ANAYASAMAHKEMESi · 2019. 1. 8. · TURKiYE CUMHURiYETi ANAYASAMAHKEMESi iKiNCi BOLUM KARAR SALiH SONMEZ BASVURUSU (Ba~vuru Numaras1: 2016/25431) Karar Tarihi: 28/11/2018 R.G. Tarih

TURKiYE CUMHURiYETi

ANAYASAMAHKEMESi

iKiNCi BOLUM

KARAR

SALiH SONMEZ BASVURUSU

(Ba~vuru Numaras1: 2016/25431)

Karar Tarihi: 28/11/2018

R.G. Tarih ve Say1: 8/1/2019-30649

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

Ba~kan

Uyeler

Raportor

Ba~vurucu

Vekili

: 2016/25431 : 28/11/2018

iKiNCi BOLUM

KARAR

Engin YILDIRIM

Celal Mumtaz AKINCI

Muammer TOP AL

M . EminKUZ

RecaiAKYEL

Huseyin TURAN

Salih SONMEZ

Av. Huseyin AYGUN

I. BASVURUNUN KONUSU

1. Ba~vuru, darbe te~ebbusu sonrasmda yurutulen soru~turmalar kapsammdaki gozalt1 ve tutuklama tedbirlerinin hukuki olmamas1, tutukluluga ili~kin kararlann bag1ms1z ve tarafs1z olmayan sulh ceza hakimliklerince karara baglanmas1, soru~turma dosyasma eri~imin kis1tlanmas1 ve tutukluluk ve itiraz incelemelerinin duru~mah incelenip karara baglanmamas1 nedenleriyle ki~i hurriyeti ve guvenligi hakkmm; masumiyet karinesinin; yetkisi olmayan soru~turma mercileri tarafmdan verilen kararlar uyannca konutta ve i~yerinde arama yapilmas1 nedeniyle ozel hayata sayg1 ve konut dokunulmazhg1 haklanmn; el koyma karan nedeniyle mulkiyet hakkmm, isnat edilen srn;lara ili~kin somut olgulann gosterilmemesi nedeniyle adil yarg1lanma hakkmm; gozalt1 ve tutukluluk sure9lerindeki baz1 uygulamalar nedeniyle kotu muamele yasagmm ihlal edildigi iddialanna ili~kindir.

II. BASVURU SURECi

2. Ba~vuru 9/11/2016 tarihinde yapilm1~tir.

3. Ba~vuru, ba~vuru formu ve eklerinin idari yonden yap1lan on incelemesinden sonra Komisyona sunulmu~tur.

4. Komisyonca ba~vurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bolum tarafmdan yapilmasma karar verilmi~tir.

5. Ba~vuru belgelerinin bir omegi bilgi 1ym Adalet Bakanhgma (Bakanhk) gonderilmi~tir.

2


: 2016/25431 : 28/11/2018

III. OLAY VE OLGULAR

6. Ba~vuru formu ve eklerinde ifade edildigi ~ekliyle ve Ulusal Y arg1 Ag1 Bili~im Sistemi (UY AP) arac1hg1yla eri~ilen bilgi ve belgeler 9er9evesinde ilgili olaylar ozetle ~oyledir:

A. Genel Bilgiler

7. Turkiye, 15 Temmuz 2016 gecesi askeri bir darbe te~ebbusuyle kar~1 kar~1ya kalm1~; bu nedenle 21/7/2016 tarihinde ulke genelinde olaganustti hal ilan edilmesine karar verilmi~tir. Kamu makamlan, soru~turma mercileri ve yarg1 organlan -olgusal temellere dayanarak- bu te~ebbusun arkasmda Turkiye'de 90k uzun y1llardir faaliyetlerine devam eden ve son y1llarda Fetullah91 Teror Orgutti (FETO) ve/veya Paralel Devlet Yap1lanmas1 (PDY) olarak isimlendirilen bir yap1lanmanm oldugunu degerlendirmi~lerdir (Aydm Yavuz ve digerleri [GK], B. No: 2016/22169, 20/6/2017, §§ 12-25).

8. Darbe te~ebbusu sirasmda ve sonrasmda tilke genelinde darbe giri~imiyle baglantih ya da dogrudan darbe giri~imiyle baglant1h olmasa bile FETO/PDY ile baglantih olan ve aralannda yarg1 mensuplannm da bulundugu 90k say1da ki~i hakkmda Cumhuriyet ba~savc1hklan tarafmdan soru~turma ba~latilm1~tlf.

9. Bu kapsamda te~ebbusun savu~turuldugu gun, ytiksek mahkeme uyelerinin de aralannda bulundugu u9 bine yakm yarg1 mensubu hakkmda FETO/PDY ile baglantilannm bulundugu iddias1yla Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmca ba~lat1lan soru~turmada bu ki~ilerin buytik boltimu hakkmda gozalt1 ve tutuklama tedbirine ba~vurulmu~tur (Aydm Yavuz ve digerleri, §§ 51,350).

10. Turk yarg1 organlan yakm donemde verdikleri bir9ok kararda FETO/PDY'nin silahh bir teror orgutti oldugunu kabul etmi~lerdir. Bu kapsamda Y arg1tay Ceza Genel Kurulu 26/9/2017 tarihinde (E.2017 /16.MD-956, K.2017 /3 70) ve -teror su9lanna ili~kin davalann temyiz mercii olan- Yarg1tay 16. Ceza Dairesi 24/4/2017 ve 14/7/2017 tarihlerinde verdigi kararlarda (Selr;uk Ozdemir [GK], B. No: 2016/49158, 26/7/2017, §§ 20, 21) FETO/PDY'nin silahh bir teror orgutti oldugu sonucuna varm1~tlr.

11. FETO/PDY'nin (genel ozelliklerine ili~kin olarak bkz. Aydm Yavuz ve digerleri, § 26) yarg1 kurumlanndaki orgutlenmesine ve faaliyetlerine ili~kin olarak soru~turma ve kovu~turma belgeleri ile tedbir/disiplin kararlannda yer alan, ba~ta haklannda soru~turma ytirtittilen yarg1 mensuplannm beyanlan olmak uzere maddi olgulara dayah bulunan iddia ve tespitlerin (Selr;uk Ozdemir, § 22) bir kism1 ~oyle ozetlenebilir:

i. Devletin anayasal kurumlanm ele ge9irmeyi, sonrasmda devleti, toplumu ve fertleri kendi ideolojisi dogrultusunda yeniden ~ekillendirmeyi ve oligar~ik ozellikler ta~1yan bir zumre eliyle ekonomiyi, toplumsal ve siyasal gucu yonetmeyi ama9layan FETO/PDY ama9lan dogrultusunda yeti~tirdigi gen9leri devlet yonetimi bak1mmdan onemli gortilen Turk Silahh Kuvvetleri, emniyet te~kilati ve mulki idare birimlerinin yam sira yarg1 kurumlanna da yerle~meye te~vik etmi~ ve yarg1daki kadrola~maya buytik onem vermi~tir.

3


: 2016/25431 : 28/11/2018

ii. FETO/PDY, mensubu olan hakim ve savc1lara sosyal hayatlanndaki tutum ve davram~lannm nas1l olacagmdan ibadetlerini gizlilik i9inde nas1l yerine getireceklerine, gorevlerini yaparken hangi yonde karar vereceklerinden e~lerini nasil ve kimler arasmdan se9eceklerine, kendilerinin ve e~lerinin kihk k1yafetlerinden gorev yeri olarak nereyi tercih edeceklerine, siyasal tercihlerinden kimlerle arkada~hk kuracaklanna kadar ya~amlannm her alamm dizayn etmeye yonelik telkin ve talimatlarda bulunmu~tur.

iii. FETO/PDY ile bag1 bulunan yarg1 mensuplan, adayhk stirecinden itibaren meslegin her a~amasmda gizlilige azami dikkat ederek bu yap1lanmayla ili~kilerinin bilinmesine engel olmaya 9ah~m1~; bunun i9in kendilerini farkh sosyal gruplara aitmi~ gibi gosterme gayreti i9inde bulunmu~lard1r. Bu baglamda FETO/PDY ile irtibatI olan bir9ok yarg1 mensubunun sosyal ortamlarda birbirleriyle yakm ili~ki kurmad1klan, ibadetlerini gizli olarak yaptiklan, inan9lanna aykm davram~larda bulunduklan, aralanndaki ileti~imde gizli haberle~me yontemleri -By Lock ve kod adz gibi- kulland1klan belirtilmi~tir.

iv. Kendisine kutsalhk atfetmekte olan FETO/PDY'nin yarg1 kurumlanndaki mensuplan da vatan, devlet, millet, ahlak, hukuk, temel hak ve ozgtirltikler de dahil olmak tizere her ~eyin deger olarak yap1lanmadan sonra geldigi anlay1~ma sahiptir.

v. FETO/PDY ile irtibat1 bulunan yarg1 mensuplan, yapilanmaya olan sadakatlerinin derecesine gore kendi i9lerinde gruplara aynlm1~lardu. Aynca yapilanmaya mensup hakim ve savcilar, gorev yerlerine gore orgtitlenmi~lerdir. Bu 9er9evede her bir yarg1 kurumu/birimi i9inde periyodik olarak toplantilar yap1lmaktad1r.

vi. FETO/PDY mensuplan, kendilerinden olmayan hakim ve savcilarla ilgili edindikleri bilgileri ve bu ki~ilerin yapilanmaya yonelik tutum ve degerlendirmelerini ogrenerek bagh olduklan tistlerine (abi/abla veya imam) iletmektedirler.

vii. FETO/PDY i9inde gerektiginde -bu yap1lanmanm kurucusu ve lideri olanFetullah Gillen ile dogrudan irtibat kurabilen ve yap1lanmanm Turkiye imamzna bagh olarak hareket eden bir yargz imamz bulunmaktadu ve bu ki~i yarg1 i9inde soz sahibi olabilecek ki~iler arasmdan se9ilmektedir.

viii. Yapilanmayla irtibati olan ytiksek yarg1 mensuplannm kurum i9inde yap1lan se9imlerde yap1lanmadaki tistlerinden gelen talimatlar dogrultusunda oy kulland1klan belirtilmektedir.

ix. Her seviyedeki yarg1 kurumu i9inde orgtitlenmi~ olan FETO/PDY, orgtittin imamlanndan ald1g1 talimatlar uyannca ve orgtit 91karlan dogrultusunda hareket eden binlerce yarg1 mensubu eliyle yarg1 sistemi tizerinde bir vesayet olu~turmu~tur.

B. Ba~vurucuya ili~kin Stire~

12. Ba~vurucu 24/2/2011 tarihinde Hakimler ve Savc1lar Kurulunca (HSK) Yarg1tay tiyeligine se9ilmi~ ve 17. Ceza Dairesinde gorevlendirilmi~tir. Soru~turma stirecinde ise ba~vurucunun meslekten 91kanlmasma karar verilmi~tir.

4


: 2016/25431 : 28/11/2018

13. Darbe te~ebbtisti sonras1 Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hg1 tarafmdan ba~lat1lan soru~turma kapsammda Cumhuriyet savc1smm 16/7/2016 tarihli yaz1h talimatiyla "Turkiye genelinde hukumeti devirmeye ve anayasal duzeni cebren ilgaya te§ebbus etmek su9unun hdlen i§lenmeye devam edildigi, bu su9u i§leyen Fetullah[91] Teror Orgutlenmesi uyelerinin yurt dz§ma kapp saklanma ihtimali bulundugu" gerek9esiyle ba~vurucunun tutuklanmasmm saglanmas1 amac1yla yakalanmasma, gozaltma almmasma, konutu, arac1 ve i~yerinde arama yapilmasma karar verilmi~tir.

14. Ankara il Emniyet Mtidtirltigtine bagh polislerce ba~vurucunun konutu, i~yeri ve aracmda 18-19/7/2016 tarihlerinde arama yap1lm1~ ve su9 deli Ii olabilecegi degerlendirilen baz1 dijital materyallere (laptop, harici hard disk, disket, flash disk, CD ve bilgisayar kasas1 gibi) el konulmu~; ba~vurucu 21/7/2016 tarihinde gozaltma almm1~tir.

15 . Ba~vurucu 22/7/2016 tarihinde Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmda ifade vermi~tir. Ba~vurucunun ifade alma i~lemi suasmda mtidafii de hazu bulunmu~tur. Savc1hk, ifade alma stirecine ge9meden once ba~vurucunun tizerine atih su9 nedeniyle ba~lat1lan soru~turmanm agu cezay1 gerektiren su9tistti halinin varhg1 gozetilerek yapild1gm1 ifade etmi~tir. Ba~vurucu ifadesinde Y arg1tay tiyesi olarak gorev yaptig1m, bu nedenle hakkmda ytirtittilecek bir ceza soru~turmasmm ancak Y arg1tay 1. Ba~kanhk Divanm gorevlendirecegi bir Ceza Dairesi ba~kam tarafmdan yap1labilecegini belirtmi~tir. Ba~vurucu aynca FETO/PDY'ye ait oldugu iddia edilen yerlerde kalmad1gm1, Asya Finans grubuna bagh yerlere para yatlrmad1gm1, kimseye himmet ad1 altmda para vermedigini beyan etmi~tir. Darbe te~ebbtisti s1rasmda evde bulundugunu soyleyen ba~vurucu, darbeye ili~kin olarak kendisine herhangi bir kimse tarafmdan gorev verilmesinin ya da teklif edilmesinin soz konusu olmad1gm1 belirtmi~tir. Sonu9 olarak ba~vurucu, FETO/PDY ile bir ilgisinin bulunmad1gm1 savunmu~tur. Mtidafii de ba~vurucunun atih su9la bir ilgisinin olmad1gm1 ifade etmi~tir.

16. Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hg1 ba~vurucuyu 22/7/2016 tarihinde, tutuklanmas1 istemiyle Ankara 9. Sulh Ceza Hakimligine sevk etmi~tir. Ba~vurucu hakkmdaki talep yaz1smda, ba~vurucunun "15-16 Temmuz 2016 tarihlerinde cebir ve §iddet kullanarak Turkiye Cumhuriyeti Anayasasmm ongordugu duzeni ortadan kaldzrmaya veya degi§tirmeye te§ebbus ve FETOIPDYisimli silahh teror orgutune uye olmak su<;[lann]dan mevcutlu olarak gonderildigi" belirtilerek "atzh su9larm CMK [Ceza Muhakemesi Kanunu] 100/3-a-ll maddesinde tutuklama nedeni olarak gosterilmesi, FETO orgutunun bir kzszm uyelerinin olaydan sonra ka<;tzklarz tespit edilmi§ olup [ba~vurucunun da aralannda oldugu] mevcutlu §iiphelilerin de ka9ma §iiphesinin bulunmasz, delillerin henuz tam olarak toplanmayz§l, §Uphelilerin delillere tesir edip delilleri degi§tirme ihtimallerinin olmasz, AjHM'nin [ A vrupa insan Haklan Mahkemesi] birden 90k vermi§ oldugu kararlarznda belirtildigi uzere §Uphelilerin sahverilmeleri halinde adaletin i§leyi§ine zarar verecek faaliyetlerde bulunma tehlikesinin veya ba§ka su9lar i§leme tehlikesinin bulunmasz nedenlerine gore" tutuklanmasma karar verilmesi istenmi~tir.

17. Ba~vurucunun sorgusu Ankara 9. Sulh Ceza Hakimliginde aym gun yap1lm1~t1r. Sorgu s1rasmda ba~vurucunun mtidafii de hazu bulunmu~tur. Sorgu i~lemi, Ses ve Gortintti Bili~im Sistemi (SEGBiS) arac1hg1yla kayda almm1~tlr. Ba~vurucu, sorgu s1rasmdaki ifadesinde soru~turmanm Y arg1tay Kanunu'na gore ytirtittilmesi gerektigini, herhangi bir orgtittin tiyesi olmad1gm1 ve su9lamalan kesinlikle kabul etmedigini belirtmi~tir.

5


: 2016/25431 : 28/11/2018

18. Ankara 9. Sulh Ceza Hakimligi sorgu sonucunda ba~vurucunun silahh teror orgtitline tiye olma srn;undan tutuklanmasma karar vermi~tir. Karann ilgili boltimti ~oyledir:

"[Jiipheli(nin) ... iizerine atzlz bulunan silahlz teror orgiitiine iiye olmak sur;unu i$ledigine dair kuvvetli su<; $iiphesinin varlzgzm gosteren dosya kapsamznda somut delillerin bulunmasz, $iiphelinin kar;ma ve delilleri karaztma ihtimali bulundugu, bu nedenlerle adli kontrol uygulamasznzn yetersiz kalacagzndan $iiphelinin hakimligimizin yetkisiz ve gorevsiz olduguna dair talebinin $iipheliye isnat edilen sur;larzn agzr cezayz gerektiren sur; iisti hallerinden olmasz nedeniyle CMK'nun 2/l-j, 2797 Sayzlz Yargztay Kanunu'nun 46/1-sor. ciimlesi geregi CMK'nun I 00. maddesi ile ilgili diizenlemeler ile AjHS 5. maddesindeki tutuklama $artlarz kapsamznda isnat olunan sur; ile orantzlz olarak tedbir kapsamznda $iiphelinin CMK.nun JOI maddeleriuyarznca TUTUKLANMASINA ... [kararverildi.]"

19. Ba~vurucunun tutukluluga itiraz ve tahliye talebinin 4/12/2004 tarihli ve 5271 say1h Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 108. maddesinin (1) numarah fikras1 geregince tutukluluk halinin gozden ge<;irilmesiyle birlikte incelenmesi sonucunda Ankara 5. Sulh Ceza Hakimligince 11/9/2016 tarihinde 11 ... §iiphelilerin dosya i<;erigine gore silahlz teror orgutu olan FETOIPDY uyesi olduklarma dair deliller bulundugu, suc;larm niteligi, mevcut deli! durumu, kuvvetli sue; :jilphesinin varlzg1m gosteren somut olgularm bulunmas1, :jilphelilerin kac;ma :jilphesi altmda oldugunu gosteren somut olgularm bulunmas1, :jilphelilerin i!j[edigi iddia edilen suc;un henuz tamamlanmad1g1 ve tamamlama yonunde ve Turkiye Cumhuriyeti Hukumetini y1kmak i<;in faaliyetlerin devam ettigi :jilphesi bulundugu, bu teror orgutunun Turkiye Cumhuriyet tarihinde gorulen en tehlikeli teror orgutu olup, diger teror orgutlerini de yonlendirdiginin degerlendirildigi, .. . delilleri yak etme gizleme degi!jtirme ihtimalini gosteren olgulann bulunmas1 ve :jilphelilere isnat edilen suc;un niteligi, at1lz suc;un CMK'mn 100/3 maddesinde ongorulen suc;lardan olu:ju ve atllz sue; ile tutuklama tedbirinin orantllz bir tedbir niteligini ta:J1mas1 dikkate almarak CMK 108 maddesi uyannca tutukluluk hallerinin devamma ... 11 karar verilmi~tir.

20. Ba~vurucu 26/9/2016 ve ba~vurucu mtidafii 28/9/2016 tarihlerinde tutuklulugun devamma ili~kin karara itiraz etmi~, Ankara 6. Sulh Ceza Hakimligi 10/10/2016 tarihinde 11 .. • Ankara 5. Sulh Ceza Hakimligi kararmdaki gerekc;elere gore usul ve yasaya uygun nitelikteki karar ... 11 gerek9esiyle itirazm reddine karar vermi~tir.

21. Ba~vurucu, amlan karan 20/10/2016 tarihinde ogrendigini bildirmi~tir.

22. Ba~vurucu 9/11/2016 tarihinde bireysel ba~vuruda bulunmu~tur.

23 . Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hg1, ba~vurucunun silahh teror orgtitlinti yonetme ve anayasal dtizeni ortadan kald1rmaya te~ebbtis etme su9lanm i~lediginden bahisle hakkmda kamu davasmm a91lmas1 i<;in Y arg1tay Cumhuriyet Ba~savc1hgma hitaben fezleke dtizenlemi~tir. Amlan fezlekede 15/7/2016 tarihinde ger<;ekle~tirilen darbe te~ebbtistintin arkasmda FETO/PDY'nin oldugu belirtilmi~; bu yap1lanmaya mensup olduklan, yap1lanmanm emir ve talimatlan dogrultusunda hareket ettikleri degerlendirilen yarg1 mensuplan hakkmda adli soru~turma yap1ld1gma deginilmi~tir. Savc1hk, darbe tehlikesinin tam olarak bertaraf edilemedigine dikkat <;ekerek agir ceza mahkemesinin gorev alanma giren su<;tistli halinin mevcut oldugu sonucuna varm1~tlr. Fezlekede, bu durum dikkate almarak ba~vurucu hakkmda genel htiktimlere istinaden Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmca 16/7/2016 tarihinde soru~turma ba~latild1g1 ifade edilmi~tir.

6


: 2016/25431 : 28/11/2018

24. Yarg1tay Cumhuriyet Ba~savc1hgmm 3/1 /2018 tarihli iddianamesiyle ba~vurucunun silahh teror orgtitii yoneticisi olma srn;unu i~lediginden bahisle cezalandmlmas1 istemiyle Yarg1tay 9. Ceza Dairesinde (ilk derece mahkemesi s1fatiyla) kamu davas1 a9ilm1~tlf. FETO/PDY'ye ve bu orgtitiin yarg1daki yapilanmasma ili~kin genel bilgilerin yer ald1g1 iddianamede ba~vurucunun tizerine atih su9u i~ledigine dair temel olarak Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmm fezlekesindeki olgulara dayamlm1~tlf.

25. iddianamede, ba~vurucunun FETO/PDY'nin yarg1daki yap1lanmasmda bilerek ve isteyerek yer ald1gma ili~kin olgulara dayamlm1~tlf. Soru~turma mercilerince ba~vurucunun orgtit mensuplannm orgtit i9inde haberle~me arac1hg1yla kulland1klan ByLock programm1 bizzat aktif olarak kulland1g1 belirtilmi~ ve bu kapsamda yaptig1 goru~me i9eriklerine deginilmi~tir. iddianamede aynca FETO/PDY tiyesi olduklan iddias1yla haklannda Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmca soru~turma yurutiilen ki~ilerden T.T., O.A., A.H., i.O., i.D., K.T., M.K.6., O.F.T. ve B.E. nin ba~vurucunun bu yap1 i9inde oldugu yontindeki beyanlanna yer verilmi~tir.

26. iddianamede ba~vurucu hakkmdaki soru~turmanm yurutiilmesine ili~kin olarak " ... isnat olunan .. . sur;un ag1r ceza mahkemesinin go rev alamna giren ve temadi eden sur;lardan oldugu, temadinin fiili ve hukuki kesintiye ugrad1g1 tarihe kadar sur;un i§lenmeye devam ettigi, yerle§ik yarg1 kararlan ile de kabul edilmi§tir. Bu itibarla; kesinti yani yakalanma tarihi, sur; tarihi olarak, bir ba§ka ifadeyle sur;ustu hali olarak kabul edileceginden §ilpheli hakkmdaki soru§turma gene! hukumlere gore surdurulmu§tur. " degerlendirmesine yer verilmi~tir.

27. Ba~vurucuya isnat edilen su9a dayanak olan olgulara ili~kin hukuki degerlendirmeler iddianamede ~oyle ifade edilmi~tir:

,,

FETOIPDY teror orgiitiiniin de$ifre olmasznz engellemek, orgiit mensuplarz hakkznda yapzlan soru$turmalarzn sonur;suz kalmasznz saglamak, orgiit faaliyetlerinin belli bir disiplin ir;inde istikrarlz bir $ekilde devamz ir;in diger orgiit yoneticileriyle birlikte fikir ve eylm birligi ir;inde hareket etmek suretiyle hiyerarJik yapzya dahil oldugu, szkz bir disiplinle, orgiitiin stratejisi, yapzlanmasz, faaliyetleri ve amaczna uygun hareket ettigi, haiz oldugu gorev ve sorumluluk alanlarz ile emir ve talimat verme noktaszndaki yetkileri gozetildiginde FETO/PDY isimli silahlz teror orgiitiiniin hiicre yapzlanmasznda, Yargztay kurumu ir;erisinde ozel goreve haiz yonetici sifatznda oldugu sonucuna ula$zlmz$tlr.

Bu $ekilde $iiphelinin hiyerar$ik yapzya dahil oldugu, szkz bir disiplinle, orgiitiin stratejisi, yapzlanmasz, faaliyetleri ve amaczna uygun hareket ettigi, FETO/PDY isimli silahlz teror orgiitiiniin yoneticisi oldugu sonucuna ula$zlmz$tlr.

,,

28. Yarg1tay 9. Ceza Dairesi 9/1 /2018 tarihinde iddianamenin kabultine karar vermi~ ve E.2018/5 say1h dosya tizerinden kovu~turma ba~lam1~tlf.

29. Y arg1tay 9. Ceza Dairesi 22/1 /2018 tarihinde yaptlg1 tensip ( duru~maya hazirhk) incelemesi s1rasmda ba~vurucunun tutukluluk durumunu da -duru~ma yapmaks1zmdegerlendirmi~ ve "Samgm uzerine atzh FETOIPDY silahh teror orgutu yoneticisi alma sur;una ili§kin tamk beyanlan, Bylock isimli program, kulland1gma dair tespitler, dosya

7


: 2016/25431 : 28/11/2018

kapsam1 ve mevcut deli! durumuna gore; samgm atzl1 sur;u i§ledigi yonunde kuvvetli sur; §ilphesini gosteren somut delillerin bulundugu, orgutun yoneticilik ve uyeligi sur;unun faili pek r;ok kimsenin halen kar;ak oldugu, i§lenen sur;lara dair delillerin toplanmaya devam edilmekte oldugu hususlan dikkate almd1gmda samgm kar;ma, saklanma ve delilleri karartma §ilphesi bulundugu, musnet sur;un CMK'mn 100/3. maddesinde say1lan katalog sur;lardan oldugu, sur;un vasif ve mahiyeti ile kanunda gosterilen ceza miktarlan dikkate almd1gmda verilen tutuklama tedbirinin olr;ulu ve orantlh oldugu, bu a§amada hukmedilecek adli kontrol tedbirlerinin yetersiz kalacag1, tutuklanmasmdan sonra samgm hukuki durumunda herhangi bir degi§iklik de bulunmad1g1 anla§1ld1g1. .. " gerek9esiyle tutukluluk halinin devamma karar vermi~tir. Aynca ba~vurucu hakkmdaki davanm ilk duru~masmm "dosya say1s1 ve i§ yogunlugu da dikkate ahnarak" 5/4/2018 tarihinde yap1lmas1 kararla~tmlm1~tu.

30. Yarg1tay 9. Dairesinin 5/4/2018 tarihli ilk duru~masmda ba~vurucunun onceki tiim mudafilerini azletmesi ve yeni bir mudafi belirleyecegini belirtmesi uzerine savunmas1 almamam1~, bu nedenle duru~ma 6/8/2018 tarihine ertelenmi~tir. Bu duru~mada ba~vurucunun savunmas1 almm1~tu. Ba~vurucu, savunmasmda sm;lamalan kabul etmedigini ve herhangi bir sm; i~lemedigini ifade etmi~tir. Ba~vurucunun mudafii ise soru~turma ~artmm ger9ekle~memesi nedeniyle durma karan verilerek dosyanm Yarg1tay Birinci Ba~kanhk Kuruluna gonderilmesine ve iddia edilen eylem gorev sw;;u kapsammda kald1gmdan gorevsizlik karan verilerek dosyanm Anayasa Mahkemesine gonderilmesi ve tahliye talebinde bulunmu~tur. Amlan talepler Y arg1tay tarafmdan reddedilmi~tir.

31. Dava, bireysel ba~vurunun incelendigi tarih itibanyla -ilk derece mahkemesi s1fatiyla- Yarg1tay 9. Ceza Dairesinde derdesttir ve ba~vurucunun tutukluluk durumu devam etmektedir.

32. bte yandan ba~vurucu kendisiyle ilgili olmayan Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmm bir karanna atifla kotu muamele yasagma ili~kin ba~vuru yolunun bulunmad1gm1 belirtmi~tir.

IV. iLGiLi HUKUK

33 . 5271 say1h Kanun'un "Tutuklama nedenleri" kenar ba~hkh 100. maddesinin ilgili kism1 ~oyledir:

"(]) Kuvvetli sur; $iiphesinin varlzgznz gosteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunmasz halinde, $iipheli veya sanzk hakkmda tutuklama karan verilebilir. j#n onemi, verilmesi beklenen ceza veya giivenlik tedbiri ile olr;iilii olmamasz halinde, tutuklam, karan verilemez.

(2) A$agzdaki hallerde bir tutuklama nedeni var sayzlabilir:

a) [Jiipheli veya sanzgzn kar;masz, saklanmasz veya kar;acagz $iiphesini uyandzran somut olgular varsa.

b) [Jiipheli veya sanzgzn davranz$lan;

1. Delilleri yok etme, gizleme veya degi$tirme,

2. Tamk, magdur veya ba$kalan iizerinde baskz yapzlmasz giri$iminde bulunma, Hususlannda kuvvetli $iiphe olu$furuyorsa.

8


: 2016/25431 : 28/11/2018

(3) AJagzdaki su9lann iJ!endigi hususunda kuvvetli Juphe sebeplerinin varlzgz halinde, tutuklama nedeni var sayzlabilir:

a) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayzlz Turk Ceza Kanununda yer a/an;

11. Anayasal Duzene ve Bu Duzenin jJ/eyiJine KarJz Su9lar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315),

II

34. 5271 say1h Kanun'un 11Tutuklama karan 11 kenar ba~hkh 101. maddesinin (1) ve (2) numarah fikralan ~oyledir:

11(1) SoruJturma evresinde Juphelinin tutuklanmaszna Cumhuriyet savczsznzn istemi uzerine sulh ceza hdkimi tarafindan, kovuJturma evresinde samgzn tutuklanmaszna Cumhuriyet savczszmn istemi uzerine veya re'sen mahkemece karar verilir. Bu istemlerdf. mutlaka gerek9e gosterilir ve adlf kontrol uygulamasznzn yetersiz kalacagznz belirten hukukf ve jiilf nedenlere yer verilir.

(2) Tutuklamaya, tutuklamamn devamzna veya bu husustaki bir tahliye isteminin reddine iliJkin kararlarda;

a) Kuvvetli su9 Juphesini,

b) Tutuklama nedenlerinin varlzgznz,

c) Tutuklama tedbirinin ol9ulu oldugunu, gosteren deli/fer somut olgularla gerek9elendirilerek a9zk9a gosterilir. Kararzn i9erigi Jupheli veya samga sozlu olarak bildirilir, aynca bir ornegi yazzlmak suretiyle kendilerine verilir ve bu husus kararda belirtilir. 11

35. 5271 say1h Kanun'un 11$iipheli veya samgm salzverilme istemleri" kenar ba~hkh 104. maddesinin (1) ve (2) numarah f1kralan ~oyledir:

11(1) SoruJturma ve kovuJturma evrelerinin her aJamasmda Jupheli veya samk salzverilmesini isteyebilir.

(2) Supheli veya sanzgzn tutukluluk hdlinin devamzna veya salzverilmesine hdkim veya mahkemece karar verilir. Ret karanna itiraz edilebilir. 11

36. 5271 say1h Kanun'un "Usu!" kenar ba~hkh 105. maddesi ~oyledir:

11103 ve 104 uncu maddeler uyannca yapzlan istem uzerine, merciince Cumhuriyet savczsz, Jupheli, samk veya mudajiin goruJu alzndzktan sonra, u9 gun i9inde istemin kabulune, reddine veya adlf kontrol uygulanmaszna karar verilir. (Ek cumle: 24/1112016-6763/23 md.) 103 uncu maddenin birinci fikrasznzn birinci cumlesi uyarznca yapzlan istemler hari9 olmak uzere orgut faaliyeti 9er9evesinde iJ!enen su9lar bakzmzndan bu sure yedi gun olarak uygulamr. DuruJma dzJznda bu karar verilirken Cumhuriyet savczsz, Jupheli, samk veya mudafiinin goruJu alznmaz. Bu kararlara itiraz edilebilir. 11

37. 5271 say1h Kanun'un "Tutuklulugun incelenmesi" kenar ba~hkh 108. maddesi ~oyledir:

9


: 2016/25431 : 28/11/2018

11(1) Soru$lurma evresinde $iiphelinin tutukevinde bulundugu siire i<;inde ve en ge<; otuzar giinliik siireler itibarzyla tutukluluk halinin devamznzn gerekip gerekmeyecegi hususunda, Cumhuriyet savczsznzn istemi iizerine sulh ceza hakimi tarafindan 100 iincii madde hiikiimleri goz oniinde bulundurularak, $iipheli veya miidafii dinlenilmek suretiyle karar verilir.

(2) Tutukluluk durumunun incelenmesi, yukarzdaki fikrada ongoriilen siire i<;inde $iipheli tarafindan da istenebilir.

(3) Hakim veya mahkeme, tutukevinde bulunan sanzgzn tutukluluk halinin devamznzn gerekip gerekmeyecegine her oturumda veya ko$ullar gerektirdiginde oturumlar arasznda ya da birincifikrada ongoriilen siire i<;inde de re'sen karar verir. 11

38. 5271 say1h Kanun'un ''Adlf kontro/ 11 kenar ba~hkh 109. maddesinin ilgili kism1 ~oyledir:

11(1) Bir su<; sebebiyle yiiriitiilen soru$turmada, 100 iincii maddede belirtilen tutuklama sebeplerinin varlzgz halinde, $iiphelinin tutuklanmasz yerine adlf kontrol altzna alznmaszna karar verilebilir.

(3) Adlf kontrol, $iiphelinin a$agzda gosterilen bir veya birden fazla yiikiimliiliige tabi tutulmasznz i<;erir:

a) Yurt dz$zna pkamamak.

b) Hakim tarafindan belirlenen yerlere, belirtilen siireler i<;inde diizenli olarak ba$vurmak.

c) Hakimin belirttigi merci veya ki$ilerin <;agrzlarzna ve gerektiginde mesleki ugra$larzna ili$kin veya egitime devam konularzndaki kontrol tedbirlerine uymak.

j) $iiphelinin parasal durumu goz oniinde bulundurularak, miktarz ve bir defada veya birden 90k taksitlerle odeme siireleri, Cumhuriyet savczsznzn istegi iizerine hakimct belirlenecek bir giivence miktarznz yatzrmak.

g) Silah bulunduramamak veya ta$zyamamak, gerektiginde sahip olunan silahlarz makbuz kar$zlzgznda adli emanete teslim etmek.

j) Konutunu terk etmemek.

k) Belirli bir yerle$im bolgesini terk etmemek. l) Belirlenen yer veya bolgelere gitmemek. 11

39. 5271 say1h Kanun'un 11Tazminat istemi 11 kenar ba~hkh 141. maddesinin (1) numarah fikras1 ~oyledir:

"Su<; soru$turmasz veya kovu$turmasz szrasznda;

a) Kanunlarda belirtilen ko$ullar dz$znda yakalanan, tutuklanan veya tutuklulugunun devamzna karar verilen,

b) Kanunf gozaltz siiresi i<;inde hakim oniine 9zkarzlmayan,

10


: 2016/25431 : 28/11/2018

c) Kanunf haklarz hatzrlatzlmadan veya hatzrlatzlan haklarzndan yararlandzrzlma istegi yerine getirilmeden tutuklanan,

d) Kanuna uygun olarak tutuklandzgz halde makul surede yargzlama mercii huzuruna r;zkarzlmayan ve bu sure ir;inde hakkznda hukum verilmeyen,

e) Kanuna uygun olarak yakalandzktan veya tutuklandzktan sonra haklarznda kovu$furmaya yer olmadzgzna veya beraatlerine karar verilen,

f) Mahkum olup da gozaltz ve tutuklulukta ger;irdigi sureleri, hukumluluk surelerinden fazla olan veya i$ledigi sur; ir;in kanunda ongorulen cezanzn sadece para cezasz olmasz nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandzrzlan,

g) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarzndaki sur;lamalar kendilerine, yazzyla veya bunun hemen olanaklz bulunmadzgz hallerde sozle ar;zklanmayan,

h) Yakalanmalarz veya tutuklanmalarz yakznlarzna bildirilmeyen,

i) Hakkzndaki arama kararz olr;usuz bir $ekilde gerr;eklqtirilen,

j) E$yaszna veya diger malvarlzgz degerlerine, ko$ullarz olu$madzgz halde elkonulan veya korunmasz ir;in gerekli tedbirler alznmayan ya da qyasz veya diger malvarlzgz degerleri amar; dz$Z kullanzlan veya zamanznda geri verilmeyen,

k) (Ek: 11/4/2013-6459/17 md.) Yakalama veya tutuklama i$lemine kar$l Kanunda ongorulen ba$vuru imkanlarzndan yararlandzrzlmayan, ki$iler, maddf ve manevf her turlu zararlarznz, Devletten isteyebilirler"

40. 5271 say1h Kanun'un "Miidafiin dosyayz inceleme yetkisi" kenar ba~hkh 153. maddesinin ilgili k1sm1 ~oyledir:

"(2) Mudafiin dosya ir;erigini inceleme veya belgelerden ornek alma yetkisi, soru$furmanzn amacznz tehlikeye dil$ilrebilecek ise Cumhuriyet savczsznzn istemi uzerine hakim kararzyla kzsztlanabilir. Bu karar ancak a$agzda sayzlan sur;lara ili$kin yurutulen soru$furmalarda verilebilir:

a) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayzlz Turk Ceza Kanununda yer alan;

7. Anayasal Duzene ve Bu Duzenin j$feyi$ine Kar$Z Sur;lar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315, 316),

(3) Yakalanan ki$inin veya $ilphelinin ifadesini ir;eren tutanak ile bilirki$i raporlarz w adz ger;enlerin hazzr bulunmaya yetkili olduklarz diger adli i$lemlere ili$kin tutanaklar hakkznda, ikinci fikra hukmu uygulanmaz. "

( 4) Mudafi, iddianamenin mahkeme tarafindan kabul edildigi tarihten itibaren dos ya ir;erigini ve muhafaza altzna alznmZ$ delilleri inceleyebilir; butun tutanak ve belgelerin orneklerini harr;szz olarak alabilir.

11


: 2016/25431 : 28/11/2018

41. 5271 say1h Kanun'un "Cumhuriyet savczszmn gorev ve yetkileri" kenar ba~hkh 161. maddesinin (8) numarah fikrasmm birinci cumlesi ~oyledir:

"Turk Ceza Kanununun 302, 309, 311, 312, 313, 314, 315 ve 316 net maddelerinde diizenlenen suc;lar hakkmda, gorev s1rasmda veya gorevinden dolay1 i$lenmi$ olsa bile Cumhuriyet savc1larznca dogrudan soru$turma yapzllr. "

42. 5271 say1h Kanun'un 'itiraz usulu ve inceleme mercileri" kenar ba~hkh 268. maddesinin (3) numarah fikrasmm ilgili klsm1 ~oyledir:

"jtiraz1 incelemeye yetkili merciler a$ag1da gosterilmi$tir:

a) (Degi$ik: 18/6/2014-6545/74 md.) Sulh ceza hdkimligi kararlarzna yapzlan itirazlarzn incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hdkimliginin bulunmasz hdlinde, numara olarak kendisini izleyen hdkimlige; son numaralt hdkimlik i<;in bir numaralt hdkimlige; agtr ceza mahkemesinin bulunmad1g1 yerlerde tek sulh ceza hakimligi varsa, yarg1 c;evresinde gorev yaptlgt ag1r ceza mahkemesinin bulundugu yerdeki sulh ceza hdkimligine; agzr ceza mahkemesinin bulundugu yerlerde tek sulh ceza hdkimligi varsa, en yakzn agzr ceza mahkemesinin bulundugu yerdeki sulh ceza hdkimligine aittir.

b) (Degi$ik: 18/6/2014-6545/74 md.) jtiraz iizerine ilk deja sulh ceza hdkimligi tarafindan verilen tutuklama kararlarma itiraz edilmesi durumunda da (a) bendindeki usu/ uygulamr. Ancak, ilk tutuklama talebini reddeden sulh ceza hdkimligi, tutuklama kararzm itiraz mercii olarak inceleyemez.

,,

43. 5271 say1h Kanun'un "Karar" kenar ba~hkh 271. maddesinin (1) numarah fikras1 ~oyledir:

"Kanunda yaztl1 olan haller saklt kalmak iizere, itiraz hakkznda duru$ma yapllmakslZln karar verilir. Ancak, gerekli goriildiigiinde Cumhuriyet savczsz ve sonra miidafi veya vekil dinlenir."

44. 6/9/2004 tarihli ve 5237 say1h Turk Ceza Kanunu'nun "Silahlz orgiit" kenar ba~hkh 314. maddesinin (1) ve (2) numarah fikralan ~oyledir:

"(I) Bu kzsmzn dordiincii ve be$inci boliimlerinde yer alan suc;larz i$lemek amaczyla, silahlt orgiit kuran veya yoneten ki$i, on ytldan onbe$ ytla kadar hapis cezasz ile cezalandmltr.

(2) Birinci fikrada tammlanan orgiite iiye olanlara, be$ yzldan on yzla kadar hapis cezasz verilir. "

45. 12/4/1991 tarihli ve 3713 say1h Terorle Mucadele Kanunu'nun "Teror tammz" kenar ba~hkh 1. maddesi ~oyledir:

"Teror; cebir ve $iddet kullanarak; baskz, korkutma, ytld1rma, sindirme veya tehdit yontemlerinden biriyle, Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerini, siyasf, hukuki, sosyal, laik, ekonomik diizeni degi$tirmek, Devletin iilkesi ve milletiyle boliinmez biitiinliigiinii bozmak, Turk Devletinin ve Cumhuriyetin varlzgzm tehlikeye dii$iirmek, Devlet

12


: 2016/25431 : 28/11/2018

otoritesini zaafa ugratmak veya yzkmak veya ele ge<;irmek, temel hak ve hurriyetleri yok etmek, Devletin i<; ve dzJ gilvenligini, kamu duzenini veya gene! saglzgz bozmak amaczyla bir orgute mensup kiJi veya kiJiler tarajindan giriJilecek her turlu sue; teJkil eden eylemlerdir. "

46. 3713 say1h Kanun'un "Teror suc;lusu" kenar ba~hkh 2. maddesi ~oyledir:

"Birinci maddede belirlenen ama<;lara ulaJmak i<;in meydana getirilmiJ orgutlerin mensubu olup da, bu amac;lar dogrultusunda digerleri ile beraber veya tek baJzna sue; iJleyen veya amac;lanan suc;u iJlemese dahi orgutlerin mensubu olan kiJi teror suc;lusudur. Teror orgiltilne mensup olmasa dahi orgilt adzna sue; iJleyenler de teror suc;lusu sayzlzr."

47. 3713 say1h Kanun'un "Teror suc;lan" kenar ba~hkh 3. maddesi ~oyledir:

"26/9/2004 tarihlive 5237 sayzlz Turk Ceza Kanununun 302, 307, 309, 311, 312, 313 314, 315 ve 320 nci maddeleri ile 310 uncu maddesinin birincifikrasznda yazzlz suc;lar, teror suc;landzr. "

48. 3713 say1h Kanun'un "Cezalann artmlmasz" kenar ba~hkh 5. maddesinin birinci fikrasmm birinci cumlesi ~oyledir:

"3 ve 4 ilncil maddelerde yazzlz su<;lan iJleyenler hakkznda ilgili kanunlara gore tayir edilecek hapis cezalan veya adlf para cezalan yan oramnda artmlarak hukmolunur. "

49. 4/12/1983 tarihli ve 2797 say1h Yarg1tay Kanun'un "KiJisel ve gorevle ilgili suc;lar" ile "jfgili inceleme, soruJturma ve kovuJturma" kenar ba~hkh 46. maddesi ~oyledir:

"(]) Yargztay Birinci BaJkam, birinci baJkanvekilleri, daire baJkanlan, ilyeleri, Yargztay Cumhuriyet BaJsavczsz ve Yargztay Cumhuriyet BaJsavczvekilinin gorevleriyle ilgili veya kiJisel su<;lanndan dolayz haklarznda soruJturma yapzlabilmesi Birinci BaJkanlzk Kurulunun karanna baglzdzr. Ancak, agzr cezayz gerektiren su<;ilstil hallerinin hazzrlzk ve ilk soruJturmasz gene! hukumlere tabidir.

(2) Birinci BaJkanlzk Kurulu kendisine intikal eden veya ettirilen ihbar ve Jikayetleri inceleyerek soruJturma aplmasznz gerektirir nitelikte gordugu takdirde, ilk soruJturma yapzlmasz i<;in ceza dairesi baJkanlarzndan birini gorevlendirir. Aksi takdirde dosyanzn iJlemden kaldmlmaszna karar verir. Bu karar kesindir.

(3) SoruJturma ile gorevlendirilen baJkan, soruJturmayz ikmal ettikten sonra evrakz Birinci BaJkanlzk Kuruluna gonderir.

(4) SoruJturmayz yapan ceza dairesi baJkam sorgu hakiminin yetkisini haiz olup Ceza Muhakemeleri Usulu Kanununun ilk soruJturmaya ait hukumlerini uygular. Vereceg tutuklama ve tutuklamanzn kaldmlmasz veya kefaletle salzvermeye ait kararlan Birinci BaJkanlzk Kurulunun onamasz ile tekemmul eder.

(5) Birinci BaJkanlzk Kurulu, inceledigi evrakz eksik bulursa soruJturmayz yapan baJkana tamamlattmr. Son soruJturmanzn aplmaszna gerek gormedigi takdirde evrakrn iJlemden kaldmlmaszna, aksi ha/de son soruJturmanzn ac;zlmaszna karar verir ve gorevle ilgili suc;larda Anayasa Mahkemesine, kiJisel suc;larda Yargztay ilgili ceza dairesine tevdi olunmak ilzere dosyayz Yargztay Cumhuriyet BaJsavczlzgzna gonderir. Evrakzn iJlemden kaldmlmaszna dair verilen kararlar kesindir

(6) (Mulga altzncz jikra: 2/1/2017-KHK-680/5 md.; Yeniden duzenleme: 17/4/2017-KHK-690/2 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7072/4 md.) Agzr ceza mahkemesinin gorevine giren kiJisel su<;larla ilgili su<;ilstil halinde gene! hukumlere gore yurutulen soruJturma sonucunda dosya, duzenlenen fezlekeyle birlikte Yargztay Cumhuriyet

13


: 2016/25431 : 28/11/2018

Ba$savczlzgzna gonderilir. Hakim kararz gerektiren i$lemlere dair Yargztay Cumhuriyet Ba$savczlzgznzn talepleri ile kovu$furmaya yer olmadzgzna dair kararlara yapzlan itirazlar hakkznda, soru$furma konusu sur;larzn en agzrzna bakmakla gorevli Yargztay ceza dairesini numara itibarzyla izleyen ceza dairesi ba$kanz tarafindan karar verilir. Sur;un son numaralz ceza dairesinin gorevine girmesi halinde talebi inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Ba$kanzna aittir. Hakim kararz gerektiren i$lemlerde ba$kanzn verdigi kararlara kar$Z yapzlan itirazz numara itibarzyla izleyen ceza dairesi ba$kanz inceler. Son numaralz daire ba$kanznzn kararz, Birinci Ceza Dairesi Ba$kanz tarafindan incelenir. Udianame hazzrlanmasz halinde kovu$furma Yargztay ilgili ceza dairesince yapzlzr.

(7) Haklarznda inceleme ve soru$furma yapzlacaklarzn, inceleme ve soru$furma mercilerinin tayininde son gorev ve sifatlarz esas alznzr. Szkzyonetim Kanununda sozu edilen yetkili izin mercii, Yargztay Buyuk Gene/ Kuruludur. "

50. 26/9/2004 tarihli ve 5235 say1h Adli Yarg1 ilk Derece Mahkemeleri ile Bolge Adliye Mahkemelerinin Kurulu~, Gorev ve Y etkileri Hakkmda Kanun'un "Sulh ceza hakimligi" kenar ba~hkh 10. maddesinin birinci fikras1 ~oyledir:

"Kanunlarzn ayrzca gorevli kzldzgz haller saklz kalmak uzere, yurutulen soru$furmalarda hakim tarafindan verilmesi gerekli kararlarz almak, i$leri yapmak ve bunlara kar$Z yapzlan itirazlarz incelemek amaczyla sulh ceza hakimligi kurulmu$fur. "

51. 5235 say1h Kanun'un ''Agzr ceza mahkemesinin gorevi" kenar ba~hkh 12. maddesinin birinci ciimlesi ~oyledir:

"Kanunlarzn ayrzca gorevli kzldzgz haller saklz kalmak uzere, Turk Ceza Kanununda yer alan yagma (m. 148), irtikap (m. 250/1 ve 2), resmi belgede sahtecilik (m. 204/2), nitelikl dolandzrzczlzk (m. 158), hileli iflas (m. 161) sur;larz, Turk Ceza Kanununun jkinci Kitap Dorduncu Kzsmznzn Dort, Be$, Altz ve Yedinci Boliimunde tanzmlanan sur;lar (318, 319, 324, 325 ve 332 nci maddeler hari<;) ve 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayzlz Terorle Mucadele Kanununun kapsamzna giren sur;lar dolayzszyla ar;zlan davalar ile agzrla$tzrzlmz$ muebbet hapis, muebbet hapis ve on yzldan fazla hapis cezalarznz gerektiren sur;larla ilgili dava VE

i$lere bakmakla agzr ceza mahkemeleri gorevlidir."

52. Yarg1tay Ceza Genel Kurulunun 10/10/2017 tarihli ve E.2017/YYB-997, K.2017 /404 say1h ilammm ilgili k1sm1 ~oyledir:

,,

Ceza Gene/ Kurulunca r;ozumlenmesi gereken konu, jstanbul 23. Agzr Ceza Mahkemesi ile Yargztay 16. Ceza Dairesi arasznda olu$an olumsuz gorev uyu$mazlzgznzn giderilmesine ili$kindir.

Uyu$mazlzgzn isabetli bir hukuki r;ozume kavu$furulabilmesi ir;in, oncelikle konuyla ilgili kavramlar ve bu kavramlara ili$kin yasal duzenlemelerin uzerinde durulmasz gerekmektedir.

5271 sayzlz CMK'nun 2. maddesinde tanzmlanan 'soru$furma' ve 'kovu$furma'nzn yurutulmesine ili$kin usul ve esaslarz ir;eren gene/ hukumler aynz Kanunda duzenlenmi$, sur;un niteligi ile failin sifatzndan kaynaklanan ozel soru$furma usulleri ile kovu$furma

14


: 2016/25431 : 28/11/2018

makamlarznzn belirlenmesine ili$kin hiikiimler ise Anayasa ve ilgili kanunlarda ayrzca hiikiim altzna alznmz$tlr. Euna gore ana kural, saru$turma i$lemlerinin yiiriitiilmesi ve kavu$turma makamlarzmn belirlenmesi ar;zszndan gene! hiikiimlerin uygulanmasz alup, bu husustaki ozel hiikiimler ise; failin szfatz ve/veya suc;un niteligine baglz alarak, belirli ilkeler dagrultusunda ve mevzuatta ar;zkc;a belirtilen istisnai hallerde uygulanmaktadzr.

Hakim/er ve Savczlar Kanununda, hakim ve Cumhuriyet savczlarznzn i$ledikleri suc;lara ili$kin; 82 ila 92. maddeleri arasznda 'gorevden dagan veya gorev szrasznda i$lenen suc;lar'. 93. maddesinde 'ki$isel suc;lar' ve 94. maddesinde 'agzr ceza mahkemesinin gorevine giren suc;iistii halleri' almak iizere ii<; farklz hal ongoriilmii$tiir.

Suc;un 'agzr ceza mahkemesinin gorevine giren suc;iistii hali' kapsammda i$lenmesi durumunda uygulanacak saru$turma usulii ise aynz Kanunun 94. maddesinde hiikiim altma almmt$ alup, bu maddeye gore 'Agzr ceza mahkemesinin gorevine giren suc;iistii hallerinde hazzrlzk saru$turmasz gene! hiikiimlere gore yapzlzr. Hazzrlzk saru$turmasz yetkili Cumhuriyet savczlarz tarafindan bizzat yiiriitiiliir ... '

Hakimler ve Savczlar Kanununun 94. maddesinin uygulanma ka$ullarz a91smdan ayrzca, agzr ceza mahkemesinin gorevi ve suc;iistii kavramznzn da degerlendirilmesi gerekmektedir .

... Yarg1taym istikrar bulan ve siiregelen kararlarznda a91kland1g1 iizere; miitemad; suc;lardan alan silahlz teror orgiitiine iiye alma suc;unda, daha once orgiitiin kendisini feshetmesi, ki$inin orgiitten ayrzlmasz gibi bazt ozel durumlar haric; almak iizere kura, alarak temadinin yakalanma ile kesilecegi, dalayzszyla suc;un i$lendigi yer ve zaman diliminin buna gore belirlenmesi gerektigi, bu nedenle silahlz teror orgiitiine iiye alma suc;undan $iipheli kanumunda bulunan hakim ve Cumhuriyet savczlarz yakalandzklarz anda 'agzr ceza mahkemesinin gorevine giren suc;iistii hali'nin mevcut aldugu ve 2802 sayzlz Kanunun 94. maddesi geregince saru$turmanzn gene! hiikiimlere gore yapzlacagt an la$ tlmaktadzr .

... millet iradesine dayalz demakratik rejimi karuma amaczyla diizenlenen dava kanusu suc;larzn, herhangi bir kamu goreviyle baglantzlz ve gorevden yararlanzlarak i$lenmesi zorunlu almad1g1 gibi, 'ozgii sue;' niteligi ta$1mayan bu suc;lar a91SLndan failin memw almasznzn kurucu unsur da almad1g1, sanzk hakkmdaki iddianamede ... sanzgm ki$isel irade ve eylemleriyle FETOIPDY silahlt teror orgiitiine iiye aldugu, Cumhuriyet savczl1g1 szfatzndan bagzmszz alarak, oziinde anzlan orgiitiin iiyesi szfatzyla ve orgiit iiyeliginden kaynaklanan hiyerar$i ic;erisinde hareket ederek orgiitiin Tiirkiye Cumhuriyeti Devleti'nir. tiim anayasal kurumlarznz ele gec;irmeye yonelik herhangi bir kamu goreviyle bagda$mayan nihai amacma ula$mak ic;in bir siirec; ve basamak alarak gordiigii yargzsal mekanizmalara egemen alma faaliyetleri kapsammda ozel yetkili Cumhuriyet savczlzgma yerle$tirildigi, orgiitsel amac;larm gerc;ekle$tirilmesine yonelik orgiitsel mativasyan ile hareket ederek orgiit adzna c;alz$malar yaptzgz, boylece orgiit faaliyeti kapsamznda i$lendigi belirtilen dava kanusu suc;lara i$lirak ettigine dair nitelendirme ile kamu davasz ar;zldzgz, bu nedenl£

15


: 2016/25431 : 28/11/2018

sanzgzn eylemlerinin ki$isel su<; olarak kabulii gerektigi . .. dikkate alznarak ar;zklanan sebeplerle Yargztay 16. Ceza Dairesinin gorevsizlik kararznzn usul ve yasaya uygun oldugu kabul edilmelidir.

,,

53. Yarg1tay 16. Ceza Dairesinin 6/4/2016 tarihli ve E.2015/7367, K.2016/2130 say1h ilammm ilgili k1sm1 ~oyledir:

"Miitemadi sur;lardan olan silahlz teror orgiitiine iiye alma sur;unda temadinin yakalanma ile kesilecegi, orgiite katzlma tarihi ile yakalanma tarihi arasznda silahlz teror orgiitiiniin amar;ladzgz sur;u gerr;ekle$tirmeye elveri$li olan ve vahamet arz eden eylemlerin gerr;ekle$mesi halinde tiim eylemlerin ger;itli sur;a ili$kin kurallar ile jikri i<;tima hiikiimlen de nazara alznzp hukuken birlikte degerlendirilmesinde zorunluluk bulundugu [ anla~1lm1~t1r] ... "


"Orgiit Uyeligi:

TCK 220/2. maddede diizenlenmi$fir.

Orgiit iiyesi, orgiit amacznz benimseyen, orgiitiin hiyerar$ik yapzszna dahil olan ve bu suretle verilecek gorevleri yerine getirmeye hazzr olmak iizere kendi iradesini orgiit iradesine terk eden ki$idir. Orgiit iiyeligi, orgiite katzlmayz, baglanmayz, orgiite hakim olan hiyerar$ik giiciin emrine girmeyi ifade etmektedir. Orgiit iiyesi orgiitle organik bag kuru1 faaliyetlerine katzlmalzdzr. Organik bag, canlz, ge<;i$ken, etkin, faili emir ve talimat almayG ar;zk tutan ve hiyerar$ik konumunu tespit eden bag olup, iiyeligin en onemli unsurudur Orgiite yardzmda veya orgiit adzna su<; i$lemede de, orgiit yoneticileri veya diger mensuplarznzn emir ya da talimatlarz vardzr. Ancak orgiit iiyeligini belirlemede ayzrt edici /ark, orgiit iiyesinin orgiit hiyerar$isi dahilinde verilen her tiirlii emir ve talimatz sorgulamakszzzn tamamen teslimiyet duygusuyla yerine getirmeye hazzr olmasz ve oylece ifa etmesidir.

Orgiit iiyesinin bu sur;tan cezalandmlmasz i<;in orgiit faaliyeti kapsamznda ve amacz dogrultusunda bir sur; i$lemesi gerekmez ise de orgiitiin varlzgzna veya giir;lendirilmesine nedensel bir bag fa$zyan maddi ya da manevi somut bir katkzsznzn bulunmasz gerekir. Uyelik miitemadi bir sur; olmasz nedeniyle de eylemlerde bir sure devam eden yogunluk aranzr.

Temadi eden sur;lardan olan orgiit iiyeligi, hukuki veya fiili kesinti gerr;ekle$incey< kadar tek sur; sayzlzr. Orgiit iiyeligi, yakalanma, orgiitiin dagzlmasz, orgiitten ihrar; ya da kendiliginden orgiitten ayrzlma gibi sebeplerden sona erer. Yakalanmayan sanzk hakkznda diizenlenen iddianame temadi eden su<; i<;in hukuki kesinti olu$furmaz ...

Orgiit iiyesinin, orgiite bilerek ve isteyerek katzlmasz, katzldzgz orgiitiin niteligini ve amar;larznz bilmesi, onun bir parr;asz olmayz istemesi, katzlma iradesinin devamlzlzk arz

16


: 2016/25431 : 28/11/2018

etmesi gerekir. Orgute uye olan kimse, bir orgute girerken orgutun kanunun sur; saydzgz fiilleri i$lemek amaczyla kurulan bir orgut oldugunu bilerek uye olmak kastz ve iradesiyle hareket etmelidir ...

Tum faillerin kastznzn sur; i$lemek amaczyla kurulmu$ bir orgute katzlmak olmasz gerekirken hepsinin de aynz sur;larz i$lemek amacznda olmasz gerekmez. Bir olu$uma dahil olan ki$inin bu olu$umun sur; i$lemek amacznda oldugunun bilincinde olmasz aranzr.

Teror Orgutu Kurma Yonetme ve Uye Olma Sur;larz:

TCK'nzn 314. maddesi bakzmzndan; bir olu$umun, bir yapzlanmanzn silahlz teror orgutu sayzlabilmesi ir;in, TCK'nzn 220. maddesinde duzenlenen sur; i$lemek ir;in orgut kurma sur;unda orgutun varlzgz ir;in gerekli ko$ullar yanznda, Turk Ceza Kanununun ikinci kitap, dorduncu kzszm, dorduncu ve be$inci bolumlerinde yer a/an sur;larz 'amar; sur;' olarak i$lemek uzere kurulmu$ ve amaca matuf bir eylem gerr;eklqtirmeye yeterli derecede silahh olmasz ya da bu silahlarz kullanabilme imkanzna sahip bulunmasz gerekir. Bu sur;u, TCK'nzn 220. maddesinde duzenlenen sur;tan ayzran en onemli olr;ut budur.

"


"

Bir sur;un gorev sebebiyle i$lendiginin kabulu ir;in, eylemin memuriyet gorevinden dogmasz, memuriyet i$leriyle ilgili olmasz, diger bir anlatzmla sur;u olu$furan fiil ile gorev arasznda illiyet bagz bulunmasz ve gorevin sagladzgz imkanlardan faydalanzlarak i$lenmesi gerekir. Bu husus Dairemizce de benimsenen Yargztay Ceza Gene! Kurulunun 17.2.2004 tarih ve 2004/2-10 Esas, 2004/40 sayzlz kararznda; 'Gorev sebebiyle i$lenen sur; kavramznzn, memuriyet gorevinden dogan, gorev ile baglantzlz ve gorevden yararlanzlarak i$lenebilen sur;larz ifade eder. '$eklinde kabul edilmi$tir.

Turk Ceza Kanununun 314. maddesinde duzenlenen sur;larzn niteligi ve mahiyeti itibariyle, memuriyet gorevinden dogan, gorev ile baglantzlz ve gorevden yararlanzlarak i$lenebilen sur;lar kapsamznda kabul edilmesinin mumkun olmadzgz ar;zktzr. 0 ha/de bu sur;larzn ki$isel sur; kapsamznda degerlendirilmesinde de zaruret vardzr.

Dairemizce de benimsenen, ogretide ekseriyetle kabul goren yerle$ik yargzsal kararlara gore, orgutu yonetmek ya da orgute uye olmak sur;larz mutemadi (kesintisiz) sur;lardandzr. Yani fiilin icrasz sureklilik arz eder. Bu sur;larda orgut hiyerar$isine dahi1 olup faaliyetlere ba$lanmakla sur; tamamlanmz$flr. Ancakfiilin icrasz devam ettigi muddetr;e fiilin ifade ettigi hakszzlzk da sureceginden sur; i$lenmeye devam edecektir. Failin kendi istegiyle ya da irade dz$Z olarak orgutten ayrzlmasz halinde sur; bitmi$ olacaktzr. Mutemaa sur;larzn tamamlanmaszyla bitmesi aynz anlamz fa$zmamaktadzr.

Mutemadi sur;larzn ceza ve muhakeme hukuku bakzmzndan onemli sonur;larz mevcuttur. Ceza hukuku bakzmzndan, sur;a fe$ebbus fiilin bitmesine kadar degil tamamlanmaszna kadar mumkundur. j$firak ise bitinceye kadar gerr;ekle$ebilir. Sur; i$lenmeye devam ettiginden, ko$ullarz varsa mqru savunma hukumleri uygulanabilir. Uygulanacak ceza hukumleri bakzmzndan temadinin bittigi tarih esas alznmalzdzr. Yine kusur yetenegi ve ya$ kur;uklugu

17


: 2016/25431 : 28/11/2018

biti!j tarihine gore tayin edilir. Muhakeme hukuku bakzmzndan ise, zamana:Jzmz, yetkili mahkeme ve :jikayet siiresi temadinin biti!jine gore degerlendirilecektir. Ancak suc;un miitemadi niteligi, kural olarak gorevli mahkemenin belirlenmesi ya da kovu:jturma usuliiniin tespiti baglamznda bir ozellik ta!jzmaz. Orgiit iiyeligi temadi eden suc;lardan olmasz nedeniyle hukuki ve fiili kesintiyle sona erecektir. Kesinti tarihi sue; tarihidir. Fiili olarak teror orgiitiinden daha once ayrzlmz:J olmamak ve faaliyetlere devam ediyor olmak ko:juluyla, teror orgiitii yoneticisi ya da iiyesinin yakalanma tarihi, sue; i:jlenmeye devam edildiginden (CMK 2/1-j), 5235 sayll1 Kanun'un 12/1 maddesi de gozetildiginde ag1r cezaltk suc;iistii hali olarak kabul edilmelidir.

'Agzr ceza mahkemesinin gorev alamna giren suc;iistii halinde, herhangi bir izin sistemi getirilmedigi gibi, suc;un tiiriine veya yaptlan goreve ya da sahip olunan iinvana ili:jkin herhangi bir ayznm da yapllmadzgmdan hakim ve Cumhuriyet savctlarmm soru:jturulmasz gene! hiikiimlere gore yaptlacaktlr.' (Ceza Genet Kurulu 19/02/2013 tarih ve 2011/5.MD-l 37 esas, 2013/58 sayzlz kararz)

II

56. Yarg1tay 12. Ceza Dairesinin 5/7/2018 tarihli ve E.2017/7338, K.2018/7621 say1h karannm ilgili kism1 ~oyledir:

5271 saytl1 CMK'mn koruma tedbirlerine dayalt tazminat isteme ko:jullarmt diizenleyen 142/1 maddesinde, karar veya hiikiimlerin kesinle:jme tarihini izleyen bir yd ic;inde tazminat isteminde bulunulunulabilecegi belirtilmekle birlikte, bazz hallerde tazminat talebinin dayanagz olan ceza dava dosyasz ya da soru:jturma dosyasznda esas hakkznda bir karar verilmesi ve bu kararzn kesinle:jmesi gerekmez.

Keza, gozaltz siiresi yasada apkc;a belirtilmi!j olup, ki:jinin yasadaki bu siire ic;inde hakim oniine pkanltp, 91kanlmad1gmm saptanmasmm davanzn esas1yla herhangi bir ilgisi bulunmad1g1 gibi bu konudaki talepler hakkznda karar verilmesi ic;in davanzn esas1 hakkmda karar verilmesine de gerek bulunmamaktad1r.

Yine aym :jekilde, kanuni haklan hatirlattlmadan veya hatirlatllan haklarzndan yararlandzrzlma istegi yerine getirilmeden tutuklanan, Kanuna uygun olarak tutuklandzgz halde makul siirede yargzlama mercii huzuruna c;zkarzlmayan, yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarzndaki suc;lamalar kendilerine, yazzyla veya bunun hemen olanaklz bulunmad1g1 hallerde sozle apklanmayan, yakalanmalan veya tutuklanmalan yakznlanna bildirilmeyen, ya da hakkzndaki arama karan olc;iisiiz bir :jekilde gerc;ekle:jtirilen ki:jilerin tazminat istemleri konusunda, astl davada hiikiim verilmesini veya verilen hiikmiin kesinlqmesini beklemeye gerek bulunmamaktadzr.

Zira bu talepler, aszl davanzn sonucunu etkileyici veya aszl davamn sonucuna baglz talepler degildir. Ancak aszl davamn sonucuna baglz veya aszl davada verilecek kararlarz etkileyici talepler yoniinden mutlaka davamn esaszyla ilgili verilen karar veya hiikmiir kesinle:jmesi zorunludur.

V. iNCELEME VE GEREK<;E

57. Mahkemenin 28/11/2018 tarihinde yapm1~ oldugu toplant1da ba~vuru incelenip geregi dti~tiniildii:

18


: 2016/25431 : 28/11/2018

A. Kotii Muamele Y asagmm ihlal Edildigine ili~kin iddia

1. Ba~vurucunun iddialan

58. Ba~vurucu; yeterli havaland1rma bulunmayan bir ortamda 90k say1da ki~iyle birlikte gozaltmda tutuldugunu, bu stirede yeterli beslenme imkanmm kendisine verilmedigini, avukat yard1mmdan yararlandmlmad1gm1, gozalt1 stiresinin uzatilmasma ili~kin kararlardan haberdar edilmedigini, ters kelep9e takilarak adliyeye getirildigini ve uzun bir sure adliyede bu ~ekilde bekletildigini, hapishaneye giri~te tist aramas1 yap1hrken hakarete maruz kald1g1m belirterek kotti muamele yasagmm ve masumiyet karinesinin ihlal edildigini ileri stirmti~ttir.

2. Degerlendirme

59. Anayasa Mahkemesi, olaylann ba~vurucular tarafmdan yapilan hukuki nitelendirmesi ile bagh olmay1p olay ve olgulann hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013 § 16). Ba~vurucunun ~ikayetinin ozti, gozalt1 ve devammda baz1 uygulamalar nedeniyle kotti muamele yasagmm ihlal edildigine ili~kindir. Dolay1s1yla ba~vurucunun bu boltimdeki iddialanmn Anayasa'mn 17. maddesi 9er9evesinde kotti muamele yasag1 kapsammda incelenmesi gerekir.

60. Anayasa'mn 148. maddesinin ti9tincti fikrasmm sonctimlesi ~oyledir:

"Ba:jvuruda bulunabilmek fr;in olagan kanun yollarznzn tuketilmi:J olmasz :Jarttzr. "

61. 30/3/2011 tarihli ve 6216 say1h Anayasa Mahkemesinin Kurulu~u ve Y argilama Usulleri Hakkmda Kanun'un "Bireysel ba,Jvuru hakkz" kenar ba~hkh 45. maddesinin (2) numarah fikras1 ~oyledir:

'ihlale neden oldugu ileri surulen i:jlem, eylem ya da ihmal i9in kanunda ongorulmu§ idari ve yargzsal ba:jvuru yollarznzn tamamznzn bireysel ba:jvuru yapzlmadan once tuketilmi!j olmasz gerekir. "

62. Yukanda belirtilen Anayasa ve Kanun htiktimleri geregince Anayasa Mahkemesine bireysel ba~vuru, iddia edilen hak ihlallerinin derece mahkemelerince dtizeltilmemesi halinde ba~vurulabilecek ikincil nitelikte bir kanun yoludur. Bireysel ba~vuru yolunun ikincil niteligi geregi Anayasa Mahkemesine bireysel ba~vuruda bulunabilmek i9in oncelikle olagan kanun yollanmn ttiketilmesi zorunludur (Ay,Je Zzraman ve Cennet Ye,Jilyurt, B. No: 2012/403, 26/3/2013, §§ 16, 17).

63. Somut olayda gozalt1 stirecindeki kotti muamele iddialanna ili~kin olarak ba~vurucu, genel olarak gozaltmda iken kamu gorevlileri tarafmdan kotti muameleye maruz b1raklld1gm1 ve insani olmayan gozalt1 ko~ullannda kasti bir ~ekilde tutuldugunu ileri stirmektedir. Bu boltimdeki iddialar bir btittin olarak degerlendirildiginde ba~vurucunun yakaland1g1 andan itibaren kamu gorevlilerinin kendisine kotti muamelede bulundugundan ~ikayet9i oldugu gortilmektedir. Ba~vurucu, gozaltmda tutma ko~ullannm yetersizliginden bahsetmi~se de bu kapsamda maruz kald1g1m ileri stirdtigti kotti muamelenin kamu gorevlilerinin kas1t ve/veya ihmalinden mi yoksa salt tutulma ko~ullanndan m1 kaynakland1gm1 a91k9a belirtmemi~tir. Dolay1s1yla soz konusu iddialann Anayasa

19


: 2016/25431 : 28/11/2018

Mahkemesince dogrudan incelenebilmesi i9in yeterli bilgi ve belge bulunmad1g1 anla~1lm1~tu. Bu baglamda somut olaym ko~ullannm ba~vurucunun amlan iddialannm kamu gorevlilerinin kas1t ve/veya ihmalinden kaynaklamp kaynaklanmad1gma dair adli ve/veya idari bir soru~turmayla ortaya konmas1 gerekmektedir (benzer yondeki bir degerlendirme i9in bkz. Mehmet Hasan Altan (2) [GK] , B. No: 2016/23672, 11/1/2018, § 249).

64. Dolay1s1yla ba~vurucunun ~ikayetlerini, varsa bu konudaki kamtlanm oncelikle ve suresinde yetkili idari ve yarg1sal mercilere iletmeden, hak ihlali iddialanm oncelikle bu makamlann degerlendirmesini, 9ozume kavu~turmasm1 beklemeden dogrudan Anayasa Mahkemesine bireysel ba~vuruda bulundugu anla~1lmaktad1r.

65. Ba~vurucu, Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmm bir karanna atifla (5/10/2016 tarihli ve 2016/134826 Sor. No.lu karar) ~ikayetleri yonunden bir iv hukuk yolunun bulunmad1gm1 ileri surmu~ ise de soz konusu kararda "iddialarzn gene! ve soyut nitelikte olmas1 ve ciddi bulgu ve belgelere dayanmamas1" gerek9eleriyle ~ikayetin i~leme konulmad1g1 belirtilmi~tir. Dolay1s1yla ba~vurucunun ileri surdugu ~ikayetleri uzerine verilmi~ bir karar bulunmamaktad1r.

66. A91klanan gerek9elerle ba~vurunun bu k1smmm ba§vuru yollannzn tuketilmemi§ olmas1 nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

B. Adil Y argdanma Hakkmm ihlal Edildigine ili~kin iddia


67. Ba~vurucu; soru~turma evresinde kendisine su9lamalara ili~kin genel sorular yoneltildigini, hakkmdaki somut isnatlann ve delillerin a91klanmad1gm1, boylelikle su9lamalara ve bunlann dayanaklanna kar~1 savunma yapma irnkanmm k1s1tland1g1m, hapishanede kitap smulamasmm bulunmas1 ile kendisine bilgisayar verilmemesinin savunmasm1 yapmasm1 zorla~tud1gm1 belirterek adil yarg1lanma hakkmm ihlal edildigini ileri surmu~tur.

68 . Ba~vurucu, aynca gozaltma almd1g1 andan itibaren kendi avukatm1 se9mesine ve istedigi avukat ile savunma yapmasma izin verilmedigini, mudafi ile goru~mesinin teknik kayda almmasmm savunma yapma irnkanmm elinden ald1g1m, boylece silahlann e~itligi ve 9eli~meli yarg1lama ilkeleri ile adil yarg1lanma hakkmm ihlal edildigini iddia etmi~tir.

2. Degerlendirme

69. Bireysel ba~vuru yoluyla Anayasa Mahkemesine ba~vurabilmek i9in olagan kanun yollannm lliketilmi~ olmas1 gerekir (Ay§e Z1raman ve Cennet Ye§ilyurt, §§ 16, 17).

70. Somut olayda ba~vurucu, soru~turma sureci devam ederken bireysel ba~vuruda bulunmu~; sonrasmda hakkmda kamu davas1 a91lm1~tlr. Anayasa Mahkemesince bireysel ba~vurunun karara bagland1g1 tarih itibanyla ba~vurucu hakkmdaki kovu~turmanm devam ettigi gorulmektedir. Ba~vurucunun ba~vuru formunda dile getirdigi bu llir ~ikayetlerini yarg1lamada ve sonrasmda temyiz a~amalannda ileri surebilme, bu a~amalarda inceletme irnkam bulunmaktad1r. Bu 9er9evede derece mahkemelerinin yarg1lama ve temyiz sure9leri beklenmeden soru~turma surecindeki adil yargilanma hakk1 ihlali ~ikayetlerinin ba~vurucu tarafmdan bireysel ba~vuruya konu edildigi gorulmu~llir.

20


: 2016/25431 : 28/11/2018

71. A91klanan gerek9elerle ba~vurunun bu k1smmm ba§vuru yollannm tuketilmemi§ olmas1 nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

C. Ozel Hayata Sayg1 ve Konut Dokunulmazhg1 Haklarmm ihlal Edildigine ili~kin iddia


72. Ba~vurucu -Yarg1tay tiyesi olarak- hakkmda Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmca soru~turma yuruttilmesinin mtimktin olmad1gm1, bu itibarla gorevsiz mercilerce verilmi~ arama karanna dayamlarak konutunda ve i~yerinde arama yap1ld1g1m belirterek ozel hayatm gizliligi ve konut dokunulmazhg1 haklannm ihlal edildigini ileri stirmti~ttir.

2. Degerlendirme

73. Bireysel ba~vuru yoluyla Anayasa Mahkemesine ba~vurabilmek i9in oncelikle olagan kanun yollannm ttiketilmi~ olmas1 gerekir (Awe Z1raman ve Cennet Ye§ilyurt, §§ 16, 17).

74. 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinin (1) numarah fikrasmm (i) bendinde, su9 soru~turmas1 veya kovu~turmas1 s1rasmda hakkmdaki arama karan ol9tistiz bir ~ekilde ger9ekle~tirilen ki~ilere tazminat talebinde bulunabilme imkam tanmmaktadir (bkz. § 39).

75. Anayasa Mahkemesi, ceza soru~turmas1 veya kovu~turmas1 sirasmda soru~turma mercilerince ya da yarg1 organlannca ~tiphelilerle ilgili olarak uygulanan arama tedbirinin hukuka aykm oldugu iddialanna ili~kin olarak bireysel ba~vurunun incelendigi tarih itibanyla asil soru~turma/kovu~turma sonu9lanmam1~ da olsa -ilgili Yarg1tay i9tihatlanna atif yaparak- 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde ongorulen tazminat davas1 a9ma imkanmm ttiketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu oldugu sonucuna varm1~tlf (Alaaddin Akka§oglu ve Akis Yaymc1hk San. ve Tic. A.$., B. No: 2014/18247, 20/12/2017, §§ 18-30).

76. Somut olayda Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmm yaz1h talimatl uyannca ba~vurucunun konutunda, i~yerinde ve aracmda 18-19/7/2016 tarihlerinde arama yap1lm1~t1r. Bu aramalann hukuka uygun olup olmad1g1 5271 say1h Kanun'un 141. maddesi kapsammda a91lacak davada incelenebilir. Bu madde kapsammda a91lacak dava yoluyla soz konusu aramalann hukuka aykm oldugu tespit edildiginde ba~vurucu lehine tazminata da htikmedilebilecektir. Buna gore 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde belirtilen dava yolunun ba~vurucunun durumuna uygun telafi kabiliyetini haiz, etkili bir hukuk yolu oldugu ve bu olagan ba~vuru yolu ttiketilmeden yap1lan bireysel ba~vurunun incelenmesinin bireysel ba~vurunun ikincillik niteligi ile bagda~mad1g1 sonucuna vanlm1~t1r.

77. A91klanan gerek9elerle ba~vurunun bu kismmm ba§vuru yollannm tuketilmemi§ olmas1 nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

D. Miilkiyet Hakkmm ihlal Edildigine ili~kin iddia


78. Ba~vurucu, gorevli ve yetkili olmayan merci tarafmdan yapilan el koyma i~lemi nedeniyle mtilkiyet hakkmm ihlal edildigini ileri stirmti~ttir.

21


: 2016/25431 : 28/11/2018

2. Degerlendirme

79. 6216 say1h Kanun'un 48. maddesinin (2) numarah fikrasmda a91k9a dayanaktan yoksun ba~vurulann Anayasa Mahkemesince kabul edilemezligine karar verilebilecegi belirtilmi~tir. Bu baglamda ba~vurucunun ihlal iddialanm kamtlayamad1g1, temel haklara yonelik bir mudahalenin olmad1g1 veya mudahalenin me~ru oldugu a91k olan ba~vurular ile karma~1k veya zorlama ~ikayetlerden ibaret ba~vurular a91k9a dayanaktan yoksun kabul edilebilir (Hikmet Balabanoglu, B. No: 2012/1334, 17/9/2013, § 24).

80. Ba~vurucu, gorevli ve yetkili olmayan merci tarafmdan yap1lan el koyma i~lemiyle mulkiyet hakkmm ihlal edildigini ileri surmu~ ancak buna ili~kin herhangi bir belge sunmad1g1 gibi a91klamada da bulunmam1~t1r. Bu kapsamda hangi mulkiyet konusu olabilecek e~ya ve mala el konuldugunu a91klamam1~ ve bu el koyma i~leminin kimin tarafmdan yapild1gm1 belirtmemi~tir. Dolay1s1yla soz konusu iddianm kamtlanmam1~ ~ikayet kapsammda kabul edilmesi gerekmektedir.

81 . A91klanan gerek<;elerle ba~vurunun bu kismmm, diger kabul edilebilirlik ko~ullan yonunden incelenmeksizin ac;zkc;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

E. Ki~i Hiirriyeti ve Giivenligi Hakkmm ihlal Edildigine ili~kin iddia

1. Gozaltma Almanm Hukuki Olmad1gma ili~kin iddia

a. Ba~vurucunun iddialan

82. Ba~vurucu, su<; ~uphesi olmaks1zm gorevli ve yetkili olmayan savc1hk tarafmdan gozaltma almmas1 nedeniyle ki~i hurriyeti ve guvenligi hakkmm ihlal edildigini ileri surmu~tur.

b. Degerlendirme

83. Anayasa'nm 148. maddesinin ti<;tincu f1krasmm soncumlesi ~oyledir:

11BaJvuruda bulunabilmek i<;in olagan kanun yollarznzn tuketilmiJ olmasz Jarttzr. 11

84. 6216 say1h Kanun'un 11Bireysel ba§vuru hakkz" kenar ba~hkh 45 . maddesinin (2) numarah fikras1 ~oyledir:

11jhfale neden oldugu ileri surulen iJlem, eylem ya da ihmal i<;in kanunda ongorulmu§ idari ve yargzsal baJvuru yollarznzn tamamznzn bireysel baJvuru yapzlmadan once tuketilmiJ olmasz gerekir. 11

85 . Bireysel ba~vuru yolunun ikincil niteligi geregi Anayasa Mahkemesine bireysel ba~vuruda bulunabilmek i<;in oncelikle olagan kanun yollannm tuketilmesi zorunludur (Awe Zzraman ve Cennet Ye§ilyurt, §§ 16, 17).

86. Anayasa Mahkemesi, kanunda ongorulen gozalt1 suresmm a~Ild1g1 veya yakalama ve gozaltma almmanm hukuka aykm oldugu iddialanna ili~kin olarak bireysel

22

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/25431 : 28/11/2018

ba$vurunun incelendigi tarih itibanyla asil dava sonw;;lanmam1$ da olsa -ilgili Yarg1tay i9tihatlanna atif yaparak- 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde ongorlilen tazminat davas1 a9ma imkanmm tiiketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu oldugu sonucuna varm1$tlf (Hikmet Kopar ve digerleri [GK], B. No: 2014/14061, 8/4/2015, §§ 64-72; Hidayet Karaca [GK], B. No: 2015/144, 14/7/2015, §§ 53-64; Gunay Dag ve digerleri [GK], B. No: 2013/1631, 17/12/2015, §§ 141-150; jbrahim Sonmez ve Nazmiye Kaya, B. No: 2013/3193, 15/10/2015, §§ 34-47).

87. Ote yandan Anayasa Mahkemesi olaganiistii hal ilam sonrasmda uygulanan olagan doneme gore daha uzun stireli gozalt1 tedbirleri yontinden de bu stirelerin makul olmad1g1 $ikayetlerini incelemi$ ve bu konuda 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde ongorlilen tazminat davas1 a9ma imkamnm ttiketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu oldugu sonucuna varm1$tlr (Neslihan Aksakal, B. No: 2016/42456, 26/12/2017, §§ 30-37; Mehmet Hasan Altan (2), §§ 84-93).

88. Ba$vurucu, aynca gorevli ve yetkili olmayan savc1hk tarafmdan yakalama i$lemi nedeniyle ki$i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigini iddia etmi$ ise de hakkmda herhangi bir $ekilde yakalama i$lemi uygulanmam1$tlf.

89. Somut olayda, ba$vurucu yontinden gozalt1 tedbirinin hukuki olmad1gma ili$kin iddiayla ilgili olarak yukanda amlan kararlarda vanlan sonu9lardan aynlmay1 gerektiren bir durum bulunmamaktadir.

90. A91klanan gerek9elerle ba$vurunun bu kismmm ba§vuru yollarznzn tuketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

2. Tutuklamanm Hukuki Olmad1gma ili~kin iddia


91. Ba$vurucu; tutuklama nedenlerinin bulunmad1gm1, tutuklamaya neden olabilecek hi<;; bir maddi olgunun kararda gosterilmedigini, tutuklama karannm gerek9esiz oldugunu ve tutuklama karannda adli kontrol tedbirlerinin neden yetersiz kald1gmm a91klanmad1gm1 belirterek ki$i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigini ileri stirmil$ ve tazminat talebinde bulunmu$tur.

92. Ba$vurucu; aynca darbe te$ebbtistiyle veya orgtitle bir ilgisinin bulunmad1gm1, olayda kendisi yontinden su9tistii halinin mevcut olmad1gm1, bu nedenle yap1lacak bir soru$turmanm Yarg1tay Kanunu'na gore Y arg1tay Birinci Ba~kanhk Kurulunca ytirtitiilmesi gerektigini ileri stirmil$tiir.

b. Degerlendirme

93. Anayasa'nm "Temel hak ve hurriyetlerin sznzrlanmasz" kenar ba$hkh 13. maddesi ~oyledir:

"Temel hak ve hiirriyetler, ozlerine dokunulmakszzzn yalnzzca Anayasanzn ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere baglz olarak ve ancak kanunla sznzrlanabilir. Bu sznzrlamalar, Anayasanzn soziine ve ruhuna, demokratik toplum diizeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve olr;iiliiliik ilkesine aykzrz olamaz. "

23


: 2016/25431 : 28/11/2018

94. Anayasa'nm "Temel hak ve hurriyetlerin kullanzlmasznzn durdurulmasz" kenar ba~hkh 15. maddesi ~oyledir:

"Sava$, seferberlik, szkzyonetim veya olaganustu hallerde, milletlerarasz hukuktan dogan yukumlulukler ihldl edilmemek kaydzyla, durumun gerektirdigi olc;ude temel hak ve hurriyetlerin kullanzlmasz kzsmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar i<;in Anayasada ongorulen guvencelere aykm tedbirler alznabilir.

Birinci fikrada belirlenen durumlarda da, sava$ hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen 6/umler dz$znda, ki$inin ya$ama hakkzna, maddf ve manevf varlzgznzn butunliigiine dokunulamaz; kimse din, vicdan, di1$i1nce ve kanaatlerini apklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayz su<;lanamaz; su<; ve cezalar ge<;mi$e yurutulemez; su<;lulugu mahkeme kararz ile saptanzncaya kadar kimse su<;lu sayzlamaz. "

95. Anayasa'nm "Ki!ji hurriyeti ve guvenligi" kenar ba~hkh 19. maddesinin birinci fikras1 ile ti<;tincti f1krasmm birinci ctimlesi ~oyledir:

"Herkes, ki$i hiirriyeti ve giivenligine sahiptir.

Su<;lulugu hakkznda kuvvetli belirti bulunan ki$iler, ancak ka<;malarznz, delillerin yokedilmesini veya degi$firilmesini onlemek maksadzyla veya bunlar gibi tutuklamayz zorunlu kzlan ve kanunda gosterilen diger hallerde hdkim kararzyla tutuklanabilir. "

96. Anayasa Mahkemesi, olaylann ba~vurucular tarafmdan yap1lan hukuki nitelendirmesi ile bagh olmay1p olay ve olgulann hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, § 16). Ba~vurucunun ~ikayetinin ozti, tutuklulugun hukuki olmad1gma ili~kindir. Dolay1s1yla ba~vurucunun bu boltimdeki iddialannm Anayasa'nm 19. maddesinin ti<;tincti fikras1 baglammda ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakk1 kapsammda incelenmesi gerekir.

i. Uygulanabilirlik Yoniinden

97. Anayasa Mahkemesi, olagantistti yonetim usullerinin uyguland1g1 donemlerde alman tedbirlere ili~kin bireysel ba~vurulan incelerken Anayasa'nm 15. maddesinde ortaya konulan tern el hak ve ozgtirltiklere ili~kin gtivence rej imini dikkate alacagm1 belirtmi~tir (Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 187-191). Soru~turma mercilerince ba~vurucuya yoneltilen ve tutuklama tedbirine konu olan su9lama, ba~vurucunun darbe te~ebbtistintin arkasmdaki yapilanma oldugu belirtilen FETO/PDY tiyesi oldugu iddias1dir. Anayasa Mahkemesi, amlan su9lamanm olagantistti hal ilamm gerekli k1lan olaylarla ilgili oldugunu degerlendirmi~tir (Selr;uk Ozdemir, § 57).

98. Ba~vurucu hakkmda uygulanan tutuklama tedbirinin hukuki olup olmad1gmm incelenmesi Anayasa'nm 15. maddesi kapsammda yap1lacaktir. Bu inceleme sirasmda oncelikle ba~vurucunun tutuklanmasmm ba~taAnayasa'nm 13. ve 19. maddeleri olmak tizere diger maddelerinde yer alan gtivencelere aykm olup olmad1g1 tespit edilecek, aykmhk saptanmas1 halinde ise Anayasa'nm 15. maddesindeki ol9titlerin bu aykmhg1 me~ru k1hp kilmad1g1 degerlendirilecektir (Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 193-195, 242).

24


: 2016/25431 : 28/11/2018

ii. Kabul Edilebilirlik Yonilnden

(1) Genel ilkeler

99. Anayasa'nm 19. maddesinin birinci fikrasmda, herkesin ki~i hiirriyeti ve gtivenligi hakkma sahip oldugu ilke olarak ortaya konduktan sonra ikinci ve ti<;tincti fikralannda, ~ekil ve ~artlan kanunda gosterilmek ~art1yla ki~ilerin ozgtirltigtinden mahrum b1rak1labilecegi durumlar smirh olarak sayilm1~tlf (Murat Narman , B. No: 2012/1137, 2/7/2013, § 42).

100. Ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkma yonelik bir mtidahale olarak tutuklamanm Anayasa'nm 13 . maddesinde ongortilen ve tutuklama tedbirinin niteligine uygun dti~en, kanun tarafmdan ongortilme, Anayasa'nm ilgili maddelerinde belirtilen hakh sebeplerden bir veya daha fazlasma dayanma ve ol9tiltiltik ilkesine aykm olmama ko~ullanna uygun olup olmad1gmm belirlenmesi gerekir (Halas Asian, B. No: 2014/4994, 16/2/2017, §§ 53, 54).

101. Anayasa'nm 19. maddesinin ti<;tincti fikrasma gore tutuklama ancak su9lulugu hakkznda kuvvetli belirti bulunan ki~iler bakimmdan mtimktindtir. Bir ba~ka anlatimla tutuklamamn on ko~ulu, ki~inin su9lulugu hakkmda kuvvetli belirtinin bulunmas1d1r. Bunun i9in su9lamanm kuvvetli sayilabilecek inandmc1 delillerle desteklenmesi gerekir (Mustafa Ali Balbay, B. No: 2012/1272, 4/12/2013 , § 72).

102. Ote yandan Anayasa'nm 19. maddesinin ti<;tincti fikrasmda, tutuklama karannm ka<;:ma ya da delillerin yak edilmesini veya degi~tirilmesini onlemek amac1yla verilebilecegi belirtilmi~tir. 5271 say1h Kanun'un 100. maddesine gore de ~tipheli veya samgm ka9mas1, saklanmas1 veya ka9acag1 ~tiphesini uyandiran somut olgulann bulunmas1, ~tipheli veya samgm davram~lannm delilleri yok etme, gizleme veya degi~tirme, tamk, magdur veya ba~kalan tizerinde baski yapilmas1 giri~iminde bulunma hususlannda kuvvetli ~tiphe olu~turmas1 hallerinde tutuklama karan verilebilecektir. Maddede aynca i~lendigi konusunda kuvvetli ~tiphe bulunmas1 ~art1yla tutuklama nedeninin varsayilabilecegi su9lara ili~kin bir listeye yer verilmi~tir (Halas Asian, §§ 58, 59).

103 . Diger taraftan Anayasa'nm 13 . maddesinde temel hak ve ozgtirltiklere yonelik sm1rlamalann ol<;:iiliiliik ilkesine aykm olamayacag1 belirtilmi~tir. Bu baglamda dikkate almacak hususlardan biri, tutuklama tedbirinin isnat edilen su9un onemi ve uygulanacak olan yaptmmm agirhg1 kar~1smda ol9tilti olmas1dir (Halas Asian , § 72).

104. Her somut olayda tutuklamanm on ko~ulu olan su9un i~lendigine dair kuvvetli belirtinin olup olmad1gmm, tutuklama nedenlerinin bulunup bulunmad1gmm ve tutuklama tedbirinin ol9tiltiltigtintin takdiri oncelikle amlan tedbiri uygulayan yarg1 mercilerine aittir. Zira bu konuda taraflarla ve delillerle dogrudan temas halinde olan yarg1 mercileri Anayasa Mahkemesine kiyasla daha iyi konumdadir (Giilser Yzldzrzm (2) [GK], B. No: 2016/40170, 16/11/2017, § 123). Bununla birlikte yarg1 mercilerinin belirtilen hususlardaki takdir arahgm1 a~1p a~mad1g1 Anayasa Mahkemesinin denetimine tabidir. Anayasa Mahkemesinin bu husustaki denetimi, somut olaym ko~ullan dikkate almarak ozellikle tutuklamaya ili~kin sure<; ve tutuklama karannm gerek9eleri tizerinden yapilmahdir (Erdem Giil ve Can Diindar [GK], B. No: 2015/18567, 25/2/2016, § 79; Sel9uk Ozdemir, § 76; Giilser Yzldzrzm (2), § 124).

25


: 2016/25431 : 28/11/2018

(2) ilkelerin Olaya Uygulanmas1

105. Somut olayda oncelikle ba~vurucunun tutuklanmasmm kanuni dayanagmm olup olmad1gmm belirlenmesi gerekir. Ba~vurucu, darbe te~ebbtistinlin arkasmdaki yapilanma oldugu belirtilen FETO/PDY mensubu oldugu iddias1yla yiiriitiilen soru~turma kapsammda silahh teror orgtitii tiyesi olma srn;lamas1yla 5271 say1h Kanun'un 100. maddesi uyannca tutuklanm1~tlr.

106. Diger taraftan ba~vurucu, gorevinden kaynaklanan gtivencelere riayet edilmeksizin tutukland1gm1 iddia etmektedir.

107. 2797 say1h Kanun'un 46. maddesinin (1) numarah fikrasmda, Yarg1tay tiyelerinin gorevlerinden dogan veya gorevleri s1rasmda i~ledikleri iddia edilen srn;lan ile ki~isel srn;lan i<;in soru~turma a<;ilmasmm Birinci Ba~kanhk Kurulunun karanna bagh oldugu ancak agir ceza mahkemesinin gorevine giren su<;tistii hallerinde soru~turmanm genel htiktimlere gore yiiriitiilecegi dtizenlenmi~tir.

108. Aym Kanun'un 46. maddesinin (2), (3) ve (6) numarah fikralannda ise agir ceza mahkemesinin gorevine giren ki~isel su<;larla ilgili su<;tistii hali istisna olmak tizere gorevlerinden dogan veya gorevleri s1rasmda i~ledikleri iddia edilen su<;lan ve ki~isel su<;lan nedeniyle Y arg1tay tiyeleri hakkmda koruma tedbirlerine ancak -soru~turma ile gorevlendirilen ba~kanm talebi tizerine- Birinci Ba~kanhk Kurulunun onamas1 ile karar verilecegi, agir ceza mahkemesinin gorevine giren ki~isel su<;larla ilgili su<;tistti hallerinde soru~turmanm genel htiktimlere gore ytirtitiilecegi ifade edilmi~tir.

109. Buna gore kural olarak Yarg1tay tiyeleri hakkmda gorevlerinden dogan veya gorevleri sirasmda i~ledikleri iddia edilen su<;lann yam sira ki~isel su<;lan bak1mmdan da ceza soru~turmas1 a<;ilmas1 Y arg1tay Birinci Ba~kanhk Kurulunun karar almasma baghd1r. Yine bu su<;lar bakimmdan Yarg1tay tiyeleri hakkmda tutuklama da dahil olmak tizere koruma tedbirlerinin uygulanmasma karar verme gorevi nihayetinde Birinci Ba~kanhk Kuruluna aittir.

110. Bununla birlikte agir ceza mahkemesinin gorevine giren ki~isel su<;larla ilgili olarak su<;tistii halinin bulunmas1 durumunda soru~turma genel htiktimlere gore yiiriitiilecek ve bu soru~turmada tutuklama tedbirine genel yetkili yarg1 orgam olarak sulh ceza hakimliklerince karar verilebilecektir. Belirtilen durumda kovu~turma ise Y arg1tayda yap1 lacaktlf.

111. Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmca, 15/7/2016 tarihinde ya~amlan darbe te~ebbtistine deginilerek ba~vurucunun silahh teror orgtitii tiyesi olma su<;undan tutuklanmas1 talep edilmi~tir (bkz. § 16).

112. Ba~vurucu hakkmda Ankara Cumhuriyet Ba~savc1hgmca dtizenlenen fezlekede -darbe tehlikesinin tam olarak bertaraf edilemedigine dikkat <;ekilerek- somut olayda agir ceza mahkemesinin gorev alanma giren su<;tistii halinin mevcut oldugu belirtilmi~, buna gore ba~vurucu hakkmda genel htiktimler dogrultusunda 16/7/2016 tarihinde soru~turma ba~lat1ld1g1 ifade edilmi~tir (bkz. § 23).

26


: 2016/25431 : 28/11/2018

113. Y arg1tay Cumhuriyet Ba~savc1hgmca dtizenlenen iddianamede ise ba~vurucuya isnat olunan srn;un agu ceza mahk:emesinin gorev alanma giren ve temadi eden srn;lardan olduguna, temadinin fiili ve hukuki kesintiye ugrad1g1 tarihe kadar srn;un i~lenmeye devam ettiginin yerle~ik yarg1 kararlan ile kabul edildigine deginilmi~; bu itibarla temadinin kesildigi yakalama tarihinin srn; tarihi olarak bir ba~ka ifadeyle srn;ustii hali olarak kabul edilmesi gerektigi degerlendirilerek soru~turmanm genel htikiimlere gore stirdtiriildtigti ifade edilmi~tir (bkz. § 26).

114. Ba~vurucu hakkmdaki tutuklama talep yaz1s1, tutuklama karan, fezleke ve iddianamede yaptlan degerlendirmeler dikkate almd1gmda soru~turma mercilerince, isnat konusu sw;un ki~isel sw; oldugu ve ba~vurucu yontinden agu cezahk srn;tistti halinin bulundugu kanaatine vanld1g1 ve bu itibarla soru~turmanm genel htiktimlere gore yuriitiildtigti goriilmektedir.

115. Ba~vurucuya isnat edilen ve 523 7 say1h Kanun'un 314. maddesinde dtizenlenen silahh teror orgtitii tiyesi olma srn;unun agu cezahk (agu ceza mahk:emelerinin gorev alanmda bulunan) srn;lardan oldugu (bkz. § 51) hususunda ku~ku bulunmad1g1 gibi ba~vurucunun da aksi yonde bir iddias1 yoktur. Diger taraftan isnat konusu srn;un ki~isel srn; olmad1g1, bir ba~ka ifadeyle gorevden dogan veya gorev s1rasmda i~lenen bir srn; oldugu yontinde bir ~ikayette bulunulmam1~tu. Bir srn;un niteliginin (ki~isel sw; mu, gorev srn;u mu oldugu) belirlenmesi soru~turma ve kovu~turma stire9lerini yiirtiten adli mercilere aittir. Yine bu belirlemeye gore vanlacak sonucun hukuka uygun olup olmad1g1 kanun yolu incelemesi ile tespit edilebilir. Hukuk kurallannm yorumlanmasmda -Anayasa'ya bariz ~ekilde aykm olarak- keyfilik bulunmas1, bunun temel hak ve ozgtirltiklerin ihlaline sebebiyet vermesi hali d1~mda su9un niteliginin belirlenmesine ili~kin olanlar da dahil olmak tizere kanun htiktimlerinin yorumu ve bunlann somut olaylara uygulanmas1 derece mahk:emelerinin takdir yetkisi kapsammdadu (benzer yondeki degerlendirmeler i9in bkz. Mehmet Haberal, B. No: 2012/849, 4/12/2013, § 77; Siileyman Bagnyamkve digerleri, B. No: 2015/9756, 16/11/2016, § 223). Ba~vurucu hakkmdaki tutukluluga ili~kin belgeler ba~ta olmak tizere soru~turma dosyasmda yer alan tespit ve degerlendirmeler ile Yarg1tay 16. Ceza Dairesinin isnat konusu su9un gorev su9u olarak nitelendirilemeyecegi yontindeki i9tihad1 (bkz. §§ 54, 55) kar~1smda soz konusu su9un ki~isel su9 olarak nitelendirilmesinin temelsiz ve keyfi bir yakla~1m oldugu soylenemez (aym yondeki degerlendirme i9in bkz. Alparslan Altan [GK], B. No: 2016/15586, 11/1/2018, § 123; Erda! Tercan [GK], B. No: 2016/15637, 12/4/2018, § 140).

116. Somut olayda soru~turma mercilerince ba~vurucu yontinden su9tistii halinin bulundugu yontinde degerlendirme yap1hrken 15/7/2016 tarihinde ya~anan darbe te~ebbtistine dikkat 9ekilmekte, aynca isnat edilen silahh teror orgtitii tiyesi olma su9unun temadi eden srn;lardan oldugu hususuna dayamlmaktadu.

117. Y arg1taym yerle~ik uygulamasma gore silahh teror orgtitii tiyesi olma su9u temadi eden su9lardandu (bkz. § 52; aym dogrultuda Yarg1tay 9. Ceza Dairesinin 6/3/2008 tarihli ve E.2007/2495, K.2008/1358 say1h; 9/3/2011 tarihli ve E.2010/16588, K.2011/1626 say1h; 6/11/2014 tarihli ve E.2014/6090, K.2014/10958 say1h; Yarg1tay 5. Ceza Dairesinin 12/10/2010 tarihli ve E.2010/8491, K.2010/7430 say1h kararlan).

118. Nitekim Yarg1tay Ceza Genel Kurulu; darbe te~ebbtisti sonrasmda ba~latilan soru~turmalar kapsammda Cumhuriyet savc1s1 olarak gorev yapan bir ~tipheli hakkmda silahh teror orgtitiine (FETO/PDY) tiye olma, Anayasa'y1 ihlal etme, cebir ve ~iddet kullanarak Ttirkiye Btiyiik Millet Meclisini ve Ttirkiye Cumhuriyeti Htikumetini ortadan kald1rmaya,

27


: 2016/25431 : 28/11/2018

gorevlerini yapmasm1 kismen veya tamamen engellemeye te~ebbtis etme sw;;lanndan istanbul 23. Agu Ceza Mahk:emesinde a91lan davada bu Mahk:eme ile Yarg1tay 16. Ceza Dairesi arasmda 91kan olumsuz gorev uyu~mazhgmm giderilmesine ili~kin karannda, amlan su9un temadi eden su9lardan oldugunu belirtmi~ ve isnat edilen su9lann ki~isel su9 olduguna da deginerek Agu Ceza Mahk:emesinin gorevsizlik karannm kaldmlmasma karar vermi~tir (bkz. § 52; aym dogrultudaki kararlar i9in digerleri arasmdan bkz. Yarg1tay Ceza Genel Kurulunun 10/10/2017 tarihli ve E.2017 /YYB-996, K.2017 /403 say1h; 10/10/2017 tarihli ve E.2017/YYB-998, K.2017/388 say1h kararlan).

119. Aynca Yarg1tay Ceza Gene! Kurulu, iki hakimin (amlan hakimlerin tutuklamamn hukuki olmad1g1 iddias1yla yapt1klan bireysel ba~vurunun a91k9a dayanaktan yoksun olmas1 nedeniyle kabul edilemez bulunduguna dair karar i9in bkz. Mustafa Ba:Jer ve Metin Oz<;elik, B. No: 2015/7908, 20/1/2016, §§ 134-161) darbe te~ebbtisti oncesinde -gorevleriyle baglant1h eylemler dolay1s1yla- i~ledikleri ileri stirtilen silahh teror orgtitti (FETO/PDY) tiyesi olma ve gorevi kottiye kullanma su9lanndan mahkumiyetine ili~kin olarak Yarg1tay 16. Ceza Dairesince ilk derece mahk:emesi s1fatiyla verilen htikmtin temyiz incelemesi suasmda bu ki~iler tarafmdan ileri stirtilen "hdkim ve Cumhuriyet savc1larznzn agzr cezay1 gerektiren su<;ilstu hdli hari<; yakalanamayacaklan, sarguya <;ekilemeyecekleri ve tutuklanamayacaklan kuralznzn ihlal edildigi, alayda su<;ilstu hdlinin de bulunmad1g1" yontindeki iddialan incelerken "Yarg1tayzn istikrar bulan ve suregelen kararlannda a91kland1g1 uzere; mutemadi su<;lardan alan silahh teror orgutune uye alma su9unda, daha once orgutun kendisini feshetmesi, ki:Jinin orgutten aynlmas1 gibi baz1 ozel durumlar hari<; almak uzere kural alarak temadinin yakalanmayla kesilecegi, dalay1s1yla su9un i:jlendigi yer ve zaman diliminin buna gore belirlenmesi gerektigi, bu nedenle silahh teror orgutune uye alma su9undan :jilpheli kanumunda bulunan hakim ve Cumhuriyet savc1lan yakaland1klan anda agzr ceza mahkemesinin gorevine giren su<;ilstu halinin mevcut aldugu" degerlendirmesinde bulunmu~ ve bu husustaki temyiz itirazlanm kabul etmemi~tir (Y arg1tay Ceza Genel Kurulunun 26/9/2017 tarihli ve E.2017 /16.MD-956, K.2017 /370 say1h karan).

120. Yukanda yer verilen veya atif yap1lan Yarg1tay kararlan ile ba~vurucunun 15/7/2016 tarihinde ba~layan ve ertesi gun de devam eden darbe te~ebbtistintin savu~turulmas1 s1rasmda (21/7/2016 tarihinde) gozaltma ahmp darbe te~ebbtistintin arkasmdaki yapilanma oldugu belirtilen ve yarg1 makamlannca silahh teror orgtitti olduguna karar verilen FETO/PDY tiyesi olma su9undan tutuklanmas1 birlikte dikkate almd1gmda ba~vurucuya isnat edilen silahh teror orgtitti tiyesi olma su9una ili~kin su9tistti halinin bulundugu yontinde soru~turma mercilerince yap1lan degerlendirmelerin olgusal ve hukuki temelden yoksun ve keyfi oldugunun kabulti mtimktin gortilmemi~tir (aym yondeki degerlendirme i9in bkz. Alparslan Altan, § 128; Erda! Tercan, § 145).

121. Dolay1s1yla somut olaym ko~ullannda ba~vurucunun Yarg1tay tiyesi olmas1 nedeniyle 2797 say1h Kanun'dan kaynaklanan gtivenceler uygulanmaks1zm kanuna aykm olarak tutukland1g1 iddias1 yerinde degildir. Bu itibarla ba~vurucu hakkmda uygulanan tutuklama tedbirinin kanuni dayanag1 bulunmaktad1r.

122. Kanuni dayanag1 bulundugu anla~1lan tutuklama tedbirinin me~ru bir amacmm olup olmad1g1 ve ol9tiltiltigti incelenmeden once tutuklamanm on ko~ulu olan su9un i:jlendigine dair kuvvetli belirti bulunup bulunmad1gmm degerlendirilmesi gerekir.

123. Ba~vurucu hakkmda verilen tutuklama karannda, isnat edilen silahh teror orgtittine tiye olma su9unun i~lendigine dair kuvvetli su9 ~tiphesinin varhgm1 gosteren somut

28


: 2016/25431 : 28/11/2018

delillerin dosyada bulundugu belirtilmi~tir (bkz. § 18). Tutuklamaya itirazm reddine ili~kin kararda da tutuklama karan veren hakimlik karanna atif yapilarak ba~vurucunun da aralarmda oldugu ~upheliler yonunden isnat edilen su9un i~lendigine dair kuvvetli su9 ~iiphesinin varhg1m gosteren somut delillerin bulundugu ifade edilmi~tir (bkz. § 19).

124. Ba~vurucu hakkmda diizenlenen iddianamede ise ba~vurucunun isnat edilen su9u (silahh teror orgiitii yoneticisi olma) i~ledigine <lair delil olarak ba~vurucunun FETO/PDY uyelerinin kendi aralarmdaki ileti~imi saglad1g1 ifade edilen ByLock uygulamasmm kullamc1s1 olmasma ve diger ki~iler arasmda ByLock iizerinden yapilan haberle~menin i9erigine dayamld1g1 gorulmektedir. iddianamede aynca tamk beyanlanna da deginilmi~tir (bkz. § 25).

125. Anayasa Mahkemesi ByLock uygulamasmm ozellikleri gozoniine ahnd1gmda ki~ilerin bu uygulamay1 kullanmalannm veya kullanmak iizere elektronik/mobil cihazlanna yuklemelerinin soru~turma makamlarmca FETO/PDY ile olan ilgi baklmmdan bir belirti olarak degerlendirilebilecegini belirtmektedir (Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 106, 267). Buna gore soru~turma makamlannca ve tutuklama tedbirine karar veren hakimliklerce FETO/PDY uyesi olmakla su9lanan ba~vurucunun ByLock uygulamasm1 kullanmasmm somut olaym ko~ullanna gore su9un i~lendigine <lair kuvvetli belirti olarak kabul edilmesi, amlan programm ozellikleri itibanyla temelsiz ve keyfi bir tutum olarak degerlendirilemez (Selr;uk Ozdemir, § 74).

126. Ote yandan iddianamede; FETO/PDY uyesi olmakla su9lanan T.T., O.A., A.H. , i.O. , i.D., K.T., M.K.6., 6.F.T. ve B.E.nin tamk olarak verdikleri ifadelerinde ba~vurucunun FETO/PDY ile irtibatmm olduguna ve bu yap1lanmaya mensup olduguna yonelik anlatimlarda bulundugu gorulmektedir. Bu itibarla da ba~vurucu yonunden su9 ~uphesini dogrulayan kuvvetli belirtilerin bulundugu gorulmektedir. Nitekim Anayasa Mahkemesi Selr;uk Ozdemir ba~vurusunda; FETO/PDY iiyesi olmakla su9lanan baz1 ~iiphelilerin ifadelerinde, hakim olarak gorev yapmakta olan ba~vurucunun FETO/PDY ile irtibatmm olduguna ve bu yapdanmaya mensup olduguna yonelik anlatimlanm ba~vurucu yonunden su9 ~iiphesini dogrulayan kuvvetli bir belirti olarak kabul etmi~tir (Selr;uk Ozdemir, § 75).

127. Bu itibarla ba~vurucu yoniinden su9 ~iiphesinin varhg1m dogrulayan belirtilerin dosya kapsammda bulundugu goriilmektedir.

128. Diger taraftan ba~vurucu hakkmda uygulanan ve kuvvetli su9 ~iiphesinin bulunmas1 on ko~ulu yerine gelmi~ olan tutuklama tedbirinin me~ru bir amacmm olup olmad1gmm degerlendirilmesi gerekir. Bu degerlendirmede tutuklama kararmm verildigi andaki genel ko~ullar gozard1 edilmemelidir.

129. Darbe te~ebbiisii s1rasmda ger9ekle~en vahim olaylann toplumda olu~turdugu kayg1, te~ebbiisiin faili oldugu belirtilen FETO/PDY'nin orgiitlenmesinin karma~1khg1 ve bu yapdanmanm arz ettigi tehlike (Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 15-19, 26), darbe te~ebbusune ili~kin faaliyetler kapsammda iilke genelinde binlerce ki~i tarafmdan icra edilen, su9 olu~turabilecek nitelikteki on binlerce eylemin aym anda i~lenmesi, bunun yam s1ra 9ogunlugu onemli yerlerde kamu gorevlisi olan on binlerce ~upheli hakkmda dogrudan darbeyle ili~kili olmasa da FETO/PDY'ye mensubiyet nedeniyle ivedilikle soru~turma yapilmas1 ihtiyac1 birlikte dikkate ahnd1gmda soru~turma konusu olaylara ili~kin delillerin saghkh bir ~ekilde toplanabilmesi ve soru~turmalann guvenlik i9inde yurutiilebilmesi i9in

29


: 2016/25431 : 28/11/2018

tutuklama d1~mdaki koruma tedbirlerinin yetersiz kalmas1 soz konusu olabilir (bkz. Aydzn Yavuz ve digerleri, § 271; Selr;uk Ozdemir, § 78; Alparslan Altan, § 140).

130. Darbe te~ebbiisiiyle baglant1h veya darbe te~ebbiisiiyle baglant1h olmasa bile te~ebbiisiin faili oldugu belirtilen FETO/PDY ile baglantlh ki~ilerin te~ebbiis s1rasmda veya sonrasmda ortaya 91kan karga~adan yararlanmak suretiyle ka9ma imkam ve bu donemde delillere etki edilmesi ihtimali normal zamanda i~lenen su9lara gore 90k daha fazlad1r. Diger taraftan FETO/PDY'nin iilkedeki neredeyse tiim kamu kurum ve kuru~lannda orgiitlenmi~ olmas1, yiiz elliyi a~km iilkede faaliyet gostermesi, ciddi seviyede uluslararas1 ittifaklannm bulunmas1, bu yapilanma ile ilgili olarak soru~turmaya tabi tutulan ki~ilerin yurt d1~ma ka9mas1m ve yurt d1~mda bannmasm1 biiyiik ol9iide kolayla~tlracakt1r (bkz. Aydzn Yavuz ve digerleri, § 272; Selr;uk Ozdemir, § 79). Aynca Yarg1tay iiyesi olan ba~vurucunun -konumu itibanyla- deliller iizerinde etkide bulunmasmm diger ki~ilere gore daha kolay olacag1 yadsmamaz.

131. Ba~vurucunun tutuklanmasma karar verilen silahh teror orgiitii iiyesi olma su9u, Turk hukuk sistemi i9inde ag1r cezai yaptmmlar ongoriilen su9 tipleri arasmda olup (bkz. § 45) isnat edilen su9a ili~kin olarak kanunda ongoriilen cezanm ag1rhg1 ka9ma ~iiphesine i~aret eden durumlardan biridir (aym yondeki degerlendirmeler i9in bkz. Huseyin Burr;ak, B. No: 2014/474, 3/2/2016, § 61; Devran Duran [GK], B. No: 2014/10405, 25/5/2017, § 66). Aynca amlan su9 5271 say1h Kanun'un 100. maddesinin (3) numarah fikrasmda yer alan ve kanun geregi tutuklama nedeni varsayzlabilen su9lar arasmdad1r (bkz. § 34; Gulser Yzldmm (2), § 148).

132. Somut olayda Ankara 9. Sulh Ceza Hakimligince ba~vurucunun tutuklanmasma karar verilirken ka9ma ihtimalinin bulunmasma, adli kontrol uygulamasmm yetersiz kalacak olmasma ve isnat edilen su9a gore tutuklamanm orantlh bir tedbir olmasma dayamld1g1 goriilmektedir (bkz. § 18). Ankara 5. Sulh Ceza Hakimligi de aym gerek9elerle ba~vurucunun tutuklamaya yonelik itirazm1 reddetmi~tir (bkz. § 19).

133. Dolay1s1yla tutuklama karannm verildigi andaki genel ko~ullar ve somut olaym yukanda belirtilen ozel ko~ullan ile Ankara 9., 5. ve 6. Sulh Ceza Hakimlikleri tarafmdan verilen kararlann i9erigi birlikte degerlendirildiginde ba~vurucu yoniinden ka9ma ve delilleri etkileme tehlikesine yonelen tutuklama nedenlerinin olgusal temellerinin olmad1g1 soylenemez (aym yondeki degerlendirmeler i9in bkz. Alparslan Altan, § 144; Erda! Tercan; § 162).

134. Ote yandan ba~vurucu hakkmdaki tutuklama tedbirinin ol9iilii olup olmad1gmm da belirlenmesi gerekir. Bir tutuklama tedbirinin Anayasa'nm 13. ve 19. maddeleri kapsammda ol9iiliiliigiiniin belirlenmesinde somut olaym tiim ozellikleri dikkate ahnmahd1r (Gulser Yzldmm (2), § 151).

135. Oncelikle teror su9larmm soru~turulmas1 kamu makamlanm ciddi zorluklarla kar~1 kar~1ya b1rakmaktad1r. Bu nedenle ki~i hiirriyeti ve giivenligi hakk1, adli makamlar ve giivenlik gorevlilerinin -ozellikle organize olanlar olmak iizere- su9larla ve su9lulukla etkili bir ~ekilde miicadelesini a~m derecede gii9le~tirmeye neden olabilecek ~ekilde yorumlanmamahd1r ( aym yondeki degerlendirmeler i9in bkz. Suleyman Bagrzyamk ve digerleri, § 214; Devran Duran, § 64). Ozellikle darbe te~ebbiisiiyle baglant1h ya da dogrudan darbe giri~imiyle baglantlh olmasa bile FETO/PDY ile baglantlh soru~turmalann

30


: 2016/25431 : 28/11/2018

kapsam1 ve niteligi ile FETO/PDY'nin gizlilik, hucre tipi yapilanma, her kurumda orgutlenmi~ olma, kendisine kutsalhk atfetme, itaat ve teslimiyet temelinde hareket etme gibi ozellikleri de dikkate almd1gmda bu soru~turmalann diger ceza soru~turmalanna gore 90k daha zor ve karma~1k oldugu ortadadu (Aydin Yavuz ve digerleri, § 350).

136. Aynca ba~vurucunun darbe te~ebbusunun savu~turulmas1 surecinde gozaltma almd1g1 ve sonrasmda tutukland1g1 dikkate almd1gmda soru~turma sureci bakimmdan tutuklamanm ol9ululuk ilkesinin bir unsuru olarak gerekli olmad1g1 sonucuna vanlmas1 i9in herhangi bir nedenin bulunmad1g1 degerlendirilmi~tir.

137. Somut olaym yukanda belirtilen ozellikleri dikkate almd1gmda Ankara 9., 5. ve 6. Sulh Ceza Hakimliklerinin isnat edilen su9 i9in ongorulen yaptmmm aguhgm1, i~in niteligini ve onemini de gozonunde tutarak ba~vurucu hakkmda uygulanan tutuklama tedbirinin ol9ulu oldugu ve adli kontrol uygulamasmm yetersiz kalacag1 sonucuna varmasmm keyfi ve temelsiz oldugu soylenemez.

138. A91klanan gerek9elerle ba~vurucunun tutuklamanm hukuki olmad1g1 iddiasma ili~kin olarak bir ihlalin bulunmad1g1 a91k oldugundan ba~vurunun bu k1smmm a<;zk<;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

139. Buna gore ba~vurucunun ki~i hurriyeti ve guvenligi hakkma tutuklama yoluyla yapilan mudahalenin bu hakka dair Anayasa'da (13. ve 19. maddelerde) yer alan guvencelere aykmhk olu~turmad1g1 goruldugunden Anayasa'nm 15. maddesinde yer alan ol9utler yontinden aynca bir inceleme yapilmasma gerek bulunmamaktad1r.

3. Soru~turma Dosyasma Eri~imin Kisitland1gma ili~kin iddia


140. Ba~vurucu, soru~turma dosyasmda gizlilik karannm bulunmas1 nedeniyle hakkmdaki su9lamalan ogrenemedigini, savunmasm1 haz1rlayamad1gm1 ve iddia makam1 ile e~it ~artlarda bulunmad1gm1 belirterek adil yargilanma hakkmm ihlal edildigini ileri surmu~tur.

b. Degerlendirme

141. Anayasa'nm "Ki§i hiirriyeti ve giivenligi" kenar ba~hkh 19. maddesinin sekizinci fikras1 ~oyledir:

"Her ne sebeple olursa olsun, hiirriyeti kzsztlanan ki~i, kzsa siirede durumu hakkznda karar verilmesini ve bu kzsztlamanzn kanuna aykzrzlzgz halinde hemen serbest bzrakzlmasznz saglamak amaczyla yetkili bir yargz merciine ba~vurma hakkzna sahiptir. "

142. Anayasa Mahkemesi, olaylann ba~vurucular tarafmdan yap1lan hukuki nitelendirmesi ile bagh olmay1p olay ve olgulann hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan,§ 16). Bu itibarla ba~vurucunun bu boltimdeki iddiasmm Anayasa'mn 19. maddesinin sekizinci f1kras1 baglammda, ki~i hurriyeti ve guvenligi hakk1 kapsammda incelenmesi gerekir.

31


: 2016/25431 : 28/11/2018

i. Uygulanabilirlik Yonilnden

143. Ba~vurucunun ~ikayetlerine konu k1s1tlama karannm verildigi belirtilen soru~turma dosyasmda ba~vurucuya yoneltilen sw;;lama, olaganlistti hal ilanma sebebiyet veren olaylarla ilgilidir. Bu nedenle k1s1tlamanm hukuki olup olmad1g1, bir ba~ka ifadeyle karann ki~i hlirriyeti ve gtivenligi hakk1 tizerindeki etkisinin incelenmesi Anayasa'nm 15. maddesi kapsammda yapilacaktir. Bu inceleme suasmda oncelikle kis1tlamanm Anayasa'nm 19. maddesinde yer alan gtivencelere aykm olup olmad1g1 tespit edilecek, aykmhk saptanmas1 halinde ise Anayasa'nm 15. maddesindeki ol9titlerin bu aykmhg1 me~ru k1hp kiimad1g1 degerlendirilecektir (Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 193-195, 242).

ii. Kabul Edilebilirlik Yonilnden

(1) Genel ilkeler

144. Anayasa'nm 19. maddesinin dordtincti fikras1, yakalanan veya tutuklanan ki~iye yakalama veya tutuklama sebeplerinin ve haklanndaki iddialann hemen yaz1h olarak bildirilmesini, yaz1h bildirimin mtimktin olmamas1 halinde sozlti olarak derhal; toplu sm;:larda ise en ge9 hakim huzuruna 91kanlmcaya kadar bildirilmesini ongormektedir ( Giinay Dag ve digerleri, § 168).

145. Diger taraftan Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 uyannca, htirriyeti kis1tlanan ki~i kisa stirede durumu hakkmda karar verilmesini ve bu kis1tlamanm kanuna aykmhg1 halinde hemen serbest b1rakilmasm1 saglamak amac1yla yetkili bir yarg1 merciine ba~vurma hakkma sahiptir. F1krada ongortilen bu usulde adil yarg1lanma hakkmm btittin gtivencelerini saglamak mtimktin degilse de iddia edilen tutmanm ko~ullanna uygun somut gtivencelerin yarg1sal nitelikli bir kararla saglanmas1 gerekir (Mehmet Haberal, §§ 122, 123).

146. Bu baglamda tutukluluk halinin devammm veya serbest b1rakilma taleplerinin incelenmesinde silahlann e§itligi ve r;eli§meli yargzlama ilkelerine riayet edilmelidir (Hikmet Yaygzn, B. No: 2013/1279, 30/12/2014, § 30). Silahlann e~itligi ilkesi, davanm taraflannm usul haklan bakimmdan aym ko~ullara tabi tutulmas1 ve taraflardan birinin digerine gore daha zay1f bir duruma dti~tirtilmeksizin iddia ve savunmalanm makul bir ~ekilde mahkeme ontinde dile getirme fusatma sahip olmas1 anlamma gelmektedir. <;::eli~meli yargilama ilkesi ise taraflara dava dosyas1 hakkmda bilgi sahibi olma ve yorum yapma hakkmm tanmmasm1, bu nedenle taraflann yargilamanm btittintine aktif olarak katilmasm1 gerektirmektedir (Biilent Karata§ , B. No: 2013/6428, 26/6/2014, §§ 70, 71).

147. Yakalanan bir ki~iye, yakalanmasmm temel maddi ve hukuki sebepleri teknik olmayan ve anlayabilecegi basit bir dilde apklanmah; boylece ki~i, uygun gortirse htirriyetinden yoksun b1rak1lmasmm Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 kapsammda kanuna uygunluguna itiraz etmek tizere mahkemeye ba~vurma imkanma sahip olabilmelidir. Bununla birlikte Anayasa'nm 19. maddesinin dordtincti fikras1, yakalama veya tutuklama s1rasmda verilen bilgilerin yakalanan veya tutuklanan ki~iye isnat edilen su9lann tam bir listesini i9ermesini, bir ba~ka deyi~le hakkmdaki su9lamalara esas tum delillerin bildirilmesini ya da a91klanmasm1 gerektirmemektedir ( Giinay Dag ve digerleri, § 175).

148. ifadesi ya da savunmas1 ahmrken ba~vurucuya eri~imi k1s1tlanan belgelerin i9erigine ili~kin sorular sorulmu~ veya ba~vurucunun tutukluluk karanna yonelik itirazmda bu belgelerin i9erigine atifta bulunmu~ olmas1 durumunda ba~vurucunun tutukluluga temel

32

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/25431 : 28/11/2018

te~kil eden belgelere eri~iminin oldugunun, ic;erikleri hakk1nda yeterli bilgiye sahip bulundugunun ve bu nedenle de tutukluluk halinin gerek9elerine yeterli bi9imde itiraz etme irnk:amm elde ettiginin kabulu gerekmektedir. Boyle bir durumda ki$i, tutukluluga temel te$kil eden belgelerin i9erigi hakkmda yeterli bilgiye sahiptir (Hidayet Karaca, § l 07).

(2) ilkelerin Olaya Uygulanmas1

149. Ba$VUfll formunda soru$turma dosyasm1 incelemeye izin verilmedigi ileri surulmii$ ancak iznin verilmemesine neden olan karann savc1hk ya da hangi mahkeme tarafmdan hangi tarihte verildigine ili$kin bir a91klamada bulunulmamI$1Ir.

150. Ba$VUru formu ve eklerinde, kis1tlama karannm daha sonra kaldmhp kaldmlmad1g1 hususunda herhangi bir bilgi veya belge bulunmamakla birlikte Yarg1tay 9. Ceza Dairesince iddianamenin kabul edildigi 9/1 /2018 tarihi (bkz. § 28) itibanyla kis1thhk, 5271 say1h Kanun'un 153. maddesinin (4) numarah fikras1 uyanncakendiliginden sona ermi$ bulunmaktad1r.

151 . Soru$turma a$amasmda ba$vurucuya yoneltilen su9lamalann ba$vurucunun FETO/PDY uyesi oldugu ve bu orgullin yarg1 ayagm1 olu$turdugu anla$1lmaktadir. Bu su9lamalann i9eriginin Ankara Cumhuriyet Ba$savc1hgmca yap1lan ifade alma i$lemi s1rasmda ba$vurucuya sorulan sorularda a91kland1g1 ve ba$vurucunun ifadesinde amlan su9lamalarla ilgili aynntih bir $ekilde beyanda bulundugu gorulmektedir (bkz. § 15).

152. Ote yandan Ankara Cumhuriyet Ba$savc1hgmca 22/7/2016 tarihinde duzenlenen tutuklama talep yaz1s1 incelendiginde ba$vurucuya isnat edilen su9lamalara ili$kin a91klamalara aynntih $ekilde yer verildigi gorulmektedir. Bu baglamda su9a konu edilen olaylarla ilgili bilgi ve delillere yer verilmi$, bu eylemlerin hukuki niteligine yonelik olarak da degerlendirmelerde bulunulmu$tur (bkz. § 16). Amlan talep yaz1s1 sorgu i$lemi oncesinde Ankara 9. Sulh Ceza Hakimligi tarafmdan ba$vurucuya okunmu$, aynca sorgu tutanagmda ba$vurucuya isnat edilen su9lann okunup anlatild1g1 belirtilmi$tir. Ba$vurucunun sorgu sirasmda su9lama konusu olaylarla ilgili anlatimda bulundugu, sorulan sorulara cevap verdigi gorulmektedir (bkz. § 17). Aynca ba$vurucunun tutukluluga itiraz dilek9esinde de usul ve esasa ili$kin aynnt1h bir bi9imde beyanda bulunulmu$tur. Dolay1s1yla ba$vurucunun ve mudafiinin isnat edilen su9lamalara ve tutukluluga temel te$kil eden bilgilere gerek sorgu oncesinde gerekse sorgu sonrasmda eri$imlerinin oldugu anla$1lmaktadir.

153 . Bu itibarla su9lamalara dayanak olan temel unsurlann ve tutmamn hukukiliginin degerlendirilmesi i9in esas olan bilgilerin ba$vurucuya veya mudafilerine bildirilmi$, ba$vurucuya bunlara kar$I savunma ve itirazlanm ileri surme irnk:am verilmi$ olmas1 dikkate almd1gmda soru$turma a$amasmda dosyanm incelenmesine izin verilmemesi nedeniyle ba$vurucunun tutukluluga kar$I etkili bir $ekilde itirazda bulunamad1gmm kabulu murnk:un gorulmemi$tir.

154. A91klanan gerek9elerle ba$vurucunun dosyay1 incelemeye izin verilmemesi nedeniyle tutukluluga etkili bir $ekilde itirazda bulunamad1g1 iddiasma ili$kin olarak bir ihlalin bulunmad1g1 apk oldugundan ba$vurunun bu kismmm ar;1kr;a dayanaktan yoksun olmas1 nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

155. Buna gore ba$vurucunun ki$i hurriyeti ve guvenligi hakkma yonelik olarak soru$turma dosyasmda k1s1tlama karan verilmesi suretiyle yap1ld1g1 belirtilen mudahalenin

33


: 2016/25431 : 28/11/2018

Anayasa'da (ozellikle 19. maddenin sekizinci fikras1) yer alan guvencelere aykmhk olu~turmad1g1 goruldugunden Anayasa'nm 15. maddesinde yer alan ol9utler yonunden aynca bir inceleme yap1lmasma gerek bulunmamaktadu.

4. Tutuklamaya Kar~• itiraz Hakkmm Etkin Olarak Kullamlamad1gma ili~kin iddia


156. Ba~vurucu; tutuklama karanm ve tutukluluga itirazm reddi karanm veren sulh ceza hakimliklerinin bag1ms1z, tarafs1z ve etkili bir ba~vuru mercii olmad1gm1, bu nedenle tutuklamaya kar~1 etkili ba~vuru hakkmm ihlal edildigini ileri surmu~tur.

b. Degerlendirme

157. Anayasa Mahkemesince sulh ceza hakimliklerinin dogal hakim guvencesm1 saglamad1klan, tarafs1z ve bag1ms1z mahkeme olmad1klan ve tutukluluga itirazm bu yarg1 mercilerince karara baglanmasmm hurriyetten yoksun buakilmaya kar~1 etkili bir itirazda bulunmay1 imkans1z hale getirdigine ili~kin iddialar bir9ok kararda incelenmi~; bu kararlarda sulh ceza hakimliklerinin yap1sal ozellikleri dikkate almarak soz konusu iddialarm a91k9a dayanaktan yoksun oldugu sonucuna vanlm1~tu (bkz. Hikmet Kopar ve digerleri, §§ 101-115; Mehmet Baransu (2), B. No: 2015/7231, 17/5/2016, §§ 64-78, 94-97).

158. Somut ba~vuruda, aym mahiyetteki iddialara ili~kin olarak amlan kararlarda vanlan sonu9tan aynlmay1 gerektiren bir durum bulunmamaktad1r.

159. Ba~vurucu, aynca tutukluluga kar~1 yaptig1 itirazm etkili olmayan merci tarafmdan makul sure incelemesi a~Ilarak reddedildigini iddia etmi~tir. Ancak buna ili~kin herhangi bir tarih ve mahkeme ismi zikretmemi~, dolay1s1yla bu ~ikayetin soyut olarak yapild1g1 anla~ilm1~tu.

160. A91klanan gerek9elerle ba~vurucunun iddialanna ili~kin olarak bir ihlalin bulunmad1g1 apk oldugundan ba~vurunun bu kismmm ar;zkr;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

5. Tutukluluk incelemelerinin Hakim/Mahkeme Oniine <;1kardmaks1zm Y apdd1gma ili~kin iddia


161. Ba~vurucu, tutukluluga itiraz ile tutukluluk halinin gozden ge9irilmesine ili~kin incelemelerin dosya uzerinden degerlendirildigini belirterek ki~i hurriyeti ve guvenligi hakkmm ihlal edildigini ileri surmu~tur.

b. Degerlendirme

162. Anayasa'nm 148. maddesinin u9uncu f1krasmm son cumlesi ~oyledir:

"Ba~vuruda bulunabilmek i<;in olagan kanun yollarznzn tiiketilmi~ olmasz ~arttzr."

34


: 2016/25431 : 28/11/2018

163. 6216 say1h Kanun'un "Bireysel ba:jvuru hakkz" kenar ba~hkh 45. maddesinin (2) numarah fikras1 ~oyledir:

"jh/ale neden oldugu ileri siiriilen iJlem, eylem ya da ihmal i<;in kanunda ongoriilmii§ idari ve yargzsal baJvuru yollarznzn tamamznzn bireysel baJvuru yapzlmadan once tiiketilmiJ olmasz gerekir. "

164. Amlan Anayasa ve Kanun htiktimlerine gore bireysel ba~vuru yoluyla Anayasa Mahkemesine ba~vurabilmek i<;in olagan kanun yollannm ttiketilmi~ olmas1 gerekir. Temel hak ve ozgtirltiklere sayg1, devletin tum organlannm anayasal odevi olup bu odevin ihmal edilmesi nedeniyle ortaya 91kan hak ihlallerinin dtizeltilmesi idari ve yarg1sal makamlann gorevidir. Bu nedenle temel hak ve ozgtirltiklerin ihlal edildigi iddialannm oncelikle derece mahkemeleri ontinde ileri stirtilmesi, bu makamlar tarafmdan degerlendirilmesi ve bir <;6ztime kavu~turulmas1 esastir. Dolay1s1yla Anayasa Mahkemesine bireysel ba~vuru, iddia edilen hak ihlallerinin derece mahkemelerince dtizeltilmemesi halinde ba~vurulabilecek ikincil nitelikte bir kanun yoludur (Ay§e Zzraman ve Cennet Ye:jilyurt, §§ 16, 17).

165. Ancak ttiketilmesi gereken ba~vuru yollannm ula~1labilir olmas1 yanmda telafi kabiliyetini haiz ve ttiketildiginde ba~vurucunun ~ikayetlerini gidermede makul ba~an ~ans1 tammas1 gerekir. Dolay1s1yla mevzuatta bu yollara yer verilmesi tek ba~ma yeterli olmay1p uygulamada da etkili oldugunun gosterilmesi ya da en azmdan etkili olmad1gmm kamtlanmam1~ olmas1 gerekir (RamazanAras, B. No: 2012/239, 2/7/2013 , § 29).

166. 5271 say1h Kanun'un tazminat isteminin dtizenlendigi 141. maddesinin (1) numarah fikrasmda yer alan, kanunlarda belirtilen ko~ullar d1~mda yakalanan, tutuklanan veya tutuklulugunun devamma karar verilenler ile kanuni gozalt1 stiresi i<;inde hakim ontine 91kanlmayanlann yine kanuna uygun olarak tutukland1g1 halde yarg1lama mercii huzuruna makul stirede 91kanlmayan ve bu sure i<;inde hakkmda htiktim verilmeyenlerin maddi ve manevi her ttirlti zararlanm devletten isteyebileceklerine ili~kin htiktimlerin bu hususta bir ba~vuru mekanizmas1 ongordtigti gortilmektedir. Bununla birlikte aym Kanun'un tazminat isteminin ko~ullannm dtizenlendigi 142. maddesinin (1) numarah fikrasmda, karar veya htiktimlerin kesinle~tiginin ilgilisine tebliginden itibaren ti<; ay ve her halde karar veya htiktimlerin kesinle~me tarihini izleyen bir y1l i<;inde tazminat isteminde bulunulabilecegi belirtilmektedir (Zeki Orman, B. No: 2014/8797, 11/1/2017, § 27).

167. Anayasa Mahkemesi Kanun'da ongortilen gozalt1 stiresmm a~Ild1g1 veya yakalama ve gozaltma almmanm hukuka aykm oldugu iddialarma ili~kin olarak (bkz. Hikmet Kopar ve digerleri, §§ 64-72; Hidayet Karaca, §§ 53-64; Gunay Dag ve digerleri, §§ 141-150; jbrahim Sonmez ve Nazmiye Kaya, §§ 34-47; Gulser Yzldzrzm (2), §§ 92-100) tutuklama karan suasmda mtidafi yard1mmdan yararlandmlmama nedeniyle yasal haklann kullamlamamasmm hukuka aykm oldugu iddialanna ili~kin olarak (bkz. Adem Gedik, B. No: 2013/2950, 14/10/2015, § 40) ve ceza soru~turmas1 veya kovu~turmas1 s1rasmda soru~turma mercilerince ya da yarg1 organlannca ~tiphelilerle ilgili olarak uygulanan arama tedbirinin hukuka aykm oldugu iddialanna ili~kin olarak (bkz. Alaaddin Akka§oglu ve Akis Yayznczlzk San. ve Tic. A.$., §§ 18-30) bireysel ba~vurunun incelendigi tarih itibanyla as1l davanm sonu9lanmad1g1 durumlarda dahi -ilgili Yarg1tay i<;tihatlanna atif yaparak- 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde ongortilen tazminat davasmm ttiketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu oldugu sonucuna varm1~tlr.

35


: 2016/25431 : 28/11/2018

168. Anayasa Mahkemesi yine tutuklulugun kanunda ongorlilen azami sureyi veya makul sureyi a~tig1 iddias1yla yap1lan bireysel ba~vurular bak1mmdan bireysel ba~vurunun incelendigi tarih itibanyla ba~vurucu tahliye edilmi~ veya hukumlu hale gelmi~ ise asil dava sonu9lanmam1~ da olsa -ilgili Yarg1tay i9tihatlanna at1f yaparak- 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde ongorlilen tazminat davas1 a9ma imkanmm tuketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu oldugu sonucuna varm1~tu (Erkam Abdurrahman Ak, B. No: 2014/8515, 28/9/2016, §§ 48-62; jrjan Gerr;ek, B. No: 2014/6500, 29/9/2016, §§ 33-45; Ahmet Kubilay Tezcan, B. No: 2014/3473, 25/1 /2018, § 26).

169. Anayasa Mahkemesi amlan sonuca vanrken belirtilen tum bu hallerde ihlal sonucuna vanlm1~ olmasmm -ozgurlukten mahn1m kalmanm sona ermesi baglammdaba~vuruculann ki~isel durumuna bir etkisinin bulunmayacagm1 dikkate alm1~tu. Zira bireysel ba~vuru sonucunda, gozaltma alma karannm hukuka aykm oldugu veya gozaltmda tutulma suresinin makul olmad1g1, ba~vurucu halihazuda tahliye olmu~ ya da hukumlu hale gelmi~ ise tutuklulugun makul sureyi veya kanunda ongorlilen azami sureyi a~mas1, tutuklama karan suasmda mudafi yard1mmdan yararlandmlmamas1 nedeniyle yasal haklann kullamlamamas1, ceza soru~turmas1 veya kovu~turmas1 suasmda soru~turma mercilerince ya da yarg1 organlannca ~uphelilerle ilgili olarak uygulanan arama tedbirinin hukuka aykm olmas1 dolay1s1yla verilecek bir ihlal karan ba~vuruculann serbest kalmasm1 saglamayacaktir. Dolay1s1yla bireysel ba~vuru kapsammda verilecek muhtemel bir ihlal karan ancak -talep etmesi halinde- ba~vurucular lehine tazminata hukmedilmesi sonucunu dogurabilecektir (Digerleri arasmdan bkz. Gunay Dag ve digerleri, § 147; jbrahim Sonmez ve Nazmiye Kaya, § 44; Adem Gedik, § 39 ). Bu llir ihlal iddialan bakimmdan oncelikle aym giderim (tazminat) imkamm saglayan ba~vuru yollannm tuketilmesi ve bunlardan sonu9 almamamas1 halinde bireysel ba~vuruda bulunulmas1 gerekir (Ahmet Kubilay Tezcan, § 26).

170. Somut olayda ba~vurucunun sorgusu Ankara 9. Sulh Ceza Hakimligi tarafmdan 22/7/2016 tarihinde yap1lm1~, ba~vurucu -mudafiiyle birlikte- sorgu s1rasmda hem kendisine isnat edilen su9lamalara kar~1 hem de Savc1hgm yapilan tutuklama talebine kar~1 savunmasm1 sozlu olarak yapm1~tu. Ba~vurucunun tutuklanmasmdan sonra gerek tahliye talebinde bulunmas1 uzerine gerekse resen yap1lan tutukluluk incelemelerinin duru~mas1z olarak ger9ekle~tirildigi, ba~vurucunun bu sure i9inde hakim/mahkeme onune 91kanlmad1g1 gorlilmektedir. Ba~vurucunun tutuklama ve tutuklulugun devam1 kararlanna yonelik itirazlan da itiraz mercilerince dosya uzerinden yapilan incelemeler sonucunda karara baglanm1~tu (bkz. §§ 19, 20). Buna gore ba~vurucunun tutukluluk durumu, tutuklanmasma karar verildigi 22/7/2016 tarihinden Yarg1tay 9. Ceza Dairesince 5/4/2018 tarihinde yap1lan ilk duru~ma tarihine kadar duru~ma yapilmaks1zm dosya uzerinden yap1lan incelemeler sonucunda verilen kararlar ile devam ettirilmi~tir. Ba~vurucunun bu sure9te tutukluluga yonelik itirazlanm, tutuklanmasma dayanak olan delillerin i9erigine veya nitelendirilmesine yonelik iddialanm, lehine ve aleyhine olan gorli~ ve degerlendirmelere kar~1 beyanlanm, tahliye taleplerini hakim/mahkeme onunde sozlu olarak dile getirmesi mumkun olmam1~tu. Dolay1s1yla ba~vurucunun tutukluluk durumunun yakla~1k yirmi bir ay boyunca duru~mas1z olarak incelenmesi soz konusu olmu~tur. Ancak 5/4/2018 tarihinde yapilan ilk duru~madan (bkz. § 30) itibaren makul arahklara ba~vurucunun yarg1lamas1 Y arg1tay 9. Ceza Dairesinde tutuklu olarak surdurlilmektedir.

171. Anayasa Mahkemesi Aydm Yavuz ve digerleri (Aym kararda bkz. §§ 326-359) karannda; 15 Temmuz 2016 tarihinde ya~anan darbe te~ebbusu ve sonrasmda ilan edilen olaganustu hal doneminde ortaya pkan ko~ullan dikkate alarak darbe te~ebbusu, FETO/PDY ve terorle ilgili su9lardan dolay1 tutuklanan ki~ilerin tutukluluk incelemelerinin belirli bir sure

36


: 2016/25431 : 28/11/2018

boyunca (8 ay 18 gun) duru~mas1z olarak yap1lmasmm Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1yla bagda~masa da olaganustii yonetim usullerinin benimsendigi donemde temel hak ve ozgurluklerin guvence rejimini duzenleyen Anayasa'nm 15. maddesi kapsammda me~ru gorulebilecegini belirtmi~tir. Buna kar~1hk Anayasa Mahkemesi yakm zamanda verdigi Erda! Tercan (aym kararda bkz. § 250) karannda ise bu kapsamda yaptig1 incelemede darbe te~ebbusunden sonraki sure9te darbe te~ebbusunun arkasmdaki yap1lanma olan FETO/PDY veya terorle baglantih su9lardan tutuklanan ki~ilerin tutukluluk incelemelerinin on sekiz ay1 a~an bir surede hakim/mahkeme onune 91kanlmaks1zm yap1lmasmm olaganustii hal doneminde de ki~i hurriyeti ve guvenligi hakkm1 ihlal ettigi sonucuna varm1~tir.

172. Tutukluluk incelemeleri hakim/mahkeme onune 91kanlmaks1zm yap1lan her iki ba~vuruda, bireysel ba~vurunun incelendigi tarih itibanyla ba~vurucularm hakim onune 91kanlmad1klan anla~1lmaktad1r. Dolay1s1yla bireysel ba~vuru sonucunda amlan ~ikayetlerin hukuka aykm oldugu tespit edildiginde muhtemel bir ihlal karan tutuklu ki~inin serbest kalmasma tek ba~ma imkan vermeyecek ise de -tazminatm otesinde- hakim onune 91kanlmas1 sonucunu doguracaktir. Boylece ba~vurucu kendini hakim/mahkeme onunde ifade etme, tutukluluguna ili~kin olarak etkili bir bi9imde itirazlanm ileri surme fusatma sahip olacaktir. Nitekim Erda! Tercan ba~vurusunda 12/4/2018 tarihinde ihlal karan verildikten yakla~1k bir ay sonra Yarg1ty 9. Ceza Dairesi onunde 15/5/2018 tarihinde ba~vurucu hakim onune 91kanlm1~, mudafii huzurunda savunmasm1 yapm1~ ve itirazlanm mahkeme onunde sunma fusatm1 bulmu~tur.

173 . Yarg1tay 12. Ceza Dairesinin yakm zamanda verdigi bir kararda (bkz § 56), asil davanm sonucuna bagh veya as1l davada verilecek kararlan etkileyici talepler yonunden 5271 say1h Kanun'a dayah olarak a91lan tazminat davalannm gorulebilmesi i9in mutlaka davanm esas1yla ilgili olarak verilen karar veya hukmun kesinle~mesinin zorunlu oldugu, ancak baz1 hallerde tazminat talebinin dayanag1 olan ceza dava dosyasmda veya soru~turma dosyasmda esas hakkmda bir karar verilmesinin ve bu karann kesinle~mesinin beklenmesine gerek olmad1g1 belirtilmi~tir. Bu kapsamda gozalt1 suresinin a~ild1gm1 ileri suren, kanuni haklan hatirlatilmadan veya hatirlatilan haklanndan yararlandmlma istegi yerine getirilmeden tutuklanan, kanuna uygun olarak tutukland1g1 halde makul surede yarg1lama mercii huzuruna 91kanlmayan, yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklanndaki su9lamalar kendilerine, yaz1yla, bunun hemen olanakh bulunmad1g1 hallerde sozle a91klanmayan, yakalanmalan veya tutuklanmalan yakmlanna bildirilmeyen ya da hakkmdaki arama karan ol9usuz bir ~ekilde ger9ekle~tirilen ki~ilerin tazminat istemleri konusunda as1l davada hukum verilmesini veya verilen hukmun kesinle~mesini beklemeye gerek bulunmamaktadir.

174. Buna gore kanuna uygun olarak tutukland1g1 halde makul surede hakim/mahkeme onune 91kanlmayan ve tutukluluk incelemeleri yargilama mercii onunde incelenemeyen ki~ilerin tazminat istemleri konusunda karar vermek i9in as1l davada hukum verilmesini veya verilen hukmun kesinle~mesini beklemeye gerek bulunmamaktad1r. Dolay1s1yla ba~vurucunun asil davanm sonu9lanmas1 beklenmeden 5271 say1h Kanun'un 141. maddesi hukumlerine gore tazminat talep etmesi mumkundur.

175 . Ba~vurucu halihazirda hakim/mahkeme onune 91kanlm1~ olmas1 dolay1s1yla Anayasa Mahkemesince verilecek bir ihlal karan ba~vurucunun yeniden hakim onune 91kanlmasm1 saglamayacak ve serbest kalmas1 sonucunu dogurmayacaktir. Bu durumda yalmzca ki~inin hakim/mahkeme onune yirmi bir ay boyunca 91kanlmamas1yla ilgili bir hak ihlalinin tespiti ve gerekiyorsa belli bir miktar tazminata hukmedilmesiyle yetinilecektir.

37


: 2016/25431 : 28/11/2018

Dolay1s1yla bu tiir ihlal iddialan baklmmdan oncelikle aym giderim imkamm saglayan ba~vuru yollanmn tiiketilmesi ve bunlardan sonu9 almamamas1 halinde bireysel ba~vuruda bulunulmas1 gerekir (Ahmet Kubilay Tezcan, § 26). Bu madde kapsammda a9dacak dava yoluyla ba~vurucunun amlan ~ikayetlerine ili~kin bir hukuka aykmhk tespit edildiginde gorevli mahkemece lehine tazminata da hiikmedilebilecektir.

176. Buna gore 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde belirtilen dava yolunun ba~vurucunun durumuna uygun telafi kabiliyetini haiz, etkili bir hukuk yolu oldugu ve bu olagan ba~vuru yolu tiiketilmeden yap1lan bireysel ba~vurunun incelenmesinin bireysel ba~vurunun ikincillik niteligi ile bagda~mad1g1 sonucuna vanlm1~tlr.

177. A91klanan gerek9elerle ba~vurucunun tutukluluk incelemelerinin hakim/mahkeme oniine 91kanlmaks1zm yap1ld1gma ili~kin iddias1 ile ilgili olarak yarg1sal ba~vuru yollanm tiiketmeden bireysel ba~vuru yaptlg1 anla~1ld1gmdan ba~vurunun bu k1smmm diger kabul edilebilirlik ~artlan yoniinden incelenmeksizin ba:jvuru yollarznzn tuketilmemi§ olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

VI. HOKUM

A91klanan gerek9elerle;

A. 1. Kotii muamele yasagmm ihlal edildigine ili~kin iddiamn ba:jvuru yollarznzn tuketilmemesi nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

2. Adil yarg1lanma hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ba:jvuru yollarznzn tuketilmemi§ olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

3. Ozel hayata sayg1 ve konut dokunulmazhg1 haklanmn ihlal edildigine ili~kin iddianm ba:jvuru yollarznzn tuketilmemi§ olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

4. Miilkiyet hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ar;zkc;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

5. Gozaltmm hukuki olmamas1 nedeniyle ki~i hiirriyeti ve giivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ba§vuru yollarznzn tuketilmemesi nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

6. Tutuklamanm hukuki olmamas1 nedeniyle ki~i hiirriyeti ve giivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddiamn ac;zkc;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

7. Soru~turma dosyasma en~1mm kls1tlanmas1 nedeniyle ki~i hiirriyeti ve giivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ar;zkc;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

8. Tutuklamaya kar~1 itiraz hakkmm etkin olarak kullamlamamas1 nedeniyle ki~i hiirriyeti ve giivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ar;zkc;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

38


: 2016/25431 : 28/11/2018

9. Tutukluluk incelemelerinin hakim/mahkeme ontine v1kanlmaks1zm yap1lmas1 nedeniyle ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ba~vuru yollannzn tuketilmemesi nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

B. Y arg1lama giderlerinin ba~vurucu tizerinde BIRAKILMASINA 28/11/2018 tarihinde OYBiRLiGiYLE karar verildi.

Ba~kan Engin YILDIRIM

Dye Celal Mtimtaz AKINCI

Dye Muarnmer TOP AL

Dye Dye M. EminKUZ Recai AKYEL

39

Documents

ANAYASAMAHKEMESi · 2019. 1. 8. · TURKiYE CUMHURiYETi ANAYASAMAHKEMESi iKiNCi BOLUM KARAR SALiH SONMEZ BASVURUSU (Ba~vuru Numaras1: 2016/25431) Karar Tarihi: 28/11/2018 R.G. Tarih