ANALIZA POSLOVNE REGULATIVE U CRNOJ GORI - iper.org.me fileinstitucijama, Institut za preduzetništvo i ekonomski razvoj (IPER) i Montenegro Biznis Alijansa (MBA), od samog osnivanja,

ANALIZA POSLOVNE REGULATIVEU CRNOJ GORI- poslovni ambijent, nedostaci, barijere, tumačenja -

Podgorica, jun 2019.

Objavljeno zahvaljujući podršci Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID) kroz projekat Regionalni ekonomski rast (Regional Economic Growth – REG) AID-OAA-C-13-00139.Stavovi iznijeti u ovoj publikaciji su stavovi autora i ne moraju obavezno da odražavaju stavove Agencije SAD za međunarodni razvoj.

design: [email protected]

ANALIZAPOSLOVNE REGULATIVE

U CRNOJ GORI- poslovni ambijent, nedostaci, barijere, tumačenja -

Institut za preduzetništvo i ekonomski razvoj (IPER)u saradnji sa

Montenegro Biznis Alijansom (MBA)

Podgorica, jun 2019

1

ANALIZA POSLOVNE REGULATIVE U CRNOJ GORI

Ova Analiza pripremljena je u okviru programa za unapređenje dijaloga između privatnog i javnog sektora, u okviru Regionalnog projekta za ekonomski rast (REG), koji u Crnoj Gori realizuje Institut za preduzetništvo i ekonomski razvoj (IPER), uz finansijsku podršku američke Agencije za međunarodni razvoj – USAID. Mišljenja, nalazi i zaključci ili preporuke koje su ovdje iznesene date su od strane autora i ne predstavljaju nužno stav USAID-a.

SADRŽAJ UVODNE NAPOMENE ....................................................................................... 1I POSLOVNI AMBIJENT U CRNOJ GORI U IZVJEŠTAJIMARELEVANTNIH MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA I INSTITUCIJA ...... 3II OSVRT NA POSLOVNI AMBIJENT U CRNOJ GORI ................................ 7III PRIMJERI BIZNIS BARIJERA, NORMATIVNIH NEDOSTATAKAI KONTROVERZNE PRIMJENE REGULATIVE ...........................................101) Privredno pravo ..................................................................................................... 102) Radni odnosi ............................................................................................................. 113) Poresko pravo ......................................................................................................... 12

3.1. Relativno visoka stopa PDVa .................................................................... 123.2. Opterećenje zarada doprinosima .......................................................... 133.3. Sporna primjena člana 4. Zakona o porezu na nepokretnosti ... 143.4. Prijedlog Zakona o fiskalizaciji ................................................................. 15

4) Sprječavanje nelegalnog poslovanja .............................................................. 165) Podsticanje boljeg poslovnog ambijenta ..................................................... 176) Naučno-istraživačka djelatnost ....................................................................... 177) Sloboda poslovnog udruživanja ....................................................................... 198) Stečajni postupak - neujednačena sudska praksa prilikom

odobravanja naknade troškova za stečajnog upravnika ....................... 219) Koncesije ................................................................................................................... 2210) Javne nabavke ...................................................................................................... 2311) Naknade po osnovu primjene Zakona o putevima ............................... 2412) Sprječavanje pranja novca ............................................................................... 2913) Plaćanje članskog doprinosa turističkim organizacijama .................. 31

UVODNE NAPOMENE

Kontinuiranom analizom poslovnog ambijenta i u saradnji sa nadležnim institucijama, Institut za preduzetništvo i ekonomski razvoj (IPER) i Montenegro Biznis Alijansa (MBA), od samog osnivanja, nastoje da daju svoj doprinos unapređenju poslovnog ambijenta u Crnoj Gori.

Analize koje pripremamo zasnovane su na informacijama koje dobijamo od predstavnika poslovne zajednice, kako domaćih kompanija, tako i stranih investitora. U maniru dobrog partnera, naši komentari uvijek su praćeni adekvatnim sugestijama i/ili obrazloženjima zašto postojeća rješenja nijesu dobra ili nijesu “najbolja”.

U toj komunikaciji sa nadležnim institucijama ne nailazimo uvijek na razumijevanje, ali to nas ne obeshrabruje da unapređujemo dijalog, uvijek insistirajući na kvalitetnoj argumentaciji. Iako se ciljevi administracije i privrede poklapaju, načini dolaska do tih ciljeva najčešće nijesu isti. Vjerujemo da je razlog tome različiti ugao gledanja dvije strane u dijalogu. I to je normalno. Jedino što nije prihvatljivo da dijaloga nema.

Analiza je prezentovana na okruglom stolu “Otvoreno sa privredom o biznis barijerama”, u julu 2019. godine..

Vjerujući da je razgovor o problemu prvi korak u njegovom rješavanju, nastavićemo da ukazujemo na biznis barijere u Crnoj Gori i da zajedno sa kreatorima politika tražimo rješenja za njihovo uklanjanje.

Institut za preduzetništvoi ekonomski razvoj

prof. dr Dragana Radević

MontenegroBiznis Alijansa

Milan Dragić

32

ANALIZA POSLOVNE REGULATIVE U CRNOJ GORI ANALIZA POSLOVNE REGULATIVE U CRNOJ GORI

I POSLOVNI AMBIJENT U CRNOJ GORI U IZVJEŠTAJIMA RELEVANTNIH MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA I INSTITUCIJA

Posljednjih godina Crna Gora je prisutna u svim referentnim međunarodnim istraživanjima koja su posvećena globalnom poslovnom ambijentu, stanju ekonomskih sloboda, kao i institucionalnim i regulatornim okvirima koji su od značaja za ocjenu razvitka i konkurentnosti nacionalnih tržišta. U prosjeku, kada se radi o poslovnoj konkurentnosti i dostignutim ekonomskim slobodama, naša država je na globalnom nivou uglavnom kotirana po sredini ocjenjivanih nacionalnih ekonomija ili je u najboljem slučaju uspjela da se kotira u kategoriji država koje se kreću prema prvih pedeset dominirajućih tržišta. Pritom, prisutna je očigledna neuravnoteženost u pogledu pojedinih indikatora, što svjedoči o odsustvu ujednačenih rezultata i različitim dometima u pojedinim oblastima koje su od značaja za razvoj biznisa. Negdje smo kotirani relativno visoko (DOING BUSINESS 2019 - Dostupnost komercijalnih bankarskih kredita – 12 mjesto od 190 ocjenjivanih nacionalnih ekonomija ili Global Competitiveness Index 2018. – Unutrašnja mobilnost na tržištu rada – 4 mjesto od 140 ocjenjivanih nacionalnih ekonomija), a negdje veoma nisko (DOING BUSINESS 2019- Procedure/troškovi za napajanje električnom energijom – 134 mjesto ili Global Competitiveness Index 2018 – Transparentnost budžeta – 130 mjesto). To potvrđuje potrebu da se vladine politike moraju usklađivati, baš kao što upućuje na javno prisutne teze o državnoj ekonomskoj politici i resornim sektorskim politikama koje u nekim svojim dijelovima ne postižu neophodne rezultate. Plastičan primjer vezan je za ranjivost crnogorske makroekonomske politike (Global Competitiveness Index 2018 – Makroekonomska stabilnost - 102 mjesto).

U prilogu navodimo referentne internacionalne izvještaje koji su objavljivani u posljednje vrijeme i iz kojih se može vidjeti ocjena stanja naše globalne poslovne konkurentnosti iz ugla međunarodnih istraživača.

Izvodi iz međunarodnih izvještaja o poslovnoj konkurentnosti, uslovima za biznis i ekonomskom napretku Crne Gore

A.Svjetski ekonomski forum The Global Competitiveness Report 20181

Crna Gora 71 od 140 zemalja

1) Institucije 63

•U okviru ovog indikatora najbolje smo ocijenjeni u dijelu koji se odnosi na opterećenje državnom regulativom (38), kao i opasnost od terorizma (29). Najlošije stojimo sa transparetnosti budžeta (130) i kvalitetom revizorskih i standardima izvještavanja (96).

2) Infrastruktura 86 • U okviru ovog indikatora najbolje smo ocijenjeni u dijelu koji se

odnosi na stepen elektrifikacije (među prvih 66 zemalja), kao i gustinu željezničke mreže po km (41). Najlošije stojimo sa putnom povezanošću sa okruženjem (126) i pomorskom povezanosšču (104).

3) IT 58 • U okviru ovog indikatora najbolje smo ocijenjeni u dijelu koji se

odnosi na prisutnost mobilne telefonije (8). Najlošije stojimo sa dostupnošću mobilne mreže (75).

4) Makroekonomska stabilnost 102• U okviru ovog indikatora najbolje smo ocijenjeni u dijelu koji se odnosi

na godišnju inflaciju (među prvih 74 zemalja sa niskom stopom inflacije). Najlošije stojimo sa dinamikom javnog duga (123).

5) Tržište robe 45 • U okviru ovog indikatora najbolje smo ocijenjeni u dijelu koji se

odnosi na carinske stope (38). Najlošije stojimo sa efikasnim oslobađanjem od viška robe (84).

6) Tržište rada 25• U okviru ovog indikatora najbolje smo ocijenjeni u dijelu koji se

odnosi na unutrašnju mobilnost radne snage (4). Najlošije stojimo sa pouzdanim kompanijskim menadžmentom (89).

1 https://www.weforum.org/reports/the-global-competitveness-report-2018

54


7) Finansijski sistem 51• U okviru ovog indikatora najbolje smo ocijenjeni u dijelu koji se

odnosi na odloženo plaćanje kamate (12). Najlošije stojimo sa bonitetom banaka (80).

8) Poslovna dinamika 50 • U okviru ovog indikatora najbolje smo ocijenjeni u dijelu koji se

odnosi na stečajnu regulativu (14). Najlošije stojimo sa naklonošću prema regulatornom miješanju države (115).

9) Inovativni kapaciteti 74• U okviru ovog indikatora najbolje smo ocijenjeni u dijelu koji se

odnosi na prijavu patenata po glavi stanovnika (55). Najlošije stojimo sa naučnim publikacijama (131).

B.

Cato Institute - United States of AmericaFraser Institute - Canada Friedrich Naumann Foundation for Freedom - GermanyThe Human Freedom Index 2018Crna Gora 52 od 162 zemlje u ocjeni ličnih sloboda

• Kada je riječ o ličnim slobodama Crna Gora najlošije stoji u oblasti vladavine prava i slobode medija. Najbolje je ocijenjena u domenu slobode kretanja i vjerskih sloboda.

C.Fraser Institute - Canada Economic Freedom of the World 2018 Annual ReportCrna Gora 72 od 162 zemlje u ocjeni ekonomskih sloboda

• Kada su u pitanju ekonomske slobode najlošije ocjene se odnose na kvalitet pravnog sistema, zaštitu svojinskih prava, uticaj države i poslovnu regulativu. Najbolje ocjene se odnose na slobodnu trgovinu i održivost valute.

D.World Bank Group Flagship Report 2019DOING BUSINESS (Lakoća poslovanja)Crna Gora 50 od 190 zemalja u ocjeni ekonomskih sloboda

• Svjetska banka je u svom izvještaju za 2019. relativno visoko kotirala Crnu Goru i to najviše zahvaljujući slobodnom spoljnotrgovinskom poslovanju, efikasnosti stečajnog postupka i pristupu komercijalnim kreditima.

• U pogledu primijenjenih indikatora, Crna Gora je ostvarila sljedeće rezultate:

(1) Početak biznisa – 90 mjesto(2) Postupak dobijanja dozvola za gradnju – 75 (3) Efikasnost i troškovi pristupa električnoj energiji – 134(4) Registar svojinskih prava – 76(5) Pristup komercijalnim kreditima – 12(6) Zaštita manjinskih vlasnika – 57(7) Poreski sistem – 68(8) Spoljna trgovina – 47(9) Izvršenje ugovora – 44(10) Stečajni postupak – 43

• Uporedni podaci sa okruženjem:

(1) Makedonija - 10(2) Slovenija (EU) – 40(3) Turska - 43(4) Kosovo – 44(5) Srbija – 48(6) Crna Gora – 50(7) Italija (EU) – 51(8) Rumunija (EU) – 52(9) Mađarska (EU) – 53(10) Hrvatska (EU) – 58(11) Bugarska (EU) – 59(12) Albanija – 63(13) Grčka (EU) – 72(14) Bosna i Hercegovina – 89

76


II OSVRT NA POSLOVNI AMBIJENT U CRNOJ GORI

Nema sumnje da je Crna Gora posljednjih godina ostvarila napredak u kreiranju poslovnog ambijenta čime je napravila odgovarajuće iskorake u pravcu stvaranja funkcionalne i održive tržišne ekonomije. O tome svjedoči i činjenica da strani investitori u okviru svojih kompanija na godišnjem nivou proizvode vrijednost koja se bliži četvrtini udjela u bruto domaćem proizvodu. S druge strane, otvorena crnogorska ekonomija je očigledno postala zavisna od stranog kapitala, dok je domaći investicioni udio nedovoljan i nerazvijen. Pritom, makroekonomska stabilnost spada u ranjivi dio nacionalne ekonomije (snažan rast javnog duga u posljednjoj deceniji koji je dostigao oko 70% BDP, stalno izraženi spoljnotrgovinski deficit, golema administracija i teško održiv javni sektor u kojem je zaposleno preko 60.000 lica, deficitarni javni penzioni fond sa oko 120.000 penzionera, visoka stopa nezaposlenosti – 19%2, ograničenja na tržištu rada, pretjerana nelikvidnost i blokada rada privrednih subjekata3), dok je fiskalna stabilnost osnažena4 ali su poreski tereti posljednjih godina povećani (stopa PDV je sa početnih 17% dostigla 21%, doprinosi na zarade su tradicionalno visoki i utiču na destimulaciju formalnih zarada, parafiskalna opterećenja na lokalnom nivou su izražena i destimulišuća).

Takođe, ekonomski rast je prisutan u kontinuitetu od 2013. godine, inflatorna stopa je niska ali ekonomski rast bez obzira na napredak (3-4%) je nedovoljan da bi se snizio visok javni dug, održavale budžetske ambicije i povećala zaposlenost. S druge strane, nivo vladavine zakona, limitirana institucionalna i kadrovska funkcionalnost i praktičan kvalitet poslovne regulative nijesu u skladu sa progresivističkim privrednim težnjama o čemu svjedoči i snažna prisutnost neformalne ekonomije (procjene su oko 25%-35%), što se odražava na nepoštenu konkurenciju i destimuliše poslovni ambijent. Sve ovo upućuje na potrebu pojačane reformske dinamike koja će u svom fokusu imati ojačanu poslovnu konkurentnost. Srednjoročan ekonomski cilj mora u kontekstu evropskih integracija postati povećanje BDP po stanovniku izražen u standardu kupovne moći sa sadašnjih 45% prosjeka u odnosu na EU na nužnih 60%.

2 Izvori: Vlada Crne Gore i MONSTAT. 3 Oko16-17.000privrednihdruštavaipreduzetnikasuvećgodinamaukontinuitetublokiranizbognelikvidnosti.4 Poreskidugsevećgodinamakrećeuiznosuodpreko600milionaeura,iakojesasvimjasnodanjegovapotencijalnanaplativostneprelazivišeod15%.

Podsjećamo da je Crna Gora članica Ujedinjenih nacija, Svjetske trgovinske organizacije, Organizacije za bezbjednost i saradnju u Evropi, Savjeta Evrope, NATOa, potpisnik Sporazuma o slobodnoj trgovini u Centralnoj Evropi i zemlja osnivač Mediteranske unije, i ujedno je promovisana kao vodeća balkanska zemlja na putu ka pristupanju Evropskoj uniji. Sva ova međunarodna članstva i interakcije moraju biti iskorišćene za stvaranje poslovnog ambijenta i znatno brži rast nacionalne ekonomije koji treba da nas srednjoročno dovede u stabilan krug i to među prvih trideset zemalja na globalnom nivou. U pogledu poslovne regulative, od ključnog značaja je kvalitet i dugoročnost predvidljivog poslovnog ambijenta (što nije sadašnja odlika), jer je to jedini način da se privuku i zadrže investitori, poveća zaposlenost i uvećaju zarade zaposlenih. Česte promjene relevantnih propisa, supremativan pristup javnih vlasti, međuresorska neusklađenost prilikom donošenja regulative, kolizija i smušenost normi, institucionalna neefikasnost i nekompetentnost doprinose stagnaciji ili skromnom napretku.

Iako smo svjesni kompleksnosti u pogledu izgradnje podsticajne poslovne regulative činjenica je da državne i lokalne vlasti nerijetko pokazuju odsustvo posvećenosti i razumijevanja praktičnih teškoća s kojima se suočava domaća poslovna zajednica. Često se uz ignorisanje interesa i potreba poslovnih subjekata donose propisi ili kreiraju javne strategije koje nemaju uporišta u realnim pokazateljima i očekivanjima. Crnogorske kompanije se u praksi previše suočavaju sa birokratskim pristupom državnih ili lokalnih organa vlasti jer nijesu u mogućnosti da predvide poslovne uslove koji ne bi smjeli da se mijenjaju bez pravovremene i otvorene komunikacije sa realnim privrednim sektorom.

Proces donošenja brojnih propisa (poslovno zakonodavstvo obuhvata desetine relevantnih zakona i na stotine podzakonskih akata), mora od početka obuhvatiti sve zainteresovane aktere i ne smije se svesti na puki formalizam, ograničenu javnu debatu ili ignorantski odnos državnih vlasti,5 što u konačnom samo produkuje nezadovoljstvo poslovne zajednice i kreira limitirani poslovni ambijent. U tom smislu, stvaranje konkurentnog i razumljivog poslovnog zakonodavstva uz nedvosmislenu i efikasnu primjenu usvojenih propisa je od ključnog značaja za napredak nacionalne ekonomije i privlačenje domaćih i stranih investitora. Pitanje stručnog, jednostavnog i domaćoj praksi prilagođenog poslovnog zakonodavstva je od 5 Primjera radi,procesdonošenjaZakonaoprostornomplaniranju i izgradnji,Zakonao radu,Zakonaojavnimnabavkama,Zakonoturističkimorganizacijama,Zakonaojavno-privatnompartnerstvu,Zakonaoprivrednimdruštvima,ZakonaoPrivrednojkomoriCrneGore,Zakonaofiskalizaciji,izmjeneporeskogzakonodavstvaitd.

98


vitalnog značaja za dobro poslovno okruženje i podsticanje produktivnog i rastućeg biznisa. Zato je važno da država i lokalne samouprave6 shvate da bez bliske saradnje sa poslovnom zajednicom nije moguće kvalitetno planirati ekonomski razvoj niti je moguće stvarati zadovoljavajuće i konkurentno poslovno okruženje.

6 Lokalnesamoupravesupretežnoprimjernekreativnihiliekonomskineodrživihpolitičkihzajednicakojesuzavisneoddržavnepomoćiifokusiranenakreiranjeparafiskalnihteretaipolitičkozapošljavanje.

III PRIMJERI BIZNIS BARIJERA, NORMATIVNIH NEDOSTATAKA I KONTROVERZNE PRIMJENE REGULATIVE

1) Privredno pravo

• Zakon o privrednim društvima • Uputstvo o radu CRPSa

U toku je postupak donošenja novog Zakona o privrednim društvima, pri čemu je novi zakonski tekst izbjegao da riješi pitanje adekvatnog položaja Centralnog registra privrednih subjekata, koji posljednjih godina, sasvim neprimjereno, funkcioniše kao organizaciono tijelo Poreske uprave. Aktuelna reforma kompanijskog zakonodavstva morala je da bude cjelovita i da ide u pravcu formiranja samostalnog organa-regulatora ili kompanijskog registra u okviru Privrednog suda, kojim bi se dugoročno riješilo pitanje registra privrednih subjekata. Dodatni argument u prilog potrebi formiranja reinstitucionalizovanog kompanijskog registra leži u činjenici da je njegov prvobitno regulisan sui generis pravni položaj u praksi obesmišljen i pogrešno sveden na nivo upravnog tijela na koje se primjenjuje Zakon o upravnom postupku. To povrđuju i presude Upravnog suda povodom korporativnih sporova gdje je ovaj najviši administrativni sud sveo CRPS u okvire klasičnog upravnog organa (što je posljedica njegovog pripadanja Poreskoj upravi). S druge strene, nedostaci u važećem Zakonu o privrednim društvima, kao i ignorantski odnos nadležnog vladinog resora, doveli su u praksi do toga da CRPS nema ujednačena stanovišta niti unaprijed predviđene regulatorne procedure. Ovaj problem neće biti riješen ni sa novim Zakonom o privrednim društvima, pri čemu se može otkloniti isključivo donošenjem odgovarajućeg podzakonskog akta kojim bi se predvidljivo, nedvosmisleno i jasno propisali svi neophodni uslovi koji bi pratili odgovarajuće korporativne upise.

Dalje, crnogorsko poslovno zakonodavstvo ne poznaje osnivanje stranih predstavništava koja se ne bi neposredno bavila privrednom (dobitnom) djelatnošću već bi isključivo predstavljala punktove za istraživanje tržišta ili promociju stranih kompanija. Odsustvo ovog rješenja u praksi stvara probleme jer su strani osnivači prinuđeni da registruju tzv. dio stranog lica ali iz tog statusnog oblika se odmah rađaju poreske kontroverze koje se

1110


tiču priliva novca iz matičnog preduzeća (dileme u vezi sa oporezivanjem takvog priliva).

2) Radni odnosi

• Zakon o radu• Opšti kolektivni ugovor

Zakon o radu nesumnjivo spada u najvažnije sistemske zakone u svakoj zemlji i neposredno se odražava na uslove poslovanja. Ratio legis ovog zakona počiva u potrebi da se pronađe produktivan balans između rada i kapitala, kao i da se jednako zaštite razumni interesi zaposlenih, poslovne zajednice i države. Kada je u pitanju radno-pravna regulativa može se konstatovati da je prisutna nedovoljna usklađenost crnogorskog radnog zakonodavstva sa konceptom tržišne privrede, kao i prisutnost rješenja koja se oslanjanju na duh ranijeg vremena, višak regulacije, pretjerano administriranje u radnim odnosima i normativno egzistiranje procedura koje otežavaju poslovanje i negativno utiču na produktivnost nacionalne ekonomije. Zbog toga je crnogorska poslovna zajednica već dugi niz godina u prilici da bezuspješno ukazuje na neke od upitnih pravnih instituta, komplikovana i konfuzna rješenja, kao i zakonske i druge odredbe koje destimulišu poslovanje.

U tom smislu, važeći Zakon o radu sadrži rješenja koja pod izgovorom zaštite zaposlenih u biti predstavljaju biznis barijere i samo destimulišu razvoj preduzetništva, pri čemu je i verzija novog nacrta Zakona o radu ostala na tragu nekih od spornih rješenja. U prilog tome idu važeća ili de lege ferenda sporna rješenja iz ugla poslovne zajednice poput:

a) upitnost donošenja Opšteg kolektivnog ugovora imajući u vidu činjenicu da Zakonom o radu treba da se urede svi relevantni radno-pravni odnosi, dok specifična pitanja vezana za pojedine sektore privrede i same kompanije mogu biti pokrivena odgovarajućim kolektivnim ugovorima;

b) suvišnost vođenja obaveznog disciplinskog postupka unutar kompanija imajući u vidu činjenicu da je zaposlenima obezbijeđena arbitražna i sudska zaštita;

c) složenosti i konfuzije u pogledu kategorije zarade koja sadrži prevaziđene elemente (minuli staž) ili primjera radi u pogledu bonusa za zaposlene forsira netržišno administriranje (utvrđivanje tzv. normativa i kriterijuma za vrednovanje ostvarenih učinaka i stimulansa za ostvarenje većih rezultata rada) ili definiše zaradu po modelu administrativnih a ne tržišnih ekonomija (jedino je ugovorena bruto ili neto zarada izraz obligacionog i tržišnog odnosa između poslodavca i zaposlenog, što isključuje tzv. koeficijente i birokratsko strukturiranje zarade) ili u nacrtu novog Zakona o radu destimulišuće i suprotno međunarodnim standardima definiše pojam jednakosti zarade (imperativno niveliše zaposlene iste struke i istog radnog mjesta iako njihovi učinci i kvalitet rada ne moraju biti isti);

d) nacrt novog Zakona o radu predviđa obaveznu notarizaciju sporazumnog prestanka radnog odnosa što je plastičan primjer biznis barijere i implementiranja dodatnog administriranja u oblasti radnih odnosa;

e) obaveznost postojanja akta o sistematizaciji čak i u slučajevima kada je ovaj akt besmislen (kod jednog ili nekoliko zaposlenih u kompaniji, iako se ugovorom o radu mogu urediti svi bitni elementi od značaja za radni odnos); f) egzistiranje klauzule o nezastarijevanju potraživanja iz radnog odnosa čime se izvan razumnog vremenskog roka štiti jedna strana u ugovornom odnosu.

3) Poresko pravo

3.1. Relativno visoka stopa PDVa

Od 28 članica EU, jedanaest članica ima višu standardnu stopu PDV-a od Crne Gore. Takođe, jedanaest članica EU ima nižu standardnu stopu PDVa, dok preostalih šest imaju istu standardnu stopu PDVa (21%). Do prije sedam godina Crna Gora je imala poreski najkonkurentniju standardnu stopu PDVa (17%) ali je ta prednost u međuvremenu izgubljena i trenutno najnižu standardnu stopu PDV-a u EU ima Luksemburg (17%). Povećanjem PDV za 4% u odnosu na raniji period crnogorsko tržište roba i usluga je postalo skuplje, što je dodatno opteretilo kompanijske cjenovne politike i

1312


uticalo na podsticanje neformalne ekonomije. Konkurentnost nacionalne ekonomije u značajnoj mjeri uključuje i poresku politiku, pri čemu imajući u vidu lošu startnu poziciju Crne Gore u odnosu na evropski ekonomski prosjek, pitanje sniženja PDVa se ponovo nameće kao jedna od produktivnih fiskalnih alatki. Pritom, imajući u vidu karakter indirektnog poreza na promet i njegov značaj za tržišne cjenovne politike ali i standard građana, nema dileme da bi sniženje PDV-a doprinijelo podsticanju legalnog biznisa i opštoj konkurentnosti roba i usluga.

Prilog: EU January, 2019.

List of VAT rates applied in the Member States (in %)

Member States Code Super-reduced Rate Reduced Rate Standard Rate Parking Rate

Belgium BE - 6 / 12 21 12Bulgaria BG - 9 20 -Czech Republic CZ - 10 / 15 21 -Denmark DK - - 25 -Germany DE - 7 19 -Estonia EE - 9 20 -Ireland IE 4.8 9 / 13.5 23 13.5Greece EL - 6 / 13 24 -Spain ES 4 10 21 -France FR 2.1 5.5 / 10 20 -Croatia HR - 5 / 13 25 -Italy IT 4 5 / 10 22 -Cyprus CY - 5 / 9 19 -Latvia LV - 12 21 -Lithuania LT - 5 / 9 21 -Luxembourg LU 3 8 17 14Hungary HU - 5 / 18 27 -Malta MT - 5 / 7 18 -Netherlands NL - 9 21 -Austria AT - 10 / 13 20 13Poland PL - 5 / 8 23 -Portugal PT - 6 / 13 23 13Romania RO - 5 / 9 19 -Slovenia SI - 9.5 22 -Slovakia SK - 10 20 -Finland FI - 10 /14 24 -Sweden SE - 6 / 12 25 -United Kingdom UK - 5 20 -

3.2. Opterećenje zarada doprinosima

Poslovanje u Crnoj Gori je već decenijama opterećeno visokim doprinosima (na neto zaradu doprinosi iznose 67%). Problem njihovog rješavanja je u

direktnoj korelaciji sa legalnim tržištem rada i nivoima formalnih zarada u kompanijama. U svakom slučaju, sniženje propisanih doprinosa mora biti u fokusu državne ekonomske politike jer je očigledan njihov negativni finansijski uticaj na politiku zarada u realnom sektoru i dinamiku legalnog tržišta rada.

Prilog:

Rb. Vrsta doprinosa Obveznik Osnovica Stopa

1 Doprinos za penzijsko osiguranje7

zaposleniposlodavac bruto-zarada • zaposleni - 15%

• poslodavac-5,5% 20,5%

2 Doprinos za zdravstveno osiguranje8

zaposleniposlodavac bruto-zarada • zaposleni - 8,5%

• poslodavac – 4,3% 12,8%

3 Doprinos za nezaposlenost9

zaposleniposlodavac bruto-zarada • zaposleni – 0,5%

• poslodavac – 0,5% 1%

4 Doprinos za sindikat10 poslodavac bruto-zarada • poslodavac 0,2%5 Opštinski prirez na porez 11 poslodavac porez na zaradu • poslodavac 15%6 Doprinos PK CG12 poslodavac bruto-zarada • poslodavac 0,27%7 Doprinos za Fond rada13 poslodavac bruto-zarada • poslodavac 0,20%

3.3. Sporna primjena člana 4. Zakona o porezu na nepokretnosti

Poreski obveznik

Član 4

(1) Obveznik poreza na nepokretnosti je vlasnik nepokretnosti upisan u katastru nepokretnosti, odnosno drugoj evidenciji nepokretnosti na dan 1. januara godine za koju se porez utvrđuje.

(2) Ako više lica ima susvojinu na istoj nepokretnosti, obveznik poreza na nepokretnosti je svako od tih lica srazmjerno svom udjelu.

(3) Ako više lica ima zajedničku svojinu na istoj nepokretnosti, svako od tih lica je obveznik poreza na nepokretnosti u jednakim djelovima.

7 Zakonodoprinosimazaobaveznosocijalnoosiguranje8 Zakonodoprinosimazaobaveznosocijalnoosiguranje9 Zakonodoprinosimazaobaveznosocijalnoosiguranje10 Opšti kolektivni ugovor11 Zakonofinansiranjulokalnesamouprave12 ZakonoPrivrednojkomoriRCG13 ZakonoFondurada

1514


(4) Izuzetno od stava 1 ovog člana, ako je vlasnik nepokretnosti nepoznat, nije određen ili je prestao da postoji, obveznik poreza na nepokretnosti je korisnik te nepokretnosti.(5) Obveznik poreza na nepokretnosti koje su stečene na osnovu ugovora o fiducijarnom prenosu prava svojine, odnosno ugovora o finansijskom lizingu je fiducijarni prenosilac prava svojine, odnosno primalac lizinga.

(6) Izuzetno od stava 1 ovog člana, obveznik poreza na nepokretnosti je i korisnik nepokretnosti u državnoj svojini koji je u katastru nepokretnosti upisan kao nosilac prava korišćenja i trajnog korišćenja nepokretnosti, osim prava korišćenja nepokretnosti po osnovu dugoročnog zakupa.

Komentar: U ovom slučaju se radi o konfuznoj poreskoj odredbi i njenom spornom tumačenju od strane lokalnih vlasti kojima pripadaju prihodi od poreza na nepokretnosti. Naime, lokalne vlasti (npr. Opština Tivat) smatraju da se porez na nepokretnosti može razrezati i naplatiti na osnovu činjenice da je potencijalni poreski obveznik evidentiran u tzv. drugim evidencijama nepokretnosti. To podrazumijeva i opciju utvrđivanja i naplate poreza na nepokretnosti na osnovu privatnih kompanijskih evidencija uz evidentno ignorisanje cjeline citirane odredbe u kojoj se kaže da je “obveznik poreza na nepokretnosti vlasnik nepokretnosti upisan u katastru nepokretnosti, odnosno drugoj evidenciji nepokretnosti na dan 1. januara godine za koju se porez utvrđuje.” Ovom fiskalnom odredbom jasno je rečeno da, nezavisno od toga li je poreski obveznik upisan u katastar nepokretnosti ili tzv. drugoj evidenciji nepokretnosti, poreski obveznik mora biti vlasnik nepokretnosti. Samim tim, kod donošenja poreskog rješenja kojim se utvrđuje obaveza plaćanja poreza na nepokretnosti ključno je razumijevanje instituta vlasništva što je eksplicitno definisano članom 84. Zakona o svojinsko-pravnim odnosima (Sl.list CG br. 19/09), gdje je rečeno da se “na osnovu pravnog posla pravo svojine na nepokretnim stvarima stiče upisom u katastar nepokretnosti”. To ujedno znači da se tek tada postaje zakoniti vlasnik nepokretnosti. Pritom, pozivanje na tzv. “druge evidencije nepokretnosti” iz člana 4. stav 1. Zakona o porezu na nepokretnosti je pravno neodrživo i to ne samo zbog činjenice da zakonodavac ove evidencije nije jasno definisao, već prevashodno zbog činjenice da pojam “vlasnik nepokretnosti” iz citirane odredbe može da bude samo pravni subjekt koji je shodno članu 84. Zakona o svojinsko-pravnim odnosima, na osnovu pravnog posla, stekao pravo svojine na nepokretnim stvarima ali pod uslovom da je upisan u katastru nepokretnosti.

3.4. Prijedlog Zakona o fiskalizaciji

U toku je priprema, do sada nepoznatog u našoj pravnoj praksi, Zakona o fiskalizaciji u prometu proizvoda i usluga. Ovim propisom se stvara novi zakonodavni okvir za uređenje online sistema fiskalizacije. Donošenjem ovog zakona predviđeno je da se van snage stavi važeća Uredba o poreskoj registar kasi (Sl.list CG br. 31/14). Kao i svaki drugi regulatorni akt, i ovaj zakon uticaće na poslovni ambijent u Crnoj Gori. Materija ovog predloženog propisa obuhvata uređenje informaciono-tehničkog sistema u cilju nadzora prometa proizvoda i usluga od strane poreskih vlasti. Samim tim, radi se o podsistemskom pitanju, odnosno jednoj od karika u implementaciji poreskog sistema. Ovo apostrofiramo zbog toga što pitanje fiskalizacije u pravnom smislu ne može biti kvalifikovano za zakonodavnu materiju. Dalje, predloženim zakonom se reguliše postupak fiskalizacije u prometu proizvoda i usluga na način koji je nepoznat u savremenim poreskim sistemima. Predložena rješenja su unikatna, bez komparativnog utemeljenja i predstavljaju neizvjestan i višestruko sporan eksperiment u dijelu implementacije rada poreske administracije. Fiskalizacija koja bi obuhvatila i gotovinski i žiralni promet (plaćanje preko računa) je “terra incognita” pa samim tim ne postoji niti jedan relevantan komparativan primjer na osnovu kojeg bi se forsirao ovakav koncept fiskalizacije. Najefikasnije poreske vlasti na svijetu (SAD, Njemačka, Velika Britanija, zemlje Skandinavije) ne poznaju ovakav vid fiskalizacije niti ga smatraju referentnim u pogledu suzbijanja poreske evazije i unapređenja efikasnosti poreske administracije. To je razlog više da se ovaj koncept problematizuje, u potpunosti odbaci u dijelu vezanim za kompanije koje posluju bezgotovinski (žiralna plaćanja), kao i da se prevashodno razmotri alternativna opcija unapređenja postojećeg modela fiskalizacije koji se odnosi na gotovinski promet (registar kase). Pritom, primjena novog modela fiskalizacije podrazumijeva znatne troškove za sve kompanije čije poslovanje obuhvata bezgotovinsko plaćanje (žiralna plaćanja). Ovi poreski obveznici bi morali da investiraju u nove/ili unapređenje postojećih PC uređaja, kompatibilne softvere, anti-virus zaštitu, uvođenje interneta na svakom prodajnom mjestu i sl. Takođe, privredna društva koja izdaju obiman broj faktura mjesečno (više stotina), uključujući fakturne korekcije (storniranje, poništenje faktura) morala bi razmotriti opcije novog zapošljavanja i to samo zbog ovako postavljenog poreskog administriranja. Istovremeno, privredna društva i preduzetnici koji posluju sa gotovinom biće izložena dodatnim troškovima (investiranje u novu opremu ili adaptiranje postojećih aparata). Da zaključimo, ponuđeni koncept fiskalizacije predstavlja nedvosmislenu biznis barijeru i čini poslovni

1716


ambijent u Crnoj Gori dodatno nekonkuretnim u odnosu na strana tržišta. Za kompanije koja posluju bezgotovinski u bilo kojoj poslovnoj oblasti (posebno za internet biznis), ovo je nesumnjivo i finansijski i kadrovski teret. Implementacija ovog modela iziskuje značajno trošenje vremena u komunikaciji sa poreskim vlastima, što bi se jasno odrazilo na dodatni radni angažman postojećih zaposlenih (kod mikro ili malih društava), ili zapošljavanje novih lica na neproduktivnim-administrativnim poslovima (kod srednjih ili većih društava). To istovremeno znači da najmanje što se može učiniti u pogledu ponuđenog regulatornog okvira je odustajanje od fiskalizacije u slučaju pravnih lica koja posluju žiralno i ne koriste gotovinska plaćanja u pravnom prometu.

4) Sprječavanje nelegalnog poslovanja

• Zakon o sprječavanju nelegalnog poslovanja

Član 9

Lice koje ima učešće preko 30% u kapitalu privrednog društva nad kojim je otvoren stečaj ili postupak likvidacije, koje ne izmiruje poreske obaveze, odnosno čiji su računi blokirani u postupku prinudne naplate, ne može osnovati privredno društvo ili se registrovati za obavljanje djelatnosti kao preduzetnik.

Zabrana osnivanja privrednog društva, u smislu stava 1 ovog člana, odnosi se i na zavisna društva tog privrednog društva.

Mjera iz stava 1 ovog člana traje do prestanka razloga zbog kojih je uvedena.Licem, u smislu stava 1 ovog člana, smatra se privredno društvo, preduzetnik i fizičko lica.

Komentar: Smisao ove odredbe je u zaštiti legalnog biznisa od manipulacija i zloupotreba na tržištu, gdje oštećene strane nijesu samo javne vlasti već i kompanije koje posluju sa licima koja su spremna da izbjegavaju ugovorene obaveze na nepošten način. U konkretnom slučaju zakonodavac je napravio propust tako što je suzio ograničenje na pokretanje novog biznisa (osnivanje novog privrednog društva ili registracija nove preduzetničke djelatnosti), jer se u praksi novi biznis registruje na neko drugo lice da bi se u narednoj fazi ex lege mogao prenijeti na sankcionisano pravno ili fizičko lice (npr.

po osnovu ugovora o prenosu udjela). Zato bi ovaj normativni nedostatak trebalo otkloniti i to na način što bi se pored osnivanja novog privrednog društva trebalo onemogućiti i sticanje vlasništva u privrednim društvima nakon nastanka sankcionisanih situacija.

5) Podsticanje boljeg poslovnog ambijenta

• Zakon o unaprjeđenju poslovnog ambijenta

Zakon o unaprjeđenju poslovnog ambijenta je donesen 2010. god. i zamišljen je kao urgentna prečica u kreiranju boljeg poslovnog ambijenta. Osim što je juristički sporan kao neka vrsta multiplikativnog lex specialisa ovaj zakon je iscrpio svoju ulogu i bila bi umjesna njegova abrogacija. Zakon propisuje norme koje se miješaju u materiju meritorne regulative i zato ga treba ukinuti, jer mu očigledno nije više mjesto u važećem poslovnom zakonodavstvu.

6) Naučno-istraživačka djelatnost

• Zakon o naučnoistraživačkoj djelatnosti • Pravilnik o bližim uslovima za osnivanje i licenciranje

naučnoistraživačke djelatnosti

Mogućnosti razvijanja naučnoistraživačkih djelatnosti u Crnoj Gori su ozbiljno limitirane zbog destimulativnih uslova za formiranje privatnih naučnoistraživačkih ustanova. Iako je obavljanje naučnoistraživačke djelatnosti načelno slobodno i dostupno svim domaćim i stranim fizičkim i pravnim licima, uslovi za osnivanje privatnih ustanova su konzervativni i ograničavajući. Ovi uslovi su u svakom pogledu destimulišući što u praksi gotovo obesmišljava inovativne naučno-istraživačke pokušaje i naročito destimuliše mlade naučnike i istraživače (predviđeni inicijalni kapaciteti vezani za prostor i opremu, predviđeni kadrovi, finansijski uslovi itd.). Zato je nužno da se dostupnost naučnoistraživačkoj djelatnosti institucionalno u znatnoj mjeri liberalizuje čime bi se omogućio zamah inovacijama i razvitku kreativne pameti u Crnoj Gori.

1918


Prilog (sporne odredbe):

ZAKON - Uslovi za osnivanjeČlan 29

Ustanova se može osnovati, ako ima:1) program naučnoistraživačke djelatnosti i razvoja ustanove;

2) obezbijeđen odgovarajući naučnoistraživački kadar za obavljanje djelatnosti;

3) naučnoistraživačku opremu i prostor za obavljanje djelatnosti;

4) obezbijeđena sredstva za osnivanje i rad;

5) obezbijeđene higijensko - tehničke uslove, u skladu sa posebnim zakonom;

6) naučnu i informacionu dokumentaciju.

Bliže uslove iz stava 1 tač. 2, 3 i 4 ovog člana propisuje Ministarstvo.

ZAKON - LicenciranjeČlan 30

Osnivač ustanove je dužan da, prije početka rada, podnese Ministarstvu zahtjev za izdavanje licence za rad (u daljem tekstu: licenca).Uz zahtjev za izdavanje licence osnivač podnosi akt o osnivanju i dokaze o ispunjenosti uslova iz člana 29 ovog zakona.

PRAVILNIK – Uslovi za osnivanje

Član 4

Ustanova se može osnovati ako ima:1) obezbijeđen odgovarajući naučnoistraživački kadar za obavljanje djelatnosti, zaposlene u radnom odnosu na neodređeno vrijeme, najmanje:

- jednog doktora nauka i jednog magistra nauka iz oblasti za koju je ustanova osnovana; i

- jednog magistranta ili jednog doktoranta;

2) naučnoistraživačku opremu i prostor za obavljanje djelatnosti, i to:

- kapitalnu, srednju i sitnu opremu, širokopojasni pristup Internetu, uspostavljen sistem vođenja statističkih podataka o naučnoistraživačkoj djelatnosti i druga sredstva koja ispunjavaju tehničke i druge standarde u skladu sa potrebama savremene nauke; i

- u vlasništvu ili zakupu poslovni prostor, na vrijeme od najmanje tri godine, koji ne može biti manji od 20 m 2 po jednom zaposlenom; i

3) obezbijeđena sredstva za osnivanje i rad, u iznosu od najmanje 20.000 €.

7) Sloboda poslovnog udruživanja

• Zakon o privrednoj komori

Član 9. stav 1. 2. Zakona o privrednoj komori:

“Članovi Privredne komore su sva privredna društva, banke i druge finansijske organizacije, organizacije za osiguranje i preduzetnici upisani u CRPS-a.Privredna društva, banke i druge finansijske organizacije, organizacije za osiguranje i preduzetnici koji obavljaju poslovnu djelatnost na teritoriji Crne Gore postaju članovi Privredne komore danom upisa u CRPS, po automatizmu.”

Ova odredba je ipso iure neodrživa i predstavlja ilustrativan primjer neustavne prinudne norme. Predmetni član sadrži rješenja kojima se eksplicitno narušavaju temeljna ustavna prava i slobode: sloboda udruživanja (član 53. stav 1. i 2. Ustava Crne Gore – (1) Jemči se sloboda političkog, sindikalnog i drugog udruživanja i djelovanja, bez odobrenja, uz upis kod nadležnog organa; (2) Niko se ne može prisiliti da bude član nekog udruženja.), zabrana diskriminacije (član 8. stav 1. Ustava Crne Gore) i sloboda preduzetništva koja je garantovana članom 59. Ustava Crne Gore.

• Istovremeno, navedena odredba je suprotna evropskom pravu na slobodu okupljanja i udruživanja iz člana 11. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (Rim – 4. novembar 1950. god.), kao i članu 1. koji reguliše opštu zabranu dikriminacije iz Protokola broj 12. Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (Rim - 4. novembar 2000. god.), pa samim tim i članu 9. Ustava

2120


Crne Gore. •Dalje, sporna odredba iz Zakona o privrednoj komori u cjelini derogira

pravo na slobodu udruživanja, koje jednako pripada fizičkim i pravnim licima, što znači da to pravo ne može biti oduzeto ni privrednim društvima, bankama i drugim finansijskim organizacijama, niti organizacijama za osiguranje ili preduzetnicima koji su upisani u CRPS. U konkretnomn slučaju, ovom odredbom su svi pomenuti poslovni subjekti ex lege prinuđeni da budu članovi Privredne komore Crne Gore, čime je ukinuta njihova slobodna pravna i poslovna volja. Ovakvim zakonskim rješenjem se vrši kogentno udruživanje poslovnih subjekata čime se u širem smislu narušava i sloboda preduzetništva u Crnoj Gori koja je garantovana članom 59. Ustava Crne Gore. Naime, sloboda preduzetništva ne obuhvata samo autonomnost volje fizičkih i pravnih lica prilikom osnivanja poslovnih subjekata, već i pravo poslovnih subjekata da svoje zajedničke interese štite i organizuju na principu dobrovoljnog integralizma što istovremeno isključuje bilo kakvu prinudnost ili ekskluzivni pravni tretman bilo kog poslovnog udruženja.

• Takođe, sva druga poslovna udruženja u Crnoj Gori koja su utemeljene na pravu slobodnog udruživanja (npr. Montenegro Biznis Alijansa, Unija poslodavaca, udruženja stranih investitora itd.), izložena su neposrednoj diskriminaciji jer svi njihovi aktuelni ili potencijalni članovi postaju tzv. sekundarni članovi imajući u vidu zakonom obavezujuće članstvo u Privrednoj komori. Nema dileme da je ovim pravnim rješenjem eksplicitno negiran smisao tržišne privrede i slobodnog preduzetništva u Crnoj Gori, što predstavlja ne samo političko-administrativni relikt već i plastičan primjer ex lege neravnopravnosti poslovnih udruženja u Crnoj Gori. Pritom, svi sadašnji članovi “slobodnih udruženja” primoravaju se da plaćaju dvostruke članarine ili u suprotnom da svoj dobrovoljni poslovni interes svedu na prinudno članstvo u Privrednoj komori Crne Gore.

8) Stečajni postupak - neujednačena sudska praksa prilikom odobravanja naknade troškova za stečajnog upravnika

• Zakon o stečaju

Članom 23. Zakona o stečaju je predviđeno da stečajni sudija određuje iznos privremene i konačne naknade troškova i nagrade stečajnog upravnika. Za razliku od nagrade koja je vezana za stečajnu masu i složenost postupka, tzv. naknada troškova obuhvata: putne troškove, troškove telefonskih računa, troškove kancelarijskog materijala, troškove angažovanja stručnih lica od strane stečajnog upravnika za potrebe stečajnog postupka i troškove u vezi sa pripremom plana reorganizacije, ako je stečajni upravnik podnosilac plana reorganizacije. U praksi, kada se radi o prostim stečajevima brojnih privrednih društava koja ili nemaju ili imaju neznatnu imovinu, uobičajena je sudska naknada troškova koji se isplaćuju stečajnom upravniku u iznosu od 500 €. Međutim, registrovani su i slučajevi gdje za isti obim jednostavnog pravnog posla ova naknada raste do iznosa od 1.000 €. Na ovaj način se osim nejasnog određivanja pripadajuće naknade otvara pitanje neujednačenosti sudske prakse u istim ili sličnim predmetima, što se direktno reflektuje na cijenu postupka zatvaranja biznisa u Crnoj Gori.

9) Koncesije

• Zakon o koncesijama

Član 4. - Značenje izraza 1) Koncesija je pravo:

- korišćenja prirodnog bogatstva, dobra u opštoj upotrebi i drugog dobra od opšteg interesa koje je u državnoj svojini, ili obavljanja djelatnosti od javnog interesa, uz plaćanje koncesione naknade od strane koncesionara ili pružanje finansijske naknade ili druge podrške koncesionaru za ostvarivanje odgovarajućeg javnog interesa,

- finansiranja, istraživanja, projektovanja, izgradnje ili rekonstrukcije, korišćenja, održavanja, revitalizacije i predaje objekta, uređaja ili postrojenja, u ugovorenom roku, u svojinu koncedenta, uključujući i druge slične oblike.

2322


Komentar: U značenju izraza potrebno je jasno precizirati pojmove prirodnih bogatstava, dobara u opštoj upotrebi i dobara od opšteg interesa ili što bi bilo cjelishodno uputiti na Zakon o državnoj imovini koji nedvosmisleno definiše ove pojmove i na taj način omogućiti neupitnu primjenu koncesionog prava korišćenja javnih dobara.

Član 8. - Rok trajanja koncesije

(1) Rok na koji se daje koncesija određuje se u zavisnosti od javnog interesa, predmeta koncesije, vremena potrebnog za povrat investicije i ostvarivanja primjerene dobiti po osnovu koncesione djelatnosti.

(2) Rok iz stava 1 ovog člana ne može biti duži od 30 godina kada odluku o davanju koncesije donosi Vlada i opština, niti duži od 60 godina kada odluku o davanju koncesije donosi Skupština.

(3) Rok trajanja koncesije može se produžiti nakon isteka prvobitno ugovorenog roka i to najduže za polovinu roka koji je propisan ugovorom o koncesiji.“

Komentar: Imajući u vidu koncesionu praksu neophodno bi bilo definisati posebnom odredbom početak roka trajanja koncesije. Naime, u praksi se nerijetko dešava da se u ugovorima o koncesiji određuje da rok trajanja koncesije počinje od dana izdavanja urbanističko-tehničkih uslova (UTU), što predstavlja očiglednu biznis barijeru. Notorna je činjenica da većina predviđenih koncesionih lokacija nema riješene imovinsko-pravne odnose, odnosno nema obezbijeđenu adekvatnu prostorno-plansku dokumentaciju, saglasnosti, dozvole i ostale uslove neophodne za početak gradnje/odnosno eksploataciju. Zato se u praksi dešava da je za pojedine vrste koncesija potrebno od 3 do 5 godina da bi se ugovoreni projekti pripremili za eksploataciju/korišćenje. Iz navedenog jasno proizilazi da se pravo na potencijalni period korišćenja koncesije (do 30, odnosno do 60 godina) u praksi često nije moguće efektivno iskoristiti. Zato bi bilo ispravno da se u duhu fer obligacionih odnosa definiše da, u zavisnosti od predmeta koncesije, rok koncesije počinje da teče od dana početka korišćenja/eksploatacije javnog dobra.

10) Javne nabavke

• Zakon o javnim nabavkama

Član 125 stav 2, 3, 4, 5 i 6 “Podnosilac žalbe je dužan da uz žalbu priloži dokaz o uplati naknade za vođenje postupka.Naknadu iz stava 2 ovog člana plaća podnosilac žalbe u visini od 1% procijenjene vrijednosti javne nabavke, s tim da visina naknade ne smije biti veća od 20.000 EUR-a.Državna komisija će rješenjem odbiti žalbu kao nepotpunu, ako podnosilac žalbe uz žalbu:

1) ne dostavi dokaz o uplati naknade za pokretanje žalbenog postupka u roku za podnošenje žalbe; ili

2) dostavi dokaz o uplati naknade za pokretanje žalbenog postupka u manjem iznosu od iznosa propisanog stavom 3 ovog člana. Naknada za vođenje postupka je prihod budžeta Crne Gore.

Ako je u postupku po žalbi odlučeno u korist podnosioca žalbe, Državna komisija je dužna da podnosiocu žalbe vrati naknadu iz stava 3 ovog člana, u roku od 15 dana, od dana pravosnažnosti odluke po žalbi.“

Komentar: Treba brisati član 125 stav 2-6 predmetnog zakona. Ovako formulisan član zakona predstavlja biznis barijeru, a ujedno i odredbu kojom se ograničava pravo na upotrebu pravnog lijeka uslovljavanjem plaćanja određene naknade, kao i mogućnost gubitka iste u slučaju da se po žalbi ne odluči u korist podnosioca. Napominjemo da je pravo na žalbu zagarantovano Ustavom i spada u osnovna gradjanska prava, dok je Ustavom propisano u članu 19. da “svako ima pravo na jednaku zaštitu svojih prava i sloboda“, odnosno u članu 20. da “svako ima pravo na pravni lijek protiv odluke kojom se odlučuje o njegovom pravu ili na zakonom zasnovanom interesu.“ Ograničavanje ovog prava na način što se podnosilac žalbe obavezuje na plaćanje naknade, predstavlja grubo kršenje prava i sloboda, obzirom da se kosi sa pravom na jednaku zaštitu prava i sloboda. Ovo naročito iz razloga što ukoliko podnosilac žalbe u određenom trenutku nema mogućnost da uplati naknadu (napominjemo

2524


u veoma kratkom roku, odnosno roku za podnošenje žalbe), gubi pravo na pravni lijek. Takođe, neizvjesnost postupka odlučivanja po žalbi često u praksi dovodi do situacije da učesnici u postupku javne nabavke ne podnesu žalbu kako ne bi izgubili naknadu za vođenje postupka po žalbi. Iz navedenih razloga gubi se osnovni princip prava na žalbu a to je da se zaštiti pravo i pravni interes učesnika u postupku, kao i da državni organi poštuju princip zakonitosti. Dakle, nepravilnim i nezakonitim odlučivanjem ugrožavaju se i temeljni ciljevi pravnog poretka, dovodi u pitanje pravna sigurnost i povjerenje pravnih subjekata u pravni sistem.

11) Naknade po osnovu primjene Zakona o putevima

• Zakon o putevima• Odluka o naknadama za korišćenje opštinskih puteva na teritoriji

Glavnog grada - Podgorice

Zakon o putevima - Član 22.

Za korišćenje javnih puteva plaćaju se naknade, i to:1) godišnja naknada pri registraciji drumskih motornih vozila, traktora,

priključnih vozila i drugih drumskih vozila na motorni pogon;2) posebna godišnja naknada za drumska motorna vozila i njihova

priključna vozila u svrhu obezbjeđenja nesmetanog odvijanja saobraćaja i pružanja informativnih usluga korisnicima puta;

3) naknada za vanredni prevoz;4) naknada za postavljanje komercijalno-tržišnih, komercijalno-

individualnih i komercijalno-informativnih natpisa na putu i pored puta;

5) naknada za upotrebu pojedinih puteva i objekata (korisnička naknada i putarina);

6) godišnja naknada za zakup putnog zemljišta;7) godišnja naknada za zakup drugog zemljišta koje pripada upravljaču puta;8) naknada za priključenje prilaznog puta na javni put;9) naknada za postavljanje cjevovoda, vodovoda, kanalizacije, električnih,

telefonskih i telegrafskih vodova na javnom putu i infrastrukture drugih sličnih djelatnosti;

10) godišnja naknada za cjevovode, vodovode, kanalizaciju, električne, telefonske i telegrafske vodove i infrastrukture drugih sličnih djelatnosti ugrađene na javnom putu;

11) naknada za izgradnju komercijalnih objekata kojima je omogućen pristup sa puta;

12) godišnja naknada za korišćenje komercijalnih objekata kojima je omogućen pristup sa puta;

13) naknada za inostrana drumska vozila.

Visinu naknada i bliže uslove plaćanja naknada za javne puteve iz stava 1 tač. 1, 2, 5 i 13 ovog člana utvrđuje Vlada.

Visinu, uslove i način plaćanja naknada za državne puteve iz stava 1 tač. 3 i 4 i tač. 6 do 12 ovog člana utvrđuje Vlada.

Sredstva od naknada iz stava 3 ovog člana koriste se za održavanje i zaštitu državnih puteva.

Visinu naknada za opštinske puteve iz stava 1 tač. 3 i 4 i tač. 6 do 12 ovog člana utvrđuje nadležni organ jedinice lokalne samouprave, uz prethodnu saglasnost Vlade.

Sredstva od naknade iz stava 1 tačka 1 ovog člana prihod su jedinice lokalne samouprave.

Finansiranje izgradnje i rekonstrukcije, održavanja i zaštite opštinskih puteva vrši se iz budžeta jedinice lokalne samouprave.

Lica sa 80% ili više procenata tjelesnog oštećenja, odnosno lica kod kojih je utvrđeno tjelesno oštećenje koje ima za posljedicu nesposobnost donjih ekstremiteta 60% ili više procenata, ne plaćaju godišnju naknadu iz stava 1 tač. 1 i 2 ovog člana za jedno putničko vozilo koje imaju u svom vlasništvu, odnosno koje koriste na osnovu ugovora o lizingu.

• Odluka o naknadama za korišćenje opštinskih puteva na teritoriji Glavnog grada - Podgorice

Član 1.

Ovom odlukom utvrđuje se visina naknade za korišćenje opštinskih puteva na teritoriji Glavnog grada - Podgorice (u daljem tekstu: opštinski put).

2726


Za korišćenje opštinskih puteva plaćaju se naknade, i to:

- naknada za vanredni prevoz,

- godišnja naknada za zakup putnog zemljišta,

- godišnja naknada za zakup drugog zemljišta koje pripada upravljaču puta,

- naknada za priključenje prilaznog puta na opštinski put,

- naknada za postavljanje cjevovoda, vodovoda, kanalizacije, električnih, telefonskih i telegrafskih vodova na opštinskom putu i sl,

- godišnja naknada za cjevovode, vodovode, kanalizaciju, električne, telefonske i telegrafske vodove i sl.ugrađene na opštinskom putu,

- naknada za izgradnju komercijalnih objekata kojima je omogućen pristup sa opštinskog puta, i

- godišnja naknada za korišćenje komercijalnih objekata kojima je omogućen pristup sa opštinskog puta.

Visina naknade za postavljanje komercijalno- tržišnih, komercijalno - individualnih i komercijalno - informativnih natpisa na opštinskom putu i pored puta, utvrđuje se posebnim propisom Glavnog grada, kojim su uvedene lokalne komunalne takse.

Član 2.

Obveznici naknada su pravna lica, preduzetnici i fizička lica, koja opštinski put koriste po nekom od osnova iz člana 1 stav 2 ove odluke.

Član 18.

Visina godišnje naknade za korišćenje komercijalnih objekata kojima je omogućen pristup sa opštinskog puta, utvrđuje se u zavisnosti od kategorije puta pored kojeg se objekat nalazi, površine objekta i vrste djelatnosti koja se obavlja u tom objektu, i iznosi:1. Za ulice u naselju, i to za:- benzinske stanice - 2.900,00€,- skladišta i stovarišta do 500 m2 - 500,00€,

- skladišta i stovarišta preko 500 m2 - 700.00€,- banke, osiguravajuća društva i ostale finansijske organizacije, fiksne,

mobilne i kablovske operatore - 700,00€,- pošte - 400,00€- hotele i motele do 50 ležaja - 700,00€,- hotele i motele preko 50 ležaja - 900,00€,- ugostiteljske objekte do 50 m2, osim klubova penzionera - 150,00€,- restorane, picerije, konobe, kafe barove, kafane, kafiće, noćne klubove

i druge ugostiteljske objekte preko 50 m2 - 400,00€,- trgovinske objekte od 50 do 200 m2 - 200,00€,- trgovinske objekte od 200 do 500 m2 - 400,00€,- trgovinske objekte preko 500 m2 - 700,00€,- objekte za servisiranje motornih vozila - 400,00€,- objekte u kojima se obavlja zanatska, uslužna i druga slična djelatnost,

preko 50 m2 - 150€, i- objekte u kojima se obavlja trgovinska, zanatska, uslužna i druga slična

djelatnost, do 50 m2, kao i privremene objekte montažnog karaktera - tipa kiosk - 100,00€,

- objekti u kojima se priređuju lutrijske igre na sreću (lutrija, ekspres i instant lutrija, bingo, TV tombola i tombola zatvorenog tipa, loto, keno, sportska prognoza, toto, dodatne igre na lotu i totu, video lutrija, fonto, druge slične igre na sreću s izvlačenjem) - 150 eura,

- objekti u kojima se priređuju posebne igre na sreću (igre u kazinima, kladioničke igre, igre na sreću na automatima), do 100 m2 - 200 eura,

- objekti u kojima se priređuju posebne igre na sreću (igre u kazinima, kladioničke igre, igre na sreću na automatima), preko 100 m2 - 300 eura.

2. Za lokalne puteve, i to za:- benzinske stanice - 1.900,00€,- skladišta i stovarišta do 500 m2 - 300,00€,- skladišta i stovarišta preko 500 m2 - 400,00€,- banke, osiguravajuća društva i ostale finansijske organizacije, fiksne,

mobilne i kablovske operatore - 400,00€,- pošte - 300,00€

2928


- hotele i motele do 50 ležaja - 500,00€,- hotele i motele preko 50 ležaja - 700,00€,- ugostiteljske objekte do 50 m2, osim klubova penzionera - 100,00€,- restorane, picerije, konobe, kafe barove, kafane, kafiće, noćne klubove

i druge ugostiteljske objekte preko 50 m2 - 200,00€,- trgovinske objekte od 50 do 200 m2 - 150,00€,- trgovinske objekte od 200 do 500 m2 - 250,00€,- trgovinske objekte preko 500 m2 - 400,00€,- objekte za servisiranje motornih vozila - 250,00€,- objekte u kojima se obavlja zanatska, uslužna i druga slična djelatnost,

preko 50 m2 - 120€, i- objekte u kojima se obavlja trgovinska, zanatska, uslužna i druga slična

djelatnost, do 50 m2, kao i privremene objekte montažnog karaktera - tipa kiosk - 80,00€,

- objekti u kojima se priređuju lutrijske igre na sreću (lutrija, ekspres i instant lutrija, bingo, TV tombola i tombola zatvorenog tipa, loto, keno, sportska prognoza, toto, dodatne igre na lotu i totu, video lutrija, fonto, druge slične igre na sreću s izvlačenjem) - 100 eura,

- objekti u kojima se priređuju posebne igre na sreću (igre u kazinima, kladioničke igre, igre na sreću na automatima), do 100 m2 - 150 eura,

- objekti u kojima se priređuju posebne igre na sreću (igre u kazinima, kladioničke igre, igre na sreću na automatima), preko 100 m2 - 200 eura.

Komentar: Pomenutom zakonskom odredbom i opštinskim propisima uvedena je godišnja naknada za korišćenje komercijalnih objekata kojima je omogućen pristup sa puta. Ovim imperativnim rješenjima značajan dio poslovne zajednice je prinuđen da plaća novčane naknade zbog pristupa putu iako se radi o dobru u opštoj upotrebi. Podsjećamo da su, shodno Zakonu o državnoj imovini, dobra u opštoj upotrebi ona dobra koja su dostupna svima pod jednakim uslovima i njihova upotreba se vrši bez posebnih dozvola ili odobrenja nadležnih organa (putevi, trgovi, vodotoci, luke, aerodromi, gradski parkovi i drugo). U ovom slučaju jasno je da pristup putu za dio privrednih društava i preduzetnika nije dostupan pod jednakim uslovima već samo ukoliko plate predviđenu novčanu naknadu. Na taj način su neposredno diskriminisani u odnosu na druga pravna i fizička lica koja ne podliježu bilo kakvoj finansijkoj obavezi da bi imali

pristup dobrima u opštoj upotrebi. 12) Sprječavanje pranja novca

• Zakon o sprječavanju pranja novca i i finansiranje terorizma

Član 4 - Obveznici

(1) Mjere za otkrivanje i sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma preduzimaju se prije, prilikom i nakon završetka svih poslova primanja, ulaganja, zamjene, čuvanja ili drugog raspolaganja novcem ili drugom imovinom, odnosno transakcija za koje postoji osnov sumnje da se radi o pranju novca ili finansiranju terorizma.

(2) Mjere iz stava 1 ovog člana dužni su da preduzimaju privredna društva, pravna lica, preduzetnici i fizička lica koja obavljaju djelatnost (u daljem tekstu: obveznici), i to:

13) druga privredna društva, pravna lica, preduzetnici i fizička lica koja obavljaju djelatnost, odnosno poslove:

- forfetinga;- revizije, ovlašćenog revizora, računovodstva i pružanja usluga

poreskog savjetovanja;- pružanja usluga pri osnivanju pravnih lica i drugih privrednih

društava, kao i poslovnih ili fiducijarnih usluga;- upravljanja imovinom za treća lica;- izdavanje i upravljanje platnim instrumentima (npr. čekovi, putnički

čekovi, kreditne kartice, bankarske mjenice, novčani nalozi, debitne kartice), koji se ne smatraju platnim instrumentima u skladu sa zakonom kojim se uređuje platni promet;

- davanja zajmova i posredovanja prilikom ugovaranja poslova davanja zajmova;

- investiranja, prometa i posredovanja u prometu nekretnina;- prometa motornih vozila ako se plaćanja izvršavaju ili primaju u

gotovom novcu u iznosu od 10.000 eura ili više bez obzira da li se radi o jednoj ili više povezanih transakcija;

- prometa plovnih i vazduhoplovnih objekata ako se plaćanja izvršavaju ili primaju u gotovom novcu u iznosu od 10.000 eura ili više, bez obzira da li se radi o jednoj ili više povezanih transakcija;

3130


- organizovanja i sprovođenja licitacija, prometa umjetničkih predmeta, plemenitih metala i dragog kamenja i proizvoda od plemenitih metala i dragog kamenja, kao i prometa drugih roba, ako se plaćanja vrše ili primaju u gotovom novcu u iznosu od najmanje 10.000 eura u jednoj ili više međusobno povezanih transakcija.

Član 7. – Analiza rizika (1) Obveznik je dužan da, u roku od 60 dana od dana osnivanja, izradi

analizu rizika kojom utvrđuje procjenu rizičnosti pojedinog klijenta, grupe klijenata, države ili geografskog područja, poslovnog odnosa, transakcije ili proizvoda, usluga i distributivnih kanala u vezi mogućnosti zloupotrebe u svrhe pranja novca ili finansiranja terorizma i da je redovno ažurira najmanje jednom godišnje i čuva u skladu sa ovim zakonom.

(2) Obveznik je dužan da na osnovu analize rizika preduzme odgovarajuće radnje za umanjenje utvrđenog rizika od pranja novca i finansiranja terorizma.

(3) Analizu rizika iz stava 1 ovog člana obveznik priprema na osnovu smjernica o analizi rizika koje utvrđuju nadležni organi iz člana 94 ovog zakona, u skladu sa propisom koji donosi organ državne uprave nadležan za poslove finansija (u daljem tekstu: Ministarstvo) i rezultata nacionalne procjene rizika.

(4) Propisom iz stava 3 ovog člana utvrđuju se bliži kriterijumi za izradu smjernica, primjereno veličini i sastavu obveznika, obimu i vrsti poslova, kategoriji klijenta, vrsti proizvoda, načinu komunikacije sa klijentima (upotreba tehnoloških sredstava - interneta, bankomata i sličnih sredstava), kriterijumi za utvrđivanje faktora rizika i drugi elementi od značaja za procjenu rizika od pranja novca i finansiranja terorizma.

(5) Obveznik je dužan da prilikom svih važnih promjena u poslovnim procesima kao što su, uvođenje novih proizvoda, nove prakse, uključujući nove distributivne kanale, uvođenje nove tehnologije za nove i postojeće proizvode, usluge ili organizacione izmjene, izvrši odgovarajuće procjene uticaja tih promjena na izloženost riziku od pranja novca i finansiranja terorizma.

(6) Obveznik je dužan da sprovede procjenu rizika iz stava 5 ovog člana prije uvođenja promjena u poslovnim procesima i u skladu sa rezultatima procjene, usvoji mjere kako bi smanjio rizik od pranja

novca i finansiranja terorizma.(7) Stručne osnove za izradu propisa iz stava 3 ovog člana priprema

organ uprave, uz pribavljeno mišljenje nadležnih organa iz člana 94 ovog zakona.

Član 7c – Interni akt

(1) Obveznik je dužan da preduzme mjere i radnje iz člana 8 ovog zakona, radi otklanjanja rizika od pranja novca i finansiranja terorizma do kojih može da dođe primjenom novih i razvojnih tehnologija koje omogućavaju anonimnost (izdavanje virtuelnih valuta, internet bankarstvo, upotreba bankomata i slično).

(2) Radi sprječavanja upotrebe novih tehnologija u svrhu pranja novca ili finansiranja terorizma, obveznik je dužan da donese interni akt u skladu sa propisom iz člana 7 stav 3 ovog zakona.

Komentar: Zakonodavac je bez razumnog izuzetka propisao obavezu koja se odnosi na dio poslovne zajednice koja obuhvata kontinuiranu izradu analize rizika kao i donošenje internog akta (akt o analizi rizika). U ovom slučaju apstrahovana je činjenica da privredna društva i preduzetnici koji pripadaju mikro ili malom biznisu ne posjeduju stručne kapacitete koji bi im omogućili da nesmetano ili bez eksternih troškova primjenjuju pomenute zakonske odredbe. Imajući u vidu činjenicu da kontrola novčanih transakcija detaljno obuhvata finansijske institucije koje se bave platnim prometom što je dovoljna zaštita, normiranjem erga omnes rješenja bez obzira na kapacitete poslovnih subjekata uvode se opterećujuće obaveze sa prijetećim i visokim novčanim sankcijama.

13) Plaćanje članskog doprinosa turističkim organizacijama

• Zakon o turističkim organizacijama • Pravilnik o razvrstavanju djelatnosti za koje se plaća članski doprinos

turističkim organizacijama • Odluka o visini, načinu obračunavanja i plaćanja članskog doprinosa

Tusrističkoj organizaciji Glavnog grada Podgorice• Članom 20. Zakona o turističkim organizacijama predviđeno je da,

pored ostalih prihoda, turističke organizacije ostvaruju prihode i od tzv. članskog doprinosa. Istovremeno, podzakonskim aktom

3332


(Pravilnik o razvrstavanju djelatnosti za koje se plaća članski doprinos turističkim organizacijama) na krajnje proizvoljan i diskutabilan način propisane su poslovne djelatnosti zbog kojih su privredna društva i preduzetnici dužni da plaćaju utvrđeni članski doprinos. Resorno obrazloženje polazi od toga da su predviđene djelatnosti u neposrednoj vezi sa turizmom što je i razlog za ovu vrstu parafiskalnog godišnjeg tereta. Ovo rješenje mora biti iznova preispitano jer je neprihvatljivo da ovaj nedobrovoljni članski doprinos obuhvata obimnu grupu poslovnih djelatnosti.

Prilog 1:

Grupe djelatnosti za koje se plaća članski doprinos turističkim organizacijama

U prvu grupu spadaju sljedeće djelatnosti:- Gradski i prigradski kopneni prevoz putnika (šifra djelatnosti: 4931);- Ostali prevoz putnika u kopnenom saobraćaju (šifra djelatnosti: 4939);- Pomorski i priobalni prevoz putnika (šifra djelatnosti: 5010);- Pomorski i priobalni prevoz tereta, (šifra djelatnosti: 5020);- Vazdušni prevoz putnika (šifra djelatnosti: 5110);- Vazdušni prevoz tereta (šifra djelatnosti: 5121);- Uslužne djelatnosti u kopnenom saobraćaju (šifra djelatnosti: 5221);- Uslužne djelatnosti u vodenom saobraćaju (šifra djelatnosti: 5222);- Uslužne djelatnosti u vazdušnom saobraćaju (šifra djelatnosti: 5223);- Hoteli i sličan smještaj (šifra djelatnosti: 5510);- Odmarališta i slični objekti za kraći boravak (šifra djelatnosti: 5520);- Djelatnost kampova, auto-kampova i kampova za turističke prikolice

(šifra djelatnosti: 5530);- Ostali smještaj- osim izdavaoci privatnog smještaja do 15 kreveta (šifra

djelatnosti: 5590);- Djelatnosti restorana i pokretnih ugostiteljskih objekata (šifra djelatnosti:

5610);- Ostale usluge pripremanja i posluživanja hrane (šifra djelatnosti: 5629);- Usluge pripremanja i posluživanja pića (šifra djelatnosti: 5630);- Iznajmljivanje i lizing opreme za rekreaciju i sport (šifra djelatnosti: 7721);- Djelatnost putničkih agencija (šifra djelatnosti: 7911);- Djelatnost tur-operatora (šifra djelatnosti: 7912);- Ostale usluge rezervacije i djelatnosti povezane s njima (šifra djelatnosti:

7990);- Usluge uređenja i održavanja okoline (šifra djelatnosti: 8130);- Organizovanje sastanaka i sajmova (šifra djelatnosti: 8230);- Ostale zabavne i rekreativne djelatnosti (šifra djelatnosti: 9329).

U drugu grupu spadaju sljedeće djelatnosti:- Destilacija, prečišćavanje i miješanje pića (šifra djelatnosti: 1101);- Proizvodnja vina od grožđa (šifra djelatnosti: 1102);- Proizvodnja pića i ostalih voćnih vina (šifra djelatnosti: 1103);- Proizvodnja ostalih nedestilovanih fermentisanih pića (šifra djelatnosti:

1104);- Proizvodnja piva (šifra djelatnosti: 1105);- Proizvodnja osvježavajućih pića, mineralne vode i ostale flaširane vode

(šifra djelatnosti: 1107);- Proizvodnja ostalih osnovnih organskih hemikalija (šifra djelatnosti: 2014);- Trgovina na malo u nespecijalizovanim prodavnicama, pretežno hranom,

pićem i duvanom (šifra djelatnosti: 4711);- Ostala trgovina na malo u nespecijalizovanim prodavnicama (šifra

djelatnosti: 4719);- Trgovina na malo voćem i povrćem u specijalizovanim prodavnicama

(šifra djelatnosti: 4721);- Trgovina na malo mesom i proizvodima od mesa u specijalizovanim

prodavnicama (šifra djelatnosti: 4722);- Trgovina na malo ribom, ljuskarima i mekušcima u specijalizovanim

prodavnicama (šifra djelatnosti: 4723);- Trgovina na malo hljebom, tjesteninama, kolačima i slatkišima u

specijalizovanim prodavnicama (šifra djelatnosti: 4724);- Trgovina na malo pićima u specijalizovanim prodavnicama (šifra

djelatnosti: 4725);- Trgovina na malo proizvodima od duvana u specijalizovanim prodavnicama

(šifra djelatnosti: 4726);- Ostala trgovina na malo hranom u specijalizovanim prodavnicama (šifra

djelatnosti: 4729);- Trgovina na malo motornim gorivima u specijalizovanim prodavnicama

(šifra djelatnosti: 4730);- Trgovina na malo kompjuterima, perifernim jedinicama i softverom u

specijalizovanim prodavnicama (šifra djelatnosti: 4741);- Trgovina na malo telekomunikacionom opremom u specijalizovanim

3534


prodavnicama (šifra djelatnosti: 4742);- Trgovina na malo tekstilom u specijalizovanim prodavnicama (šifra

djelatnosti: 4751);- Trgovina na malo knjigama u specijalizovanim prodavnicama (šifra

djelatnosti: 4761);- Trgovina na malo novinama i kancelarijskim materijalom u specijalizovanim

prodavnicama (šifra djelatnosti: 4762).- Trgovina na malo odjećom u specijalizovanim prodavnicama (šifra

djelatnosti: 4771);- Trgovina na malo obućom i predmetima od kože u specijalizovanim

prodavnicama (šifra djelatnosti: 4772);- Trgovina na malo farmaceutskim proizvodima u specijalizovanim

prodavnicama - apotekama (šifra djelatnosti: 4773);- Trgovina na malo medicinskim i ortopedskim pomagalima u

specijalizovanim prodavnicama (šifra djelatnosti: 4774);- Trgovina na malo kozmetičkim i toaletnim proizvodima u specijalizovanim

prodavnicama (šifra djelatnosti: 4775);- Trgovina na malo polovnom robom u prodavnicama (šifra djelatnosti:

4779);- Trgovina na malo hranom, pićima i duvanskim proizvodima na tezgama

i pijacama (šifra djelatnosti: 4781);- Trgovina na malo tekstilom, odjećom i obućom na tezgama i pijacama

(šifra djelatnosti: 4782);- Trgovina na malo ostalom robom na tezgama i pijacama (šifra djelatnosti:

4789);- Trgovina na malo posredstvom pošte ili preko interneta (šifra djelatnosti:

4791);- Ostala trgovina na malo izvan prodavnica, tezgi i pijaca (šifra djelatnosti:

4799);- Taksi prevoz (šifra djelatnosti: 4932);- Emitovanje radio-programa (šifra djelatnosti: 6010);- Proizvodnja i emitovanje televizijskog programa (šifra djelatnosti: 6020);- Kablovske telekomunikacije (šifra djelatnosti: 6110);- Bežične telekomunikacije (šifra djelatnosti: 6120);- Satelitska telekomunikacija (šifra djelatnosti: 6130);- Ostalo monetarno posredovanje (šifra djelatnosti: 6419);- Iznajmljivanje vlastitih ili iznajmljenih nekretnina i upravljanje njima

(šifra djelatnosti: 6820);

- Računovodstveni, knjigovodstveni i revizorski poslovi; poresko savjetovanje (šifra djelatnosti: 6920);

- Iznajmljivanje i lizing automobila i lakih motornih vozila (šifra djelatnosti: 7711);

- Iznajmljivanje i lizing kamiona (šifra djelatnosti: 7712);- Iznajmljivanje i lizing opreme za vodeni transport (šifra djelatnosti:

7734);- Umjetničko obrazovanje (šifra djelatnosti: 8552);- Izvođačka umjetnost (šifra djelatnosti: 9001);- Pomoćne djelatnosti u okviru izvođačke umjetnosti (šifra djelatnosti:

9002);- Djelatnost muzeja (šifra djelatnosti: 9102);- Održavanje istorijskih lokacija, zgrada i sličnih turističkih spomenika

(šifra djelatnosti: 9103);- Djelatnost botaničkih i zooloških vrtova i nacionalnih parkova (šifra

djelatnosti: 9104);- Kockanje i klađenje (šifra djelatnosti: 9200);- Djelatnost sportskih objekata (šifra djelatnosti: 9311).- Djelatnost zabavnih i tematskih parkova (šifra djelatnosti: 9321).

U treću grupu spadaju sljedeće djelatnosti: - Proizvodnja derivata nafte (šifra djelatnosti: 1920);- Trgovina motociklima, djelovima i priborom, održavanje i popravka

motocikala (šifra djelatnosti: 4540);- Trgovina na veliko čvrstim, tečnim i gasovitim gorivima i sličnim

proizvodima (šifra djelatnosti: 4671);- Poštanske aktivnosti (šifra djelatnosti: 5310);- Izdavanje knjiga (šifra djelatnosti: 5811);- Izdavanje imenika i adresara (šifra djelatnosti: 5812);- Proizvodnja filmova, video-zapisa i televizijskog programa (šifra

djelatnosti: 5911);- Snimanje i izdavanje zvučnih zapisa i muzike (šifra djelatnosti: 5920);- Kompjutersko programiranje (šifra djelatnosti: 6201);- Obrada podataka, hosting i sl. (šifra djelatnosti: 6311);- Veb portal (šifra djelatnosti: 6312);- Informacione uslužne djelatnosti na drugom mjestu nepomenute (šifra

djelatnosti: 6399);- Specijalizovane dizajnerske djelatnosti (šifra djelatnosti: 7410);- Prevođenje i usluge tumača (šifra djelatnosti: 7430).

3736


- Lizing intelektualne svojine i sličnih proizvoda, izuzev autorskih prava (šifra djelatnosti: 7740);

- Djelatnost agencija za zapošljavanje (šifra djelatnosti: 7810);- Djelatnost pozivnih centara (šifra djelatnosti: 8220);- Djelatnost agencija za naplatu potraživanja i kreditnih biroa (šifra

djelatnosti: 8291);- Ostale uslužne aktivnosti podrške poslovanju (šifra djelatnosti: 8299);- Sportsko i rekreativno obrazovanje (šifra djelatnosti: 8551);- Pranje i hemijsko čišćenje tekstilnih i krznenih proizvoda (šifra djelatnosti:

9601);- Djelatnost frizerskih i kozmetičkih salona (šifra djelatnosti: 9602);- Djelatnost njege i održavanja tijela (šifra djelatnosti: 9604);- Ostale lične uslužne djelatnosti, na drugom mjestu nepomenute (šifra

djelatnosti: 9609).

U četvrtu grupu spadaju sljedeće djelatnosti:- Proizvodnja nakita i srodnih predmeta (šifra djelatnosti: 3212);- Ostala izdavačka djelatnost (šifra djelatnosti: 5819);- Ostale telekomunikacione djelatnosti (šifra djelatnosti: 6190);- Životno osiguranje (šifra djelatnosti: 6511);- Neživotno osiguranje (šifra djelatnosti: 6512);- Reosiguranje (šifra djelatnosti: 6520);- Obrada odštetnih zahtjeva i procjenjivanje rizika i šteta (šifra djelatnosti: 6621);- Djelatnost zastupnika i posrednika u osiguranju (šifra djelatnosti: 6622);- Fotografske usluge (šifra djelatnosti: 7420);- Ostale stručne, naučne i tehničke djelatnosti (šifra djelatnosti: 7490);- Djelatnost privatnog obezbjeđenja (šifra djelatnosti: 8010);- Usluge sistema obezbjeđenja (šifra djelatnosti: 8020);- Istražne djelatnosti (šifra djelatnosti: 8030);- Usluge održavanja objekata (šifra djelatnosti: 8110).- Usluge redovnog čišćenja zgrada (šifra djelatnosti: 8121);- Usluge ostalog čišćenja zgrada i opreme (šifra djelatnosti: 8122);- Usluge ostalog čišćenja (šifra djelatnosti: 8129);- Fotokopiranje, pripremanje dokumenata i druga specijalizovana

kancelarijska podrška (šifra djelatnosti: 8219);- Rad umjetničkih ustanova (šifra djelatnosti: 9004).

U petu grupu spadaju sljedeće djelatnosti:- Ostala prerada i konzervisanje voća i povrća (šifra djelatnosti: 1039);

- Trgovina na veliko žitom, sirovim duvanom, sjemenjem i hranom za životinje (šifra djelatnosti: 4621);

- Trgovina na veliko sirovom, nedovršenom i dovršenom kožom (šifra djelatnosti: 4624);

- Trgovina na veliko voćem i povrćem (šifra djelatnosti: 4631);- Trgovina na veliko mesom i proizvodima od mesa (šifra djelatnosti:

4632);- Trgovina na veliko mliječnim proizvodima, jajima i jestivim uljima i

mastima (šifra djelatnosti: 4633);- Trgovina na veliko pićem (šifra djelatnosti: 4634);- Trgovina na veliko duvanskim proizvodima (šifra djelatnosti: 4635);- Trgovina na veliko šećerom, čokoladom i slatkišima (šifra djelatnosti:

4636);- Trgovina na veliko kafom, čajevima, kakaoom i začinima (šifra djelatnosti:

4637);- Trgovina na veliko ostalom hranom, uključujući ribe, ljuskare i mekušce

(šifra djelatnosti: 4638);- Nespecijalizovana trgovina na veliko hranom, pićem i duvanom (šifra

djelatnosti: 4639);- Trgovina na veliko tekstilom (šifra djelatnosti: 4641);- Trgovina na veliko odjećom i obućom (šifra djelatnosti: 4642);- Trgovina na veliko porculanom, staklenom robom i sredstvima za čišćenje

(šifra djelatnosti: 4644);- Trgovina na veliko parfimerijskim i kozmetičkim proizvodima (šifra

djelatnosti: 4645);- Trgovina na veliko farmaceutskim proizvodima (šifra djelatnosti: 4646);- Trgovina na veliko ostalim proizvodima za domaćinstvo (šifra djelatnosti:

4649);- Trgovina na veliko drvetom, građevinskim materijalom i sanitarnom

opremom (šifra djelatnosti: 4673).

3938


Prilog 2:

• Izvod iz Odluke o visini, načinu obračunavanja i plaćanja članskog doprinosa Turističkoj organizaciji Glavnog grada Podgorice.

Član 2

Osnovni elementi za utvrđivanje visine članskog doprinosa su:

- grupa djelatnosti

- obim prihoda koji član ostvari u godini prije godine za koju se utvrđuje članski doprinos.

Obim prihoda iz stava 1. ovog člana, predstavlja ukupni prihod ostvaren obavljanjem djelatnosti za koje je utvrđena obaveza plaćanja članskog doprinosa.

Član 4

Visina članskog doprinosa, prema grupi djelatnosti i obimu prihoda iznosi:

Godišnji iznos članskog doprinosaObim prihoda ostvarenu prethodnoj godini Grupe djelatnosti

I II III IV V

do 100.000 100,00 90,00 80,00 65,00 50,00

100.001 - 200.000 125,00 115,00 95,00 80,00 70,00

200.001 - 400.000 165,00 145,00 125,00 110,00 90,00

400.001 - 700.000 230,00 200,00 165,00 145,00 115,00

700.001 - 1.000.000 285,00 240,00 205,00 170,00 145,00

1.000.001 - 1.200.000 380,00 305,00 260,00 225,00 190,00

1.200.001 - 1.500.000 490,00 395,00 340,00 290,00 240,00

1.500.001 - 2.000.000 590,00 495,00 430,00 370,00 310,00

2.000.001 - 2.500.000 780,00 650,00 560,00 485,00 415,00

2.500.001 - 5.000.000 1.300,00 995,00 870,00 750,00 630,00

preko 5.000.001 2.100,00 1.750,00 1.500,00 1.280,00 1.050,00

ANALIZA POSLOVNE REGULATIVEU CRNOJ GORI- poslovni ambijent, nedostaci, barijere, tumačenja -

Podgorica, jun 2019.

Objavljeno zahvaljujući podršci Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID) kroz projekat Regionalni ekonomski rast (Regional Economic Growth – REG) AID-OAA-C-13-00139.Stavovi iznijeti u ovoj publikaciji su stavovi autora i ne moraju obavezno da odražavaju stavove Agencije SAD za međunarodni razvoj.

design: [email protected]

Documents

ANALIZA POSLOVNE REGULATIVE U CRNOJ GORI - iper.org.me fileinstitucijama, Institut za preduzetništvo i ekonomski razvoj (IPER) i Montenegro Biznis Alijansa (MBA), od samog osnivanja,