آب افزايش جهت در که عملياتی مجموعه تعريف طبق•ا)ا( خ اآ تغذشان تغذيه ميشود، انجامآبخوانبه)ورودیجريان(ورودیArtificial) مصنوعی Recharge) بيالن در .دارد نام

ا نآ ز اطتتغذلز شان ميشود، انجام طبيعیبصورتتغذيهعملزيرزمينیآبهای عمل اين و ميباشد سفره بيشتر تغذيه به نياز شرايطی در ليکنکا قازشتتغذک ذتخاط .پذيرد می صورتخاصطرقاز بيشترتغذيهدرکمکبا

hArtifical

S bal R0 ⇒<

echbal argRe

محاسن نسبي آبهاي زيرزميني.يک مخزن طبيعی محسوب می شوند و نياز به سرمايه گذاری ندارند -1•

.گستره عظيم وتقريبًا نامحدودی دارند و ظرفيت ذخيره بسيار بااليی دارند-2• ر يی ب ر ي ب ير ي ر و ر ی و ريب و يم ر

.هزينه های تملک و اشغال سطح زمين ندارند -3•

است4• ک بسيار يا گيرد نم انجا آنها در تبخير .تبخير در آنها انجام نمی گيرد يا بسيار کم است-4•

نسبت به نوسانات ساالنه و فصلی آسيب پذيری کمتری دارند و منابع -5•شوند می محسوب سطحی آبهای به نسبت تری .مطمئن تری نسبت به آبهای سطحی محسوب می شوندمطمئن

فرايند پااليش درآن انجام شده و آسيب پذيری کمتری نسبت به آلودگی -6•.دارند ر

پديده ذخيره آب از سالهای پر آب به کم آب در آنها ميسر است و اضافه -7•.برداشت از ذخيره ايستاتيک امکان پذير است

در سالهای خشک امکان بهره گيری از آن بجای منابع آبهای سطحی فراهم -8•.است

ضعف نقاط و حساسيت ، پذيری زيرزمينیآسيب آبهای ي و يری یيب پ ي ی زيرز به

انجام می ) نياز به انرژی(برداشت آب عمدتًا از طريق پمپاژ •.پذيرد

.مدلسازی در آن پيچيده است و کاليبراسيون آن سخت است•آ ت نا ت ت ا ا نظ از از نظرها دور است و تصور نادرست عمومی در آن وجود •

.داردجمله• از شناسی زمين مشکالت باعث آب سطح نوسانات سطح آب باعث مشکالت زمين شناسی از جمله نوسانات

.نشست زمين می شود.حرکت جريان درون آن کند است•حفاظت از (امکان برداشت غير مجاز در آن فراهم تر است •

).منابع مشکل تر است

مصنوعی تغذيه سمت به گرايش علل گرايش به سمت تغذيه مصنوعیعلل

توسعه شهرنشينی و گسترش شهرها بسمت سازندهای -1نفوذپذير و مخروطهای افکنه و کاهش تغذيه دشتها از طريق

.نفوذ سيالبذ2 ف ا گ ل ط ا آ ط ذ اش برداشت و ذخيره سطحی آبهای سطحی و جلوگيری از نفوذ -2.آنتغذيه-3 کاهش و سنت انهار پوشش پوشش انهار سنتی و کاهش تغذيه-3تغيير الگوی آبياری و روشهای آبياری تحت فشار و بارانی - 4ننشت زمين و متراکم شدن آن-5 ن م ر و ين زافزايش نياز آبی و کمبود آب و هجوم به سمت استفاده از - 6

.منابع آبهای زيرزمينی و نتيجتًا اضافه برداشت از آنآ آ .هجوم جبهه شور و آلوده شدن آبخوان شيرين-7

مصنوعی تغذيه طرح يک اهداف یخالصه و ي رح ي

کنترل و مهار سيالبها و ذخيره مقدار مازاد آن-1به تعادل رسانيدن وضعيت آبخوانها در دشتهای با -2

بيالن منفیمقابله با پديده هجوم آبهای شور -3های ميکروبی و باکتريولوژيک در -حذف آلودگی-4

اثر حرکت در محيطهای متخلخلجلوگيری از پديده نشت زمين-5استفاده از پتانسيل مخزن زيرزمينی جهت ذخيره -6

آب مازاد در فصل غير زراعی)ژئوترمال(حفظ انرژی گرمايی زمين -7

یسوابق طرحهای تغذيه مصنوعی و ي ه ر ق و

طرحهای ساير به نسبت کمتری توجه مصنوعی تغذيه بهاآا ذالگا تغذيه .استشدهمتولیدستگاههای درآبمنابعتوسعه 1348 سال در امروزی و متداول شکل به مصنوعیوورامينقزوين،دشتهایدر1352سالدرومطالعه و ورامين قزوين،دشتهایدر1352سالدرومطالعه.شد اجرا پايلوت بصورت گرمسار60-61سالهایازبعدمصنوعیتغذيهجديدترطرحهای ی ه رر ي ی يج یزبو 6160 ه

بوجود مشکالت بعلت شد، گذاشته اجرا و مطالعه مورد بهره دوره در مصنوعی تغذيه طرحهای از برخی در آمده

به را زيرزمينیآبهای-سفرهتغذيه تکنيکاينبرداری،.است کشيده چالش

چالشها و مشکالت طرحهای تغذيه مصنوعی در کشور

نوسانات و عدم تحقق منبع آبی قابل تغذيه - 1محيط-2 شرايط و تغذيه انتخاب روش ناسازگاری ناسازگاری روش انتخابی تغذيه و شرايط محيطی-2نقص سيستم کنترل و آبگيری - 3ررسوبگذاری سريع و کاهش ضريب نفوذ تاسيسات -4 ع ر ر ر

نفوذ سطحیعدم وجود اشتياق مسئولين جهت اجرای طرحهای - 5

تغذيه مصنوعیمشکالت بهره برداری، تعمير و نگهداری - 6عملکرد7 از کاف اطالعات فقدان تمر م پايش عد عدم پايش مستمر و فقدان اطالعات کافی از عملکرد -7

سيستممذکور-8 طرحهای در مردم مشارکت عدم ور8 ی ه ر ر م ر ر م عدم رويکرد علمی در اين زمينه - 9

یروش شناسی مطالعات و طراحی ی

)اول( توجيهی مرحله – 1ا1 ا لاق ا اوليهاقدامات-1کار انجام ريزی برنامه - 1-1صحرايیبازديدهای-1-2اطالعات و آمار گردآوری - 1-3برداری نقشه خدمات حدود تعيين - 1-4صحرايیمطالعاتخدماتبرنامهتعيين-1-5 صحرايیمطالعات خدماتبرنامهتعيين15پايه مطالعات -2 هيدرولوژی و هواشناسی - 2-1هيدروژئولوژی-2-2مصنوعی تغذيه روشهای و محل تعيين - 2-3محيطیزيستمطالعات-2-4 یزي ياجتماعی مطالعات - 2-5

طراحی-3اجرايی های نقشه تهيه - 4ات5 فنشخ فنیمشخصات-5نگهداری و برداری بهره - 6مقاديروبهاءفهرستتهيه-7 مقاديرو بهاءفهرستتهيه7گزارش تهيه - 9مناقصهمدارکواسنادتنظيم-8 م)تفصيلی طراحی( دوم مرحله –باوليه اقدامات -1ه11 کارانجاريزیبرنا کار انجامريزیبرنامه-1-1صحرايی بازديدهای - 1-2گزارشها بررسی و گردآوری - 1-3

تکميلی مطالعات - 2توپوگرافیهای-نقشهتهيهدستورالعملارائه-2-1خاک مکانيک و ژئوتکنيک عمليات دستورالعمل ارائه - 2-2تکميلینفوذپذيریآزمايشهایدستورالعملارائه-2-3 لر23 یور ه ي يریز پ یو ينياز صورت در آزمايشی طرح اجرای - 2-4محيطی زيست بررسيهای - 2-5ات26 يلطال اعتک ت ا اجتماعیتکميلیمطالعات-2-6ديگر نياز مورد تکميلی مطالعات نوع هر - 2-7تفصيلیطراحی-3 ییاجرايی های-نقشه تهيه - 4کلی ضوابط - 4-1نيازدهاینقشه42 نياز موردهای-نقشه-4-2فنی مشخصات - 5عمومی فنیمشخصات-5-1خصوصی فنی مشخصات - 5-2

نگهداری و برداری بهره - 6نياز مورد آالت ماشين و انسانی نيروی اطالعات، مدارک، -1- 6

گ طرحنگهداریو برداریبهرهبرنامه-6-2طرح کارکرد عملکرد ارزيابی -3- 6تتهيه7 مقاديوبهاءفه مقادير وبهاءفهرستتهيه-7مناقصه مدارک و اسناد تنظيم - 8گزارشتهيه-9 زارشهي9کار پيشرفت گزارش -1- 9طراحی مبانی گزارش -2- 9نهايی گزارش -3- 9

مناسب مکان Site)گزينش Selection) (Site Selection)گزينش مکان مناسب

ذ1 ذ ا ا ا طق ا زمين شناسی منطقه و برش زمين شناسی دارای نفوذپذيری -1مناسب باشد

باعث2 که نباشد بشکل زمين سطح زير و سطح تشکيالت تشکيالت سطحی و زير سطحی زمين بشکلی نباشد که باعث -2افت کيفی آب

وجود-3 تغذيه محل در نفوذناپذير تشکيالت از متناوب لنزهای ي وجو 3 ل ر ير پ و ي ز وب ی ز.نداشته باشد

.بهم نزديک باشد) مصرف(حداالمکان محل تغذيه و تخليه - 4

هزينه-5 تا شود استفاده ارزش کم اراضی از های-حداالمکان های حداالمکان از اراضی کم ارزش استفاده شود تا هزينه5.تملک صفر يا حداقل باشد

محداالمکان تغذيه در خطوط هم تراز آب زيرزمينی صورت -6.گيرد تا آب بصورت يکنواخت توزيع شود

محل طرح تغذيه مصنوعی طوری باشد تا حداالمکان از - 7ال ا ا ش فا ا ط ا ا ا ل مصالح محل برای اجرای طرح استفاده شود و جابجايی مصالح در ال

.حجم باال انجام نگيردباشد8 کم اشباع غير اليه ضخامت .ضخامت اليه غير اشباع کم باشد-8

منابع آب تغذيه

پتانسيل رواناب پايه مازاد بر مصرف خصوصًا در -1فصول خاص نظير زمستان که نياز آب کشاورزی حداقل

ت .استاجريان (جريان چشمه ها و قنوات در فصل غير مصرف - 2

)زمستانه )زها-پتانسيل سيالبی حوضه - 3فاضالبهای خانگی و صنعتی - 4آب مازاد آبياری - 5

مصنوعی تغذيه روشهای و یتکنيکها و ي ی ه ه و رو ي

(Direct Surface Methods): روشهای مستقيم سطحی–الف

) ( Flooding or Flood Spreadingپخش سيالب - 1

( Basins or percolation tanksاستخرها و مخازن ذخيره - 2

) Stream Augmentation (تقويت مسير جريان - 3) Ditch and Furrow system(جوی و پشته-4 y) Over Irrigation (آبياری مازاد - 5)(Recharge Damsای - احداث سدهای تغذيه - 6قا7 ا آ آبياری غرقابی-7

سطحی زير مستقيم روشهای –ب (Direct Sub- Surface techniques)

تزريق چاههای يا تغذيه چاههای - 1Injection wells or Recharge wellsInjection wells or Recharge wells

تغذيه گودالهای و ها-روزنه - 2Recharge pits and shafts Recharge pits and shafts

تغذيه شده کنده چاههای - 3Dug well Recharge

مصنوعی شده کنده و طبيعی گودالهای - 4 Natural Opening, Cavity Filling

ا5 کشک(طزگال )ز )زهکشعکس(سطحیزيرگالريهای-5 Subsurface Galleries

ای-سنگريزهنوارهای-6 ای-سنگريزهنوارهای-6 Rock filling

مستقيم غير تغذيه

للذ :استعمدهفعاليتدوشاملمستقيمغيرتغذيهواداری تزريق-

سفرهاصالح سفرهاصالح-

(Direct Surface Methods): روشهای مستقيم سطحی

پخش سيالبباشد، داشته د ج ب نا يت ض با ين ز که ناطق در اند يت يالب پخش سيالب ميتواند در مناطقی که زمين با وضعيت مناسب وجود داشته باشد، پخش

استفاده (Flood Plain)شود، در اين سيستم از پتانسيل سيالبدشت - اجرا می.شود-می

مقدار تغذيه در اين روش تابعی از سطح سيل پخش شده و مدت زمان تماس آب آ.و ميزان نفوذپذيری خاک ميباشد

آب نفوذ مخازن و ها حوضچه

زمين عمق به آب نفوذ ذخيره کمک به آب تغذيه نفوذ هایحوضچه در همراه به انتظار حجم از توامان بصورت روش اين در .پذيرد- می صورت

اط کاشا ذاافاکک اکذ و خاک نفوذپذيریهمراهبهزمانفاکتورکمک باوشدهاستفادهوسيعسطح.است محاسبه قابل تغذيه ميزان اشباع غير محيط در آب حرکت مکانيزم

چ حائز آب سازی زاللونفوذهای--حوضچهبه آبورودازقبلرسوبگيری.است اهميت

خارج در عمدتًا همچنين و رودخانه مستقيم مسير در ميتوان روش اين درنموداقدامتغذيههای-حوضچهاحداثبهنسبتآنمسيراز .نموداقدامتغذيههای-حوضچه احداثبهنسبتآنمسيراز

:روش اين در مهم نکات

هطازنه1 تًاهاض ا دادن ات اآن اا ش روشهای براساس آنهاتعدادنهايتاوها-حوضچه حجموسطحسازیبهينه1Mass) جرمی توزان رابطه از استفاده و آب منابع بهينه مديريت Balance)

خاکريزها طراحی در موجود روشهای براساس خاکريزها طراحی -2.شود اجرا توريسنگی يا مالت و سنگ جنس از شود-می توصيه سرريزها -3 وجود اجرا امکان وحشی های-رودخانه در است، جريان مسير در چون -4

سراغبهبايست-میرواينازشدخواهدهزينهپرسرريزاحداثوندارد يیروينز.وزي پررريزور غ ب ب ر.رفت ديگر روشهای

را ساله 1000 سيل عبور ظرفيت بايست می سرريزها عمومی، توصيه -5اشندداشته .باشندداشته

.شود بررسی بايست- می متوالی خاکريزهای شکست از ناشی خطر پتانسيل -6

کاناليککمکبهاصلیرودخانهازآبگيریازپسديگرحالتیدر کانال يک کمک بهاصلیرودخانهازآبگيریازپسديگرحالتیدر.يابد-می نفوذ و ذخيره ها-حوضچه داخل و منتقل ديگر محل به جريان

.باشد ديگر جانمايی هر با يا متوالی بصورت تواند- می ها-حوضچها هطازنهط تًااض ا ان ات آن و آنها تعداد نهايتاوها-حوضچهسطحوحجم سازیبهينهوطراحیدر اين در آبگير .پذيرد- می صورت سازی بهينه آبگيری ظرفيت همچنين سيالب نه پذيرد،-می صورت بهينه دبی و رودخانه آورد براساس ها- سيستم

.شود-می طراحی ساله 100 سيل با انحرافی بند بازگشت دوره با.است اهميت حائز سيستم اين در نيز متوالی های-حوضچه شکست

)جريان مسير تقويت( سطحی نفوذ يرزمينی های آب به رودخانه نفوذپذير بستر طريق از رودخانه در جريانذ قازکندنف الط لتا ضشا ازشکاهشتت از شيب کاهش بستر،تعريضشاملبستراصالحطريقاز.ميکندنفوذ

Check) تراز تثبيت و جريان کنترل های-سازه احداث طريق – DAM).افزود نفوذ مقدار بر ميتوان

Satellite map of Khezree artificial recharge in south of Iran

Satellite map of Samakhoon artificial recharge in south of Iran

Satellite Views of Faroobroman artificial project

Upstream views of Faroobroman broken cross-levees

4.2 One-dimensional successive levee-break

Longitudinal water surface profiles in one-dimensional successive levee-break at various times

The hydrograph at the upstream of the levees

The hydrograph at the downstream of the levees

سيستم جوی و پشته

از آب پشته، و جوی سيستم درآبهایسفرهواردکوچکهای-جوی آبهای سفرهواردکوچکهایجوی

سيستم اين با .شود می زيرزمينی توليد زمين با آب تماس سطح حداکثر

قازآش نط اا کانال کانالهای اينطريقازآبوشده.شود- می تغذيه کوچک

:زمينه اين در موجود الگوی سه جانبی انهار الگوی -1

Lateral Ditch Patternشريانیالگوی-2 وی2 یا ري Dendritic Pattern

کنتور خطوط الگوی -3Contour Pattern Contour Pattern

مازادآبياری

ونفوذشاملاضافآبياریتلفات

مازادآبياری

و نفوذشاملاضافیآبياریتلفات خاک بافت به بسته است، تبخير

از ایعمده بخش کار، و کشت وا ذآ ثف ذا فت سفره تغذيهباعثونفوذآبياری.ميشود زيرزمينی آب

شده ايجادسيستمازاينکهضمن م زراعی غير فصول در توان-می

بيشتر نفوذ باعث )آبياری با(های-هزينهگرديدسطحیجريان های-هزينه.گرديدسطحیجريان چون است ناچيز روش اين

است موجود آبياری سيستم

ای تغذيه سدهای احداث مخزن از بطوريکه نمود، تلقی بزرگ حوضچه تک يک ميتوان را ایتغذيه سدهایاستفادهنفوذبرایسدپیومخزنمحدودهازوسيالبذخيرهومهاربرایآن ین ربر بيروه ی پیوزنوزوي و بر

شوند،- می احداث دارد، وجود عميق آبرفت که خاص محلهای در سدها اين .نمود.است بندی آب سيستم و کاتاف فاقد عمومًا سدها اين پیا اا زداط خ لآ تدکنت تائزضهاالد تاه ا .است اهميت حائز حوضهباالدستدررسوبکنترل وآبخيزداریطرحهایاجرای زهکش نظير تغذيه ديگر های-سيستم با تواند- می سيستم اين که است توجه قابل

شود تلفيق معکوس نکات Piping پديده کنترلوآبرفتروششدن ساختهبعلتارتفاعیمحدوديت.است روش اين برجسته

نکات Pipingمحدوديت ارتفاعی بعلت ساخته شدن روش آبرفت و کنترل پديده .برجسته اين روش است

ها پروژه گونه اين طراحی در مهم نکات مهم در طراحی اين گونه پروژه هانکات

جلوگيری سد مخزن داخل به رسوبات ورود از بايست-می حداالمکانازاتغذنقشخزااتاکاآل از را تغذيه نقشمخزناينرسوبات،ورود با کهچراآورد،بعمل بنابراين .نمايد ايفاد مخزن داخل در را ذخيره نقش فقط و داده دست.شود کنترل باالدستدررسوبممکنطريقازشود-میتوصيه

خدمات شرح ها،پروژه اين طراحی در استفاده مورد خدمات شرح مخزن و پی محدوده از نشت ميزان است، سدسازی مصوب

دارایایذخيرهسدهایدرکهحالیدرنداردمحدوديتی دارای ای ذخيرهسدهایدرکهحالی در.نداردمحدوديتی.است محدوديت

خشک مناطق در سيالب انتظار حجم از استفاده و ها سازه اين اجرایه اقلتخشکن تاال اش از از کت کم تداوم زمان وزيادشدتباسيالبهایوقوع بعلتخشکنيمهو مرور به سيالب پيک ذخيره با ميتوان و است اهميت حائز است،.ورزيد مبادرت زيرزمينی آبهای تغذيه به

... و اجتماعی برداری، بهره مشکالت

غرقابی آبيارییر صورت مازاد آبياریآندرکهاستسيستمینيزغرقابیآبياری رزرریزر آبهای سفره به است، نفوذ عمدتًا که آبياری تلفات سيستم اين در پذيرد، می

.پيونددمی زيرزمينی