ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà ÁÀÍÊÍÛ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ ÁÀ ÁÀÍÊÍÛ ¯ÉË

ÀÆÈËËÀÃÀÀ

Ëåêö ¹ 5, 6, 7

1. Àðèëæààíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà

2. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà

3. Îëîí óëñûí áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà

Àðèëæààíû áàíêны ¿éë àæèëëàãàà

Àðèëæààíû áàíê ãýæ ºðãºí öàð õ¿ðýýòýé ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ, ÿëàíãóÿà ººðòºº õàðèëöàõ äàíñ íýýæ õàäàãëàìæ àâ÷ çýýë îëãîäîã áàíêûã õýëíý

Àðèëæààíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû îð÷èí íü ºâºðìºö, àæ àõóé íýãæýýñ ÿëãààòàé õýäèé ÷ íýã òºðëèéí àæ àõóé íýãæ þì.

Àðèëæààíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû îíöëîã íü õàðüöàíãóé ºíäºð ýðñäýëòýé áàéäàãò áàéäàã.

ªì÷èéí õýëáýðýýð íü 3 àíãèëäàã.

Òºðèéí ºì÷èéí Õóâèéí ºì÷èéí Õîëèìîã ºì÷ëºëòýé.

Áàíêûã ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàí õýëáýðýýð íü:

Õóâüöààò Õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé ãýæ

àíãèëäàã.

Áàíêûã ¿éë àæèëëàãààíû òºð뺺ð íü:

Íèéòëýã Òºðºëæñºí ãýæ àíãèëäàã.

Àðèëæààíû áàíêûã ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ íóòàã äýâñãýðèéí õÿçãààðààð íü:

á¿ñ íóòãèéí, ¿íäýñíèé, îëîí óëñûí ãýæ àíãèëäàã.

Áàíêóóäûã õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàéäëààð íü:

Äîòîîäûí õºðºí㺠îðóóëàëòòàé áàíê, Ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëòòàé áàíê, Õàìòàðñàí õºðºí㺠îðóóëàëòòàé áàíê ãýæ

àíãèëäàã.

Àðèëæààíû áàíêóóä íü äàðààõ çîðèëãîòîé áàéäàã. Íèéòëýã íýã çîðèëãî íü àøèã îëîõ ÿâäàë þì. Àðèëæààíû

áàíêóóä àøèãòàé àæèëëàæ áàéãàà òîõèîëäîëä ººðñäèéí ºìíº òàâüñàí çîðèëãîî áèåë¿¿ëæ îðøèí òîãòíîæ ÷àäíà. Çîðèëãî íü:

ªºðèéí õºðºíãèéã òîãòâîðòîé áàéëãàõ Íýð õ¿íäòýé áàéõ ªºð áàíêóóäòàé ºðñºëäºõ ÷àäâàðòàé áàéõ ¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíààñ ãàäíà íèéãìèéí øèíæ

÷àíàðòàé àæèë ã¿éëãýýíä îðîëöäîã áàéõ Ò¿ðãýí õºðâºõ ÷àäâàðòàé áàéõ Ñóðãàëòàíä ìºí㺠çàðäàã áàéõ

Àðèëæààíû áàíê íü 3 ç¿éëä àíõààðàõ ¸ñòîé. ¯¿íä:

Èòãýë õ¿ëýýõ ÷àäâàðÒºëáºðèéí ÷àäâàðÀøèãò àæèëëàãàà

Õóâü íèéë¿¿ëýã÷èéí õóðëààð áàíêíû: Ä¿ðýì áàòëàõ Ä¿ðìèéí ñàíã ººð÷ëºõ Òàéëàí, áàëàíñûã õýëýëöýõ Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºë, ò¿¿íèé äàðãûã

ìºí ãèø¿¿äèéã ñîíãîõ, ÷ºëººëºõ Àæèë÷èí, àëáàí õààã÷äûí àæëûí õºëñ,

óðàìøóóëëûã òîãòîîõ çýðýã àñóóäëûã øèéäâýðëýäýã.

Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºë íü:

Áàíêíû õýòèéí ÷èãëýë áîëîí áàíêíû áèçíåñ òºëºâëºãººã áàòëàõ

Áàíêíû ã¿éöýòãýõ çàõèðëûí Ìîíãîë áàíêíû åðºíõèéëºã÷òýé çºâøèëöñºíèé ¿íäñýí äýýð òîìèëîõ áà àæëààñ íü ÷ºëººëºõ ýðõòýé. Ìºí ¿éë àæèëëàãààíä íü õÿíàëò òàâèíà.

Áàíêíû õóâü íèéë¿¿ëýã÷ ä¿ðìèéí ñàíä îðóóëñàí õºðºí㺺 Ìîíãîë áàíêíû çºâøººð뺺ð áóñäàä õóäàëäàõààñ ººðººð áóöààæ àâàõûã õîðèãëîäîã áàéíà.

Àðèëæààíû áàíê íü äàðààõ ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëäàã. ¯¿íä:

1. ̺íãºí õàäãàëàìæ

2. Çýýë

3. Òºëáºð òîîöîî

4. ªºðèéí íýðèéí ºìíººñ 3-äàã÷ ýòãýýäýýð áàòëàí äààëò ãàðãàõ

5. Ãàäààä âàëþò õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ, õàäãàëàõ,

6. ¯íýò ç¿éëñ õàäãàëàõ

7. Ãàäààä òºëáºð òîîöîî õèéõ

8. ¯íýò öààñ ãàðãàõ, õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ

9. Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ

10. Õºðºí㺠îðóóëàëò ñàíõ¿¿ãèéí òàëààð çºâëºìæ ìýäýýëýë ºãºõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëäàã

ßìàð ÷ àðèëæààíû áàíê äàðààõ øààðäëàãûã õàíãàæ àæèëëàíà. ¯¿íä:

1. Áàíêíû çààâàë áàéëãàõ íººöèéã òîãòìîë áàéëãàõ

2. Àðèëæààíû áàíê íü ººðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýý, çýýë òºëºãäºõºä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é àëäàãäëààñ õàìãààëàõ ñàí áàéãóóëæ àæèëëàõ

3. Àðèëæààíû áàíê íü õàðèëöàã÷äûí çºâøººðºëã¿é õàðèëöàõ äàíñíààñ íü çàðäëûí ã¿éëãýý õèéõã¿é áàéõ.

4. Áàíê íü ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíû òóõàé ìýäýýëëèéã Ìîíãîë áàíêíààñ ãàðãàñàí á¿ðòãýëèéí çàð÷ìèéí äàãóó õàðèëöàã÷äàä ¿íýí çºâººð ãàðãàæ ºãíº.

Îíöãîé äýãëýì òîãòîîõ òóõàé Àðèëæààíû áàíê íü äýýðõ 4 øààðäëàãûã õàíãààã¿é, òºëáºðèéí

÷àäâàðã¿é áîëæ áîëçîøã¿é íü øàëãàëòààð èëýðñýí òîõèîëäîëä Ìîíãîë áàíêíû øèéäâýðýýð îíöãîé äýãëýì òîãòîîõ ãýæ íýðëýäýã.

Îíöãîé äýãëýì òîãòîîñîí áàíêèíä Ìîíãîë áàíêíààñ 1 æèëèéí õóãàöààòàéãààð áàíêíààñ óäèðäàõ á¿ðýí ýðõò òºëººëºã÷èéã ñîíãîõ áà óã òºëººëºã÷èä íü: áàíêíû ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé àñóóäëààð øèéäâýð

ãàðãàõ, óðüä íü õàðèëöàã÷òàé áàéãóóëñàí ãýðýý íü áàíêíû ¿éë

àæèëëàãààíä ñºðºã íºëººòýé òîõèîëäîëä ò¿¿íèéã öóöëàõ, áàíêíû íýðèéí ºìíººñ ãýðýý áàéãóóëàõ áàíêíû ººðèéí õºðºíãèéí çîõèñòîé õàðüöààã õàíãàõ çîðèëãîîð

ò¿¿íèé á¿òýö õýìæýýã ººð÷ëºõ çýðýã àðãà õýìæýýã àâàõ ýðõòýé áàéäàã.

Àðèëæààíû áàíêíû óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö:

Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºë Çàõèðëûí çºâëºë ÿéöýòãýõ çàõèðàë Äýä çàõèðàë Õýëòýñ Ãàçàð

Àðèëæààíû áàíêèíä äîîðõ ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî.

Äàíãààðàà áîëîí áóñàäòàé õàìòðàí ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë äýýð íî¸ðõîõ

Àøèã îëîõ çîðèëãîîð áàíêíû áóñ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ. Áàíê áîëîí õàðèëöàã÷äûí íóóö ãýæ ¿çñýí ìýäýýëëèéã áóñäàä

äýëãýõ /Õóóëüä çààñàí çºâøººðºãäñºí íºõöºëººñ áóñàä òîõèîëäîëä./

ªºðèéí áàíêíû ýðõ àøãèéã áîäîí èðãýä àæ àõóé íýãæèä áóðóó ìýäýýëýë çàð ñóðòàë÷èëãàà õèéõ.

Óëñ òºðèéí íàì ýâñýëä õàíäèâ ºãºõ çýðýã àæèëëàãààã òóñ òóñ õîðèãëîíî.

3.3 Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà ãýäýã íü áàéãóóëëàãûí ººðèéí õºðºíãèéí õýìæýý íü àðèëæààíû áàíêíààñ áàãà, áàíêíû çàðèì òºðëèéí ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýí ÿâóóëäàã ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã õýëíý.

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýð íü óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æäýã õóóëèéí ýòãýýä, øàøíû áîëîí óëñ òºðèéí áàéãóóëëàãà, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, õàíäèâèéí òºðºë á¿ðèéí ñàí çýðãýýñ áóñàä ýõ ¿¿ñâýð áàéæ áîëíî.

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä äàðààõ áàéãóóëëàãóóä õàìààðàãääàã.

Õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê Õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíè: Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè Òýòãýâýðèéí ñàí Õàäàãëàìæèéí áàíê Äààòãàëûí êîìïàíè Ëîìáàðä Õàäàãëìàæ, Çýýëèéí õîðøîî Çýýë, õàäàãëàìæèéí íèéãýìëýã Õàðèëöàí òóñëàõ êàññ

Ìîíãîë óëñûí õóâüä áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü äàðààõü ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýí ÿâóóëäàã. ¯¿íä:

Õàäàãëàìæ, çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà Çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà Âàëþò õóäàëäàõ áîëîí õóäàëäàí àâàõ ¿éë àæèëëàãàà Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ¿éë àæèëëàãàà Çýýëèéí òèéç Òºëáºð òîîöîîíû ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä íü äýýðõè ¿éë àæèëëàãààíóóäûã ýðõëýí ÿâóóëàõûí òóëä Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîíîîñ çîõèõ æóðìûí äàãóó çºâøººðºë àâäàã.

3.4 Îëîí óëñûí áàíêíû үйл ажиллагаа

Ãëîáàë÷ëàëûí ºíºº ¿åä äýëõèéí óëñ îðíóóäûí áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà óëàì á¿ð îéðòîæ, ÷ºëººò ºðñºë人í áèé áîëæ áàéíà. ̺í äýëõèéí îëîí óëñ îðíóóäûã õàìàðñàí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä áèé áîëæ ¿ð àøèãòàé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà.

Äýëõèéí õýä õýäýí óëñóóä òîäîõîé çîðèëãî ÷èãëýëòýé õºãæëèéí íýãäñýë ¿å øàòàíä õ¿ðýõèéí òóëä òîìîîõîí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëàëàãóóäûã áàéãóóëæ àæèëëàõ áîëñîí. Òýäíèé òºëººëºã÷èäèéã àâ÷ ¿çüå. ¯¿íä:

Äýëõèéí áàíê Àçèéí õºãæëèéí áàíê Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàí çýðýã îðíî.

Äýëõèéí áàíê 1947 îíä äýëõèéí ýäèéí çàñãèéã ñýðãýýõ çîðèëãîîð

áàéãóóëàãäñàí. 150 ãàðóé óëñ áàãòàæ áàéíà. Äýëõèéí áàíê íü ººðèéí ãèø¿¿í îðíóóäûí ýäèéí çàñãèéí

õºãæëèéã äýìæèõ, íèéãìèéí àìüäðàëûã ñàéæðóóëàõ, àæèëã¿éäëèéã áóðóëàõ çîðèëãîòîé.

Àíõ äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé áàéãóóëàãäñàí.

Ãèø¿¿í îðîí òóñ á¿ð áàíêíû õóâüöàà ýçýìøèã÷ áºãººä íèéò õóâüöààíû 45% ã àæ ¿éëäâýð ºíäºð õºãæñºí 7 óëñ , ¿¿íä ÀÍÓ äàíãààð 17 % ã ýçýìøèäýã.

Äýëõèéí áàíêíû á¿ðýëäýõ¿¿íä äàðààõü áàéãóóëàãóóä áàãòàíà. ¯¿íä:

Îëîí óëñûí øèí÷ëýë õºãæëèéí áàíêÎëîí óëñûí õºãæëèéí àññîöèàöèÎëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí êîðïîðàöèÕºðºí㺠îðóóëàëòûí áàòàëãàà îëãîõ îëîí

òàëûí àãåíòëàã Õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýëöýëèéí îëîí óëñûí

òºâ

Àçèéí õºãæëèéí áàíê

Àçèéí õºãæëèéí áàíê íü Àçè íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòàãò ººðèéí ãèø¿¿í õºãæèæ áóé îðíóóäûíõàà íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã äýìæèí òóñëàõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà þì. Àçèéí õºãæëèéí áàíê íü àíõ Ôèëèïïèí óëñûí íèéñëýë Ìàíèëà õîòíîî 1966 îíä áàéãóóëàãäæýý.

Àçèéí õºãæëèéí áàíê íü øóäàðãà õºðºí㺠îðóóëàëòûã äýìæèõ, òåõíèêèéí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ, çýýë îëãîõûí çýðýãöýý äóíä õóãàöààíû ¿íäñýí 5 ñòðàòåãèéí çîðèëãîòîé àæèëëàäàã. ¯¿íä:

Ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã äýìæèõ ßäóóðëûã áóóðóóëàõ Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýðõèéã õàíãàæ, íºõöºë áàéäëûã

äýýøë¿¿ëýõ Õ¿íèé íººöèéã õºãæ¿¿ëýõ / õ¿í àìûí òºëºâëºëòèéã

îðóóëñàí áîëíî/ Áàéãàëü îð÷èí, áàéãàëèéí áàÿëàãèéí ìåíåæìåíòèéã

õºãæ¿¿ëýõýä òóñëàõ çýðýã áîëíî.

Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàí Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàí íü:

îëîí óëûí âàëþò, ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìèéí õýâèéí áàéäëûã õàíãàõ,

äýëõèéí íèéòèéí ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã äýìæèõ, ãàäààä õóäàëäààíû òýíöâýðò ºñºëòèéã õàíãàõ, ãèø¿¿í îðíóóäûí òºëáºðèéí òýíöëèéí àëäàãäëûã

áàãàñãàæ àðèëãàõàä ãîë çîðèëãîòîé.

Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàí íü 1944 îíä áàéãóóëàãäñàí áºãººä îäîî äýëõèéí 160 ãàðóé îðíûã ãèø¿¿íýýð ýëññýí áàéíà. Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàí íü ÀÍÓ-í Âàøèíãòîí õîòîä áàéðëàäàã.

Ñàíãèéí ãèø¿¿í îðíóóä íü âàëþòûí ¿éë àæèëëàãààíä äàðààõ çàð÷ìûã áàðèìòëàõ ¸ñòîé. ¯¿íä:

Âàëþòûí õàíøûã äóð çîðãîîðîî õºäºëãºõ çàìààð òºëáºðèéí òýíöâýðèéã àëäàãäóóëàõ áóþó øóäðàãà áóñ äàâóó òàë îëæ àâàõûã öýýðëýõ

ªºðèéí âàëþòûí õàíøûã àëü áîëîõ áàãà õýëáýëçýëòýé áàéëãàõ. ¯¿íèé òóëä ìºíãºíèé çàõ çýýë äýýð èë¿¿äýæ áàéãàà ººðèéí âàëþòûã õóäàëäàæ àâàõ áóþó õýðýãöýýòýé áàéâàë ãàðãàæ õóäàëäàõ.

ªºðèéí âàëþòûí õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð àâ÷ áàéãàà àðãà õýìæýýí¿¿ä íü áóñäûí ýðõ àøãèéã íîöòîéãîîð õºíäºõã¿é áàéõ.

Âàëþòûí ñàí ãèø¿¿í îðíóóäûí ýäèéí çàñãèéí áàéäàë õ¿íäýð÷, òºëáºðèéí òýíöëèéí áàéäàë ñóëàðñàí òîõèîëäîëä óã ãèø¿¿í îðíóóäàä çýýë îëãîäîã áàéíà. Èíãýõäýý àëäàà äóòàãäàë õ¿íäðýëèéã çàñàõ õºòºëáºð áîëîâñðóóëäàã áºãººä õºòºëáºðèéã áèåë¿¿ëýõ òàëààð õàòóó øààðäëàãà òàâüäàã áàéíà.

Àøèãëàñàí ìàòåðèàë: Íîìûí íýð: Ñàíõ¿¿

Çîõèîã÷: Ë. Íàìæèë

Õýâëýãäñýí îí: 2001 îí

Íîìûí íýð: ̺í㺠áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà, ìºí㺠çýýëèéí áîäëîãî Çîõèîã÷: 1, 2-ð áîòü Îð÷óóëãà

Õýâëýãäñýí îí: 2003 îí

Íîìûí íýð: Àðèëæààíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäýñ Çîõèîã÷: Ä.Ï. Óàéòèíã

Õýâëýãäñýí îí: 2004 îí

Íîìûí íýð: Áàíêíû ìåíåæìåíò 1.2 Çîõèîã÷: Ïèòåð Ñ. Ðîóç

Õýâëýãäñýí îí: 1999 îí

Õýâëýñýí ãàçàð: Óëààíáààòàð

Íîìûí íýð: BANK MANAGEMENT Çîõèîã÷: George H. Hempel, Donald G. Simonson

Õýâëýãäñýí îí: 1998 îí

Õýâëýñýí ãàçàð: Àìåðèê