Prijs 1,00

Art.

Nr.

962

22 8

4 V

06N

L

In de gespecialiseerde aquariumzaakzal men u graag adviseren en verdergaande

literatuur aanbevelen. Daar zijn eveneens de overige delen verkrijgbaar uit de reeks

"WAT-HOE-WAAROM?"over andere onderwerpen op het gebied van de aquaristiek.

UW SPECIAALZAAK

25

AquariumwaterWAT – HOE – WAAROM?

MET DE EIGENSCHAPPENVAN EEN BIOTOOP

AQUARIUMWATERMET DE EIGENSCHAPPEN

VAN EEN BIOTOOPook u kunt aan de hoge eisen voldoendoor de waterkwaliteit met de omvan-grijke testserie van JBL te bewakenen het water met de JBL verzorgings-producten in stand te houden.Op de voorafgaande pagina’s heb-ben wij een overzichtsschema af-gedrukt waarin u alle met behulpvan de JBL Tests gemeten waardenvan uw aquarium kunt notoren. Bijiedere parameter hebben wij aan-gegeven welke waarden wij voorhet met succes houden van eenaquarium aanbevelen. In geval datde door u gemeten waarden hiervanafwijken (te laag of te hoog), vindt udaarnaast een overzicht van geschikteverbeteringsmaatregelen met behulpvan JBL Verzorgingsproducten. Hetoverzichtsschema is eveneens gratisverkrijgbaar bij uw dierenspeciaal-zaak en u kunt het downloaden (ganaar www.jbl.de). Een service vanJBL: U krijgt van ons een uitvoerigeinterpretatie van de in uw aquarium

gemeten waarden als u deze inhet JBL online laboratoriumopgeeft. Dat is heel gemakke-

lij: website www.jbl.de oproepen, opde menubalk links "online Labor"aanklikken en dan de instructies volgen.

Een aquarium kan als een miniatuur ecosy-steem worden beschouwd dat in principe aandezelfde wetten onderworpen is als de ecosy-stemen in de vrije natuur. Wegens het kleineformaat van de biotoop aquarium en het tenopzichte van de grootte relatief grote aantalvissen dat er in leeft, kunnen bepaalde bioche-mische processen echter in het voor- of nadeelvan andere de overhand krijgen en onderomstandigheden het evenwicht in de minibio-

toop aquarium verstoren. Om dit te voorko-men, moet de aquariumhouder regulerendingrijpen om de biotoop in een voor vissen enplanten bevorderlijk evenwicht te houden.Voorwaarde voor iedere regulerendemaatregel is echter een precieze kennisvan de concentratie van bepaalde stoffendie representatief zijn voor bepaalde bio-chemische processen die zich in het watervoordoen.

1

1. INLEIDING

MET RESEARCH VOOROP...

Uitgegeven doorJBL GmbH & Co.KGD- 67141 Neuhofen/Pfalzwww.jbl.de

4e herziene uitgave 2009Inhoud: Dr. Rainer Keppler, hoofdbioloog bij JBLLayout: akzenta PR, D-53797 Lohmar

Inhoud Blz.1. Inleiding 1 - 22. De hardheid van water 2 - 53. De zuurgraad van water (pH) 6 - 74. Stikstofverbindingen 8 - 115. Fosfor- & siliciumverbindingen 12 - 166. Zware metalen 16 - 177. Het verband tussen de factoren 18 - 198. Het Calcium- en magnesiumgehalte 20 - 219. JBL test sets 22 - 2910. Tabel: professionele wateranalyses 30 - 3111. JBL overzichtsschema 32 - 3312. JBL literatuur 34

Metresearch voorop

Een aquarium kan als een miniatuur ecosy-steem worden beschouwd dat in principe aandezelfde wetten onderworpen is als de ecosy-stemen in de vrije natuur. Wegens het kleineformaat van de biotoop aquarium en het tenopzichte van de grootte relatief grote aantalvissen dat er in leeft, kunnen bepaalde bioche-mische processen echter in het voor- of nadeelvan andere de overhand krijgen en onderomstandigheden het evenwicht in de minibio-

toop aquarium verstoren. Om dit te voorko-men, moet de aquariumhouder regulerendingrijpen om de biotoop in een voor vissen enplanten bevorderlijk evenwicht te houden.Voorwaarde voor iedere regulerendemaatregel is echter een precieze kennisvan de concentratie van bepaalde stoffendie representatief zijn voor bepaalde bio-chemische processen die zich in het watervoordoen.

1

1. INLEIDING

MET RESEARCH VOOROP...

Uitgegeven doorJBL GmbH & Co.KGD- 67141 Neuhofen/Pfalzwww.jbl.de

4e herziene uitgave 2009Inhoud: Dr. Rainer Keppler, hoofdbioloog bij JBLLayout: akzenta PR, D-53797 Lohmar

Inhoud Blz.1. Inleiding 1 - 22. De hardheid van water 2 - 53. De zuurgraad van water (pH) 6 - 74. Stikstofverbindingen 8 - 115. Fosfor- & siliciumverbindingen 12 - 166. Zware metalen 16 - 177. Het verband tussen de factoren 18 - 198. Het Calcium- en magnesiumgehalte 20 - 219. JBL test sets 22 - 2910. Tabel: professionele wateranalyses 30 - 3111. JBL overzichtsschema 32 - 3312. JBL literatuur 34

Metresearch voorop

Volgens de Duitse norm DIN 19640 verstaat menonder de hardheid van water het gehalte aanaardalkali-ionen dat in het water aanwezig is. Daar-bij wordt een onderscheid gemaakt tussen:2

2. DE HARDHEID VAN WATER

Hier biedt het testprogramma van JBL hetideale "gereedschap" voor een gerichte con-trole van alle belangrijke biochemische pro-cessen in de minibiotoop aquarium en levertbetrouwbare informaties die u in staat stellenzo nodig gerichte voorzorgsmaatregelen tenemen. Met deze brochure willen wij u op deeerste plaats een kort overzicht geven vande belangrijkste biochemische en biologi-sche processen en hun wisselwerking in hetaquarium. Als begeleidende informatie wij-zen wij u telkens bij de betreffende tekstop de controlemogelijkheden met deJBL test sets die in het laatstegedeelte van brochure naderworden verklaard.

Van een heel enkele uitzondering afgezien,worden aquariums overwegend gevuld met lei-dingwater dat wordt gewonnen uit grondwaterof uit oppervlaktewater dat oorspronkelijkeveneens uit het grondwater afkomstig is.Grondwater is namelijk niets anders dan waterdat eens in de vorm van neerslag op de bodemis gevallen en na verloop van tijd tot in de diepgelegen lagen van de bodem en de ondergrondis gesijpeld. De hardheid van water wordt daar-door veroorzaakt dat het regenwater, dat CO2bevat als gevolg van het feit dat het in contactkomt met de atmosfeer, op zijn weg door deverschillende aard- en gesteentelagen minera-len uit deze lagen oplost. Afhankelijk van hetsoort gesteente, waar het water doorheen sij-pelt totdat het zich in de vorm van grondwaterop een ondoorlaatbare plek verzamelt, en detijd dat het op die plaats verblijft, verschilt deresulterende hardheid van het water. Zie afb. 1.

BIS 2CM SCHICHTHÖHE

3

Water is een heel bijzondere stof.Regenwater komt bijvoorbeeld inrivieren of in het grondwaterterecht en neemt behalve minera-len ook een aantal organische stof-fen op die het water veranderen.Afhankelijk van zijn herkomst heeftieder natuurlijk water geheel individueleeigenschappen. Een voorbeeld hiervan, datbovendien goed zichtbaar is, is het mengen van "witen zwart water" in het amazonegebied, de natuurlijke biotoopvan veel van onze aquariumvissen en –planten.

Een carbonaathardheid (aangegeven met KH):De bovengenoemde calcium- en magnesiumio-nen zijn niet als zuivere ionen in het water aanwe-zig maar als opgeloste zouten, bv. calcium- ofmagnesiumcarbonaat, -sulfaat of -chloride. Dehoeveelheid aardalkali-ionen die in de vorm vancarbonaat aanwezig is, wordt carbonaathardheidgenoemd.Gewoonlijk is de KH lager dan de GH. In sommigegevallen, bv. in enkele wateren in Zuid-Oost Azië,komt het voor dat alle calcium- en magnesiumio-nen als carbonaten aanwezig zijn en dat het waterdaarnaast nog andere ionen, bv. natrium ofkalium, eveneens opgelost in de vorm van carbo-naat, bevat, zodat de KH dan hoger is dan de GH.Met behulp van onderstaand schema willen we ditverduidelijken. Zie afb. 2.

Totale hardheid (aangegeven met GH):de totale hoeveelheid van alle in het water opgelo-ste aardalkali-ionen, waaronder calcium- enmagnesiumionen. Andere, minder vaak voorko-mende ionen worden buiten beschouwing gelaten.

Waterhardheid in centraal Europaen in de tropen:

Het grootste gedeelte van het

leidingwaterin Duitsland

Het water in veel tropischegebieden

Ca./Mg

HCO3

Ca./Mg

HCO3

K/Na CI/SO4

K/Na CI/SO4

Totale hoeveelheid in hetwater opgeloste zouten

Meetbaar als GH

Meetbaar als KH

Afb. 2

Afb. 1.Regenwater

CO2

Grondwater

CO2 - houdend regenwater doordringt verscheidene lagen van de bodem en wordt daarbij verrijkt met minerale bestanddelen en stoffen die de waterhardheid verhogen.

De hardheid van water beïnvloedt de organische functies van vissen en planten. Vissen en planten die afkomstigzijn uit een streek met natuurlijk zacht water voelen zich niet thuis

in bijzonder hard water.

Leidingwater

Karperzalmengeven de voorkeur aan zachter water.

Volgens de Duitse norm DIN 19640 verstaat menonder de hardheid van water het gehalte aanaardalkali-ionen dat in het water aanwezig is. Daar-bij wordt een onderscheid gemaakt tussen:2

2. DE HARDHEID VAN WATER

Hier biedt het testprogramma van JBL hetideale "gereedschap" voor een gerichte con-trole van alle belangrijke biochemische pro-cessen in de minibiotoop aquarium en levertbetrouwbare informaties die u in staat stellenzo nodig gerichte voorzorgsmaatregelen tenemen. Met deze brochure willen wij u op deeerste plaats een kort overzicht geven vande belangrijkste biochemische en biologi-sche processen en hun wisselwerking in hetaquarium. Als begeleidende informatie wij-zen wij u telkens bij de betreffende tekstop de controlemogelijkheden met deJBL test sets die in het laatstegedeelte van brochure naderworden verklaard.

Van een heel enkele uitzondering afgezien,worden aquariums overwegend gevuld met lei-dingwater dat wordt gewonnen uit grondwaterof uit oppervlaktewater dat oorspronkelijkeveneens uit het grondwater afkomstig is.Grondwater is namelijk niets anders dan waterdat eens in de vorm van neerslag op de bodemis gevallen en na verloop van tijd tot in de diepgelegen lagen van de bodem en de ondergrondis gesijpeld. De hardheid van water wordt daar-door veroorzaakt dat het regenwater, dat CO2bevat als gevolg van het feit dat het in contactkomt met de atmosfeer, op zijn weg door deverschillende aard- en gesteentelagen minera-len uit deze lagen oplost. Afhankelijk van hetsoort gesteente, waar het water doorheen sij-pelt totdat het zich in de vorm van grondwaterop een ondoorlaatbare plek verzamelt, en detijd dat het op die plaats verblijft, verschilt deresulterende hardheid van het water. Zie afb. 1.

BIS 2CM SCHICHTHÖHE

3

Water is een heel bijzondere stof.Regenwater komt bijvoorbeeld inrivieren of in het grondwaterterecht en neemt behalve minera-len ook een aantal organische stof-fen op die het water veranderen.Afhankelijk van zijn herkomst heeftieder natuurlijk water geheel individueleeigenschappen. Een voorbeeld hiervan, datbovendien goed zichtbaar is, is het mengen van "witen zwart water" in het amazonegebied, de natuurlijke biotoopvan veel van onze aquariumvissen en –planten.

Een carbonaathardheid (aangegeven met KH):De bovengenoemde calcium- en magnesiumio-nen zijn niet als zuivere ionen in het water aanwe-zig maar als opgeloste zouten, bv. calcium- ofmagnesiumcarbonaat, -sulfaat of -chloride. Dehoeveelheid aardalkali-ionen die in de vorm vancarbonaat aanwezig is, wordt carbonaathardheidgenoemd.Gewoonlijk is de KH lager dan de GH. In sommigegevallen, bv. in enkele wateren in Zuid-Oost Azië,komt het voor dat alle calcium- en magnesiumio-nen als carbonaten aanwezig zijn en dat het waterdaarnaast nog andere ionen, bv. natrium ofkalium, eveneens opgelost in de vorm van carbo-naat, bevat, zodat de KH dan hoger is dan de GH.Met behulp van onderstaand schema willen we ditverduidelijken. Zie afb. 2.

Totale hardheid (aangegeven met GH):de totale hoeveelheid van alle in het water opgelo-ste aardalkali-ionen, waaronder calcium- enmagnesiumionen. Andere, minder vaak voorko-mende ionen worden buiten beschouwing gelaten.

Waterhardheid in centraal Europaen in de tropen:

Het grootste gedeelte van het

leidingwaterin Duitsland

Het water in veel tropischegebieden

Ca./Mg

HCO3

Ca./Mg

HCO3

K/Na CI/SO4

K/Na CI/SO4

Totale hoeveelheid in hetwater opgeloste zouten

Meetbaar als GH

Meetbaar als KH

Afb. 2

Afb. 1.Regenwater

CO2

Grondwater

CO2 - houdend regenwater doordringt verscheidene lagen van de bodem en wordt daarbij verrijkt met minerale bestanddelen en stoffen die de waterhardheid verhogen.

De hardheid van water beïnvloedt de organische functies van vissen en planten. Vissen en planten die afkomstigzijn uit een streek met natuurlijk zacht water voelen zich niet thuis

in bijzonder hard water.

Leidingwater

Karperzalmengeven de voorkeur aan zachter water.

4In Duitsland wordt de hardheid van water uitgedrukt in Duitse gra-den (°d). Met behulp van de afgebeelde omrekeningstabel kunt udeze eenheid met andere gebruikelijke meeteenheden vergelijken.

gevolg van deze eigenschap blijft de pH in aquari-ums met matig hard of hard water aanzienlijk con-stanter dan in aquariums met extreem zacht water.Als water met een hoge carbonaathardheid bijvo-orbeeld met een kleine hoeveelheid zuur wordtvermengd, gebeurt op het eerste gezicht helemaalniets. De carbonaathardheid heeft het zuur gebon-den en dus onschadelijk gemaakt. Als gevolg vanhet zuur is alleen de totale carbonaathardheid ietsgedaald. Wanneer dezelfde hoeveelheid zuur ech-ter aan water wordt toegevoegd met zeer weinig ofgeen carbonaat, zal de pH waarde onmiddellijkdrastisch dalen en gaan de vissen dood. In delaatste jaren is men er daarom toe overgegaancarbonaathardheid met "zuurbindend vermogen”aan te geven.

Om het aquarium tegen een dergelijke onvoorzi-ene instorting van de zuurtegraad (plotselinge aan-zienlijke daling van de pH) te "verzekeren”, advise-ren wij om de carbonaathardheid bij minstens 4 - 5°d te houden. In streken met bijzonder zacht lei-dingwater kan iedere gewenste hardheid met hetJBL product AquaDur plus op eenvoudige wijzeworden ingesteld. Door JBL AquaDur plus aanhet water toe te voegen, wordt bovendien een bij-zonder gunstige ionenverdeling in het waterbereikt, waardoor het grotendeels vergelijkbaar ismet de wateren in de gebieden van herkomst.In veel gevallen is het water uit te kraan te hardvoor het houden of kweken van bepaalde vissoor-ten. Door toepassing van een geschikt wateront-hardingsfilter (ionenwisselaar) of een omgekeerdosmose-apparaat kan men zelf water bereidenzonder hardheid of, in het geval van een omge-keerd osmosesysteem, water dat zelfs bijna geenschadelijke stoffen bevat. Richt u voor meer infor-matie tot uw aquariumzaak. Het resulterendewater moet vervolgens door toevoeging van denodige hardheid op het peil worden gebracht dateen bepaalde vissoort nodig heeft. Voor dit doel isJBL AquaDur plus zeer geschikt. Met name ingebieden waar met schadelijke stoffen in het waterrekening moet worden gehouden is een behande-

Het nauwkeurig aanhouden van de in de natuurlijke leefomgeving voorkomende waterhardheid is een eerstevereiste voor het succesvol kweken van tropische vissen.

5Omrekeningstabel voor eenheden van waterhardheid

Totale hardheid Aardalkali- Aardalkali- Duitse ppm Engelse Franseionen ionen graden CaCO3 graden gradenmmol/l mval/l °d °e °f

1 mmol/lAardalkali-ionen 1,00 2,00 5,50 100,00 7,02 10,001 mval/lAardalkali-ionen 0,50 1,00 2,80 50,00 3,51 5,001 Duitse graad 0,18 0,357 1,00 17,80 1,25 1,781 ppm CaCO3 0,01 0,020 0,056 1,00 0,0702 0,101 Engelse graad 0,14 0,285 0,798 14,30 1,00 1,431 Franse graad 0,10 0,200 0,560 10,00 0,702 1,00

Zuurbindendvermogen1 mmol/l - 2,78 4,94 61,0Duitsegraden 1°d 0,36 - 1,78 21,8Franse graden1° TAC 0,20 0,56 - 12,3Waterstofcar-bonaat 1 mg/l 0,016 0,046 0,08 -

Zuurbin-dend ver-mogen

(mmol/l)

Duitsegraden

(°d)

Fransegraden(TAC)

Waterstof-carbonaat

(mg/l)

Carbonaat-hardheid

Water wordt, wat de hardheid betreft,gewoonlijk in vier groepen ingedeeld:minder dan 7 °d zacht watervan 7 tot 14 °d matig hard water

van 14 tot 21 °d hard watermeer dan 21 °d zeer hard water

Dat bekent niet dat het niet mogelijk is om vissenen planten in water met een hogere hardheid tehouden, maar in dat geval is het absoluut noodza-kelijk dat alle andere waterwaarden optimaal

gehouden worden. De carbonaathardheid is debelangrijkste voorwaarde voor een stabiele water-huishouding in het aquarium. Met name eengevaarlijke daling van de pH waarde wordt doorhet feit dat de carbonaathardheid in staat is omzuren te "bufferen" met succes voorkomen. Als

Desondanks verdient het aanbeveling om voor een carbonaathardheid

tussen 5 en 15 °d en een totale hardheid tot ca. 20 °d te zorgen.

Een zekere hardheid van het water wordt bin-nen tamelijk brede onder- en bovengrenzendoor de meeste vissen en planten getolereerd.

SOMMIGE HOUDEN VAN HARD!

Wat de vissen betreft, is het zo dat broedsel en jonge vis-sen zich minder gemakkelijk aan hun omgeving kunnenaanpassen dan volwassen vissen. Bij het kweken van vis-sen is het daarom belangrijk om de in de vakliteratuurvoor iedere soort apart aangegeven waterwaarden nauw-keurig aan te houden.

Een typisch voor-beeld van populairesiervissen die devoorkeur geven aanhard water zijn dekleurrijke bewonersuit het Malawi-enTanganyikameer. Detypische kenmerkenvan deze meren zijnhun alkalische pHen een KH die hogeris dan de GH.

Met JBL AquaDurMalawi/Tanganyika kunt u deze eigen-

schappen nabootsen in uw aquarium.

ling met omgekeerde osmoseen vervolgens met JBL Aqua-Dur plus zeer aan te bevelen.Voor het meten van KH en GHheeft JBL de overeenkomstigetest sets beschikbaar.

Het geleidingsvermogenIn water opgeloste zouten geven water de mogelijk-heid stroom te geleiden, om precies te zeggen: hoemeer opgelost zout het water bevat, des te meerstroom het geleidt. Om het zoutgehalte van water temeten, heeft men een zogenoemde resistiviteits- ofgeleidingsmeter nodig. De eenheid van geleidings-vermogen is microsiemens, afgekort µS. Gewoonlijkis het geleidingsvermogen van water grotendeels hetgevolg van de zouten die zich in de voor de hardheidvan het water verantwoordelijke stoffen bevinden.Daarbij is 1 graad Duitse hardheid ongeveer gelijkaan een geleidingscoëfficient van 33 µS Bij watermet een totale hardheid van bijvoorbeeld 10° Duitsetotale hardheid kan men dus uitgaan van een gelei-dingscoëfficient van tenminste 330 µS. Over hetalgemeen is de geleidingscoëfficient echter ietshoger wegens de andere, eveneens in het watervoorkomende zouten. Een hoog nitraatgehalte of hettoedienen van keukenzout zijn vaak de redenen vaneen verhoogde geleidingscoëfficient in het aquarium.Bij het verzorgen van vissen uit gebieden metextreem zacht en zoutarm water is het belangrijk omhet geleidingsvermogen te meten om osmotischebelastingen op grond van een te hoog zoutgehalteuit te sluiten.

4In Duitsland wordt de hardheid van water uitgedrukt in Duitse gra-den (°d). Met behulp van de afgebeelde omrekeningstabel kunt udeze eenheid met andere gebruikelijke meeteenheden vergelijken.

gevolg van deze eigenschap blijft de pH in aquari-ums met matig hard of hard water aanzienlijk con-stanter dan in aquariums met extreem zacht water.Als water met een hoge carbonaathardheid bijvo-orbeeld met een kleine hoeveelheid zuur wordtvermengd, gebeurt op het eerste gezicht helemaalniets. De carbonaathardheid heeft het zuur gebon-den en dus onschadelijk gemaakt. Als gevolg vanhet zuur is alleen de totale carbonaathardheid ietsgedaald. Wanneer dezelfde hoeveelheid zuur ech-ter aan water wordt toegevoegd met zeer weinig ofgeen carbonaat, zal de pH waarde onmiddellijkdrastisch dalen en gaan de vissen dood. In delaatste jaren is men er daarom toe overgegaancarbonaathardheid met "zuurbindend vermogen”aan te geven.

Om het aquarium tegen een dergelijke onvoorzi-ene instorting van de zuurtegraad (plotselinge aan-zienlijke daling van de pH) te "verzekeren”, advise-ren wij om de carbonaathardheid bij minstens 4 - 5°d te houden. In streken met bijzonder zacht lei-dingwater kan iedere gewenste hardheid met hetJBL product AquaDur plus op eenvoudige wijzeworden ingesteld. Door JBL AquaDur plus aanhet water toe te voegen, wordt bovendien een bij-zonder gunstige ionenverdeling in het waterbereikt, waardoor het grotendeels vergelijkbaar ismet de wateren in de gebieden van herkomst.In veel gevallen is het water uit te kraan te hardvoor het houden of kweken van bepaalde vissoor-ten. Door toepassing van een geschikt wateront-hardingsfilter (ionenwisselaar) of een omgekeerdosmose-apparaat kan men zelf water bereidenzonder hardheid of, in het geval van een omge-keerd osmosesysteem, water dat zelfs bijna geenschadelijke stoffen bevat. Richt u voor meer infor-matie tot uw aquariumzaak. Het resulterendewater moet vervolgens door toevoeging van denodige hardheid op het peil worden gebracht dateen bepaalde vissoort nodig heeft. Voor dit doel isJBL AquaDur plus zeer geschikt. Met name ingebieden waar met schadelijke stoffen in het waterrekening moet worden gehouden is een behande-

Het nauwkeurig aanhouden van de in de natuurlijke leefomgeving voorkomende waterhardheid is een eerstevereiste voor het succesvol kweken van tropische vissen.

5Omrekeningstabel voor eenheden van waterhardheid

Totale hardheid Aardalkali- Aardalkali- Duitse ppm Engelse Franseionen ionen graden CaCO3 graden gradenmmol/l mval/l °d °e °f

1 mmol/lAardalkali-ionen 1,00 2,00 5,50 100,00 7,02 10,001 mval/lAardalkali-ionen 0,50 1,00 2,80 50,00 3,51 5,001 Duitse graad 0,18 0,357 1,00 17,80 1,25 1,781 ppm CaCO3 0,01 0,020 0,056 1,00 0,0702 0,101 Engelse graad 0,14 0,285 0,798 14,30 1,00 1,431 Franse graad 0,10 0,200 0,560 10,00 0,702 1,00

Zuurbindendvermogen1 mmol/l - 2,78 4,94 61,0Duitsegraden 1°d 0,36 - 1,78 21,8Franse graden1° TAC 0,20 0,56 - 12,3Waterstofcar-bonaat 1 mg/l 0,016 0,046 0,08 -

Zuurbin-dend ver-mogen

(mmol/l)

Duitsegraden

(°d)

Fransegraden(TAC)

Waterstof-carbonaat

(mg/l)

Carbonaat-hardheid

Water wordt, wat de hardheid betreft,gewoonlijk in vier groepen ingedeeld:minder dan 7 °d zacht watervan 7 tot 14 °d matig hard water

van 14 tot 21 °d hard watermeer dan 21 °d zeer hard water

Dat bekent niet dat het niet mogelijk is om vissenen planten in water met een hogere hardheid tehouden, maar in dat geval is het absoluut noodza-kelijk dat alle andere waterwaarden optimaal

gehouden worden. De carbonaathardheid is debelangrijkste voorwaarde voor een stabiele water-huishouding in het aquarium. Met name eengevaarlijke daling van de pH waarde wordt doorhet feit dat de carbonaathardheid in staat is omzuren te "bufferen" met succes voorkomen. Als

Desondanks verdient het aanbeveling om voor een carbonaathardheid

tussen 5 en 15 °d en een totale hardheid tot ca. 20 °d te zorgen.

Een zekere hardheid van het water wordt bin-nen tamelijk brede onder- en bovengrenzendoor de meeste vissen en planten getolereerd.

SOMMIGE HOUDEN VAN HARD!

Wat de vissen betreft, is het zo dat broedsel en jonge vis-sen zich minder gemakkelijk aan hun omgeving kunnenaanpassen dan volwassen vissen. Bij het kweken van vis-sen is het daarom belangrijk om de in de vakliteratuurvoor iedere soort apart aangegeven waterwaarden nauw-keurig aan te houden.

Een typisch voor-beeld van populairesiervissen die devoorkeur geven aanhard water zijn dekleurrijke bewonersuit het Malawi-enTanganyikameer. Detypische kenmerkenvan deze meren zijnhun alkalische pHen een KH die hogeris dan de GH.

Met JBL AquaDurMalawi/Tanganyika kunt u deze eigen-

schappen nabootsen in uw aquarium.

ling met omgekeerde osmoseen vervolgens met JBL Aqua-Dur plus zeer aan te bevelen.Voor het meten van KH en GHheeft JBL de overeenkomstigetest sets beschikbaar.

Het geleidingsvermogenIn water opgeloste zouten geven water de mogelijk-heid stroom te geleiden, om precies te zeggen: hoemeer opgelost zout het water bevat, des te meerstroom het geleidt. Om het zoutgehalte van water temeten, heeft men een zogenoemde resistiviteits- ofgeleidingsmeter nodig. De eenheid van geleidings-vermogen is microsiemens, afgekort µS. Gewoonlijkis het geleidingsvermogen van water grotendeels hetgevolg van de zouten die zich in de voor de hardheidvan het water verantwoordelijke stoffen bevinden.Daarbij is 1 graad Duitse hardheid ongeveer gelijkaan een geleidingscoëfficient van 33 µS Bij watermet een totale hardheid van bijvoorbeeld 10° Duitsetotale hardheid kan men dus uitgaan van een gelei-dingscoëfficient van tenminste 330 µS. Over hetalgemeen is de geleidingscoëfficient echter ietshoger wegens de andere, eveneens in het watervoorkomende zouten. Een hoog nitraatgehalte of hettoedienen van keukenzout zijn vaak de redenen vaneen verhoogde geleidingscoëfficient in het aquarium.Bij het verzorgen van vissen uit gebieden metextreem zacht en zoutarm water is het belangrijk omhet geleidingsvermogen te meten om osmotischebelastingen op grond van een te hoog zoutgehalteuit te sluiten.

76 De pH waarde geeft aan of een vloeistof zuur,neutraal of basisch (alkalisch) reageert. De pHschaal strekt van 0 (zeer zuur) tot 14 (zeerbasisch). Het neutrale punt ligt in de buurt van7. Rekenkundig bezien, geeft de pH de concen-tratie aan van bepaalde ionen die verantwoor-delijk zijn voor het tot stand komen van eenbasische of zure reactie.Van belang voor de praktijk van de aquarium-liefhebber is vooral het feit dat een veranderingvan de pH met slechts één eenheid betekent datde concentratie van de hiervoor verantwoordelij-ke ionen met een factor 10, bij een verande-ring met 2 eenheden met een factor 100 en bijeen verschil van 3 eenheden maarliefst meteen factor 1000 is gestegen of gedaald.De meeste zoetwatervissen en –planten kun-nen slechts bij een pH tussen 6 en 8 overleven.Er zijn evenwel vis- en plantensoorten die eenpH van ca. 5 of om en nabij 9 nodig hebben omte overleven. Voor zeewatervissen moet de pHtussen 8,2 en 8,4 liggen.Afb. 3 geeft een over-zicht van de pH waarden. Uit volgende overwe-gingen verdient het aanbeveling om een zo con-

stant mogelijke pH in het neutrale bereik om ennabij 7 aan te houden:Daar een verandering van de pH van slechtséén eenheid op de schaal, wat, zoals eerderbeschreven, overeenkomt met een veranderingvan de hiervoor verantwoordelijke ionencon-centratie met een factor 10, moet iedere pHverandering als een grote belasting voor alle inhet water levende organismen, dus voor vis-sen, planten en micro-organismen, wordenbeschouwd. Op plotseling optredende schom-melingen van de pH reageren vissen bijvoor-beeld met een grotere gevoeligheid voor allerleiziekten, planten met een verminderde groei enmicro-organismen zelfs met de dood.Er zijn vissen en planten die de voorkeur gevenaan een zuurdere omgeving met een pH van ca.6,5, terwijl andere zich juist bij een waarde tus-sen neutraal en iets basisch, d.w.z. bij een pHvan 7,5 of meer, thuis voelen.

Voor het controleren van de pH heeftJBL de pH test sets 3,0 - 10, 6,0 – 7,6en 7,4 - 9,0 ontwikkeld.

DE ZUURGRAADVAN WATER (PH)

Wanneer de pH in het neutrale bereik bij 7wordt ingesteld en gecontroleerd, kunt u

zeker zijn dat het water optimaal is voor de meeste vissoorten.

ZUUR NEUTRAAL ALKALISCH

extreemlevens-

gevaarlijkpH-bereik

voor veelvissoortenlevensge-

vaarlijkpH-bereik

optimale pH voor sommige

vissoorten,bijv. uit Afrika, Malawimeer

optimale pHvoor

zeevissen

3 tot 4 5 tot 6 6 tot 7,5 7 tot 8 8 tot 8,5

Afb. 3

De meeste in de handel verkrijgbare aquariumplanten zijn afkomstig uit de tropen. Het merendeel van de plan-ten geeft de voorkeur aan water met een zuurgraad van matig zuur tot neutraal (d.w.z. pH tussen 6,5 en 7).

Indien de pH naar één van de twee extrementendeert, kan men slechts soorten houden dienadrukkelijk de voorkeur geven aan dezeextreme waarden. Het afbreken en omzetten van organischeafvalproducten in nitraat via ammonium ennitriet staat in nauw verband met de pH. Meerhierover vindt u in hoofdstuk 7 van deze bro-chure. In natuurlijk water wordt de pH voorna-melijk bepaald door het samenspel van decomponenten carbonaathardheid en CO2.Daarom is de toepassing van CO2 de natuurlij-

kste en tegelijk de meestelegante manier om de pHvan het aquariumwater in testellen.Met de JBL PROFLORACO2-sets Profi 1-3 kunt ude pH-waarde van het wateroptimaal in het neutralebereik instellen en tegeli-jkertijd het CO2-gehalte vanhet water op peil houden,wat van levensbelang isvoor uw waterplanten.

extreemlevensge-

vaarlijkpH-bereik

10 tot 14

Hoe verschillend debehoeften van aquari-umbewoners zijn, zietu aan de gouden Nyas-sacichliden uit hetMalawimeer in Afrika(pH tussen 8 en 8,5).Vele Zuid-Ameri-kaanse vissen, zoalsde hiernaast afge-beelde Discus, gevende voorkeur aan watermet een lage zuur-graad (pH ca. 6,5).

3.

20 ml

15 ml

10 ml

5 ml

Met de nieuwe CO2 sets uitde ProFlora u en m serie,geeft JBL u de mogelijkheidde pH waarde optimaal in testellen in het neutrale bereiken tegelijk uw waterplantenvan het essentiële CO2 tevoorzien.Meer informatie hierovervindt u in de JBL brochure"Plantenverzorging".

JBL pH Test Set 7,4 - 9.0.Bij uitstek geschikt voor zeewateraquari-

ums en zoetwateraquariums met een hoge pH, zoals bijv. aquariums waarin

Malawicichliden worden gehouden.

optimale pHvoor de meeste

siervissen

76 De pH waarde geeft aan of een vloeistof zuur,neutraal of basisch (alkalisch) reageert. De pHschaal strekt van 0 (zeer zuur) tot 14 (zeerbasisch). Het neutrale punt ligt in de buurt van7. Rekenkundig bezien, geeft de pH de concen-tratie aan van bepaalde ionen die verantwoor-delijk zijn voor het tot stand komen van eenbasische of zure reactie.Van belang voor de praktijk van de aquarium-liefhebber is vooral het feit dat een veranderingvan de pH met slechts één eenheid betekent datde concentratie van de hiervoor verantwoordelij-ke ionen met een factor 10, bij een verande-ring met 2 eenheden met een factor 100 en bijeen verschil van 3 eenheden maarliefst meteen factor 1000 is gestegen of gedaald.De meeste zoetwatervissen en –planten kun-nen slechts bij een pH tussen 6 en 8 overleven.Er zijn evenwel vis- en plantensoorten die eenpH van ca. 5 of om en nabij 9 nodig hebben omte overleven. Voor zeewatervissen moet de pHtussen 8,2 en 8,4 liggen.Afb. 3 geeft een over-zicht van de pH waarden. Uit volgende overwe-gingen verdient het aanbeveling om een zo con-

stant mogelijke pH in het neutrale bereik om ennabij 7 aan te houden:Daar een verandering van de pH van slechtséén eenheid op de schaal, wat, zoals eerderbeschreven, overeenkomt met een veranderingvan de hiervoor verantwoordelijke ionencon-centratie met een factor 10, moet iedere pHverandering als een grote belasting voor alle inhet water levende organismen, dus voor vis-sen, planten en micro-organismen, wordenbeschouwd. Op plotseling optredende schom-melingen van de pH reageren vissen bijvoor-beeld met een grotere gevoeligheid voor allerleiziekten, planten met een verminderde groei enmicro-organismen zelfs met de dood.Er zijn vissen en planten die de voorkeur gevenaan een zuurdere omgeving met een pH van ca.6,5, terwijl andere zich juist bij een waarde tus-sen neutraal en iets basisch, d.w.z. bij een pHvan 7,5 of meer, thuis voelen.

Voor het controleren van de pH heeftJBL de pH test sets 3,0 - 10, 6,0 – 7,6en 7,4 - 9,0 ontwikkeld.

DE ZUURGRAADVAN WATER (PH)

Wanneer de pH in het neutrale bereik bij 7wordt ingesteld en gecontroleerd, kunt u

zeker zijn dat het water optimaal is voor de meeste vissoorten.

ZUUR NEUTRAAL ALKALISCH

extreemlevens-

gevaarlijkpH-bereik

voor veelvissoortenlevensge-

vaarlijkpH-bereik

optimale pH voor sommige

vissoorten,bijv. uit Afrika, Malawimeer

optimale pHvoor

zeevissen

3 tot 4 5 tot 6 6 tot 7,5 7 tot 8 8 tot 8,5

Afb. 3

De meeste in de handel verkrijgbare aquariumplanten zijn afkomstig uit de tropen. Het merendeel van de plan-ten geeft de voorkeur aan water met een zuurgraad van matig zuur tot neutraal (d.w.z. pH tussen 6,5 en 7).

Indien de pH naar één van de twee extrementendeert, kan men slechts soorten houden dienadrukkelijk de voorkeur geven aan dezeextreme waarden. Het afbreken en omzetten van organischeafvalproducten in nitraat via ammonium ennitriet staat in nauw verband met de pH. Meerhierover vindt u in hoofdstuk 7 van deze bro-chure. In natuurlijk water wordt de pH voorna-melijk bepaald door het samenspel van decomponenten carbonaathardheid en CO2.Daarom is de toepassing van CO2 de natuurlij-

kste en tegelijk de meestelegante manier om de pHvan het aquariumwater in testellen.Met de JBL PROFLORACO2-sets Profi 1-3 kunt ude pH-waarde van het wateroptimaal in het neutralebereik instellen en tegeli-jkertijd het CO2-gehalte vanhet water op peil houden,wat van levensbelang isvoor uw waterplanten.

extreemlevensge-

vaarlijkpH-bereik

10 tot 14

Hoe verschillend debehoeften van aquari-umbewoners zijn, zietu aan de gouden Nyas-sacichliden uit hetMalawimeer in Afrika(pH tussen 8 en 8,5).Vele Zuid-Ameri-kaanse vissen, zoalsde hiernaast afge-beelde Discus, gevende voorkeur aan watermet een lage zuur-graad (pH ca. 6,5).

3.

20 ml

15 ml

10 ml

5 ml

Met de nieuwe CO2 sets uitde ProFlora u en m serie,geeft JBL u de mogelijkheidde pH waarde optimaal in testellen in het neutrale bereiken tegelijk uw waterplantenvan het essentiële CO2 tevoorzien.Meer informatie hierovervindt u in de JBL brochure"Plantenverzorging".

JBL pH Test Set 7,4 - 9.0.Bij uitstek geschikt voor zeewateraquari-

ums en zoetwateraquariums met een hoge pH, zoals bijv. aquariums waarin

Malawicichliden worden gehouden.

optimale pHvoor de meeste

siervissen

Als gevolg van de organische afbraakprocessen inhet water komen de volgende drie soorten stikstof-verbindingen voor. Onder bepaalde omstandighe-den kan de concentratie ervan nog stijgen:

Als bestanddeel van proteïne is stikstof één vande absoluut noodzakelijke elementen vooriedere vorm van leven. Als proteïnen wordenafgebroken, komt stikstof in de vorm van ammo-nium (NH4+) in het water. De hoofdleveranciervan ammonium, dat ontstaat als gevolg van deafbraak van proteïnen, zijn de spijsverterings-processen van alle in het water levende dierlijkeorganismen, daar deze proteïnen slechts totammonium kunnen afbreken en deze voor hetlichaam onbruikbare stikstofverbinding vervol-gens via hun uitscheidingsorganen aan hetwater afgeven. Gedurende het verrottingspro-ces van afgestorven plantendelen ontstaat

eveneens ammonium dat ook in het waterterechtkomt.

In een goed functionerend natuurlijk ecosy-steem wordt ammonium grotendeels door algenen planten als voedsel opgenomen en als bronvan stikstof voor de opbouw van proteïnegebruikt. Een klein gedeelte wordt door bacte-riën onder verbruik van zuurstof in nitraat omge-zet dat eveneens door de planten als voedselwordt opgenomen. Ten slotte worden de plan-ten zelf opgegeten of sterven ze af, waardooropnieuw ammonium ontstaat. Deze zoge-naamde stikstofkringloop functioneert op dezojuist beschreven wijze alleen maar zo perfectin een natuurlijk ecosysteem, d.w.z. zonder dateen noemenswaardige hoeveelheid tussenpro-ducten ontstaat.

In het aquarium verlopen de afzonderlijke fasenvan de stikstofkringloop in principe op dezelfdemanier als in de vrije natuur. Daar echter in iedernog zo dun bevolkt aquarium meer stikstofafval(uitscheidingen van de vissen, voedselresten,afstervende planten) wordt geproduceerd dandoor de levende planten kan worden verbruikt,ontstaat er onvermijdelijk een overschot aanstikstofverbindingen.In een goed gesetteld

4. STIKSTOFVERBINDINGEN 8

Stikstofkringloop in het aquarium

VOEDSEL

NH4AMMONIUM

VOEDSELKETEN

NO2NITRIET

Afvalstoffen

NO3NITRAAT

NO3NITRAAT

Jonge vissen

Nitriet ( NO2 )

Nitraat ( NO3 )

Ammonium (NH4+) en ammoniak (NH3)(analytisch niet van elkaar te onderscheiden)

aquarium met een biologisch filter tekent zich ditoverschot aan stikstofverbindingen af door eenconstant langzaam stijgend nitraatgehalte. Hetin het aquarium ontstane ammonium kanslechts voor een klein gedeelte door de plantenals voedsel worden verwerkt. Verreweg hetgrootste gedeelte moet door nitrificatiebacte-riën, die zich voornamelijk in het filter ophouden,onder verbruik van zuurstof tot nitraat worden"geoxideerd”. Deze oxidatie vindt plaats in tweefasen en wordt door twee verschillende groepenvan bacteriën uitgevoerd, die echter altijdsamen voorkomen, daar de ene groep deandere van substraat voorziet. Tijdens de eer-ste fase wordt ammonium door bacteriën die totde groep van de nitrosomonas behoren totnitriet, en vervolgens meteen door bacteriën uitde groep nitrobacter verder tot nitraat geoxi-deerd. In het geval van ammonium is de matevan giftigheid met de pH-waarde gekoppeld (zietoelichting in hoofdstuk 7 van deze brochure). Ineen normaal functionerend aquarium vindt deomzetting van ammonium in nitraat, ook nitrifi-

catie genoemd, plaats zonder dat er noemens-waardige hoeveelheden ammonium of nitrietontstaan. De hoeveelheid van 0,1 mg/l magechter niet lange tijd worden overschreden.

De aanwezigheid van een gestegen hoe-veelheid ammonium of nitriet in het aqua-rium duidt altijd op een storing van de bac-teriële afbraakprocessen of zelfs op eenvergiftiging van de nitrificatiebacteriën.

Verschillende oorzaken komen hiervoor in aan-merking, bv. te veel voedsel, een te grote vispo-pulatie, gebrek aan zuurstof, een behandelingmet medicijnen, schommelingen van de pH enz.

Een nitraatgehalte tot 200 mg/l is nietgevaarlijk voor vissen, maar nitriet,

zelfs in kleine concentraties (meer dan 0,5 mg/l)

is uiterst giftig voor vissen.

Stikstofkringloop in de natuurlijke leefomgeving van onze siervissen

NATUURLIJK EVENWICHTVeel aquariumliefhebbers

bewijzen steeds weer dat hetniet moeilijk is om ook in

kleine aquariums voor eennatuurlijk evenwicht te zor-gen en dat gedurende langetijd te handhaven. Wat deze

aquariums kenmerkt, zijneen zeer kleine vispopulatieen een dichte beplanting

van begin af aan.

Micro-organismen

PLANTENEN

ALGEN

LICHT

9

PLANTENEN

ALGEN

bv. uitwerpse-len, urine, voedselrestenen afgestorvenplanten

Afvalstoffen

In het aquarium ontstaan veel meer afvalstoffen dan door de planten als voedsel opgenomen kunnen worden.

NH4AMMONIUMNO2

NITRIET

Als gevolg van de organische afbraakprocessen inhet water komen de volgende drie soorten stikstof-verbindingen voor. Onder bepaalde omstandighe-den kan de concentratie ervan nog stijgen:

Als bestanddeel van proteïne is stikstof één vande absoluut noodzakelijke elementen vooriedere vorm van leven. Als proteïnen wordenafgebroken, komt stikstof in de vorm van ammo-nium (NH4+) in het water. De hoofdleveranciervan ammonium, dat ontstaat als gevolg van deafbraak van proteïnen, zijn de spijsverterings-processen van alle in het water levende dierlijkeorganismen, daar deze proteïnen slechts totammonium kunnen afbreken en deze voor hetlichaam onbruikbare stikstofverbinding vervol-gens via hun uitscheidingsorganen aan hetwater afgeven. Gedurende het verrottingspro-ces van afgestorven plantendelen ontstaat

eveneens ammonium dat ook in het waterterechtkomt.

In een goed functionerend natuurlijk ecosy-steem wordt ammonium grotendeels door algenen planten als voedsel opgenomen en als bronvan stikstof voor de opbouw van proteïnegebruikt. Een klein gedeelte wordt door bacte-riën onder verbruik van zuurstof in nitraat omge-zet dat eveneens door de planten als voedselwordt opgenomen. Ten slotte worden de plan-ten zelf opgegeten of sterven ze af, waardooropnieuw ammonium ontstaat. Deze zoge-naamde stikstofkringloop functioneert op dezojuist beschreven wijze alleen maar zo perfectin een natuurlijk ecosysteem, d.w.z. zonder dateen noemenswaardige hoeveelheid tussenpro-ducten ontstaat.

In het aquarium verlopen de afzonderlijke fasenvan de stikstofkringloop in principe op dezelfdemanier als in de vrije natuur. Daar echter in iedernog zo dun bevolkt aquarium meer stikstofafval(uitscheidingen van de vissen, voedselresten,afstervende planten) wordt geproduceerd dandoor de levende planten kan worden verbruikt,ontstaat er onvermijdelijk een overschot aanstikstofverbindingen.In een goed gesetteld

4. STIKSTOFVERBINDINGEN 8

Stikstofkringloop in het aquarium

VOEDSEL

NH4AMMONIUM

VOEDSELKETEN

NO2NITRIET

Afvalstoffen

NO3NITRAAT

NO3NITRAAT

Jonge vissen

Nitriet ( NO2 )

Nitraat ( NO3 )

Ammonium (NH4+) en ammoniak (NH3)(analytisch niet van elkaar te onderscheiden)

aquarium met een biologisch filter tekent zich ditoverschot aan stikstofverbindingen af door eenconstant langzaam stijgend nitraatgehalte. Hetin het aquarium ontstane ammonium kanslechts voor een klein gedeelte door de plantenals voedsel worden verwerkt. Verreweg hetgrootste gedeelte moet door nitrificatiebacte-riën, die zich voornamelijk in het filter ophouden,onder verbruik van zuurstof tot nitraat worden"geoxideerd”. Deze oxidatie vindt plaats in tweefasen en wordt door twee verschillende groepenvan bacteriën uitgevoerd, die echter altijdsamen voorkomen, daar de ene groep deandere van substraat voorziet. Tijdens de eer-ste fase wordt ammonium door bacteriën die totde groep van de nitrosomonas behoren totnitriet, en vervolgens meteen door bacteriën uitde groep nitrobacter verder tot nitraat geoxi-deerd. In het geval van ammonium is de matevan giftigheid met de pH-waarde gekoppeld (zietoelichting in hoofdstuk 7 van deze brochure). Ineen normaal functionerend aquarium vindt deomzetting van ammonium in nitraat, ook nitrifi-

catie genoemd, plaats zonder dat er noemens-waardige hoeveelheden ammonium of nitrietontstaan. De hoeveelheid van 0,1 mg/l magechter niet lange tijd worden overschreden.

De aanwezigheid van een gestegen hoe-veelheid ammonium of nitriet in het aqua-rium duidt altijd op een storing van de bac-teriële afbraakprocessen of zelfs op eenvergiftiging van de nitrificatiebacteriën.

Verschillende oorzaken komen hiervoor in aan-merking, bv. te veel voedsel, een te grote vispo-pulatie, gebrek aan zuurstof, een behandelingmet medicijnen, schommelingen van de pH enz.

Een nitraatgehalte tot 200 mg/l is nietgevaarlijk voor vissen, maar nitriet,

zelfs in kleine concentraties (meer dan 0,5 mg/l)

is uiterst giftig voor vissen.

Stikstofkringloop in de natuurlijke leefomgeving van onze siervissen

NATUURLIJK EVENWICHTVeel aquariumliefhebbers

bewijzen steeds weer dat hetniet moeilijk is om ook in

kleine aquariums voor eennatuurlijk evenwicht te zor-gen en dat gedurende langetijd te handhaven. Wat deze

aquariums kenmerkt, zijneen zeer kleine vispopulatieen een dichte beplanting

van begin af aan.

Micro-organismen

PLANTENEN

ALGEN

LICHT

9

PLANTENEN

ALGEN

bv. uitwerpse-len, urine, voedselrestenen afgestorvenplanten

Afvalstoffen

In het aquarium ontstaan veel meer afvalstoffen dan door de planten als voedsel opgenomen kunnen worden.

NH4AMMONIUMNO2

NITRIET

1110Dit komt, omdat de enzymactiviteit van debacteriën door een te hoog nitraatgehaltewordt geremd. De vakterm voor dit ver-schijnsel is productremming. Je zou duskunnen zeggen dat de bacteriën het ver-tikken om in hun eigen rotzooi rond tezwemmen.

Als het zojuist beschreven voorkomenvan nitriet samenvalt met een zeer hoge

nitraatconcentratie wordt dit vaak "plotselingeterugomzetting" van nitraat in nitriet bij eenonvoldoende toevoer van zuurstof genoemd.Dit is echter niet juist, omdat een echte "teru-gomzetting” van nitraat in nitriet pas plaatsvindt,wanneer het zuurstofgehalte zo ver is gedaalddat alle vissen al lang gestorven zouden zijn.Daarmee zijn we nu aangekomen bij de mogelijk-heden om nitraat uit het water te verwijderen:

Een andere, zeer effectieve methode om nitraatte verwijderen, is het water via een speciale fil-termassa met de werking van een ionenwisse-laar te filtreren, bijvoorbeeld met JBL NitratEx.Dat is in staat om nitraat gericht aan het water teonttrekken. Als het materiaal verbruikt is, kanhet eenvoudig met keukenzout worden gereac-tiveerd. Bij toepassing van JBL NitratEx beho-eft het water minder vaak te worden ververst(om de 4 weken, i.p.v. om de 1 à 2 weken). Eénding staat echter vast: geheel zonder waterver-versingen functioneert geen enkele, nog zogoede methode om nitraat te verwijderen. Doorregelmatig een deel van het water te verversen,

worden namelijk een aantal schadelijke stoffenverdund, die met de gebruikelijke methoden totnu toe niet meetbaar zijn.

Laten we het als laatste mogelijkheid om nitraatte verwijderen nog eens hebben over de eerdergenoemde "terugomzetting” vannitraat in nitriet, die deel uitmaakt vande zogenoemde denitrificatie, een bio-logische manier van nitraateliminina-tie.Bepaalde soorten bacteriën zijn instaat om onder uitsluiting van zuurstofde in de nitraatmolecule opgeslagengebonden zuurstof voor de ademha-ling te gebruiken, waardoor uiteindelijkgasvormige stikstof ontstaat die in delucht ontsnapt. Dit verschijnsel kentmen al lang van slecht doorluchte,voor de landbouw gebruikte grondenen wordt in dit geval stikstofverarminggenoemd. In het recente verleden ismen er mee begonnen deze reactie opsteeds grotere schaal in de waterzuiver-ingstechniek en in de drinkwaterberei-ding toe te passen om overtollig nitraataf te breken...

JBL is er in geslaagd een productte ontwikkelen dat de biologischedenitrificatie in het aquariummogelijk maakt en niet de tot nutoe bekende nadelen heeft vanzogenoemde denitrificatiefilters.Het product JBL BioNitratExbevat in water onoplosbare voe-dingsstoffen die de denitrificerendebacteriën van de nodige energievoor hun harde werk voorzien. Hetvoordeel is dat geen voedingsstoftoevallig in het aquarium komt endaar schade aanricht.

Het zuurstofarme milieu dat nodig is voor dedenitrificatie is het gevolg van het netje waarinhet voedsel zich bevindt. Het verlangzaamt destroomsnelheid van het water, zodat vanzelfeen gebrek aan zuurstof ontstaat, dat de bacte-riën onder gebruikmaking van het voedsel in hetnetje dwingt de in het nitraat gebonden zuurstofvoor hun ademhaling te gebruiken. Zoals eerderbeschreven, ontstaat daarbij gasvormigestikstof. Die ontsnapt in de lucht en ... weg is hetnitraat. Voor toepassing is de gebruiksaanwij-

zing nauwlettend te volgen.Tot slot willen we er nog op wijzen dat dezemanier van nitraatafbraak min of meer in iederaquarium plaatsvindt. In de bodemgrond of ineen opeenhoping van molm kunnen op eenzeer beperkt oppervlak (zonder gevaar voor de

vissen) zones zonder

Nadat voor ideale omstandigheden isgezorgd (door vermindering van devispopulatie en de hoeveelheid voer),respectievelijk na afloop van debehandeling met medicijnen is hetmogelijk het aquarium door eenbehandeling met het JBL productDenitrol of Filterstart weer van eengoed functionerende bacterieflora tevoorzien.De meest efficiënte manieris om het product direct in het filter tedoen. Daar JBL Denitrol uitsluitendnuttige reinigingsbacteriën bevat,mag de dosis willekeurig worden ver-

hoogd om het nuttige effect vanhet middel te vergroten.

Met behulp van de test sets ammo-nium, nitriet en nitraat van JBL is een

nauwkeurige controle mogelijk van alle fasenvan de stikstofkringloop in het aquarium, zodatgevaarlijke situaties meteen onderkend engeschikte tegenmaatregelen genomen kunnenworden. Met de JBL test set zuurstof O2 kuntu het voor de bacteriële afbraak van stikstofver-bindingen zo belangrijke zuurstofgehalte vanhet water eenvoudig en snel controleren. ’sOchtends na het aanzetten van de verlichtingmoet dit minstens bij 4 mg/l liggen en 's avonds,kort voor het afzetten van de verlichting, bij min-stens 8 mg/l. Deze waarden gelden voor eenwatertemperatuur van 25 °C.

Zoals eerder vermeld, betekent het ontstaanvan een overschot aan nitraat, wat kenmerkendis voor een goed functionerende bacteriënhuis-houding, geen direct risico voor de vissen.Desondanks verdient het aanbeveling hetnitraatgehalte zo laag mogelijk te houden, daareen hoog nitraatgehalte, laten we zeggen van50 mg/l en meer, vooral de verspreiding vanalgen in de hand werkt.

Een helaas steeds weer voorkomend verschijn-sel in verband met het ontstaan van nitraat wil-len we hier eveneens ter sprake brengen:wanneer men het nitraatgehalte ongehinderdlaat toenemen (zonder geschikte voorzorgs-maatregelen te nemen, waar we het nog overzullen hebben) wordt uit ervaring bij ca. 200-250mg/l een punt bereikt waar de activiteiten vande nitrobacter-bacteriën tot stilstand komt. Dit isherkenbaar aan het toenemende nitrietgehalte.

De klassieke en nog altijd zonder beperking geldige methode om nitraat

uit het aquarium te verwijderen zijn regelmatige gedeeltelijke waterverversin-gen. Een dichte, gezonde beplanting kaneveneens aanzienlijk bijdragen tot een

daling van het nitraatgehalte of er tenminste voor zorgen dat het

minder snel toeneemt.

zuurstof ontstaan waar de denitrificerende bac-teriën (die in ieder aquarium voorkomen!) danhun nitraatafbrekend werk kunnen doen. Hoeminder men toegeeft aan aanvallen van "poets-woede" en ieder kruimeltje molm verwijdert enhoe minder men de bodemgrond omwroet enlosmaakt, hoe beter dit natuurlijke proces werkt.Dit is de reden dat aquariums met een "gezondeportie vuil” het meestal veel beter doen dan die,die regelmatig een grote beurt krijgen.

Een grote hulp voor aqua-riumliefhebbers die last hebbenvan hoge nitraatwaarden: JBLBioNitratEX voor het verwijderenvan nitraat en de JBL nitraat testvoor een exacte controle.

www.jbl.de

1110Dit komt, omdat de enzymactiviteit van debacteriën door een te hoog nitraatgehaltewordt geremd. De vakterm voor dit ver-schijnsel is productremming. Je zou duskunnen zeggen dat de bacteriën het ver-tikken om in hun eigen rotzooi rond tezwemmen.

Als het zojuist beschreven voorkomenvan nitriet samenvalt met een zeer hoge

nitraatconcentratie wordt dit vaak "plotselingeterugomzetting" van nitraat in nitriet bij eenonvoldoende toevoer van zuurstof genoemd.Dit is echter niet juist, omdat een echte "teru-gomzetting” van nitraat in nitriet pas plaatsvindt,wanneer het zuurstofgehalte zo ver is gedaalddat alle vissen al lang gestorven zouden zijn.Daarmee zijn we nu aangekomen bij de mogelijk-heden om nitraat uit het water te verwijderen:

Een andere, zeer effectieve methode om nitraatte verwijderen, is het water via een speciale fil-termassa met de werking van een ionenwisse-laar te filtreren, bijvoorbeeld met JBL NitratEx.Dat is in staat om nitraat gericht aan het water teonttrekken. Als het materiaal verbruikt is, kanhet eenvoudig met keukenzout worden gereac-tiveerd. Bij toepassing van JBL NitratEx beho-eft het water minder vaak te worden ververst(om de 4 weken, i.p.v. om de 1 à 2 weken). Eénding staat echter vast: geheel zonder waterver-versingen functioneert geen enkele, nog zogoede methode om nitraat te verwijderen. Doorregelmatig een deel van het water te verversen,

worden namelijk een aantal schadelijke stoffenverdund, die met de gebruikelijke methoden totnu toe niet meetbaar zijn.

Laten we het als laatste mogelijkheid om nitraatte verwijderen nog eens hebben over de eerdergenoemde "terugomzetting” vannitraat in nitriet, die deel uitmaakt vande zogenoemde denitrificatie, een bio-logische manier van nitraateliminina-tie.Bepaalde soorten bacteriën zijn instaat om onder uitsluiting van zuurstofde in de nitraatmolecule opgeslagengebonden zuurstof voor de ademha-ling te gebruiken, waardoor uiteindelijkgasvormige stikstof ontstaat die in delucht ontsnapt. Dit verschijnsel kentmen al lang van slecht doorluchte,voor de landbouw gebruikte grondenen wordt in dit geval stikstofverarminggenoemd. In het recente verleden ismen er mee begonnen deze reactie opsteeds grotere schaal in de waterzuiver-ingstechniek en in de drinkwaterberei-ding toe te passen om overtollig nitraataf te breken...

JBL is er in geslaagd een productte ontwikkelen dat de biologischedenitrificatie in het aquariummogelijk maakt en niet de tot nutoe bekende nadelen heeft vanzogenoemde denitrificatiefilters.Het product JBL BioNitratExbevat in water onoplosbare voe-dingsstoffen die de denitrificerendebacteriën van de nodige energievoor hun harde werk voorzien. Hetvoordeel is dat geen voedingsstoftoevallig in het aquarium komt endaar schade aanricht.

Het zuurstofarme milieu dat nodig is voor dedenitrificatie is het gevolg van het netje waarinhet voedsel zich bevindt. Het verlangzaamt destroomsnelheid van het water, zodat vanzelfeen gebrek aan zuurstof ontstaat, dat de bacte-riën onder gebruikmaking van het voedsel in hetnetje dwingt de in het nitraat gebonden zuurstofvoor hun ademhaling te gebruiken. Zoals eerderbeschreven, ontstaat daarbij gasvormigestikstof. Die ontsnapt in de lucht en ... weg is hetnitraat. Voor toepassing is de gebruiksaanwij-

zing nauwlettend te volgen.Tot slot willen we er nog op wijzen dat dezemanier van nitraatafbraak min of meer in iederaquarium plaatsvindt. In de bodemgrond of ineen opeenhoping van molm kunnen op eenzeer beperkt oppervlak (zonder gevaar voor de

vissen) zones zonder

Nadat voor ideale omstandigheden isgezorgd (door vermindering van devispopulatie en de hoeveelheid voer),respectievelijk na afloop van debehandeling met medicijnen is hetmogelijk het aquarium door eenbehandeling met het JBL productDenitrol of Filterstart weer van eengoed functionerende bacterieflora tevoorzien.De meest efficiënte manieris om het product direct in het filter tedoen. Daar JBL Denitrol uitsluitendnuttige reinigingsbacteriën bevat,mag de dosis willekeurig worden ver-

hoogd om het nuttige effect vanhet middel te vergroten.

Met behulp van de test sets ammo-nium, nitriet en nitraat van JBL is een

nauwkeurige controle mogelijk van alle fasenvan de stikstofkringloop in het aquarium, zodatgevaarlijke situaties meteen onderkend engeschikte tegenmaatregelen genomen kunnenworden. Met de JBL test set zuurstof O2 kuntu het voor de bacteriële afbraak van stikstofver-bindingen zo belangrijke zuurstofgehalte vanhet water eenvoudig en snel controleren. ’sOchtends na het aanzetten van de verlichtingmoet dit minstens bij 4 mg/l liggen en 's avonds,kort voor het afzetten van de verlichting, bij min-stens 8 mg/l. Deze waarden gelden voor eenwatertemperatuur van 25 °C.

Zoals eerder vermeld, betekent het ontstaanvan een overschot aan nitraat, wat kenmerkendis voor een goed functionerende bacteriënhuis-houding, geen direct risico voor de vissen.Desondanks verdient het aanbeveling hetnitraatgehalte zo laag mogelijk te houden, daareen hoog nitraatgehalte, laten we zeggen van50 mg/l en meer, vooral de verspreiding vanalgen in de hand werkt.

Een helaas steeds weer voorkomend verschijn-sel in verband met het ontstaan van nitraat wil-len we hier eveneens ter sprake brengen:wanneer men het nitraatgehalte ongehinderdlaat toenemen (zonder geschikte voorzorgs-maatregelen te nemen, waar we het nog overzullen hebben) wordt uit ervaring bij ca. 200-250mg/l een punt bereikt waar de activiteiten vande nitrobacter-bacteriën tot stilstand komt. Dit isherkenbaar aan het toenemende nitrietgehalte.

De klassieke en nog altijd zonder beperking geldige methode om nitraat

uit het aquarium te verwijderen zijn regelmatige gedeeltelijke waterverversin-gen. Een dichte, gezonde beplanting kaneveneens aanzienlijk bijdragen tot een

daling van het nitraatgehalte of er tenminste voor zorgen dat het

minder snel toeneemt.

zuurstof ontstaan waar de denitrificerende bac-teriën (die in ieder aquarium voorkomen!) danhun nitraatafbrekend werk kunnen doen. Hoeminder men toegeeft aan aanvallen van "poets-woede" en ieder kruimeltje molm verwijdert enhoe minder men de bodemgrond omwroet enlosmaakt, hoe beter dit natuurlijke proces werkt.Dit is de reden dat aquariums met een "gezondeportie vuil” het meestal veel beter doen dan die,die regelmatig een grote beurt krijgen.

Een grote hulp voor aqua-riumliefhebbers die last hebbenvan hoge nitraatwaarden: JBLBioNitratEX voor het verwijderenvan nitraat en de JBL nitraat testvoor een exacte controle.

www.jbl.de

5. FOSFOR- & SILICIUMVERBINDINGEN 1312 5.1 FosforverbindingenFosforverbindingen, met name fosfaat, speleneen belangrijke rol in de stofwisseling van allelevende organismen. Energierijke fosfaten zijnbijvoorbeeld onmisbaar voor de spieren. Voorde opbouw van hun skelet hebben alle dierlijkeorganismen, en dus ook siervissen, calcium enfosfor nodig, Jonge, nog groeiende vissen heb-ben aanzienlijk meer nodig dan volwassen vis-sen, die nog maar nauwelijks groeien. Voor destofwisseling van planten, bijvoorbeeld voor deaanmaak van suiker, zijn ook energierijke fos-faten nodig.

Hoe komen fosforverbindingen inhet aquarium?Daar de vissen in een aquarium de fosforver-bindingen die ze nodig hebben uit het voedselmoeten halen, komt de spijsvertering van devissen als eerste in aanmerking als oorzaakvan het fosfaat in het water. Jonge vissen dienog groeien scheiden minder fosfaat uit danvolwassen vissen die dezelfde hoeveelheidvoer hebben gekregen. Zo lang niet te overda-dig wordt gevoerd en het voer is aangepast aande behoeften van de vissoorten, zal de hoe-veelheid fosfaat dat via de uitwerpselen van devissen in het aquarium terechtkomt dus binnenaanvaardbare grenzen blijven.

Het gebruik van fosfaathoudende verzorgingspro-ducten, bv. plantenmest voor kamerplanten, of vanop de verkeerde manier ontdooid diepvriesvoer kaneen ware fosfaatexplosie in het aquarium veroorza-ken. Het water uit de kraan kan eveneens een grotehoeveelheid fosfaat bevatten. Met name in gebie-den met hard leidingwater is het jammer genoegnog steeds gebruikelijk dat de waterleidingsbedrij-ven polyfosfaat aan het water toevoegen of gebe-urt dit via de doseertoestellen van de huisinstalla-ties om de hardheid veroorzakende stoffen inopgeloste toestand te houden en zo overmatigekalkaanslag in de buisleidingen te voorkomen.

Planten beschikken over de nodige biologischemechanismen om zich aan te kunnen passenaan het geringe aanbod aan fosfaat in de natuuren hebben daarom maar heel weinig nodig omte groeien. Als het fosfaatgehalte van aquarium-water nu honderd of zelfs duizend maal zo hoogis als de natuurlijke waarde (of zelfs nog meer),wat helaas zeer veel voorkomt, zijn de omstan-digheden ideaal voor ongewenste algen.

Wanneer daar nog de nodige hoeveelhedennitraat bijkomen, is een catastrofale algenplaagals het ware voorgeprogrammeerd.

Het komt er echter ook op aan inwelke verhouding de twee stoffen tot elkaar voorkomen. In natuurlijke plan-ten komen de voedingstoffen fosfor enstikstof in de verhouding 1 : 16 voor, d.w.z.1 deel fosfor op 16 delen stikstof. Deze verhou-ding wordt ook wel naar haar ontdekker deRedfieldverhouding genoemd (tip: google dit

begrip eens op internet). Omgerekend in fos-faat en nitraat bedraagt de verhouding 1 : 23.Als de voedingsstoffen fosfaat en nitraat in dit,met het natuurlijke voorkomen in planten over-eenkomende bereik liggen, dan kunt u er nor-maal gesproken van uitgaan, dat geen onge-wenste algen ontstaan.

Bedenk echter wel dat een geringe afwijkingniet meteen een algenplaag tot gevolg heeft.Het "goede bereik" ligt tussen 15 en 30, metandere woorden er moet 15 tot 30 maal zo veelnitraat aanwezig zijn als fosfaat.

Aangezien in de meeste aquaria het fosfaatge-halte sneller toeneemt dan het nitraatgehalte,wordt vaak aanbevolen het nitraatgehaltekunstmatig door toevoeging van kaliumnitraatte verhogen en op die manier weer in het"goede bereik” te krijgen. Deze methode heeftkans op slagen, maar kan ook mislukken. Onsadvies is daarom om geen "soep” toe te berei-den van voedingsstoffen waarvan de concen-traties veel hoger zijn dan noodzakelijk, maarom bewust die parameter te reduceren die tehoog is. In de meeste gevallen zal dit de fos-faatwaarde zijn.

Bovendien zijn algen in staat om grote hoeveel-heden fosfaat op te slaan en kunnen daarom ineen tijd van fosfaatgebrek nog lange tijd inleven blijven. Om die reden wordt fosfaat alsoorzaak van ongewenste algen vaak nietonderkend.

Door te overdadig voeren of resten voer in het water kan

het fosfaatgehalte snel hoge waarden bereiken!

Wat zijn de gevolgen vaneen te hoog fosfaatge-halte voor het aqua-rium?Hoewel fosfor (fosfaat) zo belan-grijk is als plantenvoedsel, komthet in de natuur slechts ingeringe hoeveelheden voor.In schoon water liggen demeetwaarden tussen0,001 en 0,01mg/l.

Voer uw siervissen behoedzaam en bestudeer hun eet-gewoontes zorgvuldig. Voer dat niet wordt opgegeten iseen onnodige watervervuiler.

Garnalen van de families van de Caridina of Neocaridina zijn onvermoeibare algenverdelgers.

Door de luchtwortels van kamerplanten, bv. philoden-dron, in het aquarium te hangen, kunt u veel ongewen-ste schadelijke stoffen, waaronder fosfaat, aan het aqua-rium onttrekken. De kamerplanten zullen daardoorbijzonder goed groeien en vormen dichtere en groterebladeren dan anders.

Bij het bestrijden van lastige algen kunnen bijvoorbeeld siamese algeneters heel nuttige helpers zijn.

5. FOSFOR- & SILICIUMVERBINDINGEN 1312 5.1 FosforverbindingenFosforverbindingen, met name fosfaat, speleneen belangrijke rol in de stofwisseling van allelevende organismen. Energierijke fosfaten zijnbijvoorbeeld onmisbaar voor de spieren. Voorde opbouw van hun skelet hebben alle dierlijkeorganismen, en dus ook siervissen, calcium enfosfor nodig, Jonge, nog groeiende vissen heb-ben aanzienlijk meer nodig dan volwassen vis-sen, die nog maar nauwelijks groeien. Voor destofwisseling van planten, bijvoorbeeld voor deaanmaak van suiker, zijn ook energierijke fos-faten nodig.

Hoe komen fosforverbindingen inhet aquarium?Daar de vissen in een aquarium de fosforver-bindingen die ze nodig hebben uit het voedselmoeten halen, komt de spijsvertering van devissen als eerste in aanmerking als oorzaakvan het fosfaat in het water. Jonge vissen dienog groeien scheiden minder fosfaat uit danvolwassen vissen die dezelfde hoeveelheidvoer hebben gekregen. Zo lang niet te overda-dig wordt gevoerd en het voer is aangepast aande behoeften van de vissoorten, zal de hoe-veelheid fosfaat dat via de uitwerpselen van devissen in het aquarium terechtkomt dus binnenaanvaardbare grenzen blijven.

Het gebruik van fosfaathoudende verzorgingspro-ducten, bv. plantenmest voor kamerplanten, of vanop de verkeerde manier ontdooid diepvriesvoer kaneen ware fosfaatexplosie in het aquarium veroorza-ken. Het water uit de kraan kan eveneens een grotehoeveelheid fosfaat bevatten. Met name in gebie-den met hard leidingwater is het jammer genoegnog steeds gebruikelijk dat de waterleidingsbedrij-ven polyfosfaat aan het water toevoegen of gebe-urt dit via de doseertoestellen van de huisinstalla-ties om de hardheid veroorzakende stoffen inopgeloste toestand te houden en zo overmatigekalkaanslag in de buisleidingen te voorkomen.

Planten beschikken over de nodige biologischemechanismen om zich aan te kunnen passenaan het geringe aanbod aan fosfaat in de natuuren hebben daarom maar heel weinig nodig omte groeien. Als het fosfaatgehalte van aquarium-water nu honderd of zelfs duizend maal zo hoogis als de natuurlijke waarde (of zelfs nog meer),wat helaas zeer veel voorkomt, zijn de omstan-digheden ideaal voor ongewenste algen.

Wanneer daar nog de nodige hoeveelhedennitraat bijkomen, is een catastrofale algenplaagals het ware voorgeprogrammeerd.

Het komt er echter ook op aan inwelke verhouding de twee stoffen tot elkaar voorkomen. In natuurlijke plan-ten komen de voedingstoffen fosfor enstikstof in de verhouding 1 : 16 voor, d.w.z.1 deel fosfor op 16 delen stikstof. Deze verhou-ding wordt ook wel naar haar ontdekker deRedfieldverhouding genoemd (tip: google dit

begrip eens op internet). Omgerekend in fos-faat en nitraat bedraagt de verhouding 1 : 23.Als de voedingsstoffen fosfaat en nitraat in dit,met het natuurlijke voorkomen in planten over-eenkomende bereik liggen, dan kunt u er nor-maal gesproken van uitgaan, dat geen onge-wenste algen ontstaan.

Bedenk echter wel dat een geringe afwijkingniet meteen een algenplaag tot gevolg heeft.Het "goede bereik" ligt tussen 15 en 30, metandere woorden er moet 15 tot 30 maal zo veelnitraat aanwezig zijn als fosfaat.

Aangezien in de meeste aquaria het fosfaatge-halte sneller toeneemt dan het nitraatgehalte,wordt vaak aanbevolen het nitraatgehaltekunstmatig door toevoeging van kaliumnitraatte verhogen en op die manier weer in het"goede bereik” te krijgen. Deze methode heeftkans op slagen, maar kan ook mislukken. Onsadvies is daarom om geen "soep” toe te berei-den van voedingsstoffen waarvan de concen-traties veel hoger zijn dan noodzakelijk, maarom bewust die parameter te reduceren die tehoog is. In de meeste gevallen zal dit de fos-faatwaarde zijn.

Bovendien zijn algen in staat om grote hoeveel-heden fosfaat op te slaan en kunnen daarom ineen tijd van fosfaatgebrek nog lange tijd inleven blijven. Om die reden wordt fosfaat alsoorzaak van ongewenste algen vaak nietonderkend.

Door te overdadig voeren of resten voer in het water kan

het fosfaatgehalte snel hoge waarden bereiken!

Wat zijn de gevolgen vaneen te hoog fosfaatge-halte voor het aqua-rium?Hoewel fosfor (fosfaat) zo belan-grijk is als plantenvoedsel, komthet in de natuur slechts ingeringe hoeveelheden voor.In schoon water liggen demeetwaarden tussen0,001 en 0,01mg/l.

Voer uw siervissen behoedzaam en bestudeer hun eet-gewoontes zorgvuldig. Voer dat niet wordt opgegeten iseen onnodige watervervuiler.

Garnalen van de families van de Caridina of Neocaridina zijn onvermoeibare algenverdelgers.

Door de luchtwortels van kamerplanten, bv. philoden-dron, in het aquarium te hangen, kunt u veel ongewen-ste schadelijke stoffen, waaronder fosfaat, aan het aqua-rium onttrekken. De kamerplanten zullen daardoorbijzonder goed groeien en vormen dichtere en groterebladeren dan anders.

Bij het bestrijden van lastige algen kunnen bijvoorbeeld siamese algeneters heel nuttige helpers zijn.

JBL PhosEx rapid is een vloeibaar ijzerprepa-raat dat uitermate geschikt is als eerste-hulpmaatregel om een hoog fosfaatgehalte opeffectieve wijze te reduceren. Vóór gebruik vanPhosEx ultra raden wij u om eerst PhosExrapid toe te passen om de hoge aanvangs-waarde van het fosfaatgehalte te verlagen endaardoor de werking van PhosEx ultra in de fil-ter te sparen, zodat die minder snel behoeft teworden vervangen. In kleine aquaria, waargeen gebruik van PhosEx ultra in de filtermogelijk is, is PhosEx rapid uw beste keus. Opdeze wijze kan het fosfaatgehalte in aquariabetrouwbaar tot waarden beneden 0,5 mg/l(beter nog minder dan 0,1 mg/l) worden terug-gebracht, wat in een zoetwateraquarium alslaag genoeg is blijken te zijn. Wanneer eenaquarium het geruime tijd zonder fosfaatbe-grenzende maatregelen heeft moeten doen,

1514Hoe kan een te hoog fosfaatgehalteworden voorkomen of verminderd?Door de vissen de juiste hoeveelheid aan devissoort aangepast, kwalitatief hoogwaardigvoer te geven dat niet meer dan de fysiologischnoodzakelijke hoeveelheid fosforverbindingenbevat, is het mogelijk om de fosfaatbelastingvan het aquarium als gevolg van de uitwerpse-len van de vissen aanzienlijk te verminderen. Inde JBL brochure uit de reeks "Wat – Hoe –Waarom?" De juiste voeding“ wordt beschre-ven, hoe u uw vissen met het veelzijdigevoerassortiment van JBL op natuurlijke wijzekunt voeren.Diepvriesvoer moet u als volgt ontdooien omhet ontstaan van fosfaat te voorkomen: doe debenodigde hoeveelheid diepvriesvoer in eenkom met een beetje water. Giet het voer als hetvolledig is ontdooid door een artemiazeef (JBLArtemio 3) om de voedselorganismen van hetnu zeer fosfaathoudende water te scheiden.

Om de genoemde redenen hebben fosfaathou-dende verzorgingsproducten en plantenmestvoor kamerplanten niets te maken in een aqua-rium.Als u niet zeker bent of een bepaald pro-duct fosfaat bevat, kunt u het altijd even testenmet de JBL Phosphat Test Set PO4 sensitive.Alle verzorgingsproducten van JBL zijn daaromconsequent fosfaatvrij. Helaas komt het altijdweer voor dat water uit de kraan ook fosfaatbevat, omdat een aantal waterleidingsbedrijvenhet aan het water toevoegt om kalkaanslagtegen te gaan.

Het fosfaatgehalte op een betrouw-bare manier verlagenVoor een betrouwbare verlaging van onge-wenst hoge fosfaatwaarden in aquarium- en lei-dingwater heeft u maarliefst twee zeer werk-zame JBL-producten tot uw beschikking: JBLPhosEx ultra en JBL PhosEx rapid. JBLPhosEx ultra is een filtermassa met een grotecapaciteit op de basis van ijzer dat fosfaatbetrouwbaar bindt en niet opnieuw aan hetwater afgeeft. Wij adviseren de toepassing vanPhosEx ultra als maatregel op lange termijn,zodat het fosfaatgehalte van begin af aan laagblijft. Het middel kan echter net zo goed wordengebruikt om een reeds aanwezig, ongewenstfosfaatgehalte te laten dalen.

kan na verloop van tijd een aanzienlijke fosfaat-voorraad in de bodem zijn ontstaan. Dat is daar-aan te merken dat na de verlaging van het fos-faatgehalte met PhosEx rapid de waarde zeersnel, vaak al op de volgende dag, weeromhoog gaat en het oude niveau bereikt. Her-haald toepassen van PhosEx rapid is in eendergelijk geval de beste tegenmaatregel. Alshet kraanwater fosfaat bevat, is een enkeledosis PhosEx rapid in een aparte bak meestalvoldoende. Laat het water een dag staan endoe het zonder bezinksel in het aquarium.

Tot slot nog dit: Algen zijn in staat fosfaat op teslaan als het aanbod groter is dan de vraag.Met de voorraad kunnen ze het nog languithouden, zelfs wanneer het water al langgeen fosfaat meer bevat. Het is dus mogelijkdat het gewenste resultaat van de algenredu-cerende maatregel pas enige tijd na het verla-gen van het fosfaatgehalte wordt bereikt.

5.2 SiliciumverbindingenWaar komt het silicium (silicaat) in aqua-rium- of kraanwater vandaan?

Silicium is een van de meest voorkomende ele-menten op aarde. Als gevolg van het verwerenvan silicaatgesteente komt silicium in de vormvan silicaat in het oppervlakte- en grondwaterterecht. Afhankelijk van de samenstelling vande bodem bevat het water uit de kraan dus eenhoeveelheid opgelost silicaat die per regio kanverschillen. Gehaltes tot 40 mg/l, soms ookmeer, kunnen in leidingwater worden aange-toond.Silicaat is ongiftig en in de drinkwaterverorde-ning zijn geen grenswaarden vermeld. Blijkbaar

houdt silicaat in het water ook de kalkaanslagin waterleidingen in toom. Daarom gaan dewaterleidingsbedrijven er steeds vaker toe oversilicaat aan het drinkwater toe te voegen. Vanhet standpunt van aquariumliefhebbers uitbezien is dit een vooruitgang te noemen, daarsilicaat niet de fatale gevolgen voor de versprei-ding van algen heeft van fosfaat. We verwach-ten dat het silicaatgehalte van kraanwater in detoekomst verder zal stijgen.

Welke betekenis heeft silicaat voor hetaquarium?

Van aquaristische betekenis is silicium alsvoedsel voor kiezelwieren (diatomeeën),enkele waterplanten (o.a. hoornkruid), en voorkiezelsponzen en sommige andere ongewer-velden. In een pas ingericht aquarium, maarook na een gedeeltelijke waterverversing, ont-staat een bruine laag kiezelwieren. Omdat dezeeen skelet van silicium hebben, voelen ze ruwaan en zijn daardoor duidelijk van zogenoemdeslijmalgen te onderscheiden. De bruine aanslag door kiezelwieren verdwijntvanzelf, zodra het aquarium enige tijd in bedrijfis geweest en er voldoende concurrentie doorandere algen en micro-organismen is ontstaan.Daardoor wordt het silicaatgehalte van hetwater eveneens duidelijk gereduceerd. Doorhet water met JBL SilicatEx te filtreren, is hetontstaan van algen te voorkomen. Reeds aan-wezige kiezelwieraanslag zal snel verdwijnenals het water door JBL SilicatEx wordt gefil-treerd.Wij adviseren de volgende waarden aan tehouden:

Zoet water: van om en nabij 1 mg/l tot 2 mg/l isnog aanvaardbaar.Zeewater: maximaal 1 mg/

Een dichte, gezonde beplanting in verbinding metregelmatige gedeeltelijke waterverversingen (natuur-lijk met fosfaatvrij water) helpen eveneens om hetfosfaatgehalte van aquariumwater op een laag peilte houden

Met de fosfaat test set PO4 sensitive geeft JBL ubovendien de mogelijkheid om het fosfaatgehalte vanuw aquarium en de werking van PhosEx ultra enPhosEx rapid eenvoudig en zonder moeite te controleren.

JBL PhosEx rapid is een vloeibaar ijzerprepa-raat dat uitermate geschikt is als eerste-hulpmaatregel om een hoog fosfaatgehalte opeffectieve wijze te reduceren. Vóór gebruik vanPhosEx ultra raden wij u om eerst PhosExrapid toe te passen om de hoge aanvangs-waarde van het fosfaatgehalte te verlagen endaardoor de werking van PhosEx ultra in de fil-ter te sparen, zodat die minder snel behoeft teworden vervangen. In kleine aquaria, waargeen gebruik van PhosEx ultra in de filtermogelijk is, is PhosEx rapid uw beste keus. Opdeze wijze kan het fosfaatgehalte in aquariabetrouwbaar tot waarden beneden 0,5 mg/l(beter nog minder dan 0,1 mg/l) worden terug-gebracht, wat in een zoetwateraquarium alslaag genoeg is blijken te zijn. Wanneer eenaquarium het geruime tijd zonder fosfaatbe-grenzende maatregelen heeft moeten doen,

1514Hoe kan een te hoog fosfaatgehalteworden voorkomen of verminderd?Door de vissen de juiste hoeveelheid aan devissoort aangepast, kwalitatief hoogwaardigvoer te geven dat niet meer dan de fysiologischnoodzakelijke hoeveelheid fosforverbindingenbevat, is het mogelijk om de fosfaatbelastingvan het aquarium als gevolg van de uitwerpse-len van de vissen aanzienlijk te verminderen. Inde JBL brochure uit de reeks "Wat – Hoe –Waarom?" De juiste voeding“ wordt beschre-ven, hoe u uw vissen met het veelzijdigevoerassortiment van JBL op natuurlijke wijzekunt voeren.Diepvriesvoer moet u als volgt ontdooien omhet ontstaan van fosfaat te voorkomen: doe debenodigde hoeveelheid diepvriesvoer in eenkom met een beetje water. Giet het voer als hetvolledig is ontdooid door een artemiazeef (JBLArtemio 3) om de voedselorganismen van hetnu zeer fosfaathoudende water te scheiden.

Om de genoemde redenen hebben fosfaathou-dende verzorgingsproducten en plantenmestvoor kamerplanten niets te maken in een aqua-rium.Als u niet zeker bent of een bepaald pro-duct fosfaat bevat, kunt u het altijd even testenmet de JBL Phosphat Test Set PO4 sensitive.Alle verzorgingsproducten van JBL zijn daaromconsequent fosfaatvrij. Helaas komt het altijdweer voor dat water uit de kraan ook fosfaatbevat, omdat een aantal waterleidingsbedrijvenhet aan het water toevoegt om kalkaanslagtegen te gaan.

Het fosfaatgehalte op een betrouw-bare manier verlagenVoor een betrouwbare verlaging van onge-wenst hoge fosfaatwaarden in aquarium- en lei-dingwater heeft u maarliefst twee zeer werk-zame JBL-producten tot uw beschikking: JBLPhosEx ultra en JBL PhosEx rapid. JBLPhosEx ultra is een filtermassa met een grotecapaciteit op de basis van ijzer dat fosfaatbetrouwbaar bindt en niet opnieuw aan hetwater afgeeft. Wij adviseren de toepassing vanPhosEx ultra als maatregel op lange termijn,zodat het fosfaatgehalte van begin af aan laagblijft. Het middel kan echter net zo goed wordengebruikt om een reeds aanwezig, ongewenstfosfaatgehalte te laten dalen.

kan na verloop van tijd een aanzienlijke fosfaat-voorraad in de bodem zijn ontstaan. Dat is daar-aan te merken dat na de verlaging van het fos-faatgehalte met PhosEx rapid de waarde zeersnel, vaak al op de volgende dag, weeromhoog gaat en het oude niveau bereikt. Her-haald toepassen van PhosEx rapid is in eendergelijk geval de beste tegenmaatregel. Alshet kraanwater fosfaat bevat, is een enkeledosis PhosEx rapid in een aparte bak meestalvoldoende. Laat het water een dag staan endoe het zonder bezinksel in het aquarium.

Tot slot nog dit: Algen zijn in staat fosfaat op teslaan als het aanbod groter is dan de vraag.Met de voorraad kunnen ze het nog languithouden, zelfs wanneer het water al langgeen fosfaat meer bevat. Het is dus mogelijkdat het gewenste resultaat van de algenredu-cerende maatregel pas enige tijd na het verla-gen van het fosfaatgehalte wordt bereikt.

5.2 SiliciumverbindingenWaar komt het silicium (silicaat) in aqua-rium- of kraanwater vandaan?

Silicium is een van de meest voorkomende ele-menten op aarde. Als gevolg van het verwerenvan silicaatgesteente komt silicium in de vormvan silicaat in het oppervlakte- en grondwaterterecht. Afhankelijk van de samenstelling vande bodem bevat het water uit de kraan dus eenhoeveelheid opgelost silicaat die per regio kanverschillen. Gehaltes tot 40 mg/l, soms ookmeer, kunnen in leidingwater worden aange-toond.Silicaat is ongiftig en in de drinkwaterverorde-ning zijn geen grenswaarden vermeld. Blijkbaar

houdt silicaat in het water ook de kalkaanslagin waterleidingen in toom. Daarom gaan dewaterleidingsbedrijven er steeds vaker toe oversilicaat aan het drinkwater toe te voegen. Vanhet standpunt van aquariumliefhebbers uitbezien is dit een vooruitgang te noemen, daarsilicaat niet de fatale gevolgen voor de versprei-ding van algen heeft van fosfaat. We verwach-ten dat het silicaatgehalte van kraanwater in detoekomst verder zal stijgen.

Welke betekenis heeft silicaat voor hetaquarium?

Van aquaristische betekenis is silicium alsvoedsel voor kiezelwieren (diatomeeën),enkele waterplanten (o.a. hoornkruid), en voorkiezelsponzen en sommige andere ongewer-velden. In een pas ingericht aquarium, maarook na een gedeeltelijke waterverversing, ont-staat een bruine laag kiezelwieren. Omdat dezeeen skelet van silicium hebben, voelen ze ruwaan en zijn daardoor duidelijk van zogenoemdeslijmalgen te onderscheiden. De bruine aanslag door kiezelwieren verdwijntvanzelf, zodra het aquarium enige tijd in bedrijfis geweest en er voldoende concurrentie doorandere algen en micro-organismen is ontstaan.Daardoor wordt het silicaatgehalte van hetwater eveneens duidelijk gereduceerd. Doorhet water met JBL SilicatEx te filtreren, is hetontstaan van algen te voorkomen. Reeds aan-wezige kiezelwieraanslag zal snel verdwijnenals het water door JBL SilicatEx wordt gefil-treerd.Wij adviseren de volgende waarden aan tehouden:

Zoet water: van om en nabij 1 mg/l tot 2 mg/l isnog aanvaardbaar.Zeewater: maximaal 1 mg/

Een dichte, gezonde beplanting in verbinding metregelmatige gedeeltelijke waterverversingen (natuur-lijk met fosfaatvrij water) helpen eveneens om hetfosfaatgehalte van aquariumwater op een laag peilte houden

Met de fosfaat test set PO4 sensitive geeft JBL ubovendien de mogelijkheid om het fosfaatgehalte vanuw aquarium en de werking van PhosEx ultra enPhosEx rapid eenvoudig en zonder moeite te controleren.

1716

In water opgeloste zware metalen kunnen eenfatale werking hebben op de organismen diedaar leven. Dankzij de overal in Europa gel-dende strenge voorschriften met betrekking totde maximaal toegestane hoeveelhedengevaarlijke zware metalen in drinkwater hoevenwe nauwelijks bang te zijn voor "gevaar uit dekraan”. Moderne waterbereidingsmiddelen, bv.JBL Biotopol, hebben er geen enkele moeitemee geringe hoeveelheden zware metalen inhet drinkwater onschadelijk te maken en zo hetgevaar voor de organismen in het aquarium tebezweren.Desondanks willen we hier nader ingaan optwee zware metalen die van relatief grote bete-kenis zijn voor de aquaristiek: lood en koper.Nog altijd is lood vaak de oorzaak van eenonverklaarbare vissterfte. De een of anderelezer zal zich vast nog herinneren aan de han-dige, buigbare metalen banden, aan een kantvaak van een laagje schuimstof voorzien, die inde aquariums in dierenspeciaalzaken werdengebruikt om te voorkomen dat stengelplanten"met de kiel naar boven” dreven. Veel aquari-umhouders vinden die dingen handig en zettengroepjes planten mét de banden erom in huneigen aquarium. De banden bestaan echter uitlood en moeten dus worden beschouwd alseen tikkende tijdbom voor alles wat leeft in eenaquarium. Zo lang de pH meer dan 7 bedraagt,is er nauwelijks gevaar, omdat lood moeilijk

oplosbaar is. Zodra de pH echter beneden 7daalt, kunnen vrije loodionen in water oplossen,en lopen de vissen hoogste gevaar...De situatie wordt met name dan levensgevaar-lijk, wanneer een bestaand aquarium na enigemaanden of jaren met een CO2 toestel wordtuitgerust. Als gevolg van de CO2 toevoer kun-nen jarenlang aanwezige en tot nu toe onge-vaarlijke loodvoorraden plotseling oplossen,met de genoemde fatale gevolgen...In tegenstelling tot het hierna te noemen koperkan lood niet met een eenvoudige test wordengemeten.Verwijder daarom voor de zekerheid altijd alleswat er als metaal uitziet van de plantenwortelsvoordat u de planten in uw aquarium zet.

Koper komt vaak als gevolg van koperen pijpenin de huisinstallatie terecht of achteraf via deboiler in het kraanwater. Dit geldt met namevoor pas aangelegde buizen en nieuwe appara-tuur. Na verloop van tijd ontstaat een isolerendelaag kalk in het inwendige van de buizen, diebijna geheel voorkomt dat koper oplost in water.

Met de JBL koper test set Cu isgemakkelijk vast te stellen of uwleidingwater gevaarlijke hoeveelhe-den koper bevat. Als dit zo is, moet u dekraan een tijdje openzetten, voordat u hetaquarium vult. Ga bijvoorbeeld douchen, dan ishet probleem meteen opgelost en zonder on-nodige waterverspilling. De werkzame stof in veelmedicijnen, met name tegen Oodinium, is koper.Daar koperionen de vervelende eigenschap heb-ben dat ze een onoplosbare verbinding aangaanmet het carbonaat dat de waterhardheid veroor-zaakt en daardoor hun therapeutische werkingverliezen, is het raadzaam om het gewenstegehalte aan vrije koperionen in het water voortdu-rend te controleren.

De JBL koper test Cu kan hierbij een grote hulpzijn. Door regelmatige toepassing van koperhou-dende middelen in het aquarium kan na enige tijdop de beschreven wijze een aanzienlijke voor-raad kopercarbonaat ontstaan. Indien de pHonder deze omstandigheden omlaag gaat, bv.door de toevoer van CO2, gebeurt hetzelfde alswe hierboven hebben beschreven voor lood.Daarom verdient het aanbeveling om zieke vis-sen voor een behandeling met koperhou-dende medicijnen zo mogelijk overte zetten in een quarantaine-bak.Tot slot willen we er nog op wij-zen dat alle lagere dieren, zoweluit een zee- als uit eenzoetwatermilieu, bij-zonder gevoelig zijnvoor koper.

Lagere diersoortenreageren bijzonderallergisch op koper.Met de JBL kopertest set Cu zijngevaarlijke koper-concentratieseenvoudig op te sporen.

Gevoelige vis-sen, bijvoor-

beeld de rodekardinaaltetra

(Neon), ver-dragen geenkoper. Veel

ziekteverschij-nselen en sto-ornissen van

het biologischevenwicht wor-

den veroor-zaakt door in

water opgelosteverbindingen

van zwaremetalen. www.jbl.de

Belangrijk:Als u na meer dan twee weken gebruik van JBLSilicatEx in de filter geen vermindering van dewieren constateert, zijn het zeer waarschijnlijk geen kiezelwieren maar bacteriën, die silicaatniet als bouwmateriaal verbruiken. Het verwij-deren van deze bacteriën (rood- en blauwach-tige aanslag, die gewoonlijk met de term slijmal-gen wordt aangeduid) door silicaat aan hetwater te onttrekken, is daarom uit wetenschap-pelijk zicht niet mogelijk. Om deze bacteriën te bestrijden, kunt u het

redoxpotentiaal verhogen of de hoeveelheid

6. ZWARE METALEN

organische voedingsstoffen verminderen(bezinksel wegzuigen, minder voer geven,enz.). Bovendien leven kiezelwieren, net alsalle andere algen, van fosfaat. Het is daaromgoed mogelijk dat in aquaria met een grote hoe-veelheid silicaat geen kiezelwieren voorkomen,omdat het fosfaatgehalte te laag is. JBL Sili-catEx bindt naast silicaat ook fosfaat en ver-laagt daardoor gelijktijdig beide voor kiezelwie-ren onmisbare voedingsstoffen. Hierdoor wordttegelijk een einde gemaakt aan het basisvoed-sel van andere algen.

Gebruik voor het bevestigen van waterplantenliever JBL Plantis, speciaal voor het vastzettenvan planten ontwikkelde naalden van waterneu-trale kunststof.

1716

In water opgeloste zware metalen kunnen eenfatale werking hebben op de organismen diedaar leven. Dankzij de overal in Europa gel-dende strenge voorschriften met betrekking totde maximaal toegestane hoeveelhedengevaarlijke zware metalen in drinkwater hoevenwe nauwelijks bang te zijn voor "gevaar uit dekraan”. Moderne waterbereidingsmiddelen, bv.JBL Biotopol, hebben er geen enkele moeitemee geringe hoeveelheden zware metalen inhet drinkwater onschadelijk te maken en zo hetgevaar voor de organismen in het aquarium tebezweren.Desondanks willen we hier nader ingaan optwee zware metalen die van relatief grote bete-kenis zijn voor de aquaristiek: lood en koper.Nog altijd is lood vaak de oorzaak van eenonverklaarbare vissterfte. De een of anderelezer zal zich vast nog herinneren aan de han-dige, buigbare metalen banden, aan een kantvaak van een laagje schuimstof voorzien, die inde aquariums in dierenspeciaalzaken werdengebruikt om te voorkomen dat stengelplanten"met de kiel naar boven” dreven. Veel aquari-umhouders vinden die dingen handig en zettengroepjes planten mét de banden erom in huneigen aquarium. De banden bestaan echter uitlood en moeten dus worden beschouwd alseen tikkende tijdbom voor alles wat leeft in eenaquarium. Zo lang de pH meer dan 7 bedraagt,is er nauwelijks gevaar, omdat lood moeilijk

oplosbaar is. Zodra de pH echter beneden 7daalt, kunnen vrije loodionen in water oplossen,en lopen de vissen hoogste gevaar...De situatie wordt met name dan levensgevaar-lijk, wanneer een bestaand aquarium na enigemaanden of jaren met een CO2 toestel wordtuitgerust. Als gevolg van de CO2 toevoer kun-nen jarenlang aanwezige en tot nu toe onge-vaarlijke loodvoorraden plotseling oplossen,met de genoemde fatale gevolgen...In tegenstelling tot het hierna te noemen koperkan lood niet met een eenvoudige test wordengemeten.Verwijder daarom voor de zekerheid altijd alleswat er als metaal uitziet van de plantenwortelsvoordat u de planten in uw aquarium zet.

Koper komt vaak als gevolg van koperen pijpenin de huisinstallatie terecht of achteraf via deboiler in het kraanwater. Dit geldt met namevoor pas aangelegde buizen en nieuwe appara-tuur. Na verloop van tijd ontstaat een isolerendelaag kalk in het inwendige van de buizen, diebijna geheel voorkomt dat koper oplost in water.

Met de JBL koper test set Cu isgemakkelijk vast te stellen of uwleidingwater gevaarlijke hoeveelhe-den koper bevat. Als dit zo is, moet u dekraan een tijdje openzetten, voordat u hetaquarium vult. Ga bijvoorbeeld douchen, dan ishet probleem meteen opgelost en zonder on-nodige waterverspilling. De werkzame stof in veelmedicijnen, met name tegen Oodinium, is koper.Daar koperionen de vervelende eigenschap heb-ben dat ze een onoplosbare verbinding aangaanmet het carbonaat dat de waterhardheid veroor-zaakt en daardoor hun therapeutische werkingverliezen, is het raadzaam om het gewenstegehalte aan vrije koperionen in het water voortdu-rend te controleren.

De JBL koper test Cu kan hierbij een grote hulpzijn. Door regelmatige toepassing van koperhou-dende middelen in het aquarium kan na enige tijdop de beschreven wijze een aanzienlijke voor-raad kopercarbonaat ontstaan. Indien de pHonder deze omstandigheden omlaag gaat, bv.door de toevoer van CO2, gebeurt hetzelfde alswe hierboven hebben beschreven voor lood.Daarom verdient het aanbeveling om zieke vis-sen voor een behandeling met koperhou-dende medicijnen zo mogelijk overte zetten in een quarantaine-bak.Tot slot willen we er nog op wij-zen dat alle lagere dieren, zoweluit een zee- als uit eenzoetwatermilieu, bij-zonder gevoelig zijnvoor koper.

Lagere diersoortenreageren bijzonderallergisch op koper.Met de JBL kopertest set Cu zijngevaarlijke koper-concentratieseenvoudig op te sporen.

Gevoelige vis-sen, bijvoor-

beeld de rodekardinaaltetra

(Neon), ver-dragen geenkoper. Veel

ziekteverschij-nselen en sto-ornissen van

het biologischevenwicht wor-

den veroor-zaakt door in

water opgelosteverbindingen

van zwaremetalen. www.jbl.de

Belangrijk:Als u na meer dan twee weken gebruik van JBLSilicatEx in de filter geen vermindering van dewieren constateert, zijn het zeer waarschijnlijk geen kiezelwieren maar bacteriën, die silicaatniet als bouwmateriaal verbruiken. Het verwij-deren van deze bacteriën (rood- en blauwach-tige aanslag, die gewoonlijk met de term slijmal-gen wordt aangeduid) door silicaat aan hetwater te onttrekken, is daarom uit wetenschap-pelijk zicht niet mogelijk. Om deze bacteriën te bestrijden, kunt u het

redoxpotentiaal verhogen of de hoeveelheid

6. ZWARE METALEN

organische voedingsstoffen verminderen(bezinksel wegzuigen, minder voer geven,enz.). Bovendien leven kiezelwieren, net alsalle andere algen, van fosfaat. Het is daaromgoed mogelijk dat in aquaria met een grote hoe-veelheid silicaat geen kiezelwieren voorkomen,omdat het fosfaatgehalte te laag is. JBL Sili-catEx bindt naast silicaat ook fosfaat en ver-laagt daardoor gelijktijdig beide voor kiezelwie-ren onmisbare voedingsstoffen. Hierdoor wordttegelijk een einde gemaakt aan het basisvoed-sel van andere algen.

Gebruik voor het bevestigen van waterplantenliever JBL Plantis, speciaal voor het vastzettenvan planten ontwikkelde naalden van waterneu-trale kunststof.

1918HET VERBAND TUSSEN DE

AFZONDERLIJKE FACTOREN

Zoals in het hoofdstuk over de hardheid vanwater vermeld, zijn de factoren CO2 en carbo-naathardheid grotendeels verantwoordelijkvoor het tot stand komen van de pH-waardevan water.Meer informatie hierover en over de comforta-bele en zinvolle manier van instellen van deoptimale pH waarde in een aquarium vindt u inde JBL brochure:

"Wat - Hoe - Waarom?", Aquariumplanten.

Zoals beschreven inhoofdstuk 3, zorgen be-paalde bacteriën, dezogenoemde nitrificatie-bacteriën, voor de biolo-gische afbraak van orga-nische afvalproducten inhet aquarium en voorko-men daardoor dat de vis-sen door ammonium ofnitriet worden vergiftigd.

Zoet water met een pH inde buurt van "neutraal” is ideaal voor dezebacteriën. Waarden van minder dan 7 ofboven 8 hebben een nadelige invloed op hungroei en dus ook op de reinigingsprestatie vande bacteriën.

In aanmerking genomen dat nirificatiebac-teriën toch al uitgesproken langzaamgroeien, is het raadzaam het groeiprocesniet door een ongunstige pH of zelfs pH-schommelingen nadelig te beïnvloeden. Ditgeldt in het bijzonder voor nieuwe aquari-ums, waar de bacteriecultuur nog geheelmoet worden opgebouwd.

A. pH-waarde, CO2-gehalte encarbonaathardheid

Daarna moet de oorzaak van het stij-gende ammoniak- resp. ammoniumge-halte gevonden en verwijderd worden.

Let er in dit verband op dat het leefmilieu in hetaquarium de ontwikkeling van een gezondebacteriecultuur begunstigt. Met andere woor-den: zorg voor een aan de grootte van het

aquarium aangepaste vispopulatie (ten hoog-ste 1 cm vis per liter water), een niet te overda-dige hoeveelheid voer, voldoende zuurstofdoor middel van een goede beplanting (geenluchtsteen), zo mogelijk constante overigewaterwaarden (pH, CO2 enz.), en een goedfunctionerend biologisch filtersysteem, bijvoor-beeld met een buiten- of binnenfilter uit de

serie JBL CristalProfi. De nitrificatie zelf,d.w.z. de bacteriële oxidatie van ammonium innitraat, kan de pH sterk beïnvloeden. Dit wordt

vaak onderschat. Het eindproduct nitraatin verbinding met water is niets anders

dan een zuur (salpeterzuur) en"verbruikt" daarom carbonaat-hardheid. In zeer zwak gebufferdewateren met een lage carbonaat-hardheid kan een nitraatgehaltevan 20-50 mg/l de pH al gevaarlijklaten dalen. Als maanden- of zelfsjarenlang wordt verzuimd eengedeelte van het water te verver-sen, kan een ware catastrofe

gebeuren: het continu stijgende nitraatgehalteverslindt steeds iets meer van de carbonaat-hardheid tot er niets meer over is, de pH stort inen de vissen gaan op slag dood.

Als u ervoor zorgt dat de carbonaathardheidniet beneden 4 à 5 °d daalt en regelmatig (omde 1 à 2 weken) een deel van het water ver-verst, hoeft u echter voor dit soort negatieveervaringen niet bang te zijn.

schadelijk voor volwassen vissen, zeer schadelijk voor jonge vissen

dellijk drastisch te verlagen tot een waarde vanca. 7. Vervolgens moet bij de eerst volgendegelegenheid minstens 50% van het water wor-den ververst.

7.

NH4 mg/l (ppm)

pH-w

aard

e 0,1 0,25 0,5 1,0 2,0 4,0 6,0 8,0

7,07,58,08,28,48,68,89,0

kan schadelijk zijn voor gevoelige of jonge vissen

zeer schadelijk voor volwassen vissen, dodelijk voor jonge vissen

absoluut dodelijk voor alle vissen

Verder heeft de pH een directe invloed op degiftigheid van de ammoniumverbindingen in hetwater. Bij een pH van 7 en daaronder komenalle ammoniumverbindingen voor in de vormvan voor vissen grotendeels ongiftig ammo-nium (NH4+). Naar mate de pH stijgt, wordtammonium toenemend in het voor vissen zeergiftige ammoniak (NH3) omgezet. In overbe-volkte aquariums kunnen onder bepaaldeomstandigheden (bv. te kleine filters, geen ofonvoldoende CO2) gevaarlijk hoge ammoniak-concentraties ontstaan. In zulke gevallen verdient het aanbeveling depH door toevoeging van JBL pH-Minus onmid-

pH- waarde en stikstofkringloopB.

Uw aquarium is onderhevig aan dezelfde wetmatigheden als een ecosysteemin de vrije natuur. Gezien het extreem kleine formaat van een aquarium moet de kwaliteit van het water door middel van een biologische filter, bijvoorbeeld uit de JBL CristalProfi serie, op peil worden gehouden.

Een optimaal aan de groottevan het aquarium aange-paste vispopulatie (ten hoogste 1 cm vis op 1 liter water) en een weelderige beplanting voorkomendat de hoeveelheid giftigestikstofverbindingen stijgt.

1918HET VERBAND TUSSEN DE

AFZONDERLIJKE FACTOREN

Zoals in het hoofdstuk over de hardheid vanwater vermeld, zijn de factoren CO2 en carbo-naathardheid grotendeels verantwoordelijkvoor het tot stand komen van de pH-waardevan water.Meer informatie hierover en over de comforta-bele en zinvolle manier van instellen van deoptimale pH waarde in een aquarium vindt u inde JBL brochure:

"Wat - Hoe - Waarom?", Aquariumplanten.

Zoals beschreven inhoofdstuk 3, zorgen be-paalde bacteriën, dezogenoemde nitrificatie-bacteriën, voor de biolo-gische afbraak van orga-nische afvalproducten inhet aquarium en voorko-men daardoor dat de vis-sen door ammonium ofnitriet worden vergiftigd.

Zoet water met een pH inde buurt van "neutraal” is ideaal voor dezebacteriën. Waarden van minder dan 7 ofboven 8 hebben een nadelige invloed op hungroei en dus ook op de reinigingsprestatie vande bacteriën.

In aanmerking genomen dat nirificatiebac-teriën toch al uitgesproken langzaamgroeien, is het raadzaam het groeiprocesniet door een ongunstige pH of zelfs pH-schommelingen nadelig te beïnvloeden. Ditgeldt in het bijzonder voor nieuwe aquari-ums, waar de bacteriecultuur nog geheelmoet worden opgebouwd.

A. pH-waarde, CO2-gehalte encarbonaathardheid

Daarna moet de oorzaak van het stij-gende ammoniak- resp. ammoniumge-halte gevonden en verwijderd worden.

Let er in dit verband op dat het leefmilieu in hetaquarium de ontwikkeling van een gezondebacteriecultuur begunstigt. Met andere woor-den: zorg voor een aan de grootte van het

aquarium aangepaste vispopulatie (ten hoog-ste 1 cm vis per liter water), een niet te overda-dige hoeveelheid voer, voldoende zuurstofdoor middel van een goede beplanting (geenluchtsteen), zo mogelijk constante overigewaterwaarden (pH, CO2 enz.), en een goedfunctionerend biologisch filtersysteem, bijvoor-beeld met een buiten- of binnenfilter uit de

serie JBL CristalProfi. De nitrificatie zelf,d.w.z. de bacteriële oxidatie van ammonium innitraat, kan de pH sterk beïnvloeden. Dit wordt

vaak onderschat. Het eindproduct nitraatin verbinding met water is niets anders

dan een zuur (salpeterzuur) en"verbruikt" daarom carbonaat-hardheid. In zeer zwak gebufferdewateren met een lage carbonaat-hardheid kan een nitraatgehaltevan 20-50 mg/l de pH al gevaarlijklaten dalen. Als maanden- of zelfsjarenlang wordt verzuimd eengedeelte van het water te verver-sen, kan een ware catastrofe

gebeuren: het continu stijgende nitraatgehalteverslindt steeds iets meer van de carbonaat-hardheid tot er niets meer over is, de pH stort inen de vissen gaan op slag dood.

Als u ervoor zorgt dat de carbonaathardheidniet beneden 4 à 5 °d daalt en regelmatig (omde 1 à 2 weken) een deel van het water ver-verst, hoeft u echter voor dit soort negatieveervaringen niet bang te zijn.

schadelijk voor volwassen vissen, zeer schadelijk voor jonge vissen

dellijk drastisch te verlagen tot een waarde vanca. 7. Vervolgens moet bij de eerst volgendegelegenheid minstens 50% van het water wor-den ververst.

7.

NH4 mg/l (ppm)

pH-w

aard

e 0,1 0,25 0,5 1,0 2,0 4,0 6,0 8,0

7,07,58,08,28,48,68,89,0

kan schadelijk zijn voor gevoelige of jonge vissen

zeer schadelijk voor volwassen vissen, dodelijk voor jonge vissen

absoluut dodelijk voor alle vissen

Verder heeft de pH een directe invloed op degiftigheid van de ammoniumverbindingen in hetwater. Bij een pH van 7 en daaronder komenalle ammoniumverbindingen voor in de vormvan voor vissen grotendeels ongiftig ammo-nium (NH4+). Naar mate de pH stijgt, wordtammonium toenemend in het voor vissen zeergiftige ammoniak (NH3) omgezet. In overbe-volkte aquariums kunnen onder bepaaldeomstandigheden (bv. te kleine filters, geen ofonvoldoende CO2) gevaarlijk hoge ammoniak-concentraties ontstaan. In zulke gevallen verdient het aanbeveling depH door toevoeging van JBL pH-Minus onmid-

pH- waarde en stikstofkringloopB.

Uw aquarium is onderhevig aan dezelfde wetmatigheden als een ecosysteemin de vrije natuur. Gezien het extreem kleine formaat van een aquarium moet de kwaliteit van het water door middel van een biologische filter, bijvoorbeeld uit de JBL CristalProfi serie, op peil worden gehouden.

Een optimaal aan de groottevan het aquarium aange-paste vispopulatie (ten hoogste 1 cm vis op 1 liter water) en een weelderige beplanting voorkomendat de hoeveelheid giftigestikstofverbindingen stijgt.

2120

Voor een veilige ensnelle controle: de JBL testsets pH 7,4-9 en de Mg/Ca tests.

Met JBL MagnesiumMarin is het magnesiumgehalte van zeewater eenvoudig en

moeiteloos te corrigeren.

JBL CalciuMarin bevat een speciale vormvan calcium die door lagere dieren in een

zeewateraquarium goed verwerkbaar is.

8. HET CALCIUM- EN MAGNESIUMGEHALTE

Natuurlijk zeewater bevat ongeveer 400-440 mg/l Ca en ongeveer

1200-1600 mg/l Mg. Het is belangrijk deze waarden in een aquarium zo goed

mogelijk aan te houden om de kalkvormende organismen de kans te geven zich optimaal te ontwikkelen.

de genoemde, voor de ontwikkeling van lagerediersoorten in rifaquariums zo belangrijke waar-den moeiteloos en betrouwbaar controleren.

Voor het geval dat de gemeten waarden gecor-rigeerd moeten worden of dat u verzekerd wiltzijn van een optimale toevoer van calcium, kanJBL het product JBL CalciuMarin aanbevelen.

Behalve calcium bevat dit product water-stofcarbonaat en het sporenelement stron-tium, dat onmisbaar is voor de aanmaakvan kalk, in een precies op elkaar afge-stemde verhouding. Zowel het calci-umgehalte als de KH en pH wordenhierdoor op het gewenste niveaugebracht. Met het product JBL

MagnesiuMarin is het magnesiumgehalteeenvoudig en moeiteloos te corrigeren. Het bevat een op elkaar afgestemde combina-tie van magnesiumverbindingen die geen ino-nenverschuiving in het aquariumwater ver-oorzaken.

Calcium en magnesium behoren tot de zoge-noemde aardalkali-ionen en maken samen metwaterstofcarbonaat en sulfaat het grootste deeluit van de waterhardheid. Voor veel levendeorganismen is calcium een belangrijke bouwstof.

Vissen hebben calcium nodig voor hun skelet,voor planten is het voedsel. Ongewervelde die-ren (slakken, schaaldieren, lagere diersoorten diein zeewater leven) hebben het nodig voor de aan-maak van de kalk waaruit hun schaal bestaatenz.. Magnesium staat in nauw verband met cal-cium en speelt een belangrijke rol bij de stofwis-seling, o.a. ook bij het samentrekken van de spie-ren.

In een zoetwateraquarium is de verzorging vande levende organismen met calcium en magne-sium bijna altijd gewaarborgd als gevolg van eenuitgewogen voeding en omdat deze elementenvan nature in het water voorkomen.

Daar staat tegenover dat in zeewateraquaria,vooral als koralen en andere kalkvormendeorganismen worden gehouden (bv. kalkwieren),de groei van deze organismen binnen korte tijdeen gebrek aan calcium en magnesium veroor-zaken.Om zeker te zijn dat er voldoende waterstofcar-bonaat beschikbaar is voor de te verwerken hoe-veelheid calcium is het verstandig om de carbo-naathardheid zo mogelijk niet beneden 7 °d telaten dalen. U bereikt daarmee tegelijkertijd datde pH zich in de buurt van 8,2 - 8,3 stabiliseert.Met de JBL test sets Calcium Ca, Magne-sium/Calcium Mg/Ca, KH en pH 7,4 - 9 kunt u

2120

Voor een veilige ensnelle controle: de JBL testsets pH 7,4-9 en de Mg/Ca tests.

Met JBL MagnesiumMarin is het magnesiumgehalte van zeewater eenvoudig en

moeiteloos te corrigeren.

JBL CalciuMarin bevat een speciale vormvan calcium die door lagere dieren in een

zeewateraquarium goed verwerkbaar is.

8. HET CALCIUM- EN MAGNESIUMGEHALTE

Natuurlijk zeewater bevat ongeveer 400-440 mg/l Ca en ongeveer

1200-1600 mg/l Mg. Het is belangrijk deze waarden in een aquarium zo goed

mogelijk aan te houden om de kalkvormende organismen de kans te geven zich optimaal te ontwikkelen.

de genoemde, voor de ontwikkeling van lagerediersoorten in rifaquariums zo belangrijke waar-den moeiteloos en betrouwbaar controleren.

Voor het geval dat de gemeten waarden gecor-rigeerd moeten worden of dat u verzekerd wiltzijn van een optimale toevoer van calcium, kanJBL het product JBL CalciuMarin aanbevelen.

Behalve calcium bevat dit product water-stofcarbonaat en het sporenelement stron-tium, dat onmisbaar is voor de aanmaakvan kalk, in een precies op elkaar afge-stemde verhouding. Zowel het calci-umgehalte als de KH en pH wordenhierdoor op het gewenste niveaugebracht. Met het product JBL

MagnesiuMarin is het magnesiumgehalteeenvoudig en moeiteloos te corrigeren. Het bevat een op elkaar afgestemde combina-tie van magnesiumverbindingen die geen ino-nenverschuiving in het aquariumwater ver-oorzaken.

Calcium en magnesium behoren tot de zoge-noemde aardalkali-ionen en maken samen metwaterstofcarbonaat en sulfaat het grootste deeluit van de waterhardheid. Voor veel levendeorganismen is calcium een belangrijke bouwstof.

Vissen hebben calcium nodig voor hun skelet,voor planten is het voedsel. Ongewervelde die-ren (slakken, schaaldieren, lagere diersoorten diein zeewater leven) hebben het nodig voor de aan-maak van de kalk waaruit hun schaal bestaatenz.. Magnesium staat in nauw verband met cal-cium en speelt een belangrijke rol bij de stofwis-seling, o.a. ook bij het samentrekken van de spie-ren.

In een zoetwateraquarium is de verzorging vande levende organismen met calcium en magne-sium bijna altijd gewaarborgd als gevolg van eenuitgewogen voeding en omdat deze elementenvan nature in het water voorkomen.

Daar staat tegenover dat in zeewateraquaria,vooral als koralen en andere kalkvormendeorganismen worden gehouden (bv. kalkwieren),de groei van deze organismen binnen korte tijdeen gebrek aan calcium en magnesium veroor-zaken.Om zeker te zijn dat er voldoende waterstofcar-bonaat beschikbaar is voor de te verwerken hoe-veelheid calcium is het verstandig om de carbo-naathardheid zo mogelijk niet beneden 7 °d telaten dalen. U bereikt daarmee tegelijkertijd datde pH zich in de buurt van 8,2 - 8,3 stabiliseert.Met de JBL test sets Calcium Ca, Magne-sium/Calcium Mg/Ca, KH en pH 7,4 - 9 kunt u

2322TESTGEREI

Het hoofdbestanddeel van de test sets is dezogenoemde comparator van grijze kunststofmet twee gaten voor de testbuisjes, die aanéén kant een driehoekige gleuf heeft, waarin ude betreffende waarde kunt aflezen (afb. 5).

De sets omvatten daarnaast twee testbuisjes,een kunststofspuit met een schaalverdeling eneen nieuw vormgegeven kleurenkaart. Eenevaluatiebalk in de stoplichtkleuren groen, geelen rood laat u onmiddellijk zien wat de geme-ten waarde ongeveer betekent. Een pictogramop de achterzijde laat duidelijk zien hoe de testmoet worden uitgevoerd.Bij iedere test moeten de twee meegeleverdetestbuisjes meteen gedefinieerdehoeveelheid teonderzoeken waterworden gevuld.Vervolgens moet uaan één van debuisjes reagenstoevoegen. Hier-door verandert dekleur. Plaats de

Afb. 5

twee buisjes nu zodanig in de comparator dat hetbuisje met het proefmonster zonder reagens(blind monster) zich in het gat aan de kant vande driehoekige gleuf en het buisje met reagenszich in het gat aan het rechte uitende van hetcomparatorblok bevindt (afb. 6).

Schuif het blokje met de buisjes nu zodanigover de kleurenkaart dat de gekleurde cirkels zichonder het buisje met het onbehandelde wateren de witte cirkels zich onder het buisje met hetreagens/watermengsel bevinden (afb. 7). Als ude maximale overeenstemming van de kleurenin resp. onder de twee testbuisjes hebt gevon-den, kunt u het gehalte van de gezochte stofbinnen de driehoekige gleuf van het blokje aflezen.

Deze op een vergelijking van kleuren gebaseerde proefwordt ook wel compensatiemethode genoemd, omdatde eigen kleur die het water van natuur heeft wordtgecompenseerd door tegelijk een blind monster overde gekleurde cirkels op de kleurenkaart te schuiven. Eenander belangrijk voordeel van het comparatorblokje isdat van opzij invallend strooilicht wordt afgeschermden de kleuren dus optimaal beoordeeld kunnen wor-den. Dankzij de fijne kleurnuances en het vernuftigecomparatorblokje zijn thans een tot nu toe op hetgebied van de aquariumtests nog bijna ongekende pre-cisie en een hoog oplossingsvermogen bereikbaar.

Om iedere geïnteresseerde aquariumhouder in staat te stellen bijzonder nauwkeu-rige en betrouwbare meetresultaten te verkrijgen, heeft JBL de test sets pH 6,0 -7,6 en 7,4 - 9,0, ammonium, nitriet, nitraat, ijzer, fosfaat sensitive en silicaat

ontwikkeld in een uitvoering die aan de hoogste eisen voldoet.

Afb. 7

Bij deze tests worden bepaalde in het wateraanwezige stoffen gemeten door een testvloei-stof (reagens) druppelsgewijs aan het teonderzoeken watermonster toe te voegen toteen daarin aanwezige kleurindicator van kleurverandert. Het aantal druppels van de toege-voegde oplossing geeft aan in welke concen-tratie de gezochte stoffen in het water aanwe-zig zijn.De volgende JBL test sets zijn gebaseerd opde titratiemethode:

JBL test set GHJBL test set KHJBL test set calcium CaJBL test set magnesium/calcium Mg/Ca

Wanneer bepaalde in het water aanwezige stof-fen met een bepaalde chemische stof in aanra-king komen, volgt er een kleurreactie, waarvande intensiteit in direct verband staat met de con-centratie van de gezochte stoffen. Door de kleurvan het proefmonster met de meegeleverdekleurenkaart te vergelijken, kunt u de concentratievan de gezochte stoffen aflezen.

De volgende test sets zijn gebaseerd op dekleurreactiemethode:

JBL pH test set 3,0 - 10JBL pH test set 6,0 - 7,6JBL pH test set 7,4 - 9,0JBL test set permanent

CO2 plus pHJBL ammonium test set NH4JBL nitriet test set NO2

A. Tests op de basis van titratie

B. Tests op de basis van kleurreacties

JBL nitraat testset NO3JBL ijzer testset FeJBL fosfaat testset PO4 SensitiveJBL silicaat testset SIO2JBL testset koper CuJBL testset zuurstof O2

Volgens het toegepaste testprincipe kunnen de test sets in twee groepen worden ingedeeld:

9. DE JBL TEST SETS

Afb. 6

2322TESTGEREI

Het hoofdbestanddeel van de test sets is dezogenoemde comparator van grijze kunststofmet twee gaten voor de testbuisjes, die aanéén kant een driehoekige gleuf heeft, waarin ude betreffende waarde kunt aflezen (afb. 5).

De sets omvatten daarnaast twee testbuisjes,een kunststofspuit met een schaalverdeling eneen nieuw vormgegeven kleurenkaart. Eenevaluatiebalk in de stoplichtkleuren groen, geelen rood laat u onmiddellijk zien wat de geme-ten waarde ongeveer betekent. Een pictogramop de achterzijde laat duidelijk zien hoe de testmoet worden uitgevoerd.Bij iedere test moeten de twee meegeleverdetestbuisjes meteen gedefinieerdehoeveelheid teonderzoeken waterworden gevuld.Vervolgens moet uaan één van debuisjes reagenstoevoegen. Hier-door verandert dekleur. Plaats de

Afb. 5

twee buisjes nu zodanig in de comparator dat hetbuisje met het proefmonster zonder reagens(blind monster) zich in het gat aan de kant vande driehoekige gleuf en het buisje met reagenszich in het gat aan het rechte uitende van hetcomparatorblok bevindt (afb. 6).

Schuif het blokje met de buisjes nu zodanigover de kleurenkaart dat de gekleurde cirkels zichonder het buisje met het onbehandelde wateren de witte cirkels zich onder het buisje met hetreagens/watermengsel bevinden (afb. 7). Als ude maximale overeenstemming van de kleurenin resp. onder de twee testbuisjes hebt gevon-den, kunt u het gehalte van de gezochte stofbinnen de driehoekige gleuf van het blokje aflezen.

Deze op een vergelijking van kleuren gebaseerde proefwordt ook wel compensatiemethode genoemd, omdatde eigen kleur die het water van natuur heeft wordtgecompenseerd door tegelijk een blind monster overde gekleurde cirkels op de kleurenkaart te schuiven. Eenander belangrijk voordeel van het comparatorblokje isdat van opzij invallend strooilicht wordt afgeschermden de kleuren dus optimaal beoordeeld kunnen wor-den. Dankzij de fijne kleurnuances en het vernuftigecomparatorblokje zijn thans een tot nu toe op hetgebied van de aquariumtests nog bijna ongekende pre-cisie en een hoog oplossingsvermogen bereikbaar.

Om iedere geïnteresseerde aquariumhouder in staat te stellen bijzonder nauwkeu-rige en betrouwbare meetresultaten te verkrijgen, heeft JBL de test sets pH 6,0 -7,6 en 7,4 - 9,0, ammonium, nitriet, nitraat, ijzer, fosfaat sensitive en silicaat

ontwikkeld in een uitvoering die aan de hoogste eisen voldoet.

Afb. 7

Bij deze tests worden bepaalde in het wateraanwezige stoffen gemeten door een testvloei-stof (reagens) druppelsgewijs aan het teonderzoeken watermonster toe te voegen toteen daarin aanwezige kleurindicator van kleurverandert. Het aantal druppels van de toege-voegde oplossing geeft aan in welke concen-tratie de gezochte stoffen in het water aanwe-zig zijn.De volgende JBL test sets zijn gebaseerd opde titratiemethode:

JBL test set GHJBL test set KHJBL test set calcium CaJBL test set magnesium/calcium Mg/Ca

Wanneer bepaalde in het water aanwezige stof-fen met een bepaalde chemische stof in aanra-king komen, volgt er een kleurreactie, waarvande intensiteit in direct verband staat met de con-centratie van de gezochte stoffen. Door de kleurvan het proefmonster met de meegeleverdekleurenkaart te vergelijken, kunt u de concentratievan de gezochte stoffen aflezen.

De volgende test sets zijn gebaseerd op dekleurreactiemethode:

JBL pH test set 3,0 - 10JBL pH test set 6,0 - 7,6JBL pH test set 7,4 - 9,0JBL test set permanent

CO2 plus pHJBL ammonium test set NH4JBL nitriet test set NO2

A. Tests op de basis van titratie

B. Tests op de basis van kleurreacties

JBL nitraat testset NO3JBL ijzer testset FeJBL fosfaat testset PO4 SensitiveJBL silicaat testset SIO2JBL testset koper CuJBL testset zuurstof O2

Volgens het toegepaste testprincipe kunnen de test sets in twee groepen worden ingedeeld:

9. DE JBL TEST SETS

Afb. 6

2524

JBL test set KHTitratietest voor het bepalen van de carbonaathard-heid, of wel het zuurbindend vermogen, van water.Éen druppel verbruikte meetoplossing komt overeen met 1°d KH.Kleurverandering van lichtblauw naar gelig oranje.1 flesje reagens.

JBL test set permanent Co2 plus pHToestel dat het CO2 -gehalte van water of de pH als gevolg van de CO2 continu aantoont.1 flesje reagens.1 indicatortoestel.2 kleurenschalen (CO2 en pH).

JBL test set GHTitratietest voor het bepalen van de totale hardheid van water.Éen druppel verbruikte testoplossing komt overeen met 1 °d GH.Kleurverandering van rood naar groen.1 flesje reagens.

DE JBL TEST

JBL organi-seertregelmatigexpedities en

workshops in de strekenwaar uw aquariumvissenin de natuur voorkomen.Daar worden de bioto-

pen van onze siervissengrondigonderzocht.De diverseJBL-testsetszijn daarbij een

waardevolle hulpen worden daarbij

zelf op hart en nierenbeproefd.

WILT U DE ZAAK EENSGRONDIGONDERZOEKEN: JBL kwaliteitstests

voor de mooiste ervaringen met degeheimen van de

onderwaterwereld.

2524

JBL test set KHTitratietest voor het bepalen van de carbonaathard-heid, of wel het zuurbindend vermogen, van water.Éen druppel verbruikte meetoplossing komt overeen met 1°d KH.Kleurverandering van lichtblauw naar gelig oranje.1 flesje reagens.

JBL test set permanent Co2 plus pHToestel dat het CO2 -gehalte van water of de pH als gevolg van de CO2 continu aantoont.1 flesje reagens.1 indicatortoestel.2 kleurenschalen (CO2 en pH).

JBL test set GHTitratietest voor het bepalen van de totale hardheid van water.Éen druppel verbruikte testoplossing komt overeen met 1 °d GH.Kleurverandering van rood naar groen.1 flesje reagens.

DE JBL TEST

JBL organi-seertregelmatigexpedities en

workshops in de strekenwaar uw aquariumvissenin de natuur voorkomen.Daar worden de bioto-

pen van onze siervissengrondigonderzocht.De diverseJBL-testsetszijn daarbij een

waardevolle hulpen worden daarbij

zelf op hart en nierenbeproefd.

WILT U DE ZAAK EENSGRONDIGONDERZOEKEN: JBL kwaliteitstests

voor de mooiste ervaringen met degeheimen van de

onderwaterwereld.

26JBL nitraat test set NO3Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het nitraatgehalte van water. Schaalverdeling:0,5; 1; 5; 10; 20; 40; 60; 80; 120; 160; 240 mg/l

JBL test set magnesium/calcium Mg/CaTitratietest voor het tegelijk meten van magnesium en calcium in zeewater. 1 druppel verbruikte reagens Mg

2komt overeen

met 100 mg/Mg. Kleurverandering van rood naar groen.2 soorten reagens (2 x reagens 2).Overige eigenschappen zoals aangegeven voor de Ca test.

JBL zuurstoftest O2

Kleurentest zonder comparator voor het meten van opgeloste zuurstof in zoet- en zeewateraquariums.Schaalverdeling: 1 - 10 mg/l.2 flesjes testreagens.

JBL test set koper CuUiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van in zoet- en zeewater opgelost koper. Schaalverdeling: 0,15; 0,30; 0,45; 0,6; 0,8; 1,2; 1,6; 2,0 mg/l. (Het gehalte aan gechelateerd koper wordt pas na ongeveer 12 uur aangetoond). 2 flesjes reagens.

JBL calcium test CaTitratietest voor het bepalen van het calciumgehalte van zeewater.1 druppel verbruikte meetoplossing (reagensvloeistof 3) komt overeen met 20 mg/l Ca.Kleurverandering van wijnrood naar blauw.3 flesjes reagens.

JBL pH test set 3,0 - 10Eenvoudige kleurentest om een grove indruk te krijgen van de pH van water in het bereik van pH 3,0 tot 10 in stappen van 0,5.1 flesje reagens.

JBL pH test set 6,0 - 7,6Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van de pH van 6,0 tot 7,6 in stappen van 0,2. Eveneens zeer geschikt voor het controleren van de CO2 bemesting.1 flesje reagens.

JBL pH test set 7,4 - 9,0Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van de pH van 7,4 tot 9,0 in stappen van 0,2. Zeer geschikt voor zeerwateraquaria en voor zoetwateraquaria met een hoge pH, bv. met Malawicichliden.1 flesje reagens.

JBL ammonium test set NH4

Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het ammoniumgehalte van water. Schaalverdeling: 0,05; 0,1; 0,2; 0,4; 0,6; 1,0; 1,5; 3; 5 mg/l .3 flesjes reagens

JBL nitraat test set NO3Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het nitraatgehalte van water.

27

26JBL nitraat test set NO3Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het nitraatgehalte van water. Schaalverdeling:0,5; 1; 5; 10; 20; 40; 60; 80; 120; 160; 240 mg/l

JBL test set magnesium/calcium Mg/CaTitratietest voor het tegelijk meten van magnesium en calcium in zeewater. 1 druppel verbruikte reagens Mg

2komt overeen

met 100 mg/Mg. Kleurverandering van rood naar groen.2 soorten reagens (2 x reagens 2).Overige eigenschappen zoals aangegeven voor de Ca test.

JBL zuurstoftest O2

Kleurentest zonder comparator voor het meten van opgeloste zuurstof in zoet- en zeewateraquariums.Schaalverdeling: 1 - 10 mg/l.2 flesjes testreagens.

JBL test set koper CuUiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van in zoet- en zeewater opgelost koper. Schaalverdeling: 0,15; 0,30; 0,45; 0,6; 0,8; 1,2; 1,6; 2,0 mg/l. (Het gehalte aan gechelateerd koper wordt pas na ongeveer 12 uur aangetoond). 2 flesjes reagens.

JBL calcium test CaTitratietest voor het bepalen van het calciumgehalte van zeewater.1 druppel verbruikte meetoplossing (reagensvloeistof 3) komt overeen met 20 mg/l Ca.Kleurverandering van wijnrood naar blauw.3 flesjes reagens.

JBL pH test set 3,0 - 10Eenvoudige kleurentest om een grove indruk te krijgen van de pH van water in het bereik van pH 3,0 tot 10 in stappen van 0,5.1 flesje reagens.

JBL pH test set 6,0 - 7,6Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van de pH van 6,0 tot 7,6 in stappen van 0,2. Eveneens zeer geschikt voor het controleren van de CO2 bemesting.1 flesje reagens.

JBL pH test set 7,4 - 9,0Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van de pH van 7,4 tot 9,0 in stappen van 0,2. Zeer geschikt voor zeerwateraquaria en voor zoetwateraquaria met een hoge pH, bv. met Malawicichliden.1 flesje reagens.

JBL ammonium test set NH4

Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het ammoniumgehalte van water. Schaalverdeling: 0,05; 0,1; 0,2; 0,4; 0,6; 1,0; 1,5; 3; 5 mg/l .3 flesjes reagens

JBL nitraat test set NO3Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het nitraatgehalte van water.

27

28

JBL silicaat testset SiO2Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het silicaatgehalte van water. Bijzonder aan te bevelen voor het controleren van de verspreiding van kiezelwieren.Schaalverdeling: 0,1; 0,2; 0,4; 0,8; 1,2; 2,0; 3,0; >6,0 mg/l

JBL fosfaat testset PO4 sensitiveUiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het fosfaatgehalte van water. Bijzonder nuttig voor het controleren van de verspreiding van algen. Schaalverdeling: 0,02; 0,05; 0,1; 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1,2; 1,8 mg/l5,0; 10,0 mg/l.2 flesjes reagens

JBL ijzer test set FeUiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauw-keurige bepaling van het ijzergehalte van water. 90% van het ijzer dat aan een complexvormende stof is gebonden, wordt binnen de aangegeven tijd aangetoond. Schaalverdeling: 0; 0,05; 0,1; 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1,0; 1,5 mg/l. 1 flesje reagens.

JBL Test Combi SetTests voor de 5 belangrijkstewaterwaarden in een handigekunststofkoffer:pH 3,0 – 10; KH; nitriet NO2;nitraat NO3; ijzer Fe

Met lege overzichtstabellenvoor het noteren van demeetresulaten.

29JBL TEST-LABProfessioneletestkoffervoor zoetwateranalyses.

Bevat 9 verschillende proeven voor eenomvangrijke wateranalyse:

pH 3,0 – 10 (2x); pH 6,0 – 7,6;CO2-tabel; GH (2x);KH (2x); fosfaat PO4sensitive;ammonium NH4;nitriet NO2 (2x); nitraat NO3;ijzer Fe.

Met thermometer, ballpoint en notitiebladen voor het noterenvan de meetresultaten.

JBL TESTLABMARINProfessioneletestkoffervoor zeewateranalyses.

Bevat 10 verschillende proeven voor eenomvangrijke wateranalyse:

pH 7,4 – 9 (2x); KH (2x);calcium Ca;magnesium Mg;koper Cu; fosfaatPO4 sensitive;

silicaat SiO2; ammonium NH4; nitriet NO2 (2x); nitraat NO3.

Met thermometer, ballpoint ennotitiebladen voor het noteren van de meetresultaten.

28

JBL silicaat testset SiO2Uiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het silicaatgehalte van water. Bijzonder aan te bevelen voor het controleren van de verspreiding van kiezelwieren.Schaalverdeling: 0,1; 0,2; 0,4; 0,8; 1,2; 2,0; 3,0; >6,0 mg/l

JBL fosfaat testset PO4 sensitiveUiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauwkeurige bepaling van het fosfaatgehalte van water. Bijzonder nuttig voor het controleren van de verspreiding van algen. Schaalverdeling: 0,02; 0,05; 0,1; 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1,2; 1,8 mg/l5,0; 10,0 mg/l.2 flesjes reagens

JBL ijzer test set FeUiterst gevoelige kleurentest met comparator voor een zeer nauw-keurige bepaling van het ijzergehalte van water. 90% van het ijzer dat aan een complexvormende stof is gebonden, wordt binnen de aangegeven tijd aangetoond. Schaalverdeling: 0; 0,05; 0,1; 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1,0; 1,5 mg/l. 1 flesje reagens.

JBL Test Combi SetTests voor de 5 belangrijkstewaterwaarden in een handigekunststofkoffer:pH 3,0 – 10; KH; nitriet NO2;nitraat NO3; ijzer Fe

Met lege overzichtstabellenvoor het noteren van demeetresulaten.

29JBL TEST-LABProfessioneletestkoffervoor zoetwateranalyses.

Bevat 9 verschillende proeven voor eenomvangrijke wateranalyse:

pH 3,0 – 10 (2x); pH 6,0 – 7,6;CO2-tabel; GH (2x);KH (2x); fosfaat PO4sensitive;ammonium NH4;nitriet NO2 (2x); nitraat NO3;ijzer Fe.

Met thermometer, ballpoint en notitiebladen voor het noterenvan de meetresultaten.

JBL TESTLABMARINProfessioneletestkoffervoor zeewateranalyses.

Bevat 10 verschillende proeven voor eenomvangrijke wateranalyse:

pH 7,4 – 9 (2x); KH (2x);calcium Ca;magnesium Mg;koper Cu; fosfaatPO4 sensitive;

silicaat SiO2; ammonium NH4; nitriet NO2 (2x); nitraat NO3.

Met thermometer, ballpoint ennotitiebladen voor het noteren van de meetresultaten.

30/ 31

PROFESSIONELE

WATER-ANALYSES

30/ 31

PROFESSIONELE

WATER-ANALYSES

34

Dit boek kunnen we iede-re aquariumliefhebbervan harte aanbevelen:

DREYER, STEPHAN;KEPPLER, RAINER:Das Kosmos-Buch der Aquaristik. Franckh-Kosmos,Stuttgart 2008.2e oplage

12. AANBEVOLEN LITERATUUR

32

34

Dit boek kunnen we iede-re aquariumliefhebbervan harte aanbevelen:

DREYER, STEPHAN;KEPPLER, RAINER:Das Kosmos-Buch der Aquaristik. Franckh-Kosmos,Stuttgart 2008.2e oplage

12. AANBEVOLEN LITERATUUR

32

Prijs 1,00

Art.

Nr.

962

22 8

4 V

06N

L

In de gespecialiseerde aquariumzaakzal men u graag adviseren en verdergaande

literatuur aanbevelen. Daar zijn eveneens de overige delen verkrijgbaar uit de reeks

"WAT-HOE-WAAROM?"over andere onderwerpen op het gebied van de aquaristiek.

UW SPECIAALZAAK

33

AquariumwaterWAT – HOE – WAAROM?

MET DE EIGENSCHAPPENVAN EEN BIOTOOP

AQUARIUMWATERMET DE EIGENSCHAPPEN

VAN EEN BIOTOOPook u kunt aan de hoge eisen voldoendoor de waterkwaliteit met de omvan-grijke testserie van JBL te bewakenen het water met de JBL verzorgings-producten in stand te houden.Op de voorafgaande pagina’s heb-ben wij een overzichtsschema af-gedrukt waarin u alle met behulpvan de JBL Tests gemeten waardenvan uw aquarium kunt notoren. Bijiedere parameter hebben wij aan-gegeven welke waarden wij voorhet met succes houden van eenaquarium aanbevelen. In geval datde door u gemeten waarden hiervanafwijken (te laag of te hoog), vindt udaarnaast een overzicht van geschikteverbeteringsmaatregelen met behulpvan JBL Verzorgingsproducten. Hetoverzichtsschema is eveneens gratisverkrijgbaar bij uw dierenspeciaal-zaak en u kunt het downloaden (ganaar www.jbl.de). Een service vanJBL: U krijgt van ons een uitvoerigeinterpretatie van de in uw aquarium

gemeten waarden als u deze inhet JBL online laboratoriumopgeeft. Dat is heel gemakke-

lij: website www.jbl.de oproepen, opde menubalk links "online Labor"aanklikken en dan de instructies volgen.

34

Dit boek kunnen we iede-re aquariumliefhebbervan harte aanbevelen:

DREYER, STEPHAN;KEPPLER, RAINER:Das Kosmos-Buch der Aquaristik. Franckh-Kosmos,Stuttgart 2008.2e oplage

12. AANBEVOLEN LITERATUUR

32

Prijs 1,00

Art.

Nr.

962

22 8

4 V

06N

L

In de gespecialiseerde aquariumzaakzal men u graag adviseren en verdergaande

literatuur aanbevelen. Daar zijn eveneens de overige delen verkrijgbaar uit de reeks

"WAT-HOE-WAAROM?"over andere onderwerpen op het gebied van de aquaristiek.

UW SPECIAALZAAK

25

AquariumwaterWAT – HOE – WAAROM?

MET DE EIGENSCHAPPENVAN EEN BIOTOOP

AQUARIUMWATERMET DE EIGENSCHAPPEN

VAN EEN BIOTOOPook u kunt aan de hoge eisen voldoendoor de waterkwaliteit met de omvan-grijke testserie van JBL te bewakenen het water met de JBL verzorgings-producten in stand te houden.Op de voorafgaande pagina’s heb-ben wij een overzichtsschema af-gedrukt waarin u alle met behulpvan de JBL Tests gemeten waardenvan uw aquarium kunt notoren. Bijiedere parameter hebben wij aan-gegeven welke waarden wij voorhet met succes houden van eenaquarium aanbevelen. In geval datde door u gemeten waarden hiervanafwijken (te laag of te hoog), vindt udaarnaast een overzicht van geschikteverbeteringsmaatregelen met behulpvan JBL Verzorgingsproducten. Hetoverzichtsschema is eveneens gratisverkrijgbaar bij uw dierenspeciaal-zaak en u kunt het downloaden (ganaar www.jbl.de). Een service vanJBL: U krijgt van ons een uitvoerigeinterpretatie van de in uw aquarium

gemeten waarden als u deze inhet JBL online laboratoriumopgeeft. Dat is heel gemakke-

lij: website www.jbl.de oproepen, opde menubalk links "online Labor"aanklikken en dan de instructies volgen.