอเพอใคร? (Megaprojects: The Politics of Public

Policy).” ใน สถานการณสานสาระ. การประชมวชาการสาระศาสตร ครงท 10 คณะสถาปตยกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ, 26-27 ตลาคม 2549.

Website

“Anzac Parade, Canberra, Australian Capital Territory.” 2002. [online] Available:

http://www.diggerhistory.info/pages-memorials/anzac_pde.htm

“Diana, Princess of Wales Memorials Fountain, Hyde Park, London.” (n.d.). [online] Available:

http://www.royalparks.gov.uk/parks/hyde_park/diana_memorial.cfm

“Flight 93 National Memorial.” 2007. [online] Available:

http://www.flight93memorialproject.org/

“Flight 93 National Memorial, Pennsylvania.” 2007. [online] Available:

http://www.nps.gov/fini/

“A National Monument, Memorial Park…What’s the Difference?” 2006. [online] Available:

http://Nationalatlas.gov/articles/government/a_nationalparks.html

“Paris Tourism.” (n.d.). [online] Available: http://www.paris-tourism.com

U.S. Department of the Interior. National Park Service. (n.d.). “Franklin Delano Roosevelt Memorial.”

[online] Available: http://www.nps.gov/frde/

“Vietnem Veterans Momorial.” 2005. [online] Available:

http://www.nps.gov/archive/vive/home/htm

“World Trade Center Site Memorial Competition.” (n.d.). [online] Available:

http://www.wtcsitememoraial.org

102

อนสรณสถาน :

ภมทศนแหงความทรงจำ