Bakteri PlağıBakteri Plağı

Sunuma Hazırlayan: Sunuma Hazırlayan: Dr. Remzi ÜlgenDr. Remzi Ülgen

Bakteri PlağıBakteri Plağı

Diş üzerinde gingival sınırlar içinde toplanan Diş üzerinde gingival sınırlar içinde toplanan şekilsiz, yapışkan, jelatinöz bakteri tabakasına şekilsiz, yapışkan, jelatinöz bakteri tabakasına bakteri plağı denir.bakteri plağı denir.

Diş çürüğü ve diş eti hastalıklarından Diş çürüğü ve diş eti hastalıklarından sorumludur ve oluşması normaldir.sorumludur ve oluşması normaldir.

1 Gr. Nemli bakteri plağında 1.7x101 Gr. Nemli bakteri plağında 1.7x101111 tane tane bakteri bulunur. Aynı miktarda bakteri laboratuar bakteri bulunur. Aynı miktarda bakteri laboratuar ortamında elde edilen saf kültürde de bulabiliriz.ortamında elde edilen saf kültürde de bulabiliriz.

Bu bakteriler konak doku üzerinde uyum içinde Bu bakteriler konak doku üzerinde uyum içinde yaşarlar.yaşarlar.

Plak oluşumu, biri birini takip eden karmaşık ve Plak oluşumu, biri birini takip eden karmaşık ve dinamik bir süreçtir.Olaylar biri birine bağımlıdır dinamik bir süreçtir.Olaylar biri birine bağımlıdır ve biri birini takip eder.ve biri birini takip eder.

Antimikrobiyallerin en etkili olduğu dönem bu Antimikrobiyallerin en etkili olduğu dönem bu dönemdir.dönemdir.

Her hangi bir oral hijyen uygulanmadığında üç Her hangi bir oral hijyen uygulanmadığında üç haftada oluşan bakteri plağı oluşumu 3 fazda haftada oluşan bakteri plağı oluşumu 3 fazda incelenir.incelenir.

Bu plağın gingivitise neden olduğu ileri sürülür Bu plağın gingivitise neden olduğu ileri sürülür ve bu birikim kimyasal ve fiziksel yöntemlerle ve bu birikim kimyasal ve fiziksel yöntemlerle tam olarak önlenebilir.tam olarak önlenebilir.

Tamamen kalisifiye olmuş plağa “calculus” denir.Tamamen kalisifiye olmuş plağa “calculus” denir.

Plak Oluşum FazlarıPlak Oluşum Fazları

1.Faz1.Faz Dişlerin fırçalanışını takip eden ilk iki gün içinde Dişlerin fırçalanışını takip eden ilk iki gün içinde

başlar. İlk ürün denatüre tükürük proteininden başlar. İlk ürün denatüre tükürük proteininden türeyen diş yüzeyine yapışan pellicle adı verilen türeyen diş yüzeyine yapışan pellicle adı verilen biyofilm tabakasıdır. Temiz diş yüzeyi birkaç biyofilm tabakasıdır. Temiz diş yüzeyi birkaç dakikada tükürük ile kaplanır. dakikada tükürük ile kaplanır.

Enzimatik olarak hazırlanmış bu yüzeye spesifik Enzimatik olarak hazırlanmış bu yüzeye spesifik gram pozitif öncü streptokokların birikmeye gram pozitif öncü streptokokların birikmeye başlar. Bu koloniler diş yüzeyine dik ve paralel başlar. Bu koloniler diş yüzeyine dik ve paralel sütunlar halindedir.sütunlar halindedir.

2. Faz 2. Faz 2 ile 4 gün sonra öncü bakteriler sekonder 2 ile 4 gün sonra öncü bakteriler sekonder

bakteri türlerinin kümelenip bakteri türlerinin kümelenip bağlanabilecekleri yeni yüzeyi oluştururlar. bağlanabilecekleri yeni yüzeyi oluştururlar. Bu ortam ana aerobikler için daha Bu ortam ana aerobikler için daha uygundur ve öncü bakterilerin artıkları bu uygundur ve öncü bakterilerin artıkları bu bakteriler için besin oluşturur.bakteriler için besin oluşturur.

3.Faz3.Faz 4 ile 7 gün sonra besinsel açıdan biribirine 4 ile 7 gün sonra besinsel açıdan biribirine

bağımlı olan multijenerik (Çok sayıda bağımlı olan multijenerik (Çok sayıda değişik cins) bakteri kompleksi oluşur.değişik cins) bakteri kompleksi oluşur.

Bu gram pozitif ve negatif hücre topluluğu Bu gram pozitif ve negatif hücre topluluğu aynı zamanda hareket eden bakteriler aynı zamanda hareket eden bakteriler hareket edemeyenleri iterek yer hareket edemeyenleri iterek yer değiştirmelerini sağlar. Tek tek veya değiştirmelerini sağlar. Tek tek veya guruplar halinde gingival cebe doğru guruplar halinde gingival cebe doğru hareket edebilirler.hareket edebilirler.

Bu faz 11. güne kadar uzayabilir. Bu faz 11. güne kadar uzayabilir. İlk oluşan bakteriler ile sonradan gelenler İlk oluşan bakteriler ile sonradan gelenler

uyum içinde yaşar. Bu nedenle Juvenil uyum içinde yaşar. Bu nedenle Juvenil periodontitisli bir bölgeden alınan periodontitisli bir bölgeden alınan A.actinomycetemcomitans sağlıklı bölgeye A.actinomycetemcomitans sağlıklı bölgeye aşılanmış fakat 2-3 hafta içinde sağlıklı aşılanmış fakat 2-3 hafta içinde sağlıklı doku tarafından red edilmiştir.doku tarafından red edilmiştir.

Candida albicans vücutta üremesine Candida albicans vücutta üremesine rağmen antibiyotik kullanılması rağmen antibiyotik kullanılması durumunda diğer bakterilerin azalmasını durumunda diğer bakterilerin azalmasını fırsat bilerek kolonileşmeye başlar ve ağrılı fırsat bilerek kolonileşmeye başlar ve ağrılı ülserasyonlara neden olurlar.ülserasyonlara neden olurlar.

Plak ve bakteriler arasında hassa bir Plak ve bakteriler arasında hassa bir denge vardır bu denge hastalık ile sağlık denge vardır bu denge hastalık ile sağlık arasındaki dengeyi oluşturur.arasındaki dengeyi oluşturur.

Genel görüş, gingivitis ve periodontitiste ağız içi Genel görüş, gingivitis ve periodontitiste ağız içi plağında bulunan özel mikrobu olan multi plağında bulunan özel mikrobu olan multi faktoriyel bir hastalıktır. Ancak kesin değildir. faktoriyel bir hastalıktır. Ancak kesin değildir. Yeni araştırmalar yeni stratejiler, korunma ve Yeni araştırmalar yeni stratejiler, korunma ve tedavi yöntemlerinin geliştirilmesini tedavi yöntemlerinin geliştirilmesini sağlamaktadır.Bunların olması her zaman sağlamaktadır.Bunların olması her zaman hastalığa neden olmamaktadır. Son çalışmalar hastalığa neden olmamaktadır. Son çalışmalar dikkatleri biyofilm üzerine toplamaktadır.dikkatleri biyofilm üzerine toplamaktadır.  

Biyofilm iyi organize olmuş, biri birleri ile uyumlu bakteri Biyofilm iyi organize olmuş, biri birleri ile uyumlu bakteri topluluklarıdır.topluluklarıdır.

Biyofilm doğada ağız içi dahil her yerde bulunur. Biyofilm doğada ağız içi dahil her yerde bulunur. Mikroorganizmaların yaklaşık% 95’i biyofilm içinde yer Mikroorganizmaların yaklaşık% 95’i biyofilm içinde yer alır.  alır. 

Biyofilm, atık suların temizlenmesi ve Biyofilm, atık suların temizlenmesi ve detoksifikasyonunda yararlıdır.  detoksifikasyonunda yararlıdır. 

Biyofilme ünitlerin temiz ve atık su borularında, petrol Biyofilme ünitlerin temiz ve atık su borularında, petrol borularının içinde, balık tanklarında, dahili implantlarda, borularının içinde, balık tanklarında, dahili implantlarda, kontakt lens, protezlerin üzerinde görülürler. kontakt lens, protezlerin üzerinde görülürler.

Biyofilm aynı zamanda öldürücü bir hastalık olan Biyofilm aynı zamanda öldürücü bir hastalık olan Legionnaire hastalığına sebep olurlar. Bu biyofilm Legionnaire hastalığına sebep olurlar. Bu biyofilm klimaların içinde ürer. 1976 yılında bu hastalıktan klimaların içinde ürer. 1976 yılında bu hastalıktan Philadelphia’da 29 kişi ölmüştür. Philadelphia’da 29 kişi ölmüştür.

Bu biyofilm tabakalarını kontrol altında tutabilmek için Bu biyofilm tabakalarını kontrol altında tutabilmek için yılda milyonlarca dolar harcanmaktadır. yılda milyonlarca dolar harcanmaktadır.

Plak felsefesindeki değişimlerPlak felsefesindeki değişimler

Son 120 yıl içinde plak hakkındaki Son 120 yıl içinde plak hakkındaki görüşler değişim geçirmiştir. Bu görüşler değişim geçirmiştir. Bu doğrultuda diş üzerinde biriken plağın doğrultuda diş üzerinde biriken plağın diş eti hastalıklarındaki rolü diş eti hastalıklarındaki rolü hakkındaki görüşler de değişim hakkındaki görüşler de değişim geçirmiştir.geçirmiştir.

1880-1930 yılları arası mikrobiyolojinin 1880-1930 yılları arası mikrobiyolojinin altın yılları, bir çok hastalığın spesifik altın yılları, bir çok hastalığın spesifik mikrobu bulunuyor. Ağız patojenleri plak mikrobu bulunuyor. Ağız patojenleri plak içinde araştırılmaya başlıyor.içinde araştırılmaya başlıyor.

Bu dönemde her hastalığa tek mikrop Bu dönemde her hastalığa tek mikrop bulunmaya çalışılıyor ve diş eti hastalıkları için bulunmaya çalışılıyor ve diş eti hastalıkları için de plak içinde tek bir mikrobial ajan araştırılıyor. de plak içinde tek bir mikrobial ajan araştırılıyor.

Bu dönemde Bu dönemde periodontal hastalıklı bölgelerden periodontal hastalıklı bölgelerden Amoebae, spirochetes, fusiformsAmoebae, spirochetes, fusiforms veve streptococcistreptococci olmak üzere dört gurup bakteri izole ediliyor. olmak üzere dört gurup bakteri izole ediliyor.

Tedavi amacı ile şüpheli ajan göz önünde Tedavi amacı ile şüpheli ajan göz önünde bulundurularak arsenik içeren sistemik ilaçlar, bulundurularak arsenik içeren sistemik ilaçlar, civalı intramuskuler preparasyonlar ve aşılar civalı intramuskuler preparasyonlar ve aşılar uygulanıyor.uygulanıyor.

1930 yıllarına gelindiğinde diş etinde kalkulusun veya 1930 yıllarına gelindiğinde diş etinde kalkulusun veya uygun olmayan bir restorasyonun diş etinde yol açtığı uygun olmayan bir restorasyonun diş etinde yol açtığı defektten bu bakterilerin girerek hastalığa neden olduğu defektten bu bakterilerin girerek hastalığa neden olduğu düşünülüyor.  düşünülüyor.  

Tek mikrop etkeninin yerini nonspesifik plak yapısal Tek mikrop etkeninin yerini nonspesifik plak yapısal defekt görüşü alıyor. Bakteri türü önemli değildefekt görüşü alıyor. Bakteri türü önemli değil

Tedavi için defekte yönelik tedavi ve plak kontrolü…Tedavi için defekte yönelik tedavi ve plak kontrolü…

1960 yılında tekrar spesifik plak hipotezine geri 1960 yılında tekrar spesifik plak hipotezine geri dönülüyor. Kobaylar arasında periodontal dönülüyor. Kobaylar arasında periodontal hastalıkların bulaşabileceği gösteriliyor. hastalıkların bulaşabileceği gösteriliyor.

Elektron mikroskop çalışmaları ANUG da epitel Elektron mikroskop çalışmaları ANUG da epitel ve konnektif dokudaki spiroketlerin varlığını ve konnektif dokudaki spiroketlerin varlığını kanıtlıyor. Farklı plaklarda farklı mikropların kanıtlıyor. Farklı plaklarda farklı mikropların varlığının kanıtlanması spesifik mikrobun varlığı varlığının kanıtlanması spesifik mikrobun varlığı tedavi hedeflerini de değiştiriyor.tedavi hedeflerini de değiştiriyor.

periodontal aralıktan kültür alma güçlüğü, elde periodontal aralıktan kültür alma güçlüğü, elde edilen mikropların fırsatçı bakteriler olup edilen mikropların fırsatçı bakteriler olup olmadığının bilinememesi, başlangıçta olmadığının bilinememesi, başlangıçta karşılaşılan güçlükler olmuştur.karşılaşılan güçlükler olmuştur.

Buna rağmen muhtemel patojenler belirlenmiş Buna rağmen muhtemel patojenler belirlenmiş ve laboratuar şartlarında üretilebilmiştir.ve laboratuar şartlarında üretilebilmiştir.

Periodontal hastalık bir çok hastalığın Periodontal hastalık bir çok hastalığın toplamıdır, tek bir hastalık değildir. Her zaman toplamıdır, tek bir hastalık değildir. Her zaman aktif değildir. Bazen aktif olurken bazen de aktif değildir. Bazen aktif olurken bazen de İnaktif olabiliyor.İnaktif olabiliyor.

Ayrıca her bireyin periodontal patojenlerine Ayrıca her bireyin periodontal patojenlerine karşı cevabı farklı olabiliyor.karşı cevabı farklı olabiliyor.

Tüm güçlüklere rağmen araştırmacılar aşağıdaki Tüm güçlüklere rağmen araştırmacılar aşağıdaki bakterileri izole edebiliyorlar bakterileri izole edebiliyorlar

Bacteroides forsythus, P. gingivalis and A. Bacteroides forsythus, P. gingivalis and A. actinomycetemcomitans (C. rectus, E. nodatum, actinomycetemcomitans (C. rectus, E. nodatum, F. nucleatum, P. intermedia/nigrescens, P. F. nucleatum, P. intermedia/nigrescens, P. micros, S. intermedium, and T. denticola) micros, S. intermedium, and T. denticola)

Bu enfeksiyonlara karşı sistemik olBu enfeksiyonlara karşı sistemik olaarak rak aamoxicillin, metronidazole, tetracycline, moxicillin, metronidazole, tetracycline, doxycycline, augmentin doxycycline, augmentin Öneriliyor.Öneriliyor.

Lokal olarak da Lokal olarak da tetracycline fiber tetracycline fiberlerileri, , metronidazole metronidazole veve minocycline minocycline jeli, jeli, , chlorhexidine , chlorhexidine çipleri veçipleri ve doxycycline polymer doxycycline polymerleri öneriliyor.leri öneriliyor.

Kültür ortamında biyofilm bakterileri farklı özellikler Kültür ortamında biyofilm bakterileri farklı özellikler gösterirler.gösterirler.

Biyofilmin özellikleriBiyofilmin özellikleri

Çeşitli tipteki mikroorganizmalar mikro kolonide organize Çeşitli tipteki mikroorganizmalar mikro kolonide organize olmuşlardır. olmuşlardır.

Etraflarında koruyucu matrixleri vardır. Etraflarında koruyucu matrixleri vardır.

Mikrokoloniler çevrelerinden farklı özelliklere sahiptir. Mikrokoloniler çevrelerinden farklı özelliklere sahiptir.

Mikroorganizmaların ilkel haberleşme sistemleri vardır. Mikroorganizmaların ilkel haberleşme sistemleri vardır.

Mikroorganizmalar biyofilm içinde antibiyotiklere Mikroorganizmalar biyofilm içinde antibiyotiklere antimikrobiyallere ve konakçı tepkilerine karşı antimikrobiyallere ve konakçı tepkilerine karşı dirençlidirler. dirençlidirler.

Biyo film içindeki bakteriler Mikrokoloniler Biyo film içindeki bakteriler Mikrokoloniler halinde düzensizce dağılmışlardır ve bir matris halinde düzensizce dağılmışlardır ve bir matris içindedirler. içindedirler.

Bu matriste sıvıların geçişine izin veren ve Bu matriste sıvıların geçişine izin veren ve koloninin beslenmesini, oksijen, metabolit, enzim koloninin beslenmesini, oksijen, metabolit, enzim ve atık ürünlerin geçişine sağlayan kanallar ve atık ürünlerin geçişine sağlayan kanallar bulunur. bulunur.

Bu mikro kolonilerin Ph’ı besin ve oksijen Bu mikro kolonilerin Ph’ı besin ve oksijen konsantrasyonları çevrelerinden farklıdır. konsantrasyonları çevrelerinden farklıdır. 

Biyo film içindeki bakteriler biri birleri ile Biyo film içindeki bakteriler biri birleri ile kimyasal yöntemlerle haberleşebilirlerkimyasal yöntemlerle haberleşebilirler

Bu kimyasal sinyaller bakterilerin zararlı protein Bu kimyasal sinyaller bakterilerin zararlı protein ve enzimler üretmesini tetikler.ve enzimler üretmesini tetikler.

Sıvı Geçiş KanallarıSıvı Geçiş Kanalları

Biyofilm bakterileri kimyasal sinyaller aracılığı ile biri birleri ile Biyofilm bakterileri kimyasal sinyaller aracılığı ile biri birleri ile haberleşebilirlerhaberleşebilirler

Daha önce yapılan çalışmalar laboratuar şartlarında Daha önce yapılan çalışmalar laboratuar şartlarında üretilen bakterilerden elde edilen bilgilere göre yapılırdı üretilen bakterilerden elde edilen bilgilere göre yapılırdı ve bu bilgilere göre periodontal hastalıkların kontrolü için ve bu bilgilere göre periodontal hastalıkların kontrolü için tahminde bulunulurdu.tahminde bulunulurdu.

Biyo film ile ilgili bilgiler arttıkça bakterilerin doğal eko Biyo film ile ilgili bilgiler arttıkça bakterilerin doğal eko sistem ile laboratuvar şartları arasındaki büyük davranış sistem ile laboratuvar şartları arasındaki büyük davranış farkı anlaşılabilmiştir.  Bakteriler laboratuvar şartlarında farkı anlaşılabilmiştir.  Bakteriler laboratuvar şartlarında biyofilm yapmazlar ve etraflarında koruyucu tabaka da biyofilm yapmazlar ve etraflarında koruyucu tabaka da bulunmaz. Bu durum antimikrobiyallerin invivo ve invitro bulunmaz. Bu durum antimikrobiyallerin invivo ve invitro uygulamaları arasındaki farklılığını açıklar. Spesifik bir uygulamaları arasındaki farklılığını açıklar. Spesifik bir bakteri türü hedeflense bile invivo ve invitro farklılık bakteri türü hedeflense bile invivo ve invitro farklılık gözlenebilir.gözlenebilir.

Bakterilerin ekosistemleri içinde daha dayanıklı Bakterilerin ekosistemleri içinde daha dayanıklı olmalarının ortaya çıkması biyofilmin mekanik olarak olmalarının ortaya çıkması biyofilmin mekanik olarak kontrolünün ve bireylerin bu konuda motive edilmelerinin, kontrolünün ve bireylerin bu konuda motive edilmelerinin, periodontal sağlığın sürekliliği bakımından önemini periodontal sağlığın sürekliliği bakımından önemini gösterir. gösterir.

Biyo film ile savaş konusunda ayrıca yeni araştırmalara Biyo film ile savaş konusunda ayrıca yeni araştırmalara ihtiyaç vardır.ihtiyaç vardır.

Endüstriyel araştırmacılar biyo filmle savaşmak Endüstriyel araştırmacılar biyo filmle savaşmak için yeni yöntemler geliştirmektedirler. için yeni yöntemler geliştirmektedirler.

Bunlardan birisi biyo film içindeki bakterilerin Bunlardan birisi biyo film içindeki bakterilerin haberleşmelerini önlemektir. haberleşmelerini önlemektir. 

Bir başka yöntem doğayı taklit etme. Balina ve Bir başka yöntem doğayı taklit etme. Balina ve yunus balıklarının vücutlarında biyo film yunus balıklarının vücutlarında biyo film birikmez. Bunun nedenini bularak bunu taklit birikmez. Bunun nedenini bularak bunu taklit etme yöntemi…etme yöntemi…

Dental araştırmacılar da bunlara benzer yeni Dental araştırmacılar da bunlara benzer yeni yöntemler arayışı içindedirler.yöntemler arayışı içindedirler.

Yeni YaklaşımlarYeni Yaklaşımlar

Olası biyofilm kontrol statejileri ve Olası biyofilm kontrol statejileri ve beslenmelerinin kontrolü:beslenmelerinin kontrolü:

Arginin gibi temel besin maddeleri ilave etmekArginin gibi temel besin maddeleri ilave etmek Anahtar enzimlerin inhibisyonuAnahtar enzimlerin inhibisyonu Biyofilm Ph’ının kontrolüBiyofilm Ph’ının kontrolü Şeker tüketiminin düzenlenmesiŞeker tüketiminin düzenlenmesi FloridlerFloridler Yararlı ürünlerin stimüle edilmesiYararlı ürünlerin stimüle edilmesi Redox potansiyelinin kontrolüRedox potansiyelinin kontrolü Oksijenin kontrol altına alınmasıOksijenin kontrol altına alınması

KaynakçaKaynakça

Pamela R. Overman, RDH, MSPamela R. Overman, RDH, MS Cole A. S, Easton J.E. Biochemistry and Cole A. S, Easton J.E. Biochemistry and

oral biology. 2. baskıoral biology. 2. baskı Holroyd S.V, Wynn R.L, Clarck B.R, Holroyd S.V, Wynn R.L, Clarck B.R,

Clinical pharmacology in dental practiceClinical pharmacology in dental practice Fine D.Assesmen of dental plaque. Jada Fine D.Assesmen of dental plaque. Jada

1994:1251994:125 Wılliams D.M, Huges F.J, Odell E.W, Wılliams D.M, Huges F.J, Odell E.W,

Farthing P.M, Pathology of periodontal Farthing P.M, Pathology of periodontal disease: 1992disease: 1992