AISHE KARAJ, IRENA KOTOBELLI...Përzierja e hekurit me rërën e uthullës me vajin përftohen nga ndryshimi fizik i tyre. Në të dyja përzierjet dallohen përbërësit e tyre. Hekuri

Çmimi 250 lekë

AISHE KARAJ, IRENA KOTOBELLIAISHE KARAJ, IRENA KOTOBELLI

ISBN: 978-9928-08-312-8

Shpjegime të koncepteve kryesore Ushtrime të zgjidhuraUshtrime të pazgjidhuraDetyraTeste për çdo semestërProvoni vetenHarta konceptesh

Fletorja e punës është e krijuar në dhjetë kapituj që përkojnë me ndarjen e kapitujve në tekstin mësimor “Kimia 8”.Në këtë fletore pune do të merrni në mënyrë të shkurtuar konceptet kryesore të trajtuara në çdo kapitull. Do të gjeni modele ushtrimesh të zgjidhura dhe ushtrime të pazgjidhura për të provuar veten dhe për të punuar në mënyrë të pavarur.Po kështu janë hartuar teste për çdo simestërHartat e koncepteve janë po kështu një metodë e mirë për të përforcuar njohuritë tuaja.

FLETORE PUNE KIMIA 8

Aishe Karaj, Irena Kotobelli

Titulli: Fletore pune Kimia 8

Autore: Aishe Karaj, Irena Kotobelli

Drejtuese botimi: Anila Bisha

Redaktore shkencore: Orkida Çeçi

Redaktore: Elona Çali

Design: Arben Hamzallari

Shtëpia Botuese Mediaprint

ISBN: 978-9928-08-312-8

Botimi i parë, 2017Ribotim, 2018

Shtypi: Shtypshkronja Mediaprint

3


Fletorja e punës do të shoqërojë tekstin mësimor që ju nxënës të dashur të jeni sa më aktivë në orën e mësimit. Në këtë mënyrë ju do të kontrolloni njohuritë e marra nëpërmjet zgjidhjes së ushtrimeve, kryerjes së detyrave dhe rubrikës provoni veten.

Fletorja e punës është e ndarë në dhjetë kapituj që përkojnë me ndarjen e kapitujve mësimore në tekstin “Kimia 8”.

Në këtë fletore pune do të merrni në mënyrë të shkurtuar konceptet kryesore të trajtuara në çdo kapitull. Kjo gjë është realizuar nëpërmjet rubrikave të ndryshme:

1. Shpjegimi i koncepteve kryesore për çdo kapitull.2. Ushtrime të zgjidhura3. Ushtrime të pazgjidhura4. Detyra, shpjegim konceptesh, plotësim fjalish5. Teste për çdo simestër6. Provoni veten7. Harta konceptesh

Hyrje

4


5


1. Plotëso fjalitë e mëposhtme:

a. ........... studion vetitë e lëndëve dhe bashkëveprimin e tyre proces i cili shoqërohet me

ndryshime.

b. Mendimi i shkencëtarëve për të shpjeguar dukuritë quhet ............

c. Përsëritja e një dukurie në laborator quhet ...............

d. Metoda shkencore e studimit në kimi mbështetet në .............

e. Kur hipoteza e ngritur vërtetohet eksperimentalisht shndërrohet në .............

f. .............. shkaktojnë formimin e një ose më shumë substancave të reja.

g. Nga lëndët e para industria kimike prodhon ...........

h. Listoni disa lëndë të para që përdoren në industrinë kimike.

i. Listoni disa reaksione kimike që ndodhin në jetën e përditshme.

j. Njerëzit që japin informacione në lidhje me ilaçet quhen ............

k. Njerëzit që kanë njohuri rreth natyrës së substancave dhe reaksioneve kimike quhen

...............

KompetencatNxënësi:

- përkufizonçfarëstudionkimi;

- shtonnjohuritëpërllojetendryshmetësubstancave;

- përpilonreaksionetkimike;

- shpjegon rolin e industrisë kimike në mirëqenien dhe cilësinë e jetës.

Kimia dhe kimistët

Detyrë

KAPITULLI 1

6


Eksperimentet në kimi

KAPITULLI 2


- fitonaftësipraktikepërnjohjendhepërdoriminepajisjevelaboratorike;

- fitonaftësipërpërdoriminekimikatevetëndryshmedhekryerjeneeksperimentevetëthjeshta;

- tregoninterespërrregullatesigurisënëlaborator;

- përpilon me të dhënat që përfton gjatë kryerjes se një eksperimenti tabela dhegrafikë;

- tregon interes për metodën shkencore të shndërrimit kimik të substancave;

- fitonaftësipërmatjenemasës,vëllimitdhetemperaturës;

- përshkruanetapatqëkalonkryerjaeeksperimentit;

- klasifikonpajisjetlaboratorikesipaspërbërjessëlëndës.

Ushtrime të zgjidhura

1. Gjejmasënesubstancësqëndodhetnënjëgotë,dukediturqëmasaegotësështë132gramë,ndërsamasaegotësdheesubstancësështë162.5gramë.Zgjidhje:Ngamasaepërgjithshmeqëështë162.5gramëheqimmasënegotësqëështë132gramë162.5gr- 132gr =30.5grMasaesubstancësështë30.5gramë.

2. Ktheni njësitë e mëposhtme:a) 1.7 litra në cm3 dhe mililitra

7



b) 1200ml në litra dhe cm3

c) 230cm3 në mililitra dhe litraZgjidhje

a) Dimë që 1 litër ka 1000 mililitra1.7 litra x 1000 = 1700 mililitra

Dimë që 1 litër ka 1000 cm3

1.7 litra x 1000 = 1700 cm3

b) Dimë që 1000 mililitra = 1 litër1200 ml / 1000 = 1.2 litra

Dimë që 1ml = 1cm3

1200 ml = 1200 cm3

c) 230 cm3 = 230 mililitra230 mililitra / 1000 = 0.23 litra

3. Kthe 2200 gramë ne kilogramë dhe 3 kilogramë në gramë?Zgjidhje

Dimë që 1 kilogramë = 1000 gramë2200 gramë / 1000 = 2.2 kilogramë

3 kg x 1000 = 3000 gramë

4. Kthea) 2 orë në minuta dhe në sekonda.b) 18000 sekonda nv minuta dhe orëc) 240 minuta në orë dhe sekonda

Zgjidhjea) Dimë që 1 orë =60minuta

2orëx60= 120 minutaDimë që 1 minutë =60sekonda

120minutax60sekonda= 7 200 sekondab) Dimë që 1 minutë =60sekonda

18000sekonda/60= 300 minutaDimë që 1 orë =60minuta

300minuta/60minuta=5orëc) Dimë që 1 orë =60minuta

240minuta/60minuta= 4 orëDimë që 1 minutë =60sekonda

240minutax60sekonda= 14 400 sekonda

8


1. Plotëso tabelën e mëposhtme.

Pajisje laboratorike Pajisje prej qelqi Pajisje prej druri Pajisje metalike

Kristalizator +Mbajtëse provëzash +

Piketa

Kapëse hekuri +Hinkë ndarëse

Shishe

Kamje

Provëza

Gota kimike

Kapëse hekuri

Cilindër

Lugë

Shishe

Peshore

Rrjetë asbesti

Llambë alkooli

Cilindër i shkallëzuar

Detyrë

2. Gjejmasënesubstancësqëndodhetnëgotë,dukeditursemasaegotësboshështë170g.Masaegotësdheesubstancëssëbashkuështë195g.

3. Në tabelën e mëposhtme kthej vëllimin nga litra në cm3 dhe në ml dhe anasjellas.

Njësitë l cm3 ml

Vëllimi 1,5

2

2500

2300

1500

3000

9



a. Substancat që shkaktojnë rrezik mesatar për shëndetin quhen .........................................

b. Substancatqëmarrinflakëmelehtësiquhen..........................................................................

c. Substancat që shkaktojnë acarimin e lëkurës quhen .............................................................

5. Merr një gotë kimike dhe mbushe ½ e saj me ujë. Vendos në të një termometër. Ngrohe gotënmeanëtëllambësBunsenderisaujitëvlojë.Mattemperaturënkurujifillontëvlojë.Sa është ajo?

6. Listo disa rregulla që duhet të ndiqni në laborator.

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

7. Shpjego kuptimin e fjalëve:

a. Shpërthyes

................................................................................................................................................................

b. E dëmshme

................................................................................................................................................................

8. Përshkruaj hapat kryesorë të një eksperimenti:

a. Qëllimi

................................................................................................................................................................

b. Metoda

................................................................................................................................................................

c. Rezultati

................................................................................................................................................................

d. Eksperimenti

................................................................................................................................................................

9. Cilat nga pajisjet e mëposhtme përdor farmacisti:

a. kronometri

b. cilindër i shkallëzuar

c. peshore elektronike

d. termometri

10. Përshkruaj pse përdoren mjetet e mëposhtme.

a. Termometri

................................................................................................................................................................

b. Cilindri i shkallëzuar

................................................................................................................................................................

c. Llamba Bunsen

................................................................................................................................................................

10


d. Hinkëfiltruese

................................................................................................................................................................

e. Gotat kimike

................................................................................................................................................................

11. Llogarit kthimin e njësive.

a. 2,5lnëcm3 dhe në mililitra

................................................................................................................................................................

b. 3,2cm3 në l dhe në mililitra

................................................................................................................................................................

c. 1,5kgnëg

................................................................................................................................................................

d. 1700 g në kg

................................................................................................................................................................

e. 3 orë në minuta dhe sekonda

................................................................................................................................................................

f. 60minutanësekekondadheorë

................................................................................................................................................................

g. 180 sekonda në mininuta

................................................................................................................................................................

11


Ndryshimet kimike dhe fizike

KAPITULLI 3


- formulonreaksionetkimike;

- përkufizonreaksionineprecipitimit,tëpluskimitdhetëshpërbërjes;

- argumentonmefjalënjëreaksionkimik;

- paraqetdyanëtenjëreaksionikimik;

- listonreaksionetkimikenështëpi;

- përkufizonndryshimetfizike;

- dallonnjëndryshimkimikngaaifizik;

- përkufizonpërzierjetheterogjenedheatohomogjene;

- bëndalliminndërmjetpërzierjeve;

- klasifikongjendjetfiziketësubstancave;

- argumentonndryshimetegjendjesfiziketëlëndësnëpërmjetshkrirjes,ngrirjes,vlimit,avullimitdhekondensimit;

- shpjegon si faktor ndryshimi të gjendjes ndryshimin e temperaturës.

Ndryshimet kimike


1. Gjatëreaksionevekimike,lëndandryshonvetitëesaj.Reaksionetshoqërohenme formimin e substancave të reja.

Listo disa nga ndryshimet që shoqërojnë reaksionet kimike.

Gjatë reaksioneve kimike kemi:

a. .........................................................................................................................................

b. .........................................................................................................................................

c. .........................................................................................................................................

Ndryshim të ngjyrës së substancave

Formim të substancave të gaztaFormim të precipitatit

12



2. Shkruaj reaksionin e:

a. formimittëflluskimit;

b. precipitimit;

c. ndryshimit të ngjyrës.

Zgjidhje

a. Në një provëz hedhim pak karbonat magnezi. Shtojmë në të acid klorhidrik. Dotëvëmëresedotëçlirohendisaflluska,sirezultatiçlirimittënjëgaziqë është dioksidi i karbonit.

karbonat magnezi + acid klorhidrik → klorur magnezi + dioksidi karboni + ujë

b. Në një provëz hedhim pak nitrat argjendi. Shtojmë në të klorur natriumi. Në fund të provëzës do të formohet një precipitat me ngjyrë të bardhë që është kloruri i argjendit.

nitrat argjendi + klorur natriumi → klorur argjendi + nitrat natriumi

c. Një provëz që përmban pak oksid mërkuri me ngjyrë të kuqe e vendosim në një statik. Afrojmë llambën Bunsen pranë fundit të provëzës. Pas pak do të vëmëresengjyraekuqedotëzhduket,sepseformohetmërkurqëkangjyrëmetalike (zhiva në termometër).

oksid mërkuri + nxehtësi → mërkur + oksigjen

3. Çfarë tregon reaksioni kimik?

Zgjidhje

Reaksioni kimik i bashkëveprimit të substancave tregon:

a. substancatnistoreosesubstancatqëhyjnënëreaksion;

b. substancat përfundimtare ose produktet që dalin nga ky reaksion.

Reaksioni paraqitet me anë të një shigjete.

Substancat nistore → produktet

4. Gjatë veprimit të hidrogjenit me oksigjenin formohet ujë. Paraqite këtë veprim me anë të reaksionit kimik me fjalë.

Zgjidhje

Hidrogjen + oksigjen → ujë

Reaksioni kimik ka dy anë.

Nëtëmajtëtëtijjanësubstancatbashkëvepruese:hidrogjendheoksigjen,ndërsanëanën e djathtë është uji si produkt që formohet nga ky bashkëveprim.

13



1. Qymyri kur digjet në prani të oksigjenit të ajrit shndërrohet në hi. Me çfarë dukuriekemitëbëjmëfizikeapokimike?

Zgjidhje

Hiri dhe qymyri janë substanca të ndryshme dhe kanë veti kimike të ndryshme nga njëra-tjetra.Djegiaeqymyritështëdukurikimike,sepseqymyrikandryshuarpërbërjen e tij.

2. Me çfarë ndryshimi kemi të bëjmë kur copëtojmë një tel bakri?

Zgjidhje

Gjithë copat e telit prej bakri që janë marrë nga copëtimi i tij kanë të njëjtën përbërje dhe të njëjtat veti pra janë prej bakri. Copëtimi i bakrit është ndryshim fizik.Kurlëndaruanvetinëesajquhetndryshimfizik.

Ndryshimetfizike,janëndryshimegjatëtëcilavelëndaruanvetitëesaj.

Thyerjaenjëgoteqelqiështënjëndryshimfizik,sepsecopateqelqitkanëtënjëjtënvetisiatoqë ka gota.

Përpunimiidruritndryshonformën,ngjyrën,erën,porlëndaështëpërsëridru.

Ndryshimet fizike

Hartë konceptesh

14



a. Dukuritë kimike shprehen më anë të ...............

b. Në anë të majtë të reaksionit kimik ndodhen .......................... kurse në anën e djathtë ...........................

c. Dukuritë që shoqërohen me ndryshimin e përbërjes së lëndës quhen ...........

d. Copëtimi i drurit është dukuri .............. kurse djegia e tij është dukuri .............

e. Uji në temperaturën 00Cshndërrohetnëakull,kursenëtemperaturën1000C vlon. Në këto raste kemi të bëjmë me dukuri ..............

f. Lëngu i rrushit fermentohet dhe shndërrohet në verë. Këtu kemi të bëjmë me dukuri ....................

g. Një shishe alkooli e hapur avullon. Dukuria në këtë rast është ...............

h. Dërrasën e përpunojmë dhe përgatisim tavolinë me të. Dukuria e shndërrimit të dërrasës në tavolinë është ............

i. Pluhuri i bakrit gjatë djegies nxihet. Shkruani reaksionin e djegies me fjalë dhe tregonisubstancatfillestaredhepërfundimtare.

............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

j. Vetitë kimike të substancave varen .....................

k. ....................... kanë veti të ndryshme nga substancat përfundimtare.

l. Fjalinë e mësipërme shpjegoje nëpërmjet një shembulli (djegia e drurit).

2. Shkruaj me fjalë dhe shpjego reaksionin:

a. e precipitimit

................................................................................................................................................................

b. e pluskimit

................................................................................................................................................................

c. e ndryshimit të ngjyrës

................................................................................................................................................................

3. Shkruaj me fjalë veprimin e substancave të mëposhtme:

a. karbon dhe oksigjen formojnë dioksid karboni

b. magnezi dhe acidi sulfurik prodhojnë hidrogjenin dhe sulfatin e zinkut

c. nitrati i argjendit dhe kloruri kaliumi prodhojnë klorur argjendi dhe nitrat kaliumi

Detyrë

15


Substancat e përziera përftohen nga ndryshimi fizik i tyre. Përzierja e hekurit me rërën e uthullës me vajin përftohen nga ndryshimi fizik i tyre. Në të dyja përzierjet dallohen përbërësit e tyre. Hekuri dallohet nga rëra dhe uthulla nga vaji. Kur grimcat e një substance dallohen lehtë nga grimcat e substancës tjetër përzierja është heterogjene.

Përzierjet mund të ndahen nga përbërësit e tyre në mënyra të ndryshme.

Përzierja hekur-rërëndahetmemagnet,pasihekuritërhiqetngamagneti.

Gjatë përzierjeve të substancave me njëra-tjetrën nuk ndodh bashkëveprimi kimik.

Substancat ruajnë vetitë e tyre.

Kripatretetnëujëdheformohettretësirëekripëssëgjellës.Kriparuanvetinë,sepseedhetretësira e saj ka shijen e kripës. Kjo përzierje ndahet me avullim.

Në rastin e tretësirës së kripës nuk dallohen grimcat e saj as me sy dhe as me mikroskop.

Përzierje të tilla quhen homogjene.

Substancat e përziera

Dukuria Dukuri fizike Dukuri kimikeDjegia e naftës +Copëtimi i shkumësit +Djegia e qiriritNgrirja e ujitDjegia e letrësShkrirja e akullitVlimi i ujitCopëtimi i guritTretja e kripësFermentimi i verësKalbëzimi i druritShkrirja e metaleve

4. Klasifikodukuritëemëposhtmenëdukurifizikedhekimikesipasshembullittëdhënë:

Paraqit nëpërmjet skemës dukuritë e mësipërme.

Çmimi 250 lekë

AISHE KARAJ, IRENA KOTOBELLIAISHE KARAJ, IRENA KOTOBELLI

ISBN: 978-9928-08-312-8

Shpjegime të koncepteve kryesore Ushtrime të zgjidhuraUshtrime të pazgjidhuraDetyraTeste për çdo semestërProvoni vetenHarta konceptesh

Fletorja e punës është e krijuar në dhjetë kapituj që përkojnë me ndarjen e kapitujve në tekstin mësimor “Kimia 8”.Në këtë fletore pune do të merrni në mënyrë të shkurtuar konceptet kryesore të trajtuara në çdo kapitull. Do të gjeni modele ushtrimesh të zgjidhura dhe ushtrime të pazgjidhura për të provuar veten dhe për të punuar në mënyrë të pavarur.Po kështu janë hartuar teste për çdo simestërHartat e koncepteve janë po kështu një metodë e mirë për të përforcuar njohuritë tuaja.

Documents

AISHE KARAJ, IRENA KOTOBELLI...Përzierja e hekurit me rërën e uthullës me vajin përftohen nga ndryshimi fizik i tyre. Në të dyja përzierjet dallohen përbërësit e tyre. Hekuri