SINING NG PAGSASALAYSAY

Pagsasalaysay Ito ay nagsasaad ng mga pangyayari o karanasang magkaugnay. katulad

ito ng pagkukwento ng mga kawilkawil na pangyayari, pasulat man o pasalita.Itinuturing ito na pinakamasining, pinakatanyag at tampok na paraan ng pagpapahayag. Ito rin ang sinasabing pinakamatandang uri ng pagpapahayag sapagkat dito nagsimula ang alamat; epiko at mga kwentong bayan. Pagpili ng Paksa Ito ang unang mahalagang hakbang sa pagsulat ng salaysay. Kailangan ito ay maganda at kawiliwili. Bukod dito, mahalaga rin ito ay napapanahon at may dalang pakinabang o kabutihan sa mga babasa. Ilan sa mga dapat isaalangalang sa pagpili ng paksa ay ang mga sumusunod:

1. Kawilihan ng Paksa Dapat ay likas na napapanahon; may mayamang damdaming pantao, may kapanapanabik na kasukdulan, naiibang tunggalian, at may malinaw at maayos na paglalarawan sa mga tauhan at tagpuan.2. Sapat na Kagamitan mga datos na pagkukunan ng impormasyon.3. Kakayahang Pansarili ang pagpili ng paksa ay naaayon din sa kahusayan at hilig ng manunulat.4. Tiyak na Panahon o Pook ang kagandahan ng isang kwento ay nakasalalay sa malinaw at masining na paglalarawan ng panahon at pook na pinangyarihan nito. kaya, mahalagang iwasan ang labis na paghaba sa panahong sakop ng salaysay at pagbangggit ng napakaraming pook na pinangyarihan ng salaysay.5. Kilalanin ang mambabasa sumusulat ang tao hindi para lamang sa kanya pansariling kasiyahan at kapakinabangan kundi para sa kanyang mga mambabasa.ANG MGA MAPAGKUKUNAN NG PAKSA1. Sariling karanasan pinakamadali at pinakadetalyadong praan pagsasalaysay ng isang tao sapagkat ito ay hango sa pangyayaring naranasan ng mismong nagsasalaysay o magasasalaysay.2. Narinig o napakinggan sa iba maaring usapan ng mga tao tungkol sa isang pinagtatalunang isyu, mga balita sa radyo at telibisyon at iba pa. Subalit, tandaan na hindi lahat ng narinig sa iba ay totoo at dapat paniwalaan. mahalagnag tiyakin muna ang katotohanan bago isulat. 3. Nabasa o Napanood mga palabas sa sine, televisyon, dualng panteatro at iba pa.4. Likhang isip mula sa imahinasyon, katotohanan man o ilusyon ay makalikha ng isang salaysay.5. Panaginip o Pangarap Ang mga panaginip at hangarin ng tao ay maari ring maging batayan ng pagbuo ng salaysay.Katangiang Dapat Taglayin ng Salaysay1. Ang pamagat ay maikli, orihinal, kapanapanabik at napapanahon2. Mahalaga ang paksa o diwa 3. Maayos at di maligoy ang pagkakasunudsunod ng mga pangyayari4. Kaakitakit na simula. Kasiyasiyang wakasMga Bahagi ng Salaysay o Kwento1. Simula2. Tunggaliana. Tauhan laban sa ibang tauhan sa kwentob. Tauhan laban sa sarilic. Tauhan laban sa kapaligiran o kalikasan3. Kasukdulan

ito ang kapanapanabik ng bahagi ng isang kwento.4. kakalasan ito

ang nagbibigay linayw sa mga tanong na nagpanabik sa mambabasa sa bahaging kasukdulan. dahan dahang bumababa ang pananabik ng mambabasa.

5. Wakas kahihinatnanng mga tunggalian sa kwento. Dito rin ipinapahayag angmahalagang kaisipan o mensahe sa kwento.

MGA URI NG SALAYSAY1. Kwento ng Tauhan Binibigyang - halaga sa kwento ang kilos, galaw, pananalita at kaisipan ng isang

tauhan.2. Kwento ng Tagpuan Binibigyang – diin ang lugar na pinangyarihan sa kwento.3. Kwento ng Banghay- Higit na pinahahalagahan sa kwento ang makabuluhang pangyayari at kalagayang

ginagalawan ng mga tauhan.

MGA ANYO NG SALAYSAY1. Maikling Kwento - nagdudlot ng isang kakintal sa isip ng mga mambabasa sa pamamagitan ng paglalahad

ng mahahalagang pangyayari sa buhay ng tauhan.2. Tulang Pasalaysay- patulong pasalaysay ng mga pangyayari na gumagamit ng pananalitang matalinhaga.3. Dulang Pandulaan- binibigyang diin dito ang bawat kilos ng mga tauhan, ang kanilang panlabas na

kaanyuan kasama na rito ang kanilang pananamit, ayos ng buhok at mga gagamiting mga kagamitan sa bawat tagpuan. Ang kwentong ito ay isulat upang itanghal.

4. Nobela -nahahati sa mga kabanata; punung puno ng mga masalimuot na pangyayari.5. Anekdota pagsasalaysay batay sa tunay na pangyayari6. Alamat tungkol sa pinagmulan ng isang bagay o anuman sa paligid.7. Talambuhay "Talaan ng Buhay" pangyayaring naganap sa buhay ng isang tao mula simula hanggang

kamatayan.8. Kasaysayan- pagsasalaysay ng mahalagang pangyayaring naganap sa isang tao, pook o bansa.

9. Tala ng Paglalakbay (Travelogue) pagsasalaysay ng isang pakikipagsapalaran, pagbibiyahe o paglalakbay sa ibang lugar.

PAGLALARAWANPaglalarawan - Ito'y isang anyo ng pagpapahayag na naglalayong bumuo ng isang malinaw na larawan sa isip ng mga mambabasa o nakikinig. sa pamamagitan ng paggamit ng tiyak na salitang naglalarwan, gaya ng panguriat pangabay, malinaw na naipakikita ang katangian ng tao, bagay, lugar o pangyayari na ating nakikita, naririnig o nadarama. Napapagalaw at napakikislot din ng paglalarawan ang ating mga guniguni,imahinasyon at nakatatawag ng paningin at pansin ng mga mambabasa.

Mga katangian ng isang mahusay na paglalarawan1. May tiyak at kawiliwiling paksa2. Gumagamit ng wasto at angkop na pananalita.3. Malinaw na pagbuo sa mga larawang nais ipakita.4. Isinasaalangalang ang pagpili ng sariling pananaw sa paglalarawan.

Iba't Ibang pananaw na magagamit:a. distansya sa bagay na inilalarawan gaya ng agwat o layo nitob. kung nasa loob o labasc. ayon sa sariling palagay o damdamin ng naglalarawan bunga ng kanyangkaranasan o ng karanasan ng ibang tao.d. ayon sa sariling palagay batay sa kanyang narinig o nabasa.

5. Pumupukaw ng higit sa isang pandamdam: Paningin; pandinig; pangamoy; panlasa atpanalat.6. May kaisahan sa paglalahad ng mga kaisipang inilalarawan7. May tiyak na layunin sa paglalarawan.

Mga Uri ng Paglalarawan1. Karaniwan o konkretong Paglalarawan layunin nito ang magbigay ng kaalaman hinggil sa isang bagay ayon sa pangkalahatang pangmalas ng manunulat. Sa pamamagitan ng tiyak na salitang naglalarawan, naipakikita ang fisikal o konkretong katangian. Higit na bib\nibigyang diin sa paglalarawang ito kung ano ang nakikita at hindi and nilalaman ng damdamin o kurukuro ng manunulat.

2. Masining/abstraktong Paglalarawan naglalayung pukawin ang guniguniat damdamin ng mambabasa. Higit na nabibigyang diin dito hindi ang tiyak na larawang nakikita kundi ang makulay na larawang nililikha ng imahinasyon. Gumagamit ito ng mga salitang nagpapaganda rito gaya ng mga tayutay at iba pang mga salitang patalinhaga.

Mga Halimbawa ng Masining o Obstratikong Paglalarawan:1. Paglalarawan sa Tao Halimbawa: Sapagkat si Susana'y mukhang angel ng kagandahan sa kanya.(Talulot sa pagas na Lupa Landicho)2. Paglalarawan sa DamdaminHalimbawa: Punungpuno ng nakatatakot na larawan ang kanyang ulo.(O Pangsintang labis Tumangan)3. Paglalarawan sa BagayHalimbawa: Ang dambuhalang makinang iyon ay waring isang kapangyarihang nalalamon.(Makina Marisa)4. Paglalarawan ng tanawin o LugarHalimbawa: Sa sinag ng bukang liwayway ay tila nga naman nagaanyayangkung paano ang bahay na malaki. Tisang balot ng lumot sa bubong ay tila nagliliwanag. pati ang kurtinang gagalawgalaw sa marahang simoy ng hangin ay tila kumakaway.(Kasalan sa Malaking bayan Pineda)

PAGLALAHADPaglalahad isang anyo ng pagpapahayag na naglalayong mabigyanglinaw ang isang konsepto o kaisipan, bagay o paninindigan upang lubos na maunawaan ng nakikinig o bumabasa. Sa Pamamagitan ng paglalahad ay nagiging ganap ang pagkatuto ng isang tao dahil nabibigyan siya ng pagkakataong makatuklas ng isang ideya o kaisipan namakapaghahatid sa kanya ng kasiyahan at kalinawan sa paksang pinaguusapan. Itinuturing din ang paglalahad bilang isang uri ng pagpapaliwanag ng tao ukol sa mga bagaybagay na may kaugnayan sa kanyang mga gawaing pangkomunikasyon. Iba't ibang pamamaraan ang gamit ng tao sa paglalahad lalo't sa parang pasalita o pabigkas.

Ngunit kapag ito ay sa paraang pasulat, mahalagang makita ang mga sumusunod upang maging epektibo sa bumabasa.1. Gawing malinaw ang paksa at sikaping malinaw din ang pagkasulat nito.2. Gumagamit lamang ng mga salitan at pangungusap na madaling maunawaan.3. Sikaping maging maayos ang organisasyon.4. Panatilihin ang makatawag pansin na simula, ang mayamang bahagi ng katawan at kapanapanabik na wakas.5. Basahing muli ang isinulat at iwasto kung kinakailangan.6. Pumili ng angkop na pamagat at isulat sa gitnang bahagi ng papel.

Mga katangian ng mahusay na paglalahad1. Kalinawan Malinaw

ang paliwanag at angkop o tama ang mga salitang ginagamit.2. Katiyakan Nakafokuslamang sa paksang tinatalakay at tiyak ang layunin ngpagpapaliwanaga. Iwasan ang mga bagay na di kaugnay sa tinatalakay.3. Kaugnayanmagkaugnay ang mga pangungusap o talata.4. Diin binibigyang diin ang mga mahahalagang kaisipang nais talakayin.

Mga bahagi ng paglalahad1. Simula nakatatawagpansin; nakakaakit; nakapupukaw;nakagaganyak at nakahahatakng kuryosidad. Ilan sa mga halimbawa ng maaring simula:a. Pagtatanongb. Pagkukwento o Pagsasalaysayc. Pagsipi o paghalaw ng isang saknongd. Paggamit ng siniping pahayage. Dayalogo o usapanf. Makatawag pansing pangungusap

2. Katawan o Gitna binubuo ng talatang kinapalooban ng mga pangunahin at pantulong na kaisipan upang maibigay ang detalye sa isang paksa. Dapat magkaroon ng kaisahan, kaugnayan at diin ang mga kaisipan para hindi malito ang bumabasa.3. Wakas nagiiwan ng isang impresyong titimo sa damdamin at kikintal sa isipan ng mamababasa. gaya ng panimula, ang paglalahad ay maaaring wakasan sa iba't ibang paraan. Balikan ang talakay tungkol dito na naisaisana sa mga naunang aralin.

Mga uri ng paglalahad1. Pagbibigay Katuturan napalilinaw nito ang paguunawasa kahalagahan ng isang bagay, tao, pangyayari, dinarama o konsepto.2. Pagsunod sa Panuto/pamamaraan Halimbawa nito ang pagsunod sa isang recepi o paraan ng paglaro ng isang uri ng laro.

3. Pangulong Tudling/Editoryal nagpapahayag ng opinyon o palagay ng editor ng isang pahayagan o magasin tungkol sa napapanahong isyu.

4. Sanaysay anyong panitikan na naglalahad ng kurukuro,pananaw, paniniwala at damdamin ng manunulat, hango sa kanyangkaranasan at sa inaakalang palagay niya sakatotohanan.

5. Balita naglalaman ng mga pangarawaraw na pangyayari sa loob at labas ng bansa.6. Pitak karaniwang makikita sa mga pahayagan o magazin. Naglalaman ng reaksyon,Kurukuro at pansariling pananaw hinggil sa isang napapanahong isyu o pangyayaring nagaganap sa kanyang paligid o sa iba pang pook. Tinatawag din itong kolum.7. Tala paglilista ng mga bagaybagay na dapat gawin o tandaan.8. Ulat paglalahadng mga kaisipan o kaalamang nakuha, natutunan o nasaliksik mula sa binasa, narinig, nakita o naranasan.

Bahagi ng pananalita

Mayroong sampung bahagi ng pananalita sa Filipino. Ito ang pangngalan, panghalip,pandiwa, pangatnig, pangukol, pangangkop, panguri, pangabay,pantukoy at pangawil o pangawing.1. Pangngalan ( noun) mga pangalan ng tao, hayop, pook, bagay, pangyayari. Ginamit itosa pagtawag sa pangalan ng mga hayop, tao, atbp.

Halimbawa: Corazon Aquino, bata, babae

2. Panghalip (pronoun) paghalili sa pangngalan.Halimbawa: ako, ikaw, siya, atin, amin, kanya.

3. Pandiwa ( verb) bahagi ng pananalita na nagsasaad ng kilos.Halimbawa: sayaw, tuwa, talon.

4. Pangatnig (conjunction) ginagamit para ipakita ang relasyon ng mga salita sa pangungusap.Halimbawa: dahil, maging, man, gawa ng, upang, nang, para, samantala atbp.

5. Pangukol(preposition) ginagamit kung para kanino o para saan ang kilos.6. Pangangkop(ligature) bahagi ng pananalita na ginagamit para maging maganda pakinggan ang pagkakasabi ng pangungusap.

Halimbawa: na, ng, g. magandang bata.7. Panguri(adjective) naglalarawan ng katangian ng pangngalan o panghalip.

Halimbawa: Magandang bata.8. Pangabay(adverb) naglalarawan sa panguri, pandiwa at kapwa nito pangabay9. Pantukoy (article o determiner ) tinutukoy ang relasyon ng paksa at panaguri sa pangungusap10. Pangawing (linker) nagpapakilala ng ayos ng mga bahagi ng pangungusap.

Kayarian ng mga SalitaAno ba ang salita?Ang salita ay pinagsamasamang titik na mayroong kahulugan

SALITAAng mga salita ay may apat na kayarian. Ang mga salita ay maaaring payak, maylapi,inuulit o tambalan.1. Payak – ang salita ay binubuo lamang ng salitangugat.Ang salitangugat ay batayang salita ng iba pang pinahabang mga salita. Samakatwid, ito ang salita sa basal o likas naanyo – walang paglalapi, paguulit, o pagtatambal.

Mga Halimbawa:awitbayaniwatawattalinohalagayamanpintosahigperaaklatbintana

2. Maylapi – ang salita ay binubuo ng salitangugat at mga panlapi. Ang mga panlapi ay mga katagang idinaragdag sa unahan, sa gitna, o sa hulihan ng mga salitangugat.

May ibat’ibang uri ng mga panlapi.a. Unlapi – ang panlapi ay matatagpuan sa unahan ng salitangugat.

Mga halimbawa:mahusaypalabirotagulanumasamakataomayari

b. Gitlapi – ang gitlapi ay matatagpuan sa gitna ng salitangugat.Ang mga karaniwang gitlapi sa Filipino ay –inat umMgahalimbawa:lumakadpumuntabinasasumambatinalonsinagot

c. Hulapi – ang hulapi ay matatagpuan sa hulihan ng salitangugat.Ang mga hulapi sa Filipino ay –an, han,in, at –hin.Mga halimbawa:talaanbatuhansulatanaralinpunahinhabulin

d. Kabilaan ang kabilaan ay binubuo ng tatlong uri. Ito’y maaaring:

1. Unlapi at GitlapiMga Halimbawa:isinulatitinuroiminungkahi

ibinigay

2. Unlapi at HulapiMga Halimbawa:nagkwentuhanpalaisdaankasabihanmatulungin

3. Gitlapi at HulapiMga Halimbawa:sinamahanpinuntahantinandaanhinangaan

e. Laguhan angpanlapi ay binubuo ng tatlong magkakaibang uri: unlapi,gitlapi, at hulapi.Mga halimbawa:pinagsumikapannagsinampalukan

3. Inuulit – ang buong salita o bahagi ng salita ay inuulit. May dalawang anyo ng paguulitng mga salita.a. Inuulit na ganap – ang buong salita, payak man o maylapi ay inuulit.Mga Halimbawa:tauntaonmasayangmasayabahaybahaymabutingmabuti

b. Inuulit na diganap – bahagi lamang ng salita ang inuulit.Mga Halimbawa:palapalagaymalinislinissusunod4. Tambalan – ang salita ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinagsama upangmakabuo ng bagong salita. May dalawang uri ng tambalang salita:

a. Tambalang salitang nanatili ang kahuluganMga Halimbawa:isipbata(isip na gaya ng bata)buhaymayaman(buhay ng mayaman)abottanaw(abot ng tanaw)sulatkamay(sulat ng kamay)

Ang gitling sa pagitan ng dalawang salitang pinagtambal ay kumakatawan sanawawalang kataga sa pagitan ng pinagtambal na salita

b. Tambalang salitang nagbibigay ng bagong kahulugan

Mga Halimbawa:hampaslupa (taong napakahirap ng buhay)dalagangbukid (isang uri ng isda)talasalitaan (bokabularyo)hanapbuhay (trabaho)

Pangngalan

Ang pangngalan ay bahagi ng pananalita na tumutukoy sa ngalan ng tao, hayop, lugar, bagay, pook, pangyayari at kaisipan.Halimbawa:narsFelisa

asoLunetakompyuterbinyagkasalankapayapaanDalawang Uri ng Pangngalan1. Pambalana (Common) Ito ay tumutukoy sa pangkalahatang ngalan ng tao, hayop, lugar, bagay, pook, pangyayari at kaisipan.Halimbawa:doctorpaaralanbulaklakpusa2. Pantangi (Proper) Ito ay tumutukoy sa tiyak o tanging ngalang ng tao, hayop, lugar, bagay, pook, pangyayari at kaisipan. Ito ay nagsisimula sa malaking titik.Halimbawa:Dr. SantosDon Alejandro Roces High SchoolBantayAraw ng Kalayaan

Kasarian ng Pangngalan

Ang pangngalan ay may apat na kasarian. Ito ay ang sumusunod:1. Panlalaki bumabanggit sa tiyak na ngalan ng lalaki.Halimbawa:tataylolokuyaninongpastor2. Pambabae bumabanggit sa tiyak na ngalan ng babae.Halimbawa:nanaylolaateninang3. Ditiyak– kung ito’y tumutukoy sa ngalang pambabae or panlalakiHalimbawa:gurodoktorpulismanggagamot4. Walang Kasarian o pambalake kung ito’y bumabanggit sa mga pangngalan na walangbuhayHalimbawa:silyasagingaklatkandila

PanghalipAno ang panghalipAng panghalip (o pronoun) ay bahagi ng pananalita na inihahali o ipinapalit sa pangngalan (noun) upang mabawasan ang paulitulit na pagbanggit sa pangngalan na hindi magandang pakinggan.Halimbawa:1. Si Maria (pangngalan) ay pumunta sa palengke. Si Maria (pangngalan) ay bumili ngbangus. Bumili rin si Maria ng mga gulay. Si Maria ay pumunta sa palengke. (Maaaring hindi na muna ihalili ang panghalip sa pangngalan sa unang pangungusap dahil hindi mauunawaan ang susunod na mga pangungusap.) Siya ay bumili ng bangus. Bumili rin siya ng mga gulay.2. Ibigay mo ang mga aklat kay Rosa Ibigay mo ang mga ito sa kanya.3.Kay Mila ang mga rosas na nasa mesa. Sa kanya ang mga iyan.4. Sina Jose at Pedro ay naliligo sa ilog. Sila ay naliligo sa ilog.5. Ang pagheheersisyo ay mabuti sa katawan ni Juan. Ito ay mabuti sa katawan niya.

Kaganapan ng Pandiwa

Kaganapan ng Pandiwa

Kaganapan ng Pandiwa bahagi ng panaguri (predicate) na nagpapahayag ng ganap na kahulugan sa pandiwa. Kung ang pokus ng pandiwa ay ang relasyon nito sa paksa, ang kaganapan ng pandiwa ay ang relasyon naman ng panaguri sa pandiwa.

1. Kaganapang Tagaganap bahagi ng panaguri na gumaganap sa kilos na isinasaad ng pandiwa. Makikilala ito gamit ang mga pananda na ni at ng.

Halimbawa:1. Ikinalungkot ng mga Filipino ang pagkatalo ni Manny Pacquaio sa katunggaling si Juan Marquez. (Ikinalungkot nino?)2. Kinakain ni Liza ang tsamporadong gawa ni Nanay Huling. (Kinakain nino?)2. Kaganapang Layon bahagi ng panagri na nagsasaad ng bagay na tinutukoy o ipinahahayag ng pandiwa. Ginagamit din dito ang panandang ng.

Halimbawa:1. Si Pedro ay bibili ng bagong laptop sa SM Megamall. (Bibili ng ano?)2. Nagpamudmod sila ng salapi. (Nagpamudmod sila ng ano?)3. Kaganapang Tagatanggap bahging panaguri na nagpapahayag kung sino ang makikinabang sa kilos na isinasaad ng pandiwa. Ang mga panandang para sa at para kay ay kalimitang ginagamit dito.

Halimbawa:1. Nagbigay ng donasyon ang Pamilya Santos para sa mga sinalanta ng bagyong Juan.(Para kanino ang donasyong ibinigay?)2. Nagbuwis siya ng buhay para kay Lolo Jose.4. Kaganapang Ganapan bahagi ng panaguri na nagsasaad ng lugar o pook na pinaggaganapan ng kilos na ipinahahayag ng pandiwa.

Halimbawa:1. Nanood ng palatuntunan sa silidaklatanang mga magaaral.( Saan nanood ang mga magaaral?)2. Pupunta kami sa Manila Zoo.5. Kaganapang Kagamitan bahaging pnaguri na nagsasaad kung anong bagay o kagamitan ang ginagamit upang maisagawa ang kilos na ipinahahayag ng pandiwa.

Halimbawa:1. Iginuhit niya ang larawan ni Mona Lisa sa pamamagitan ng krayola.2. Pinatay niya ang ahas gamit ang karit.

6. Kaganapang Direksyunal bahaging panaguri na nagsasaad ng direksyong isinasaadng kilos na ipinahahayag ng pandiwa.

Halimbawa:1. Namasyal sila sa Luneta buong maghapon.2. Nagsunog siya ng kilay sa silidakalatan.

7. Kaganapang Sanhi bahaging panaguri na nagsasaad ng dahilan ng pagkakaganap ngkilos na isinasaad ng pandiwa.

Halimbawa:1. Nagwagi siya sa eleksyon dahil sa kabutihan ng kanyang puso.2. Nagtagumpay siya sa buhay dahil sa kanyang kasipagan.

Limang Paraan ng Paglalapi

Nakakabuo ng mga pandiwa sa pananagutan ng paglalapi. Ang mga panlaping ginagamit upang makabuo ng pandiwa ay mga panlaping makadiwa

May limang paraan ng paglalapi upang makabuo ng pandiwa1. Unlapi – ikinakabit ang panlapi sa unahan ng salita.Halimbawa: umasa, uminom, magbili, pagiisip2. Gitlapi – kung ang panlapi’y sa loob ng salita nagsisingit.Halimbawa: lumipat, binili, tumangkilik, sinabi3. Hulapi – ang panlapi’y nasa hulihan ng salita ikinakabitHalimbawa: samahan, awitin, hulihin, bayaran4. Kabilaan – may unlapi at hulapi; ang salita’y nagigitnaan ng mga panlapi.

Halimbawa: matulungan, pagaralan,magawitan5. Laguhan – may unlapi, gitlapi, hulapi; ang panlapi ay nsa una, gitna at hulihan ng salita.Halimbawa: pagsumikapan, magdinuguan

Mga Aspekto ng Pandiwa

Mga Aspekto ng Pandiwa

1. Perpektibo – Ito ay nagsasabi ng kilos na natapos na ang sinimulang kilos. Tinatawag itong panahunang pangnagdaanan o aspektong naganap.

Halimbawa:

Nagpaalam kami sa nanay mo nang kami’y umalis. Nagpirito ng isda si Mang Kulas

2. Imperpektibo o Pangkasalukuyan – Ito ay nagsasaad ng kilos na laging ginagawa o kasalukuyang nangyayari. Tinatawag din itong panahunang pangkasalukuyan o aspektong nagaganap.

Halimbawa:

Hayan at umuulan na naman.

Naglalaba ng mga damit si Aling Bining sa ilog

3. Kontemplatibo – Ito ay nagpapahayag na ang kilos ay hindi pa nasisimulan o naisasagawa. Ito ay gagawin pa lamang. Tinatawag din itong panahunang panghinaharap o aspektong magaganap.

Halimbawa:

Magagawa mo ba ang bagay na ito?

Magbibigay ng pagsusulit ang guro bukas ng hapon.

4. Tahasan ginaganap ng simuno ang isinasaad ng pandiwa.

Halimbawa:

Si Jose Rizal ang sumulat ng Noli Me Tangere.

5. Balintiyak hindi ang simuno ang gumaganap sa isinasaad ng pandiwa.

Halimbawa:

Ang pagtatayo ng gusali ay pinasinayahan ng punonglungsod

Kailanan ng Pandiwa

1. Isahan ang pandiwa ay nasa payak na anyo.

Halimbawa:

Ang guro ay nagtuturo sa mga bata.

2. Maramihan marami ang simuno at kilos na isinasaad.

Mga Panagano ng Pandiwa

Isang kakanyahan ng pandiwa ang pagtataglay ng iba’t ibang anyo ayon sa panahon at panagano. May apat na panagano ng pandiwa.

1. Pawatas – binubuo ng makadiwang panlapi at salitangugat, walang panahon ni panauhan

Mga Halimbawa

Ang magsabi ng totoo’y tungkulin ng tao.Ang umaawit ng opera ay isang karangalan.2. Pautos walang kaibahan sa anyo ng pawatas. Ito’y wala ring tiyak na panahon at ginagamit sa paguutos o pakiusap.

Mga HalimbawaUmibig tayo sa Diyos.Magkawanggawa tayo sa mga nagigipit.Igalang ang karapatan ng isa’t isa.

3. Paturol – Iba sa lahat sapagka’t nagiiba ang anyo ng pandiawa sa iba’t ibang aspekto ang perkpektibo, imperpektibo at kontemplatibo.

Mga Halimbawa

Ugat Panlapi Perpektibo Imperpektibo Kontemplatibo

1. luhod um lumuhod lumuluhod luluhod2. dasal mag nagdasal nagdarasal magdarasal3. dasal in dinasal dinarasal darasalin4. buti in ibinuti ibinubuti ibubuti4. Pasakali – walang kaibahan sa paturol nguni’t ginagamitang lagi ng mga pangatnig o pangabay upang maipahayag ang kalagayang pasubali.

Mga Halimbawa:

1. Baka matuloy kami kung may sasakyan.

2. Kung nabuhay siya disi’y Masaya ako ngayon.

3. Marahil naghihinanakit siya sa atin ngayon.

Mga Pokus ng Pandiwa

Pokus ang tawag sa relasyong pansemantika ng pandiwa sa simuno o paksa ng pangungusap. Naipapakita ito sa pamamagitan ng taglay na panlapi ng pandiwa.

1. aktorpokus o pokus sa tagaganap

Ang paksa ang tagaganap ng kilos na isinasaad ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot

sa tanong na "sino?".

(mag, um, mang, ma, maka, makapag, maki, magpa)

Halimbawa:

Naglunsad ng proyekto ang mga kabataan.

Nagluto ng masarap na ulam si nanay para sa amin.

Bumili si Rosa ng bulaklak.

Si Ian ay humingi ng payo sa kanyang kapatid tungkol sa kanyang suliranin.

2. pokus sa layon

Ang paksa ang layon ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na "ano?".

(in, i, ipa, ma, an)

Sa Ingles, ito ay ang direct object.

Halimbawa:

Nasira mo ang mga props para sa play.

Ang ulam na masarap ay niluto ni nanay para sa amin.

Binili ni Rosa ang bulaklak.

3. lokatibong pokus o pokus sa ganapan

Ang paksa ang lugar na ginaganapan ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong

na "saan?".

(pag/ an , an/ han , ma/ an , pang/ an , mapag/an)

Halimbawa:

Pinagtaniman namin ang bukiran ng maraming gulay.

Pinuntahan ni nanay ang kusina ng bahay para magluto ng masarap na ulam.

Ang tindahan ang pinagbilhan ni Rosa ng bulaklak.

Pinadausan ng paligsahan ang bagong tayong entablado.

4. benepaktibong pokus o pokus sa tagatanggap Ang paksa ang tumatanggap sa kilos ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na "para kanino?".

(i,in, ipang,ipag)

Sa Ingles, ito ay ang indirect object.

Halimbawa:

Kami ay ipinagluto ni nanay ng masarap na ulam. Ibinili ni Rosa ng bulaklak ang Mahal na Birhen.

5. instrumentong pokus o pokus sa gamit Ang paksa ang kasangkapan o bagay na ginagamit upang maisagawa ang kilos ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na "sa pamamagitan ng ano?".

(ipang,maipang)

Halimbawa:

Ang kaldero ang ipinangluto ni nanay ng masarap na ulam para sa amin.

Ipinampunas ni Marco ang basahan sa mesa.

Ipinanghambalos niya ang hawak na tungkod sa magnanakaw.

6. kosatibong pokus o pokus sa sanhi Ang paksa ang nagpapahayag ng sanhi ng kilos ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na "bakit?".

(i, ika,ikina)

Halimbawa:

Ikinatuwa namin ang pagluluto ng masarap na ulam ng aming nanay.

Ikinatuwa ni Ynez ang pagbili ng rosas ng kanyang nobyo para sa kanya.

Ikinalungkot ng bata ang hindi nila pagkikitang maganak.

7. pokus sa direksyon

Ang paksa ang nagsasaad ng direksyon ng kilos ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na "tungo saan/kanino?".

(an , han, in, hin)

Halimbawa:

Sinulatan niya ang kanyang mga magulang.

Pinuntahan ni Henry ang tindahan para mamili ng kagamitan.

Ang Pandiwa (The Verb)

Ang pandiwa ay bahagi ng pangungusap na nagpapahayag ng kilos, gawa o kalagayan,

Mga Uri ng Pandiwa ayon sa Kaukulan

1. Payak ipinalalagay na ito ang simuno (subject).

Halimbawa:

Lubos na mahirap ang nangungurakot sa kaban ng bayan.

2. Katawanin Ito ay mga pandiwang nagpapahayag na ganap ang kilos na ginagawa ng simuno. Hindi na ito nangangailangang ng tuwirang layong.

Halimbawa:

Ang maganak ay kumakain ng sabaysabay.

Nagkukuwentuhan pa sila pagkatapos.

Ang salitang kumakain ay ang salitang nagsasaad ng kilos (pandiwa). Ang gumaganap ng kilos ay ang maganak

na siyang simuno ng pangungusap.

3. Palipat Ito ay mga pandiwang nangangailanangan pa ng tuwirang layon (direct object).

upang mabuo ang kaisipang nais nitong ipahayag. Ang layong ito ay pinangungunahan ng mga katagang ng, mga, kay at kina.

Halimbawa:

Nagpadala ng mga pagkain sa mga katipunero si Tandang Sora.

Nagbigay ng magandang halimbawa sa mga kabataan si Dr. Jose Rizal.

Nagsampay ng damit si Maria.

Tandaan: Ang tuwirang layon ay siyang tagatanggap ng kilos na isinasaad ng pandiwa. Ito ay maaaring pangngalan o panghalip na nagbibigay ng kumpletong kahulugan sa kilos na ginagawa ng simuno o ng tagaganap ng kilos. Karaniwan ito ay sumasagot sa tanong na ano o kanino.

Pangatnig

Ano ang pangatnig?

Tinatawag na pangatnig ang mga kataga o lipon ng mga salitang naguugnay sa dalawang salita, parirala sa kapwa parirala at sugnay sa kapwa sugnay upang maipakita ang dalawa o higit pang kaisipan sa loob ng pangungusap. Ang pangatnig ay ginagamit din sa mga pangungusap na tambalan, hugnayan at langkapan.

Ito ay nahahati sa dalawang pangkat :

1. Pangatnig na naguugnay sa magkatimbang na yunit.

(o, ni, maging, at, ‘t, ngunit, kundi) pinagbubuklod ang kaisipang pinaguugnay

Halimbawa:

Nakakuha ako ng tubig at tinapay.

Nakatulog ako’t nakapahinga.

Mangongopya ka ba o makikipagkwentuhan ka na lamang?

(ngunit, subalit, datapwat, bagamat, pero) pangatnig

na panalungat; sinasalungat ng ikalawang kaisipan ang ipinahahayag ng nauuna.

Halimbawa:

Matalino si Villar subalit maraming isyung naglalabasan kaugnay sa kanya.

Mabait siya pero istrikto.

2. Pangatnig na naguugnay sa dimagkatimbang na yunit.

(kung, kapag, pag)

Halimbawa:

Iboboto ko siya kung wala nang ibang tatakbo na kasintalino niya.

(dahil sa, sapagkat, palibhasa) nagpapakilala ng sanhi o dahilan

Halimbawa:

Maraming isyung naglalabasan kaugnay sa ilang politiko, palibhasa malapit na naman ang eleksyon.

(kaya, kung gayon, sana) pangatnig na panlinaw

Halimbawa:

Wala raw siyang kasalanan kaya humarap pa rin siya sa media.

Mga Uri ng Pangatnig

1. Pamukod ginagamit sa pagbukod o pagtatangi, gaya ng: o, ni, maging, at man.

Halimbawa:

a. Ikaw man o ako ay hindi maghahangad na siya ay mabigo.

b. Batid ko ang pagkapanalo ng ating grupo kung si Roger man ang piliing lider natin.

c. Walang diprensiya sa akin maging si Jose ang magwagi sa paligsahan.

d. Ni sermunan ni saktan ay hindi ko ginagawa sa aking anak.

2. Panubali nagsasabi ito ng pagaalinlangan, gaya ng: kung, kapag, pag, sakali, disin sana.

Halimbawa:

a. Kung uulan, hindi matutuloy ang ating palatuntunan.

b. Hindi tayo matutuloy sa sine kapag hindi umuwi nang maaga ang tatay.

c. Pag umulan, hindi makakapunta rito si Boyet.

d. Hindi tayo makakahuli ng maraming isda sakaling lumitaw ang buwan.

3. Paninsay kapag sinasalungat ng unang bahagi ng pangungusap ang ikalawang bahagi nito. Gaya ng: ngunit, datapwat, subalit, bagaman, samantala, kahiman, kahit.

Halimbawa:

a. Nakatakda siyang umani ng tagumpay kahit (kahit na) maraming naninira sa kanya.

b. Nakatapos si Ramon ng medisina bagaman tindera lang sa palengke ang kanyang ina.

c. Nanalo pa ring musa si Rosa datapwat may mga kaibigang bomoto sa kalaban niya.

d. Maganda nga ang kaibigan mo ngunit suplada naman.

4. Pananhi nagbibigay ito ng dahilan o katuwiran para sa pagkaganap ng kilos. Ang mga

ito ay: dahil sa, sanhi sa, sapagkat, mangyari.

Halimbawa:

a. Namaos siya dahil sa matagal na pagtatalumpati.

b. Sanhi sa init ng panahon kaya siya nilagnat.

c. Umapaw ang ilog sapagkat walang tigil ang ulan.

d. Nahilo si Anna mangyari ay ikot siya nang ikot.

5. Panapos nagsasabi ito ng nalalapit na katapusan ng pagsasalita, gaya ng: upang, sa

lahat ng ito, sa dikawasa, sa wakas, at sa bagay na ito.

Halimbawa:

a. Sa dikawasa, ang pulong ay tinapos na.

b. Makukuha ko na rin sa wakas ang inaasam kong promosyon sa trabaho.

c. Sa lahat ng ito, dapat tayong magkaisa.

d. Sa bagay na ito, nasa ating mga kamay na ang paghuhusga.

6. Panlinaw ginagamit ito upang ipaliwanag ang bahagi o kabuuan ng isang banggit.

Halimbawa:

a. Nagkasundo na ang magasawa,

kung gayon magsasama na silang muli.

b. Nahuli na ang tunay na maysala kaya makakawala na si Berto.

7. Panimbang ginagamit sa paghahayag ng karagdagang impormasyon at kaisipan, gaya ng: at saka,

pati, kaya, anupa’t.

Halimbawa:

a. Sina Jose at Pedro ay nagtungo sa bukid.

b. Pati ang gamit ng iba ay kanyang iniligtas.

c. Anupa't pinagbuti niya ang kanyang pagaaral para makaahon sa kahirapan.

d. Nagtanim siya ng upo at saka patola.

8. Pamanggit gumagaya o nagsasabi lamang ng iba, tulad ng: daw, raw, sa ganang

akin/iyo, di umano.

Halimabawa:

a. Sa ganang akin, ang iyong plano ay mahusay.

b. Siya raw ang hari ng sablay.

c. Di umano, mahusay umawit si Blanca.

d. Masisipag daw ang mga tagaIlokos.

9. Panulad tumutulad ng mga pangyayari o gawa, tulad ng: kung sino…siyang, kung ano…siya rin, kung gaano…siya rin.

Halimbawa:

a. Kung ano ang mga nangyayari noon, siya ring mangyayari ngayon

b. Kung sino ang unang tumakbo, siyang mananalo.

c. Kung gaano ang iyong itinulong, siya ring ibibiyaya sa iyo.

Pangukol

Ang pangukol o preposition sa wikang Ingles ay bahagi ng pananalitang naguugnay

Sa pangngalan, panghalip, pandiwa at pangabay sa ibang salita sa pangungusap.

Pangukol

ang ginagamit upang matukoy kung sang lunan o kung anong bagay ang mula o

tungo, ang kinaroroonan, ang pinangyarihan o kinauukulan ng isang kilos, gawa, balak ari

o layon. Ang mga ito ay lagging may layon na maaaring isang pangngalan o isang panghalip.

Mga uri o mga karaniwang pangukol

sa/sa mga

ng/ng mga

ni/nina

kay/kina

sa/kay

labag sa

nang may

tungkol sa/kay

alinsunod sa/kay

hinggil sa/kay

nang wala

para sa/kay

laban sa/kay

ayon sa/kay

tungo sa

mula sa

Dalawang pangkat ng Pangukol

1. Ginagamit na pangngalang pambalana : ukol sa, laban sa, hinggil sa, ayon sa, tungkol sa, para sa.

Mga Halimbawa:

1. Ukol sa pilipino ang paksa ng usapin.

2. Ang mga piling manggagawa ay binigyan ng bunos

3. Laban sa manggagawa ang kanilang pinapanukala.

4. Ang mga aklat na ito ay para sa mahihirap.

2. Ginagamit sa ngalan ng tanging tao ang gawa, ari, layon, at kilos ay para lamang

ngalan tao, tulad ng ukol kay, laban kay, para kay, tungkol kay, ayon kay, hinggil kay.

Mga Halimbawa:

1. Ang gantimpalang pera ay ukol kay Maria.

2. Para kay Juan ang pagkaing ito.

3. Hinggil kay Enrico ang kanilang problema.

4. Ang kanyang nilutong adobo ay para sa lahat.

5. Ayon kay Rizal, ang pananaliksik ay nagdaragdag sa ating kaalaman.

Mga Gamit ng Pangukol

Nagpapakita ng kinalalagyan o patutunguhan ng isang bagay.

Halimbawa:

Ang pera ay nasa loob ng kuwarto ni Lana.

Upang ipakita ang dahilan o pagmamayari.

Halimbawa:

Ang bagong damit ay para kay Lita.

Ang layon ng pangukol

ay maaaring pangngalan o panghalip.

Halimbawa:

Ang kanyang talumpati ay para sa kababaihan.

Marami siyang kinuwento tungkol sa pagpapalago ng negosyo

Ang Pangangkop (Ligatures)

Pangangkop ay mga katagang idinudugtong sa pagitan ng dalawang salita upang maging kaayaaya ang pagbigkas ng mga ito at magkaroon ng ugnayang panggramatika.

Ito ay maaaring matagpuan sa pagitan ng panguri at pangngalan. Ang pangangkop ay ang mga katagang na, ng at g.

Tatlong pangangkop sa paguugnay ng mga salita

1. Pangangkop na NA

– Ito ay naguugnay ng dalawang salita na kung saan ang naunang salita ay nagtatapos sa mga katinig (consonant) maliban sa titik n. Isinusulat ito nang kahiwalay sa mga salitang pinaguugnay.

Halimbawa:

1. malalim – bangin = malalim na bangin2. mataas – tao = mataas na tao3. feel – feel = feel na feel4. yamot – yamot = yamot na yamot5. tulay – bato = tulay na bato

2. Pangangkop na NG

– Ito ay isinusulat karugtong ng mga salitang nagtatapos sa mga patinig (vowel). [a, e, i, o u].

Halimbawa:

1. malaya – isipan = malayang isipan2. malaki – bahay = malaking bahay3. buo – buo = buongbuo

4. madamo – hardin = madamong hardin5. sombrero – pandan = sumbrerong pandan3. Pangangkop na G – ginagamit kung ang salitang durogtungan ay nagtatapos sa katinig na n

Halimbawa:

1. aliwan – pambata = aliwang pambata2. balon – malalim = balong malalim3. pamayanan – nagkakaisa = pamayanang nagkakaisa4. pamilihan – bayan = pamilihang bayan5. institusyon – pangmental = institusyong pangmental

Ang panguri ay isang bahagi ng pananalita na binabago ang isang pangngalan, karaniwang sinasalarawan nito o ginagawang mas partikular ito. Ang panguri ay nagbibigay ng turing sa isang pangngalan o panghalip.

Apat ng Kayarian ng Panguri

1. Payak Ito'y binubuo ng salitangugat lamang.Halimbawa:hinog, sabog, ganda, palit,sabay,nood,larawan2. Maylapi Ito'y mga salitangugat na kinakabitan ng mga panlaping Ka,vma,main,hin,in,mala,kasing,kasim,kasin,sing,sim,sin,at kay.Halimbawa:

kabataan, katauhan, tagulan, taginit

3. Inuulit Ito'y binubuo sa pamamagitan ng pagulit ng buong salita o bahagi ng salita.

Halimbawa:

pulangpula,maputiputi,daladalawa,halohalo,ihawihaw,pitapita,sinusino,

4. Tambalan Ito'y binubuo ng dalawang salitang pinagtatambal.

Halimbawa:

ningaskugon,ngitingaso,kapittuko,silidaklatan,bahay kalinga, dapithapon

Dalawang uri ng Panguri

1. Panguring naglalarawan Nagpapakilala ng uri o kabagayan ng isang pangalan o panghalip.2. Panguring pamilang Nagpapakita ng bilang ng pangngalan o panghalip.

Uri ng pamilang na panguri

1. Pamilang na patakaran o kardinal ginagamit sa pagbilang o sa pagsasaad ng dami.A. Kardinal na pamahagi ginagamit kung may kabuuang binabahagi o pinaghahatihati.Halimbawa:ikaisang bahagi, ikasampung bahagi, kalahati (1/2), kanim (1/6)B. Kardinal na palansak o papangkatpangkat nagsasaad ng bukod sa pagsasamasama ng anumang bilang, tulad ng tao, bagay, pook atbp.Halimbawa:isaisa, apatan, lilima, lalabingisa, dadaladalawampuC. Kardinal na pahalaga nagsasaad ng halaga ng mga bagay.Halimbawa:mamiso, tigapatna piso2. Pamilang na panunuran o ordinal ginagamit sa pagpapahayag ng pagkakasunudsunod ng tao,

Halimbawa:Pangatlo si Maica sa magkakapatid.3. DiTiyakHalimbawa:maramihan, iilan, kakaunti

Panguring Pamilang

Ang mga panguring pamilang ay ang mga sumusunod:

1. Patakaran ito ay ang karaniwang paraan ng pagbilang.

Halimbawa:Sampung magaaralang tumanggap ng paghanga.Sanlibong punongkahoy ang itinanim ng mga magsasaka.

2. Panunuran nagsasaad ng ayos o pagkakasunudsunod ng mga tao o bagay.

Halimbawa:Siya ay ikalawang humingi ng tulong.Ako ay ikalima sa hanay.

3. Patakda ito ay nagsasaad ng tiyak o hustong bilang.

Halimbawa:Sasampung piso ang natira sa pera niya.Si Teresa ay nagiisang anak.4. Pahalaga ito ay tumuturing sa halaga ng isang bagay.

Halimbawa:Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito.Mamera ngayon ang halaga ng mga bayabas.5. Pamahagi nagsasaad ng pagbabahagi ng isang kabuuan.

Halimbawa:Kalahatiang ibinigay ko sa kanyang buwanang sahud.Kunin mo ang ikatlo ng pizza.

6. Palansak nagsasaad ng maramihan o minsanang bagay.

Halimbawa:Daanglibong piso ang pinuhunan ko sa kalakal.Ang sasakyang ito ay may upuangpandalawahan.

Kaantasan ng Panguri

1. Lantay Naglalarawan ang panguring lantay ng isang pangngalan o panghalip na walang pinaghahambingan.

Halimbawa:Kabighabighani ang pook na ito.2. Pahambing Nagtutulad ang pahambing sa dalawa o higit pang pangngalan o

panghalip.

Halimbawa:Ganggamunggong pawis ang namuo sa king noo.a. Pahambing na magkatulad Ipinakikilala ito ng mga panlaping ka, ga, sing/kasing/magkasing/ magsing. Ipinakikilala ang magkapantay na katangian ng dalawang bagay na pinaghahambingan.

Halimbawa:

Magkakasingganda ang mga bulaklak sa hardin.b. Pahambing na dimagkatuladIto ay kung hindi magkapantay ang katangian ng pinaghahambingan.• Pahambing na palamang May katangiang nakahihigit sa pinaghahambingan.Ginagamitan ito ng mga salitang higit at lalo at tinutulungan ng kaysa o kaysa kay.

Halimbawa:Lalong kahalihalina ang mga bulaklak dito kaysa sa nakita ko sa Parke.• Pahambing na pasahol May katangiang kulang o kapos sa pinaghahambingan. Tinutulungan ito ng mga salitang gaano, tulad ni, o tulad ng.Halimbawa:Digaanong magaganda ang mga moske sa Taguig kaysa sa mga makikita sa Zamboanga.3. Pasukdol Ang pasukdol ay katangiang namumukod o nagngingibabaw sa lahat ng pinaghahambingan.Halimbawa:Ang gandaganda ng Palawan.Walang kaparis sa ganda si Glenda.

PANGABAY

Ang pangabay ay bahagi ng pananalitang nagbibigayturing sa pandiwa, panguri o kapwa pangabay.Ang pangabay at panguri ay kapwa mga salitang naglalarawan. Ang panguri ay naglalarawan ng mga pangngalan at panghalip samantalang ang pangabay ay naglalarawan hindi lamang ng mga pandiwa kundi gayundin sa mga panguri at kapwa nito pangabay.

Ito ay nahahati sa iba’t ibang uri.

Mga Halimbawa:

A. Mabilis na manlalaro si Lydia de Vega.

B. Mabilis siyang tumakbo noong siya'y bata pa. Sa unang halimbawa, ang salitang mabilis ay naglalarawan sa salitang manlalala na isang pangngalan samantalang sa pangalawang halimbawa, ang mabilis ay ginamit n panuring sa salitang tumakbo na isang pandiwa. Samakatuwid ang salitang mabilis ay maaring maging Panguri o pangabay ayon sa pananalitang nilarawan nito.

Pantukoy

Ang pantukoy ay katagang ginagamit sa pagtukoy sa tao, bagay, lunan o pangyayari. Ito'y nahahati sa dalawang uri.Mga halimbawa:Ang bata ay umiiyak dahil wala siyang kaibigan.Ang grupo ni LapuLapu ay nakitunggali laban sa mga Español.Si Lisa ay gumagawa ng Valentines card para sa kanyang ina.Hinahanap ka nina David at Julia.Kay Maria ko ibibigay ang mga rosas na ito.Sa mga lilipat, magingat po sa dadaanang tulay

Uri ng PantukoyPantukoy na Pambalana tumutukoy sa mga pangngalang pambalanaang, ang mga, mga ang (isahan)Halimbawa:Ang pinuno ay palaging naglilingkod sa kanyang mga nasasakupan. ang mga (maramihan)Halimbawa:Nagtulungtulong ang mga magaaralsa paggawa ng collage.

mga (maramihan)Halimbawa:Ang pinuno ay tinulungan ng kanyang mga tagasunod.Pantukoy na Pantangi tumutukoy sa pangngalang pantangi (tiyak na tao)

si, sina, ni, nina, kay, kina si (isahan)Halimbawa:Si Gng. Arroyo ay nagsisikap upang mapabuti ang kalagayan nating mga Pilipino.

sina (maramihan)Halimbawa:Nanguna sa paglilinis ng baranggay sina G. at Gng. dela Cruz.

ni (isahan)Halimbawa:Napagalitan ni Coach Dimagiba ang mga manlalaro dahil hindi sila dumating sa oras.

nina (maramihan)Halimbawa:Hindi ikinatuwa ng guro ang pagaawaynina Anton at Luis.

kay (isahan)Halimbawa:Ibinahagi ni Sofia ang kanyang keyk kay Sam.

kina (maramihan)Halimbawa:Nakipagkasundo na si Lukas kina Juan at Pedro.

PangawingPangawing – ang AY ay palatandaan ng ayos ng pangungusap. Ibinabadya nito angkaraniwang ayos pangungusap. Ang una ang panaguri sa paksa ay nilalagyan ngpagbabago. Palataandaan ito na inilipat ng posisyon ang bahaging paksa ng pangungusap. Ito ay pangdugtongsa mga pangungusap na dikaraniwang ayosHalimbawa:Ako ay galing sa banyo.

Pangungusap

Ano ang PangungusapAng pangungusap ay lipon ng mga salita na nagpapahayag ng buong diwa. Ito ay binubuong panlahat na sangkap, ang panaguri at ang paksa subalit buo ang diwa.Ang pangungusap ay may dalawang bahagi:1. Simuno (subject) ay ang paksa o ang pinagusapan sa pangungusap.May mga panandang si, sina kung tao ang simuno at ang o ang mga kung bagay, lunan o pangayayari.2. Panaguri (predicate) ito ay ang bahagi ng pangungusap na nagsasabi ng kung anotungkol sa simuno.Mga ayos ng pangungusapMay dalawang ayos ang pangungusap: karaniwan o tuwid at dikaraniwano baligtad na ayos.1. Karaniwan o Tuwid na ayos ng pangungusap.Ito ay ang ayos ng pangungusap na kadalasang ginagamit natin lalo na sa mga pasalitang Gawain. Nauuna ang panaguri o ang bahagi nito sa simuno ng pangungusap.Mga HalimbawaPunungpunong iba’t ibang damdamin / ang musika.Nangangahulugang Orihinal Pilipino Music / ang OPM.Isang patunay / ito / ng pagiging malikhain ng mga Filipino.Ang Punungpuno ng iba’t ibang damdamin, Nangangahulugang Orihinal Pilipino Music atisang patunay ay pawang mga panaguri. At sila ay matatagpuan bago ang mga simuno ng pangungusap.2. DiKaraniwan o Baligtad na ayos ng pangungusapIto ang ayos ng pangungusap na nauuna ang simuno sa panaguri ng pangungusap. Ang panandang "ay" ay kadalasang makikita sa mga pangungusap na nasa di karaniwang ayos. Sa mga sumusunod na halimbawa, mapapansin na ang mga simuno na ang nauuna kaysa sa mga panaguri.Mga HalimbawaAng musika / ay punungpunong damdamin.Ang OPM / ay nangangahulugang Original Pilipino Music.Ito / ay isang patunay ng pagiging malikhain ng mga Filipino.

Uri ng mga PangungusapAyon sa gamit1. Mga pangungusap na eksistensyal nagpapahayag ng pagkamayroon ng isa o higit pang tao, atbp. Pinangungunahan ito ng may o mayroon.Halibawa:Mayroon daw ganito roon.2. Mga pangungusap na pahanga – nagpapahayag ng damdaming paghanga.Halimbawa:Kayganda ng babaing iyun!

3. Mga sambitlang – tumutukoy sa mga iisahin o dadalawahing pantig na nagpapahayag ng matinding damdamin.Halibawa:Aray!4. Mga pangungusap na pamanahon – nagsasaad ng oras o uri ng panahon.Halimbawa:Maaga pa.5. Mga pormularyong panlipunan – mga pagbati, pagbibigaygalang, atbp. na nakagawian na sa lipunang Pilipino.Halimbawa:Magandang umaga po.

Ayon sa tungkulin Ang pangungusap ay may apat na uri ayon tungkulin, ito ay pasalaysay, patanong,pautos at padamdam.

1. Ang paturol na pangungusap ay tinatawag ding pasalaysay. Ito’y nagsasalaysay ng isang katotohanan o pangyayari. Ito ay binabantasan ng tuldok.Halimbawa:Si Jose Rizal ay kinikilalang bayani ng ating lahi.Magkikitakita ang aming pamilya sa pagdating ni Rene.

2. Ang pangungusap na patanong ay nagpapahayag ng pagtatanong o paguusisa.Ito’y gumagamit ng tandang pananong (?).Halimbawa:Tutuloy ba kayo kina Tess at Lito pagdating sa New York? Sasama na ba ang mga bata sa pamamasyal?Anyo ng Patanong Patanong na masasagot ng OO o HindiHalimbawa:Naglinis ka na ba ng bahay?

Pangungusap na Patanggi ang TanongHalimbawa:Hindi ka ba papasok?

Gumagamit ng Panghalip na PananongAng mga panghalip ay kinabibilangan ng mga salitang: ano, alin, sino, saan at iba pa.Halimbawa:Ano ang iyong ginagawa kanina?Nasa Kabalikang Anyo ng TanongHalimbawa:Tayo ba ay aalis na?

Tanong na may Karugtong o PabuntotHalimbawa:Dumaan ka na dito, hindi ba?

3. Ang pautos ay nagpapahayag ng obligasyong dapat tuparin, samantalang ang pakiusap ay nagpapahayag ng pagutos sa magalang na pamamaraan. Nagtatapos ito sa tuldok.Mga HalimbawaHalimbawa:Sagutin mo agad ang liham ni Joy.Pakibigay mo naman ito sa iyong guro.Anyo ng PautosPautos na Pananggi – Pinangungunahan ng salitang "huwag".Halimbawa:Huwag kang lalabas ng bahay.Pautos na Panagayon – Ito ang paksa ng pangungusap ay nasa ikalawang panauhan at may pandiwang nasa anyong pawatas.Halimbawa:Ipagluto mo si Anna ng adobo.

4. Padamdam Ito ay nagsasabi ng matinding damdamin gaya ng tuwa, lungkot, pagkagulat, paghanga, panghihinayang at iba pa. Karaniwang nagtatapos ito sa tandang panamdam(!). Hala! Aba! Ha! Hoy! Gising! Naku!Halimbawa:

Naku! Binasag mo pala, ang mamahaling plorera.

Kay ganda ng bansang Pilipinas!

Ayon sa kayarian

Ang pangungusap ay may apat na kayarian: payak, tambalan, hugnay at langkapan.

1. Ang payak na pangungusap ay nagpapahayag ng iisang kaisipan. Maaaring nagtataglay ng payak o tambalang simuno at panaguri. May apat itong kayarian:

a. payak na simuno at payak na panagurib. payak na simuno at tambalang panaguric. tambalang simuno at payak na panagurid. tambalang simuno at tambalang panaguri.Mga halimbawa:

Ang pamahalaan ay masigasig sa mabilisang pagsugpo ng kriminalidad sa bansa.Ang mga lalaki at babae ay naghahanda ng palatuntunan para sa darating na pista.Ang aming pangkat ay naglinis ng mga kalye at nagpinta ng mga pader sa paaralan.Ang mga guro at magaaralay aawit at sasayaw para sa pagdiriwang ng Buwan ng Wika.2. Ang tambalang pangungusap ay binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na makapagiisa:

Halimbawa:

Nagtatag ng isang samahan sina Arnel at agad silang umisip ng magandang proyekto parasa mga kabataan ng kanilang pook.Maraming balak silang gawin sa Linggo: magpapamigay sila ng pagkain sa mga batanglansangan, magpapadala sila nga mga damit sa mga batang ulila saka maghahandog silang palatuntunan para sa mga maysakit sa gabi.

3. Ang hugnayang pangungusap ay binubuo ng isang sugnay na makapagiisa at isa o dalawang sugnay na dimakapagiisa.

Halimbawa:Gaganda ang iyong buhay kung susunod ka sa mga pangaral ng inyong magulang.Ang batang na putol ang mga kamay ay mahusay gumuhit.

4. Ang langkapang pangungusap ay binubuo ng dalawa o mahigit pang sugnay na

makapagiisa at dalawa o mahigit pang sugnay na dimakapagiisa.

Halimbawa:

Ang buhay sa mundo ay pansamantala lamang kaya't dapat na tayo ay magpakabuti upang makamit ang kaligayahan sa kabilang buhay. Nahuli na ang mga masasamangloob kaya't payapa na kaming nakatutulog sa gabi, kasi sila lamang ang gumugulo sa amin. Ang mga bayani natin ay namuhunan ng dugo upang makamtan ang kalayaan nang ang bayan ay matahimik at lumigaya.

Ang Pantig at PagpapantigAng Pantig at PagpapantigAng pantig ay galaw ng bibig, saltik ng dila na may kasabay na tunog ng lalamunan owalang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita.Kayarian ng PantigGumagamit ng simbolong K para sa katinig at P para sa patinig sa pagtukoy ng kayarian ngpantig.Kayarian HalimbawaP asoKP mataPK aklatKPK saklapKKP blusaPKK ekspresyonKKPK plantaKPKK narsKKPKK transportasyon

Ang PagpapantigAng pagpapantig ay paghahati ng salita sa pantig o mga pantig.1. Ang magkasunod na dalawa o higit pang patinig ng salita ay hiwalay na mga pantigHalimbawa:uupo > u – u popaano > pa – a – nonoo > no o2. Ang magkasunod na katinig sa loob ng isang salita ay pinaghihiwalay, angkasama sa patinig na sinusundan at ang ikalawa ay sa patinig na kasunod.

Halimbawa:tukso > tuk sopandak > pan dakluksa > luk – sa

3. Sa hiram na salita, ang magkasunod na katinig ay parehong kasama sa kasunod na patinig.Halimbawa:sobre > sobrepobre > pobre

4. Sa paguulit ng pantig:

a. Ang patinig lamang ang inuulit kung ito ay unang tunog ng salitang ugat.Halimbawa:asa > aasaalsa > aalsaekstra > eekstra

b. Kung ang unang pantig ng salitang ugat ay nagsisimula sa katinigpatinig ang katinig at kasunod na patinig lamang ang inuulit

Halimbawa:punta > pupuntasulat > susulatprito > piprituhin

Gamit ng mga Bantas1. Tuldok o Period (.)2. Pananong o Question Mark (?)3. Padamdam o Interjection (!)4. Kuwit o Comma (,)5. Kudlit Apostrophe (‘)6. Gitling o hyphen ()7. Tutuldok o Colon (:)8. TutuldokKuwit o Semicolon (;)9. Panipi o Quotation Mark (“”)10. Panaklong o Parenthesis ( )11. Tutuldoktutuldok o Elipsis (…)

1. TULDOK (.) Angtuldok ay ginagamit na pananda:A. Sa katapusan ng pangungusap na paturol o pasalaysay at pautos.HalimbawaIgalang natin ang Pambansang Awit.

B. Sa pangalan at salitang dinaglatHalimbawa:Si Gng. A.A. Jose ay mahusay magturo.Si Bb. Macarayan ang kanilang guro sa asignaturang “Basic Christian Living”C. Sa mga titik o tambilang na ginagawang pamilang sa bawa’t hati ng isangbalangkas, talaan.

Halimbawa:A. 1.

2. PANANONG (?) Ginagamit ang pananong:A. Sa pangungusap na patanong.Halimbawa: Ano ang pangalan mo? Sasama ka ba?B. Sa loob ng panaklong upang mapahiwatig ang pagaalinlangan sa diwa ng pangungusap.Halimbawa:Si Manuel Roxas ang ikalawang (?) pangulo ng Republika ng Pilipinas.

3. PADAMDAM (!) Angbantas na pandamdam ay ginagamit sa hulihan ng isang kataga,parirala o pangungusap na nagsasaad ng matindi o masidhing damdamin.Halimbawa:Mabuhay ang Pangulo!Uy! Ang ganda ng bago mong sapatos.Aray! Naapakan mo ang paa ko.

4. PAGGAMIT NG KUWIT (,) Ginagamitdin ang kuwit sa paghihiwalay ng isang sinipiA. Sa paghihiwalay ng magkakasunod na salita at lipon ng mga salitangmagkakauri.Halimbawa:Kumain ka ng itlog, gulay at sariwang bungangkahoy.Shana, saan ka nagaaralngayon?

B. Sa hulihan ng bating panimula at bating pangwakas ng isang lihampangkaibigan.Halimbawa:Mahal kong Marie,Nagmamahal,Sa iyo kaibigang Jose,Tapat na sumasaiyo,

C. Pagkatapos ng OO at HINDI.Halimbawa:OO, uuwi ako ngayon sa probinsiya.HINDI, ayaw niyang sumama.

D. Sa mga lipon ng salitang panuring o pamuno.Halimbawa:Si Andres Bonifacio, ang ama ng Katipunan, ay isinilang sa Tondo.Si Pastor Arias, isang mahusay na tagapagtanggol, ay isang Manobo.

E. Sa hulihan ng bilang sa petsa, o sa pagitan ng kalye at purok at ng bayan atlalalwigan sa pamuhatan ng isang liham.Halimbawa:Nobyembre 14, 2008Project 8, Quezon City

F. Sa paghihiwalay ng tunay na sinabi ng nagsasalita sa ibang bahagi ngpangungusap.Halimbawa:Ayon kay Rizal, “Ang hindi magmamahal sa sariling wika ay higit pa sa mabaho atmalansang isda”.

5. PAGGAMIT NG KUDLIT(‘) Ginagamitna panghalili ang kudlit sa isang titik na kinakaltas:Halimbawa:Siya’t ikaw ay may dalang pagkain.Ako’y mamayang Filipino at may tungkulin mahalin at pangalagaan ang aking bayan.

6. PAGGAMIT NG GITLING()Ginagamit ang gitling () sa loob ng salita sa mgasumusunod na pagkakataon:A. Sa pagulit ng salitangugat o mahigit sa isang pantig ng salitangugat.Halimbawa:arawarawisaisaapatapatdaladalawasarisarilikabikabilamasayangmasaya

B. Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula sa patinig na kapag hindi ginitlingan ay magkakaroon ng ibang kahuluganHalimbawa:magalisnagisanagulatpangakomangutopagalismayaritaginitpagasa

C. Kapag may katagang kinaltas sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama.

Halimbawa:pamatay ng insekto pamatayinsektokahoy sa gubat kahoygubat humgit at kumulang humigitkumulang lakad at takbo lakadtakbobahay na aliwan bahayaliwan dalagang taga bukid dalagangbukid Subalit, kung sa pagsasama ng dalawang salita ay magbago ang kahulugan,hindi na gagamitan ng gitling ang pagitan nito.

Halimbawa:dalagangbukid (isda)buntunghininga

D. Kapag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brand o tatak ng isang bagay o kagamitan, sagisag o simbolo. Ang tanging ngalan ay walangpagbabago sa ispeling

Halimbawa:makaDiyosmakaRizalmakaPilipinopaBaguiotagaLuzontagaAntiquemagpalmakaJohnsonmagSpritemagCoronamagFordmagJapan

E. Sa paguulitng unang pantig ng tanging ngalang may unlapi, ang gitling aynalilipat sa pagitan ng inulit na unang pantig ng tanging ngalan at ng buongtanging ngalanHalimbawa:magJohnsonmagjoJohnsonmagCoronamagcoCoronamagFordmagfoFordmagJapanmagjaJapanmagZonroxmagzoZonrox

F. Kapag ang panlaping ikaay iniunlapi sa numero o pamilang.Halimbawa:ika3n.h. ika10ng umaga ika20pahinaika3revisyon ika9na buwan ika12kabanata

G. Kapag isinulat nang patitik ang mga yunit ng fraction.Halimbawa:isangkapat(1/4)lima’t dalawangkalima(52/5)tatlongkanim(3/6)

H. Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at ng kanyang bana o asawa.Halimbawa:Gloria MacapagalArroyoConchita RamosCruzPerlita OrosaBanzon

I. Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya.

Halimbawa:Patuloy na nililinang at pinalalawak ang paggamitng Filipino.

7. TUTULDOK( : ) ginagamitmatapos maipuna ang pagpapakilala sa mga sumusunod napaliwanag.

A. Ginagamit kung may lipon ng mga salitang kasunod.Halimbawa:Maraming halaman ang namumulaklak sa hardin tulad ng: Rosal, Rosas, Orchids,Sampaguita, Santan at iba pa.

B. Pagkatapos ng bating panimula ng pormal na liham o lihampangangalakal.Halimbawa:Dr. Garcia:Bb. Zorilla:

C. Sa paghihiwalay sa mga minuto at oras, sa yugto ng tagpo sa isang dula, sa kabanata at taludtod ng Bibliya at sa mga sangkap ng talaaklatan.

Halimbawa:8:00 a.m Juan 16:168. TUTULDOK KUWIT(; ) Itoay naghuhudyat ng pagtatapos ng isang pangungusap na kaagad sinusundan ng isa pang sugnay nang hindi gumagamit ng pangatnig

A. Maaaring gumamit ng tuldukuwit sa halip na tutuldok sa katapusan ng batingpanimula ng liham pangalakal.

Halimbawa:Ginoo;Bb;B. Ginagamit sa pagitan ng mga sugnay ng tambalang pangungusap kung hindipinaguugnayng pangatnig.

Halimbawa:

Kumain ka ng maraming prutas; ito’y makabubuti sa katawan.

Naguguluhan siya sa buhay; iniisip nya ang magpatiwakal.

C. Sa unahan ng mga salita at parirala tulad halimbawa, gaya ng, paris ng, kung nangunguna sa isang paliwanag o halimbawa.

Halimbawa:

Maraming magagandang bulaklak sa Pilipinas na hindi na napaguukulan ng pansin; gaya ng kakwate, kabalyero, banaba, dapdap at iba pa.

9. PANIPI (“ ”) Inilalagay ito sa unahan at dulo ng isang salita

A. Ginagamit upang ipakita ang buong sinasabi ng isang nagsasalita o ang tuwirang sipi.

Halimbawa:

“Hindi kinukupkop ang criminal, pinarurusahan,” sabi ng Pangulo.

B. Ginagamit upang mabigyan diin ang pamagat ng isang pahayagan, magasin,

aklat at iba’t ibang mga akda.

Halimbawa:

Nagbukas na muli ang “Manila Times”.

Isang lingguhang babasahin ang “Liwayway”.

Napaluha ang marami nang mapanood ang dulang “Anak Dalita”.

C. Ginagamit sa pagkulong ng mga salitang banyaga.

Halimbawa:

Ang binasa niyang aklat ay hinggil sa bagong “Computer Programming”.

10. PANAKLONG ( () ) Ang

mga panaklong ay ginagamit na pambukod sa salita o mga

salitang hindi direktang kaugnay ng diwa ng pangungusap, gaya ng mga ginamit sa pangungusap

na ito.

A. Ginagamit upang kulungin ang pamuno.

Halimbawa:

Ang ating pambansang bayani (Jose Rizal) ang mayakda

ng Noli Me Tangere.

B. Ginagamit sa mga pamilang o halaga na inuulit upang matiyak ang

kawastuhan.

Halimbawa:

Ang mga namatay sa naganap na trahedya sa bansang Turkey ay humigit

kumulang sa labindalawang libong (12,000) katao.

C. Ginagamit sa mga pamilang na nagpapahayag ng taon.

Halimbawa:

Jose P. Rizal ( 1861 – 1896 )

11. TUTULDOKTULDOK

O ELIPSIS (…) nagpapahiwatig na kusang ibinitin ng

nagsasalita ang karugtong ng nais sabihin.

A. Upang ipakilalang may nawawalang salita o mga salita sa siniping pahayag.

Tatlong tuldok ang ginagamit kung sa unahan o sa gitna ng pangungusap ay may nawawalang salita, subalit apat na tuldok kung sa mga salitang nawawalaay sa hulihan ng pangungusap.

Halimbawa:Pinagtibay ng Pangulong Arroy …B. Sa mga sipi, kung may iniwang dikailangangsipiin.Halimbawa:Kung ikaw’y maliligo sa tubig ay aagap upang…