ผูหญิงในภาพยนตร :กระบวนการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทย

โดย

นางสาวพนิดา หันสวาสดิ์

วิทยานิพนธนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิตสาขาวิชามานุษยวิทยาภาควิชามานุษยวิทยา

บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากรปการศึกษา 2544

ISBN 974-653-411-4

ลิขสิทธิ์ของบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร

WOMEN IN FILM :A REPRODUCTION OF THE IMAGES OF THE THAI WOMEN

BY

MISS PANIDA HANSAWASDI

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the DegreeMASTER OF ARTS

Department of AnthropologyGraduate School

SILPAKORN UNIVERSITY2001

ISBN 974-653-411-4

บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร อนุมัติใหวิทยานิพนธเร่ือง “ผูหญิงในภาพยนตร : กระบวนการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทย” เสนอโดย นางสาวพนิดา หันสวาสดิ์ เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชามานุษยวิทยา

…………………………………………………..(ผูชวยศาสตราจารย ดร. จิราวรรณ คงคลาย)

คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย วันที่…………เดือน…………..พ.ศ………..

ผูควบคุมวิทยานิพนธรองศาสตราจารยปรานี วงษเทศ

คณะกรรมการตรวจสอบวิทยานิพนธ

………………………………………………………….ประธานกรรมการ(ผูชวยศาสตราจารย ดร.มณีวรรณ ผิวนิ่ม)………/………/………

…………………………………………………………..กรรมการ(รองศาสตราจารยปรานี วงษเทศ)………/………/………

……………………………………………………………กรรมการ(อาจารยธัญธีรา ยิ้มอํานวย)………/………/………

ง

K 40320005 : สาขาวิชามานุษยวิทยาคําสําคัญ : การผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิง

พนิดา หันสวาสดิ์ : ผูหญิงในภาพยนตร : กระบวนการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทย(WOMEN IN FILM : A REPRODUCTION OF THE IMAGES OF THE THAI WOMEN) อาจารยผูควบคุมวิทยานิพนธ : รศ.ปรานี วงษเทศ. 114 หนา. ISBN 974-653-411-4

การศึกษาเรื่อง “ผูหญิงในภาพยนตร : กระบวนการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทย” นี้ตั้งอยูบนสมมติฐานเบื้องตนวา ภาพยนตรมีการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทยอยางตอเนื่อง โดยนําเสนอลักษณะ สถานภาพ และบทบาทของตัวละครหญิงในภาพยนตรในลักษณะเดียวกับผูหญิงในรูปแบบอุดมคติของสังคมไทย

โดยใชกรอบแนวคิดเรื่อง การสรางความเปนจริงทางสังคมตามแนววัฒนธรรมศึกษา แนวคิดความสัมพันธระหวางเพศกับอํานาจของFoucault แนวคิดการสอดสองดูแลและการจองมองของDenzin และแนวคิดการครอบงํา (hegemony) ของ Gramsci เปนแนวทางในการศึกษา

จากการศึกษาภาพยนตรกรณีศึกษาที่ออกฉายในโรงภาพยนตรชั้นหนึ่งตลอดป พ.ศ.2542 9 เร่ือง อันไดแกภาพยนตรเร่ือง “สวัสดีบานนอก” “ลาระเบิดเมือง” “กําแพง” “แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว” “นางนาก” “ดอกไมในทางปน” “โคลนนิ่ง คนก็อปปคน” “เร่ืองตลก 69” และ “คนจรฯลฯ” พบวาภาพยนตรทุกเรื่องมีการนําเสนอภาพภาพลักษณของผูหญิงในลักษณะเดียวกัน คือเปนภาพลักษณของผูหญิงไทยในรูปแบบอุดมคติทั้งสิ้น

กลาวไดวาภาพยนตรไทยใน พ.ศ. 2542 ทั้ง 9 เร่ืองนี้ มีการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติ ซึ่งกระบวนการดังกลาวเกิดขึ้นจากการที่ความคิดหลักเกี่ยวกับผูหญิงที่สงจากชนชั้นสูงผานทางสื่อตาง ๆ ทั้งที่เปนทางการและไมเปนทางการสามารถครอบงําและเปนอุดมการณหลักเกี่ยวกับความเปนผูหญิงในสังคมไทยได ตอมาผูสรางภาพยนตรทั้งในฐานะสมาชิกหนึ่งของสังคมและความเปนชายไดรับเอาภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคตินี้มาใชสรางผูหญิงในภาพยนตรใหแกผูชมภาพยนตรทั้งหลาย และดวยความที่ผูหญิงในภาพยนตรไทยนั้นไดผานกระบวนการสรางปทัสถานของการยอมรับความเหมือน (norm of conformity) โดยมีการชี้ขาดความปกติ (normalizing judgement) เปนเครื่องมือบนฐานความคิดที่วาหากสิ่งใดไมปกติก็จะตองถูกทําใหปกติ ดังนั้นผูชมภาพยนตรโดยเฉพาะผูหญิงจึงยอมรับภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรนั้น

ซึ่งกระบวนการทั้งหมดนี้เปนปจจัยหนึ่งที่สงผลใหภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติยังคงเปนความคิดหลักเกี่ยวกับความเปนหญิงของสังคมไทย และเกิดการผลิตซ้ําภาพลักษณดังกลาวอยางตอเนื่องภาควิชามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ปการศึกษา 2544ลายมือชื่อนักศึกษา …………………………………………….ลายมือชื่ออาจารยผูควบคุมวิทยานิพนธ …………………………………

จ

K 40320007 : MAJOR : ANTHROPOLOGYKEY WORD : A REPRODUCTION OF THE IMAGES OF THE THAI WOMEN

PANIDA HANSAWASDI :WOMEN IN FILM : A REPRODUCTION OF THE IMAGES OF THE THAI WOMEN. THESIS ADVISORS: ASS.PROF. PRANEE WONGTESE. 114 pp. ISBN974-653-411-4

The study of ”Women in Film: A Reproduction of the images of the Thai Woman” was based on the basic assumption that Thai film has reproduced the images of the ideal women for Thai society.

The ideas from “The cultural studies of social construction of reality”, the study of Foucault: “The relationship between sex and power”, Norman Denzin: “The idea of surveillance and gaze”, and Gramsci: “The idea of Hegemony” were used as guideline concepts in this study.

Nine films which had been showed in first class theaters since 1999 titled: sawaddee Ban nok”, La raberd Muang, Kum Pang, Taek See Ruk Lope Krot Laew, Nang Nak, Dok Mai Nai Tang Puen, Cloning Kon Coppy Kon, Ruang Talok 69, and Kon Jon were case studies. It was concluded that all of those films present the images of women in form of the ideal type of thai women.

Considering an image of high class women in Thai society presented via either formal or informal media could predominate the ideal types of Thai women, film makers being members of the society as well as men have therefore adopted such ideal Thai women types. In addition, passing a standard norm of conformity and normalizing judgment processes, women in films were also uniformly adopted as ideal types by the audiences.

Based on the reasons above, therefore the images of women in films are still being ideal types for Thai women and their reproduction consequently can be found.

Department of Anthropology Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2001Student’ s signature……………………………………………………………..Thesis Advisors’ signature………………………………………………………

ฉ

กิตติกรรมประกาศ

ขอบพระคุณพอผูผลักดันใหใฝเรียนเสมอมา ขอบพระคุณแมผูใหความเขาใจ และอดทนตอความทุกขตาง ๆ นานาเพื่อลูก ๆ ทุกคน

ขอบพระคุณรองศาสตราจารยศรีศักร วัลลิโภดม รองศาสตราจารยปรานี วงษเทศ ผูชวยศาสตราจารยมณีวรรณ ผิวนิ่ม และอาจารยธัญธีรา ยิ้มอํานวย ที่ใหความรูและคําแนะนําอันมีคุณคา

ขอบคุณสถาบันสตรีศึกษา มหาวิทยาลัยเชียงใหม ผูมอบทุนอุดหนุนงานวิจัย และรอคอยงานวิจัยดวยความเขาใจและความอดทน ขอบพระคุณอาจารยฉลาดชาย รมิตานนท ผูใหกําลังใจและคําแนะนํา

ขอบคุณเพื่อนนักศึกษาปริญญาโททุกคน สําหรับหาปแหงการรวมทุกขรวมสุขขอบคุณคุณคมกฤช แสงฉวาง สําหรับพลังใจและความชวยเหลือทั้งปวงขอบคุณนองแมวและนองหมาทุกตัว ที่มอบความสุขอันแสนสุขทามกลางความมืดมิด

และซึมเศราของจิตใจ (ขอบคุณเปนพิเศษสําหรับ เปาเปา รถถัง กอตซา กอตซี่ ไมโล โจรสลัด โซเซและมาเฟย)

ทายที่สุด ขอขอบคุณ “ความเขลาตอระบบการศึกษาและความขลาดตอระบบสังคม” ที่เปนตนกําเนิดของวิทยานิพนธฉบับนี้ อันนํามาซึ่งทุกขภาวะและการเรียนรูในการตอสูดิ้นรนใหหลุดพนจากหุบเหวแหงใจอันทึบทึม

ช

สารบัญ หนาบทคัดยอภาษาไทย ….…………………………………………………….………………… งบทคัดยอภาษาอังกฤษ ……………………………………………………………………… จกิตติกรรมประกาศ …………………………………………………………………………… ฉบทที่ 1 บทนํา ..……………………………………………………………………………....... 1

ความเปนมาและความสําคัญของปญหา …………………………………………. 1จุดมุงหมายและวัตถุประสงคของการศึกษา ……………………………………….. 5วิธีการศึกษาและเก็บขอมูล ………………………………………………………... 6แนวคิดในการศึกษา ………………………………………………………………... 6

แนวคิดเรื่องการสรางความเปนจริงทางสังคม ............................................ 6แนวคิดเรื่องความสัมพันธระหวางเพศกับอํานาจ ........................................ 8แนวคิดเรื่องการสอดสองดูแลและการจองมอง ........................................... 9แนวคิดเรื่อง Hegemony ……………………………………………………… 10

2 ผูหญิงและภาพยนตรในสังคมไทย …..………………………………………………… 12 ผูหญิงในสังคมไทย ……………………………………………………………….. 12

งานศึกษาผูหญิงในสังคมไทย ……………………………………………….. 12 งานศึกษาผูหญิงในภาพยนตรไทย …………………………………………... 18

ภาพอุดมคติของผูหญิงในสังคมไทย ………………………………………… 23 ภาพยนตรในสังคมไทย ……………………………………………………………. 24

ภาพยนตรไทย : จุดเริ่มตน …………………………………………………… 25 ภาพยนตรไทย : เหลาเกาในขวดใหม ………………………………………… 26

ทิศทางของภาพยนตรไทย ……………………………………………………. 283 ผูหญิงในภาพยนตรไทย พ.ศ. 2542 ……………………………………………………. 31

ลักษณะนิสัย บทบาทและสถานภาพของตัวละครในภาพยนตร ........................... 32

ซ

บทที่ หนาภาพยนตรเร่ือง “สวัสดีบานนอก” ............................................................ 32ภาพยนตรเร่ือง “ลาระเบิดเมือง” .............................................................. 36ภาพยนตรเร่ือง “กําแพง” ......................................................................... 38ภาพยนตรเร่ือง “แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว” ................................................. 42ภาพยนตรเร่ือง “นางนาก” ........................................................................ 44ภาพยนตรเร่ือง “ดอกไมในทางปน” ........................................................... 47ภาพยนตรเร่ือง “โคลนนิ่ง คนก็อปปคน” .................................................... 50ภาพยนตรเร่ือง “เร่ืองตลก 69” .................................................................. 52ภาพยนตรเร่ือง “คนจร ฯลฯ” ..................................................................... 54

ผูหญิงในภาพยนตรไทย พ.ศ.2542 ….……………………………………………… 59ชนชั้นและอาชีพ ……………………………………………………………… 59ภาพลักษณของผูหญิง ……………………………………………………….. 60บทบาทของผูหญิง ……………………………………………………………. 60

4 การผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรไทย …………………………………….. 62 ผูหญิงในภาพยนตร ………………………………………………………………… 62

“สวัสดีบานนอก” : ผูหญิงกับการทองกอนแตงและอํานาจแฝง ……………… 62“ลาระเบิดเมือง” : ผูหญิงกับความกลาหาญในภาพยนตรที่ไมสมจริง ……..... 64“กําแพง” : ภาพอันเกาแกของผูหญิง ผูชาย และกําแพงแหงชนชั้น ………..... 66“แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว” : ไขในหิน : ผูหญิงในกรอบอุดมคติ …………….... 69“นางนาก” : เมียและแม กับโลกของผูหญิงและโลกของผูชาย ……………...... 70“ดอกไมในทางปน” : ผูหญิง : เมีย แม และเหยื่อ …………………………...... 74“โคลนนิ่ง คนกอปปคน” : ผูหญิงชั้นดีในรูปแบบอุดมคติ …………………....... 76“เร่ืองตลก 69” : ผูหญิง : ส่ิงที่เธอควรทําและสิ่งที่ไมนาเชื่อวาเธอจะทํา …....... 78“คนจร ฯลฯ” : ผูหญิงดี : เหยื่อที่ดีของภาพยนตร …………………………....... 81

ผูชายในภาพยนตร ……………………………………………………………….. ..... 83 บทบาทของผูสรางภาพยนตร ………………………………………………...... 83

ฌ

บทที่ หนาตัวละครชายในภาพยนตร …………………………………………………...... 86

การผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรไทย ............................................... 87 ผูสรางและผูชมภาพยนตรกับการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิง …………....... 88 การผลิตซ้ําที่ไมรูจบ ? ………………………………………………………….... 91

5 บทสรุป …………………………………………………………………………………..... 93บรรณานุกรม …………………………………………………………………………………….... 96ภาคผนวก เร่ืองยอภาพยนตรไทย พ.ศ. 2542 ……….…………………………………………... 99ประวัติผูวิจัย ……………………………………………………………………………………... 112

1

บทที่1บทนํา : ขาวเล็ก ๆ ภาพยนตร และมายาคติแหงความเปนหญิง

ความเปนมาและความสําคัญของปญหาแรงจูงใจของผูเขียนในการศึกษาการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรไทยนั้น

มาจากขาวเล็ก ๆ ทางโทรทัศนขาวหนึ่ง…

ขาวเล็ก ๆขาวเล็ก ๆ ขาวหนึ่งในภาพขาวทางโทรทัศนในชวงป พ.ศ. 2542 เปนขาวลูกชายที่ฆาพอ

ของตน เพราะลูกชายทนไมไดที่พอตบตีทํารายแมตลอดเวลา จนครั้งสุดทายที่พอใชน้ํารอนทํารายแม ลูกชายตัดสินใจชวยแมโดยการยิงพอของตนเอง

ผูเปนแมรองไหสะอึกสะอื้นพรั่งพรูความในใจถึงสาเหตุที่เธอไมแยกทางจากสามี จนทําใหเกิดโศกนาฏกรรมตอชีวิตของสามีและลูกชายของเธอ เธอกลาววา เมื่อเธอแตงงาน เธออยากเปนเมียที่ดี ปรนนิบัติรับใชสามี ดูแลเอาใจใสสามีตามที่เมียควรจะทํา เมื่อสามีทํารายเธอ เธอสูอดทนเพื่อลูก เพื่อที่จะยังคงอยูเปนครอบครัวเดียวกัน เธออยากมีชีวิตคูแบบผัวเดียวเมียเดียว

ภาพยนตรฉากหนึ่งของภาพยนตรเร่ือง กําแพง (2542)ภายใน/สถานบันเทิงแหงหนึ่ง/กลางคืนวัยรุนชายกลุมหนึ่งเพิ่งมาถึง ชายคนหนึ่งในกลุมบอกเพื่อน ๆ วาแฟนของตนไปมีผูชาย

ใหมแลวเพื่อนในกลุมบอกวาจะชวยหาผูหญิงให แลวมองและวิพากษวิจารณผูหญิงที่มานั่งดื่มและ

เตนรําในสถานบันเทิงดวยความคึกคะนองเพื่อสรางความสนุกสนานและปลอบขวัญเพื่อนสาวเสิรฟเดินมาที่โตะของชายกลุมนี้เพื่อรับรายการเครื่องดื่ม เมื่อเธอถามอยางสุภาพวา

“ตองการรับอะไรคะ”

2

ชายที่วิพากษวิจารณผูหญิงในสถานบันเทิงนั้นมาโดยตลอด ตอบเธอโดยไมตองหยุดคิดวา “รับนองนะซิจะ”

สาวเสิรฟเดินหนีทันทีชายคนเดิมฉุดมือเธอไว จนเธอเสียหลักลมลงบนตักของชายที่ถูกแฟนทิ้งชายที่ฉุดแขนเธอไวพูดดวยความสนุกวา “อยางนี้ซิบุพเพสันนิวาส”สาวเสิรฟลุกข้ึนดวยความโกรธ “พวกคุณนี่แยมาก”ชายอีกคนในกลุมโตตอบกับสาวเสิรฟ “พูดกับลูกคาใหมันดี ๆ หนอยสิคุณ”ชายที่ฉุดแขนเธอ พูดอยางเยาะเยย “หยิ่งจังเลยเวย เทาไหรก็วามาสิ”สาวเสิรฟ “ที่นี่ไมใชบานคุณนะคะจะไดมีเร่ืองแบบนั้น”ชายคนเดิมทุบโตะดวยความโมโห “มึงดาแมกูเหรอ”ผูจัดการสถานบันเทิงเขามาทันที ขอโทษลูกคาชายกลุมนั้น แลวพาตัวสาวเสิรฟออกไปภายใน/หองผูจัดการ/กลางคืนผูจัดการตําหนิสาวเสิรฟ “เราอบรมมาแลวไมใชเหรอวาลูกคาถูกตองเสมอ”สาวเสิรฟ “เขาทํากับฉันเกินไป”ผูจัดการมองดวยความเหนื่อยหนาย “ไปขอโทษลูกคาซะ เพราะลูกคาคือพระเจา”ภายนอก/ถนน/กลางคืนสาวเสิรฟเดินอยางเซื่องซึม เธอลาออกแลว และกําลังกลับบาน…ฉากหนึ่งของภาพยนตรเร่ือง โคลนนิ่ง คนกอปปคนภายใน/หองรับแขก/กลางคืนแมซึ่งพิการตองนั่งรถเข็นเงยหนาขึ้นพูดกับลูกชาย “ใหแมอยูชวยไมดีกวาเหรอ” (แฟนสาว

ของลูกชายกําลังทํากับขาวอยูในครัว)ลูกชาย “อยูเฉย ๆ ดีกวา เราคอยพิสูจนฝมือคุณหมอคนเกงดีกวา”แมพูดดวยความชื่นชม “สมัยนี้หาผูหญิงอยางหนูเมยยากนะลูก เรียนจบหมอก็ตั้งแตอายุ

ยังนอย ทํากับขาวก็เปน ดูทาทางจะอรอยไมใชเลนนะ”…

3

มายาคติแหงความเปนหญิงคําพูดของแมในภาพขาวเล็ก ๆ นั้นแสดงใหเห็นถึงคานิยมของการเปนเมียและแมที่ดีที่เธอ

นํามาปฏิบัตินั้น ไมไดชวยใหชีวิตครอบครัวของเธอราบรื่นสงบสุขแตอยางใด มันกลับนํามาซึ่งความเจ็บปวดทางกายและทางใจที่เธอไดรับจากสามี และในที่สุดก็นํามาซึ่งความตายของสามี โทษทัณฑและตราบาปของลูกชาย อุดมคติของผูหญิงที่ดีที่เธอยึดมั่นกลับทํารายเธออยางสิ้นเชิง

ในภาพยนตรเร่ือง “กําแพง” ความสนุกคึกคะนองของผูชายในสถานบันเทิงที่ตีคาสาวเสิรฟเปนผูหญิงที่สามารถซื้อไดดวยเงิน และเมื่อเธอตอตานและโตกลับอยางรุนแรง ผูชายกลับทนไมไดและยิ่งเมื่อตีความวาสาวเสิรฟนั้นเปรียบเทียบผูหญิงที่ซื้อไดดวยเงินกับแมของตนเอง เขาก็ถึงกับใชคําพูดหยาบคายและใชความรุนแรงเพื่อตอบโตสาวเสิรฟ เปนภาพที่แสดงความขัดแยงระหวางทัศนคติของผูชายที่มีตอ “แม” ของตน กับทัศนคติที่มีตอ “ผูหญิงอื่น” โดยเฉพาะในชนชั้นและสถานภาพที่ต่ํากวาตน ทั้ง ๆ ที่ทั้ง “แม” และ “ผูหญิงอื่น” นั้นก็คือ “ผูหญิง” เชนเดียวกัน

ในภาพยนตรเร่ืองโคลนนิ่ง คนกอปปคน คําพูดชื่นชมที่แมฝายชายมีตอฝายหญิงที่มีทั้งความสามารถในโลกนอกบาน (“เรียนจบหมอตั้งแตอายุยังนอย” - เรียนเกง มีอาชีพการงานที่ดีมีเกียรติยศ) และยังคงไมทิ้งความสามารถเรื่องโลกในบานอีกดวย (“ทํากับขาวก็เปน” – การเปนแมศรีเรือน ในอุดมคติการเปนเมียที่ดี)

มุมมองตอความเปนหญิงในตัวอยางทั้งสามที่ยกมาขางตนนั้น แสดงใหเห็นถึง “มายาคติในความเปนหญิง” ซึ่งสงผลกระทบอยางรุนแรงตอชีวิตของผูหญิงในสังคมไทย มีปญหาตาง ๆ มากมายที่กระทบตอความมั่นคงปลอดภัยในสภาพกายและสภาพจิตของผูหญิงไดเกิดขึ้นเนื่องจากอุดมคติของความเปนหญิงนี้ ไมวาจะเปนปญหาโสเภณี ปญหาการกดขี่แรงงานสตรี ปญหาสุขภาพแมและหญิงมีครรภ และปญหาการคุกคามทางเพศเปนตน

มายาคติของความเปนผูหญิงที่แฝงตัวอยูในทุกอณูชีวิตของแมในภาพขาว สาวเสิรฟและแมในภาพยนตร (รวมทั้งผูหญิงอีกหลาย ๆ คนในสังคมไทย) มาจากที่ใด

กระบวนการเรียนรูและขัดเกลาทางสังคมจากครอบครัว โรงเรียน และผูคนรอบขาง1

รวมทั้งวรรณกรรมและสื่อตาง ๆ ทําหนาที่ผลิต ถายทอดและผลิตซ้ํา “อุดมคติของความเปนผูหญิง”

1ดู วันทนีย วาสิกะสิน และ สุนีย เหมะประสิทธิ์, สังคมไทยคาดหวังอยางไรกับผูหญิง

(กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2541), ปรานี วงษเทศ, “กระบวนการเรียนรูเชิงสังคมใน

4

ใหแกผูคนทุกเพศและทุกวัย2 เหลานี้เองที่สงผลใหไมเพียงแตผูชายเทานั้นที่คาดหวังใหผูหญิง “เปน”ในสิ่งที่ควรจะเปน หากแตยังทําใหผูหญิงดวยกันเองก็ตอกย้ําและดํารงความเชื่อในการ “เปน” ผูหญิงนั้นดวยผูหญิงในภาพยนตร : กระบวนการผลิตซํ้าภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทย

โลกในยุคปจจุบันเปนยุคแหง “อุตสาหกรรมการสรางวัฒนธรรม” (Culture Industry) ซึ่งมีส่ือมวลชนเปนตัวจักรสําคัญในการสรางวัฒนธรรมใหแกสังคม3 โดยสื่อมวลชนเปนทั้งเวทีของการตอสูเพื่อกําหนดความหมาย4 เปนผูนําเสนอ “ขอความพิเศษชุดตาง ๆ” (priviledge form of discourse)ซึ่งมีทัศนคติ ความคาดหวัง และความหมายอื่น ๆ ซอนเรนอยู เปนการสราง “โลกแหงความจริง” 5ใหเกิดขึ้นในความคิดของผูรับสาร6

ครอบครัวดานบทบาทหญิงชาย : ศึกษากรณีภาคกลาง”,ใน รายงานการประชุมวิชาการเรื่อง กระบวนการเรียนรูเชิงสังคมในครอบครัวดานบทบาทหญิงชาย (ม.ป.ท.,2535).

2 ดู กาญจนา แกวเทพ, ความเรียงวาดวยสตรีกับส่ือมวลชน (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2543) ที่ทําการศึกษาภาพของผูหญิงในสื่อมวลชนประเภทตาง ๆ เชน หนังสือพิมพนิตยสาร โทรทัศน และภาพยนตร พบวาส่ือตาง ๆ มีการนําเสนอภาพของผูหญิงทั้งในลักษณะเดิม คือการเปนเมียและแม และคุณลักษณะทั่วไปที่สังคมคาดหวังตอผูหญิง แตในขณะเดียวกันก็เร่ิมมีภาพของผูหญิงแบบใหมปรากฎในส่ือเหลานี้มากขึ้น ผูหญิงแบบใหมนี้คือ “ผูหญิงแกรง” ที่ทํางานนอกบาน มีลักษณะนิสัยที่สังคมชื่นชมของผูชายบางอยาง และมีพฤติกรรมบางอยางเชนเดียวกับผูชาย และกาญจนา แกวเทพ, ศาสตรแหงส่ือและวัฒนธรรมศึกษา (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพเอดิสันเพรสโปรดักส, 2544), 489 ที่นําเสนองานวิจัยของMcRobbie และWinship นักวิชาการสตรีนิยมชาวตะวันตกที่สรุปวาส่ือมวลชนมีสวนรวมในการสรางอัตลักษณทั้งสวนตัวและสวนรวมหรือการใหคํานิยามแก “ความเปนผูหญิง” แกผูหญิง

3 กาญจนา แกวเทพ, ส่ือสองวัฒนธรรม (กรุงเทพฯ : มูลนิธิภูมิปญญา, 2539),10.4 จันทนี เจริญศรี, โพสตโมเดิรน&สังคมวิทยา (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพวิภาษา, 2544), 119.5 กาญจนา แกวเทพ, ความเรียงวาดวยสตรีกับส่ือมวลชน, 82.6 แมวาส่ือมวลชนจะมีบทบาทในการกําหนดความหมายหรือสรางโลกแหงความเปนจริงใหแกผูรับสาร

แตในขณะเดียวกันก็ยังคงมีการตอรองความหมายและความจริงระหวางผูรับสารและผูสรางสารอยู ดู พรรณรายโอสถาภิรัตน, “นางนาก : การตอรองทางความหมายในภาพยนตรยอดนิยม” (วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิตสาขาวิชามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2543. อีกทั้งผูสรางและผูรับสารอาจจะเห็นไมตรงกันในความหมายนั้นเนื่องจากตัวบทใด ๆ ไมมีความหมายแนแทในตัวเอง ดู จันทนี เจริญศรี, โพสตโมเดิรนและ

5

ในชวงเวลาที่บทบาทของสื่อมวลชนมีนัยยะสําคัญอยางยิ่งตอ “วัฒนธรรม” นี้ ก็เปนขณะเวลาเดียวกับที่ส่ือมวลชนมีบทบาทตอการขยายขอบเขตการศึกษาและคําจํากัดความของ “วัฒนธรรม” ในทางมานุษยวิทยาไปสูวัฒนธรรมของสังคมที่ซับซอนและวิถีชีวิต “สมัยใหม” อันระบบคิดของปจเจกในวัฒนธรรมเหลานั้นสัมพันธกับส่ือสารมวลชนในหลากหลายรูปแบบ7

ภาพยนตรในฐานะสื่อมวลชนประเภทหนึ่งเริ่มไดรับความสนใจนักวิชาการตะวันตกทําการศึกษาภาพยนตรในฐานะที่เปนหนวยทางการศึกษาอยางหนึ่ง ทั้งในมิติของส่ือที่สัมพันธกับพลวัตทางสังคมวัฒนธรรม และในฐานะที่เปนเครื่องมือในการสรางเอกลักษณทางวัฒนธรรมของชนกลุมตาง ๆดวย8

ดังนั้นผูเขียนจึงสนใจศึกษาภาพยนตรในฐานะที่มีความสามารถในการถายทอดและผลิตซ้ําคานิยมทางวัฒนธรรมตาง ๆ ไดอยางมีประสิทธิภาพ9 เนื่องจากภาพยนตรสามารถบันทึกภาพและเสียงไดใกลเคียงกับความเปนจริงมาก10 อีกทั้งยังเปนประสบการณรวม (collective experience)ของคนจํานวนมากในเวลาเดียวกัน11

จุดมุงหมายและวัตถุประสงคของการศึกษาผูเขียนนําเอาบทบาทการถายทอดและผลิตซ้ําของภาพยนตรมาพิจารณาในประเด็นการ

ผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทย เพื่อตรวจสอบวาภาพยนตรไทยมีการผลิตซ้ําผูหญิงในรูปแบบอุดมคติหรือไม อยางไร เปนสําคัญ สังคมวิทยา,119. อีกทั้งยังมีบอยครั้งที่ “ความเปนจริงที่ส่ือมวลชนสรางขึ้นมา” กับ “โลกแหงความเปนจริงที่เปนจริง” นั้นแตกตางกันราวขาวกับดํา ดู กาญจนา แกวเทพ, ความเรียงวาดวยสตรีกับส่ือมวลชน, 82.

7 Debra Spitulnik, “Anthropology and Mass Media”, Annual Review in Anthropology, no.22(1993) : 306-307 อางถึงใน พรรณราย โอสถาภิรัตน, “นางนาก : การตอรองทางความหมายในภาพยนตรยอดนิยม”, 1.

8 เร่ืองเดียวกัน.9 Greame Turner, Film as Social Practice, (London : Routledge, 1993), 41.10 จําเริญลักษณ ธนะวังนอย, รายงานวิจัยเสริมหลักสูตร บทบาทในการบันทึกสังคมของภาพยนตร

ไทย (กรุงเทพมหานคร : โครงการวิจัยเสริมหลักสูตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2535), 2.11 บุญรักษ บุญญะเขตมาลา, ระหวางกระจกกับตะเกียง (กรุงเทพมหานคร : โครงการจัดพิมพคบไฟ,

2542), 266.

6

ซึ่งในการศึกษาครั้งนี้ผูเขียนไดตั้งขอสมมติฐานเบื้องตนไววา มีการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงภาพยนตรไทย โดยนําเสนอลักษณะ สถานภาพ และบทบาทของตัวละครหญิงในภาพยนตรในลักษณะเดียวกับผูหญิงในรูปแบบอุดมคติของสังคมไทย

วิธีการศึกษาการศึกษาการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทยในภาพยนตรนี้ ผูเขียนเลือกทํา

การศึกษาภาพยนตรที่ฉายในโรงภาพยนตรชั้นนําตลอดป พ.ศ. 2542 ซึ่งมีทั้งส้ิน 9 เร่ือง ไดแก“สวัสดีบานนอก” “ลาระเบิดเมือง” “กําแพง” “แตก 4 รัก โลภ โกรธ เลว” “ดอกไมในทางปน”“โคลนนิ่ง” “คนกอปปคน” “เร่ืองตลก 69” และ “คนจร ฯลฯ”12 โดยการชมภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองทั้งการชมในโรงภาพยนตรและในรูปแบบของวิดีโอ รวมทั้งทําการศึกษาวรรณกรรมและงานวิจัยที่เกี่ยวของกับการศึกษาภาพยนตรและผูหญิงในสังคมไทยเพื่อนํามาประกอบการวิเคราะหภาพยนตรทั้ง 9เร่ืองตามวัตถุประสงคที่ทําการศึกษา

แนวคิดที่ใชในการศึกษาในการศึกษาการผลิตซ้ําผูหญิงในรูปแบบอุดมคติในภาพยนตรไทยนี้ ผูเขียนทบทวน

วรรณกรรมเกี่ยวกับแนวคิดทฤษฎีที่นาสนใจหลายแนวคิด ผูเขียนพบวามีแนวคิดจํานวนหนึ่งสามารถนํามาใชประกอบการศึกษาของผูเขียนได ดังนี้

แนวคิดเรื่องการสรางความเปนจริงทางสังคม (Social Construction of Reality)แนวคิดเรื่องการสรางความเปนจริงทางสังคม (Social Construction of Reality)13 เปน

แนวคิดในกรอบวัฒนธรรมศึกษา (Cultural Studies) ซึ่งการวิเคราะหส่ือดวยแนวคิดทางวัฒนธรรมศึกษานั้นจะมองวาสื่อมวลชนไมไดเปนแตเพียงชองทางหรือพาหะ (Channel) ในการเผยแพรและถาย

12 ผูเขียนเลือกศึกษาภาพยนตร 9 เร่ือง เนื่องจากตองการศึกษาภาพยนตรตลอดระยะเวลาหนึ่งป เพื่อ

ที่จะสามารถมองเปนภาพรวมได สวนเหตุที่ผูเขียนเลือกศึกษาภาพยนตรในป พ.ศ. 2542 เนื่องจากความสอดคลองกับชวงระยะเวลาการนําเสนอโครงรางวิทยานิพนธ

13 กาญจนา แกวเทพ, ส่ือสารมวลชน : ทฤษฎีและแนวทางการศึกษา (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพภาพพิมพ, 2541) 248-266.

7

ทอดวัฒนธรรมเทานั้น แตส่ือมวลชนยังเปน “แหลงกําเนิดในการสรางสรรค” (generator) ของสังคมเพราะการสื่อสารนั้นเปนกระบวนการทางสัญลักษณที่ทําการสรางสรรค รักษา แกไข และตกแตงความเปนจริงหนึ่ง ๆ ดวย

แนวคิดการสรางความเปนจริงทางสังคมมองวา ส่ิงที่เรียกวา “ความเปนจริง” (Reality) นั้นมิใชเปนสิ่งที่มีอยูแลว แตเปนสิ่งที่ถูกสรางขึ้นมา (construct) และเชื่อวาในสังคมยุคปจจุบันนี้ส่ือมวลชนเปนสถาบันสําคัญที่จัดวางรูป (Structure) ความเปนจริง และการสรางความเปนจริงทางสังคมของสื่อมวลชนนั้นจะสงผลกระทบไดหลายระลอกทั้งระยะแรก ระยะที่สอง และระยะยาว

ผลกระทบระยะแรกคือ การเก็บขอมูลเขาสูคลังความรู (Stock of Knowledge)14 ซึ่งจะสรางทัศนคติและคานิยมตาง ๆ หลังจากนั้นจะเปนระยะที่สอง คือมีปฏิกริยาตอบสนองหรือตอตานส่ิงที่ไดรับ และเมื่อเวลาผานไปขอมูลขาวสารที่สะสมกันไวมาก ๆ เขาก็จะถูกจัดระบบและหอหุมผูรับสารจนกลายเปนโลกแหงความเปนจริงที่ถูกสรางขึ้น

Stuart Hall ผูรวมกอต้ังศูนยศึกษาวัฒนธรรมรวมสมัยแหงมหาวิทยาลัยเบอรมิงแฮมเสนอวา ส่ือเปนกลไกดานอุดมการณของสังคม โดยที่ไมไดทําการครอบงําสังคมหรือเปนเพียงตัวสะทอนอุดมการณแบบหยาบ ๆ เทานั้น แตส่ือทําหนาที่เปน “ตัวประกอบสรางความเปนจริงของสังคม(Social Construction of Reality)

วิธีการศึกษาอุดมการณในสื่อตามแนวคิดการประกอบสรางความเปนจริงทางสังคมนั้นมีสองวิธี คือ วิธีแรก ทําการวิเคราะหอุดมการณที่ปรากฏอยูในตัวบท (ผลผลิตของสื่อ) เชน การใชภาษา การวิเคราะหความหมายโดยนัย ฯลฯ ควบคูไปกับการวิเคราะหกระบวนการบริโภคและการเปดรับตัวบทนั้นของผูรับสาร

14 คลังแหงความรูนี้ Peter Berger และ Thomas Luckmann อธิบายวาโลกนั้นแบงออกเปนสองสวน

คือ โลกแหงความจริง (World of Reality) กับโลกแหงความหมาย (World of Meanings) ซึ่งโลกแหงความจริงเปนโลกที่เราสัมผัสได เชน สภาพแวดลอมทางธรรมชาติ ส่ิงที่มนุษยสรางขึ้น เปนตน ซึ่งมีอยูมากมายโดยที่ไมอาจหาความแนนอนชัดเจนไดเพราะขึ้นอยูกับการรับรูของแตละบุคคลหรือสังคม ดังนั้นจึงตองสรางโลกแหงความหมายขึ้นมาเพื่ออธิบาย ใหความหมาย กําหนดแบบแผน โลกแหงความหมายจึงเปนความรูที่ไดมาจากการรับรูเพียงบางสวนจากโลกแหงความจริงแลวนํามาสรางเปนคลังแหงความรูขึ้น ดู บงกช เศวตามร, “การสรางความเปนจริงทางสังคมของภาพยนตรไทย กรณีตัวละครหญิงที่มีลักษณะเบี่ยงเบนในป พ.ศ. 2528-2530” (วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาการสื่อสารมวลชน บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2533), 14-15.

8

วิธีการศึกษาแบบที่สอง คือการศึกษาอุดมการณในปริมณฑลของกระบวนการผลิตวัฒนธรรม (Cultural Production) และอุดมการณที่มีในสังคมโดยรวม ดังเชน งานของ Hobson ที่ใหความสนใจเปนพิเศษกับอุดมการณที่ Gramsci เรียกวา “สามัญสํานึก” (Common Sense) ซึ่งเปนสิ่งที่ยอมรับกันโดยปริยาย (Taken-for-granted) ที่มีอยูในทุก ๆ สังคม สามัญสํานึกนี้เปนประเภทของอุดมการณที่ทํางานอยางมีพลังในชีวิตประจําวัน15

แนวคิดเรื่องความสัมพันธระหวางเพศกับอํานาจ ของ Michel FoucaultMichel Foucaultไดเสนอแนวคิดเรื่องอํานาจ วา อํานาจสรางความจริง สรางสรรพสิ่งตาง

ๆ ในสังคม และสรางพิธีกรรมใหกับส่ิงที่เรียกวาความจริงดวย16 เขามองวาแตละสังคมมีความสัมพันธเชิงอํานาจชุดตางๆ ประกอบอยูหลายซับหลายซอน ซึ่งความสัมพันธเชิงอํานาจนี้มีลักษณะเปนโครงขาย และมีการจําหนายซ้ํา (redistribution) การจัดแถว จัดแนว การผสานใหเปนหนึ่งเดียวการจัดขั้นตอนปฏิบัติการของอํานาจและสิ่งที่เราเห็นวาเปนการครอบงําเชิงอํานาจนั้นเปนผลจากการปฏิบัติการของอํานาจที่เปนโครงขายซึ่งดํารงอยูเพราะกระบวนการขางตนยังคงดําเนินไปอยางตอเนื่อง17

ฟูโก กลาวถึงความสัมพันธระหวางเพศกับอํานาจวา อํานาจไมไดตัดเรื่องเพศออกไป แตมันรวมอยูในรางกายในฐานะรูปแบบของความเปนปจเจกชน (mode of specification of individual)อํานาจยังผลิตและกําหนดรายละเอียดของเพศ เร่ืองเพศจึงเปนผลผลิตของอํานาจแบบหนึ่ง

ฟูโกไดเสนอความคิดเรื่อง การชี้ขาดความปกติ (nomalizing judement) (ในหนังสือDiscipline and Punish ซึ่งเสนอความคิดเกี่ยวกับอํานาจตอรางกาย (bio-power)18) ซึ่งหมายถึงการลงโทษระดับยอย ที่รวมมิติตาง ๆ ของชีวิตไมวาจะเล็กนอยเพียงใดเขาไวในโครงขายของการลงโทษดวย เชน การไมเคารพกติกาเรื่องเวลา การมีพฤติกรรมบางอยางที่ยอมรับไมได การพูดจา รางกาย

15 กาญจนา แกวเทพ,ศาสตรแหงสื่อและวัฒนธรรมศึกษา,307-309.16 ไชยรัตน เจริญสินโอฬาร, วาทกรรมการพัฒนา (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพวิภาษา 2542), 1017 ดู สายพิณ ศุพุทธมงคล, “คุกกับคน : อํานาจและการตอตานขัดขืน” (วิทยานิพนธปริญญา

มหาบัณฑิต สาขาวิชามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2542), 145 ซึ่งความสัมพันธเชิงอํานาจนี้เกิดขึ้นจากการสราง สะสม สงผาน และการทํางานของวาทกรรมวาอะไรคือความดีงามและความถูกตอง

18 ดูรายละเอียดเพิ่มเติมใน เร่ืองเดียวกัน,6-17

9

รวมถึงทัศนคติและพฤติกรรมทางเพศ ซึ่งผลประการหนึ่งของการชี้ขาดความปกติหรือไมปกติ คือ การสรางปทัสถานของการยอมรับความเหมือน (norm of conformity)19

Caroline Ramazanoglu นักสตรีนิยมไดนําความคิดเรื่องปทัสฐานของการยอมรับความเหมือนของฟูโกมาชี้ใหเห็นถึงการขยายตัวของการควบคุมและการบังคับตนเอง เนื่องจากวาทกรรมจะเปนสิ่งที่ชี้วาสิ่งใดปกติ และส่ิงใดไมปกติซึ่งจําเปนตองถูกทําใหปกติ (normalisation) หรือถูกควบคุมใหเปนไปตามปทัสถานที่มีอยู ซึ่งมุมมองทางสตรีนิยมเห็นวาแนวความคิดนี้ชวยชี้ใหเห็นถึงแรงกดดันของสังคม (social pressure) ที่มีตอผูหญิงที่ไมเพียงแตจะบังคับใหยอมรับกฎระเบียบตาง ๆ แตยังใหปฏิบัติตามปทัสถานนั้นดวยโดยการทํารางกายใหเชื่อง (docile bodies)20

ซึ่งแมวาฟูโกจะชี้วาอํานาจนั้นเปนสิ่งที่เปนโครงขายและมีลักษณะพลวัตโดยไมมีจุดศูนยกลางของอํานาจแตอยางใด แต Susan Bordo แยงวา แมวาอํานาจจะไมไดเปนของใครคนใดคนหนึ่ง แตก็ไมไดหมายความวาทุกคนจะมีอํานาจอยางเทาเทียมกัน เพราะปจเจกหรือกลุมคนจะมีตําแหนงแหงที่ที่แตกตางกันในโครงขายอํานาจนี้ และถึงแมวาจะไมมีใครที่เปนผูควบคุมกฎกติกาแตก็ใชวาทุก ๆ คนจะมีความเทาเทียมกัน ดังนั้นคนที่มีอํานาจนอยกวา (และรวมถึงคนที่มีอํานาจมากกวาดวยก็ตาม) ตางก็จะตองระวังตัวเองและพยายามทําตัวใหถูกตองตาม ปทัสถานของสังคม(ซึ่งถูกครอบงําจากกลุมคนที่มีอํานาจมากกวา)แนวคิดเรื่อง การสอดสองดูแล (Surveillance) และการจองมอง (Gaze) ของ Norman Denzin

Norman Denzin เปนนักสังคมวิทยาที่ศึกษาภาพยนตรโดยใชแนวคิดเรื่องการสอดสองดูแล (Survillance)ในหนังสือ Power/Knowledge ของฟูโก ในงาน “Cinematic Society : a Voyeur’sGaze”21 โดยเขาชี้วาสังคมใชการจองมองของกลองนี้มาเปนการสอดสองดูแลสังคมในศตวรรษที่ 20

19 เร่ืองเดียวกัน, 10-1120 Caroline Ramazanoglu, Up Against Foucault (London : Routledge, 1993), 2221 เดนซิน ไดอางการใหความหมายคําวา “การมองของผูแอบมอง” (The Voyeur’s Gaze) โดยฟูโก ไว

วา การมองของผูแอบมอง เหมือนการจองมองอยางเพงเล็ง เปนการจองมองซึ่งเมื่อแตละปจเจกอยูภายใตสายตานี้ในที่สุดจะนําเขาสูระบบความคิดภายในของตนจนถึงจุดที่เขาหรือเธอจะเปนผูควบคุมตัวเอง (overseer) แตละปจเจกตางก็ใชการสอดสองดูแลนี้ทั้งเปนการสนับสนุน (over) และตอตาน (against) ตนเอง รูปแบบที่สมบูรณของปฏิบัติการนี้คือการที่อํานาจจะถูกใชไดอยางตอเนื่องและงายดาย ดู Norman Denzin,Cinematic Society : aVoyeur’s Gaze (London : SAGE Publications Ltd, 1995), 1

10

เขาชี้วาสถาบันตาง ๆ ของสังคมสมัยใหมนั้นการกระทําผานการกวาดตามอง (panoptic)หรือการทําใหผูถูกควบคุมรูสึกวาถูกจับตามองจนไมกลาทําอะไรนอกจากกรอบของสังคมนั้นไดเกิดขึ้นบนจอภาพยนตรดวย แตการจองมอง (gaze) ในจอภาพยนตรนั้นมีผลสองช้ัน โดยชั้นแรกคือ ส่ิงที่เกิดขึ้นในจอ ซึ่งการจองมองในจอภาพยนตรนั้นไมไดเปนการมองที่เทาเทียม แตถูกจํากัดโดยการจัดชวงชั้นทางสังคมตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยิ่งผานชนชั้น เชื้อชาติ และ เพศสภาพ เขาพบวาผูชาย/ผิวขาว/ชนชั้นกลาง คือผูที่มีอํานาจที่จะจองมองมากกวา ทั้งนี้โดยผานสถานภาพตาง ๆ ที่สรางความชอบธรรมในการจองมองใหกับเขา เชน การเปนเจาหนาที่ของรัฐ นักหนังสือพิมพ หรือแมแตการเปนเพศชายที่มีอํานาจเหนือเพศหญิง การมองที่ปรากฏบนจอภาพยนตรนี้ชวยผลิตซ้ํา (reproduce) การแบงชวงชั้นทางสังคมแบบที่เปนอยูใหดํารงอยูตอไป ชั้นที่สองของความนัยของการจองมองก็คือ จากสายตาของผูชมที่เปนผูมองตัวละครเพศชาย/ผิวขาว/ชนชั้นกลาง มองเพศหญิง/ไมใชผิวขาว/ไมใชชนชั้นกลาง อีกทอดหนึ่ง

และเนื่องจากวาอุตสาหกรรมภาพยนตรเปนอุตสาหกรรมที่ไดรับความนิยมอยางสูงในสหรัฐอเมริกา ทําใหเดนซินเสนอวา ชาวอเมริกันรูจักตัวเองผานภาพยนตร และการจองมองของผูชมไดซึมซับการจองมองของตัวละครในจอเขาสูระบบความคิดของตน (internalized) ทําใหผูชมรูสึกประหนึ่งวาถูกมองแมไมมีใครมอง กอใหเกิดความรูสึกผิดเมื่อทําตัวผิดไปจากบรรทัดฐานของสังคมแมวาจะไมมีใครเห็นก็ตาม22

แนวคิดเรื่อง Hegemony ของ Antonio GramsciAntonio Gramsci เปนนักคิดสายมารกซิสตแนววัฒนธรรมนิยม (Culturalist Marxism)

เขาความคิดเรื่อง Hegemony23 (การครอบงํา) ซึ่งหมายถึงการสถาปนาระบบคิด ระบบอุดมการณ

22 จันทนี เจริญศรี,โพสตโมเดิรนและสังคมวิทยา, 121-12223 สรุปความจาก กาญจนา แกวเทพ, ส่ือสารมวลชน : ทฤษฎีและแนวทางการศึกษา, 142-144

กาญจนา แกวเทพ, ศาสตรแหงสื่อและวัฒนธรรมศึกษา, 272-273 และ วิลาสินี พิพิธกุล, “การตอรองทางอัตลักษณของผูหญิงผานสื่อกระแสหลักในเรื่องชนชั้น เชื้อชาติ และเพศสภาพ” ใน “ผูหญิงกับความรู 2,” เอกสารประกอบการประชุมวิชาการประเพณีสตรีศึกษาแหงประเทศไทยครั้งที่ 2, 27-28 พฤศจิกายน 2543. (อัดสําเนา),102.

11

ระบบวัฒนธรรมอันหนึ่งใหกลายมาเปนระบบคิดหลักและวัฒนธรรมหลักของสังคม และกีดกันระบบคิดอื่น ๆ วัฒนธรรมแบบอื่น ๆ ใหกลายเปนสิ่งที่ไมชอบธรรมไป

Hegemony หรือการครอบงํานี้เปนการอธิบายภาวะที่กลุมอํานาจที่เหนือกวาสามารถครอบงํากลุมที่ดอยกวา ดวยการสรางใหเกิดความยินยอมหรือเห็นคลอยตามโดยไมใชกําลัง ซึ่งความยินยอมที่เกิดขึ้นไดกลายเปนการยอมรับอุดมการณและระบบคุณคาที่กลุมซ่ึงเหนือกวาไดสรางและกําหนดไว โดยที่กลไกซึ่งกลุมที่เหนือวานํามาใชเพื่อรักษาภาวะการครอบงําไว รวมทั้งทําการเผยแพรวาทกรรมตาง ๆ ของการครอบงํานี้ คือ ส่ือมวลชน

โดยสื่อมวลชนจะนําวัฒนธรรมของขาวสาร ไมวาจะในรูปแบบของขาว ความบันเทิง เร่ืองแตง ฯลฯ มารักษาสภาพสังคมที่มีการแบงแยกและครอบงําทางชนชั้นใหดํารงอยูตอไป ซึ่งกระบวนการทํางานของสื่อมวลชนจะเปนไปตามหลักการทํางานของกลไกดานอุดมการณอ่ืน ๆ คือ จะสอดแทรกความคิดตาง ๆ ใหแทรกซึมอยูตามสวนตาง ๆ ของเนื้อหาของสื่อ อันมีผลทําใหโครงสรางอํานาจตาง ๆ และคานิยมดังกลาวของสังคมดูเปนธรรมชาติ สามารถยอมรับไดโดยปริยาย และดูเปนเร่ืองธรรมดาสามัญ

โดยสื่อจะไมใชอํานาจบังคับอยางรุนแรง แตจะใชวิธีการนําเสนออยาง “แบบที่ไมตองมีการตั้งคําถามกันเลย” เพราะ “เปนที่ยอมรับกันโดยทั่วไปแลววา” “เปนที่รูกันดีแลววา” “รูกันแลวโดยปริยาย” ฯลฯ สําหรับพวกที่ไมเห็นดวยก็จะกลายเปน “พวกผิดปกติ พวกเบี่ยงเบน พวกไมธรรมดา” ไป

Gramsci เห็นวาการครอบงําทางดานวาทกรรมที่ปรากฏอยูในสื่อมวลชนนั้นนาจะทรงพลังมากกวาการครอบงําดานเศรษฐกิจหรือการเมืองเสียอีก เพราะขอความที่ปรากฏในสื่อมวลชนนั้นเปนการใหคํานิยามสังคม ชีวิต กลุมคน เหตุการณ ฯลฯ ซึ่งในการนี้ แมตัวสื่อมวลชนเองอาจจะไมไดเปนผูกระทําโดยตรง หากทวาในฐานะกลไกของสังคม ส่ือมวลชนมักจะเปดโอกาสใหผูมีอํานาจทางสังคมเขามาใชเปนสวนใหญ

อยางไรก็ตามการครอบงํานั้นไมคงที่ และอํานาจไมใชส่ิงที่ตายตัว การไดมาซึ่งอํานาจเพื่อการครอบงําจึงตองมีการแยงชิงกันผานทางการแยงชิงพื้นที่ทางความคิด ซึ่งถึงแมวาโอกาสที่กลุมซึ่งดอยกวาจะแยงชิงอํานาจจากกลุมที่มีอํานาจเหนือกวานั้นเปนไปไดยาก แตก็อาจจะเปนไปได ซึ่งส่ือมวลชนสามารถชวยใหเกิดพื้นที่ของการตอรองได และการตอรองในปริมณฑลของสื่อและวัฒนธรรมดังกลาวนี้ยอมมีผลตอการกัดกรอนพื้นฐานความคิดที่ฝงรากอยูในใจคนมาชานานได

12

บทที่ 2ผูหญิงและภาพยนตรในสังคมไทย

ผูหญิงในสังคมไทยในบทนี้ผูเขียนจะนําเสนอการทบทวนงานศึกษาเกี่ยวกับผูหญิงในสังคมไทยและงาน

ศึกษาเกี่ยวกับผูหญิงในภาพยนตรไทย เพื่อประมวลภาพของผูหญิงในทัศนคติของสังคมและผูหญิงในมุมมองของภาพยนตรวามีลักษณะเชนไร หรืออีกนัยหนึ่งคือเพื่อศึกษาวา “คลังแหงความรู” เกี่ยวกับผูหญิงในสังคมและภาพยนตรไทยนั้นเปนเชนไร

งานศึกษาผูหญิงในสังคมไทยแนวความคิดสตรีนิยมของนักวิชาการตะวันตกสวนใหญอยูบนสมมติฐานที่วา ผูหญิงเปน

เพศที่สองซ่ึงถูกกดบังคับจากผูชาย และสังคมที่ผูหญิงมีชีวิตอยูนั้นเปนสังคมที่มีผูชายเปนใหญ1 เมื่อนําเอาแนวคิดสตรีนิยมจากตะวันตกมาใชวิเคราะหบทบาทและสถานภาพของผูหญิงในสังคมไทย ก็เกิดคําถามและความขัดแยงในสภาพความเปนจริงของผูหญิงในสังคมไทยกับแนวคิดหลักของสตรีนิยมตะวันตก2

1 นักสตรีนิยมมีความคิดวาในประวัติศาสตรของมนุษยนั้นเปนประวัติศาสตรที่เต็มไปดวยการกดขี่และ

ครอบงําของผูชายที่มีตอผูหญิง ผูหญิงเปนพวกที่ถูกมองวามีเหตุผลนอย มีการพัฒนาการทางความคิดและศีลธรรมไมทัดเทียมผูชาย จะเห็นไดจากตัวอยางในสังคมโบราณที่ผูหญิงมีบทบาทเพียงแคเปนเทพ (goddess) แม โสเภณีและทาสเทานั้น ในสังคมกรีกโบราณหนาที่หลักของผูหญิงคือการมีลูก ผูหญิงเปนเพศที่ต่ําตอยกวาและปราศจากวินัย สถานภาพที่มีอยูอยางจํากัดของผูหญิงในสังคมกรีกโบราณยังสะทอนออกมาในงานเขียนของนักปรัชญาทั้งหลาย ความคิดที่วาผูหญิงนั้นมีสภาวะความเปนมนุษยที่ดอยกวาผูชายมีปรากฏอยูอยางตอเนื่องในประวัติศาสตรของอารยธรรมตะวันตก ดู ธเนศ วงศยานนาวา, “บทสงทาย ตรรกะของการกดบังคับ : ฟูโกและเฟมินิส,” รัฐศาสตรสาร 12-13,ฉบับพิเศษ (2529) : 170-171.

2 เนื่องจากแนวคิดสตรีนิยมกระแสหลักมุงเนนการอธิบายปญหา การเอารัดเอเปรียบ ซึ่งมีสาเหตุที่สําคัญมาจากระบบสังคมชายเปนใหญ ซึ่งแนวคิดสตรีนิยมกระแสหลักนี้มองผูหญิงเปนกอนเดียว แตในความเปนจริงแลวผูหญิงเองก็มีความแตกตางกันตามสังคมและวัฒนธรรมของผูหญิงแตละกลุม แนวคิดสตรีโลกที่ 3 (ThirdWorld Feminist Approach) จึงเสนอใหใชมุมมองประสบการณของผูหญิงที่ประสบมาในการอธิบาย (Feminism

13

เนื่องจากผูหญิงในสังคมไทยนั้นมีภูมิหลังและบริบททางสังคมวัฒนธรรมที่แตกตางจากผูหญิงในวัฒนธรรมตะวันตก งานศึกษาหลายชิ้นชี้ใหเห็นวา ในยุคสังคมเกษตรกรรมผูหญิงในสังคมไทยจะมีบทบาททางเศรษฐกิจสูง3 และไดรับการยกยองในฐานะผูใหกําเนิดและสัญลักษณของความอุดมสมบูรณผานทางความเชื่อตาง ๆ เชน แมโพสพ แตผูหญิงจะมีสถานภาพต่ํากวาผูชายในดานคติความเชื่อทางพุทธศาสนาที่ยกยองเพศชายและกีดกันผูหญิง โดยเฉพาะผูหญิงในหมูชนชั้นสูง เนื่องจากผูหญิงในชนชั้นสูงจะตกอยูใตอํานาจผูชายผานทางความเชื่อเร่ืองการเปนกุลสตรี และความเขมงวดดานความประพฤติทางเพศ เปนตน4

ซึ่งตอมาเมื่อสังคมไทยมีการเปลี่ยนแปลงในดานตาง ๆ ไมวาจะเปนดานเศรษฐกิจที่เปลี่ยนไปสูระบบทุนนิยม สงผลใหรายไดจากเศรษฐกิจแบบยังชีพของผูหญิงกลายเปนรายไดเสริม

Expirience) เสนอใหทําการศึกษาโดยเอาชีวิตของผูหญิงเปนตัวตั้งวาถูกกําหนดมาจากสภาพสังคม เศรษฐกิจหรือชนชั้นใด ตลอดจนตองคํานึงถึงบริบทเฉพาะของผูหญิงแตละกลุมซึ่งมีสภาพปญหาที่แตกตางกัน และผูหญิงก็มีการตอตานขัดขืนไดในหลายรูปแบบหลายวิธีการ และไมควรมุงมองการกดขี่ที่มีสาเหตุมาจากชายเปนใหญเพียงประเด็นเดียว ทั้งนี้เพื่อใหการศึกษาเรื่องผูหญิงเปนไปอยางสมบูรณรอบดานขึ้น ดู ศิริพร โคตะวินนท, “ผูหญิงในขบวนการเคลื่อนไหวของประชาชนชายขอบ กรณีศึกษาฝายราษีไศล : หมูบานแมมูนมั่นยืน 2 และ3” (วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2543), 23-24.

3 เจนนิเฟอร เกรยพบวาผูหญิงในหมูบานในเอเชียตะวันออกเฉียงใตนั้นมีบทบาทในการทํางานในไรนาตระเตรียมอาหาร และเปนแมคาในตลาดของทองถิ่นนั้นดวย และ Skinner ยังพบวาจากการสํารวจสํามโนครัวในชวงป พ.ศ. 2495 มีผูหญิงมากกวาผูชายถึงสามเทาที่เปนเจาของและผูจัดการธุรกิจทั้งขนาดใหญและเล็ก เปนแมคาในตลาด และคนขายผักในตลาด และเชื่อกันวาผูหญิงเปนเจาของ 90% ของอสังหาริมทรัพยในกรุงเทพฯ ดู ปรานีวงษเทศ, เพศและวัฒนธรรม (กรุงเทพมหานคร : มหาวิทยาลัยศิลปากร,2534), 178.

4 ในวรรณกรรมตาง ๆ ของราชสํานักมักสอดแทรกคติการเปนผูหญิงที่ดีไว ซึ่งมักจะเปนเรื่องของกิริยามารยาท การรักนวลสงวนตัว การปรนนิบัติสามี เชนใน กฤษณาสอนนองคําฉันท โดยเฉพาะอยางการแตงงานนั้นถูกทําใหเปนทางนําไปสูเกียรติยศประการเดียวของผูหญิง เชนดังที่นางสีดากลาวแกพระรามวา (รามเกียรติ์ : 482)“อันหญิงไรภัสดา จะมียศถาศักดิ์ศรี ก็ไมงามแกตาในธาตรี เหมือนมณีไรเรือนสุวรรณ) ดู นิธิ เอียวศรีวงศ, ปากไกและใบเรือ, พิมพครั้งที่สอง, (กรุงเทพมหานคร : แพรวสํานักพิมพ, 2538) คานิยมเกี่ยวกับผูหญิงชั้นสูง คือ ตองเปนแมบานแมเรือนที่ดี เอาอกเอาใจสมี รักนวลสงวนตัว เปนชางเทาหลัง สงบเสงี่ยม ซึ่งผูชายจะเปนผูกุมอํานาจ ในขณะที่ผูหญิงมีหนาที่เพียงพยายามผูกใจสามีไวใหได ดู ปรานี วงษเทศ, เพศและวัฒนธรรม, 180.

14

แรงงานในครัวเรือนของผูหญิงถูกลดคุณคาลง และการเขาสูตลาดแรงงานของผูชายทําใหผูชายมีอํานาจทางเศรษฐกิจในครัวเรือนเหนือผูหญิง

การเปลี่ยนแปลงทางกฎหมาย เชน กฎหมายครอบครัวและกฎหมายที่ดินทําใหอํานาจในครัวเรือนและที่ดินของผูหญิงหมดไป การเปลี่ยนแปลงระบบการศึกษาซึ่งกลายเปนเครื่องมือในการถายทอดความเชื่อจากชนชั้นสูงและชนชั้นกลางที่มีอํานาจในสังคมมาสูชนชั้นลาง5 สงผลใหคติความเชื่อเกี่ยวกับผูหญิงเปลี่ยนแปลงไปและถูกลดคุณคาทางความสามารถดานอื่น ๆ นอกเหนือจากเปน ”แมบาน”6

นอกจากนี้ระบบการศึกษาแบบใหมยังถูกนํามาใชเปนเครื่องมือเพื่อการเลื่อนชั้นทางสังคม ส่ิงเปนสิ่งที่ผูหญิงไมอาจเขาถึงโอกาสนั้นไดอยางเทาเทียมเพศชาย เนื่องจากความเชื่อที่วาการรูหนังสือไมเปนประโยชนตอชีวิตของผูหญิง (“เปนลูกผูหญิงเรียนไปก็ไกวเปล”) ซึ่งความดอยโอกาสดานการศึกษานี้สงผลตอรายไดและความกาวหนาในอาชีพการงานของผูหญิงในตลาดแรงงานดวย

5 จะเห็นไดชัดเจนจากวรรณกรรมของสุนทรภูเร่ือง “สุภาษิตสอนหญิง” ซึ่งถายทอดอุดมการณบาง

อยางของชนชั้นสูงสูชนชั้นกระฎมพีและตอเนื่องลงสูชนชั้นลาง โดยเฉพาะอุดมการณเร่ืองการแตงงาน ซึ่งยึดถือผลประโยชนทั้งทางเศรษฐกิจและการเมืองเปนหลัก เปนผลใหอํานาจตัดสินใจในการแตงงานตกอยูกับพอแม ซึ่งเปนการบั่นทอนเสรีภาพของผูหญิงลง (แตในขณะเดียวกันสุนทรภูก็สนับสนุนความเปนตัวของตัวเองของผูหญิงโดยการสรางบทบาททางเศรษฐกิจและสังคมอยางเดนชัดจนเทาเทียมกับผูชาย ซึ่งตรงกันขามกับแนวคิดของชนชั้นสูง) ดูนิธิ เอียวศรีวงศ, ปากไกและใบเรือ,346-347. อุดมคติ คานิยมเกี่ยวกับผูหญิงของชนชั้นสูงไดรับการตอกย้ําถายทอดลงสูชาวบานทั่วไปผานทางบทกลอนหมอลํา มโนราห และคําขับพื้นเมืองทั่วไป รวมทั้งระบบการศึกษาแบบตะวันตกที่ประเทศไทยนํามาใชแทนรูปแบบการศึกษาเดิมทําใหเกิดการถายทอดอุดมคติเกี่ยวกับผูหญิงในชนชั้นสูงในวรรณกรรมที่อยูในหลักสูตรทุกระดับ ซึ่งคานิยมเกี่ยวกับผูหญิงของชนชั้นสูงคือเนนใหผูหญิงทําหนาที่แมบานแมเรือนที่ดี ปรนนิบัติสามีและลูกเปนสําคัญ ไมตองทํางาน เพราะสามีสามารถเลี้ยงดูได ซึ่งเด็กที่ไดรับการศึกษาก็จะเกิดคานิยมเลียนแบบผูหญิงชนชั้นสูง ดู ปรานี วงษเทศ, เพศและวัฒนธรรม, 182.

6 ในหนังสือแบบเรียนภาษาไทยของกรมวิชาการระดับประถมศึกษาปที่ 1 ถึง 6 จํานวน 12 เลม พบวาผูหญิงถูกกําหนดบทบาทใหเกี่ยวของกับบานและครอบครัวเปนสําคัญ และเปนบทบาทที่ถือวาเปนบทบาทเฉพาะของเพศหญิงเทานั้น เชน การเลี้ยงนอง การทอผา การทําอาหารและการดูแลเรื่องการกินอยูของคนในครอบครัว ดูคณะอนุกรรมการศึกษา อาชีพ และวัฒนธรรม, รายงานการวิจัยเรื่องการวิเคราะหบทบาทหญิงชายในหนังสือเรียนภาษาไทยระดับประถมศึกษา (คณะกรรมการสงเสริมและประสานงานสตรีแหงชาติ,2538),65-66.

15

กลาวโดยสรุปคือ การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจสังคมและวัฒนธรรมของสังคมไทยเปนผลทําใหบทบาทและสถานภาพของผูหญิงตกต่ําลง รวมทั้งสงผลใหภาพพจนและคานิยมที่ใหคุณคาและความสําคัญตอความเปนแมของผูหญิงเสื่อมลงดวย และอาจกลาวไดวากลไกทางสังคมแบบเดิมที่เคยค้ําชูสถานภาพของผูหญิงถูกทําลายลง สวนกลไกทางสังคมแบบใหมที่เกิดขึ้นก็ไมมีบทบาทหรือเปนกลไกที่ผูหญิงไมอาจเขาถึงได7

จากการทบทวนงานวิจัยศึกษาเกี่ยวกับทัศนคติที่สังคมไทยมีตอผูหญิงนั้นพบวา งานศึกษาสวนใหญชี้วาสังคมคาดหวังใหผูหญิงตองมีความประพฤติที่ดี เชื่อฟงพอแมและสาม8ี มีหนาที่รับผิดชอบงานในบานและดูแลบุคคลในครอบครัวเรื่องการกินอยูเปนหลัก9 ซึ่งทําใหการอบรมเลี้ยงดูลูกสาวจะแตกตางจากลูกชาย สวนใหญจะเขมงวดตอลูกสาวและใหอิสระลูกชาย รวมทั้งการแบงหนาที่ใหแกลูกชายและลูกสาวที่แตกตางกัน มักจะใหลูกสาวทํางานเกี่ยวกับงานบานมากกวาลูกชาย10

7 ดู สมหมาย ชินนาค, อุตสาหกรรมการทองเที่ยวกับปญหาและผลกระทบตอชุมชนดานการผลิตซ้ํา

อุดมการณชายเปนใหญผานพิธีกรรมความเชื่อ กรณีศึกษา : พิธีกรรมความเชื่อเรื่องผีปะกําของชาวไทย-กวย (สวย)เล้ียงชาง จังหวัดสุรินทร (เชียงใหม : โรงพิมพม่ิงเมือง,2541), 15-67.

8 ในการศึกษาคําสอนสตรีไทยจากวรรณกรรมลานนาชวงกอนไดรับอิทธิพลตะวันตกของปรานี สุรสิทธิ์พบวาแมผูหญิงจะเคารพสามีและยินยอมใหเปนผูนํา แตถาสามีทําส่ิงที่ไมเหมาะสม สังคมจะเปดโอกาสใหสตรีทวงติง ชี้แนะ ได ผูหญิงเปนคูคิดของสามี และในฐานะลูกสาวผูหญิงก็มีสิทธิเปนคูคิดของพอไดดวย ดูโครงการสตรีและเยาวชนศึกษา, รายงานการศึกษาวิจัยองคความรูเกี่ยวกับสตรีไทย (กรุงเทพมหานคร : มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร,2533) อางถึงใน วันทนีย วาสิกสิณ และสุนีย เหมะประสิทธิ์, สังคมไทยคาดหวังอยางไรกับผูหญิง,17.

9 แมในการศึกษาของวันทนีย วาสิกะสิน และสุนีย เหมะประสิทธิ์ ในประเด็นที่วาสังคมไทยคาดหวังอยางไรกับผูหญิงที่ทําการศึกษาวิจัยเมื่อไมกี่ปที่ผานมานี้ (พ.ศ. 2541) ก็ปรากฎวา แมสังคมปจจุบันจะมีความเปล่ียนแปลงไปอยางมากจากสภาพสังคมของกลุมงานศึกษาวิจัยขางตนซึ่งมีระยะเวลาหางจากงานวิจัยของวันทนียอยางนอยที่สุดก็เปนเวลาเกือบสิบป แตก็ยังพบวาสังคมยังคงคาดหวังใหผูหญิงตองรับผิดชอบงานในบานควบคูไปกับการทํางานนอกบาน (ในระดับความเขมขนเชนเดียวกับผูชาย) วันทนีย วาสิกะสิน และสุนีย เหมะประสิทธิ์, สังคมไทยคาดหวังอยางไรกับผูหญิง, 81.

10 ในการศึกษากระบวนการเรียนรูเชิงสังคมในครอบครัวดานบทบาทหญิงชายในภาคกลางของปรานีวงษเทศ พบวามีความแตกตางดานการเลี้ยงดูลูกสาวและลูกชายของกลุมชาติพันธุที่แตกตางกัน พบวากลุมคนไทยที่มีเชื้อสายมอญจะชื่นชมลูกชายมากกวาลูกสาว และจะใหลูกสาวทํางานเกี่ยวกับงานบานมากกวาลูกชาย ในขณะ

16

เนื่องจากสังคมเห็นวาผูหญิงเปนเพศที่ออนแอ และมีขอจํากัดดานสรีระและชีววิทยาที่อาจสงผลเสียตอผูหญิงในดานตาง ๆ โดยเฉพาะดานพฤติกรรมทางเพศ นอกจากนี้ยังพบวาสังคมจะยกยองผูหญิงที่ประพฤติตนอยูในกรอบบรรทัดฐานของสังคมและตําหนิผูหญิงที่ประพฤตินอกกฎเกณฑ ผานกระบวนการตาง ๆ เชน การติฉินนินทา เปนตน

ดังที่ปรากฏในงานศึกษาวิจัยตอไปนี้ งานศึกษาทัศนคติและคานิยมของสังคมเกี่ยวกับสตรีของคณะอนุกรรมการพัฒนากิจกรรมและบทบาทสตรี งานศึกษาสถานภาพของสตรีไทยในวรรณกรรมเฉพาะสมัยรัตนโกสินทรชวงป พ.ศ. 2325-2394 ของบุญยงค เกศเทศ งานศึกษาคําสอนสตรีไทยจากวรรณกรรมชวงกอนไดรับอิทธิพลตะวันตก ของปรานี สุรสิทธิ์ งานศึกษาบทบาทของสตรีในดานสิทธิทางเพศ : ศึกษาจากนวนิยายในชวง พ.ศ. 2444-2501 งานศึกษาคานิยมจากวรรณกรรมสมัยรัตนโกสินทร ของวิชาญ สวางพงศ งานศึกษาจริยศึกษาของสตรีในสุภาษิตสอนหญิงคํากลอนของพัชนี อัยราวงค งานศึกษาเรื่อการวิเคราะหบทบาทและสถานภาพสตรีจากสํานวนสุภาษิตอีกสานในสวนที่เกี่ยวกับปจจัยทางดานคานิยมของสตรี ของจิรนันท โกมลสถิติสกุล11 งานศึกษาเรื่องกระบวนการเรียนรูเชิงสังคมในครอบครัวดานบทบาทหญิง-ชาย ศึกษากรณีภาคกลาง ของปรานี วงษเทศ12

และงานวิจัยเรื่องการวิเคราะหบทบาทหญิงชายในหนังสือแบบเรียนภาษาไทยระดับประถมศึกษา13

ในขณะเดียวกันมีงานวิจัยอีกกลุมหนึ่งที่ทําการศึกษาบทบาทของผูหญิงอีกรูปแบบหนึ่ง คือ การทํากิจกรรมในชุมชน ทั้งในลักษณะของการสรางกลุมกิจกรรมทางเศรษฐกิจข้ึนในชุมชน เชนกลุมออมทรัพย กลุมทอผา และการทํากิจกรรมดานการเมืองอันเนื่องมาจากบริบททางสิ่งแวดลอม

ที่กลุมคนไทยที่มีเชื้อสายลาวจะไมมีความแตกตางในการเลี้ยงดูลูกชายและลูกสาวมากนัก พอแมจะผูกพันหวงใยกับลูกสาวมากกวาเพราะลูกสาวมักเปนผูเล้ียงดูพอแม เพราะลูกชายตองแตงงานออกไปอยูกับฝายหญิง อีกทั้งการรับผิดชอบการงานในครัวเรือนและการทํามาหากินนั้นผูชายจะทํางานหนักมากกวาผูหญิงดวย ดู ปรานี วงษเทศ,รายงานการเรียนรูเชิงสังคมในครอบครัวดานบทบาทหญิงชาย, 80.

11 ดูรายละเอียดใน วันทนีย วาสิกสิณ และสุนีย เหมะประสิทธิ์, สังคมไทยคาดหวังอยางไรกับผูหญิง,5-26.

12 ปรานี วงษเทศ, รายงานการประชุมวิชาการเรื่องกระบวนการเรียนรูเชิงสังคมในครอบครัวดานบทบาทหญิงชาย, 73-82.

13 คณะอนุกรรมการศึกษา อาชีพ และวัฒนธรรม, รายงานวิจัยเรื่องการวิเคราะหบทบาทหญิงชายในหนังสือแบบเรียนภาษาไทยระดับประถมศึกษา, 65-66.

17

และทรัพยากรในการผลิตและดํารงชีวิต เชน การเคลื่อนไหวเพื่อเรียกรองสิทธิบนที่ดินทํากินของสะอิ้ง ไถวสินธิ์ ชาวรอยเอ็ด และการเรียกรองของกลุมผูหญิงจากอําเภอราษีไศลจากกรณีไดรับผลกระทบจากฝายราษีไศล เปนตน14

งานวิจัยในกลุมนี้มีจุดเดนที่นาสนใจ คือ ทําการศึกษาผูหญิงในกลุมของชนชั้นลางซึ่งพบไดนอยมากในงานวิจัยเกี่ยวกับผูหญิง ซึ่งผลการศึกษาวิจัยชี้วา ผูหญิงสามารถกาวเขาสูเวทีสาธารณะไดอยางมีประสิทธิภาพดวยการใชกลยุทธตาง ๆ นับต้ังแตกาวแรกที่กาวออกจากบานเขามาสูเวทีสาธารณะเลยทีเดียว

ยุทธวิธีผูหญิงใชมีหลากหลาย ทั้งดื้อแพง ตอตาน และประนีประนอม กระทั่งใชลักษณะ“ความเปนหญิง” ไมวาจะเปนความออนหวาน ความออนแอ หรือแมกระทั่ง “น้ําตา” ซึ่งการตอสูของผูหญิงทั้งหมดจะเปนไปในลักษณะ “แบบคอยเปนคอยไป” พยายามสรางการยอมรับและทําใหเกิดความเห็นใจ ซึ่งชวยใหไมเกิดความขัดแยงอยางรุนแรงกับฝายตรงขาม

สําหรับความขัดแยงที่อาจจะเกิดขึ้นกับผูชายในครอบครัวและชุมชนเนื่องจากการเขามาสูเวทีสาธารณะซึ่งถือวาเปนพื้นที่ของผูชายนั้น ผูหญิงจะไมแสดงใหเห็นวากําลังทาทายอํานาจของผุชาย แตใชกระบวนการที่ทําใหผูชายในครอบครัวและชุมชนเกิดความเขาใจในโครงสรางความสัมพันธระหวางหญิงชาย ซึ่งตองชวยเหลือกันเพื่อความอยูรอดและสงบสุขของครอบครัวและชุมชน(ผูชายในครอบครัวบางสวนก็ยอมรับในบทบาทการเคลื่อนไหวในเวทีสาธารณะของผูหญิง และรับหนาที่งานในบานที่เคยเปนของผูหญิงไปทําในขณะที่ผูหญิงออกไปเคลื่อนไหว)15

14 ดูรายละเอียดใน ศิริพร โคตะวินนท, “ผูหญิงในขบวนการเคลื่อนไหวของประชาชนชายขอบ กรณี

ศึกษาฝายราษีไศล : หมูบานแมมูนมั่นยืน 2 และ 3”, 26-29. ที่อางถึงงานวิจัยของวราภรณ แชมสนิท เร่ือง “นักกิจกรรมผูหญิงชาวบาน : วิถีคิดและประเด็นการตอสู” งานวิจัยของสินิทธ สิทธิรักษ เร่ือง “แมหญิงปาไม ; เร่ืองเลาของหญิงรากหญาไทยในขบวนการสิ่งแวดลอม”

15 เชน กรณีของแมสะอิ้ง ไถวสินธ ใน สินิทธ สิทธิรักษ, แมหญิงปาไม : เร่ืองเลาของหญิงรากหญาในขบวนการสิ่งแวดลอม, อางถึงใน ศิริพร โคตะวินนท, “ผูหญิงในขบวนการเคลื่อนไหวของประชาชนชายขอบ กรณีศึกษาฝายราษีไศล : หมูบานแมมูนมั่นยืน 2 และ 3”,28. และกรณีของผูหญิงชาวราษีไศล ในศิริพร โคตะวินนท, “ผูหญิงในขบวนการเคลื่อนไหวของประชาชนชายขอบ กรณีศึกษาฝายราษีไศล : หมูบานแมมูนมั่นยืน 2 และ 3”, 119-123, 156.

18

อยางไรก็ตามผูหญิงยังคงตองพบอุปสรรคในการทํากิจกรรมในเวทีสาธารณะในเรื่องของ “สงครามระหวางเพศในความเปนผูหญิง” ผูหญิงตองพบกับปญหาตาง ๆ เชน การขมขูและคุกคามทางเพศ และโดยเฉพาะในกรณีของการเปนผูนําในกิจกรรมนั้น ๆ ผูหญิงตองแสดงตัวตนและพิสูจนตนเองอยางมากและหลายชั้นกวาผูชายในเรื่องความสามารถและความเปนผูนํากวาจะไดรับการยอมรับ16

จากการทบทวนงานศึกษาผูหญิงในสังคมไทยขางตนนี้ พบวาลักษณะของงานศึกษาวิจัยและผลการวิจัยสามารถแบงออกไดเปนสองกลุมใหญ คือ กลุมแรกเปนงานวิจัยที่เปนสํารวจทัศนคติของสังคมหรือกลุมคนตาง ๆ ที่มีตอผูหญิง ผลการวิจัยจะชี้วา “ผูหญิงควรจะเปน” อยางไร โดยมีเกณฑความเปนเมียและแมที่ดีเปนตัวกําหนด

ในขณะที่งานวิจัยอีกกลุมหนึ่ง เปนงานวิจัยที่มีการสังเกตการณและศึกษาจากประสบการณของผูหญิงโดยตรงจะเห็นความหลากหลายในความเปนผูหญิง คือ เปนอยางที่สังคมคาดหวังใหเปน ในขณะเดียวกันผูหญิงก็ยังมีบทบาทอื่น ๆ ไมวาจะเปนการทําหนาที่ทางเศรษฐกิจของครอบครัว ทําหนาที่เปนผูนําครอบครัวแทนสามีในบางเรื่อง และเมื่อถึงวิกฤตการณที่ตองดิ้นรนตอสูเพื่อความอยูรอดของครอบครัวหรือชุมชน ผูหญิงก็สามารถกาวเขาสูเวทีสาธารณะเคียงขางหรือแมแตเปนผูนําใหแกผูชายไดดวย ซึ่งผูหญิงก็จะนําเอาแนวคิดอุดมคติเกี่ยวกับผูหญิงมาใชเปนเครื่องมือสําหรับบทบาทของเธอในโลกสาธารณะดวย

งานศึกษาผูหญิงในภาพยนตรไทยแมวาภาพยนตรจะถือกําเนิดมาจากการประดิษฐของผูชาย และเปนสิ่งที่ถูกสรางขึ้นโดยผู

ชายเปนสวนใหญทั้งในโลกสากลและในสังคมไทย17 โดยมีผูหญิงเปนองคประกอบรองในฐานะตัว

16 เชน กรณีของแมสะอิ้ง ไถวสินธ ใน สินิทธ สิทธิรักษ, แมหญิงปาไม : เร่ืองเลาของหญิงรากหญาในขบวนการสิ่งแวดลอม, อางถึงใน ศิริพร โคตะวินนท, “ผูหญิงในขบวนการเคลื่อนไหวของประชาชนชายขอบ กรณีศึกษาฝายราษีไศล : หมูบานแมมูนมั่นยืน 2 และ 3”, 28.

17 งานศึกษาของกาญจนา แกวเทพ พบวามีผูหญิงในกระบวนการสรางภาพยนตรไมนอย แตจะไมอยูในบทบาทผูสรางหรือผูกํากับภาพยนตร สวนใหญจะอยูในบทบาทของ ผูเขียนบท ชางแตงหนา ดูแลงบประมาณประสานงาน ซึ่งจากการสัมภาษณความเห็นในเรื่องนี้จากกลุมผูผลิตภาพยนตร (ซึ่งเปนผูชายทั้งหมด) ใหคําตอบวาธรรมชาติของผูหญิงไมเหมาะกับงานสรางภาพยนตรซึ่งเปนงานหนัก และผูหญิงอาจจะไมตั้งใจจริงในอาชีพสรางภาพยนตร เมื่อตองเจออุปสรรคก็อาจจะถอนตัวไปไดงาย นอกจากนี้ประวัติศาสตรของวงการสรางภาพยนตรเปน

19

ละครและผูรวมผลิตระดับลางเทานั้น แตภาพยนตรแทบทุกเรื่องที่มีการสรางขึ้นในโลกนี้ลวนแลวแตมีเร่ืองราวของผูหญิงบรรจุอยูแทบทั้งสิ้น ไมวาจะใหความสําคัญแกเร่ืองราวของผูหญิงในภาพยนตรเร่ืองนั้น ๆ มากนอยเพียงใดก็ตาม

ตามแนวคิดของ Graeme Turner ที่วาภาพยนตรสามารถถายทอดและผลิตซ้ําคานิยมทางวัฒนธรรมไดอยางมีประสิทธิภาพ นั่นอาจกลาวไดวาการที่ภาพยนตรแทบทุกเรื่องตางบรรจุเร่ืองราวของผูหญิงเอาไวเปนการบันทึกคานิยมทางวัฒนธรรมเกี่ยวกับผูหญิงมาโดยตลอดและตอเนื่อง ดังนั้นแมวาบทความ งานวิจารณ และงานศึกษาภาพยนตรสวนใหญจะเนนมุงวิเคราะหคุณคาทางศิลปะ สุนทรียะ แนวคิดของผูสราง และประวัติศาสตรของภาพยนตรเปนสําคัญ แตยังมีงานศึกษาภาพยนตรสวนหนึ่งที่ใหความสนใจศึกษาเรื่องราวของผูหญิงที่อยูในภาพยนตรนั้นๆ โดยสวนใหญจะเปนการศึกษาบทบาทและสถานภาพของตัวละครผูหญิงที่ปรากฏในภาพยนตร

ดังเชน งานศึกษาของ จําเริญลักษณ ธนะวังนอย เร่ืองประวัติศาสตรภาพยนตรไทยตั้งแตแรกเริ่มจนสิ้นสมัยสงครามโลกครั้งที่ 218 และงานวิจัยเรื่องบทบาทในการบันทึกสังคมของภาพยนตรไทย19 แมวาในงานศึกษาเรื่องประวัติศาสตรภาพยนตรไทยตั้งแตแรกเริ่มจนสิ้นสมัยสงครามโลกครั้งที่2 นั้นจะเนนศึกษาประวัติศาสตรของการสรางภาพยนตรในประเทศไทยเปนสําคัญ แตจําเริญลักษณก็ไดทําการศึกษาบทบาทและสถานภาพของผูหญิงที่ปรากฏในภาพยนตรในชวงนั้นไวดวย

จําเริญลักษณพบวาภาพยนตรไทยตั้งแตยุคเริ่มตนจนถึงสงครามโลกครั้งที่สองนั้นไดนําเสนอภาพของนางเอกในลักษณะที่เปนกุลสตรีที่เรียบรอยมีมารยาทดี เพียบพรอมทั้งรูปสมบัติ คุณสมบัติ และทรัพยสมบัติ มีความกตัญู เคารพเชื่อฟงพอและแม มอบอํานาจการตัดสินใจในเรื่อง

กิจกรรมของผูชายมาโดยตลอด อีกทั้งผูกํากับภาพยนตรก็มักจะสืบทอดใหแกลูกชาย รวมทั้งนายทุนซึ่งเปนผูมีอํานาจมากในการสรางภาพยนตรสวนใหญจะไมใหความเชื่อถือกับผูสรางหรือผูกํากับผูหญิง เพราะกลัววาภาพยนตรจะไมประสบความสําเร็จ อีกทั้งก็ไมคอยมีผูหญิงเสนอโครงการสรางภาพยนตรใหแกนายทุนดวย ดูกาญจนา แกวเทพ, รายงานผลการวิจัย “การใชส่ือเพื่อสงเสริมความกาวหนาของสตรี (สํานักงานปลัดสํานักนายรัฐมนตรี,2540), 108-109.2.0

18จําเริญลักษณ ธนะวังนอย, ประวัติศาสตรภาพยนตรไทยตั้งแตแรกเริ่มจนส้ินสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2(กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2544), 242-254.

19 จําเริญลักษณ ธนะวังนอย, รายงานวิจัยเสริมหลักสูตรเรื่องบทบาทในการบันทึกสังคมของภาพยนตรไทย, 159-173,184192-194.

20

การแตงงานใหแกพอและแมแมวาตนเองจะไมเห็นดวยก็ตาม นางเอกมักจะถูกกระทําเพราะเปนเพศที่ออนแอตองมีพระเอกมาคอยใหความชวยเหลือและปกปองคุมครอง และนางเอกมักจะใหอภัยแกพระเอกที่นอกใจตนเอง หรือหลอกลวงตนเองในเรื่องความสัมพันธกับหญิงอื่น

นางเอกมักไมมีอาชีพแตอยางใดเนื่องจากเกิดมาในครอบครัวที่มีชาติตระกูลสูงและฐานะทางเศรษฐกิจดี มีภาพยนตรบางเรื่องที่นางเอกเปนลูกของคนธรรมดาและตองทํางานหนัก (แตภายหลังมักจะพบวาตนเปนลูกหรือหลานของผูดีมีสกุลหรือผูมีฐานะที่พลัดพรากจากครอบครัวมาก็ตาม) และพบวามีนางเอกในภาพยนตรเพียงเรื่องเดียว (“แมส่ือสาว”) ที่สนใจประกอบอาชีพโดยการคิดตั้งโรงงาน (ซึ่งในยุคนั้นการทําธุรกิจนับวาเปนความคิดใหมของผูหญิงรุนใหมที่ไดรับการศึกษาดี)

อยางไรก็ตามยังมีภาพนางเอกในลักษณะที่มั่นใจในตัวเอง สามารถเขาสังคมได และกลาแสดงออกอยางผูหญิงตะวันตกทั้งดานการแตงกายและอื่น ๆ ปรากฏในภาพยนตรบางเรื่องดวย (เชนผูหญิงในชุดวายน้ําที่ปรากฏเปนครั้งในภาพยนตรเร่ือง “เสนหาตามืด” นางเอกในชุดวายน้ําทูพีซใน“เพลงหวานใจ” เปนตน)

สําหรับงานวิจัยเรื่องบทบาทในการบันทึกสังคมของภาพยนตรไทยนั้น จําเริญลักษณทําการศึกษาภาพยนตรไทย 23 เร่ืองที่ออกฉายในป พ.ศ. 2533-2534 พบวามีการนําเสนอภาพของผูหญิงในลักษณะผสมผสานระหวาง “ผูหญิงสมัยกอน” กับ “ผูหญิงสมัยใหม”

ภาพของ “ผูหญิงสมัยกอน” คือโดยทั่วไปแลวผูหญิงจะถูกมองวาเปนเพศที่มีเมตตา มีความกตัญู มีความรับผิดชอบ และมีความเขมแข็ง บทบาทหลักของผูหญิง คือ การดูแลครอบครัวในดานการกินอยู เปนผูสนับสนุนผูชาย ซึ่งหากผูหญิงไมปฏิบัติตามบทบาทเหลานี้ก็มักจะกอใหเกิดปญหาทั้งแตตนเองและตอครอบครัวขึ้น และจะถูกลงโทษทั้งจากคนในครอบครัวและคนในสังคม

ในขณะที่ภาพของ “ผูหญิงสมัยใหม” คือ ผูหญิงเริ่มทําในสิ่งที่ผูหญิงไมเคยทํามากอน เชนการเปดเผยความรูสึกทางกามารมณ ความประพฤติทางเพศที่ผิดบรรทัดฐานทางศีลธรรม

นอกจากนี้ยังพบวาภาพยนตรสวนใหญมักนําเอาคุณลักษณะบางประการของผูหญิง เชนความออนแอ ความซื่อสัตย การใหเกียรติและไววางใจผูชาย และการที่มีสรีระเปน “ผูหญิง” มาใชในการสรางบทบาทใหผูหญิงเปนผูถูกกระทําในลักษณะตาง ๆ ทั้งจากผูชายและผูหญิงดวยกันเอง ไมวาจะเปน ถูกหลอกลวง บังคับขืนใจ เอารัดเอาเปรียบ ดูหมิ่นเหยียดหยาม ถูกทํารายรางกาย และถูกมองเปนเพียงวัตถุทางเพศ เปนตน

21

อยางไรก็ตามพบวามีภาพยนตรบางเรื่องไมมีการแบงหนาที่ระหวางชายหญิงอยางชัดเจน คือมีการสลับบทบาทหนาที่ระหวางชายหญิง หรือมีการทําหนาที่ของชายและหญิงควบคูกันไปในบุคคลเดียว เนื่องจากความเปลี่ยนแปลงทางดานเศรษฐกิจที่ผูหญิงตองออกไปทํางานนอกบานมากข้ึน และบางคนก็ประสบความสําเร็จในหนาที่การงานนั้นเปนอยางดี

การศึกษาภาพยนตรในระหวาง พ.ศ. 2520-2527 ของจุรี วิจิตรวาทการ20 จากเดิมที่ภาพยนตรสวนใหญจะกําหนดบทบาทใหผูหญิงเปนกุลสตรีที่งามพรอมทั้งกิริยา มารยาทและวาจา เปนเพศที่ออนแอและมักจะตกเปนผูถูกกระทํา เปนเมียที่ดี ลูกสาวที่ดี และแมที่ดี และในดานความสัมพันธกับเพศตรงขามนั้นผูหญิงจะเปนฝายรองรับอารมณ ความรูสึก และตัณหาของผูชาย

แตภาพยนตรในชวงที่จุรีทําการศึกษานั้นไดกําหนดบทบาทใหม ๆ ใหกับผูหญิงโดยเฉพาะนางเอกในเรื่อง ซึ่งเปลี่ยนจากภาพกุลสตรีที่เรียบรอยเปนผูหญิง “เกง แกน และเปรี้ยว” มีความสามารถในเชิงตอสู ยิ่งไปกวานั้นในภาพยนตรบางเรื่องนางเอกถึงกับเปนผูนําของพระเอกซึ่งมีบทเปนคนออนโยนหรือไมเขมแข็งเทานางเอก นอกจากนี้ยังมีบทบาทของนางเอกที่เปนผูนําทางการคาหรือผูนําครอบครัวดวย

ผูหญิงในภาพยนตรชวงนี้ยังมีความเปลี่ยนแปลงดานความสัมพันธกับเพศตรงขาม กลาวคือผูหญิงเริ่มมีบทบาทในการตัดสินใจมากขึ้น และเปนฝายเริ่มตนความสัมพันธกับผูชายกอน

อยางไรก็ดีจุรียังคงพบวาผูหญิงยังคงถูกกําหนดใหเปนฝายเสียสละตอครอบครัว สามีและลูก โดยเฉพาะเมื่อเกิดปญหาสามีหรือคนรักนอกใจ ผูหญิงมักจะใหอภัยกับผูชายเสมอ ในภาพยนตรหลาย ๆ เร่ืองที่ปญหาเรื่องเมียนอยเมียหลวงหรือปญหาชูสาวจบลงดวยการกลับมาคืนดีของสามีภรรยาเพื่อความสุขของลูก

บูรวาย2ุ1 ทําการศึกษาภาพยนตรที่ออกฉายในป พ.ศ. 2529 จํานวน 3 เร่ืองซึ่งมีแกนหลักของเรื่องเหมือนกัน คือ เร่ืองราวของรักสามเสา บูรวายุพบวาผูหญิงในภาพยนตรทั้งสามเรื่องมีบทบาทตอปญหาความรักแตกตางกัน ซึ่งสามารถแบงผูหญิงออกไดเปน 3 แบบ คือ แบบแรกเปนผูหญิง

20 จุรี วิจิตรวาทการ, ”ภาพยนตรไทยและสังคมไทย”, วารสารธรรมศาสตร 13, 3 (กันยายน 2527) :62-63.

21 บูรวายุ [นามแฝง], “ผูหญิงในหนังไทย”, สตรีทัศน 1, (พฤษภาคม-สิงหาคม 2532) : 11-16 อางถึงใน บงกช เศวตามร, การสรางความเปนจริงทางสังคมของภาพยนตรไทย กรณีตัวละครหญิงที่มีลักษณะเบี่ยงเบนในป พ.ศ. 2528-2530, 25-26.

22

แบบอนุรักษนิยมหรือแมศรีเรือน คือเปนกุลสตรีผูทําหนาที่แมและเมียอยางซื่อสัตยจนสามีตรงยอมพายแพตอความดีของเธอ แบบที่สองเปนผูหญิงหัวใหมแตไรเหตุผล เปนผูหญิงที่มีความเปนเสรีนิยมอยางมาก พบรักกับผูชายในเวลาอันรวดเร็ว ฟรีเซ็กส แตปฏิเสธที่จะแตงงานเพราะเห็นวาจะทําใหขาดอิสรภาพ แบบที่สามเปนผูหญิงที่มีบุคลิกภาพที่เด็ดเดี่ยวในการตัดสินใจและใชเหตุผล เปนตัวของตัวเอง

บงกช เศวตามร ทําการศึกษาภาพยนตรไทยระหวางป พ.ศ. 2528-2530 โดยเลือกศึกษาตัวละครหญิง 4 กลุมที่มีลักษณะเบี่ยงเบน คือ แม เมียนอย โสเภณี และผูหญิงแกรง เพื่อศึกษาถึงคลังแหงความรูเกี่ยวกับผูหญิงของสถาบันภาพยนตรไทย พบวาแมวาภาพยนตรไทยจะสรางบทบาทที่เบี่ยงเบนจากความเชื่อเดิม ๆ ที่มีตอตัวละครทั้งสี่กลุม แตในที่สุดแลวภาพยนตรไทยยังคงแสดงใหเห็นวาผูหญิงควรจะมีลักษณะเชนเดิม นั่นคือแสดงใหเห็นวาผูหญิงยังคงมีทัศนคติตอชีวิต และตอตนเองในลักษณะเดียวกับผูหญิงในแบบดั้งเดิม คือ ผูหญิงตองออนแอและดอยความสามารถกวาผูชายและตองพึ่งพาผูชาย ผูหญิงไมสามารถยืนหยัดดวยตนเองอยางมีความสุขได ผูหญิงไมมีความสามารถในการปกครองหรือเปนผูนํา ผูหญิงมีโลกทัศนที่คับแคบและสนใจอยูเฉพาะแตเร่ืองที่เกี่ยวของแกตัวเอง และผูหญิงตองอดทนตอพฤติกรรมความส่ําสอนของเพศชาย

บงกชพบวาภาพยนตรมีมุมมองตอเมียนอย และผูหญิงขายบริการทางเพศในทางที่ดีข้ึนคือมองวามีลักษณะนิสัยที่ดีไดเชนเดียวกับผูหญิงที่มีอาชีพและชีวิตปกติทั่วไป และลักษณะนิสัยที่ดีนี้จะชวยใหเมียนอยและโสเภณีพบกับความสุขในชีวิตทั้งแบบถาวรและไมถาวร

ในขณะที่ลักษณะของผูหญิงแกรงก็เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ซึ่งแมผูหญิงจะแกรง เขมแข็งเพียงใดก็ตาม ทายที่สุดก็จะยอมตกอยูภายใตอํานาจของผูชาย และเปลี่ยนแปลงตนเองใหเปนผูหญิงที่เรียบรอย เชื่อฟงสามี ภาพยนตรที่บงกชศึกษาไดสรางภาพผูหญิงแกรงขึ้นในอีกลักษณะหนึ่งคือ เปนผูหญิงที่มีวุฒิภาวะมากขึ้น เปนตัวของตัวเอง มีความตั้งใจแนวแนมั่นคง ในการตอสูเพื่อส่ิงใดสิ่งหนึ่ง แตอยางไรก็ตามผูหญิงแกรงก็ยังคงตองมีคนคอยอยูเคียงขางในการตอสูของเธอดวย ซึ่งหากเปนผูชายก็จะชวยใหเธอประสบชัยชนะในการตอสูไดมากขึ้น และผูหญิงแกรงจะตองสูญเสียส่ิงใดสิ่งหนึ่งเพื่อแลกกับชัยชนะนั้นเสมอ

23

งานศึกษาเรื่อง บทบาทผูหญิงในภาพยนตรไทย โดย สุบงกช ชลิตเรืองกุล21ไดทําการสรุปภาพที่เปลี่ยนแปลงไปของผูหญิงในภาพยนตรไทยในชวง พ.ศ.2525-2535 พบวา ภาพยนตรบางเรื่องในชวงนี้ไดนําเสนอภาพผูหญิงในลักษณะใหม คือ มีความเปนคนมากขึ้น มีอารมณหลากหลายทั้งรายและดีปะปนกันเชนปุถุชนทั่วไป มีอาชีพการงานที่จริงจังและทําอยางตั้งใจจริง มีความคิดเห็นและเปนตัวของตัวเอง กลาตอสูเพื่อปกปองศักดิ์ศรีของตนเอง สามารถเปนผูเลือกทางเดินชีวิตของตนเองได ไมยึดติดกับความรักที่ตองการการตอบรับจากผูชายเชนเดิม

แตในขณะเดียวกันภาพยนตรก็ยังคงนําเสนอภาพของผูหญิงในลักษณะเดิม คือ ออนแอยึดมั่นกับขนบธรรมเนียมประเพณีแมวาจะนํามาซึ่งความทุกขก็ตาม ซื่อสัตยจงรักภักดีตอผูชายแมวาจะถูกหลอกลวง ยอมโอนออนผอนปรนใหกับผูชายเสมอ

ภาพอุดมคติของผูหญิงในสังคมไทยจากการทบทวนงานศึกษาเกี่ยวกับผูหญิงในสังคมและภาพยนตรไทยพบวาผูหญิงในรูป

แบบอุดมคติของสังคมไทยนั้นมี 2 รูปแบบยอย คือ ภาพ “ความเปนหญิง” ในอุดมคติ และ ภาพ “ผูหญิงที่ดี” ในอุดมคติ

“ความเปนหญิง” ในอุดมคติ คือ ภาพลักษณที่สังคมเชื่อวาผูหญิงเปนเชนนั้น ซึ่งมีทั้งลักษณะนิสัยที่ดีและไมดี ไดแก ผูหญิงมีความออนโยน ใจดี มีเมตตา เรียบรอย มีความกตัญู ซื่อสัตย ออนแอ ข้ีบน จูจี้ เอาแตใจตัวเอง ใชอารมณมากกวาเหตุผล ชอบสอดรูสอดเห็นเรื่องของคนอ่ืน เปนตน ความ”ดี”หรือ”ไมดี”ที่สังคมเชื่อวาเปนความเปนหญิงนี้ไมใชส่ิงที่เปนปญหาตออุดมคติของสังคมสําหรับความเปนหญิง แต ความ “เปน” หรือ “ไมเปน” ตามภาพลักษณแหงความเปนจริงคือส่ิงที่สังคมเพงเล็ง

เพราะสังคมคาดหมายไวแลววาผูหญิงมีลักษณะไมดีอยางไรบาง เมื่อเกิดปญหาขึ้นจากลักษณะที่ไมดีของผูหญิงนั้น สังคมจึงมิไดตําหนิหรือลงโทษ แตจะกลาวโทษวาที่มีปญหาเกิดขึ้นก็เพราะผูหญิงมีนิสัยเชนนี้ เชนในงานศึกษาเรื่องสถานภาพปจจุบันของสตรีไทย โดยคณะอนุกรรมพัฒนากิจกรรมและบทบาทสตรี ที่พบวาสังคมมีทัศนคติและคานิยมตอผูหญิงวา ผูหญิงเปนผูออน

21 สุบงกช ชลิตเรืองกุล, “บทบาทผูหญิงในภาพยนตร”, (สารนิพนธปริญญาบัณฑิต สาขาวิชาภาพ

ยนตรและภาพถาย คณะวารสารศาสตรและส่ือสารมวลชน มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2535).

24

แอ มีใจรวนเร ไมมีเหตุผล เปนผูที่ไมสามารถจะไดรับความเปนอิสระ และเปนผูที่ตองมีผูชายคอยคุมกันตลอดเวลา

จะเห็นวาสังคมไมตําหนิหรือลงโทษที่ผูหญิงออนแอ รวนเร และไมมีเหตุผล แตสังคม “รู”(หรือ “เชื่อ”) วาผูหญิงเปนเชนนั้น และหาทางแกไขใหแลว คือ ตองใหผูชายเปนผูปกครองและคุมกันใหแกผูหญิง ดังนั้นหากผูหญิงไมยอมรับใหผูชายคอยปกครองคุมกัน เมื่อนั้นสังคมจะตําหนิและลงโทษผูหญิง เพราะเปนการออกนอกกรอบที่สังคมสรางและกําหนดไวให

สวนภาพของ “ผูหญิงที่ดีในอุดมคติ” คือ ผูหญิงที่เปนกุลสตรี ประพฤติตนในกรอบบรรทัดฐานของสังคมและศีลธรรม โดยเฉพาะความประพฤติทางเพศ เคารพและเชื่อฟงพอแม เชื่อฟงและใหเกียรติสามีซึ่งเปนผูปกปองคุมครองตน (เพราะผูหญิงนั้นออนแอ) ใหสามีเปนผูนําและประพฤติตนเปนชางเทาหลังที่ดี มีหนาที่หลักคือดูแลรับผิดชอบงานในบาน การกินอยูของคนในครอบครัว และอบรมเลี้ยงดูลูก

ซึ่งจะพบวาในงานวิจัยกลุมที่ทําการศึกษาทัศนคติของคนทั่วไปตอความเปนผูหญิง และกภาพของผูหญิงสวนใหญที่ปรากฏในภาพยนตรจะเปนภาพของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติทั้งสองรูปแบบนี้ โดยเฉพาะ “ผูหญิงที่ดีในอุดมคติ” จะพบมากในการศึกษาทัศนคติของคนทั่วไป และมักจะเปนลักษณะของ “นางเอก” ในภาพยนตรไทยสวนใหญ

แตในโลกแหงความเปนจริงนั้น “ผูหญิงที่เปนจริง” คือผูหญิงที่มีเลือดเนื้อและอารมณเชนคนปกติทั่วไป มีลักษณะผสมผสานระหวาง “ผูหญิงที่ดีในอุดมคติ” “ความเปนหญิงในอุดมคติ” รวมทั้งมีการฝาฝนรูปแบบผูหญิงในอุดมคติ (ทั้งการเปนผูหญิงที่ดีในอุดมคติ และความเปนหญิงในอุดมคติ) เพื่อความอยูรอดของตนเองและ/หรือครอบครัว ซึ่งภาพของผูหญิงที่เปนจริงนี้มักเปนภาพที่ไมคอยมีการกลาวถึงหรือยอมรับวามีอยูจริงนัก แตกลับถูกมองวาเปนภาพของผูหญิงที่ไมปกติไปเสีย

ภาพยนตรในสังคมไทยโทมัส อัลวา เอดิสันประดิษฐกลองถายภาพยนตรไดสําเร็จในป พ.ศ. 2432 หลังจากนั้น

เพียง 6 ป คือ ในวันที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2438 ภาพยนตรเร่ืองแรกก็ถือกําเนิดขึ้นบนโลกเมื่อสองพี่นองลูมิแอรไดนําภาพยนตรซีเนมาโตกราฟ (Cinematograph) ออกฉายแกสาธารณะและเก็บคาเขาชมเปนครั้งแรก ตอมาอีกเพียง 2 ป คนไทยก็มีโอกาสไดชมภาพยนตรเปนครั้งแรก ในวันที่ 10 มิถุนายนพ.ศ. 2440 เมื่อนายเอส.จี. มารคอฟสกี (S.G.Marchovsky)กับคณะชาวปารีส ไดนําภาพยนตรมา

25

ฉายที่โรงละครหมอมเจาอลังการ22 นับแตนั้นมาภาพยนตรไดกลายเปนที่รูจักของคนไทย เปนมหรสพประเภทใหมที่ดํารงอยูอยางตอเนื่องมาจนถึงปจจุบัน

ภาพยนตรไทย : จุดเริ่มตนภายหลังการฉายภาพยนตรคร้ังแรกในประเทศไทยในป พ.ศ. 2440 คนไทยมีโอกาสไดชม

ภาพยนตรอยางตอเนื่องจากนักฉายภาพยนตรเรชาวตางชาติที่นําภาพยนตรเขามาฉายในประเทศไทยโดยอาศัยโรงละครเวทีหรือต้ังกระโจมชั่วคราวตามพื้นที่วางเปนโรงภาพยนตรชั่วคราว จนกระทั่งเกิดการสรางโรงภาพยนตรถาวรขึ้นครั้งแรกโดยคณะฉายหนังชาวญี่ปุน ณ บริเวณที่วางขางวัดชัยชนะสงคราม (ซึ่งคือบริเวณเวิ้งนาครเขษมในปจจุบัน) เมื่อป พ.ศ. 2448 ซึ่งกลายเปนเหตุใหคนไทยในชวงนั้นเรียกภาพยนตรวา “หนังญี่ปุน”23

จากความสําเร็จของโรงหนังญี่ปุน ทําใหเกิดโรงภาพยนตรอ่ืน ๆ ตามมาอีกเปนจํานวนมาก ซึ่งโรงภาพยนตรเหลานี้จะฉายภาพยนตรที่นําเขาจากตางประเทศ ทั้งจาก สหรัฐอเมริกาอินเดีย ญี่ปุน อิตาลี เปนตน

ในระหวางที่มีการนําเขาภาพยนตรมาฉายในประเทศไทยนั้น คนไทยกลุมหนึ่งกําลังพยายามสรางภาพยนตรของไทยขึ้นมาดวย พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ ไดซื้ออุปกรณการถายทําภาพยนตรในระหวางการตามเสด็จประพาสยุโรปของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว และทรงเริมถายทําภาพยนตรตั้งแต ป พ.ศ. 244324

ในชวงเวลานั้นการสรางภาพยนตรไดกลายเปนที่นิยมของหมูชนชั้นสูง มีการตั้งสโมสรภาพยนตรสมัครเลน เพื่อจัดฉายภาพยนตรของกลุมสมาชิก ตอมาในปพ.ศ. 2465 พระเจาบรมวงศเธอกรมพระกําแพงเพ็ชรอัครโยธิน ผูบัญชาการกรมรถไฟหลวง ไดตั้ง “กองภาพยนตรเผยแผขาว” เพื่อเปนศูนยกลางการผลิตภาพยนตรขาวและสารคดีของรัฐ ซึ่งกองภาพยนตรเผยแผขาวนี้เองที่เปนตนกําเนิดของผูสรางภาพยนตรเร่ืองแรกของไทย เนื่องจากหลวงกลการเจนจิตผูถายภาพเรื่อง “โชคสองชั้น” ซึ่งเปนภาพยนตรเร่ืองแรกที่สรางโดยคนไทยนั้นทํางานเปนหัวหนาชางถายและภาพยนตรของกองภาพยนตรเผยแผขาวนั่นเอง

22 ชลิดา เอื้อบํารุงจิต, “100 ปภาพยนตรในประเทศไทย,” สารคดี 13,150 (สิงหาคม 2540) : 89.23 เร่ืองเดียวกัน, 90.24 เร่ืองเดียวกัน,92.

26

เมื่อภาพยนตรเร่ือง “โชคสองชั้น” ของกรุงเทพฯภาพยนตรบริษัท โดยพี่นองสกุลวสุวัตออกฉายในวันที่ 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2470 การสรางภาพยนตรไทยก็ไดเร่ิมตนขึ้น และมีการสรางภาพยนตรไทยออกมาอยางตอเนื่องเร่ือยมาจนถึงปจจุบัน

ภาพยนตรไทย : เหลาเกาในขวดใหมแมคําวาภาพยนตรจะเปนคําเรียกอยางเปนทางการ แตโดยปกติแลวคนทั่วไปเรียกภาพ

ยนตรดวยคําวา “หนัง” สันนิษฐานวาเพราะภาพยนตรมีการฉายแสงขึ้นจอเชนเดียวกับการแสดงประเภท “หนัง” ของไทย เชน หนังใหญ และหนังตะลุง คําวา “หนัง” จึงถูกเรียกแทนคําวาภาพยนตรไปโดยปริยาย

นิธิ เอียวศรีวงศ เสนอวาภาพยนตรไทยในฐานะที่เปนสวนหนึ่งของวิวัฒนาการแสดงของคนไทยนั้น มีความสืบเนื่องกับการแสดงอื่น ๆ ของคนไทย โดยจะสังเกตไดจากคําที่คนทั่วไปใชเรียกภาพยนตรคือคําวา “หนัง” ซึ่งเปนการยืมคํามาจากการแสดงที่เรียกวา “หนังใหญ” ซึ่งหมดความนิยมไปแลว อันสะทอนใหเห็นถึงความคิดของคนที่วาภาพยนตรเปนสิ่งเชื่อมตอของการแสดงแบบ“โบราณ” ของไทย25 ไดเปนอยางดี

ไมเพียงแตชื่อเรียกเทานั้นที่ภาพยนตรรับมาจากศิลปะการแสดงดั้งเดิมของไทย แมวาภาพยนตรจะถือกําเนิดขึ้นในวัฒนธรรมตะวันตกซึ่งมีคติในการแสดงที่แตกตางจากสังคมไทย26 แตเมื่อภาพยนตรมาอยูในสังคมไทย ผูสรางภาพยนตรก็ไดปรับเอาแนวคิดและเนื้อหาในการแสดงแบบเดิมของไทยมาปรับใชในภาพยนตรดวย

นิธิ เอียวศรีวงศ ชี้วาภาพยนตรไดนําเสนอความจริงในรูปแบบเดียวกับที่การแสดงพื้นบานอ่ืน ๆ ของไทยนําเสนอ คือเปนการนําเสนอความจริงโดยไมคํานึงถึงความสมจริงบนโลกสมมติของ

25 นิธิ เอียวศรีวงศ, โขน,คาราบาว,น้ําเนาและหนังไทย (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมติชน, 2538),

81.26 การแสดงของตะวันตกจะแยกคนดูออกจากการแสดง ทั้งผูแสดงและผูชมตางไมแทรกแซงการมีอยู

ของกันและกัน ในขณะที่คติการแสดงแบบไทยนั้น คนดูเปนสวนสําคัญในการแสดงและอาจเขามามีบทบาทในการแสดงนั้นไดดวย ดูรายละเอียดเพิ่มเติมใน นิธิ เอียวศรีวงศ, โขน,คาราบาว,น้ําเนาและหนังไทย, 82-83

27

การแสดง27 ดังจะเห็นไดจากความไมสมจริงของการแตงตัวและแตงหนาของตัวละครในภาพยนตร ที่มักจะดูสวยงามอยูเสมอไมวาจะไดรับบทบาทเชนไร

สวนเนื้อหาของภาพยนตรนั้นแมในระยะแรกของการสรางภาพยนตรจะมีการเขียนบทภาพยนตรเลียนแบบภาพยนตรตางประเทศ แตในชวงหลังสงครามโลกครั้งที่สองเริ่มมีการนําเอาประวัติศาสตร พงศาวดาร นิยาย เร่ืองเลา ตํานาน ที่นาสนใจของสังคมไทยมาดัดแปลงเปนบทภาพยนตรเชน ภาพยนตรเร่ือง “พันทายนรสิงห” (พ.ศ. 2493) สาวเครือฟา (พ.ศ. 2497) แผลเกา (พ.ศ. 2497)เปนตน28

ยิ่งไปกวานั้น ภาพยนตรยังคงนําเสนออุดมการณและแนวคิดกระแสหลักของสังคมเปนสําคัญ ในการศึกษาของกาญจนา แกวเทพ เกี่ยวกับการนําเสนออุดมการณของสังคมของละครโทรทัศนไทย ผูเขียนพบวาสามารถนํามาอธิบายกับภาพยนตรไดเชนเดียวกัน กาญจนา แกวเทพชี้วาละครโทรทัศนยังคงทําหนาที่ถายทอด “อุดมการณหลัก” (dominant ideology) ซึ่งเปนที่ยอมรับกันโดยทั่วไปของสังคม29

ซึ่งกาญจนาพบวาอุดมการณหลักดังกลาวไดแก อุดมการณศักดินา (ที่เชื่อวามนุษยมีความไมเทาเทียมกันอันเกิดจากชาติกําเนิด และใหความชอบธรรมแกชนชั้นสูงในการกําหนดชีวิตของลูกหลานและบริวาร) อุดมการณทุนนิยม (ที่ยอมรับความเหลื่อมลํ้าของคนโดยใชเงินเปนเครื่องแบง และเนนเรื่องการบริโภคและความสะดวกสบายในชีวิต) อุดมการณเร่ืองคุณคาของแตละเพศและความสัมพันธระหวางเพศ (ที่นําเสนอรูปแบบสังคมแบบชายเปนใหญ ผูหญิงถูกกําหนดใหมีบทบาทในฐานะ เมีย แม และลูกสาวที่อยูภายใตอํานาจของชาย) อุดมการณชาตินิยม (ที่ปลูกฝงใหรักชาติ ศาสน กษัตริย) อุดมการณเกี่ยวกับการใชความรุนแรง (ที่ชี้วาผูมีอํานาจทางสังคมสูงกวาสามารถใชความรุนแรงกับผูมีอํานาจทางสังคมต่ํากวาไดอยางชอบธรรม) อุดมการณแหงไสยศาสตร(ที่เชื่อในอํานาจของไสยศาสตรและเนนการพึ่งพาไสยศาสตรเมื่อประสบปญหาและอุปสรรคในชีวิต)30

27 เร่ืองเดียวกัน, 86-9028 ในปที่ผูเขียนเขียนวิทยานิพนธฉบับนี้ การนําเอา ประวัติศาสตร เร่ืองเลา ตํานาน ของสังคมไทย

มาสรางภาพยนตรก็กลับมาไดรับความนิยมอีกครั้ง นับจากความสําเร็จของ “นางนาก” เร่ือยมาถึง “บางระจัน”และ “ขุนแผน”

29 กาญจนา แกวเทพ, ส่ือสองวัฒนธรรม (กรุงเทพมหานคร : มูลนิธิภูมิปญญา, 2539), 212.30 เร่ืองเดียวกัน,214-220.

28

จึงอาจกลาวไดวา แมวาภาพยนตรจะเปนรูปแบบการแสดงที่อาศัยเทคนิควิทยาจากวัฒนธรรมตะวันตก แตในขณะเดียวกันภาพยนตรไทยไดนําเอา แนวคิด เนื้อหา และอุดมการณแบบไทย ๆมาใส ดังนั้นภาพยนตรไทยจึงยังคงเปนการแสดงที่ยังคงดํารงอยูอยางสืบเนื่องในสังคมไทยมาจนถึงปจจุบันเพราะมีความสัมพันธกับผูชมในสังคมในเชิงโครงสรางนั่นเอง

ทิศทางของภาพยนตรไทยจากความนิยมอยางลนหลามที่ผูชมมีตอภาพยนตรไทย ดังจะเห็นไดจากจํานวนภาพ

ยนตรที่สรางขึ้นในแตละปกวารอยเรื่อง แปรเปลี่ยนมาเปนความนิยมที่จํากัดอยูในหมูผูชมที่แคบลงและจํานวนภาพยนตรที่ออกฉายเฉลี่ยปละเพียง10 เร่ืองเทานั้น

ปรากฏการณนี้สามารถอธิบายไดจากปจจัยดาน ผูชม นายทุนเจาของแหลงทุนในการสรางภาพยนตร สายหนัง และผูผลิตภาพยนตร

ในสวนของผูชมนั้น เปนที่รูกันดีวาความนิยมเปนสิ่งที่ไมหยุดนิ่งสามารถเปลี่ยนแปลงไปตามความเปลี่ยนแปลงดานอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นในสังคม ดังนั้นเมื่อเกิดสิ่งประดิษฐใหมที่เรียกวาโทรทัศนภาพยนตรซึ่งเปนกิจกรรมที่ตองกระทํานอกบานและสิ้นเปลืองคาใชจายมากกวาก็กลายเปนสิ่งที่ไดรับความนิยมนอยกวาโทรทัศนที่มีรูปแบบการแสดงที่หลากหลายใหเลือกชม

และเมื่อมี “วิดีโอ” ซึ่งทําใหผูชมสามารถชมภาพยนตรในบานของตนเองได กิจการโรงภาพยนตรก็ไดรับผลกระทบอยางรุนแรง และกลายเปนปจจัยที่สําคัญที่ทําใหเจาของเงินทุนรีรอที่จะลงทุนสรางภาพยนตรแตละเรื่อง ภาพยนตรที่จะไดรับอนุมัติเงินสรางจึงเปนภาพยนตรที่สามารถทําใหนายทุนเชื่อไดวานาจะประสบความสําเร็จและมีผลกําไรคุมเงินทุน การสรางภาพยนตรจึงลดจํานวนลงอยางรวดเร็ว

ในขณะเดียวกัน “สายหนัง” หรือผูจัดจําหนายภาพยนตร ซึ่งแบงออกเปนสองสวนหลักคือผูจัดจําหนายในสวนกลางซึ่งจะมีบทบาทในการจัดฉายภาพยนตรตางประเทศและมักจะจํากัดอยูตามโรงภาพยนตรชั้นหนึ่งในกรุงเทพฯและหัวเมืองใหญเปนหลัก สวนผูจัดจําหนายภาพยนตรในตางจังหวัดจะแบงเปน 5 สาย (คือ สายเหนือ สายอิสาน สายใต สายตะวันออก และสายแปดจังหวัดใน

29

ภาคกลาง) จะมีบทบาทในการกําหนดการจัดฉายภาพยนตรแตละเรื่องเนื่องจากมีศักยภาพในการตอรองเพื่อนําภาพยนตรเขาฉายตามโรงภาพยนตรตาง ๆ สูง31

อํานาจการตอรองของสายหนังในตางจังหวัดนี้เอง ที่ทําใหแนวคิดเรื่องการตอบสนองความตองการของผูชมสวนใหญเปนแนวคิดหลักในการผลิตและสรางสรรคภาพยนตร ซึ่งเมื่อกลุมผูชมลดจํานวนลง โดยเฉพาะผูชมในตางจังหวัดและผูชมในกลุมชนชั้นลาง (อันเปนผลกระทบสวนหนึ่งมาจากคาตั๋วชมภาพยนตรที่สูงขึ้นมาก คือ 100 บาทตอเร่ืองในปจจุบัน ในขณะที่คาแรงขั้นต่ําอยูที่168 บาทตอวัน) กลุมผูชมชนชั้นกลางในเมืองใหญโดยเฉพาะในเขตกรุงเทพมหานครกลายเปนกลุมผูชมหลักของภาพยนตร ดังนั้นภาพยนตรที่ออกฉายในแตละปจึงมีจํานวนนอยลงสอดคลองกับจํานวนผูชมที่ลดนอยลง

ในสวนของผูผลิตภาพยนตร เนื่องจากการจํากัดของแหลงเงินทุน ทําใหผูผลิตภาพยนตรตองสรางความมั่นใจใหแกเจาของเงินทุนถึงศักยภาพในการผลิตของตนเอง ดังนั้นจะเห็นไดวาผูกํากับภาพยนตรในปจจุบัน สวนใหญเปนผูที่มีชื่อเสียงเปนที่ยอมรับอยูกอนแลว หรือเปนบุคคลที่มีชื่อเสียงในวงการอื่นที่ใกลเคียงกับวงการภาพยนตร เชน ผูกํากับภาพยนตรโฆษณา นักวิจารณภาพยนตร ผูเขียนบทภาพยนตร ผูกํากับละครโทรทัศน ผูกํากับมิวสิกวิดีโอ เปนตน

ซึ่งผูกํากับภาพยนตรเหลานี้(รวมทั้งบุคลากรหลักในการผลิตภาพยนตร เชน ผูเขียนบท ผูตัดตอ ผูชวยผูกํากับการแสดง ผูกํากับภาพ เปนตน) มักอยูในกลุมชนชั้นนําและสวนใหญเร่ิมอาชีพการสรางภาพยนตรหลังจากการเกิดขึ้นของภาพยนตรศึกษาในระบบการศึกษาระดับมหาวิทยาลัย32 สงผลใหมีความคิดและใหความสําคัญกับความคิดสรางสรรคและความปราณีตในการผลิตงานเปนสําคัญ ทําใหผลงานแตละเรื่องใชเวลานานในการเตรียมงานและถายทํา (ผูกํากับภาพยนตรสวนใหญจะใชเวลาเตรียมงานสรางภาพยนตรและผลิตภาพยนตรจนเสร็จส้ินประมาณ 1 ปตอเร่ือง)

จากปจจัยทั้งหมดที่กลาวมา จะเห็นไดวาปรากฏการณที่ภาพยนตรไทยไดลดลงทั้งปริมาณและความนิยมนั้นเปนปรากฏการณที่เกิดขึ้นอยางสอดคลองตอการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในสังคม

31 พรรณราย โอสถาภิรัตน, “นางนาก : การตอรองทางความหมายในภาพยนตรยอดนิยม” (วิทยา

นิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2543), 65.32 เร่ืองเดียวกัน, 72.

30

อยางไรก็ตาม แมวาภาพยนตรจะมีกลุมผูชมที่คอนขางจํากัด แตผลกระทบของภาพยนตรยังคงมีอิทธิพลอยางสูงตอบุคลากรในแวดวงศิลปะการแสดงอื่น ๆ ในสังคม โดยเฉพาะอยางยิ่งละครโทรทัศน ภาพยนตรโฆษณา วงการเพลงและมิวสิควิดีโอ ดังจะเห็นไดจากภาพยนตรที่ไดรับความนิยมมักจะถูกนํามาใชในการแสดงอื่น ๆ ทั้งโดยตรงและโดยออม

เชนภายหลังการประสบความสําเร็จอยางสูงของภาพยนตรเร่ือง “นางนาก” ปรากฏวาตํานานเรื่องนางนาคไดถูกนํามาสรางเปนละครโทรทัศนถึงสองเรื่องในเวลาเดียวกัน เกิดภาพยนตรโฆษณาที่นําเอาตัวละคร “นางนาก” มาใช เปนตน

ดังนั้นอาจกลาวไดวา แมความนิยมตอภาพยนตรของมวลชนจะลดนอยลง แตอิทธิพลของภาพยนตรยังคงมีอยูอยางมากตอศิลปะการแสดงอื่น ๆ ในสังคมไทย นั่นหมายความวาแมภาพยนตรจะไมสงผลกระทบโดยตรงตอคนสวนใหญในสังคม แตภาพยนตรก็สงผลกระทบโดยออมตอสังคมผานทางศิลปะการแสดงอื่น ๆ ที่รับเอาอิทธิพลจากภาพยนตรไปอีกทอดหนึ่ง

31

บทที่3ผูหญิงในภาพยนตรไทย พ.ศ. 2542

ในป พ.ศ. 2542 มีภาพยนตรไทยที่ฉายในโรงภาพยนตรชั้นหนึ่งทั้งสิ้น 9 เร่ือง ไดแก ภาพยนตรเร่ือง “สวัสดีบานนอก” “ลาระเบิดเมือง” “กําแพง” “แตก 4 รัก โลภ โกรธ เลว” “นางนาก”“ดอกไมในทางปน” “โคลนนิ่ง คนกอปปคน” “เร่ืองตลก 69” และ“คนจร”

ภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองนี้มีรูปแบบการนําเสนอที่แตกตางกันไปอยางคอนขางจะหลากหลายคือ มีทั้งภาพยนตรตลก (“สวัสดีบานนอก”) ภาพยนตรแอคชั่น (“ลาระเบิดเมือง”) ภาพยนตรรักแบบโศกนาฎกรรม (“กําแพง”) ภาพยนตชีวิตผสมแอคชั่น (“ดอกไมในทางปน” และ “แตก 4 รัก โลภ โกรธเลว”) ภาพยนตรผี (“นางนาก”) ภาพยนตรวิทยาศาสตร (“โคลนนิ่ง คนกอปปคน” ภาพยนตรชีวิตแบบฟลมนัวร1 (“เร่ืองตลก 69”) ภาพยนตรแนวทดลอง2 (“คนจร”)

เนื้อหาของภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองก็มีความหลากหลายเชนเดียวกับรูปแบบการนําเสนอโดยนําเสนอเรื่องราวความรักระหวางหนุมสาวที่ประสบอุปสรรคตาง ๆ นานา ความขัดแยงระหวางเพื่อน ชีวิต ความรักและจุดจบของอาชญากร ปญหาที่เกิดจากความเจริญทางวิทยาศาสตร ความโลภที่เกิดจากวิกฤตเศรษฐกิจ ความขัดแยงระหวางชนชั้น3

1 ฟลมนัวร คือ ภาพยนตรที่ตีแผใหเห็นดานมืดของมนุษย ในแทบจะทุกตัวละครจะทําทุกอยางเพื่อ

สนองความตองการของตนเองและเพื่อเอาตัวรอด2 ภาพยนตรแนวทดลอง คือ ภาพยนตรที่ทดลองใชรูปแบบการนําเสนอแบบใหม ๆ (ไมอยูในกฎเกณฑ

ทั่วไปตามที่ภาพยนตรทั่ว ๆ ไปปฏิบัติ) และหลากหลาย ไมวาจะเปนการเคลื่อนไหวกลองอยางรวดเร็ว การขีดขวนฟลมภาพยนตรใหเปนรอยเพื่อส่ือความหมายบางอยาง การสรางฉากที่เหนือจริง เปนตน

3 ภาพยนตรเร่ือง “สวัสดีบานนอก” มีเนื้อหาเกี่ยวกับความรักที่มีอุปสรรคคือการมีความสัมพันธทางเพศจนเกิดตั้งครรภกอนแตงงาน “กําแพง” มีเนื้อหาเกี่ยวกับความรักที่มีอุปสรรคคือความแตกตางและความขัดแยงระหวางชนชั้น “นางนาก” เปนเรื่องความรักที่มีอุปสรรคคือความตาย “ลาระเบิดเมือง” และ “แตกสี่ รัก โลภ โกรธเลว” นําเสนอเรื่องราวความขัดแยงในความสัมพันธระหวางเพื่อน “ดอกไมในทางปน” เปนเรื่องราวชีวิต ความรักและจุดจบของมือปนรับจาง “โคลนนิ่ง คนกอปปคน” นําเสนอเรื่องราวของปญหาที่เกิดความเจริญทางวิทยาศาสตร“เร่ืองตลก 69” เปนเรื่องราวของปญหาที่เกิดจากความโลภซึ่งเกิดขึ้นจากวิกฤตทางเศรษฐกิจ และ “คนจร” นําเสนอ

32

ทามกลางความหลากหลายของรูปแบบการนําเสนอและเนื้อหาของภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองภาพของผูหญิงที่ปรากฎในภาพยนตรทั้งหมดกลับมีความคลายคลึงกันเปนสวนใหญ มีเพียงตัวละครหญิงไมกี่คนเทานั้นที่มีบทบาทแตกตางออกไป

ลักษณะนิสัย บทบาท และสถานภาพของตัวละครในภาพยนตร ลักษณะนิสัย บทบาท และสถานภาพของตัวละครหลักในภาพยนตรไทยทั้ง 9 เร่ืองมีดังนี้

ภาพยนตรเรื่อง “สวัสดีบานนอกแมนีลักษณะนิสัย-ขยันตัวอยาง แทบทุกฉากที่แมนีปรากฏตัวจะตองทํางานบาน หรืองานที่ใหรายไดเสริมอยาง

ใดอยางหนึ่งตลอดเวลา-ฉลาด มีไหวพริบตัวอยาง วางแผนใหกํานันอนุญาตใหชีวิตแตงงานกับเอ้ือย โดยใหเอื้อยจัดกระเปา

เหมือนจะหนีออกจากบาน และใหอายมาบอกกํานัน สวนแมนีเองก็เขามาปรับทุกขกับกํานันวาไมอยากใหเอื้อยตองหนีตามชีวิตไป ทําใหกํานันตองยอมใหชีวิตแตงงานกับเอื้อยในที่สุด

-รักลูกอยางมีสติตัวอยาง รักและพยายามเขาใจความรูสึกของลูก ๆ ตลอดเวลา ไมวาจะเปนอายที่ทอง

กอนแตง หรือเอื้อยที่มีความรักกับชีวิตที่กํานันไมชอบ-เปนชางเทาหลังที่มีคุณภาพตัวอยาง ประพฤติตัวเปนชางเทาหลังที่คอยพยุงและชวยเหลือเทาหนาไดเปนอยางดีเมื่อ

ถึงเวลาอันสมควร ไมวาจะเปนการหามปราม เกลี้ยกลอมกํานันเมื่อกํานันเริ่มใชอารมณเหนือสติและเหตุผล เชน เมื่อรูวาอายทองและเขาใจวาชีวิตเปนพอเด็กในทอง แตชีวิตไมยอมรับ เปนตน

อาชีพแมบาน

ปญหาตาง ๆ ในสังคม เชน ปญหาครอบครัว ความขัดแยงระหวางชนชั้น การปฏิบัติหนาที่โดยมิชอบของเจาหนาที่รัฐ

33

อายลักษณะนิสัย-รักสามีตัวอยาง พยายามปกปองนัท เมื่อตนเกิดทองขึ้นมาโดยไมบอกกํานันวานัทคือพอของเด็ก

ในทองตน เพราะเกรงวากํานันจะทํารายนัท-ออนโยน ใจดีตัวอยาง เปนครูที่รักเด็ก และพยายามชักชวนเอื้อยใหมาเปนครู เพราะที่โรงเรียนมีครู

เพียง 2 คน เพื่อใหเด็ก ๆ ไดรับความรูอยางมีคุณภาพมากกวาที่เปนอยู-จิตใจมั่นคง แนวแนตัวอยาง เมื่อยืนยันวาจะไมบอกใครวาใครเปนพอของเด็กในทองตน ก็ทําไดตามนั้น แม

จะถูกดุดาหรือเกลี้ยกลอมเพียงใดก็ตาม-กลาหาญ เด็ดเดี่ยวตัวอยาง กลาที่จะเผชิญหนากับพอเร่ืองการตั้งทองกอนแตงงานอยางเด็ดเดี่ยวบทบาทและสถานภาพมีเพศสัมพันธและตั้งทองกอนแตงงานอาชีพครูโรงเรียนประถมเอ้ือยลักษณะนิสัย-มั่นคง เด็ดเดี่ยวตัวอยาง เมื่อเขาใจวาชีวิตเปนพอของเด็กในทองอาย ก็ตัดใจจากชีวิตทันที แมอายและ

ชีวิตจะเพียรปฏิเสธก็ตาม จนเมื่ออายและนัทยอมรับความสัมพันธของทั้งสองแลว จึงยอมใหโอกาสชีวิตอีกครั้ง

-ออนโยน ใจดีตัวอยาง เมื่อไปสอนหนังสือแทนอาย ก็สามารถทําหนาที่ครูไดดีดวยความออนโยน ใจดีที่

ตนมีอยู-จิตใจเขมแข็ง

34

ตัวอยาง แมจะถูกปลดออกจากบริษัทก็ไมฟูมฟายหรือทอแท และพยายามหาทางเดินใหกับชีวิตตอไป

อาชีพอดีตพนักงานบริษัทมะลิบทบาทและสถานภาพหญิงที่ตั้งทองกอนแตงงานอาชีพแมบานพริ้งลักษณะนิสัยข้ีบนตัวอยาง บนวาสามีของตนตลอดเวลาอาชีพพนักงานขายตรงกํานันลักษณะนิสัย-ตรงไปตรงมาตัวอยาง เมื่อไมเห็นดวยกับการลอบมีเพศสัมพันธกันกอนแตงงาน จนผูหญิงตั้งทองของ

จุนลูกชายผูใหญบาน ก็กลาวออกมา เพื่อ ตําหนิ ตักเตือน และหามปรามลูกบานไมใหประพฤติเชนนี้อีกบนเวทีงานแตงงานของจุน

-รักลูกตัวอยาง แมไมพอใจชีวิตที่ตนคิดวาเปนพอเด็กในทองของอาย แตก็พยายามขมอารมณ

ไปเจรจากับชีวิตดวยความประนีประนอม(ในเบื้องตน) โดยไมใชกําลังหรืออารมณเพื่อชวยเหลืออาย-ยึดมั่นในขนบธรรมเนียมประเพณีตัวอยาง ไมเห็นดวยกับการมีเพศสัมพันธกอนแตงงานตามขนบธรรมเนียมประเพณี-เห็นแกประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน

35

ตัวอยาง ยกที่ดินใหกับโครงการอางเก็บน้ําที่มีชีวิตเปนผูดําเนินการ แมจะมีความไมพอใจชีวิตเปนการสวนตัว

อาชีพกํานันชีวิตลักษณะนิสัย-มั่นคงในความรักตัวอยาง เพียรพยายามเจรจาสูขอเอื้อยกับกํานันแมจะถูกขับไลหรือปฏิเสธก็ตาม-กลาหาญตัวอยาง เขาไปหากํานันในงานศพ แมวากํานันจะโกรธและมาดรายตนอยู-ใหอภัยผูอ่ืนตัวอยาง ใหอภัยแดงและพวก เมื่อพวกเขามาสารภาพผิดและขอขมาที่ลอบทํารายตนอาชีพนักพัฒนาชนบทนัทลักษณะนิสัย-โลเล ไมหนักแนนตัวอยาง เมื่อไดยินกลุมสภากาแฟในชุมชนพูดกันวา ชีวิตมีความสัมพันธกับอายก็โลเล

คิดเห็นจริงไปตามนั้น จนตองสอบถามอายถึงความจริง-กลาหาญตัวอยาง ตองการยอมรับกับกํานันวาตนเปนพอเด็กในทองอายมาตลอด แตถูกอายหาม

ไวอาชีพชาวสวนสมปองลักษณะนิสัย-รักเพื่อน

36

ตัวอยาง ชวยเหลือ เปนกําลังใจ และใหความเขาใจชีวิต เมื่อชีวิตมีปญหากับกํานันและเอื้อย

อาชีพนักพัฒนาชนบทผูใหญบานลักษณะนิสัย-ไมยึดมั่นกับขนบธรรมเนียมประเพณีจนเกินพอดีตัวอยาง ไมคิดวาการทองกอนแตงงานเปนเรื่องผิดประเพณีจนยอมรับไมได หากคนทั้งคู

มีความรักตอกันและปรารถนาจะใชชีวิตรวมกันจริง ๆ-เห็นแกประโยชนสวนรวมเปนใหญตัวอยาง เตือนสติกํานันใหเห็นแกประโยชนสวนรวมมากกวาความโกรธแคนสวนตัว กรณี

การบริจาคที่ดินเพื่อทําอางเก็บน้ําอาชีพผูใหญบานครูใหญลักษณะนิสัยมีเมตตาตัวอยาง ชวยเหลือเด็กนักเรียนทุกครั้งที่มีโอกาสบทบาทและสถานภาพเปนครูใหญ “ข้ีเมา” ดื่มสุราทุกวันเปนสมาชิกของ “สภากาแฟ” ในชุมชนอาชีพครูใหญโรงเรียนประถม

ภาพยนตรเรื่อง “ลาระเบิดเมือง”กองลักษณะนิสัย-รักนองสาวมาก

37

ตัวอยาง ทําอาชีพมือปนของนักการเมืองที่มีเบื้องหลังไมสุจริต เพื่อเลี้ยงดูนองสาว และเปนสายใหหนวยคอมมานโด เพื่อปองกันไมใหนองสาวถูกสงไปอยูสถานเลี้ยงเด็กกําพรา หากตนถูกจับเขาคุก พยายามเต็มที่เพื่อที่จะชวยเหลือนองสาวจากการถูกจับเปนตัวประกัน

อาชีพมือปนของนักการเมืองหนุยลักษณะนิสัย-ตั้งใจทํางาน จนบางครั้งลืมนึกถึงบุคคลอื่นตัวอยาง บังคับใหกองเปนสายใหหนวยคอมมานโดแตไมไดนึกถึงความปลอดภัยของกอง

และนองสาวแตอยางใด-รักเพื่อนตัวอยาง โกรธแคนแดงมาก เมื่อรูวาแดงทรยศเพื่อนและเปนคนวางแผนและฆาเพื่อนใน

หนวยคอมมานโดทั้งหมด และพยายามฆาแดงเพื่อแกแคนใหเพื่อน ๆอาชีพหนวยคอมมานโดแดงลักษณะนิสัย-คดโกง ทรยศเพื่อนเพื่อความตองการของตนเอง-เห็นแกผลประโยชนสวนตัวมากกวาผลประโยชนสวนรวมตัวอยาง รับจางนักการเมืองทํางานทุจริตอาชีพหนวยคอมมานโดจอมลักษณะนิสัย-กลาหาญ เขมแข็ง

38

ตัวอยาง เมื่อถูกจับเปนตัวประกันก็ไมตระหนก หรือหวาดกลัวมากจนเกินไป สามารถไปเอา CD จากหัวรถจักรรถไฟ และนําเอา CD ไปเปดในหองควบคุมไดสําเร็จ โดยสามารถผานผูรายหลายตอหลายคนได

-มีสติ และแกปญหาเฉพาะหนาไดตัวอยาง เมื่อหนุยกับกองทะเลาะกันในสถานการณคับขัน จอมเขาไปหามปรามและ

เตือนใหทั้งคูมีสติที่จะแกปญหามากกวาที่จะมาทะเลาะกัน และสามารถจัดการกับคนรายที่แข็งแรงและมีอาวุธไดดวยกลวิธีตาง ๆ

อาชีพนางพยาบาลหนอยลักษณะนิสัย-เอาแตใจตนเอง-กลาแสดงออกถึงความรูสึกและความสัมพันธตอเพื่อนชายที่เปนคูรักตัวอยาง เปนฝายจับมือเพื่อนชายกอน เมื่อเพื่อนชายไมกลาจับมือตนเพราะถูกพี่ชายตน

ขู-ออนแอ และไมสามารถแกไขปญหาเฉพาะหนาที่เกิดขึ้นไดตัวอยาง เมื่อถูกจับเปนตัวประกัน ก็ไมสามารถชวยเหลือ หรือคิดหาทางชวยเหลือตน

เอง แตรอใหพี่ชายมาชวยเทานั้นอาชีพนักเรียน

ภาพยนตรเรื่อง “กําแพง”ไพลินลักษณะนิสัย-เคารพนับถือศักดิ์ศรีของตนเอง (ในฐานะที่เปนผูหญิง)ตัวอยาง ตอนที่ถูกเพื่อนกันตลวนลามดวยคําพูดในรานอาหารขณะที่เปนเด็กเสิรฟ-ออนโยน รักเด็ก ใจดีตัวอยาง การเปนครูโรงเรียนเตรียมอนุบาล, การซื้อลูกบอลใหเด็กผูชายคนหนึ่ง

39

-โลเล ไมเขมแข็งเมื่อเจออุปสรรคตัวอยาง1 ตอนที่ถูกชาวบานและครอบครัวกันตขัดขวางความรักระหวางตนกับกันต ก็

อยากจะยอมแพ ขอเลิกกับกันต และในขณะที่พยายามหนีจากไฟไหมก็ทอแทหลายหนหลายครั้งกันตตองคอยปลุก ปลอบและใหกําลังใจ

-ไมรอบคอบ ระมัดระวังตัวอยาง ตอนเปดประตูบานหลังหนึ่งเพื่อเอาเครื่องมือมาทําลายกําแพง แตไมสังเกตวามี

แรงอัดอันเกิดจากไฟไหม จึงถูกแรงอัดและไฟคลอกตาย (ในขณะที่กันตสังเกตเห็น)-ข้ีงอนตัวอยาง กันตรองลําตัดเกี้ยวพาราสี แตลักษณะไมไดงอนจริงจังมากนักบทบาทและสถานภาพ -เปนเหยื่อของเหตุการณลอบวางเพลง เนื่องจากมาเห็นเหตุการณขณะคนรายเตรียมการ

ใหไฟฟาลัดวงจร จึงถูขังอยูในโรงเรียน กันตตองมาชวย (ตองใหผูชายมาชวยเหลือ ปกปอง)-มีเพศสัมพันธกอนแตงงานอาชีพเปนสาวเสิรฟ และครูโรงเรียนอนุบาลแมกันตลักษณะนิสัย-เห็นแกความเหมาะสมทางสถานภาพและฐานะทางเศรษฐกิจเปนสิ่งสําคัญกวาความรักตัวอยาง ไมยอมรับไพลินเนื่องจากมีสถานภาพและฐานะทางเศรษฐกิจตํ่ากวากันต-ดูถูกคนที่มีฐานะต่ํากวาตัวอยาง บอกกับไพลินในงานเตนรําวา “กลับไปเปนน้ําครําอยางที่เธอเปน แลวอยาเอา

ความสกปรกมาแปดเปอนลูกชายฉัน”-เห็นวาผูชายสามารถคบหากับผูหญิงอยางไมจริงจังไดตัวอยาง บอกกันตเร่ืองกันตกับไพลินวา “จะเลนอะไรกับใคร อยาใหเดือดรอนมาถึงที่

บาน”บทบาทและสถานภาพภรรยารัฐมนตรี

40

อาชีพไมระบุยายจันทรลักษณะนิสัย-เห็นแกความสุขของหลานสาวมากกวาความสุขของตนเองตัวอยาง ยอมใหไพลินไปอยูกับกันต โดยที่ตนเองตองอยูตามลําพังคนเดียวอาชีพแมคาขายขนมตุมลักษณะนิสัย-ซ้ําเติมคนอ่ืนตัวอยาง พูดกับไพลินเรื่องควาามสัมพันธระหวางไพลินกับกันต หลังจากที่รูวากันตเปน

ลูกรัฐมนตรีที่สนับสนุนใหสรางทางดวนที่ชุมชนวา “ไมรูจริงเหรอวาเขาหลอก หรือเต็มใจใหหลอก”-เห็นแกทรัพยสินเงินทองตัวอยาง ขณะเกิดเหตุไฟไหมชุมชน ตองการกลับเขาไปเอาทองที่ตนซื้อเก็บไวในบาน

สามีหามก็ไมเชื่อฟง สามีจึงตองเขาไปเอาให ทําใหสามีหัวใจวายเสียชีวิตเมื่อเอาทองออกจากบานไดสําเร็จ

อาชีพแมคาเจาของรานขายของชําในชุมชน โดยเปนผูดําเนินกิจการรานขายของชํา ในขณะที่

สามีจะจับกลุมพูดคุยและเลนหมากรุกกับเพื่อนชายในชุมชนมากกวาจะชวยขายของหรือดูแลรานเมยลักษณะนิสัย-ดูถูกคนที่มีสถานภาพทางสังคมและเศรษฐกิจตํ่ากวาตนเอง-ไมมั่นคงตอความรักตัวอยาง นอกใจกันต มีแฟนใหม ในขณะเดียวกันก็ยังคงคบหากับกันตอยู โดยไมยอม

รับแมวากันตจะรูวาตนมีแฟนอีกคนก็ตาม-มีความเห็นวาผูชายมีผูหญิงอีกคนเปนเรื่องปกติ

41

ตัวอยาง พูดกับกันตเร่ืองความสัมพันธระหวางกันตกับไพลินวา “ผูชายก็เปนแบบนี้ทุกคน วาคนอื่นแลวก็ทําเอง (การมีผูหญิงอีกคนหนึ่ง)”

บทบาทและสถานภาพลูกสาวเพื่อนสนิทรัฐมนตรี เจาของโครงการทางดวนอาชีพไมระบุกันตลักษณะนิสัย-ใหเกียรติผูหญิงตัวอยาง ตามมาขอโทษไพลินที่เพื่อนของเขาพูดจาไมใหเกียรติเปนกันเอง ใหเกียรติคนอื่น ๆ แมวาจะมีสถานภาพทางสังคมต่ํากวาก็ตามตัวอยาง พูดคุยและชวยเหลือคนในชุมชนโดยไมคํานึงถึงความแตกตางดานสถานภาพ

ทางสังคมและฐานะทางเศรษฐกิจ-เห็นแกประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตัวตัวอยาง โตแยงกับพอและไมเห็นดวยที่พอจะสนับสนุนการยายชุมชนเพื่อสรางทางดวน

ซึ่งเปนโครงการของเพื่อนสนิท-มั่นคงในความรัก ไมเกรงกลัวหรือยอมแพตออุปสรรคตัวอยาง พยายามพิสูจนใหไพลินเห็นวาเขารักเธอจริง ๆ แมจะไดรับการตอตานจากไพ

ลินและชาวบานหลังจากรูวาเขาเปนลูกรัฐมนตรีที่สนับสนุนโครงการทางดวนก็ตาม และเมื่อไพลินเสียชีวิตเพราะแรงอัดจากไฟไหม ก็ตัดสินใจฆาตัวตายตามไพลินในกองเพลิงนั่นเอง

บทบาทและสถานภาพลูกชายคนเดียวของรัฐมนตรีอาชีพไมระบุเพื่อนกันตลักษณะนิสัย-พูดถึงผูหญิงแบบไมใหเกียรติ แตไมยอมใหใครมาพูดถึงแมตนเองในแงไมดี

42

ตัวอยาง ชี้ผูหญิงในรานอาหารที่หนาอกใหญ และใสเสื้อเกาะอก แลวบอกวาคนนี้จริงใจชี้คนที่หนาใสแลวบอกวา จูบแลวคงเย็น ๆ และเมื่อถามไพลินวา “หยิ่งจังเลยเวย เทาไหรก็วามาสิ”แตพอไพลินโตกลับวา “ที่นี่ไมใชบานคุณนะคะจะไดมีเร่ืองแบบนั้น” ก็โมโหแลวดาไพลินวา “มึงดาแมกูเหรอ”

-ตัดสินคนโดยเฉพาะผูหญิงที่รูปลักษณภายนอกและฐานะทางเศรษฐกิจตัวอยาง เมื่อเห็นไพลินในงานเตนรํากลับจําไมได และถามกันตวา “จะไมแนะนําผูหญิง

ที่นารักสงางามคนนี้ใหรูจักเหรอ”บทบาทและสถานภาพกลุมเพื่อนกันต ซึ่งมีสถานภาพในสังคมและฐานะทางเศรษฐกิจดีอาชีพไมระบุสิทธิ์ (เพื่อนไพลิน)ลักษณะนิสัย-มีความรักที่มั่นคง และยอมเสียสละเพื่อคนที่ตนรักตัวอยาง เปนหวงไพลินและพยายามชวยเหลือเนื่องจากกลัววาไพลินจะถูกกันตหลอกลวง

และชวยเหลือไพลินและกันตขณะเกิดเหตุเพลิงไหมไมใหตกลงไปในกองเพลิงอาชีพชางซอมมอเตอรไซค

ภาพยนตรเรื่อง “แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว”อิฐลักษณะนิสัย-รักเพื่อนตัวอยาง เอาเงินสวนแบงที่ไดจากการปลนใหน้ําและนอยไปใหเดียวเพื่อชําระหนี้แทนพอ

เดียวที่ลมเจ็บ เมื่อเห็นน้ําและเดียวชอบพอกัน ก็ยินดีกับทั้งสองคน แมวาตนเองจะชอบน้ําก็ตามและยอมทํางานใหนักการเมืองที่ทุจริต เพื่อหาทางชวยเหลือเดียวออกจากคุก รวมทั้งการที่ยอนกลับมาชวยเดียวตอสูกับคนราย แมวาจะมีโอกาสหลบหนีไปกับน้ําและนอยก็ตาม โดยตอบเดียวเมื่อถูกถามวากลับมาทําไมวา “คนอยางกูถาจะทําผิด ก็ขอทําผิดแคคร้ังเดียว”

43

บทบาทและสถานภาพมือขวานักการเมืองอาชีพอาชญากร (ปลนรถขนเงิน)นอยลักษณะนิสัย๒รักเพื่อนตัวอยาง เมื่อเห็นน้ําและเดียวชอบพอกัน ก็ยินดีกับทั้งสองคน แมวาตนเองจะชอบน้ําก็

ตาม และการที่ยอมเอารานของตนไปขอกูกับธนาคารเพื่อนําเงินมาใหเดียวไปชําระหนี้แทนพออาชีพเจาของรานอาหารเดียวลักษณะนิสัย-รักเพื่อนตัวอยาง เมื่อนอยถูกจับเปนตัวประกัน ก็ตัดสินใจไปชวยเพื่อนทันที และเมื่อนอยหลน

จากโครงสะพาน ก็กระโดดเขาไปชวยนอยจนตนเองถูกรถไฟทับขาขาด การที่ยิงคนรายที่ทํารายเพื่อน ทําใหตนเองตองติดคุก และเมื่อถูกจางวานใหฆาอิฐ ก็ไมสามารถทําได เอาเงินมาคืนหัวหนาของตน แมวาจะบอกตัดขาดความเปนเพื่อนกับอิฐแลวก็ตาม เขาตามชวยเหลืออิฐ น้ํา และนอย ใหพนจากการถูกสังหาร และยังตามมายิงนักการเมืองเพื่อแกแคนใหอิฐ แมวาจะรูตัววาจะตองถูกตํารวจวิสามัญฆาตกรรมก็ตาม

-ชอบชวยเหลือผูอ่ืนตัวอยาง เห็นคนในคุกถูกทํารายจึงเขาชวย จนถูกลงโทษอาชีพมือปนรับจางแจคลักษณะนิสัย-คดโกง ทรยศคนอื่น เพื่อประโยชนของตนเองเปนหลัก

44

บทบาทและสถานภาพ-ลูกนองนักการเมืองที่ทุจริตอาชีพอาชญากร (ปลนรถขนเงิน)น้ําลักษณะนิสัย-รักเพื่อนตัวอยาง ยอมเอารานของตนไปขอกูกับธนาคารเพื่อนําเงินมาใหเดียวไปชําระหนี้แทนพอ-ออนแอตัวอยาง เสียใจและทอใจทุกครั้งที่ไปเยี่ยมนอยที่โรงพยาบาล อิฐตองปลอบโยนและให

กําลังใจเสมอ ๆ ทั้งยังไมสามารถชวยเหลือตนเอง และคนอื่น ๆ ไดเมื่ออยูในสถานการณคับขัน ตกเปนภาระใหเพื่อน ๆ คอยดูแลปกปองตลอดเวลา

อาชีพเจาของรานอาหาร

ภาพยนตรเรื่องนางนากนางนากลักษณะนิสัย-รักสามีและลูกมากตัวอยาง เมื่อเสียชีวิตระหวางคลอดลูก ก็ไมยอมไปไหน วิญญาณของนางนากยังคงรอ

คอยสามีของตนอยูที่บาน และพรอมจะทําทุกอยางเพื่อปองกันไมใหผูใดมาพรากสามีไปจากตนและลูก

-กระทําสิ่งตาง ๆ ตามความตองการของตนเปนหลักตัวอยาง พยายามยึดสามีไวกับตนแมวาจะอยูคนละสถานะแลวก็ตาม-จิตใจเขมแข็ง แนวแนตัวอยาง อดทนรอคอยสามีแมตนจะตายไปแลว ยืนยันความตองการของตนแมกับพระ

สงฆที่ตักเตือนใหสติ (วาตองการใหสามีอยูกินกับตนซ่ึงตายไปแลวตอไป)บทบาทและสถานภาพ

45

เมียและแมอาชีพชาวนายายแมนลักษณะนิสัย-ละโมบตัวอยาง ขโมยแหวนของนางนากขณะแตงตัวศพนางนากอาชีพหมอตําแยนางเมี้ยน (เมียนายอ่ํา)ลักษณะนิสัย-ออนแอ ไมเขมแข็งตัวอยาง หวาดกลัววิญญาณนางนาก และพยายามชักจูงไมใหนายอ่ําผูเปนสามีไปทา

ทายนางนาก เพราะเกรงวาจะถูกนางนากฆาตาย แตก็มิไดกระทําการหามปรามนายอ่ําอยางมั่นคงจริงจังนัก

บทบาทและสถานภาพเมียและแมอาชีพไมระบุนายมากลักษณะนิสัย-มั่นคงตอความรักตัวอยาง ระลึกถึงนางนากอยูเสมอ แมเวลาละเมอพิษไข หรือเมื่อรูวานางนากตายแลวก็

ยังคงรักนางนากอยู (แตไมสามารถหักหามความกลัวและความรูสึกถึงความแตกตางระหวางคนกับผีได)

-จิตใจหนักแนน

46

ตัวอยาง เมื่อเพื่อนมาบอกวานางนากเปนผีก็ไมเชื่อ แมเมื่อหลวงพอมาบอกก็ไมเชื่อเนื่องจากตนใชชีวิตรวมกับนางนากทุกวัน จนกระทั่งไดเห็นความจริงดวยตาตนเองจึงยอมเชื่อวานางนากตายแลว

อาชีพชาวนา,ทหารเกณฑ,พระสงฆนายอ่ําลักษณะนิสัย-รักเพื่อนตัวอยาง แมจะหวาดกลัววิญญาณนางนาก แตดวยความรักเพื่อน (นายมาก) จึงไปบอก

ความจริงแกนายมากกลาหาญตัวอยาง กลากระทําสิ่งที่จะทําใหนางนากไมพอใจตน (ไปบอกความจริงแกนายมาก)

และกลาทาทายนางนากเพื่อขับไลความหวาดกลัวของตนเองอาชีพชาวนาหลวงพอลักษณะนิสัย-จิตใจโอบออมอารี มีเมตตาตัวอยาง มาบอกความจริงและเตือนสตินายมาก หยุดยั้งหมอผีที่จะทําลายศพนางนากบทบาทและสถานภาพพระสงฆสมเด็จพระพุทธาจารย (โต) วัดระฆังลักษณะนิสัย-มีเมตตาตัวอยาง ชวยรักษานายมากจนหายปวย (หลังสงคราม) และมาชวยเหลือนายมากและ

นางนากใหพนทุกขบทบาทและสถานภาพ

47

พระสงฆนายอินลักษณะนิสัย-ใชความรุนแรงเพื่อใหไดส่ิงที่ตนตองการตัวอยาง ระดมชายฉกรรจใหไปชวยกันเผาบานนางนาก เนื่องจากคิดวาจะกําจัด

วิญญาณนางนากและลูกไดอาชีพไมระบุ

ภาพยนตรเรื่อง “ดอกไมในทางปน”ลพลักษณะนิสัย-เด็ดขาดตัวอยาง ไมชวยเพื่อนตัดนิ้วเหยื่อ แตจัดการยิงศีรษะเหยื่อเพื่อใหตามทันทีแทนการถูก

ทรมาน-มีความขัดแยงในลักษณะนิสัยดานศีลธรรมกับการประกอบอาชีพ (มือปนรับจางตัวอยาง ลพไมฆาผูหญิงทองตามที่ถูกจางวาน เนื่องจากไดสอบถามผูหญิงกอนวาเหตุ

ใดจึงแบล็คเมลผูจางวาน เมื่อไดรูขอเท็จจริงวา ผูหญิงไมไดตองการแบลคเมลแตตองการใหผูจางวานซึ่งเปนพอของลูกในทองรับผิดชอบลูก ลพจึงไมฆาผูหญิงคนนี้ ทั้งยังบังคับใหผูจางวานจายเงินใหผูหญิงคนนี้ 300,000 บาทเทาราคาคาจางของลพ และใหจายคาเลี้ยงดูเดือนละ 50,000 บาทตลอดจนตองรับผิดชอบอนาคตผูหญิงคนนี้ ลพเองก็คอยดูแลชวยเหลือผูหญิงคนนี้ตลอดเวลา (ลพและผูหญิงคนนี้อาศัยอยูในอพารทเมนตเดียวกัน) และการที่ไมฆาเคี้ยงเมื่อรูวาเคี้ยงไมมีสวนเกี่ยวของในการฆาดลใจ รวมทั้งไมฆาหมวดสนับเมื่อมีโอกาส เพราะหมวดสนับไมมีเหตุบาดหมางกับตน

-มีอุดมคติวา “ผูชายยิ่งใหญไมไดถาไมรักลูกรักเมีย”ตัวอยาง ลพพูดกับผูจางวานที่ใหฆาผูหญิงซึ่งตั้งทองกับตนวา “ผูชายยิ่งใหญไมได ถาไม

รักลูกรักเมีย”-มั่นคงและจริงจังกับความรักตัวอยาง ตามแกแคนใหดลใจ

48

อาชีพมือปนรับจาง และพอบาน (เมื่อตัดสินใจเลิกอาชีพมือปนรับจาง)เฮียลอลักษณะนิสัยรักและปกปองลูกนองตวัอยาง เมื่อลพถูกยิง ก็ส่ังใหสวนไปคุมครองดูแลลพ และโกรธแคนเคี้ยงที่ทํารายลพ

และเมื่อเคี้ยงขอที่จะจัดการฆาลพ เฮียลอไมอนุญาตและไมใหเคี้ยงมายุงกับลพอีกอาชีพหัวหนาและเอเยนตจัดหามือปนรับจางสวนลักษณะนิสัย-ติดการพนัน-ทรยศหักหลังเพื่อนและหัวหนาตัวอยาง ฆาเพื่อนมือปนรับจางดวยกันและเตรียมการและวางแผนใหคนฆาหัวหนาของ

ตน(เฮียลอ)อาชีพมือปนรับจางเค้ียงลักษณะนิสัย-หยาบคาย เอาแตใจตนเอง ไมใหเกียรติผูอ่ืน-ไมใหเกียรติผูหญิงที่ทํางานรวมกับตนตัวอยาง ยืมผาเช็ดหนาของเลขาผูหญิงมาเช็ดรองเทาตนเอง และดาเลขาอยางหยาบ

คายทุกครั้งที่ทํางานไมไดดังใจตนตองการอาชีพทําธุรกิจที่ผิดกฎหมาย เชน ซื้อขายยาเสพติด

ดลใจ

49

ลักษณะนิสัย-กลาแสดงออก เปดเผยความรูสึกตัวอยาง เปนฝายขอนามบัตรลพกอน และแสดงออกวาชอบลพ-กลาหาญ เด็ดเดี่ยวตัวอยาง มีลูกนองเคี้ยงมาตามหาลพที่บาน และทํารายดลใจเพื่อใหบอกที่อยูลพ ดลใจ

ไมยอมบอก และเมื่อมีโทรศัพทเขามายังกลาที่จะหลอกลูกนองเคี้ยงวาพูดอยูกับลพจนถูกทํารายอยางรุนแรง เมื่อมีโอกาสดลใจใชกรรไกรแทงลูกนองเคี้ยงคนหนึ่งจนบาดเจ็บ จึงถูกลูกนองเคี้ยงฆาในที่สุด

อาชีพพนักงานขายประกันชีวิตบทบาทและสถานภาพมีเพศสัมพันธและอยูรวมกับคูรักกอนแตงงานผูหญิงทองลักษณะนิสัย-รักลูกตัวอยาง ไมยอมทําแทง และเรียกรองใหผูชายที่ทําใหตั้งทองรับผิดชอบลูก จนถูกสั่งฆาบทบาทและสถานภาพเมียนอย (แตไมรูวาผูชายมีภรรยาอยูแลว)อาชีพไมระบุแตวลักษณะนิสัย-ไมกลาปกปองเกียรติของตนเอง แตใหการระบายลับหลังแทนตัวอยาง เมื่อถูกเคี้ยงดา หรือกระทําการใด ๆ ที่เปนการหมิ่นเกียรติของตนเอง ก็ไดแตอด

ทนและลอบดาเคี้ยงลับหลัง แตไมกลาตอวากับเคี้ยงตรง ๆอาชีพเลขานุการิณี

50

ภาพยนตรเรื่อง “โคลนนิ่ง คนก็อปปคน”เมยลักษณะนิสัย-กลาหาญตัวอยาง กลาที่จะเขาไปคนหาขอมูลในหองผูอํานวยการโรงพยาบาลที่หายตัวไป แมจะ

ตองเสี่ยงอันตรายก็ตาม-ออนแอตัวอยาง รูสึกทอแท เหงา เมื่อนิวัฒนผิดนัดบอย ๆ-มั่นคงในความรักตัวอยาง ยืนยันกับ B7 วาตนรักนิวัฒนอาชีพนักศึกษาแพทยแมของนิวัฒนลักษณะนิสัย-จิตใจเขมแข็งเมื่อตองเผชิญหนากับสถานการณคับขันตัวอยาง เมื่อรูความจริงวา B7 ไมใชนิวัฒนก็ไมไดตื่นตระหนกจนเกินไป และเมื่อB7เข็น

รถเข็นของตนมาหยุดที่ริมขอบดาดฟาซึ่งไมมีกําแพงกั้น ก็ไมไดตื่นตระหนกจนไมมีสติ-ชื่นชมผูหญิงที่มีลักษณะเปนแมบานแมเรือนตัวอยาง ชมเมยวาเปนผูหญิงที่ดีที่ทั้งเรียนเกงและสามารถทํากับขาวไดอีกดวยบทบาทและสถานภาพหญิงพิการ (ตองนั่งรถเข็นตลอดเวลา)อาชีพแมบานนิวัฒนลักษณะนิสัย-บางานตัวอยาง มักอยูทํางานจนดึกและมักจะเลื่อนนัดกับเมยเพราะตองทํางานนอกเวลาเสมอๆ

51

-กลาหาญตัวอยาง ตอสูและเผชิญหนากับ B7 โดยไมกลัวเกรงอันตรายบทบาทและสถานภาพตนแบบมนุษยโคลนนิ่งอาชีพ โปรแกรมเมอรB7ลักษณะนิสัย-ตองการความรักตัวอยาง ประทับใจความรักและความสุขที่เกิดจากความรักระหวางหนุมสาว จนตองการ

สวมรอยเปนนิวัฒนเพื่อใหไดรับความรักจากเมยบทบาทและสถานภาพมนุษยโคลนนิ่งผูอํานวยการโรงพยาบาลลักษณะนิสัย-ละโมบเงินทองและชื่อเสียงตัวอยาง ตองการสรางมนุษยโคลนนิ่งเพื่อขายอวัยวะเพื่อความร่ํารวยและชื่อเสียงของตนอาชีพผูอํานวยการโรงพยาบาลหมอวิทยาลักษณะนิสัย-เห็นแกทรัพยสินและเกียรติยศตัวอยาง ทําตามคําสั่งของผูอํานวยการโรงพยาบาลทุกอยาง แมวาจะเปนสิ่งที่ผิด

กฎหมายและศีลธรรมก็ตามอาชีพแพทยดร.จอรจ

52

ลักษณะนิสัย-มีความมุงมั่น ตั้งใจจริงตัวอยาง ตองการทดลองโคลนนิ่งมนุษย และพยายามทําจนสําเร็จ-มีจิตใจออนโยนตัวอยาง ปกปอง B7 แมวาเขาจะเปนมนุษยโคลนนิ่ง แตก็เชื่อวาเขามีความเปนมนุษย

เชนเดียวกับมนุษยที่แทจริงอาชีพแพทย

ภาพยนตรเรื่อง “เรื่องตลก 69”ตุมลักษณะนิสัย-ละโมบ ยอมใหอํานาจเงินชนะความรูสึกผิดชอบชั่วดีตัวอยาง ตัดสินใจเก็บเงิน 1 ลานบาท ที่คนนํามาวางไวหนาหอง และพยายามรักษาเงิน

นั้นไวดวยการโกหก ฆาผูอ่ืน และกระทําความผิดอื่น ๆ-จิตใจมั่นคง เด็ดเดี่ยวตัวอยาง เมื่อตัดสินใจที่จะเก็บเงิน1 ลานบาทไว ก็ยอมทําทุกอยางแมกระทั่งฆาผูอ่ืนเพื่อ

รักษาเงินนั้นไว แตเมื่อตัดสินใจใหมวาไมตองการเก็บเงินนั้นไวแลว ก็สามารถตัดใจทิ้งเงิน 1 ลานบาทไดอยางเด็ดขาดเชนเดียวกัน

-มีปฏิภาณไหวพริบดีตัวอยาง สามารถแกไขสถานการณเฉพาะหนาไดหลายครั้ง (แมจะเปนการกระทําที่ผิดก็

ตาม) เชน สามารถปองกันตัวเอง และฆานอยและเบิ้มที่ทํารายตนได สามารถฆาวิโรจนเพื่อหนีจากการถูกควบคุมตัวได

บทบาทและสถานภาพผูรายฆาคนตายอาชีพเลขานุการิณีจิ่ม (เพื่อนตุม)

53

ลักษณะนิสัย-เชื่อคนงายตัวอยาง เชื่อแฟนหนุมของตนตามการแสดงออกของเขาที่แสดงวาเปนคนสุภาพ ข้ีอาย

ทั้ง ๆ ที่จริงๆ แลวเขาเปนเสือผูหญิง-ออนแอตัวอยาง ตัดสินใจฆาตัวตายเมื่อถูกแฟนหนุมบอกเลิก และไปมีแฟนใหมบทบาทและสถานภาพเหยื่อฆาตกรรมอันเนื่องจากการที่ตุมเก็บเงิน 1 ลานบาทไวอาชีพ แมคาขายเสื้อผาเพ็ญลักษณะนิสัย-ชอบสอดรูสอดเห็นเรื่องคนอื่นตัวอยาง ถือวิสาสะเขาไปในหองตุม แลวสํารวจหองโดยไมไดรับอนุญาตจากตุม หรือ

การแอบดูตุมเพราะคิดวาอยูกับแฟนอาชีพแมบานครรชิตลักษณะนิสัย-เห็นแกตัวตัวอยาง ทําทุกอยางเพื่อผลประโยชนของตน โดยไมใสใจวาจะเปนการทํารายผูอ่ืนหรือ

ผิดกฎหมายและศีลธรรมหรือไม ไมวาจะเปนการลมมวย การรับทําพาสปอรตและวีซาปลอม การฆาคนที่ขัดขวางการทํางานของตน

-ตอตานกฎหมายตัวอยาง บอกตุมวาเขาตอตานกฎหมาย และกระทําทุกอยางที่ขัดแยงกับกฎหมายอาชีพเจาของคายมวย และเจาของธุรกิจผิดกฎหมาย

54

เสี่ยโตงลักษณะนิสัย-เชื่อวาผูหญิงเปนเพศที่ออนแอตัวอยาง พูดกับครรชิตเมื่อครรชิตบอกวาตุมฆาลูกนองของตนตายวา “เลขาฯอยางตุมนะ

นะจะไปทําอะไรใครเขาได”อาชีพผูบริหารบริษัทฯ และผูดําเนินการในการลมมวยตํารวจ (สามีเพ็ญ)ลักษณะนิสัย-ไมมั่นคงตอภรรยาตัวอยาง แสดงกริยาและกลาววาจาในลักษณะเกี้ยวพาราสีตุม ทั้ง ๆ ที่ตนมีภรรยาแลวบทบาทและสถานภาพเหยื่อฆาตกรรม เนื่องจากการที่ตุมเก็บเงิน 1 ลานบาทไวอาชีพ ตํารวจ

ภาพยนตรเรื่อง คนจร ฯลฯเจี๊ยบลักษณะนิสัย-จิตใจดี มีเมตตาตัวอยาง หามไมใหนองชายและนองสาวดุดาคนงานกะเหรี่ยงที่ไมยอมทํางานในวันหยุด-จิตใจมั่นคง เขมแข็ง กลาหาญ เด็ดเดี่ยวตัวอยาง กลับบานดึกคนเดียว และอาสาอยูเฝาบานใหพอแมตามลําพัง และเมื่อถูกคน

งานกะเหรี่ยงทั้งสองดักรอในหอง ก็มีสติพยายามพูดหามคนงานกะเหรี่ยง เมื่อไมไดผลก็พยายามตอสู แมจะตอสูไมสําเร็จเพราะความเสียเปรียบทางสรีระก็ตาม

อาชีพนักศึกษาแพทยบทบาทและสถานภาพ

55

ลูกคนโตของครอบครัว และเปนเหยื่อของคนงานกะเหรี่ยงที่ตองการลางแคนครอบครัวของเธอ ทั้ง ๆ ที่ไมเคยปรากฏวาเธอไดกระทําการใด ๆ ในดานลบตอคนงานกะเหรี่ยงทั้งสองเลย

เชอรรี่ (นองสาวเจี๊ยบ)ลักษณะนิสัย-เอาแตใจตนเอง และดื้อร้ันตัวอยาง ส่ังใหคนงานกะเหรี่ยงไปลางรถใหตนเอง แมวาจะเปนวันหยุดของคนงานทั้ง

สองก็ตาม เมื่อคนงานไมยอมทําตามก็ไปฟองพอ หรือ เมื่อตองการสูบบุหร่ี แมพี่ชายจะหามปรามก็อางวาพอและพี่ชายยังสูบไดทําไมเธอจะสูบไมได

อาชีพไมระบุบทบาทและสถานภาพลูกสาวคนสุดทองแมของเจี๊ยบลักษณะนิสัย-ขยันทํางานบาน และเปนผูดูแลทุกคนในบานดานชีวิตความเปนอยูภายในบานตัวอยาง ในภาพยนตร แมของเจี๊ยบจะเปนผูจัดเตรียมอาหารทั้งสําหรับรับประทานและ

สําหรับเซนไหวเพียงลําพัง เมื่อทุกคนหาของสิ่งใดไมเจอ จะถามหาจากแม และแมจะบอกไดเสมอวาสิ่งของนั้นอยูที่ใด

อาชีพแมบานแมของแดงลักษณะนิสัย-ออนแอตัวอยาง ไมสามารถเผชิญหนาและแกปญหากับสามีได และมักจะถูกสามีทํารายอยู

เสมอ ๆ และหาทางออกดวยการมีชูบทบาทและสถานภาพมีชู และถูกชูยิงตายพรอมกับสามีและลูกสาว ในวันที่สามีและลูก ๆ พบวาตนมีชู

56

อาชีพ แมบานเปด (นองสาวแดง)บทบาทและสถานภาพนองสาวคนสุดทอง .ซึ่งถูกยิงตายพรอมกับแมและพอ ในวันที่พอ แดง และตนพบวาแม

มีชูอาชีพไมระบุสม (แฟนตึ๋ง)ลักษณะนิสัย-เอาแตใจตนเองตัวอยาง เมื่อต๋ึงไมตอบคําถามตามที่ตนตองการก็หาเรื่องชวนทะเลาะอาชีพพนักงานในสถานบันเทิงแดงลักษณะนิสัย-วิกลจริต-เนื่องจากกดดันทางจิตใจที่ไมสามารถชวยพอ แม และนองสาว ที่ถูกชูของแมยิงจนเสีย

ชีวิตได และมีตนเพียงคนเดียวในครอบครัวที่รอดชีวิตจากเหตุการณนั้น-แดงจะทึกทักวาผูหญิงที่มีอายุเปนแมของตน และผูหญิงที่อายุนอยกวาตนเปนนองสาว

ของตนเสมอ ๆ และมักจะตัดพอผูหญิงที่คิดวาเปนแมของตนในลักษณะที่วาแมนั้นเขาใจตนผิด และเปนเหตุใหตนไมอยากกลับมาบานอีก

-แดงมักจะพร่ําพูดถึงเหตุการณในวันที่พอ แม และนองสาวเสียชีวิตเสมอ ๆ ในลักษณะที่ตนเองรูสึกผิดอยางมากกับเหตุการณที่เกิดขึ้น

-แดงมีปญหากับพอของตน จากคําพูดของแดงที่มักจะเอยถึงพอในลักษณะที่มีการทะเลาะเบาะแวงหรือไมเขาใจตนตลอดเวลา

-รักนองสาว

57

ตัวอยาง แดงพูดกับแมเมื่อกลับมาบานและพบแมกับชู วา “ถาไมรักแดงก็คิดถึงเปดมันบาง” เปนทํานองตักเตือนใหแมเลิกคบชูเพื่อเห็นแกนองสาว หรือการที่แดงเขาไปชวยเหลือครอบครัวของเจี๊ยบ เพราะคิดวาเชอรร่ีคือเปดนองสาวของตน

บทบาทและสถานภาพลูกชายคนโต และเปนคนวิกลจริตพอของแดงลักษณะนิสัย-ชอบใชกําลังและความรุนแรงกับคนในครอบครัวตัวอยาง จากคําพูดของแดงที่วา พอมักจะตบตีแมอยูเสมอ และการที่พอเอาปนมาขูวา

จะยิงชู ทําใหชูแยงปนไปไดและยิงพอ แม และเปดจนเสียชีวิตทั้งสามคนบทบาทและสถานภาพถูกชูยิงเสียชีวิต (หลังจากที่ตนเองขูจะยิงชู)อาชีพทหารมียศเปนผูกองพอของเชอรรี่ลักษณะนิสัย-ยึดมั่นขนบประเพณีจีนตัวอยาง เรียกรองใหเจี๊ยบจัดพิธีเซนไหวในเทศกาลตรุษจีนาสืบทอดจากตนตอไป และ

ตอวาภรรยาที่ไมจัดเตรียมหัวหมูซึ่งตนคิดวาเปนเครื่องเซนไหวที่สําคัญในเทศกาลตรุษจีนไวให-รักและตามใจลูกตัวอยาง เขาขางเชอรร่ีและท็อปกรณีที่มีปญหากับคนงานกะเหรี่ยง แมวาคนงาน

กะเหรี่ยงจะปฏิเสธไมทํางานเนื่องจากเปนวันหยุดของตนก็ตาม-ใชอํานาจเงินเพื่อประโยชนของตนตัวอยาง ใหตํารวจจับคนงานกะเหรี่ยงทั้งสองไปและไมสนใจวาตํารวจจะยัดขอหาใดให

แกคนงานพมาบาง ซ้ํายังกําชับใหตํารวจจัดการใหคนงานกะเหรี่ยงไมสามารถกลับมาแกแคนครอบครัวตนไดอีก

อาชีพ

58

เจาของธุรกิจสวนตัวที่คอนขางมีฐานะท็อป (นองชายของเจี๊ยบ)ลักษณะนิสัย-เอาแตใจตนเองตัวอยาง เมื่อคนงานกะเหรี่ยงไมทําตามที่ตนตองการ ก็ขมขู และลงไมลงมือกับคนงาน

พมาเพื่อบังคับใหทําตามความตองการของตน-ชอบใชกําลังและความรุนแรงตัวอยาง มักจะอยากชกตอยคนที่ตนไมพอใจเสมอ ๆ ไมวาจะเปนคนงานกะเหรี่ยง หรือ

คนวิกลจริตอยางแดงบทบาทและสถานภาพลูกชายคนเดียวของครอบครัวเชื้อสายจีน และถูกคนงานกะเหรี่ยงฆาเพื่อแกแคนอาชีพไมระบุต๋ึง (นายตํารวจ)ลักษณะนิสัย-ใชอํานาจหนาที่ทางราชการเพื่อประโยชนสวนตนตัวอยาง เรียกเก็บเงินแตะเอียจากบานที่มีเชื้อสายจีนรวมทั้งครอบครัวของเจี๊ยบโดยอาง

วาเพื่อแลกกับการใหความดูแลรักษาความปลอดภัยจากตนและลูกนอง-ใชอํานาจหนาที่เกินขอบเขตกับผูตองหาตัวอยาง การยัดขอหาที่คนงานกะเหรี่ยงไมไดกระทําใหแกคนงานทั้งสอง และการซอม

และทุบตีคนงานทั้งสองเมื่อไมปฏิบัติตามคําสั่งของตน-เห็นแกตัวตัวอยาง แยงความดีความชอบจากคนวิกลจริตเชนแดง เมื่อเขามาชวยครอบครัวของ

เจี๊ยบหลังจากที่แดงจัดการกับคนงานกะเหรี่ยงทั้งสองเรียบรอยแลว-โอนออนใหกับแฟนสาวของตนตัวอยาง แมจะไมพอใจที่สมแฟนสาวของตนเอาแตใจตัวเอง งอนโดยไมมีเหตุผล แตก็

พยายามงอและเอาใจแฟนของตน

59

บทบาทและสถานภาพนายตํารวจที่ปฏิบัติหนาที่โดยมิชอบเพื่อผลประโยชนและความกาวหนาทางราชการอาชีพนายตํารวจ

ผูหญิงในภาพยนตรไทย พ.ศ.2542จากลักษณะนิสัย บทบาท และสถานภาพของตัวละครหลักในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองขางตน

นั้น สามารถสรุปถึงภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรดังกลาวได ดังนี้ชนชั้นและอาชีพ

ใน พ.ศ. 2542 มีภาพยนตรเร่ือง “นางนาก” และ “กําแพง” เพียงสองเรื่องเทานั้นที่นําเสนอเร่ืองราวของชนชั้นลาง4 ภาพยนตรที่เหลืออีก 7 เร่ืองลวนเปนเรื่องราวของผูหญิงชนชั้นกลาง แต“นางนาก” ก็เปนภาพยนตรที่เลาถึงตํานานแมนาคพระโขนงเปนหลัก แตไมไดนําเสนอภาพความขัดแยงหรือปญหาที่เกิดจากชนชั้นมากลาวถึงแตอยางใด

ภาพยนตรเร่ือง “กําแพง” จึงเปนภาพยนตรเร่ืองเดียวที่แสดงใหเห็นถึงความขัดแยงระหวางชนชั้น โดยนําเสนอผานความขัดแยงระหวางตัวละครเอกหญิงซึ่งอาศัยอยูในชุมชนแออัด กับอดีตคนรักและแมของตัวเอกชายซึ่งเปนผูหญิงในชนชั้นสูง อดีตคนรักและแมของตัวเอกใชความแตกตางดานสถานภาพทางสังคมและฐานะทางเศรษฐกิจเปนเครื่องมือในการดูถูก เยาะเยย และกําจัดตัวละครเอกหญิง

สําหรับอาชีพของตัวละครหญิงในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองนั้น พบวาตัวละครหลักทุกคนลวนมีอาชีพ ไดแก พนักงานขายประกัน เลขาฯ พนักงานบริษัท พยาบาล แพทย ครู ชาวนา เจาของรานอาหาร แตก็ยังพบวามีตัวประกอบหญิงที่ไมมีอาชีพปรากฏอยูในภาพยนตรแทบทุกเรื่อง

จะเห็นไดวาอาชีพของตัวเอกหญิงแทบทุกคนเปนอาชีพที่สังคมมีทัศนคติวาเปนอาชีพของผูหญิง (อาชีพบริการ) มีเพียงอาชีพ ”แพทย” ที่ตัวเอกหญิงไดกาวเขามาในพรมแดนของผูชาย (ในโลกภาพยนตรหรือละครโทรทัศนแพทยมักจะเปนผูชายแทบทั้งสิ้น) แตก็พบวาตัวเอกหญิงทั้งสองคนที่มีอาชีพแพทยนี้ตองพบกับชะตากรรมที่เลวรายและถูกกระทําจากผูชาย คนหนึ่งถึงกับเสียชีวิต (ใน

4 แมภาพยนตรเร่ือง “สวัสดีบานนอก” จะเปนเรื่องที่เกิดขึ้นในชนบท แตตัวละครหลักที่ปรากฏในภาพยนตรขาราชการและครอบครัว

60

“คนจรฯลฯ”) ขณะที่อีกคนหนึ่งรอดชีวิตมาไดเพราะความรักและเมตตาของผูชายที่มีตอเธอ (ใน“โคลนนิ่ง คนกอปปคน”)ภาพลักษณของผูหญิง

จากการประมวลภาพลักษณของตัวละครผูหญิงในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองพบวามีลักษณะนิสัย 2 แบบที่ปรากฏมากที่สุด คือ มีความออนแอ โดยเปนความออนแอในสองลักษณะ ลักษณะแรกคือความออนแอทางกายภาพ ซึ่งสงผลใหผูหญิงเรียกรองใหผูชายคอยปกปองคุมครอง อีกลักษณะหนึ่งคือความออนแอดานจิตใจ ซึ่งทําใหผูหญิงตัดสินใจกระทําในสิ่งที่ผิดเพราะทนตอส่ิงเราหรือแรงกดดันไมได

อีกลักษณะนิสัยหนึ่งที่ตัวละครหญิงมีมากที่สุดคือ “ความออนโยน ใจดี มีเมตตา” พบวาตัวละครหญิงสวนใหญโดยเฉพาะตัวเอกจะมีความออนโยนตอผูคนรอบขาง ซึ่งความออนโยนนี้สงผลใหผูหญิงไดรับความรัก ความชื่นชมจากตัวเอกชาย

สําหรับลักษณะนิสัยที่พบโดยทั่วไปจากตัวละครหญิงในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ือง ไดแก รักสามีและลูก กลาหาญ เด็ดเดี่ยว ขยัน เอาแตใจตนเองบทบาทของผูหญิง

พบวาตัวเอกหญิงจากภาพยนตร 3 เร่ือง คือ “สวัสดีบานนอก” “นางนาก” และ “เร่ืองตลก69” เปนตนเหตุแหงปญหาและความขัดแยง มีเพียง “สวัสดีบานนอก” เทานั้นที่เร่ืองสามารถคลี่คลายและจบลงไดดวยดี แตใน “นางนาก” และ “เร่ืองตลก 69” ความวุนวายและปมปญหาที่เกิดขึ้นจบลงดวยความสูญเสียของตัวเอกหญิงทั้งสอง

สวนตัวเอกหญิงจากภาพยนตรอีก 5 เร่ือง คือ “ลาระเบิดเมือง” “กําแพง” “ดอกไมในทางปน” “โคลนนิ่ง คนกอปปคน” “คนจร ฯลฯ” นั้นเปนผูถูกกระทําโดยมีสาเหตุมาจากผูชายทั้งสิ้น ใน“ดอกไมในทางปน” และ “คนจรฯลฯ” ตัวเอกหญิงถูกทํารายจนเสียชีวิตจากเหตุที่ผูชาย (สามีและนองชาย) เปนผูกอไว ใน “กําแพง” ตัวเอกหญิงถูกทํารายและเสียชีวิตจากเหตุเพลิงไหมที่แมกระทั่งตัวเอกชายก็ชวยเหลือเธอไมได (และยังฆาตัวตายตามเธอดวย)

ตัวเอกหญิงใน “ลาระเบิดเมือง” และ “โคลนนิ่ง คนกอปปคน” นั้น แมจะเปนผูถูกกระทําในเบื้องตน แตก็มีสวนชวยเหลือตัวเอกชายในการคลี่คลายปญหา โดยเฉพาะตัวเอกใน “ลาระเบิดเมือง” นั้น เธอเปนคนสําคัญที่ชวยแกปญหา กูสถานการณอันเลวราย และชวยเหลือตัวเอกชายไวได

61

เลยทีเดียว (แตก็เปนความกลาหาญ เกงกาจที่ผูกํากับภาพยนตรส่ือออกมาในลักษณะ “เหนือจริง”มากกวา “สมจริง”)

ตัวละครหญิงที่นาสนใจมากในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองนี้ คือ “แมนี” แมของตัวเอกหญิงในภาพยนตรเร่ือง “สวัสดีบานนอก” เธอเปนผูหญิงที่ไมอยูทั้งในฐานะผูกระทําและผูถูกกระทําอยางเดนชัดเชนที่ตัวเอกหญิงคนอื่น ๆ เปน แตบทบาทของเธอกลับมีผลอยางยิ่งตอการคลี่คลายปญหาที่เกิดข้ึนกับครอบครัวของเธอ

แมนีเปนผูหญิงที่ปรากฏกายในหนังพรอม ๆ กับการทํางานบานทุกครั้งถาสถานที่ที่เธออยูคือบาน ไมวาจะเปนการทํากับขาว เช็ดใบตองเพื่อเตรียมไวขายหรือทําขนม พับเสื้อผา เปนตนราวกับวาเธอคือ “แมศรีเรือน” ที่ดีตามอุดมคติของความเปนหญิง

แตเมื่อเกิดปญหาขึ้นกับครอบครัวของเธอ แมนีกลับกลายเปนผูชวยผอนความตึงเครียดที่เกิดขึ้นในบาน หาทางประนีประนอมระหวางคูขัดแยง ตักเตือนและใหคําแนะนํากับสามีในการเผชิญหนาและแกปญหาที่เกิดขึ้น และทายที่สุดเธอสามารถวางแผนการณเพื่อแกปญหาใหจบลงดวยดีไดในที่สุด

ซึ่งการกระทําของเธอทั้งหมดเปนการแสดงออกอยางเรียบงายเสียจนตัวละครอื่น ๆ ไมรูสึกวาเธอกําลังมีบทบาทในการแกไขปญหาที่เกิดขึ้น เปนการใชอํานาจแฝงของผูหญิงอยางนุมนวลและกลมกลืน จนผูชายไมตระหนักถึงบทบาทของเธอที่กาวล้ําเขามาในบทบาทที่ผูชายที่เปนถึงกํานันอยางสามีเธอเคยเปนผูครอบครอง

62

บทที่ 4การผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรไทย

ในบทนี้ผูเขียนจะทําการอภิปรายโดยละเอียดถึงภาพยนตรแตละเรื่องวา บทบาท สถานภาพ และภาพลักษณของผูหญิงที่ปรากฏในภาพยนตรนั้นเปนอยางไร

ผูหญิงในภาพยนตร “สวัสดีบานนอก” : ผูหญิงกับการทองกอนแตงและอํานาจแฝง

ภาพยนตรเร่ือง “สวัสดีบานนอก” เปนภาพยนตรที่นําเสนอประเด็นเกี่ยวกับผูหญิงที่นาสนใจสองประเด็น คือ การทองกอนแตง และอํานาจแฝงของผูหญิง ซึ่งมุมมองในการนําเสนอของภาพยนตรเร่ืองนี้นั้นเปนมุมมองดานบวกที่มีตอผูหญิง โดยเฉพาะในประเด็นการทองกอนแตงที่ไมเพียงแตจะไมมีการประณามผูหญิงเทานั้น หากมองวาไมใชเร่ืองผิดบาปรายแรงของผูหญิงทั้งยังมองวาเปนสิ่งที่นําพาความรื่นเริงจากงานแตงงานมาใหอีกดวย นอกจากนั้นยังแสดงใหเห็นถึงอํานาจแฝงของผูหญิงในครอบครัวที่มีผลตอการตัดสินใจตาง ๆ ของหัวหนาครอบครัวซึ่งมักจะเปนผูชายอีกดวยผูหญิงกับภาระอันหนักหนวงจากการทองกอนแตง

แมวาการทองกอนแตงในภาพยนตรเร่ืองนี้จะถูกมองวาไมใชเร่ืองรายแรง ไมมีการประณามผูหญิงที่ตั้งทอง และคนในตําบลชวนฝนยอมรับสภาวการณนี้อยางสนุกสนานรื่นเริงดวยภาพของงานแตงงานที่มีความสุข ไมใชภาพของหญิงทองกอนแตงผูใหกําเนิดลูกไมมีพอ และหญิงใจงายที่มีเพศสัมพันธกับผูชายกอนแตงงานก็ตาม

แตภาพยนตรก็ยังคงแสดงใหเห็นถึงความเจ็บปวด ความกดดัน ที่ผูหญิงซึ่งตั้งทองและพอแมพี่นองของเธอตองแบกรับไว โดยเฉพาะผูหญิงที่ตั้งทองนั้นเปนบุคคลแรกที่ตองเผชิญหนากับสังคม ตองรับความเจ็บปวดและความกดดันทั้งจากสังคมและครอบครัวของเธอเองไว ในขณะที่ผูชายที่ทําใหตั้งทองสามารถหลบอยูในมุม ๆ หนึ่งไดหากเขาตองการ โดยไมตองรับความเจ็บปวดเชนผูหญิงไดรับ

ในโลกแหงความเปนจริง ผูหญิงที่ทองกอนแตง ผูหญิงที่ทําแทง ผูหญิงที่ทิ้งลูกไวตามสถานที่ตาง ๆ แลวหนีไป ลวนแตถูกประณามจากสังคมวาเปน “หญิงใจงาย” “แมใจยักษ” ในขณะ

63

ที่ผูชายผูซึ่งรวมกระทําการใหเกิดเด็กขึ้นมานั้นรอดพนจากการประณามของสังคม และแทบไมมีใครกลาวถึงเลยดวยซ้ํา

คําถามที่นาสนใจตอภาพยนตรเร่ืองนี้ในประเด็นทองกอนแตงก็คือ สังคมแหงความเปนจริงยอมรับการทองกอนแตงเชนเดียวกับสังคมในภาพยนตรหรือไมผูหญิงกับอํานาจแฝง

แมนี เมียกํานันเปนตัวแทนที่เดนชัดในประเด็นเรื่องอํานาจแฝงของผูหญิง ในภาพยนตรเร่ืองนี้เสนอภาพของแมนีในโลกของงานในบานตลอดมา จนกระทั่งเมื่อครอบครัวมีปญหา หรือตกอยูในวิกฤตการณใด ๆ ก็ตาม คนที่เขามาคลี่คลายความตึงเครียดและวางแผนแกปญหาที่เกิดขึ้น ก็คือแมนี

ไมวาจะเปนกรณีทองกอนแตงของอาย ขณะที่กํานันบีบคั้นใหอายบอกความจริง แตแมนีจะคอย ๆ เกลี้ยกลอมอาย เมื่อแนใจวาอายจะไมบอกความจริงแลว ก็พยายามเกลี้ยกลอมกํานันใหลดอารมณโกรธลง และเมื่อกํานันดวนสรุปวาชีวิตคือพอของเด็กในทองอาย แมนีไมเคยแสดงออกวาเห็นดวย แตก็มิไดหามปราม เพียงแตพยายามชักจูงใหกํานันไปเจรจากับชีวิตอยางสันติ

หรือในงานแตงงานของอายกับนัท เมื่อถึงเวลาที่กํานันตองกลาวอวยพรบาว-สาวบนเวทีแมนีจะยืนขนาบขางและคอยพูดปลอบประโลมและทั้งคาดโทษกํานันใหอวยพรบาวสาวอยางเปนมงคล ไมแสดงความโกรธหรือไมพอใจออกมาดวย

อาจกลาวไดวาแทบทุกครั้งที่กํานันเริ่มใชอารมณเหนือเหตุผล หรือมีทีทาวาจะคุมสติตนเองไมไดนั้น แมนีจะเปนผูเขามาปลอบประโลม เกลี้ยกลอมใหกํานันสงบสติอารมณลง หรือลดความโกรธลงไดแทบทุกครั้งไป

หรือกรณีที่กํานันไมอนุญาตใหชีวิตแตงงานกับเอื้อย แมนีคือผูที่วางแผนใหกํานันยอมอนุญาตในที่สุด ดวยการแสรงทําเปนปรับทุกขกับกํานันวาตนกลัววาเอื้อยอาจจะหนีตามชีวิตไปเพราะรูดีวากํานันซึ่งเครงครัดยึดมั่นในขนบธรรมเนียมประเพณียอมยอมรับไมได ทั้งยังใหเอื้อยจัดกระเปาใหแลเหมือนคิดจะหนีออกจากบาน และใหอายมาบอกกํานัน เพื่อใหกํานันหวาดระแวงวาเอื้อยจะทําเชนนั้นจริง ๆ ทั้ง ๆ ที่ในตอนแรกเมื่อแมนีแสรงมาปรับทุกขนั้นกํานันยังเชื่อวาเอื้อยไมนาจะกลาทําเชนนั้น

นั่นคือแมนีมองเห็นจุดออนและจุดแข็งในตัวกํานันอยางทะลุปรุโปรง และสามารถใชปฏิภาณไหวพริบที่ตนมีอยูอยางถูกกาละเทศะเพื่อชวยเหลือกํานันใหคิด กระทําสิ่งที่ถูกตองดวยเหตุ

64

ผลมิใชอารมณอันขาดสติ อีกทั้งยังสามารถชักจูงใหกํานันปฏิบัติตามสิ่งที่ตนตองการโดยที่กํานันรูไมเทาทันตนไดอีกดวย

แมนีจึงเปนตัวอยางที่เดนชัดของอํานาจแฝงในผูหญิงที่มีในครอบครัว ที่รูจักที่ใชหรือไมใชอํานาจแฝงที่ตนมีอยูไดอยางเหมาะสมกับสถานการณบทสรุป

สวัสดีบานนอกเปนภาพยนตรเร่ืองเดียวในบรรดาภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองที่นําเสนอประเด็น“อํานาจแฝง” ของผูหญิงที่มีตอบุคคลในครอบครัว โดยเฉพาะผูชายที่เปนหัวหนาครอบครัว นอกจากนี้ยังไดเสนอประเด็นผูหญิงที่ตั้งทองกอนแตงงาน ซึ่งในภาพยนตรเสนอมุมมองที่แสดงถึงการยอมรับและใหโอกาสผูหญิงเหลานี้ โดยไมประณาม เยยหยัน หากใหความเขาใจ และมองวาการทองกอนแตงเปนสัญลักษณหนึ่งของงานแตงงานที่จะมาถึงเทานั้น หากสังคมไทยในโลกแหงความเปนจริงมิไดมีมุมมองเชนนี้ตอผูหญิงเหลานี้ ตรงกันขามผูหญิงที่ตั้งทองกอนแตงงานมักจะถูกประณามอยางรุนแรงจากคนในสังคม โดยแทบไมมีคําประณามใดพาดพิงไปถึงผูชายผูทําใหเกิดการตั้งทองเลยแมแตนอย

“ลาระเบิดเมือง” : ผูหญิงกับความกลาหาญในภาพยนตรที่ไมสมจริงภาพยนตรเร่ือง “ลาระเบิดเมือง” นําเสนอภาพที่แตกตางกันระหวางผูหญิงซึ่งเปนตัว

ละครหลัก 2 คน คือ จอมและหนอย เปนภาพความขัดแยงระหวาง ความกลาหาญ เขมแข็งของผูหญิงอยางจอม กับ ความขลาดกลัว ออนแอของผูหญิงอยางหนอย ซึ่งปรากฏอยางชัดเจนยิ่งขึ้นเมื่อทั้งสองตกอยูในสถานการณเดียวกันกลาหาญ เขมแข็ง กับ ขลาดกลัว ออนแอ : ความแตกตางระหวางผูหญิง

“ลาระเบิดเมือง” สรางสถานการณใหจอมและหนอยตกอยูในฐานะเดียวกันนั่นคือ “ตัวประกัน” ซึ่งถูกกระทําโดยตัวละครชายที่เปนตัวรายในเรื่อง เพื่อตอรองใหตัวละครชายฝายดีทําตามความตองการของตน แตจอมและหนอยในฐานะตัวประกัน หรือเหยื่อของผูชายในภาพยนตรเร่ืองนี้กลับมีความแตกตางกันอยางมาก

จอม มีความกลาหาญ เขมแข็ง และมีสติตลอดเวลา แมเมื่อถูกจับเปนตัวประกันครั้งแรก และไดเห็นหมอผูชายที่ถูกจับเปนตัวประกันพรอมกันถูกยิงตายตอหนาตอตาก็ตาม จอมเลือกที่

65

จะสงบและปฏิบัติตามคําสั่งของผูชายที่ควบคุมเธอไว แทนที่จะขัดขืนอยางชัดแจงเชนหมอที่ถูกยิงตาย ทั้งนี้เพื่อรักษาชีวิตของตนไว

เมื่อไดรับการชวยเหลือจากหนุยซึ่งขอรองใหเธอไปนําแผนซีดีที่บันทึกการกระทําของแดงมาจากหัวรถจักรรถไฟในสถานีซอมบํารุง จอมมีทางเลือกที่จะหนีและละทิ้งหนาที่ที่หนุยมอบหมายใหเธอ แตเธอกลับเลือกที่จะชวยเหลือหนุยซึ่งทําใหเธอถูกไลลาจากแดงและสมุนอีกครั้ง

แตในทุกสถานการณที่คับขัน จอมกลับกลาหาญ มีสติ และใชไหวพริบในการแกปญหาไดทุกครั้ง กระทั่งถึงกับเปนคนที่กระทําการที่สําคัญที่สุดที่ชวยใหหนุย กอง และหนอยไมถูกไลลาจากตํารวจ นั่นคือการฝาดงคนรายไปหองควบคุม เพื่อนําซีดีไปฉายออกจอภาพดานนอกอาคารทําใหตํารวจรูความจริงวาแทจริงแลว แดงและพวกคือคนราย ไมใชเธอ หนุย กอง และหนอยแตอยางใด

สําหรับหนอย เธอเปนนองสาวที่ดื้อร้ัน เอาแตใจของกอง เปนเหตุผลสําคัญที่ทําใหกองตองเขามาพัวพันกับเหตุการณนี้ในฐานะสายลับของหนวยคอมมานโด เมื่อแดงใชหนอยเปนเครื่องมือตอรองกับกองที่ถูกจับและขูวาหากกองถูกจําคุก หนอยก็จะตองอยูในบานเด็กกําพรา

เมื่อกองมีปญหากับสส.ธรรมคุณ หนอยก็ถูกนํามาเปนเครื่องตอรองกับกองอีกครั้ง โดยที่สส.ธรรมคุณจับหนอยไวเปนตัวประกันเพื่อแลกกับกระเปาเอกสารที่บรรจุขอมูลที่อาจจะเอาผิดกับเขาได

หนอยตกเปนเหยื่อของผูชายเชนเดียวกับจอม แตหนอยกลับมีพฤติกรรมที่ตรงกันขามกับจอมอยางสิ้นเชิง เธอขาดสติ ตื่นตระหนก ไมสามารถชวยเหลือตัวเองได เปนภาระของพี่ชายตลอดเวลา

ในตอนทายของเรื่อง จอมใชไฟฟาชอตคนรายที่ตามมาจับตัวเธอกับหนอย และชักชวนใหหนอยทําเชนเดียวกับเธอ หนอยลังเลกอนจะทําตามจอม และสามารถจัดการกับคนรายไดในที่สุดบทสรุป

ประเด็นที่นาสนใจอยางยิ่งในภาพยนตรเร่ืองนี้ คือ แมภาพยนตรจะแสดงใหเห็นถึงความแตกตางระหวางภาพลักษณของผูหญิงที่กลาหาญ เขมแข็ง กับผูหญิงที่ขลาดกลัวและออนแอของจอมและหนอย แตการนําเสนอความแตกตางระหวางภาพลักษณดังกลาวของผูหญิงก็ดําเนินไปพรอม ๆกับการนําเสนอเรื่องราวของจอมบนพื้นฐานของความไมสมจริง ในขณะที่เร่ืองราวของหนอยกลับถูกนําเสนอแบบสมจริง ราวกับวาความกลาหาญ เขมแข็ง มีสติของจอม เปนเพียงเรื่องเหนือจริงที่ไมมี

66

วันเปนจริงของผูหญิง ในขณะที่ความขลาดกลัว ออนแอ ตื่นตระหนกของหนอยคือเร่ืองที่สมจริงและเปนจริงของผูหญิงในสังคมไทย

“กําแพง” : ภาพอันเกาแกของผูหญิง ผูชาย และกําแพงแหงชนชั้นภาพยนตรเร่ือง “กําแพง” สะทอนและตอกย้ําภาพอันเกาแกของผูหญิง และผูชายอยาง

เห็นไดชัด ดังจะเห็นไดจากลักษณะนิสัยโดยทั่วไปของผูหญิงและผูชายในเรื่อง ที่เปนไปตามรูปแบบในอุดมคติของผูหญิงและผูชายในสังคมไทย ไมเพียงเทานั้นภาพยนตรเร่ืองนี้ยังแสดงใหเห็นถึงผลกระทบของความแตกตางระหวางชนชั้น วาสงผลตอคุณคาและภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทยอยางไรอีกดวยความออนแอและโลเลของผูหญิง กับ ความเขมแข็งและมั่นคงของผูชาย

ไพลินตองเผชิญกับแรงกดดันจากคนในชุมชนเมื่อรูวากันตเปนลูกของรัฐมนตรีที่ตองการไลชาวชุมชนออกไปจากบานของพวกเขาเพื่อสรางทางดวนขึ้นมาแทนที่ ความรักของไพลินและกันตที่มีตอกันไมศักดิ์สิทธิ์พอสําหรับไพลินในการตัดสินใจครั้งแรกที่ตองเลือกระหวางความรักกับการดํารงอยูในชุมชน

ตรงขามกับกันต แรงกดดันจากครอบครัวที่มีฐานะและสถานภาพสูงในวงสังคมกลับมีความหมายเพียงนอยนิดสําหรับเขาเมื่อเทียบกับความรักที่เขามีตอไพลิน เขาพรอมที่จะสละฐานะและสถานภาพที่เหนือกวาของตนเพื่อแลกกับการใชชีวิตคูกับไพลิน

ภาพยนตรเร่ือง “กําแพง” ไดใหภาพของผูหญิงที่ออนแอและโลเลแกไพลิน ในขณะที่ใหภาพผูชายที่เขมแข็งและมั่นคงกับกันต ไมเพียงแตตัวละครสองคนนี้เทานั้น ผูหญิงและผูชายคนอื่นๆ ในเรื่องลวนมีภาพไมตางจากไพลินและกันตแทบทั้งสิ้น

ไมวาจะเปน สิทธิ์ ที่มั่นคงกับความรัก จนกอเกิดความเขมแข็งที่จะกระทําการใด ๆ ก็ตามเพื่อความรักนั้น แมในวาระสุดทายของชีวิตเขาก็ยังชวยเหลือผูหญิงที่เขารักและผูชายที่ผูหญิงคนนั้นรักใหรอดพนจากความตาย (สิทธิ์ชวยไพลินและกันตจากวงลอมของไฟ) หรือพอของกันตที่มั่นคงตอความคิดของตนเอง (ไมวาความคิดนั้นจะถูกหรือผิด) จนตัดสินใจใหคนมาลอบวางเพลิงชุมชนเพื่อแลกกับความตองการของตนเองในเรื่องการกอสรางทางดวนและการปองกันลูกชายจากผูหญิงในชุมชน แมวาจะตองแลกกับความเดือดรอนแสนสาหัสของชาวบานนับรอยคนในชุมชนก็ตาม

67

เชนเดียวกัน ตัวละครหญิงแทบทุกคนในเรื่องก็มีลักษณะของความออนแอและความโลเลปรากฎอยูอยางเดนชัด อาทิ เชน เมย แฟนสาวของกันต ที่คบหากับผูชายคนอื่น ในขณะเดียวกันก็ไมยอมปลอยมือจากกันต หรือ ตุม แมคาในชุมชนที่ออนไหวไปกับขอมูลขาวสารที่ไดรับ เธอชื่นชมกันตจากภาพความเปนกันเองของเขาที่เธอไดเห็น และเปลี่ยนเปนรังเกียจเดียดฉันททันทีเมื่อรูวากันตคือลูกชายของรัฐมนตรีที่ตองการไลที่ชาวชุมชนออกไปเพื่อสรางทางดวน เธอพรอมที่จะลืมกันตชายหนุมที่เธอเอ็นดูไดทันที โดยไมสนใจคําอธิบายของกันตแมแตนอย

ความออนแอโลเลของผูหญิง และความเขมแข็งมั่นคงของผูชาย เปนเพียงตัวอยางหนึ่งของภาพอันเกาแกของผูหญิงและผูชายในภาพยนตรเร่ือง “กําแพง” ภาพยนตรเร่ืองนี้นําเสนอภาพผูหญิงและผูชายตามลักษณะที่คนสวนใหญในสังคมมองวานาจะเปนเชนนั้น นั่นคือ ผูหญิงแทบทุกคนในเรื่องจะใชอารมณในการตัดสินใจกระทําการใด ๆ มากกวาใชเหตุผล เชน ตุมที่ตองการเขาไปเอาเงินทองในบานที่กําลังไฟไหม โดยไมคํานึงถึงอันตรายที่จะไดรับ

นอกจากนี้ ผูหญิงยังแสดงอารมณตาง ๆ ของตนออกมาโดยไมควบคุม ไมวาจะเปนภาพความกราดเกรี้ยวของเมย สีหนาดูหมิ่นดูแคลนของแมกันต ซึ่งจะตรงกันขามกับลักษณะของผูชายในเร่ืองที่จะใชเหตุผลมากกวาอารมณ เชน ผูชายในชุมชนที่แมจะไมไววางใจกันตในตอนแรก แตเมื่อเห็นอุปนิสัยของกันตที่เปนกันเอง ก็พรอมจะใหโอกาสกันตในการเขามามีความสัมพันธกับพวกตนพอกันตที่จางคนไปวางเพลิงชุมชนนั้น ก็มิไดกระทําดวยความโกรธชาวชุมชนเปนเหตุผลหลัก แตเปนการไตรตรองแลววาจะไดรับผลตอบแทนที่คุมคา คือ จะชวยใหขับไลชาวชุมชนไดสําเร็จ และยังเปนการแกแคนสิทธิที่ฆาพี่ชายของเมย รวมทั้งแกแคนชาวชุมชนที่บังอาจบุกเขามาในงานเลี้ยงของตนไดอีกดวย

ผูชายในเรื่องมักจะไมแสดงอารมณของตนออกมา เชน พอกันตไมเคยแสดงอาการดูหมิ่นไพลินอยางเดนชัด แตปลอยใหเปนหนาที่ของผูหญิงอยางแมกันตและเมยแทน ผูชายทีไมสามารถควบคุมอารมณของตนได ก็จะไดรับชะตากรรมที่เลวราย เชน พี่ชายเมยที่ไมสามารถควบคุมอารมณดูถูกสิทธิและไพลินได จึงถูกสิทธิแทงตาย เชนเดียวกับสิทธิที่ไมควบคุมอารมณโกรธของตนจึงชกตอยและพลั้งมือแทงพี่ชายเมยจนตาย สิทธิตองกลายเปนฆาตกรซึ่งนําเขาไปสูความตายในที่สุด

68

ชนชั้นและคุณคาของผูหญิง“กําแพง” นําเสนอเรื่องราวความขัดแยงระหวางชนชั้นที่แตกตางกันอยางยิ่ง กันตและ

ครอบครัวเปนตัวแทนของชนชั้นสูง ขณะที่ไพลินและชาวชุมชนพัฒนารวมใจคือตัวแทนของชนชั้นลางในสังคมเมือง

ไมเพียงภาพความขัดแยงที่เกิดขึ้นระหวางชนชั้นเทานั้น “กําแพง” ยังแสดงใหเห็นถึงการประเมินคุณคาของผูหญิงโดยใช “ชนชั้น” เปนมาตรฐานอีกดวย

ไพลินในสายตาของเพื่อนกันตซึ่งเปนสมาชิกของชนชั้นสูง มีคาเพียงเด็กเสิรฟซึ่งนาจะขายตัวเองเพื่อแลกกับเงินได และในสายตาของแมกันต ไพลินก็เปนเพียงผูหญิงชั้นต่ําที่ตองการจับผูชายชั้นสูงเพื่อยกระดับชีวิตของตนเทานั้น

แตฉับพลันที่ไพลินเปลี่ยนเครื่องแตงกายจากเครื่องแตงกายของชนชั้นลาง มาสูเครื่องแตงกายของชนชั้นสูง และสามารถปฏิบัติกิจกรรมของชนชั้นสูงไดเปนอยางดี (คือการเตนรํา ในฉากที่ไพลินมารวมงานเลี้ยงตามคําทาทายของแมกันต) ชนชั้นสูงคนอื่น ๆ ในงานเลี้ยงที่มิไดลวงรูพื้นเพของไพลินตางใหการยอมรับ นิยมชมชอบไพลินในฐานะสมาชิกในชนชั้นเดียวกับตน ในขณะที่สายตาที่เต็มไปดวยความดูหมิ่นของแมกันต เมยและครอบครัวของเธอ เปลี่ยนเปนตกตะลึงที่คาดไมถึงวาชนชั้นลางอยางไพลินจะสามารถทํากิจกรรมของชนชั้นสูงไดอยางดีและแนบเนียนเชนนี้

ความเดนชัดอยางยิ่งของการประเมินคุณคาผูหญิงโดยใช “ชนชั้น”เปนมาตรฐานคงอยูที่การกลาวชื่นชมไพลินของเพื่อนกันต ซึ่งครั้งหนึ่งคือคนที่เคยดาทอไพลินอยางรุนแรงและคิดวาผูหญิงชั้นต่ําอยางไพลินจะซื้อดวยเงินไดนั่นเองบทสรุป

ผูหญิงคือเพศที่ออนแอ ขณะที่ผูชายคือเพศที่เขมแข็ง และชนชั้นคือมาตรฐานหนึ่งที่กําหนดคุณคาใหผูหญิงแตกตางกัน นี่นาจะเปนคําอธิบายลักษณะของผูหญิงและผูชายในภาพยนตรเร่ือง “กําแพง” ที่นําภาพอันเกาแกของผูหญิง ผูชาย และชนชั้น มาสรางเปนเรื่องราวขึ้น ภายใตสัญลักษณของ “กําแพง” ที่ไมเปนเพียงกําแพงระหวางชนชั้นตามที่ผูกํากับและผูเขียนบทตั้งใจเทานั้น แตยังใหภาพกําแพงระหวางหญิงและชายในสายตาของคนสรางภาพยนตรไทยอีกดวย

69

“แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว” : ไขในหิน : ผูหญิงในกรอบอุดมคติภาพยนตรเร่ือง “แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว” มี “น้ํา” เปนตัวละครหลักเพียงคนเดียวในเรื่อง

ที่เปนผูหญิงซึ่งถูกแวดลอมดวยตัวละครชายหลัก 4 คน คือ เพื่อนชาย 3 คน และ พอของเธอ ซึ่งทุกคนลวนรักเธอ ทั้งในรูปแบบความรักแบบหนุมสาว เพื่อน และพอ-ลูก เปนที่นาสังเกตวาวงลอมของความรักที่น้ําไดรับนี้ เกิดขึ้นภายใตกรอบของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติที่น้ําเปนหรือไมน้ํา : ผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติ

น้ํามีลักษณะที่สําคัญคือ ใจดี ออนโยน ออนไหวงาย ออนแอ อันเปนลักษณะสําคัญของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติ

ลักษณะนิสัยอันออนโยน ใจดี ราเริง แจมใสของเธอ ทําใหเธอเปนที่หมายปองของเพื่อนชายทั้งสามคน แมเมื่ออีกสองคนตองผิดหวังทั้งคูก็ยังคงรักและทะนุถนอมเธอในฐานะเพื่อน ขณะที่พอของเธอก็รักและหวงใยเธอมาก

เมื่อเกิดวิกฤตการณข้ึนในความสัมพันธของน้ําและเพื่อนทั้งสาม น้ํายังคงเปนศูนยกลางความสัมพันธ ทามกลางความเกลียดชัง การปฏิเสธความเปนเพื่อนในกลุมเพื่อนชาย แตน้ํายังคงเปนคนเดียวที่ไดรับความรัก ความหวงใยเชนเดิม

เมื่อน้ําและเพื่อนถูกไลลา ภายใตสถานการณคับขันนั้น น้ําชวยเหลือตัวเองไมได และตกเปนภาระของเพื่อนชายคนใดคนหนึ่ง(ที่ลวนแลวแตเต็มใจปกปองเธอ)ตลอดเวลา ความออนแอของเธอไมถูกปฏิเสธจากผูชาย หากไดรับการปกปองคุมครองแทน

เพราะวาแมเธอจะมีความออนแอ แตก็เปนความออนแอที่ไมมากจนเกินไป เธอไมถึงกับตื่นตระหนกจนควบคุมสติตนเองไมไดและกลายเปนภาระที่หนักอ้ึงจนไมมีใครยากแบกรับ หากแตเธอเพียงแตชวยเหลือตนเองไมไดในสถานการณที่คับขัน รุนแรงเกินความสามารถของผูหญิงตัวเล็กๆ อยางเธอเทานั้น ความออนแอของเธอจึงเปนขอดีสําหรับความสัมพันธระหวางเพศชาย-หญิงเพราะเปนโอกาสที่ดีที่ผูชายสามารถปกปองคุมครองเพื่อแสดงสมรรถภาพของความเปนชายออกมาได โดยเฉพาะกับผูหญิงที่ตนรัก

น้ําไดรับการปฏิบัติจากผูชายที่แวดลอมเธอในลักษณะของ “ไขในหิน” ซึ่งเปนที่นาสนใจวา นี่คือผลตอบแทนที่ผูหญิงควรไดรับจากการเปนผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติหรือไม เพราะพฤติกรรมและลักษณะนิสัยของน้ําลวนแลวแตเปนรูปแบบที่ดีของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติทั้งสิ้น (ภาพ

70

ยนตรแทบจะไมนําเสนอภาพของเธอในลักษณะของผูหญิงที่ไมดีเลย ซึ่งก็เปนลักษณะของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติเชนกัน เชน ข้ีบน จุกจิก ข้ีอิจฉา ฯลฯ)ผูหญิง : ผูตกเปนเหยื่อจากเหตุที่เธอไมไดกระทํา

น้ําเปนอีกตัวอยางหนึ่งของผูหญิงที่ตองตกเปนเหยื่อในสถานการณที่เธอไมไดเปนตนเหตุ แตตองตกกระไดพลอยโจนไปกับวิกฤตที่เกิดจากผูชาย แตอยางไรก็ตาม น้ํา ในฐานะของผูหญิงที่เปนเหยื่อในภาพยนตรเร่ืองนี้ เปนเหยื่อที่โชคดี เพราะไดรับการปกปอง ชวยเหลือจากผูชายตลอดเวลา ทั้งยังเปนเหยื่อที่ไมไดรับบาดเจ็บหรือเสียชิวิตอีกดวย

แตทายที่สุด น้ํายังคงเปนเหยื่อทางจิตใจ เพราะเธอตองสูญเสียเพื่อนชายถึง 2 คนเหลือเพียงเพื่อนชายที่มีอาการทางประสาทเทานั้น

ประเด็นการเปนเหยื่อของผูหญิงจากเหตุที่เธอไมไดเปนผูกอข้ึนนี้ เปนประเด็นที่นาสนใจเพราะพบวาภาพยนตรหลายตอเร่ืองมักสรางสถานการณเชนนี้ข้ึน และมักจะใหผูชายเปนตนเหตุของสถานการณเหลานั้นดวยบทสรุป

ภาพยนตรเร่ือง “แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว” นําเสนอภาพของผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติและผลตอบแทนที่เธอไดรับจากการดํารงตนอยูภายใตกรอบอุดมคตินั้น นั่นคือความรัก การทะนุถนอม คุมครอง ที่เธอไดรับจากผูชายที่ใกลชิดเธอทุกคน ซึ่งอาจเปนนัยยะประการหนึ่งจากภาพยนตรเร่ืองนี้ที่วา หากผูหญิงประพฤติตนอยูในกรอบของผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติแลวก็จะไดรับการปฏิบัติที่ดีจากผูชายในสังคม

“นางนาก” : เมียและแม กับ โลกของผูหญิงและโลกของผูชายภาพยนตรเร่ือง “นางนาก” เปนภาพยนตรที่สรางขึ้นจากเคาโครงเรื่องเดิมที่มีผูนําไปสราง

ทั้งภาพยนตรและละครหลายตอหลายครั้ง แตภาพยนตรเร่ืองนี้แตกตางจากภาพยนตรและละครเหลานั้นตรงที่ ผูสรางภาพยนตรไดตีความตํานานผี “แมนาคพระโขนง” ข้ึนใหม โดยนําเสนอภาพยนตรเร่ืองนี้ในมุมมองของความประทับใจที่มีตอความรักอันซื่อสัตยและภักดีของนางนากที่มีตอนายมากสามีของเธอ

71

นางนาก : เมียและแมภาพยนตรเร่ืองนี้เนนภาพของนางนากในฐานะเมียที่รักและภักดีตอสามี แมกระทั่งความ

ตายก็ไมอาจยุติความรักและภักดีของเธอได ตรงกันขามเธอกลับพยายามทําทุกอยางเพื่อดํารงสถานภาพเมียของตนไว แมกระทั่งการฝาฝนกฎธรรมชาติระหวางโลกของคนเปนกับคนตาย

ในขณะเดียวกัน ภาพของแมที่รักลูก ก็ดํารงอยูพรอม ๆ กับภาพเมียของนางนาก เพราะเหตุผลประการหนึ่งในการดิ้นรนเพื่ออยูรวมกับสามีของนางนากนั้น เปนเพราะเธอตองการให ตัวเธอเอง นายมาก และลูกไดชีวิตรวมกันในฐานะของพอแมลูกดวย

ภาพยนตรเร่ืองนี้ ไดยกยองความรักของนางนากที่มีตอสามีและลูก จนนําเสนอภาพในลักษณะคลุมเครือตอความตายของคนตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับความอาฆาตพยาบาทของนางนาก วาเหตุผลที่ทําใหคนเหลานั้นเสียชีวิตอาจเปนไปไดทั้งจากอุบัติเหตุ โรคภัยไขเจ็บ หรือการกระทําของนางนาก เปนการพยายามปกปองนางนากจากการตํานานเดิมที่กลาวขวัญกันวานางนากไดฆาผูคนหลายคนที่ขัดขวางการอยูรวมกันของเธอและนายมาก

ภาพยนตรเร่ืองนี้พยายามเสนอภาพของเมียที่รักสามีและลูกใหประทับอยูในใจผูชม จนอาจจะกลบภาพของผูหญิงที่เอาแตใจตนเอง และทํารายผูอ่ืนเพื่อสนองความตองการของตนตามลักษณะนางนากในภายนตรและละครในอดีตลงไดตัวประกอบหญิง : ผูหญิงในภาพอันเกาแก

ตัวประกอบหญิงในเรื่องที่นาสนใจไดแก ยายแมน หมอตําแย และนางเมี้ยนเมียนายอ่ําทั้งสองคนมีภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติอยางชัดเจน

ยายแมน เปนผูหญิงที่มีความละโมบ เชนเดียวกับยายตุมในภาพยนตรเร่ือง “กําแพง”และ ตุม ในภาพยนตรเร่ือง “เร่ืองตลก 69” ซึ่งความละโมบนี้เองที่ทําใหพบกับความหายนะในชีวิตยายแมนตองตาย(ไมวาจะดวยอิทธิฤทธิ์ของนางนาก หรือโรคภัยไขเจ็บ) ยายตุมตองสูญเสียสามีของตนที่เขาไปเอาทองในบานที่กําลังไฟไหมจนตาย สวนตุมตองสูญเสียเพื่อนสนิทและฆาผูอ่ืนเพื่อเก็บรักษาเงินเอาไว

แตยายแมนและยายตุมยังเปนเพียงหญิงที่มีความละโมบที่ยังคงอยูในกรอบซึ่งสังคมคาดหมายได ผิดกับตุมในภาพยนตรเรื่อง “เร่ืองตลก 69” ที่ยอมใหความละโมบครอบงําจนกระทําการในส่ิงที่เหนือความคาดหมายของสังคมตอผูหญิง (การเปนฆาตกร)

72

นางเมี้ยนเปนตัวแทนของผูหญิงในฐานะเมียที่ออนแอ ไมเขมแข็ง ไมสามารถชวยเหลือสามีได เชนการที่เธอตอวาและตีโพยตีพายเมื่อรูวานายอ่ําสามีของเธอลอบไปบอกนายมากวานางนากและลูกตายแลว เธอหวาดกลัววานางนากจะพยาบาทและมาเอาชีวิตสามีของเธอ รวมทั้งเธอและลูกดวย เธอไมเขมแข็งพอที่จะชักจูงและหยุดร้ังใหนายอ่ําหยุดการทาทายนางนากได จนนายอํ่าเสียชีวิต

ผูหญิงอยางยายแมนและนางเมี้ยนในภาพยนตรเร่ืองนี้ เปนภาพของผูหญิงธรรมดาสามัญทั่วไปในสังคม ที่มีพฤติกรรม ลักษณะนิสัย แนวคิดอยูในกรอบอุดมคติของสังคม เปนคนที่สังคมคาดหมายการกระทําและผลจากการกระทําไดโลกที่แตกตางระหวางผูชายกับผูหญิง

ภาพยนตรเร่ืองนี้แสดงใหเห็นอยางชัดเจนถึงความแตกตางระหวางโลกของผูหญิงและโลกของผูชาย จะพบวาผูหญิงในเรื่องลวนกระทําการตาง ๆ โดยยึดถือตนเองเปนศูนยกลางการตัดสินใจไมวาจะเปนนางนากที่ดิ้นรนจะใชชีวิตรวมกันในฐานะพอแมลูกตามความปรารถนาของตน แมตัวจะตายไปแลวก็ตาม นางเมี้ยนที่เปนหวงตัวเองและลูกเมื่อสามีลอบไปบอกนายมากเรื่องนางนากตายแลว หรือยายแมนที่ขโมยแหวนนางนากดวยความละโมบของตนเอง

ในขณะที่ผูชายในภาพยนตรเรื่องนี้ ลวนแลวแตกระทําการตาง ๆ โดยมีเหตุผลเพื่อคนอ่ืนเปนหลัก มิไดยึดตนเองเปนจุดศูนยกลางการตัดสินใจเชนตัวละครหญิงในเรื่อง

เชน นายอ่ําที่ตัดสินใจไปบอกความจริงแกนายมากแมจะตองเสี่ยงกับอันตรายที่จะเกิดจากนางนากก็ตาม เพราะเขาตัดสินใจดวยเหตุผลของความเปนเพื่อนระหวางตนกับนายมาก ดวยความเกรงวาจะเกิดอันตรายตอนายมาก

นายมากที่ไปเปนทหารตามที่ถูกเกณฑแมจะอยากอยูดูแลเมียที่ตั้งทองก็ตาม หรือการกระทําอื่น ๆ ที่แสดงใหเห็นถึงการยึดถือความรักเมียและลูกเปนหลัก เชน ทํารายนายอ่ําเมื่อคิดวานายอ่ําใหรายเมียตน แมเมื่อกลัวผีนางนากไปหลบอยูกับหลวงพอที่วัดมหาบุศยก็กระทําไปดวยความตระหนกตกใจอยางสูงจนไมมีสติเพื่อสยบความกลัว แตเมื่อรูวามีหมอผีมาทําลายศพนางนากก็รีบรุดไปชวยเหลือทันทีดวยความรักที่มีตอเมียจนลืมความกลัวที่พุงถึงขีดสุดเมื่อครูเสียสนิท แตแมวาจะรักและสงสารนางนากอยางไรก็ตามก็ยอมใหสมเด็จพระพุทธาจารย (โต) สะกดวิญญาณนางนากไว เพราะยึดมั่นในครรลองของกฎธรรมชาติเปนสําคัญ รวมทั้งการเห็นแกความสงบสุขของตนและชาวบานบางพระโขนงเปนหลัก

73

หลวงพอเจาอาวาสวัดมหาบุศย และสมเด็จพระพุทธาจารย (โต) ที่เขามาชวยเหลือนายมากและชาวบานบางพระโขนง ก็ดวยความเห็นแกความทุกขของชาวบานเปนหลัก

“นางนาก” เสนอภาพความแตกตางของของผูหญิงที่ยึดเอาตนเองเปนจุดศูนยกลางการตัดสินใจ ในขณะที่ผูชายยึดเอาเหตุและผลเปนหลัก และมักจะกระทําเพื่อผูอ่ืนกอนตนเอง

นอกจากนี้ภาพยนตรยังแฝงความแตกตางระหวางโลกของผูหญิงและโลกของผูชายในประเด็นที่สําคัญคือ โลกของผูหญิงคือ “บาน” โลกของผูชาย คือ “นอกบาน”

ไมวาจะเปนนางนากหรือนางเมี้ยนลวนพยายามกระทําการทุกอยางเพื่อรักษาความเปน “บาน” เอาไว ในนัยยะที่บานหมายถึงครอบครัว พอ-แม-ลูก แตผูชายในเรื่องกลับมีกิจกรรมเกี่ยวกับ“นอกบาน” หรือ “สาธารณะ” เปนสวนใหญ เชน บทบาทของนายอ่ําที่พยายามเขาไปจัดแจงสภาวะนอกบานของตน (แตเปน “ในบาน” ของนางนาก) ใหเปนปกติตามกฎธรรมชาติดวยการลอบไปบอกนายมากถึงความจริงเรื่องนางนาก รวมทั้งหลวงพอวัดมหาบุศยและสมเด็จพุทธาจารย (โต) ที่อุทิศตนใหกับงานนอกบานดวยการออกบวช เพื่อความพนทุกขของตนสวนหนึ่งและเพื่อชวยเหลือและแผเมตตาตอสัตวรวมโลกอีกสวนหนึ่ง

แมกระทั่งนายมากที่แสดงใหเห็นถึงความผูกพันที่มีตอบานและครอบครัว แตการที่นายมากซึ่งกลาวขึ้นมาเสมอ ๆ เมื่อกลับจากบางกอกมาอยูกับผีนางนากและลูกวา ตั้งแตกลับมาตนยังไมไดออกไปพบใคร ๆ เลย เปนการยืนยันไดเปนอยางดีวา แมผูชายจะตองของแวะอยูกับ “บาน” อยางหลีกเลี่ยงไมได แตผูชายก็ยังคงหาโอกาส และปรารถนาที่จะสัมพันธกับ “นอกบาน” เปนสําคัญเพราะ “นอกบาน” คือโลกของพวกเขาบทสรุป

ภาพยนตรเร่ือง “นางนาก” ไดตีความตํานานผีนางนากแหงทุงพระโขนงใหม โดยใหความสําคัญและยกยองความรักและภักดีที่นางนากมีตอนายมากเปนประเด็นสําคัญ อันสื่อใหเห็นถึงความชื่นชมผูหญิงในฐานะเมียที่ซื่อสัตย จงรักภักดีตอสามี และแมที่รักลูก ในขณะเดียวกันภาพยนตรเร่ืองนี้ยังแสดงใหเห็นถึงภาพความแตกตางระหวางโลกของผูหญิงและโลกของผูชายในประเด็นที่วา ผูหญิงมักจะยึดตนเองเปนศูนยกลางการตัดสินใจ ในขณะที่ผูชายยึดเหตุผลเปนหลัก และแสดงใหเห็นวาโลกของผูหญิงคือ “บาน” ในขณะที่โลกของผูชาย คือ “นอกบาน”

74

“ดอกไมในทางปน” : ผูหญิง : เมีย แม และเหยื่อบทบาทและภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรเร่ือง “ดอกไมในทางปน” สอดคลองกับ

ชื่อของภาพยนตรเร่ืองนี้เปนอยางดี คือ เปนดอกไม (ในฐานะของเมียและแม) ซึ่งเมื่ออยูในทางปนแลวก็ยอมจะแหลกลาญ (คือการตกเปนเหยื่อจากการกระทําของผูชายเพราะปนคือสัญลักษณของผูชาย) “ดอกไมในทางปน” จึงนําเสนอภาพของผูหญิงในฐานะ เมีย แม และเหยื่อ(ของผูชาย) อยางชัดเจนผูหญิง เธอคือเมียและแม

ผูหญิงที่เปนตัวละครหลักของภาพยนตรเร่ืองนี้ คือ ดลใจ ภรรยาของลพ และผูหญิงทอง ที่ลพใหความชวยเหลือมาโดยตลอด คําพูดของลพผูชายที่เกี่ยวพันอยางยิ่งกับผูหญิงทั้งสองคนนี้ที่นาสนใจคือ “ผูชายยิ่งใหญไมไดถาไมรักเมียรักลูก” ราวกับจะสะทอนความคิดของผูสรางภาพยนตรในดานกลับกันคือ “ผูหญิงยิ่งใหญไมไดถาไมเปนเมียและแม” ซึ่งเพราะการพยายามเปนเมียและแมที่ดีของผูหญิงทั้งสองคนนี้เองที่ทําใหเธอทั้งสองตกเปนเหยื่อที่ถูกทํารายโดยผูชาย

ดลใจ ในฐานะเมียของลพ ที่แมวาจะไมไดแตงงานกัน แตก็อยูรวมกันจนกระทั่งดลใจตั้งทอง ดลใจปฎิบัติหนาที่ของเมียตางจากผูหญิงในสังคมไทยทั่วไป เธอไมทํางานบานแตปลอยใหเปนหนาที่ของลพ ในขณะที่เธอออกไปทํางานนอกบาน แตในทายที่สุด ดลใจก็ปฏิบัติหนาที่ของเมียที่สําคัญที่สุด คือ การปกปองลพจากลูกนองเคี้ยงที่บุกมายังบานของเธอ และถามหาลพ แตเธอปฏิเสธที่จะบอกวาลพอยูที่ใดเพื่อปกปองเขา ซึ่งผลก็คือเธอตองเอาชีวิตของเธอเขาแลก

ผูหญิงทอง เธอพยายามสงขาวใหสามีของเธอ (ซึ่งเปนสามีของผูหญิงอื่นดวย) รูวาเธอตั้งทอง และตองการใหเขารับผิดชอบลูกในทอง เพราะเธอหวังจะใหลูกมีทั้งแมและพออยางสมบูรณแตเธอเกือบจะตองใชชีวิตของเธอแลกกับความตองการนี้ ผูชายที่เปนพอของเด็กในทองกลับสงมือปนรับจางมาสังหารเธอ เมื่อเธอเผชิญหนากับมือปน เธอไมตื่นตระหนก และอธิบายใหเขารูความจริงนั่นอาจจะเปนเพราะเธอหวังวาเธอจะปกปองลูกของเธอไวได (นอกเหนือจากการไมทําแทงนับแตเมื่อแรกตั้งครรภ) ลพ คือ มือปนรับจางคนนั้นและนั่นคือโชคของเธอ ทําใหเธอสามารถรักษาชีวิตลูกของเธอได โดยเกือบจะตองแลกกับชีวิตของเธอ

“ดอกไมในทางปน” เสนอภาพของผูหญิงผูเปนเมียและแมอยางดลใจและผูหญิงทอง ที่ตองอุทิศชีวิตของตนเพื่อการเปนเมียและแมที่ดี

75

ผูหญิง เธอคือเหยื่อของผูชายใน “ดอกไมในทางปน” ผูหญิงทั้งสามคนในเรื่อง ไดแก ดลใจ ผูหญิงทอง และแตว

(เลขาฯของเคี้ยง) ลวนถูกกระทําโดยผูชายทั้งสิ้น ดลใจถูกทํารายจนเสียชีวิตโดยมีสาเหตุมาจากอาชีพของสามีเธอ ผูหญิงทองถูกสั่งฆาโดยสามีของเธอเพราะเธอตองการใหเขารับผิดชอบลูกในทองของเธอที่เขามีสวนรวมสราง และแตวที่ถูกเคี้ยงบริภาษอยางหยาบคายทุกครั้งที่เคี้ยงอารมณเสียหรือไมพอใจการทํางานของแตว

ดลใจ คือ เหยื่อที่สมบูรณแบบที่สุด เพราะสาเหตุความตายของเธอไมไดเกิดจากการกระทําของเธอโดยตรง แตเกิดจากความพยายามที่จะปกปองสามีของเธอ

ผูหญิงทอง คือ เหยื่อของผูชายที่มีเปนสามีของเธอเอง เธอเปนเหยื่อครั้งแรกในฐานะผูหญิงที่ตองตกเปนเมียนอย เพราะเธอไมรูมากอนวาสามีของเธอเปนสามีของหญิงอื่นอยูกอนแลวและเธอตกเปนเหยื่อครั้งที่สองในฐานะที่พยายามจะใหสามีของเธอรับผิดชอบลูกของเขาและเธอ แตการเปนเหยื่อครั้งที่สองนี้ไมเสร็จสมบูรณ เพราะลพเปลี่ยนใจไมฆาเธอ เนื่องจากอุดมคติของเขาที่วา“ผูชายยิ่งใหญไมไดถาไมรักเมียและลูก”

แตว คือ เหยื่อทางอารมณของเจานายเธอ แตวเปนตัวอยางที่นาสนใจของผูหญิงทํางานภายใตการปกครองของผูชาย ตําแหนงเลขาฯ เปนตําแหนงที่เปนสัญลักษณของการเปนเบื้องลางของหญิงในที่ทํางาน เชนเดียวกับการเปนเบื้องลางของเมียในงานบาน โดยเฉพาะเมียที่ยอมเปนประหนึ่งทาสของสามี เนื่องดวยลักษณะงานของเลขาฯหญิงนั้น เหมือนกับงานของภรรยาที่ตองคอยปรนนิบัติสามี หยิบจับส่ิงของตาง ๆ ใหสามี จดจําเรื่องราวตาง ๆ ใหสามี และที่สําคัญรองรับอารมณตาง ๆ ของสามีดลใจ : ผูหญิงยุคใหม

ภาพยนตรเร่ืองนี้ไดสรางภาพลักษณของดลใจที่นาสนใจอีกประการหนึ่ง คือ การเปนผูหญิงยุคใหม นั่นคือมีพฤติกรรมที่แตกตางไปจากผูหญิงทั่วไปในสังคมไทย

ประการแรก การแสดงออกอยางโจงแจงชัดเจนของดลใจวาตนชอบพอลพ ไมวาจะเปนการพูดคุยในลักษณะเกี้ยวพาราสีลพกอน การใหโอกาสลพในการไปรับประทานอาหารรวมกัน หรือการไปสงเธอที่บาน

ประการที่สอง การมีเพศสัมพันธและอยูรวมกับลพกอนแตงงาน แมวาดลใจจะพูดกับลพวาเธอตองการเขาพิธีแตงงานตลอดเวลา แตความหมายของพิธีแตงงานของเธอแตกตางไปจากพิธี

76

แตงงานของสังคมทั่วไปที่เปนพิธีกรรมของการประกาศใหสังคมรับรูและยอมรับการใชชีวิตคูของชายหนุมและหญิงสาว ในขณะที่การแตงงานของดลใจกลับเปนสัญลักษณของความสุขในชีวิตคู และสัญลักษณของความสวยงามและความฝนของผูหญิงเทานั้น นั่นคือ การแตงงานสําหรับดลใจเปนสัญลักษณและมีความสําคัญตอคนเพียง 2 คน คือ เธอและลพ เทานั้น โดยมิไดมีสังคมมาเกี่ยวของดวยแตอยางใด

ประการที่สาม ดลใจออกไปทํางานนอกบาน ในขณะที่ลพรับผิดชอบงานบานทั้งหมด(เมื่อลพยายมาอยูกับดลใจและยุติอาชีพมือปนรับจาง) ซึ่งทั้งลพและดลใจมิไดรูสึกผิดแปลกกับการสลับตําแหนงหนาที่ระหวางชายและหญิงที่แตกตางไปจากชายและหญิงทั่วไปในสังคมแตอยางใด ในภาพยนตรยังแสดงใหเห็นถึงความสุขที่ลพมีตอการทํางานบานอีกดวยบทสรุป

แมภาพยนตรเร่ือง “ดอกไมในทางปน” จะนําเสนอภาพของดลใจ ในฐานะผูหญิงยุคใหมแตในอีกดานหนึ่ง ดลใจ ก็ยังคงมีลักษณะของเมีย แม และเหยื่อ ซึ่งเปนรูปแบบโดยทั่วไปของผูหญิงในสังคมไทยดวย ซึ่งนาจะเปนนัยยะที่สําคัญประการหนึ่งของภาพยนตรเรื่องนี้ ที่วาทายที่สุดแลว ผูหญิงก็ยังคงตองเปน เมีย แม และเหยื่อ ของผูชาย นั่นไมใชเพราะวาเธอเปนผูหญิงยุคใหมอยางดลใจหรือยุคเกาอยางผูหญิงทองและแตว แตหากเปนเพราะวาเธอคือ “ผูหญิง”

“โคลนนิ่ง คนกอปปคน” : ผูหญิงชั้นดีในรูปแบบอุดมคติภาพยนตรเร่ือง “โคลนนิ่ง คนกอปปคน” เสนอภาพของผูหญิงชั้นดีในรูปแบบอุดมคติของ

สังคมไทย นั่นคือ เปนผูหญิงที่มีความสามารถทั้งดานการเรียน อาชีพ และงานบาน แตในขณะเดียวกันก็ยังคงตองพึ่งพิง และอาศัยการปกปอง คุมครองจากผูชายผูหญิงชั้นดีในรูปแบบอุดมคติ : เกงทั้งงานในบานและงานนอกบาน

คําพูดของแมนิวัฒนในความหมายที่วาเมยเปนผูหญิงที่หายากเพราะทั้งเรียนเกงและทํากับขาวเกงอีกดวย และสีหนายอมรับและแสดงความชื่นชมของนิวัฒนตอคําพูดของแมตน แสดงใหเห็นถึงคานิยมของทั้งผูหญิงและผูชายในสังคมไทยที่มีตอผูหญิงที่วา ผูหญิงทํางานนอกบานไดเปนอยางดีนั้นยังไมเพียงพอ เธอจะตองทํางานในบานไดเปนอยางดีดวย นั่นจึงจะเปนผูหญิงที่ดี

แสดงใหเห็นวาไมวาผูหญิงจะพัฒนาศักยภาพนอกบานของตนไปเพียงไร แตงานในบานเธอก็ยังคงตองรับผิดชอบ จึงจะเปนผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติของสังคม จากคําพูดของแมนิวัฒน

77

แฝงนัยยะหนึ่งที่สําคัญที่ผูหญิงมีตอผูหญิงดวยกัน นั่นคือ การยอมรับเมยของแมนิวัฒนเปนไปอยางสมบูรณเมื่อพบวาเมยซึ่งประสบความสําเร็จดานการศึกษาและอาชีพ (คือการเปนแพทย ซึ่งเปนอาชีพที่ไดรับการยอมรับอยางสูงจากสังคมไทย) ยังสามารถทํากับขาวได การทํากับขาวเปนสัญลักษณที่สําคัญประการหนึ่งของงานบานของผูหญิงไทย ( “เสนหปลายจวัก” เปนคุณสมบัติที่สําคัญของการเปนแมบานแมเรือน) เปนนัยยะที่วาการประสบความสําเร็จดานงานนอกบานยังไมเพียงพอที่จะสรุปวาเปนผูหญิงที่ดีในอุดมคติหากวาไมมีความสามารถดานงานในบานดวยผูหญิงชั้นดีในรูปแบบอุดมคติ : ออนแอและตองพึ่งพิงผูชาย

ในความเห็นของผูหญิงอยางแมนิวัฒนในการยอมรับผูหญิงดวยกัน ความสามารถทั้งงานในบานและงานนอกบานเปนปจจัยสําคัญ แตสําหรับผูชายการที่ผูหญิงตองพึ่งพิงผูชายนาจะเปนปจจัยที่สําคัญอีกประการหนึ่งของลักษณะผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติ

จะสังเกตไดวาภาพยนตรไทยมักนิยมสรางสถานการณใหผูหญิงตองพึ่งพิงและไดรับความชวยเหลือจากผูชาย ภาพยนตรเร่ืองนี้ก็เชนเดียวกัน แมเมยจะมีความกลาหาญที่จะเขาไปคนขอมูลในหองของผูอํานวยการโรงพยาบาลเพื่อสงขอมูลการโคลนนิ่งไปใหตํารวจทางโทรสาร เพื่อยืนยันวาส่ิงที่นิวัฒนพูดเปนความจริง แตเมยก็ยังไมเกงกลาพอที่จะหลบหนี B7 ได เธอถูก B7 จับตัวไป และนิวัฒนก็เปนผูที่พยายามชวยเหลือเธออยางไมลดละความพยายามแมแตนอย

นอกจากนี้ “โคลนนิ่ง คนกอปปคน” ยังสรางสถานการณการตกเปนเหยื่อ B7 ของเมย เชนเดียวกับภาพยนตรในปนี้อีกหลาย ๆ เร่ือง นั่นคือ ผูหญิงอยางเมยตองตกเปนเหยื่อจากเหตุที่เธอไมไดเปนผูกระทํา และในภาพยนตรเร่ืองนี้ก็เปนสถานการณที่เกิดจากการกระทําของผูชายเหมือนกับภาพยนตรเร่ืองอื่น ๆ อีกดวย

ประเด็นที่นาสนใจประเด็นหนึ่งในการตกเปนเหยื่อของเมยในภาพยนตรเร่ืองนี้ก็คือ แมนิวัฒนจะพยายามชวยเหลือเธอจาก B7 แตเขาก็ทําไมสําเร็จ แตทายที่สุดเมยหลุดพนจากเงื้อมมือของB7 ไดเนื่องจากความซื่อสัตยตอความรักของเธอที่มีตอนิวัฒน ซึ่งทําให B7 ตระหนักถึงความรักของเธอ มองเห็นจิตใจที่มั่นคงของเธอ และยอมเสียสละเพื่อความสุขของเธอ โดยปลอยเธอกลับไปหานิวัฒนและทําลายตัวเองเสีย

เทากับวาเมยรอดพนชะตากรรมเพราะความซื่อสัตยตอคนรักเพียงคนเดียว ตางจากนางวันทองที่ตองสังเวยชีวิตใหกับการเลือกที่จะรักสามีของเธอทั้งสองคน ทั้ง ๆ ที่ภาพยนตรแสดงใหเห็นวาเมยมีความสุขเมื่ออยูกับ B7 มาก และนิวัฒนเสียอีกที่มักจะทําใหเมยทุกขใจ แตการที่เธอสนิท

78

สนมและมีกิจกรรมรวมกับ B7 นั้นเปนเพราะเธอคิดวา B7 คือนิวัฒน ดังนั้นแม B7 จะทําใหเธอมีความสุขมากเพียงใด เขาก็ไมใชนิวัฒนคนที่เธอตัดสินใจเลือก ความมั่นคงตอรักเดียวของเมย จึงเปนคุณสมบัติอีกประการหนึ่งของผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติ และเปนคุณสมบัติที่สําคัญที่มีผลตอชีวิตของผูหญิงอีกดวยบทสรุป

“โคลนนิ่ง คนกอปปคน” ไดเสนอภาพของผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติ นั่นคือ เกงทั้งงานในบานและงานนอกบาน ในขณะเดียวกันก็ยังตองพึ่งพิงผูชาย และที่สําคัญคือตองซื่อสัตยตอผูชายที่เปนสามีของตน โดยเฉพาะประเด็นความสามารถดานงานในบานนั้นเปนตัวแปรสําคัญตอการยอมรับระหวางผูหญิงดวยกัน

“เรื่องตลก 69” : ผูหญิง : สิ่งที่เธอควรทําและสิ่งที่ไมนาเชื่อวาเธอจะทําภาพยนตรเร่ือง “เร่ืองตลก 69” สรางความสนใจใหกับผูชมไดเปนอยางมาก เมื่อสราง

สถานการณใหตัวละครเอกหญิง เปนผูหญิงที่ละโมบ เปนอาชญากร อันเปนดานมืดของมนุษย ที่ภาพยนตรทั่วไปจะไมมอบบุคลิกเหลานี้ใหกับตัวละครเอกหญิง

ในขณะเดียวกันภาพลักษณที่แปลกใหมของตัวละครเอกหญิงในภาพยนตรเร่ืองนี้ยังไดแฝงนัยยะที่สําคัญประการหนึ่งไวดวย นั่นคือ ส่ิงที่สังคมคาดหมายจากผูหญิงวา ส่ิงใดคือส่ิงที่เธอควรเปนและควรทํา ส่ิงใดเปนสิ่งที่เธอไมควรทํา และไมนาเชื่อวาเธอจะกระทําไดส่ิงที่ผูหญิงควรทํา

ส่ิงที่ผูหญิงควรทําและควรเปนที่แฝงนัยยะอยูในภาพยนตรเร่ืองนี้ คือ การเปนผูหญิงในรูปแบบอุดมคติที่สังคมคาดหวัง ไมวาจะเปนลักษณะที่ดีหรือไมดีก็ตาม แตผูหญิงไมควรจะออกมานอกกรอบอุดมคตินั้น

ตุม ในฐานะเลขาฯในตอนตนเรื่อง คือ ส่ิงที่ผูหญิงควรจะเปน อาชีพเลขาฯ ราวกับเปนอาชีพที่ถูกสงวนไวใหผูหญิง ยกเวนตําแหนงเลขาฯที่มีนัยยะถึง ผูดําเนินการ ประสานงานใหกับบุคคลสําคัญ องคกร สถาบัน กับประชาคมและสื่อมวลชน เชน เลขาฯนักการเมือง เลขาธิการพรรคการเมือง เลขาฯสถาบันสําคัญ ๆ เปนตน ตําแหนงเลขาฯที่มีอํานาจ ความสําคัญ และตองใชทักษะความสามารถของงานนอกบานเหลานี้ จะพบไดวาสวนใหญผูดํารงตําแหนงเหลานี้จะเปนผู

79

ชาย ในขณะที่ตําแหนงเลขาฯของผูบริหารในสํานักงานตาง ๆ ซึ่งมีลักษณะใกลเคียงกับงานในบานนั้น จะเปนผูหญิงเปนสวนใหญ

ผูหญิงอยาง จิ๋ม เปนผูหญิงอีกลักษณะหนึ่งที่เปนผูหญิงภายใตกรอบอุดมคติ ที่แมจะเปนผูหญิงที่ไมมีคุณสมบัติที่ดีเลิศ แตก็เปนผูหญิงที่สังคมคาดหมายวาผูหญิงควรจะเปน ไมวาจะเปนการเอาแตใจตัวเอง เชื่อคนงาย ข้ีนินทา มีความออนแอ ออนไหว แมการถูกสามีนอกใจก็เปนสิ่งที่ไมอยูนอกเหนือการคาดหมายของสังคมไทย รวมทั้งการตกเปนเหยื่อฆาตกรรมของเธอจากเหตุที่เธอไมไดกอข้ึน ก็เปนเรื่องที่เกิดขึ้นไดเสมอกับผูหญิงในสังคมไทย

เชนเดียวกัน เพ็ญ เปนผูหญิงภายใตกรอบอุดมคติอีกลักษณะหนึ่ง แตเปนลักษณะของผูหญิงที่ไมดีและไมเปนที่ปรารถนาของผูคนรอบขางนัก นั่นคือ ผูหญิงที่มีนิสัย สอดรูสอดเห็น ข้ีนินทาไมเกรงใจผูอ่ืน หวาดระแวง ซึ่งลวนเปนลักษณะนิสัยที่สังคมตีความวาเปนลักษณะนิสัยของผูหญิง

แตตุมที่เปลี่ยนพฤติกรรมภายหลังการตายของจิ๋ม ที่เธอตัดสินใจนําเงิน 1 ลานบาทไปทิ้งหนองน้ําขางถนน และเดินทางกลับบานที่ตางจังหวัด นี่จึงเปนการกระทําที่สังคมยอมรับ เปนการกลับมาเปนผูหญิงในรูปแบบอุดมคติอีกครั้ง หลังจากออกนอกกรอบอุดมคติและกอใหเกิดความเดือดรอนถึงชีวิตแกผูอ่ืน ทั้งผูราย ตํารวจ และเพื่อนสนิท

ส่ิงที่ทําใหเธอกลับมาอยูในกรอบอุดมคติอีกครั้ง นาจะกลาวไดวาคือ ความสํานึกผิด และความออนแอ ทอแทที่จะดิ้นรนเพื่อปกปองรักษาเงิน 1 ลานบาท และตัวเธอเองใหปลอดภัย อันเปนลักษณะอีกประการหนึ่งของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติที่ควรจะมี

ภาพยนตรเร่ืองนี้ไมไดใหภาพตอไปของตุมในอนาคตหลังจากตัดสินใจกลับมาอยูในกรอบอุดมคติแหงความเปนหญิงแลววาเธอจะมีชีวิตเชนไร แตภาพของทองทุงเขียวขจี บรรยากาศอันสงบเปนสัญลักษณหนึ่งของความสงบสุขของชีวิตที่ภาพยนตรสวนใหญนิยมใช ผูชมจึงนาจะคาดเดาวาตุมจะกลับไปใชชีวิตอยางสงบสุข บนบรรทัดฐานที่ดีของสังคมตอไป นั่นคือ เธอไดกลับมาเปนผูหญิงในรูปแบบอุดมคติของสังคมแลว หลังจากตองชดใชการออกนอกกรอบอุดมคติไปดวยความเหน็ดเหนื่อยจากการปกปองเงิน 1 ลานบาท มือเปอนเลือดจากการทําลายชีวิตของผูชายถึง 3 คนและความรูสึกผิดบาปตอความตายของเพื่อนเธอนั่นเอง

80

ส่ิงที่ไมนาเชื่อวาผูหญิงจะทําตรงกันขามกับการเปนเลขาฯของตุมในตอนตน หรือการเปนผูหญิงที่นิสัยไมดีนักของจิ๋ม

และเพ็ญ พฤติกรรมของตุมหลังจากถูกปลดออกจากบริษัทลวนแตเปนสิ่งที่อยูนอกเหนือกรอบอุดมคติในการผูหญิงของสังคมไทยแทบทั้งสิ้น

นับต้ังแตการขโมยของในซุปเปอรมาเก็ต การตัดสินใจเก็บเงิน 1 ลานบาทที่มีคนนํามาวางผิดไวหนาหองที่สงผลใหเธอตองตอสูกับผูชายจนถึงขั้นฆาตกรรมผูชายถึง 3 คน เพื่อรักษาเงิน 1ลานที่ไมใชของเธอไว

ภาพสายตาอันตื่นตระหนกของชายคนรายที่ซอนอยูในตูเสื้อผาของตุม เมื่อเห็นตุมจัดการศพชายคนรายอีกสองคนยัดลงหีบหวาย เปนความตื่นตระหนกที่คาดไมถึงวา ผูหญิง โดยเฉพาะผูหญิงที่สวย (และควรจะเปนนางเอก) อยางตุมจะกระทําในสิ่งที่ตนซึ่งเปนผูชาย และเปนคนราย ควรจะกระทํา ทั้งยังเปนภาพการจองมองที่ผิดแผกจากการจองมองที่ปรากฏในภาพยนตรโดยทั่ว ไป ซึ่งมักจะใหผูชายจองมองผูหญิงในฐานะวัตถุทางเพศเปนสวนใหญ แตการจองมองของผูชายครั้งนี้กลับเห็นภาพของผูหญิงกําลังกระทําสิ่งที่เปนบทบาท (อันโหดเหี้ยม) ของผูชาย

เชนเดียวกัน ความตระหนกและปฏิบัติตอตุมราวกับเปนคนรายอุฉกรรจของตํารวจที่เคยเกี้ยวพาราสีตุมมากอน ยืนยันไดถึงความแปลกใจและคาดไมถึงวา ผูหญิงสวย จะสามารถฆาคน(ผูชาย) และยังจัดการซอนศพอยางใจเย็นอีกดวย

เสี่ยโตง เจานายเกาของตุม ไดกลาวคําอันเปนเหมือนขอสรุปที่สําคัญออกมาวา “เลขาอยางตุมนะนะจะไปทําอะไรใครเขาได” อาจกลาวไดวาคําวา “เลขาฯ” ของเสี่ยโตงคือสัญลักษณแทนคําวา “ผูหญิง” นั่นเอง

ผูหญิงไมนาจะทําอะไรใครได ไมนาจะฆาคนโดยเฉพาะผูชายได ไมนาจะกลาตอสูกับผูชาย ไมนาจะขโมยของ ผูหญิงที่เปนเหมือนตัวละครเอกอยางตุมไมควรเปนและกาวเขามาในโลกมืดและชั่วรายของฝายคนราย(ซึ่งสวนใหญเปนผูชาย) โลกมืดของความรุนแรง เลือด และการฆา ซึ่งเปนที่ของผูชายไมใชที่ของผูหญิงบทสรุป

ภาพยนตรเร่ืองนี้เสนอภาพที่ผูหญิงควรจะเปน ควรจะทํา และส่ิงที่ผูหญิงไมควรเปนและไมควรทํา โดยการสรางบุคลิกที่ขัดแยงกับลักษณะทางกายภาพของตัวละครเอกหญิง ที่ผูชมแม

81

กระทั่งตัวละครอื่น ๆ ในภาพยนตรคาดหมายวาควรจะเปนผูหญิงสามัญทั่วไปภายใตกรอบอุดมคติ มิใชผูหญิงที่เปนประหนึ่งอาชญากรผูโหดเหี้ยมเชนที่ตุมเปน

ในขณะที่ชะตากรรมอันนาสลดของจิ๋มในฐานะเหยื่อฆาตกรรมในเหตุที่ตนไมใชผูกระทํา หรือผูหญิงซึ่งเต็มไปดวยความหวาดระแวงที่ทําใหเพ็ญสรุปวาตํารวจผูเปนสามีของเธอนอกใจเธอ นั่นตางหากที่เปนสิ่งที่ผูหญิงควรเปนหรือควรกระทํา

“คนจร ฯลฯ” : ผูหญิงดี : เหยื่อที่ดีของภาพยนตรความสะเทือนใจของผูชมกับความตายอยางทารุณของเจี๊ยบในภาพยนตรเร่ือง “คนจร

ฯลฯ” ยังคงเกิดขึ้น แมนองชายของเธอจะพูดถึงความตายของเธอไวลวงหนาแลวก็ตาม ในขณะที่ความตายของแมแดงกลับไมกอใหเกิดความสะเทือนใจใหกับผูชมเหมือนที่เกิดขึ้นกับแดงที่กลายเปนคนวิกลจริต อาจเปนเพราะสาเหตุการตายของแมแดงแตกตางอยางสิ้นเชิงกับสาเหตุการตายของเจี๊ยบ คนจรฯลฯ นําเอาความแตกตางนี้เองมาเปนปจจัยที่กอใหเกิดความสะเทือนใจสูงสุดใหกับภาพยนตรของตนผูหญิงดีกับการเปนเหยื่อ

เจี๊ยบเปนนักศึกษาแพทย เปนลูกสาวที่เปนความภาคภูมิใจของพอแม เปนลูกนายจางที่เห็นใจและไมกดขี่ลูกจาง เปนผูหญิงที่ยังไมสนใจความรักฉันทหนุมสาวและการเที่ยวเตรมากไปกวาการตั้งใจเรียน แมจะไมมีภาพของเธอในดานงานในบาน แตการเปน ลูกสาวที่ดี นักศึกษาที่ดี ก็นับเปนคุณสมบัติที่สําคัญของการเปนผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติ

แตเจี๊ยบกลับถูกฆาขมขืนภายในบานของตนเองจากลูกจางในบานซึ่งเธอเคยปกปอง ผูหญิงที่ดีอยางเธอกลับพบชะตากรรมที่นาสลด ภาพยนตรเร่ืองนี้เลือกเจี๊ยบเปนเหยื่อ แทนที่จะเลือกเชอรร่ีนองสาวของเธอ เพราะเหตุใด

เชอรร่ี เปนนองสาวที่ดื้อร้ัน เอาแตใจตนเอง เปนลักษณะของผูหญิงที่ไมดีในรูปแบบอุดมคติ แตเธอกลับมีชีวิตรอดแทนที่จะเปนเจี๊ยบซึ่งเปนผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติ สาเหตุสําคัญนาจะเปนเพราะความตายอยางทารุณของผูหญิงที่ดียอมกอใหเกิดความสะเทือนใจไดมากกวาความตายของผูหญิงที่ไมดี โลกภาพยนตรจึงเลือกผูหญิงดีอยางเจี๊ยบ ในขณะที่ปลอยใหเชอรร่ีรอดชีวิต

82

เมียที่แตกตางกับชะตากรรมที่แตกตางแมแดงและแมเจี๊ยบตองเผชิญกับสถานการณที่ถูกหมายปองชีวิตเหมือนกัน แตราย

ละเอียดและผลลัพธของเหตุการณแตกตางกันอยางสิ้นเชิงแมแดงตกอยูในสถานการณที่ถูกหมายปองชีวิตเนื่องจากมีชู และถูกสามีจับได สามีขมขู

เอาชีวิตของเธอและชู แตสถานการณกลับพลิกผัน เมื่อชูแยงชิงปนมาจากสามีเธอได และในที่สุดชูก็ล่ันกระสุนสังหารทั้งเธอ สามี และลูกสาวของเธอ

แมเจี๊ยบตกอยูในสถานการณที่ถูกหมายปองชีวิตเนื่องจากความขัดแยงระหวางลูกจางกับครอบครัวของเธอ คูขัดแยงหลักคือลูกจางกับ “ทอป”ลูกชายเธอ สามีของเธอเปนผูจัดการปญหาความขัดแยงขั้นแรกโดยการนําตํารวจมาจับลูกจางทั้งสองคน อันนําไปสูความขัดแยงที่รุนแรงขึ้นเมื่อลูกจางหลบหนีออกจากที่คุมขังในสถานีตํารวจมาได และมาดักรอครอบครัวของเธอที่บาน ฆาเจี๊ยบและท็อป ทุบตีเชอรร่ีจนสลบ ไลลาตามฆาเธอและสามี ในการถูกไลลานั้น สามีปกปองเธอโดยตลอด ชวยเหลือและคุมครองเธอใหพนจากการถูกฆา โดยเอาตัวเขาเองเขาเสี่ยงแทนเธอ ในที่สุดเธอ (สามีและเชอรร่ี) ก็รอดชีวิตมาไดจากความชวยเหลือของแดง (ผูคิดวาเธอคือแมของเขา และเชอรร่ีคือนองสาวของเขา)

“คนจร ฯลฯ” ใหภาพพฤติกรรมของแมแดงและแมเจี๊ยบที่แตกตางกันอยางสิ้นเชิง แมแดงกําลังมีเพศสัมพันธกับชายชู ในขณะที่แมเจี๊ยบกําลังทํางานบานตาง ๆ ไมวาจะเปน การเตรียมส่ิงของสําหรับไหวเจา ทํากับขาว ซอมแซมเสื้อผา ซึ่งผลจากการกระทําทั้งหมดถูกสรุปในทายที่สุดดวยการที่แมแดงถูกหมายปองชีวิตจากสามีตามกฎหมายและถูกฆาตายจากสามีนอกกฎหมาย ในขณะที่แมเจี๊ยบไดรับการปกปองชีวิตจากสามีของเธอ

นั่นแสดงใหเห็นถึงนัยยะที่สําคัญคือ การเปนเมียที่ไมซื่อสัตยตอสามีจะถูกสามีปฏิเสธความเปนเมียและนําไปสูชะตากรรมที่เลวรายตาง ๆ ในขณะที่การเปนเมียที่ซื่อสัตยและปฏิบัติหนาที่ในบานของตนอยางดีจะไดรับการปกปอง คุมครองจากสามีของตนบทสรุป

แมภาพยนตรเร่ืองนี้จะใหชะตากรรมที่แตกตางกันแกผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติสองคน คือ ลูกสาวที่ดีอยางเจี๊ยบ กับ เมียและแมที่ดีอยางแมของเจี๊ยบ โดยเจี๊ยบถูกฆาขมขืน ขณะที่แมเจี๊ยบรอดชีวิตจากการถูกไลลาดวยการปกปองของสามีเธอ

83

แตอาจกลาวไดวาความแตกตางของชะตากรรมที่เกิดขึ้นกับผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติทั้งสองคนนี้ เปนการเลือกปฏิบัติของผูสรางภาพยนตรเพื่อกอใหเกิดความสะเทือนใจแกผูชมเปนหลัก

ในขณะที่ชะตากรรมที่แตกตางระหวางเมียสองคน คือแมแดงและแมเจี๊ยบนั้น ตั้งอยูบนพฤติกรรมในฐานะเมียของคนทั้งสอง อันเปนนัยยะที่นาสนใจจากภาพยนตรเร่ืองนี้ ที่วาการเปนเมียที่ดียอมไดรับการยอมรับและปกปองคุมครองจากสามี ตรงขามกับเมียที่ไมดียอมถูกปฏิเสธและลงโทษจากสามีตน

ผูชายในภาพยนตรไมอาจมองขามไปไดวา ภาพลักษณ สถานภาพ และบทบาทของผูหญิงที่ปรากฏในภาพ

ยนตรนั้นเปนผลมาจากปจจัยที่สําคัญอยางยิ่งประการหนึ่ง นั่นคือ ผูชายในภาพยนตร ทั้งผูชายในฐานะผูสรางภาพยนตร และผูชายในฐานะตัวละครในภาพยนตรบทบาทของผูสรางภาพยนตร

ภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองลวนมีผูกํากับภาพยนตรและผูเขียนบทภาพยนตรเปนผูชายทั้งสิ้น ซึ่งไมใชเร่ืองที่นาแปลกใจสําหรับวงการภาพยนตรไทย เนื่องจากอุตสาหกรรมภาพยนตรไทยมีผูชายเปนผูกุมกระบวนการสรางที่สําคัญไวแทบทั้งหมด1

ผูเขียนบทภาพยนตรและผูกํากับภาพยนตรเปนบุคคลที่มีความสําคัญอยางยิ่งตอ “เนื้อหา” ของภาพยนตร และ “บทบาท” ของตัวละครในภาพยนตร ซึ่งความเปนชายของผูเขียนบทภาพยนตรและผูกํากับภาพยนตรทําใหผูหญิงในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองนี้เปนผูหญิงในมุมมองของผูชายอยางแทจริง จนอาจกลาวไดวาผูหญิงที่ปรากฏในภาพยนตรนั้นเปน “ผูหญิงในมุมมองของผูชาย”

“ผูหญิงในมุมมองของผูชาย” ที่ปรากฏในภาพยนตรเร่ืองนี้จึงเปนผูหญิงที่คอนขาง “แบน”เปนผูหญิงในรูปแบบอุดมคติเฉกเชนเดียวกับที่สังคมกําหนดและคาดหวังใหผูหญิงเปน ไมวาจะเปนภาพ ผูหญิงที่ใจดี ออนโยน ออนหวาน แตออนแอ ตองพึ่งพิงผูชายเปนหลัก รวมทั้งภาพดานลบของผูหญิง เชน เอาแตใจตัวเอง ข้ีบน ชางนินทา จูจี้จุกจิก ข้ีอิจฉาริษยา เปนตน

1 ดังที่ปรากฏในงานวิจัยของ กาญจนา แกวเทพ, รายงานผลการวิจัย “การใชส่ือเพื่อสงเสริมความกาว

หนาของสตรี (สํานักงานปลัดสํานักนายรัฐมนตรี,2540), 108-109.

84

ในบทสัมภาษณผูกํากับภาพยนตรทั้ง 9 เร่ือง2 พบวาสิ่งที่ผูกํากับภาพยนตรสนใจในการตัดสินใจเลือกบทภาพยนตรคือแนวคิดหลักและเนื้อหาที่ภาพยนตรนําเสนอ (ThemeและPlot) เปนสําคัญแมในภาพยนตรเร่ือง “นางนาก” และ “เร่ืองตลก 69” ซึ่งมีตัวละครหญิงเปนผูดําเนินเรื่อง ก็พบวาผูกํากับภาพยนตรใหความสนใจกับความนาสนใจของประเด็นและเนื้อเร่ืองที่ผูหญิงเปนผูดําเนินเรื่องนั้น มากกวาที่จะสนใจวา “ทําไมตองเปนผูหญิง และเปนผูหญิงแบบไหน”

ภาพยนตรเร่ือง “นางนาก” เปนความตองการของนนทรีย นิมิตรบุตร ผูกํากับภาพยนตรที่ตองการนําเสนอตํานาน “นางนาคพระโขนง” ในรูปแบบใหม โดยใชรูปแบบการนําเสนอแบบสมจริงมีการศึกษาขอมูลเกี่ยวกับนางนาคพระโขนงอยางเจาะลึกเพื่อใหไดขอมูลที่ถูกตองมาใชในภาพยนตร

นนทรีกลาววาเขาตองการนําเสนอความรัก ความสูญเสีย ความสะเทือนใจ ที่เกิดขึ้นกับนางนาก เขากลาววาเขารูสึกสงสารนางนากที่มีความคาดหวังกับเร่ืองตาง ๆ ไวมาก แตก็ลมเหลวไมไดอยางที่หวัง และไมยอมสูญเสียส่ิงที่คาดหวังไวแมตัวจะตายไปแลว ในขณะเดียวกันเขาก็ไมเชื่อวาการออกอาละวาดแสดงอิทธิฤทธิ์ในตํานานของแมนาคพระโขนงจะเปนเกิดขึ้นจากความหึงหวง ริษยาคนรักใหมของสามีตนเชนที่ภาพยนตรเร่ืองอื่น ๆ นําเสนอ เขาคิดวานางนากนาจะมีเหตุผลที่ดีกวานั้นนั่นคือ ความรักในสามีและลูก

ดังนั้นภาพของนางนากในรูปแบบของนนทรียแมจะอยูบนพื้นฐานของความสงสารและความเห็นใจที่เขามีตอนางนาก แตส่ิงที่เขานําเสนอก็ยังเปนภาพของนางนากผูเปนเมียและแม และ

2 ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, “เม่ือปดหันมาสวัสดีบานนอก,” นิตยสารซีเนแม็ก 5, 117 (มกราคม 2542) :

92-95. ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, “ส่ิงที่อยูหลังกําแพงของถกลเกียรติ วีรวรรณ,” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 120 (มีนาคม2542) : 70-72. ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, “เฉลิม วงศพิมพ “ลาระเบิดเมือง”,” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 121 (มีนาคม2542) : 49-53. ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, “”แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว” องอาจ สิงหลําพอง,” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 124(พฤษภาคม 2542) : 60-65. ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, “นางนาก ของนนทรีย,” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 128 (กรกฎาคม2542) : 91-95. ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, “มานพ อุดมเดช ผูกํากับฝมือเขมกับหนังขน ๆ เร่ือง “ดอกไมในทางปน”,”นิตยสารซีเนแม็ก 6, 131 (สิงหาคม 2542) : 91-97. ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, “cloning “โคลนนิ่ง คนก็อปปคน,”นิตยสารซีเนแม็ก 6, 135 (ตุลาคม 2542) : 92. ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, “เปนเอก รัตนเรือง “เร่ืองตลก 69”,” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 136 (พฤศจิกายน 2542) : 92-98. ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, “”คนจร ฯลฯ” หนังของนักพเนจร อรรถพรไทยหิรัญ,” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 132 (กันยายน 2542) : 95-98.

85

กระทําสิ่งตาง ๆ ลงไปเพราะความเปนเมียและแมที่รักลูกและสามีมาก นั่นคือยังคงเปน “ภาพของผูหญิงในอุดมคติของผูชาย”

อยางก็ตามการที่นนทรียมองวาตํานานการอาละวาดเขนฆาผูคนของแมนาคพระโขนงไมนาจะเกิดจากความอิจฉาริษยาเพียงอยางเดียวนั้น นับเปนมุมมองที่ดี และเปนความพยายามที่ดีของผูชายที่จะมองผูหญิงอยางรอบดานมากขึ้นและพยายามทําความเขาใจมุมมองของผูหญิงมากขึ้นดวย

ในขณะที่ “เร่ืองตลก 69” ซึ่งกํากับภาพยนตรและเขียนบทภาพยนตรโดย เปนเอก รัตนเรืองนั้น นําเสนอภาพของตัวเอกหญิงในลักษณะที่แทบไมเคยเห็นมากอนในภาพยนตรไทย ภาพตัวเอกหญิงจอปนเขาไวในปาก เลื่อยขาของศพตํารวจ ใชฟองน้ําเช็ดกองเลือดที่เร่ิมจับตัวเปนลิ่ม ยัดศพผูชายที่ตนเปนผูฆาในลงในหีบ ภาพเหลานี้สรางความประหลาดใจใหกับผูชมภาพยนตรเปนอยางมาก และโดยเฉพาะอยางยิ่งเมื่อภาพเหลานั้นแสดงโดยดาราสาวที่มักจะไดรับบทของคนดีและเปน”นางเอก”อยูเสมออยาง ลลิตา ปญโญภาส

กระนั้นก็ตามเมื่อ เปนเอกกลาวถึงที่มาของภาพยนตรเร่ืองนี้ เขาชี้วาเขาตองการนําเสนอเร่ืองราวของคนที่ถูกปลดออกจากงานวาจะมีผลตอจิตใจ ทําใหเกิดความรูสึกโดดเดี่ยว เหงา และรูสึกวาตนเองไรคา และเขาอธิบายถึงการที่ตัวเอกหญิงตัดสินใจเก็บกลองมามาที่มีเงินบรรจุอยูเต็มไววาเปนเพราะเธอ “กลัว” ผูชายสองคนที่มาถามถึงกลองนั้น เพราะผูชายทั้งสองรูปรางสูงใหญ (เพราะเปนนักมวย) และยังมีแผลซึ่งมีเลือดสดติดอยูอีกดวย จากความกลัวนั้นเองที่ทําใหเธอตองตกอยูในสถานการณที่ทําใหเธอตองตัดสินใจฆาคนเพื่อเอาตัวรอด

จะเห็นไดวาเปนเอกในฐานะผูเขียนบทภาพยนตรเขาไดใช “ความกลัว” เปนสาเหตุของ“ความกลา” “ความโหดเหี้ยมเลือดเย็น” ของตัวเอกหญิง ความกลัวซึ่งเปนคุณสมบัติหนึ่งของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติ แตแตกตางกันตรงที่ความกลัวนี้กลับผลักดันใหตัวเอกหญิง “สูแบบเลือดเขาตา”แทนที่จะหนีไปจากปญหาและขอความชวยเหลือจากผูชาย

อยางไรก็ดีการ “สูแบบเลือดเขาตา” ของตัวเอกหญิงในภาพยนตรเร่ืองนี้ พบวาเปนเอกสรางขึ้นดวยความเชื่อในสัญชาติญาณดิบของมนุษยมากกวาที่จะเชื่อวาผูหญิงมีความกลา ความโหดเหี้ยม และเลือดเย็นไดจริง ๆ เห็นไดจากคําพูดที่เขาเขียนใหตัวละครชายผูเปนอดีตนายจางของตัวเอกหญิงรําพึงวาคนที่เปนเลขาฯอยางตัวเอกหญิงนั้นไมนาที่จะฆาใครได

86

แตก็อาจตีความไดอีกนัยหนึ่งวา ผูชายอยางเปนเอกก็เชื่ออยูลึก ๆ เชนกันวา ผูหญิงสามารถทําอะไรไดหลายอยางดวยพลังที่ซอนอยูในความเปนหญิงนั้นแมกระทั่งฆาและจัดการกับศพไดอยางเลือดเย็น

กลาวโดยสรุปภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองนี้ถูกสรางขึ้นจากมุมมองของผูชาย ดังนั้นภาพของผูหญิงที่ปรากฏจึงเปนภาพจากมุมมองของผูชาย ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบกับลักษณะผูหญิงในอุดมคติของสังคมไทยและภาพยนตรไทยตามที่ผูเขียนไดสรุปจากการทบทวนงานศึกษาวิจัยเกี่ยวกับผูหญิงและภาพยนตรในสังคมไทยแลว พบวาภาพของผูหญิงผานมุมมองของผูชายในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองนี้มีลักษณะเชนเดียวกับผูหญิงในอุดมคติของสังคมไทยเปนสวนใหญ แมวาจะมีตัวละครหญิงบางตัวที่แตกตางจากผูหญิงในรูปแบบอุดมคติ แตก็ยังคงพบวาความแตกตางนั้นมีสาเหตุและที่มาจากความเชื่อเดิม ๆ ของผูชายที่มีตอผูหญิงนั่นเองตัวละครชายในภาพยนตร

ดังที่กลาวมาแลววาภาพยนตร 5 ใน 9 เร่ืองนั้นผูหญิงเปนผูถูกกระทําโดยมีสาเหตุจากผูชายทั้งหมด ซึ่งแสดงใหเห็นวาผูหญิงในภาพยนตรมักมีชะตากรรมขึ้นอยูกับผูชาย สวนภาพยนตรอีก3 เร่ืองที่เหลือนั้น สองเรื่องจบลงดวยการเขามาคลี่คลายทั้งโดยตั้งใจและไมตั้งใจของผูชาย (สมเด็จพระพุทธาจารย (โต) ใน “นางนาก” และ ผูชายโรคจิตทางโทรศัพท ใน “เร่ืองตลก 69”) “สวัสดีบานนอก” เปนภาพยนตรเพียงเรื่องเดียวที่คลี่คลายปญหาลงไดดวยความรวมมือของผูหญิงทําใหผูชายตองยอมประนีประนอมเพื่อยุติปญหา

ในภาพยนตร 9 เร่ืองนี้โดยทั่วไปตัวละครชายจะมีบทบาทเชนผูชายในรูปแบบอุดมคติเชนเดียวกับที่ตัวละครหญิงถูกสรางใหมีลักษณะตามรูปแบบอุดมคติ ลักษณะของตัวละครชายสวนใหญในภาพยนตร 9 เร่ืองนี้ คือ มีความเขมแข็ง แข็งแรง อดทน รักเพื่อน รักเกียรติและศักดิ์ศรี กลาหาญชอบใชกําลังและความรุนแรง ตรงไปตรงมา มีเหตุผล เปนผูนํา มองผูหญิงวาเปนเพศที่ออนแอ

ตัวละครชายที่นาสนใจมากคือ “ลพ” มือปนรับจางในภาพยนตรเร่ือง “ดอกไมในทางปน”ซึ่งทําหนาที่แมบานแทนภรรยาที่ทํางานนอกบาน เมื่อเขาวางงานหลังจากตัดสินใจยุติอาชีพมือปนรับจาง ผูสรางภาพยนตรไดเสนอภาพของภรรยาลพขณะทํางานอยูที่สํานักงานตอเนื่องกับภาพของลพขณะเก็บเสื้อผาจากราวตากผา

87

มานพ อุดมเดช ผูกํากับและผูเขียนบทภาพยนตรเร่ืองนี้กลาววา3 เขาตองการสรางตัวละครชายในลักษณะแอนตี้ฮีโร ตองการใหพระเอกเปนพอบานซึ่งไมคอยพบในภาพยนตรไทยตองการใหเห็นภาพคนถือปนมาถือเตารีดรีดผา ใหสามีเปนฝายทํางานบานตาง ๆ ในขณะที่ภรรยาทํางานนอกบาน

ความคิดของมานพที่มองวาการที่ผูชายตองทํางานบานเปนลักษณะของ “แอนตี้ฮีโร” นั้นแสดงใหเห็นวาผูชายยังคงมองวางานบานคืองานของผูหญิง ภาพอุดมคติของผูหญิงยังคงผูกติดอยูกับงานบานอยางมั่นคง และการทํางานบานของตัวเอกชายนั้นผูกํากับและผูเขียนบทภาพยนตรก็มิไดมีความคิดตอตานหรือตองการลมลางภาพอุดมคติเกี่ยวกับชายหรือหญิงในประเด็นงานบานแตอยางใด ทั้งยังคงเชื่อภาพอุดมคตินั้นและนํามาใชใหเปนประโยชนกับความตองการสรางตัวละครชายแบบแอนตี้ฮีโรของตนอีกดวย

การผลิตซํ้าภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรไทยจากการทบทวนงานศึกษาเกี่ยวกับผูหญิงในสังคมไทย ทําใหผูเขียนพบวาผูหญิงในรูป

แบบอุดมคติของสังคมไทยมี 2 รูปแบบหลัก คือ “ความเปนหญิง” และ“ความเปนผูหญิงที่ดี” “ความเปนหญิง” ในอุดมคติคือ ภาพลักษณที่สังคมเชื่อวาผูหญิงเปนเชนนั้น ซึ่งมีทั้งลักษณะนิสัยที่ดีและไมดี ไดแก ผูหญิงมีความออนโยน ใจดี มีเมตตา เรียบรอย มีความกตัญู ซื่อสัตย ออนแอ ข้ีบน จูจี้เอาแตใจตัวเอง ใชอารมณมากกวาเหตุผล ชอบสอดรูสอดเห็นเรื่องของคนอื่น เปนตน

และความเปน “ผูหญิงที่ดีในอุดมคติ” คือ ผูหญิงที่เปนกุลสตรี ประพฤติตนในกรอบบรรทัดฐานของสังคมและศีลธรรม โดยเฉพาะความประพฤติทางเพศ เคารพและเชื่อฟงพอแม เชื่อฟงและใหเกียรติสามีซึ่งเปนผูปกปองคุมครองตน (เพราะผูหญิงนั้นออนแอ) ใหสามีเปนผูนําและประพฤติตนเปนชางเทาหลังที่ดี มีหนาที่หลักคือดูแลรับผิดชอบงานในบาน การกินอยูของคนในครอบครัว และอบรมเลี้ยงดูลูก

ซึ่งผลจากการศึกษาภาพยนตรทั้ง 9 เร่ือง พบวาภาพลักษณของผูหญิงที่ปรากฏในภาพยนตรมีความสอดคลองกับภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติเปนอยางมาก สะทอนใหเห็นวา

3 ศิวาภรณ พงษสุวรรณ, นิตยสารซีเนแม็ก, 97.

88

ภาพยนตรไทยทั้ง 9 เร่ืองเปนเสมือนเครื่องมือในการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติใหแกสังคมไทย

คําถามตอผลการศึกษาจึงเปนคําถามที่วา เหตุใดผูสรางภาพยนตรจึงทําการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติ และเหตุใดผูชมภาพยนตรจึงมีมุมมองที่สอดคลองและยอมรับภาพของผูหญิงในอุดมคติที่ปรากฏในภาพยนตรไทยนั้นจนกอใหเกิดการผลิตซ้ําหมุนวนเปนวัฏจักรเร่ือยมา แนวคิดเรื่องการสรางความเปนจริงทางสังคมตามแนวทางวัฒนธรรมศึกษา แนวคิดความสัมพันธระหวางเพศกับอํานาจของFoucault แนวคิดการสอดสองดูแลและการจองมองของDenzinและแนวคิดการครอบงํา (hegemony) ของ Gramsci นาจะตอบคําถามเหลานี้ไดผูสรางและผูชมภาพยนตรกับการผลิตซํ้าภาพลักษณของผูหญิงผูสรางภาพยนตรกับคลังความรูเกี่ยวกับผูหญิง

ดวยเหตุที่ผูสรางภาพยนตรมีคลังความรูชุดหนึ่งเกี่ยวกับความเปนหญิง ซึ่งคลังความรูนั้นเปนขอมูลของภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติ ดังนั้นผูสรางภาพยนตรจึงใชคลังความรูนั้นสรางผูหญิงในภาพยนตรตามภาพลักษณของรูปแบบอุดมคติที่มีอยูและเผยแพรสูคนทั่วไป(ผูชม)

มีในบางครั้งที่ผูสรางภาพยนตรสรางผูหญิงที่ทําตัวผิดจากรูปแบบอุดมคติ ผูสรางก็จะสรางอุธาหรณใหเห็นวาผูหญิงที่อยูนอกกรอบอุดมคตินั้นจะตองถูกลงโทษ เชนที่ปรากฏในภาพยนตรเร่ือง “คนจรฯลฯ” แมของแดงมีชูและถูกสามีจับได สามีตองการฆาทั้งแมแดงและชู แตชูกลับแยงปนไดและฆาแมแดง สามี และลูกสาว หรือบทบาทของ ตุม ใน “เร่ืองตลก 69” ที่กาวขามมาสูพรมแดนของผูชายในดานมืด คือการฆาคนหลายคนตอเนื่องกันเพื่อชวงชิงเงินเปนของตนเองและเพื่อเอาตัวรอด (ทั้ง ๆ ที่ผูหญิงควรจะเปนผูออนแอ ขอความชวยเหลือและพึ่งพิงผูชาย) ตุมตองพบกับการสูญเสียตาง ๆ รวมทั้งเงินที่ชวงชิงมาดวย

แตในขณะเดียวกันก็พบวาผูสรางไดนําเอาผูหญิงที่ดีในอุดมคติมาเปนเครื่องมือในการสรางความสะเทือนใจใหกับผูชมดวย แสดงใหเห็นวาผูหญิงที่ดีในอุดมคตินั้น “เปนที่รูกันดีอยูแลววา”(taken for granted) นาจะมีชีวิตที่ดีมีความสุข ดังนั้นเพื่อสรางความสะเทือนใจสูงสุดใหแกผูชม จึงพบวาหลายครั้งที่ผูสรางภาพยนตรนําเอาผูหญิงที่ดีในอุดมคติมาเปนเครื่องมือ เชน ในภาพยนตรเร่ือง “คนจร ฯลฯ” เจี๊ยบถูกฆาขมขืนโดยคนงานที่เจี๊ยบเคยปกปองจากการเอาเปรียบของพี่นอง หรือใน “ดอกไมในทางปน” ที่ดลใจซึ่งเปนภรรยาที่ดีไมยอมบอกที่อยูของสามีใหกับคนรายก็ถูกทํารายจนเสียชีวิต เปนตน

89

ที่มาของคลังความรูเกี่ยวกับความเปนหญิงชุดเดียวกันของผูสรางและผูชมภาพยนตรตอคําถามที่วา เหตุใดผูสรางจึงมีชุดความรูเปนภาพผูหญิงในรูปแบบอุดมคติแทนที่จะเปน

ผูหญิงในลักษณะอื่น และเหตุใดผูชมจึงมีมุมมองตอผูหญิงในภาพยนตรสอดคลองกับภาพอุดมคติของผูสรางนั้น ดวยแนวคิด hegemony ของ Gramsci ชวยอธิบายไดวา เนื่องจากภาพลักษณของผูหญิงในอุดมคติของสังคมไทยไดถูกครอบงําจากระบบความคิดของชนชั้นสูงมาเปนระเวลายาวนานและตอเนื่อง โดยเผยแพรความคิดที่มีตอผูหญิงผานสื่อตาง ๆ เชน วรรณกรรมประเภทตาง ๆ และระบบการศึกษา เปนตน ภาพลักษณของผูหญิงในความคิดของชนชั้นสูงถูกทําใหเปนความคิดหลักเกี่ยวกับผูหญิงในสังคม ซึ่งไดกลายเปนปทัสถานของสังคมไปในที่สุด

ความคิดหลักเรื่องผูหญิงในรูปแบบอุดมคติจึงเปนปทัสถานของการชี้ขาดความปกติ(nomalizing judgement) ซึ่งสงผลใหเกิดการสรางปทัสถานของการยอมรับความเหมือน (norm ofconformity)4 ตามแนวความคิดของฟูโก นั่นคือ สงผลใหภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติคือส่ิงที่ปกติ สวนผูหญิงที่ออกนอกกรอบอุดมคติจะเปนสิ่งที่ไมปกต5ิ และจะตองถูกทําใหปกติ(normalisation)6 โดยผานการลงโทษผูหญิงที่ออกนอกกรอบอุดมคตินั้น ดังที่ไดยกตัวอยางถึง แมแดงในภาพยนตรเร่ือง “คนจร ฯลฯ” และ ตุม ใน “เร่ืองตลก 69” มาขางตนแลว

นอกจาก “ภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติ” ไดกลายเปนความคิดหลักเกี่ยวกับผูหญิงในสังคมไทยผานทางกระบวนการตาง ๆ ดังที่กลาวมาแลวนั้น ปจจัยที่สําคัญอีกประการหนึ่งที่ทําใหผูสรางภาพยนตรสรางผูหญิงในภาพยนตรตามรูปแบบอุดมคติคือ “ความเปนชาย” ของผูสรางภาพยนตร

ผูสรางภาพยนตรสวนใหญเปนผูชาย โดยเฉพาะผูที่มีบทบาทสูงตอแนวทางของภาพยนตร เชน ผูกํากับภาพยนตร และผูเขียนบทภาพยนตร ลวนเปนชายทั้งสิ้น ซึ่งความเปนชายนี้ชวยใหพวกเขายอมรับความคิดหลักเกี่ยวกับผูหญิงไดงายขึ้น เพราะความคิดหลักที่ครอบงําความเปน

4 สายพิน ศุพุทธมงคล, “คุกกับคน : อํานาจและการตอตานขัดขืน”, 115 ในงานวิจัยของบุญยงค เกศเทศที่ศึกษาสถานภาพของผูหญิงในวรรณกรรมสมัยรัชกาลที่ 1-3 พบวา

สตรีตองประพฤติตนในกรอบของคานิยมที่เปนแนวทางกําหนดพฤติกรรมของสตรี โดยตั้งเปนปทัสถาน(norm) ของสังคมขึ้น มีการยกยองผูหญิงที่ประพฤติอยูในกรอบและตําหนิผูที่ออกนอกเกณฑนี้ ใน วันทนีย วาสิกะสิน และสุนียเหมะประสิทธิ์, สังคมไทยคาดหวังอยางไรกับผูหญิง, 12

6 Caroline Ramazanoglu, Up Against Foucault, 22

90

หญิงนั้นก็ถูกสรางขึ้นมาจากมุมมองของผูชาย เพราะผูที่มีอํานาจในการกําหนดกฎระเบียบทั้งอยางเปนทางการ เชน กฎหมาย หรืออยางไมเปนทางการโดยผานสื่อมวลชนตาง ๆ เชน วรรณกรรมนั้นลวนแลวแตเปนผูชายเชนกัน ซึ่งผูชายโดยสวนใหญจะยอมรับมุมมองของผูชายดวยกันไดอยางราบร่ืน7

ในสวนของผูชมภาพยนตรที่เสมือนใหการยอมรับภาพลักษณของผูหญิงที่ปรากฏในภาพยนตร จนทําใหผูสรางยังคงสรางตัวละครหญิงใหมีภาพลักษณเชนผูหญิงในรูปแบบอุดมคติอยางสืบเนื่อง อาจอธิบายไดดวยแนวคิดของ Denzin ที่วา เนื่องจากผูชม (โดยเฉพาะผูหญิง) ไดผานกระบวนการสอดสองดูแล (Survillance) และการจองมอง (Gaze) มาโดยตลอดทั้งจากสื่อตาง ๆ และจากประสบการณจริงในชีวิต จนซึมซับและยอมรับภาพลักษณของผูหญิงตามอุดมคติของสังคม

ดังนั้นเมื่อผูชมไดเห็นผูหญิงในภาพยนตรในภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติของสังคม โดยเฉพาะผูหญิงที่เปนผูหญิงที่ดีในรูปแบบอุดมคติจะไดรับการยกยองเปนพิเศษ (เชน เมยในภาพยนตรเร่ือง “โคลนนิ่ง คนก็อปปคน” ที่รอดชีวิตมาไดเพราะความเปนคนรักเดียวใจเดียว เปนตน)ในขณะที่ผูหญิงที่ประพฤตินอกกรอบอุดมคติของสังคมจะไดรับการลงโทษ โดยตองพบกับชะตากรรมที่เลวรายหรือตองสูญเสียบางสิ่งบางอยางไป (เชน แมแดงใน “คนจร ฯลฯ” และตุมใน “เร่ืองตลก 69”)

ในขณะที่ผูหญิงซึ่งมีภาพลักษณเปนอีกรูปแบบหนึ่งของความเปนหญิงในอุดมคติ คือมีลักษณะนิสัยที่ไมดีของผูหญิง เชน ข้ีบน ชอบสอดรูสอดเห็น ก็จะไดรับผลตอบแทนไปตามภาพลักษณที่ไมดีนั้น อันเปนสิ่งที่ถูกทําใหเปน “ส่ิงที่รูกันโดยทั่วไป” (taken for granted) ไมใชการลงโทษเปนพิเศษเชนที่ผูหญิงนอกกรอบอุดมคติไดรับ

ภาพลักษณของผูหญิงที่ปรากฎในภาพยนตรอันสอดคลองกับภาพลักษณของผูหญิงที่สังคมคาดหวัง ทําใหผูชมภาพยนตรโดยทั่วไปจึงใหการยอมรับผูหญิงในภาพยนตรโดยไมรูสึกขัดแยงและสงผลตอเนื่องมาถึงการสรางตัวละครหญิงของผูสรางภาพยนตรในที่สุด

7 งานศึกษาของวันทนียและสุนียเรื่องสังคมไทยคาดหวังอยางไรกับผูหญิงพบวา กลุมตัวอยางที่เปนผู

หญิงจะไมเห็นดวยกับความไมเสมอภาคทางเพศ ในขณะที่กลุมตัวอยางที่เปนผูชายโดยทั่วไปยังมีทัศนคติและคานิยมในเรื่องชายเปนใหญกวาหญิง ใน วันทนีย วาสิกะสิน และสุนีย เหมะประสิทธิ์, สังคมไทยคาดหวังอยางไรกับผูหญิง, 84

91

การผลิตซํ้าที่ไมรูจบ ?ผลการศึกษาที่ปรากฏสรางคําตอบวา การผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงจะยังคงเกิดขึ้น

อยางตอเนื่องเรื่อยไปไมรูจบ เนื่องจากผูสรางภาพยนตร (ในฐานะผูสงสาร) ใชกรอบผูหญิงในรูปแบบอุดมคติมาสรางภาพยนตร (ส่ือ) แลวเผยแพรใหแกผูชมภาพยนตร (ผูรับสาร) ซึ่งถูกทําใหยอมรับและปฏิบัติตามอุดมคตินั้นผานกระบวนการสอดสองดูแลและการจองมองสงผลใหความคิดหลักเกี่ยวกับภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติยังคงอยูในสังคม และทําใหผูสรางภาพยนตรในฐานะสมาชิกในสังคมใชกรอบผูหญิงในรูปแบบอุดมคตินั้นสรางภาพยนตรใหผูชมภาพยนตรตอไป เปนวัฏจักรที่ไมส้ินสุด

แตในความเปนจริงแลว กระบวนการผลิตซ้ําผูหญิงในรูปแบบอุดมคติของภาพยนตรไมไดมีภาพที่หยุดนิ่งเชนนั้น Gramsci เสนอวา “ที่ใดมีการครอบงําที่นั่นยอมมีการตอสูดิ้นรนอยูเสมอ”8

ดังนั้นเมื่อมีกลุมในสังคมที่มีอุดมการณขัดแยงกัน ซึ่งอาจจะมีรากฐานมาจากผลประโยชนหรือฐานความรูที่ตางกัน ทําใหคนทุกกลุมตองปฏิบัติการตอสูทางอุดมการณ/วัฒนธรรม เพื่อใหอุดมการณ/วัฒนธรรมของตนเองมีความชอบธรรม เปนการชวงชิงพื้นที่ทางอุดมการณ/วัฒนธรรมที่ไมเคยวางเวนจากการตอสูเลย กลุมใดมีโอกาสชวงชิงพื้นที่ไดมากกวาก็จะทําใหอุดมการณ/วัฒนธรรมนั้นเปนอุดมการณหลัก และมีการผลิตซ้ําอุดมการณนั้นอยางตอเนื่อง9

ดังนั้นการผลิตซ้ําผูหญิงในภาพลักษณอุดมคติอยางตอเนื่องที่ปรากฏจนดูคลายจะกอใหเกิดภาพนิ่งของภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรไทยนั้น แทจริงแลวนาจะมีการตอตานความคิดหลักนี้ตลอดเวลา

นพพร ประชากุล ผูนําแนวคิดสัญศาสตรโครงสรางมาใชศึกษาภาพยนตรชี้วา “ความหมายที่ส่ือในเรื่องเลาไมไดลอกเลียนโลกของความเปนจริงภายนอก แตเร่ืองเลาจําลองโครงสรางบางอยางมาจากอุดมการณทางสังคมซึ่งมีตัวตนอยูในโลกภายนอก”10 ซึ่งชวยอธิบายไดวาภาพลักษณของผูหญิงที่ปรากฏในภาพยนตรนั้น มิไดเปนภาพที่เปนจริงของผูหญิงในสังคมทั้งหมด เพียงแตภาพยนตรสวนใหญไดเลือกที่จะนําเสนอภาพอุดมคติของผูหญิงมาเลา และมีเพียงบางครั้งที่ภาพยนตรจะนําเอาผูหญิงนอกกรอบอุดมคติมาสอดแทรกในเรื่องเลาของตน (แตก็เปนไปภายใตกฎเกณฑที่เขม

8 กาญจนา แกวเทพ, ส่ือสารมวลชน : ทฤษฎีและแนวทางการศึกษา, 1449 กาญจนา แกวเทพ, ศาสตรแหงส่ือและวัฒนธรรมศึกษา, 272-27310 นพพร ประชากุล, แลเนื้อเถือหนังเลมสอง (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมติชน, 2533), 32-33

92

งวดที่ประกอบดวยบทลงโทษจากสังคมเปนสําคัญ) เพื่อปองกันไมให “อุดมการณ” เกี่ยวกับผูหญิงถูกส่ันคลอน (จนกวาอุดมการณนั้นจะเปลี่ยนแปลงมาจากโลกที่เปนจริงเสียกอน)

นอกจากภาพยนตรกระแสหลักที่บางครั้งก็มีการผลิตผูหญิงในลักษณะตอตานกรอบอุดมคติเดิมซึ่งมีใหเห็นตลอดในประวัติศาสตรภาพยนตร11 ยังมีภาพยนตรนอกกระแสที่สรางโดยผูสรางอิสระ ซึ่งกลุมผูสรางเหลานี้มีกรอบความคิดที่หลากหลายและรวมทั้งแนวคิดที่ตอตานรูปแบบของผูหญิงในอุดมคติดวย

เชนเดียวกันผูชมภาพยนตรเองก็มิไดเปนเพียงผูรับโดยปราศจากการตอรองและตอตาน กลุมผูชมมีความหลากหลายทางภูมิหลังและบริบททางสังคมและวัฒนธรรมยอมกอใหเกิดความคิดและทัศนคติที่แตกตางกัน

ทายที่สุดคํากลาวของ Foucault ที่วา “ไมมีอะไรในสังคมที่จะเปลี่ยนแปลงได หากกลไกอํานาจซึ่งอยูกระจัดกระจายครอบคลุมชีวิตประจําวันของคนเราไมถูกเปลี่ยนแปลงกอน” นาจะเปนคําตอบที่มีความหวังใหกับวัฎจักรที่ดูเหมือนไมรูจบของกระบวนการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรไทย…

11 ดูรายละเอียดในงานสารนิพนธของ สุบงกช ชลิตเรืองกุล, “บทบาทผูหญิงในภาพยนตร”, 2535

และงานวิทยานิพนธของ บงกช เศวตามร, “การสรางความเปนจริงทางสังคมของภาพยนตรไทย กรณีตัวละครหญิงที่มีลักษณะเบี่ยงเบนในป พ.ศ. 2528-2530”, 2533

93

บทที่ 5บทสรุป

การศึกษาเรื่อง ผูหญิงในภาพยนตร : กระบวนการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทยนี้ เร่ิมตนจากภาพขาวชะตากรรมอันนาสลดของแมและลูกชายที่เกิดขึ้นจากฐานอุดมคติที่เชื่อมั่นในการเปนผูหญิงที่ดีตามรูปแบบอุดมคติของสังคม ผูเขียนเห็นวาภาพอุดมคติของผูหญิงนั้นถูกผลิตและเผยแพรโดยสื่อมวลชนตาง ๆ เปนสําคัญ ซึ่งผูเขียนใหความสนใจกับส่ือภาพยนตรเปนพิเศษ

เนื่องจากสื่อภาพยนตรนั้นมีพลังในฐานะที่เปนสื่อที่มีทั้งเสียงและภาพ อีกทั้งมีการแสดงฉาก และอุปกรณประกอบฉากที่สมจริง และหากไดชมภาพยนตรในขนบของการชมภาพยนตรที่แทจริง คือการชมในโรงภาพยนตรซึ่งปดไฟมืดและปดเสียงจากภายนอกไมใหเขามารบกวนสมาธิของผูชม ผลกระทบจากการชมภาพยนตรจึงมีคอนขางสูงเมื่อเทียบกับการชมละครโทรทัศน การฟงละครวิทยุที่ผูชมและฟงจะถูกรบกวนจากบรรยากาศรอบขางไดโดยงาย

แมวาในปจจุบันความนิยมของภาพยนตรจะจํากัดลงเหลือเพียงเปนที่นิยมในหมูชนชั้นกลางในเขตเมืองใหญโดยเฉพาะเขตกรุงเทพมหานคร แตภาพยนตรยังคงมีอิทธิพลอยางสูงตอการแสดงรูปแบบอื่น ๆ ไมวาจะเปนละครโทรทัศน ภาพยนตรโฆษณา มิวสิควิดีโอ ซึ่งเปนที่นิยมอยางมากของคนในสังคม แนวคิดตาง ๆ ที่ปรากฏในภาพยนตรจึงถูกสงตอผานการแสดงรูปแบบอื่นไปยังคนในสังคม ดังนั้นจึงอาจกลาวไดวา ภาพยนตรยังคงมีอิทธิพลอยางสูงตอคนในสังคมไทย

ดังนั้นผูเขียนจึงเลือกทําการศึกษาภาพลักษณของผูหญิงที่ถูกผลิตซ้ําในภาพยนตร โดยทําการศึกษาภาพยนตรที่ออกฉายในป พ.ศ. 2542 ทั้ง 9 เร่ือง อันไดแก ภาพยนตรเร่ือง “สวัสดีบานนอก” “ลาระเบิดเมือง” “กําแพง” “แตก 4 รัก โลภ โกรธ เลว” “ดอกไมในทางปน” “โคลนนิ่ง คนก็อปปคน” “เร่ืองตลก 69” “คนจร ฯลฯ”

ในขั้นตนผูเขียนไดทําการทบทวนวรรณกรรมเกี่ยวกับภาพลักษณ สถานภาพ และบทบาทของผูหญิงที่ปรากฏในภาพยนตร รวมทั้งวรรณกรรมเกี่ยวกับงานศึกษาเกี่ยวกับผูหญิงในสังคมไทยควบคูกัน พบวา สังคมมีรูปแบบของภาพลักษณของผูหญิงในอุดมคติและทําการผลิตซ้ํารูปแบบนั้นเร่ือยมาผานทางสื่อตาง ๆ รวมทั้งภาพยนตร

94

พบวารูปแบบของผูหญิงในอุดมคติของสังคมไทยมี 2 รูปแบบหลัก คือ “ความเปนหญิงที่สังคมคาดหวัง” ไดแก ผูหญิงมีความออนโยน ใจดี มีเมตตา เรียบรอย มีความกตัญู ซื่อสัตย ออนแอ ข้ีบน จูจี้ เอาแตใจตัวเอง ใชอารมณมากกวาเหตุผล ชอบสอดรูสอดเห็นเรื่องของคนอื่น เปนตนและ “ผูหญิงที่ดีในอุดมคติ” คือ ผูหญิงที่เปนกุลสตรี ประพฤติตนในกรอบบรรทัดฐานของสังคมและศีลธรรม โดยเฉพาะความประพฤติทางเพศ เคารพและเชื่อฟงพอแม เชื่อฟงและใหเกียรติสามีซึ่งเปนผูปกปองคุมครองตน (เพราะผูหญิงนั้นออนแอ) ใหสามีเปนผูนําและประพฤติตนเปนชางเทาหลังที่ดีมีหนาที่หลักคือดูแลรับผิดชอบงานในบาน การกินอยูของคนในครอบครัว และอบรมเลี้ยงดูลูก

ซึ่งภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทยดังกลาวเกิดขึ้นจากการถายทอดความคิดความเชื่อเกี่ยวกับความเปนผูหญิงมาจากชนชั้นสูงสูชนชั้นกลางและชนชั้นลางผานทางวรรณกรรมของชนชั้นสูงและระบบการศึกษา โดยเฉพาะระบบการศึกษาที่บังคับใหทุกคนในสังคมเรียนรูและยอมรับแนวคิดตาง ๆ ที่ถายทอดมาทางระบบการศึกษา ทําใหแนวคิดเกี่ยวกับภาพลักษณของผูหญิงในสังคมไทยของชนชั้นสูงกลายเปนแนวคิดกระแสหลักในที่สุด

จากการศึกษาภาพยนตรไทยทั้ง 9 เร่ืองที่ออกฉายในโรงภาพยนตรชั้นหนึ่งตลอดป พ.ศ.2542 พบวาภาพยนตรสวนใหญนําเสนอเรื่องราวของผูหญิงชนชั้นกลาง มีเพียงสองเรื่องเทานั้น คือ“กําแพง” และ “นางนาก” ที่นําเสนอเรื่องราวของชนชั้นลาง ซึ่ง “กําแพง” เปนภาพยนตรเพียงเรื่องเดียวที่นําเสนอประเด็นความขัดแยงระหวางชนชั้น

สําหรับอาชีพของตัวละครหญิงนั้นพบวา ตัวละครหญิงหลักในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองลวนมีอาชีพ แตสวนใหญเปนอาชีพบริการซึ่งสังคมมีทัศนคติวาเปนอาชีพของผูหญิง มีเพียงตัวละครหลักในภาพยนตรเร่ือง “โคลนนิ่ง คนก็อปปคน” และ “คนจร ฯลฯ” ที่มีอาชีพแพทย แตกระนั้นชะตากรรมของตัวละครทั้งสองนี้ก็ตองพบกับความเลวรายและถูกกระทําจากตัวละครชาย คนหนึ่งเสียชีวิต (ใน“คนจร ฯลฯ”) อีกคนหนึ่งถูกหมายปองชีวิตแตก็ไดรับการละเวนชีวิตดวยความรักจากผูชาย (ใน“โคลนนิ่ง คนก็อปปคน”)

ลักษณะนิสัยของผูหญิงในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองนั้น พบวามีลักษณะนิสัย 2 รูปแบบที่ปรากฏมากที่สุด คือ ความออนแอ ซึ่งมีสองลักษณะ คือ ความออนแอทางกายภาพ ซึ่งสงผลผูหญิงเรียกรองใหผูชายปกปองคุมครอง และความออนแอทางจิตใจ ซึ่งทําใหผูหญิงตัดสินใจกระทําในสิ่งที่ผิดเพราะทนตอส่ิงเราหรือแรงกดดันไมได อีกลักษณะนิสัยหนึ่งที่พบมากที่สุดคือ ความออนโยน ซึ่งทําใหผูหญิงไดรับความรักและความชื่นชมจากผูชาย สวนลักษณะนิสัยโดยทั่วไปที่พบในตัวละคร

95

หญิง คือ รักสามีและลูก กลาหาญ เด็ดเดี่ยว ขยัน และเอาแตใจตนเอง นอกจากนี้ยังพบวามีตัวประกอบหญิงที่ไมมีอาชีพปรากฏอยูในภาพยนตรแทบทุกเรื่อง

ดานบทบาทของตัวละครหญิง พบวาในภาพยนตร 3 เร่ือง คือ “สวัสดีบานนอก” “นางนาก” และ “เร่ืองตลก 69” ผูหญิงจะเปนตนเหตุแหงปญหาและความขัดแยง ซึ่งมีเพียง “สวัสดีบานนอก” เทานั้นที่ตัวละครหญิงสามารถคลี่คลายปญหาใหจบลงไดดวยดี สวน ”นางนาก” และ “เร่ืองตลก 69” ปมปญหาจบลงดวยความสูญเสียของตัวละครหญิง

ในภาพยนตรอีก 5 เร่ืองที่เหลือนั้น ตัวเอกหญิงลวนเปนผูถูกกระทําโดยมีสาเหตุมาจากผูชายทั้งสิ้น และพบวาภาพยนตร 3 เร่ือง คือ “กําแพง” “ดอกไมในทางปน” “คนจร ฯลฯ” ตัวเอกหญิงถูกทํารายจนเสียชีวิต สวนภาพยนตรเร่ือง “ลาระเบิดเมือง” และ “โคลนนิ่ง คนก็อปปคน” แมวาจะเปนผูถูกกระทําแตตัวเอกหญิงก็มีสวนชวยเหลือตัวเอกชายในการคลี่คลายปญหาลงได และรอดพนจากปญหาและอุปสรรคไดเชนเดียวกับตัวเอกชาย

ตัวละครหญิงในบทบาทของแมตัวเอกหญิงในภาพยนตรเร่ือง “สวัสดีบานนอก” เปนเพียงตัวละครเดียวในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองที่ใชอํานาจแฝงของผูหญิงในครอบครัว ซึ่งในชวงเวลาปกติเธอจะมีบทบาทเพียงแมและเมียที่ดีเทานั้น แตเมื่อครอบครัวเกิดปญหาและผูชายในครอบครัวไมสามารถแกปญหานั้นไดสําเร็จ เธอก็ใชอํานาจแฝงของผูหญิงเพื่อแกปญหาที่เกิดขึ้นกับครอบครัว(และประสบผลสําเร็จ) โดยผูชายในครอบครัวไมตระหนักและรูสึกขัดแยงกับบทบาทการใชอํานาจแฝงของเธอแตอยางใด

สวนตัวละครเอกในภาพยนตรเร่ือง “เร่ืองตลก 69” เปนตัวละครที่มีบุคลิกขัดแยงกับลักษณะทางกายภาพของผูหญิงอยางเดนชัด คือ สามารถเผชิญหนา ตอสูกับผูชาย ทําใหผูชายฆากันตาย กระทั่งฆาผูชายได แตเธอก็ตองพบกับความสูญเสีย และอยากยอนกลับไปเปนผูหญิงปกติเชนเดิม

สําหรับตัวละครชายในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองพบวาสวนใหญมีลักษณะเชนเดียวกับผูชายในอุดมคติ คือ มีความเขมแข็ง แข็งแรง อดทน รักเพื่อน รักเกียรติและศักดิ์ศรี กลาหาญ ชอบใชกําลังและความรุนแรง ตรงไปตรงมา มีเหตุผล เปนผูนํา และมองผูหญิงวาเปนเพศที่ออนแอ นอกจากนี้ยังพบวาผูชายมักเปนตนเหตุแหงปญหาและทําใหผูหญิงที่แวดลอมไดรับความเดือดรอน แตในขณะเดียวกันผูชายก็เปนผูแกไขปญหาที่เกิดขึ้นและพยายามชวยเหลือผูหญิงที่ถูกกระทําเหลานั้นดวย จนอาจกลาวไดวาผูหญิงในภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองนั้นสวนใหญมีชะตากรรมที่ข้ึนอยูกับผูชาย

96

จากผลการศึกษาภาพยนตรทั้ง 9 เร่ืองขางตน สามารถสรุปไดวาภาพของผูหญิงที่ปรากฏในภาพยนตรสวนใหญเปนผูหญิงที่มีภาพลักษณของ “ความเปนหญิงที่สังคมคาดหวัง” และพบวา“นางเอก” ของภาพยนตรสวนใหญเปน “ผูหญิงที่ดีในอุดมคติ” ของสังคม และแมวาในภาพยนตรบางเร่ืองผูสรางจะสรางตัวละครเอกหญิงใหมีลักษณะที่เบี่ยงเบนจากภาพลักษณของผูหญิงในอุดมคติ แตตัวละครหญิงเหลานั้นก็จะถูกลงโทษจากสังคมในลักษณะตาง ๆ

สวนผูสรางภาพยนตรมิไดใหความใสใจเปนพิเศษกับ บุคลิก ลักษณะนิสัยของตัวละครหญิงในภาพยนตรของตนเอง เนื่องจากผูสรางภาพยนตรมิไดใหความสนใจกับแนวคิดเกี่ยวกับสถานภาพและบทบาทของผูหญิงในสังคมแตอยางใด อีกทั้งผูสรางภาพยนตรสวนใหญยังคงเปนชาย และมีแนวคิดอิงอยูกับแนวคิดกระแสหลักของสังคมที่ตองการใหผูหญิงเปนอยางที่สังคมคาดหวัง ผูสรางภาพยนตรจึงยังคงนําเสนอผูหญิงในภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติ

แนวคิดการสรางความเปนจริงทางสังคมตามแนววัฒนธรรมศึกษา แนวคิดความสัมพันธระหวางเพศกับอํานาจของFoucault แนวคิดการสอดสองดูแลและการจองมองของDenzin และแนวคิดการครอบงํา (hegemony) ของ Gramsci อธิบายกระบวนการผลิตซ้ําผูหญิงในภาพยนตรไทยไดวา เร่ิมตนจากความคิดหลักเกี่ยวกับผูหญิงที่สงจากชนชั้นสูงผานทางสื่อตาง ๆ ทั้งที่เปนทางการและไมเปนทางการสามารถครอบงําและเปนอุดมการณหลักเกี่ยวกับความเปนผูหญิงในสังคมไทยได

ซึ่งผูสรางภาพยนตรทั้งในฐานะสมาชิกหนึ่งของสังคมและความเปนชายไดรับเอาผูหญิงในรูปแบบอุดมคตินี้มาใชสรางผูหญิงในภาพยนตรใหแกผูชมภาพยนตรทั้งหลาย และดวยความที่ผูหญิงในรูปแบบอุดมคติในภาพยนตรไทยนั้น ไดผานกระบวนการสรางปทัสถานของการยอมรับความเหมือน (norm of conformity) โดยมีการชี้ขาดความปกติ (normalizing judgement) เปนเครื่องมือบนฐานความคิดที่วาหากสิ่งใดไมปกติก็จะตองถูกทําใหปกติ (normalisation) ดังนั้นผูชมภาพยนตรโดยเฉพาะผูหญิงจึงยอมรับรูปแบบอุดมคติของผูหญิงในภาพยนตรนั้น อันสงผลสะทอนกลับไปยังผูสรางภาพยนตรใหผลิตผูหญิงในภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติอยางตอเนื่อง

ซึ่งกระบวนการทั้งหมดนี้เปนปจจัยหนึ่งที่สงผลใหภาพลักษณของผูหญิงดังกลาวยังคงเปนความคิดหลักเกี่ยวกับความเปนหญิงของสังคมไทยมาอยางตอเนื่อง และสะทอนกลับไปมายังสมาชิกของสังคมและสื่อตาง ๆ ในสังคมรวมทั้งภาพยนตร ใหยอมรับและธํารงไวซึ่งภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติอยางสืบเนื่อง กลายเปนวัฏจักรที่ไมส้ินสุด

97

แตอยางไรก็ตาม การชวงชิงพื้นที่ทางอุดมการณ/วัฒนธรรมนั้นเกิดขึ้นอยูตลอดเวลา ดังนั้นแมวาภาพของกระบวนการผลิตซ้ําภาพลักษณของผูหญิงในภาพยนตรไทยจะดูประหนึ่งวาเปน “ภาพนิ่ง” เพียงไรก็ตาม แทจริงแลวยังคงมีตอตานและตอสูดานอุดมการณแหงความเปนหญิงนี้อยูหากทวาชองทางการตอสูนั้นมีอยูไมมากนักและปจเจกหรือกลุมที่ทําการตอสูก็มีเพียงสวนนอยของสังคมอีกดวย

กระนั้นก็ดี ผูเขียนยังคงมีความเชื่อวาภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติในลักษณะที่สงผลกระทบทางลบตอผูหญิงในสังคมนาที่จะถูกตอตาน และไดรับการเปลี่ยนแปลง แมจะใชเวลานานเพียงใดก็ตาม เพราะโศกนาฎกรรมของชีวิตลูกชายและแมในขาวเล็ก ๆ บนจอโทรทัศนวันนั้น( ซึ่งมิไดเปนเพียงโศกนาฎกรรมเดียวที่เกิดขึ้นจากผลกระทบดานลบจากภาพลักษณของผูหญิงในรูปแบบอุดมคติหากยังมีอีกมากมายหลายกรณี) คงจะเปนแรงบันดาลใจและจุดเริ่มตนใหผูชม (แมจะมีจํานวนเพียงนอยนิดก็ตาม) ตระหนักถึงผลกระทบดานลบที่เกิดขึ้นจากอุดมคติเกี่ยวกับความเปนหญิงที่ครอบงําสังคมไทยอยู เฉกเชนที่ผูเขียนไดรับ.

98

บรรณานุกรม

ภาษาไทยกาญจนา แกวเทพ. การใชส่ือเพื่อสงเสริมความกาวหนาของสตรี. กรุงเทพมหานคร : คณะกรรมการ

สงเสริมและประสานงานสตรีแหงชาติ, 2540.________. ความเรียงวาดวยสตรีกับส่ือมวลชน. กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมหาวิทยาลัยธรรม

ศาสตร, 2543.________. รายงานผลการวิจัย “การใชส่ือเพื่อสงเสริมความกาวหนาของสตรี. สํานักงานปลัดสํานัก

นายยกรัฐมนตรี, 2540.________. ศาสตรแหงสื่อและวัฒนธรรม. กรุงเทพมหานคร : เอดิสันเพรสโปรดักส, 2544.________. ส่ือสองวัฒนธรรม. กรุงเทพมหานคร : มูลนิธิภูมิปญญา, 2539.คณะอนุกรรมการการศึกษา อาชีพ และวัฒนธรรม. รายงานการเรียนรูเชิงสังคมในครอบครัวดานบท

บาทหญิงชาย. ม.ป.ท. , 2535.________. รายงานการวิจัยเรื่องการวิเคราะหบทบาทหญิงชายในหนังสือเรียนภาษาไทยระดับประถม

ศึกษา. คณะกรรมการสงเสริมและประสานงานสตรีแหงชาติ, 2538.จันทนี เจริญศรี. โพสตโมเดิรนและสังคมวิทยา. กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพวิภาษา, 2544.จําเริญลักษณ ธนะวังนอย. ประวัติศาสตรภาพยนตรไทยตั้งแตแรกเริ่มจนสิ้นสมัยสงครามโลกครั้งที่

2. กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2544.________. รายงานการเสริมหลักสูตร เร่ืองบทบาทในการบันทึกสังคมของภาพยนตรไทย.

กรุงเทพมหานคร : โครงการวิจัยเสริมหลักสูตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2535.จุรี วิจิตรวาทการ. “ภาพยนตรไทยและสังคมไทย.” วารสารธรรมศาสตร 13, 3 (กันยายน 2527) :

62-63.ชลิดา เอื้อบํารงจิต. “100ปภาพยนตรในประเทศไทย.” สารคดี 13, 150(สิงหาคม 2540) : 89-92.ไชยรัตน เจริญสินโอฬาร. วาทกรรมกับการพัฒนา. กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพวิภาษา, 2542.ธเนศ วงศยานนาวา. “บทสงทาย ตรรกะของการกดบังคับ : ฟูโกและเฟมินิสต.” รัฐศาสตรสาร 12,

(2529) : 170-171.นิธิ เอียวศรีวงศ. โขน คาราบาว น้ําเนา และหนังไทย. กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมติชน, 2538.

99

________. ปากไกและใบเรือ. กรุงเทพมหานคร : แพรวสํานักพิมพ, 2538.บงกช เศวตามร. “การสรางความเปนจริงทางสังคมของภาพยนตรไทย กรณีตัวละครหญิงที่มี

ลักษณะเบี่ยงเบนในป พ.ศ. 2528-2530.” วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาการสื่อสารมวลชน บัณทิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2533.

บุญรักษ บุญญะเขตมาลา. กระจกกับตะเกียง. กรุงเทพมหานคร : โครงการจัดพิมพคบไฟ, 2542.ปรานี วงษเทศ. เพศและวัฒนธรรม. กรุงเทพมหานคร : มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2534.พรรณราย โอสถาภิรัตน. “นางนาก : การตอรองทางความหมายในภาพยนตรยอดนิยม.” วิทยานิพนธ

ปริญญามหาบัณฑิต สาขามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร,2543.

วันทนีย วาสิกะสิน และสุนีย เหมะประสิทธิ์. สังคมไทยคาดหวังอยางไรกับผูหญิง. กรุงเทพมหานคร :สํานักพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2541.

ศิริพร โคตะวินนท. “ผูหญิงในขบวนการเคลื่อนไหวของประชาชนชายขอบ กรณีศึกษาฝายราษีไศล :หมูบานแมมูนมั่นยืน 2 และ3.” วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต. สาขามานุษยวิทยาบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2543.

ศิวาภรณ พงษสุวรรณ. “คนจรฯลฯ หนังของนักพเนจร อรรถพร ไทยหิรัญ.” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 132(กันยายน 2542) : 95-98.

________. “เฉลิม วงศพิมพ “ลาระเบิดเมือง”.” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 121 (มีนาคม 2542) : 49-53.________. ”แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว องอาจ สิงหลําพอง.” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 124 (พฤษภาคม

2542) : 60-65.________. “นางนาก ของนนทรีย.” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 128 (กรกฎาคม 2542) : 91-95.________. “เปนเอก รัตนเรือง “เร่ืองตลก 69”.” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 136 (พฤศจิกายน 2542) : 92-

98.________. “มานพ อุดมเดช ผูกํากับฝมือเขมกับหนังขน ๆ เร่ือง “ดอกไมในทางปน”.” นิตยสารซีเน

แม็ก 6, 131 (สิงหาคม 2542) : 91-97.________. “เมื่อปดหันมาสวัสดีบานนอก.” นิตยสารซีเนแม็ก 5, 117 (มกราคม 2542) : 92-95.________. “ส่ิงที่อยูหลังกําแพงของถกลเกียรติ วีรวรรณ.” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 120 (มีนาคม 2542) :

70-72.

100

________. “clonning “โคลนนิ่ง คนก็อปปคน”.” นิตยสารซีเนแม็ก 6, 135 (ตุลาคม 2542) : 92.นพพร ประชากุล. แลเนื้อเถือหนัง เลมสอง. กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพมติชน, 2533.สถาบันสตรีศึกษา. “”ผูหญิงกับความรู 2” เอกสารประกอบการประชุมวิชากรประเพณีสตรีศึกษาแหง

ประเทศไทยครั้งที่ 2.” พฤศจิกายน 2543. (อัดสําเนา).สมหมาย ชินนาค. อุตสาหกรรมการทองเที่ยวกับปญหาและผลกระทบตอชุมชนดานการผลิตซ้ําอุดม

การณชายเปนใหญผานพิธีกรรมความเชื่อ กรณีศึกษา : พิธีกรรมความเชื่อเร่ืองผีปะกําของชาวไทย-กวย (สวย) เลี้ยงชาง จังหวัดสุรินทร. เชียงใหม : โรงพิมพมิ่งเมือง, 2541.

สายพิณ ศุพุทธมงคล. “คุกกับคน : อํานาจและการตอตานขัดขืน.” วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิตสาขาวิชามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2542.

สุบงกช ชลิตเรืองกุล. “บทบาทผูหญิงในภาพยนตร.” สารนิพนธปริญญาบัณฑิต สาขาวิชาภาพยนตรและภาพถาย คณะวารสารศาสตรและส่ือสารมวลชน มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร,2535.

ภาษาตางประเทศDenzin, Norman. Cinematic Society : a Voyeur’s Gaze. London : SAGE Publications Ltd,

1995.Ramazanogly, Caroline. Up Against Foucault. London : Routledge, 1993.Turner, Greame. Film as Social Pratice. London : Routledge, 1993.

101

ภาคผนวก

เรื่องยอภาพยนตรไทย พ.ศ. 2542

ภาพยนตรเรื่อง “สวัสดีบานนอก”ผูกํากับภาพยนตร : ธนิตย จิตนุกูลผูเขียนบทภาพยนตร : เลิศ มือทอง (นามแฝง)(ดัดแปลงจากภาพยนตรเร่ือง “เด็ดหนวดพอตา” ผูกํากับภาพยนตร : ไพโรจน สังวรบุตร)

ชีวิตและสมปองเปนนักพัฒนาชนบทที่มาทํางานที่ศูนยวิจัยและสงเสริมการเกษตรที่ตําบลชวนฝน ทั้งสองทําการทดลองทําไรนาสวนผสมตามหลักพระราชดําริ และทําการเผยแพรความรูและจัดอบรมใหกับชาวบาน นอกจากนี้ยังริเร่ิมโครงการสรางอางเก็บน้ําขึ้น เพื่อเก็บน้ําไวใชในการเกษตรและปองกันน้ําทวม ซึ่งกํานัน องคการบริหารสวนตําบล และชาวบานตําบลชวนฝนตางเห็นดวยและใหความรวมมือเปนอยางดี

มะลิกับจุนซึ่งเปนลูกชายผูใหญบานแตงงานกัน โดยที่มะลิตั้งทองกอนแตงงาน กํานันไมพอใจอยางมาก และหามไมใหใครประพฤติตนเชนนี้อีก

กํานันมีลูกสาวสองคน คือ “อาย” ซึ่งเปนครูโรงเรียนประถมในตําบล และ “เอื้อย” ซึ่งทํางานที่บริษัทแหงหนึ่งในกรุงเทพฯและถูกปลดออกจากงาน เอื้อยจึงกลับมาอยูบาน กํานันใหเอื้อยไปอบรมที่ศูนยวิจัยเมื่อเอื้อยเอยปากวาอยากกลับมาอยูบานและทําอาชีพเกษตรกร

ชีวิตหลงรักเอื้อย และเอื้อยเองก็มีความพอใจในตัวชีวิต สวนอายรักกับนัท ซึ่งเปนหลนของกํานันและอาศัยอยูที่บานกํานันมาตั้งแตเด็ก วันหนึ่งอายเกิดตั้งทองขึ้น และไมยอมบอกความจริงวาทองกับใคร กํานันสงสัยวาชีวิตเปนพอเด็กแตอายและชีวิตปฏิเสธ แตกํานันและเอื้อยไมเชื่อ นัทอยากสารภาพกับกํานัน แตอายไมยอมเพราะเกรงวากํานันจะทํารายนัท นัทจึงอางกับกํานันวาตนอยากชวยเหลืออาย จะยอมแตงงานกับอายและรับเปนพอของเด็กในทอง กํานันขอบใจนัทแตไมยอม เพราะอยากใหชีวิตซึ่งกํานันคิดวาเปนพอเด็กที่แทจริงรับผิดชอบอาย

เอื้อยเสียใจที่ชีวิตเปนคนไมดีและตัดสัมพันธกับชีวิต ชีวิตกลุมใจมาก ลอบไปหาอายตอนดึกเพื่อถามความจริง และขอความเห็นใจจากอาย แตคืนนั้นเอื้อยสวมรอยวาตนคืออาย จึงรูความ

102

จริงวาชีวิตรักตนมาก แตยังไมแนใจวาชีวิตไมใชพอของเด็กในทองอายจริงหรือไม กํานันไดยินเสียงชีวิต จึงเอาปนมายิง แตไมโดน

รุงขึ้นชาวบานร่ําลือกันวากํานันยิงชีวิต และไมพอใจที่กํานันทําเชนนั้น เพราะชีวิตกําลังทําดครงการอางเก็บน้ําซึ่งมีประโยชนตอชาวบาน อีกทั้งชาวบานไมคิดวาการตั้งทองของอายเปนเรื่องผิดหรือเลวรายแตอยางใด กลับยินดีที่จะมีงานแตงงานเกิดขึ้นอีก

ยายของมะลิเสียชีวิตกะทันหัน คนทั้งตําบลมารวมงานศพของยายมะลิ รวมทั้ง ชีวิต สมปอง กํานันและครอบครัว ในงานศพเอื้อยแอบไดยินอายบอกกับเด็กนักเรียนของตนวานัทเปนพอของเด็ก เอื้อยจึงมาบอกกํานัน นัทยอมรับ กํานันตักเตือนอายและนัทไมใหประพฤติตัวไมดีเชนนี้อีก

เอื้อยยอมรับรักจากชีวิตแลว แตกํานันยังไมยอมรับไมวาชีวิตจะพยายามมาเจรจาอยางไรก็ตาม แม อาย และเอื้อยจึงรวมกันวางแผนแมทําทีเปนปรารภกับกํานันวากลัวเอื้อยจะคิดทําอะไรตามอารมณ อาจจะคิดหนีตามกันไปกับชีวิตก็ได และใหเอื้อยทําทีเปนเก็บเสื้อผาใสกระเปาเดินทางสวนอายก็เขามาบอกกํานันวาเอื้อยกําลังเก็บของของจะหนีไปกับชีวิต กํานันจึงตกหลุมพราง กลัววาเอื้อยจะหนีไปจริง ๆ จึงยอมอนุญาตใหชีวิตแตงงานกับเอ้ือยในที่สุด

ภาพยนตรเรื่อง “ลาระเบิดเมือง”ผูกํากับภาพยนตร : เฉลิม วงศพิมพผูเขียนบทภาพยนตร : เฉลิม วงศพิมพ

ในการบุกเขาจับกุมเลาซูนักคายาเสพติดระดับโลกของหนวยคอมมานโดอันมี แดง หนุยและออฟ เปนแกนหลัก (นอกจากนี้ทั้งสามคนยังเปนเพื่อนสนิทกันอีกดวย) มี กอง (ซึ่งเปนคนสนิทของสส.ธรรมคุณซึ่งเปนผูติดตอซ้ือขายยาเสพติดกับเลาซูมานาน) เปนสายใหกับหนวยคอมมานโดเนื่องจากครั้งหนึ่งกองเคยถูกหนุยจับระหวางไปรับยาเสพติดใหสส.ธรรมคุณ หนุยยื่นขอเสนอใหกองมาเปนสายใหหนวยคอมมานโดเพื่อที่จะไมตองติดคุก(อันจะสงผลใหนองสาวคนเดียวของตองไปอยูสถานเลี้ยงเด็กกําพรา - กองจึงยอมตกลงเปนสายใหหนวยคอมมานโด)

ในการจับกุมคร้ังนั้นตัวแทนของสส.ธรรมคุณถูกระเบิดเสียชีวิต แตกระเปาเงินและเอกสารของตัวแทนผูนี้ตกอยูในมือของกอง สวนเลาซูถูกจับกุมได

103

ตอมาเกิดการจับตัวประกันบนขบวนรถไฟเพื่อตอรองใหปลอยเลาซู หนวยคอมมานโดเขาไปชวยตัวประกันในรถไฟ แตปรากฏวา แดงทรยศฆาหนวยคอมมานโดคนอื่นตายรวมทั้งออฟแตหนุยหนีรอดมาได

สส.ธรรมคุณเปนผูจางแดงใหกระทําการดังกลาว เพื่อนําตัวเลาซูมาฆาทิ้ง เปนการตัดชองทางที่ตํารวจจะสาวเรื่องราวมาถึงตัวสส.ธรรมคุณ แตหนุยมีcdที่บันทึกเหตุการณบนรถไฟที่จะยืนยันไดวาแดงทรยศ ซึ่ง cd นี้อยูในหัวรถจักรที่ใชลากขบวนรถไฟที่ถูกจี้ และทางตํารวจไดนําหัวรถจักรไปเก็บไวที่โกดังแลว หนุยจึงขอใหจอม (นางพยาบาลที่ถูกจี้เปนตัวประกันและเปนตัวกลางติดตอระหวางผูรายกับตํารวจ) ไปเอา cd มาจากหัวรถจักร

ในขณะเดียวกัน กอง ถูกสส.ธรรมคุณจับไดวาเปนสายใหหนวยคอมมานโด และสส.ธรรมคุณยังจับตัวนองสาวกองไว กองตอรองวาจะนํากระเปาเอกสารที่มีหลักฐานมัดตัวสส.ธรรมคุณมาแลกกับนองสาว แตทั้งคูตางหักหลังกันและกัน นองสาวกองยังคงตกอยูในเงื้อมมือสส.ธรรมคุณ

แดงตามลาหนุยและจอม รวมทั้งกองดวย ทายที่สุดกองชวยนองสาวได แตก็ยังถูกแดงตามลาพรอม ๆกับหนุยและจอม ทั้งสี่คนหลบเขาไปอยูในอาคารหลังหนึ่ง หนุยคิดแผนการณใหจอมเปด cd ฉายออกจอภาพที่ติดตั้งอยูดานนอกอาคาร ทําใหตํารวจรูความจริงวาแดงคือผูรายตัวจริงไมใชหนุยและจอมอยางที่แดงกลาวหา

หนุยและกองรวมมือกันตอสูกับแดงและพวก ในที่สุดหนุยฆาแดงไดสําเร็จ โดยมีกองชวยเหลือ

ระหวางนั้นเองกระเปาเอกสารใบนั้นไดถูกสงถึงอธิบดีกรมตํารวจ (โดยกอง) ซึ่งไดนํากําลังไปจับกุมตัวสส.ธรรมคุณ แตปรากฏวาทายที่สุดศาลยกฟองคดีคายาเสพติดของสส.ธรรมคุณ เหตุเพราะหลักฐานในกระเปาเอกสารยังไมหนักแนนเพียงพอ… หนุยรําพึงวาเพื่อนของเขาตายฟรี ในขณะที่คนเลวยังคงลอยนวลอยู…

104

เรื่องยอภาพยนตรเรื่อง “กําแพง”ผูกํากับภาพยนตร : ถกลเกียรติ วีรวรรณผูเขียนบทภาพยนตร : กษิดินทร แสงวงค และศุภชัย สิทธิอําพรพรรณ

กันตเปนลูกรัฐมนตรีที่สนับสนุนโครงการสรางทางดวนขั้นที่ 2 (ซึ่งเปนผูรับเหมาโครงการเปนพอของเมยแฟนกันต - แตกันตเพิ่งรูวาเมยกําลังมีแฟนใหม) โครงการนี้จะสรางบนพื้นที่ของชุมชนพัฒนารวมใจที่ไพลินอาศัยอยู แตชาวบานไมยอมยายออกจากบานของตน

กันตมาเจอไพลินที่ผับที่ไพลินเปนเด็กเสิรฟ ทั้งคูหลงรักกันตั้งแตแรกเจอ กันตตามไปหาไพลินที่ชุมชนโดยไมรูวาชุมชนกําลังถูกไลที่โดยพอของตนเอง กันตเขากันไดดีกับคนในชุมชนยกเวนสิทธิ์ที่หลงรักไพลินอยู

กันตชวยชาวบานสรางกําแพง ที่ชาวบานรวมกันสรางขึ้นเพื่อกันไมใหนายทุนและเจาหนาที่ของรัฐเขามาไลที่ชาวบานได คืนวันฉลองกําแพงกันตข้ึนไปรองลําตัดเกี้ยวไพลินบนเวที และถูกสิทธิ์เปดโปงวาเขาเปนลูกของรัฐมนตรีเจาของความคิดโครงการทางดวนนี้ ชาวบานขับไลกัน ขณะเดียวกันมีนักขาวทําขาวนี้ออกเผยแพรทางโทรทัศน พอและแมของกันตจึงหามไมใหกันตคบหากับไพลินและไปที่ชุมชนอีก เชนเดียวกันชาวบานในชุมชนตางพากันโกรธแคนกันตเพราะคิดวามาสอดสองใหพอของตน รวมทั้งไพลินเองก็ถูกชาวบานรังเกียจเพราะเขาใจวาไพลินเห็นแกเงิน ฐานะและสถานภาพทางครอบครัวของกันตมากกวาเห็นแกชุมชน

กันตยืนยันความรักที่ตนมีตอไพลิน จนไพลินรับปากไปงานเตนรําที่แมกันตจัดขึ้น ตามคําเรียกรองของแมกันต ในงานเตนรําไพลินแสดงใหเห็นวาเธอสามารถทํากิจกรรมที่คนในสังคมของกันตทําไดเปนอยางดี (คือ การเตนรํา) แมวาจะถูก แมกันต เมยและพี่ชายเมยเยาะเยยถากถางที่เปนคนชั้นลางและมีฐานะยากจนก็ตาม

ในงานเตนรําสิทธิ์เขามาตามไพลินกลับชุมชน และมีเร่ืองชกตอยกับพี่ชายเมย สิทธิ์พลั้งมือในการปองกันตัวโดยแทงพี่ชายเมยจนถึงแกความตาย สวนชาวบานในชุมชนที่ตั้งใจมาชวยสิทธิ์ที่มาตามไพลินกลับบานก็กอเหตุบุกเขามาในงานเตนรํา และถูกตํารวจเขามาสลายการชุมนุม

การที่พี่ชายเมยถูกสิทธิ์ฆาตาย ทําใหพอกันตตัดสินใจจางคนไปวางเพลิงชุมชนดวยการทําไฟฟาใหลัดวงจร แตไพลินมาเห็นเหตุการณจึงถูกจับขังไวในโรงเรียนเด็กเล็กในชุมชน สวนกันตซึ่งพยายามจะเตือนใหชาวบานรูก็ถูกลูกนองสิทธิ์ซอมจนสลบไป

105

พลบค่ําไฟฟาลัดวงจรกอใหเกิดไฟไหมชุมชนอยางรุนแรง กันตฟนจากสลบเขาไปชวยยายของไพลิน และตามหาไพลินจนเจอชวยไพลินออกมา แตถูกกองเพลิงลอมรอบเกือบเสียชีวิตจากการพยายามหนีกองไฟแตสิทธิ์มาชวยไวได แตสิทธิ์เองก็เสียชีวิตเพราะแกสระเบิดขณะวิ่งหนีตํารวจอยูบนหลังคา

ไพลินและกันตถูกไฟลอมไวอีกครั้ง กันตพยายามทุบกําแพงที่รวมกันสรางขึ้นนั้นเพื่อหาทางหนีออกไป ไพลินจะเขาไปหยิบเครื่องมือชางใหกันต แตเมื่อเปดประตูก็ถูกไฟโหมเขาใส และเสียชีวิตในที่สุด กันตเสียใจมากจนยอมฆาตัวตายในกองเพลิง…

เรื่องยอภาพยนตรเรื่อง “แตกสี่ รัก โลภ โกรธ เลว”ผูกํากับภาพยนตร : องอาจ สิงหลําพองผูเขียนบทภาพยนตร : มนตศักดิ์ เกษศิรินเทพ และธีระธร สิริพันธวราภรณ

อิฐ น้ํา นอย และเดียวเปนเพื่อนสนิทกันตั้งแตเด็ก น้ําและนอยเปดรานอาหารรวมกันโดยมีเดียวซึ่งตั้งใจจะสอบตํารวจมาทํางานเปนเด็กเสิรฟ น้ําและเดียวชอบพอกัน ในขณะที่ทั้งนอยและอิฐก็หลงรักน้ําเชนเดียวกัน

วันหนึ่งอิฐเดินทางมาจากตางจังหวัดอางวาจะมาหางานทําในกรุงเทพ น้ําและนอยจึงชวนใหอิฐทํางานที่รานอาหารของตน แตความจริงนั้นอิฐทําการปลนรถขนเงินที่ตางจังหวัดรวมกับเพื่อนอีก 2 คน คือ แจค และบิ๊ก แตแจคเชิดเงินที่ปลนไดหนีไป บิ๊กโกรธมากและจะฆาอิฐดวยเพราะคิดวาอิฐรวมมือกับแจค อิฐหนีมาได และหนีเขากรุงเทพมาที่รานของน้ําและนอยนั่นเอง

บิ๊กตามมาจับตัวนอยเพื่อใหอิฐเอาเงินสวนแบงมาให แตอิฐเอาเงินสวนแบงใหน้ําและนอยไปใหเดียวนําไปใชหนี้รานพอเดียวที่กําลังจะถูกยึดขณะเดียวกับที่พอเดียวปวยหนัก โดยที่เดียวคิดวาเปนเงินของน้ําและนอย อิฐจึงไมมีเงินไปชวยนอย

เดียวตัดสินใจไปชวยนอย อิฐตามไป เดียวฆาบิ๊กตาย สวนนอยตกลงมาจากโครงสะพานรถไฟโดยที่อิฐชวยไมทัน ขณะนั้นเองรถไฟกําลังแลนเขามา เดียวตัดสินใจโดดเขาไปรับนอยจนตนเองถูกรถไฟทับขาขาด

เหตุการณคร้ังนั้นทําใหเดียวพลาดโอกาสที่จะเปนตํารวจทั้ง ๆ ที่สอบไดแลว แตกลับตองติดคุกเพราะฆาบิ๊กอีกดวย สวนอิฐถูกแจคหลอกใหมาทํางานกับสส.อํานาจโดยอางวาจะหาทางชวยเดียวให

106

เดียวเผอิญอยูในรถนักโทษที่นักโทษพยายามหนีและฆาผูคุมตาย แตเดียวหนีออกมาไดและไปทํางานเปนมือปนรับจางอยูกับ”เฮีย” ซึ่งเคยอยูคุกหองเดียวกันกับเดียว และเดียวเคยชวยชีวิตไว สวนอิฐก็ทํางานใหสส.อํานาจเพื่อหาเงินมารักษานอย ซึ่งจากเหตุการณคร้ังนั้นทําใหนอยมีอาการทางประสาทตองอยูในโรงพยาบาลประสาท ทั้งอิฐและน้ําไปเยี่ยมนอยเปนประจํา

วันหนึ่งขณะที่เดียวสังหารเปาหมาย ไดพบกับน้ําและอิฐโดยบังเอิญ พรอม ๆ กับที่บริวารของเปาหมายไลยิงทั้งสามคน ทั้งสามคนหนีไปได อิฐตอวาเดียวที่หายตัวไปโดยไมติดตอเพื่อน ๆและมาทํางานเปนมือปนรับจาง เดียวโทษวาความเลวรายที่เกิดขึ้นทั้งหมดเปนเพราะอิฐ เดียวตัดความสัมพันธกับอิฐ

แจคแอบขโมยน้ํามันเถื่อนของสส.อํานาจไปขาย อิฐจับไดและเตือนใหแจคเลิกทํา แจคยุสส.อํานาจวาอิฐเปนสายใหตํารวจ สส.อํานาจใหแจคจัดการฆาอิฐ แจคจางเดียวใหฆาอิฐ เดียวไมทํา แจคจึงฆา “เฮีย” ลูกพี่เดียว และตามฆาทั้งอิฐ เดียว น้ํา และนอย แตในที่สุดอิฐฆาแจคไดแตก็ถูกแจคยิงตายเชนกัน เดียวตามไปฆาสส.อํานาจเพื่อแกแคนใหอิฐ เดียวฆาสส.อํานาจไดสําเร็จแตก็ถูกตํารวจยิงตาย เหลือเพียงเพื่อนสองคนคือน้ําและนอยซึ่งมีอาการดีข้ึน

เรื่องยอภาพยนตรเรื่อง “นางนาก”ผูกํากับภาพยนตร นนทรีย นิมิตรบุตรผูเขียนบทภาพยนตร วิศิษฐ ศาสนเที่ยง

นางนากอยูกินกับพอมากจนตั้งทอง พอมากถูกหมายเรียกไปเปนทหาร และบาดเจ็บจากการรบถูกนําไปรักษาตัวกับสมเด็จพุทธาจารย (โต) ที่วัดระฆัง บางกอก สวนนางนากและลูกเสียชีวิตระหวางคลอด

วิญญาณนางนากและลูกไมไปผุดไปเกิด แตยังคงอาศัยอยูในบานเพื่อรอคอยพอมากชาวบานหวาดกลัววิญญาณนางนากมาก ประกอบกับมีคนที่ในหมูบานเสียชีวิตโดยร่ําลือกันวาเปนฝมือของผีนางนาก

เมื่อพอมากกลับมาบานก็ใชชีวิตรวมกับผีนางนากและลูก ทิดอ่ําเพื่อนพอมากคนหนึ่งมาเตือนพอมากวานางนากตายไปแลว พอมากไมเชื่อ และบอกใหนางนากฟง ในคืนนั้นเองทิดอ่ําคอหักและจมน้ําตายโดยไมชัดแจงวาเปนการกระทําของนางนากหรืออุบัติเหตุ

107

หลังการตายของทิดอ่ํา ชาวบานบางกลุมที่หวาดกลัวนางนากไดจัดหาหมอผีชาวกวยใหมาปราบนางนาก และชายฉกรรจอีกกลุมหนึ่งวางแผนจะเผาบานและผีนางนากและลูกที่อยูในบานนั้น หลวงพอจึงมาบอกพอมากดวยตัวเอง วาพอมากกําลังอยูกับผีนางนากและลูก แตพอมากไมเชื่อ

เย็นวันนั้นพอมากซอมบันไดและทําขวานลม ขณะที่กมเก็บขวานเกิดสะกิดใจในคําเตือนของเจาอาวาส จึงกมลงมองลอดหวางขาของตนตามคําแนะนําของหลวงพอเพื่อพิสูจนความจริง พอมากจึงเห็นสภาพที่แทจริงอันทรุดโทรมรกรางของบาน และรูวานางนากและลูกตายไปแลวจริง ๆ

พอมากตกใจอยางมาก วิ่งหนีกระเซอะกระเซิงมาที่วัดเพื่อพึ่งใบบุญของพระ แตนางนากไมกลัวเกรงพระ ตามมาเรียกรองใหพอมากกลับไปอยูกับตน พอมากเกือบจะโอนออนตอคํารองขอของนางนาก แตหลวงพอเรียกเตือนสติไวได ขณะนั้นหมอผีชาวกวยขุดนางนากขึ้นจากหลุมเพื่อเจาะเอากระโหลกหนาผากนางนาก นางนากจึงกลับไปยังศพของตนที่ปาชา

ชาวบานนําความที่หมอผีจะเจาะเอาหนาผากกะโหลกของนางนากมาบอกหลวงพอ พอมากไดยินเขาก็รีบรุดไปยังปาชาเพื่อปกปองศพนางนากเมียรักของตน พอมากเขาทํารายหมอผีกอนที่จะทุกกะโหลกนางนาก แตพอมากก็ถูกสมุนของหมอผีทํารายและจับตัวไว

ขณะที่หมอผีกําลังทุกกะโหลกนางนากนั้น หลวงพอเขามาขัดจังหวะทําใหนางนากเขาสิงรางหมอผี และสะกดใหหมอผีทุบกะโหลกตนเองจนตาย ขณะนั้นเองสมเด็จพุทธาจารย (โต) รูดวยญาณถึงเรื่องราวของพอมากและผีนางนาก จึงเดินทางมาโปรดนางนาก เทศนานางนากจนสํานึกผิดและละความยึดมั่นถือมั่นในตัวพอมากลง ดวยการยอมใหสมเด็จพุทธาจารย (โต) สะกดวิญญาณนางนากดวยการเจาะกะโหลกหนาผาก สวนพอมากบวชใหแกนางนากและลูก

เรื่องยอภาพยนตรเรื่อง “ดอกไมในทางปน”ผูกํากับภาพยนตร : มานพ อุดมเดชผูเขียนบทภาพยนตร : มานพ อุดมเดช

ลพเปนมือปนรับจาง มีแฟนชื่อ ดลใจ เพิ่งเริ่มต้ังครรภ แตยังไมไดแตงงานกัน ลพมีเจานายชื่อเฮียลอ และมีเพื่อนมือปนชื่อสวนและนิด

วันหนึ่งเฮียลอรับงานจากเสี่ยเคี้ยงใหสวนและลพทํา โดยลพตองไปรับเฮโรอีนจากเชียงใหมมาสงใหเสี่ยเคี้ยง แตเสี่ยเคี้ยงถูกลูกคาคือ อาเฟยและแดง ชาลี เบี้ยว ไมยอมจายเงินสดแต

108

จะจายเปนเช็คเงินสด ทําใหเสี่ยเคี้ยงขอตอรองกับลพจายเงินที่เหลือเปนเช็คเงินสด แตลพไมยอมและไมสงของให

เสี่ยเคี้ยงสั่งใหลูกนองไปเอาของจากลพ ลูกนองเส่ียเคี้ยงไปที่บานลพแตไมเจอลพเจอแตดลใจ จึงบังคับใหดลใจบอกที่อยูของลพ บังเอิญมีโทรศัพทเขามาดลใจหลอกวาเปนลพโทรมา แตลูกนองเสี่ยเคี้ยงจับไดจึงซอมดลใจ ดลใจตอสูและแทงลูกนองเสี่ยเคี้ยงคนหนึ่ง ดลใจจึงถูกซอมและแทงจนตาย

ลพกลับบานมาพบศพดลใจ เขาซื้อชุดแตงงานมาเปนของฝากใหดลใจ ลูกนองเสี่ยเคี้ยงวกกลับมายิงลพ และเอาเฮโรอีนไป ลพไมตายแตบาดเจ็บสาหัส

ปรากฏวาเมื่อเสี่ยเคี้ยงสงมอบเฮโรอีนใหอาเฟย เฮโรอีนกลับกลายเปนคอฟฟเมต เสี่ยเคี้ยงคิดวาเปนฝมือของลพ จึงใหลูกนองไปตามฆาลพที่โรงพยาบาล เฮียลอปกปองลพ

สวนซึ่งเอาเงินคาจางไปเลนมาและเสียจนหมดตัว ถูกบังคับจากเจามือรับแทงใหฆาเฮียลอ และนําเฮโรอีนของจริงมาใหได สวนใหมือปนชื่อหนามฆาเฮียลอ นิดสืบจนรูวาหนามเปนคนฆาเฮียลอจึงตั้งใจจะไปฆาลางแคน แตเมื่อไปถึงหนามไดถูกฆาตายไปแลว นิดพบหลักฐานวาสวนมีสวนเกี่ยวของกับหนาม จึงโทรศัพทมาฝากขอความเตือนใหลพระวังสวน สวนนิดถูกตํารวจชื่อหมวดสนับยิงตาย

เสี่ยเคี้ยงยอมใหความรวมมือกับตํารวจในการสอบสวนเรื่องยาเสพติดแลกกับการไดรับความคุมครอง ทางตํารวจสงหมวดสนับมาคุมครองเสี่ยเคี้ยง

สวนตามไปเอาเฮโรอีนกับลพ และพยายามฆาลพ แตลพรูทันและฆาสวนกอน ลพตามฆาลูกนองเสี่ยเคี้ยงทั้ง 3 คน ที่ฆาดลใจ และพบวาลูกนองเสี่ยเคี้ยงนั่นเองที่เปนคนสับเปลี่ยนเฮโรอีน

ลพตั้งใจจะฆาเสี่ยเคี้ยง เสี่ยเคี้ยงเลาความจริงทั้งหมดเรื่องอาเฟยและแดง ชาลี ใหลพฟงลพจึงไมฆาเสี่ยเคี้ยง แตเสี่ยเคี้ยงกลับถูกอาเฟยและแดง ชาลีฆาตาย ลพฆาอาเฟยและแดง ชาลี ไดแตเกือบถูกหมวดสนับจับตัวได ลพหลอกวาถูกยิง จนหนีรอดมาได แตในที่สุดหมวดสนับก็ตามมาฆาลพที่บานของลพนั่นเอง

109

เรื่องยอภาพยนตรเรื่อง “โคลนนิ่ง คนกอปปคน”ผูกํากับภาพยนตร : ปติ จตุรภัทรผูเขียนบทภาพยนตร : มนตศักดิ์ เกษศิรินเทพ

นิวัฒนชวยเหลือเมยจากอุบัติเหตุในงานแสดงสินคาคอมพิวเตอร ซึ่งนิวัฒนไปเปดรานและเมยกําลังเขาไปซักถามขอมูลจากนิวัฒน เมยพานิวัฒนไปรักษาบาดแผลที่โรงพยาบาลซึ่งตนเปนแพทยฝกหัดอยู ปรากฎวาหมอวิทยาเจาของไขนําเลือดของนิวัฒนไปใชในการโคลนนิ่งมนุษยรวมกับเลือดของคนอื่น ๆ อีก 6 คน ซึ่งผูอํานวยการโรงพยาบาลไดใหทุนดร.จอรจ เบิรนในการทําโคลนนิ่งมนุษยโดยหวังจะนําอวัยวะตาง ๆ ของมนุษยโคลนนิ่งมาใชเปลี่ยนใหกับคนไขที่ตองการเปลี่ยนอวัยวะ ซึ่งดร.จอรจไมรูวัตถุประสงคนี้ของผูอํานวยการโรงพยาบาล

ดร.จอรจโคลนนิ่งมนุษยไดทั้งหมด 7 คน ตั้งชื่อวา B1-B7 มนุษยโคลนนิ่งของนิวัฒนคือB7 ซึ่งมีนิสัยกาวราวชอบการทําลายและความรุนแรง มนุษยโคลนนิ่งทั้งเจ็ดเติบโตอยางรวดเร็วกวามนุษยปกติมาก

วันหนึ่ง B7 ฆามนุษยโคลนนิ่งอีกหกคนตายหมด หมอวิทยาตองการฆา B7 แตดร.จอรจหามไว B7 ถูกกักขังไวจนมีอายุเทานิวัฒน ผูอํานวยการโรงพยาบาลสั่งใหหมอวิทยาทําการผาตัดหัวใจของ B7 มาทดลองเปลี่ยนใหคนไข แตดร.จอรจซ่ึงรูจุดประสงคที่แทจริงแลวและกําลังเกลี้ยกลอมนิวัฒนใหชวยเหลือเขาไดรับโทรศัพทรายงานจากเพื่อนรวมงานของเขาเสียกอน ดร.จอรจจึงมาชวย B7ไดทัน ระหวางที่เขาพา B7 หลบหนี รถเกิดเสียหลักพลิกคว่ํา กอนที่เขาจะเสียชีวิต เขาไดใหแผนดิสกที่บรรจุขอมูลของนิวัฒนใหกับ B7

B7 ติดตามดูนิวัฒนและครอบครัว จนเมยซึ่งไดคบหาเปนคูรักกับนิวัฒนแลวมาพบเขาโดยบังเอิญและคิดวา B7 คือนิวัฒน B7ไดมีโอกาสใชเวลารวมกับเมย ซึ่งนิวัฒนเองไมคอยมีเวลาใหเมยมากนักเพราะเขาทํางานหนักตลอดเวลา B7มีความสุขกับการใชเวลารวมกับเมย และตองการเขาสวมรอยแทนที่นิวัฒน

คืนหนึ่ง B7 มาลอบฆานิวัฒนแตไมสําเร็จ นิวัฒนจึงรูวามีมนุษยโคลนนิ่งที่เกิดจากเขาจริงๆ นิวัฒนชวนออบซึ่งเปนเพื่อนรวมงานเดินทางไปหาดร.จอรจ แตถูกกลลวงจาก B7 ใหเขาแยกตัวออกจากออบ และ B7เขาสวมรอยเปนนิวัฒนแทนเขา นิวัฒนตัวจริงพยายามจะแจงความ แตตํารวจไมเชื่อ

110

B7 ขังแมของนิวัฒนไว และฆาออบตาย นอกจากนั้น B7 ยังไดฆาหมอวิทยาและผูอํานวยการโรงพยาบาลอีกดวย นิวัฒนรถคว่ําเนื่องจากถูกสมุนของผูอํานวยการโรงพยาบาลจับผิดตัว นิวัฒนหลบหนีจากรถพยาบาลที่ผูอํานวยการโรงพยาบาลสงไปรับมาได กอนจะหลบหนีเขาเห็นหนาของหมอวิทยาและผูอํานวยการโรงพยาบาลดวย

นิวัฒนเตือนเมยไดทัน และพาเมยหนี B7 มาได นิวัฒนเลาเรื่อง B7 ใหเมยฟงและเผอิญเห็นรูปถายของดร.จอรจ หมอวิทยา และผูอํานวยการโรงพยาบาลในหองของเมย เมยจึงเลาความสัมพันธของคนทั้งสามใหนิวัฒนฟง และบอกใหนิวัฒนรูวาผูอํานวยการโรงพยาบาลหายตัวไปหลายวันแลว นิวัฒนขอรองใหเมยเขาไปคนหาขอมูลเร่ืองการโคลนนิ่งจากหองผูอํานวยการเพื่อเปนหลักฐานสงไปใหตํารวจ

B7 รูวาเมยรูความจริงเกี่ยวกับตัวเขาแลว และลอบตามเมยกับนิวัฒนไปที่โรงพยาบาลเมยสามารถfaxขอมูลเร่ืองโคลนนิ่งใหแกตํารวจไดสําเร็จ แตถูก B7 จับตัวไปที่หองทดลองโคลนนิ่งเดิม ตํารวจเขาคนบานนิวัฒนและชวยแมนิวัฒนไดสําเร็จ นิวัฒนตามไปชวยเมย นิวัฒนยิงฉมวกทะลุตัว B7ไปถูกถังแกส ฉมวกตรึงตัว B7 ไวกับถังแกสซ่ึงรั่วเพราะฉมวก เมยถูก B7 ยึดตัวไวขอรองให B7 ปลอยตนไป เพราะตนไมไดรัก B7 แตรักนิวัฒน และบอก B7วา B7ไมสามารถแทนที่นิวัฒนได B7ยอมปลอยตัวเมยไป และบีบหลอดไฟใหแตกเพื่อใหแกสระเบิดจนตัวเองตายในที่สุด

เรื่องยอภาพยนตรเรื่อง “เรื่องตลก 69”ผูกํากับภาพยนตร : เปนเอก รัตนเรืองผูเขียนบทภาพยนตร : เปนเอก รัตนเรือง

ตุมถูกปลดออกจากงานเนื่องจากสภาพเศรษฐกิจตกต่ํา แตในวันรุงขึ้นตุมต่ืนมาพบกลองมามาที่บรรจุเงินสดอยูถึง 1 ลานบาท ตุมตัดสินใจเก็บเงินนั้นไว

ตอมามีชายสองคนมาเคาะประตูหองตุมและถามถึงกลองมามา ตุมโกหกวาไมมี ทั้งสองคนซอมตุม แตตุมตอสูและฆาคนทั้งสองตายโดยบังเอิญ ตุมซอนศพคนทั้งสองไว

เงินในกลองมามาคือเงินคาลมมวยที่ครรชิต (เจาของคายมวยและหัวหนาของชายทั้งสองที่ตุมฆาตาย ทั้งยังเปนคนรับทําพาสปอรตและวีซาปลอดอีกดวย) ตองนําไปมอบใหเสี่ยโตง (ซึ่งเปนเจานายของตุม) ที่หองเบอร 9 ซึ่งอยูชั้นเดียวกับหองของตุม แตบังเอิญเบอรหองของตุมคือเบอร 6นั้น มักจะหอยหัวตกลงกลายเปนเลข 9 ทุกครั้งที่ประตูถูกกระแทกปด ดังนั้นเบิ้มและนอยที่ตุมฆา

111

ตายจึงวางกลองมามาผิดหองแทนที่จะเปนหองเบอร 9 ของครรชิต แตกลับเปนหองเบอร 6 ของตุมแทน

ตุมตัดสินใจจะนําเงินที่ไดหนีไปเร่ิมตนชีวิตใหมที่ตางประเทศ จึงไปทําพาสปอรตปลอมกับครรชิต ระหวางที่ตุมไมอยูในหอง ครรชิตสงสมุนอีกสองคนมาตามหาเบิ้มและนอยที่หายไปพรอมกับเงิน ทั้งสองถามวัยรุนคนหนึ่งจึงรูวาเบิ้มและนอยหายเขาไปในหองของตุม จึงแอบเขาไปในหองตุม บังเอิญเพจเจอรในตัวของนอยดังขึ้น ทั้งสองจึงหาศพของนอยและเบิ้มเจอ และโทรศัพทไปรายงานครรชิตตามที่ตนเขาใจวาตุมเปนนกตอของเสี่ยโตงที่ลวงเบิ้มกับนอยมาฆาและเชิดเงินไป ทั้งยังตองการจะฆาครรชิตดวย ครรชิตจึงใหทั้งสองกลับมาเตรียมการรับมือกับเสี่ยโตงที่คายมวย

เมื่อทั้งสองคนออกจากหองตุมบังเอิญสมุนของเสี่ยโตงชื่อสัมพันธเห็นทั้งสองใสเสื้อวอรมปกชื่อคายมวยครรชิต สัมพันธจึงแอบเขาไปในหองตุม บังเอิญตุมกลับจากซื้อหีบหวายเพื่อใสศพเบิ้มสัมพันธเขาไปแอบในตูเสื้อผา ขณะที่ตุมกําลังเอาศพเบิ้มลงหีบนั้น ตํารวจหนุมซึ่งอาศัยอยูในแฟลตเดียวกับตุมขอใชหองตุมเปนทางผานเพื่อเขาไปจับกุมวัยรุนที่เสพยาเสพติดอยูที่หองขาง ๆ บังเอิญเห็นศพที่ตุมซอนไว จึงจะจับกุมตุม แตไดยินเสียงขึ้นไกปนของสัมพันธ จึงเปดตูเสื้อผาออกเพื่อเขาจับกุม สัมพันธและตํารวจจึงยิงเขาใสกันจนเสียชีวิตทั้งคู

ตุมลากศพตํารวจและสัมพันธไปเก็บไวในหองน้ํา พอดีเพ็ญซึ่งเปนภรรยาของตํารวจที่เสียชีวิตนี้มาเคาะประตูหองขอยืมน้ําปลา ตุมไมใหเขาและรับปากวาจะเอาไปใหที่หองเอง เพ็ญเขาใจไปวาตุมกําลังรวมรักอยูกับแฟนจึงยอมไปรอที่หอง ตุมออกจากหองไปซื้อหีบหวาย พรอมทั้งแวะเอาน้ําปลาไปใหเพ็ญ

ระหวางที่ตุมไมอยูนั้น เพื่อนสัมพันธข้ึนมาตามหาสัมพันธโดยโทรศัพทเขามือถือสัมพันธจึงไดรูวาสัมพันธอยูในหองตุม เมื่อเขาไปเห็นศพสัมพันธและเขาใจผิดวาตํารวจแอบอยูหลังประตูหองน้ําจึงยิงตํารวจซ้ํา และโทรไปรายงานเสี่ยโตงวาครรชิตหักหลัง เสี่ยโตงเรียกเพื่อนสัมพันธกลับไปนัดหมายการแกแคนครรชิต

ตุมกลับมาพรอมหีบหวายอีกสองใบ เพ็ญเอาน้ําปลามาคืนตุมพอดี และถือวิสาสะเขามาในหอง เดินไปจนถึงหนาหองน้ํา ตุมเงื้อมีดเพื่อฆาเพ็ญ พอดีเพ็ญหยุดเดินและเขาใจไปวาแฟนตุมยังอยู ตุมรับสมอางวายังอยูในหองน้ํา เพ็ญจึงยอมออกนอกหองไป และเรียกเพื่อน ๆ มาแอบดูตุมกับแฟน ขณะที่ตุมเช็ดเลือดในหองน้ําขางศพตํารวจ เพ็ญเขาใจวาตุมรวมรักกับแฟน เมื่อตุมลากตํารวจออกมาจากหองน้ํา เพ็ญจึงเขาใจไปวาตุมเปนชูกับแฟนตนจึงเปนลมลมพับไป

112

ตุมไปหาเพื่อนคนหนึ่งเพื่อขอยืมรถ พอดีเพื่อนกําลังจะฆาตัวตายเพราะถูกแฟนหนุมทิ้งตุมจึงชวนเพื่อนใหไปดวยกัน ตุมขนหีบหวายที่ใสศพทั้งหมดไปทิ้งที่บึงสาเหลาตามที่ไดยินจากเพ็ญวามีฆาตกรเอาศพไปทิ้งที่บึงสาเหลาและไมมีใครจับได

ตุมไปเอาพาสปอรตกับตามเวลาที่นัดกันไว ครรชิตวางแผนใหลูกนองจับตุมไปที่หองเบอร 9 ของเสี่ยโตง ลูกนองฆาเพื่อนตุมตาย และจับตัวตุมไป แตตุมฆาลูกนองครรชิตคนนี้ไดในขณะที่เขากําลังรองไหดวยความคิดถึงแมเมื่อไดฟงเพลงลูกทุงเพลงหนึ่งซึ่งแมของตนชอบมาก

ครรชิตและโตงมาพบกันตามนัดหมาย ครรชิตพูดเรื่องที่ตุมฆาลูกนองของเขา โตงไมเชื่อวาตุมซึ่งเปนผูหญิงจะฆาใครได ครรชิตและโตงตางถูกสมุนของฝายตรงขามจี้ดวยปน ระหวางนั้นตํารวจหลายนายไดเขามาลอมจับครรชิต โตง และพวกไว ทั้งหมดตางจอปนเขาหากัน

ตุมกลับมาที่อพารทเมนต ตุมเจอเพ็ญที่หนาลิฟท เพ็ญจินตนาการวาเอาลาบซึ่งทําจากอวัยวะเพศชายของแฟนตนใหตุมกิน พอรูสึกตัวก็ตบตีตุมในลิฟต เมื่อลิฟตมาถึงชั้นที่ตุมอยู ทั้งสองไดยินเสียงปนดังมาจากหองของตุม ครรชิต โตง และพวก ยิงตอสูกับตํารวจ จนทุกฝายเสียชีวิตหมด เนื่องจากตกใจเสียงโทรศัพทในหองตุมที่ดังขึ้น ตุมเขาไปรับโทรศัพท ปรากฎวาเปนโทรศัพทลามกที่โทรมาที่หองตุมเปนประจํา

ตุมตัดสินใจเอาเงินไปทิ้งน้ํา และเดินทางกลับบานที่ตางจังหวัด

เรื่องยอภาพยนตรเรื่อง “คนจร ฯลฯ”ผูกํากับภาพยนตร : อรรถพร ไทยหิรัญผูเขียนบทภาพยนตร : อรรถพร ไทยหิรัญ

เปนเรื่องราวของแดง ชายหนุมผูวิกลจริตจากเหตุการณที่ชูของแมฆาพอแมและนองสาวของตนเองตายหมด เขารูสึกผิดที่ไมไดเขาไปชวยพอแมและนองสาวทั้ง ๆ ที่เขาเองก็อยูในที่เกิดเหตุดวย หลังความตายของคนในครอบครัวแดงใชชีวิตอยูใตสะพาน บนทางเทา และริมถนนในลักษณะของคนวิกลจริต

เจี๊ยบเปนนักศึกษามหาวิทยาลัยแหงหนึ่ง มีครอบครัวที่คอนขางมีฐานะ ในวันตรุษจีนขณะที่เจี๊ยบไปเรียนที่มหาวิทยาลัย คนงานพมาสองคนในบานของเจี๊ยบไมยอมทํางานบานเพราะเห็นวาเปนวันหยุดของตน จึงทะเลาะกับนองชายซึ่งดาวาคนงานทั้งสองอยางรุนแรง คนงานทั้งสองเขาทํารายนองชาย พอแมของเจี๊ยบเรียกตํารวจมาจับคนงานพมาทั้งสองไป

113

คนงานทั้งสองถูกตํารวจซอม แตหลบหนีออกจากที่คุมขังในโรงพักได และกลับไปที่บานเจี๊ยบเพื่อแกแคน แตไมมีใครอยูบานเพราะพอแมนองชายและนองสาวของเธอไปบานญาติเนื่องในวันตรุษจีน มีเพียงเจี๊ยบที่กลับมาจากมหาวิทยาลัย เธอจึงถูกคนงานพมาทั้งสองฆาขมขืน ระหวางนั้นแดงอยูหนาบานเจี๊ยบและเห็นเหตุการณแตคิดวาเจี๊ยบถูกพอทําโทษที่กลับบานดึกจึงไมไดเขาชวยเหลือ

หลังจากนั้นครอบครัวของเธอก็กลับมาบาน แดงพยายามทักทวงไมใหครอบครัวเจี๊ยบเขาไปในบาน แตไมมีใครสนใจ คนงานพมาทั้งสองคนฆานองชายเจี๊ยบและพยายามฆาพอแมและนองสาวของเจี๊ยบ มีตํารวจผานมาแดงพยายามบอกตํารวจวามีเหตุรายในบานเจี๊ยบ แตตํารวจไมเชื่อเพราะเห็นวาแดงเปนคนบา แดงตัดสินใจเขาชวยเหลือครอบครัวเจี๊ยบดวยตนเอง เพราะคิดวานองสาวและแมของเจี๊ยบคือนองสาวและแมของตนเอง

ตํารวจมาถึงเมื่อแดงจัดการกับคนรายทั้งสองไดแลว และถูกตํารวจทํารายเนื่องจากคิดวาเปนผูทํารายครอบครัวเจี๊ยบ ครอบครัวเจี๊ยบตองหามไว ตํารวจขอใหพอเจี๊ยบบอกกับผูบังคับบัญชาของตนและผูส่ือขาววาตนเปนผูใหความชวยเหลือครอบครัวเจี๊ยบไมใชแดง โดยใหเหตุผลวา แมจะบอกวาแดงเปนผูชวยเหลือตัวจริง แดงก็จะไมไดรับประโยชนอะไรเลยรวมทั้งตัวเขาดวย หากพอเจี๊ยบบอกวาเขาคือผูที่เขามาชวยเหลือ เขาก็จะมีผลงาน สวนครอบครัวเจี๊ยบก็จะไดรับการดูแลอยางดีจากเขาตอไป สวนแดงเดินจากไปพรอมคําพูดติดปากเนื่องจากความนอยใจแมของเขา “แดงจะไมกลับมาเหยียบที่นี่อีก”

114

ประวัติผูวิจัย

ชื่อ-สกุล นางสาวพนิดา หันสวาสดิ์ประวัติการศึกษา

พ.ศ. 2536 ปริญญาวารสารศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาภาพยนตรและภาพถายมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร

พ.ศ. 2544 ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร