Ni dung bo coBnh DiBnh vim no Nht BnBnh Bi LitABC

A. Bnh Di

Trn th gii mi nm c tnh s b c 55.000 ngi cht v bnh di. Bn cnh mi nm c khong 10 triu ngi phi tim vc-xin phng di sau khi tip xc vi ng vt nghi ng.I. S lc v bnh Di

Bnh di l bnh do virus di (rabies virus) gy nn. y l mt bnh truyn nhim virus cp tnh ca h thn kinh trung ng dn n t vong chc chn. Louis PasteurL. Pasteur tm ra c vacxin phng bnh Di vo nm 1885I. S lc v bnh Di

Cc ngun truyn bnh di hay gp: + Di ng ph: do ch th rng + Di hoang d: do co (chu u), gu mo (M), chn (Nam Phi), gu (Rumani). + Di ca di: do di ht mu (Trung-Nam M), di n qu v cn trng (trn khp th gii).I. S lc v bnh Di

H Rhabdoviridae gm hn 200 loi virus phn b rng ri trong thin nhin, nhim cho ng vt c xng sng v ng vt khng xng sng v thc vt. virus dithuc chi LyssavirusII/ Cu to Virus diDa vo tnh cht sinh hc, virus di c chia thnh 2 loi: Virus di hoang diVirus di c nh

Virus di hoang di: l cc dng virus mi c phn lp trc tip t con vt b nhim. Cc dng virus ny cho thi k bnh di v thay i (21-60 ngy loi ch), kh nng gy bnh cao.Virus di c nh: L virut di c nui cy v thch ng trong phng th nghim, nhn ln rt nhanh v thi k bnh rt ngn ch cn khong 4-6 ngy, gim, mt c lc v khng gy bnh di cho ngi. c dng iu ch vacxinII/ Cu to Virus Di

Virus Rhabdo c hnh vin n, kch thc 75 x 180nm.Bao gm 2 thnh phn chnh l li virus (virus core) c cu trc ribonucleoprotein xon (RNP) , v lp v bao (virus envelop).Ribonuceoprotein: bao gm RNA mang b gene virus v phn nucleoprotein (N protein) c tc dng gi RNA.II/ Cu to Virus Di

B gene ca virus di (12kilobase) vi on trnh "trng" ti u 3', tip theo l cc gene m ha protein N, P, M, G v L vi kch thc tng ng.II/ Cu to Virus Di

Matrix protein (M protein) bao ngoi phn li, lin kt vi RNP v lp v ngoi virus c tc dng trong qu trnh lp rp to cc virionLp v:Hai loi phosphoprotein (P protein) v polymerase (L protein) Glycoprotein (G protein) to thnh khong 400 "gai" c kch thc khong 10 nm trn b mt virus.

II/ Cu toVirus Di

Virus di km bn vng , nhy cm vi cc yu t ngoi cnh: b tiu dit nhanh chng bi tia cc tm hoc nh sng mt tri, x phng c 20%,bi cc dung mi lipid, bi trypsin, cht ty, cht oxy ha v pH qu cao hoc qu thp.c im ca Virus DiTuy vy, nhit phng: virus c th sng c t 1 - 2 tun. V vy, vt dnh nc bt ch di, ngi b di c coi l nguy him.

III.Con ng lan truyn Virus di ch yu ly truyn qua cc vt cn, vt lim vo vt thng ca ngi hoc mt s ng vt khc ca ng vt mang bnh diNu vng c dch bnh di, cc cht thi nh: nc di, nc tiu... ca ng vt b bnh di cha hm lng virus cao cng c nguy c ly nhim i vi cc ng vt c vt thng h.

Qua ng h hp: khi ngi vo hang ng di mang virus di c tr (him gp).V mt l thuyt, tip xc vi ngi b nhim c th ly truyn bnh di, nhng cha c trng hp no c ghi nhn.III.Con ng lan truyn

IV. C ch gy bnh Gai glycoprotein tip xc vi th th trn b mt t bo . Sau virus xm nhp vo trong t bo bng hnh thc thc bo.

IV. C ch gy bnh Lp mng bao virus hp vi lp mng ca cc bo quan dn n qu trnh gii phng li virus trong nguyn sinh cht ca t bo.

IV.C ch gy bnh Sau khi c gii phng :

RNA(+)mRNARNA(-)Cc loi protein RNA(-)Lp rp v phng thch bng hnh thc ny chi.

IV.C ch gy bnh Sau khi xm nhp vo c th ngi, virus nhn ln ti ch, t bit trong c. Sau 1 thi gian virus bt u pht tn . (khong vi gi n vi tun)

IV.C ch gy bnh Ti h thn kinh trung ng, virus gy ra hin tng t bo cht theo chng trnh (apoptosis), t dn n cc biu hin lm sng. Ngoi m thn kinh, virus con nhn ln trong biu m ca tuyn nc bt, gic m, da, dch tit nc bt c li

IV.C ch gy bnh Cc yu t c th nh hng n s pht trin ly nhim bnh di bao gm: Loi hnh tip xc Mc nghim trng ca vt cn S lng vi rt di xm nhp vo Loi ng vt cn Tnh trng min dch ca bnh nhn

V. Biu hin Triu chng trn chThi gian bnh c th ko di t mt vi ngy n vi thng, trong khi thi gian pht bnh - cho n khi cht dao ng t 1 n 7 ngy. Th inSau thi gian bnh ch ln cn in d di: mt ngu, chy di nh bt x bng quanh mp, khng cn cm gic, lao vo mi ngi k c ch n v cc con vt khc cn x.

Vi ngy sau ch b nh i hoc rc vo b bi, hc ti v cht trong trng thi gy rc, kit sc. Bnh tin trin trong vng 2-5 ngy ch suy kit ri cht.Triu chng trn ch

Triu chng trn chTh bi litu tin ch th hin cc trng thi bt thng: ng ngc, bn chn, i li, n t hoc b n. Sau ch lng l chui vo mt hc ti nm im.Vi ngy sau, ch b lit chn, lit hm, khng th h mm ra c nhng nc di vn chy quanh mp nh bt x phng. Sau khi pht bnh t 3 - 5 ngy, ch cht trong trng thi bi lit hon ton.

Biu hin bnh trn ngi:Thi k bnh: thi k ny tng ng vi s di chuyn v nhn ln ca virus. Thi gian bnh trung bnh l 30-90 ngy (80% trng hp), c nhng trng hp nhanh di 20 ngy (5-10% trng hp) hoc chm hn 3 thng (7-20% trng hp). Thm ch ko di hn c nm (1,8% trng hp).

Biu hin bnh trn ngi:Thi k khi pht: T 2-4 ngy trc khi pht bnh, bnh nhn thy au nhc ni vt cn, vt cn b sng ty.ng thi ngi bnh cn c cc triu chng: bn chn, thn thc, la ht, chn nn v c.

Thi k ton pht: C 3 th lm sng:Th co tht:Th lit:Th cung:

Biu hin bnh trn ngi:Th co tht:y l th thng gp nht. c im ca th ny l co cng, co tht, co git, run cc c k c c mt. S ncS nh sng Nhng cn co tht u tin cn xa nhau, cng ngy cng dy hn v ngi bnh thng t vong sau 3-4 ngy.

Biu hin bnh trn ngi:Th lit:Bnh xut hin rt nhanh sau giai on co tht, run. Lit c th bt u 1 chi hoc 2 chi ri lan ln trn hoc xung di. Ngi bnh thng b t vong do ngt nc hoc ngt vo ngy th 4.

Th cung:Bnh nhn b kch thch qu , c nhng phn ng d tn, tr nn hung bo.V vy bnh nhn thng c nhng hnh vi khng bnh thng nh chng li y, bc s v nhng ngi quanh mnh. Th trng suy sp nhanh, hn m, ngt v cht.Biu hin bnh trn ngi:

VI. Cch phng nga (X l vt thng)Trnh:S dng cc cht kch thch vo vt thng nh t bt, nc p hoc nha cy, axit hoc kim. Bng b, p thuc kn vt thng. Khng nn lm dp nt vt thng trnh tnh trng virus xm nhp nhanh hn.

VI. Cch phng nga (X l vt thng)Vt thng cn c ra ngay vi x phng v di vi nc chy lin tc trong thi gian khong 10-15 pht. Nu khng c x phng, c th ra ngay vt thng bng nc sch di vi nc chy lin tc 15 pht. y l phng php s cu hiu qu nht chng li bnh di. Vt thng cn c ra k vi cn 70% hoc cn iod, nu c.

Sau khi ra vt thng, phi n cc im tim phng di thy thuc chuyn khoa khm v c bin php iu tr d phng c th cho tng trng hp.VI. Cch phng nga (X l vt thng)

Theo di sc vt cn trong vng 10-15 ngy. Tuyt i khng git cht sc vt cn.Nu sau 10 -15ngy m chng vn bnh thng th c ngha l khi cn ngi n cha b di, khng th ly bnh sang ngi. Tuy nhin trong thi gian theo di, nu con vt pht bnh, b m hoc b cht (vi bt c nguyn nhn no) hoc b i... th cn phi tim phng ngay.VI. Cch phng nga (X l vt thng)

Tnh trng vt cnTnh trng sc vtX trLc cnTrong vng 10 ngyTrong vng 10 ngyDa lnhKhng x trDa xc gn thn kinh trung ngBnh thngTim vc-xin ngay v thi tim vc-xin nu ngy th 10 sc vt vn sng bnh thngDa b xcBnh thngm v xut hin triu chng diTim vc-xin ngay nu xut hin triu chng di sc vtCn nh- C triu chng di - Mt tch khng theo di c chTim vc-xin ngay khi b cnB vt thng v c tip xc gin tip qua vt c dnh nc diNghi diVn sng bnh thngTim vc-xin ngay v thi tim nu ngy th 10 sc vt vn sng bnh thng- Vt cn gn no - Vt cn su - C nhiu vt cnBnh thngVn sng bnh thngTim khng huyt thanh di Tim vc-xin di v thi tim nu ngy th 10 sc vt vn sng bnh thng.- Vt cn ni c nhiu dy thn kinh (u, chi, b phn sinh dc)- Di - Mt tch - bnTim khng huyt thanh di v tim vc-xin phng di

Loi ng vtnh gi ng vtiu tr ngi tip xcVt nui trong nh:Ch, mo v chn hngKhe mnh hoc phi theo di 10 ngyKhng (ngoi tr trng hp ng vt c triu chng di)Di hoc nghi diChch vcxin ngay lp tcKhng r (convt chy mt)n bc s chuyn khoang vt hoang di: Chn hi, gu trc, di,co, ch si ng c v cc loi n tht khcNgh n bnh di tr khi c xt nghim chng t ng vt khng mc bnhCn xem xt chch nga ngay.Cc loi ng vt khc: Vt nui, loi gm nhm,th v th rngCn nhc tng trng hp.Phi xin kin bc s chuyn khoa xem c cn chch nga hay khng. Gn nh khng cn phng nga khng di khi c vt cn ca sc, chut t vng hamster,heo, sc,chut,loi gm nhm v th rng.

Hn ch nui ch v ch th rng. Ch ra ng phi c r mm. Tim phng vc-xin cho ch mo nui.Khi c dch bnh di xy ra cn tiu dit n ch ang nui, nghim cm bn chy ch t vng c dch bnh sang vng khcVI.Phng bnh

VI.Phng bnhC ch phng bnh di bng vacxin:Khng th th ng c tc dng trung ha bt virus, lm gim nng virus v tin ti tiu dit ht virus. Sau khi tim vacxin th khng th s xut hin sau 10 ngy.Nm 1954, Fuenzalida a ra phng php sn xut vacxin di no chut .Nm 1963, cc nh sn xut nghin cu a ra phng php sn xut vacxin di trn t bo l vacxin Verorab..

phng bnh bng khng thVI.Phng bnhGlobulin min dch khng di ca ngi: Globulin ny t gy phn ng ph hn huyt thanh nga khng di. Huyt thanh nga khng di: L huyt thanh c c c t nga c p ng min dch tt vi virus di. Mc ch tim huyt thanh khng di ni vt thng l nhm trung ha lng siu vi trng ti ch cn li sau khi ra vt thng, trong thi gian ch i vc-xin to c khng th cho bnh nhn.

VII.iu tr c hiu Khng c phng php iu tr c bit no mt khi pht bnh. Hu nh khng th lm c g ngoi vic gi cho bnh nhn cm thy thoi mi, gim au n v lo lng bn chn.Ung thuc an thn diazepam 10 mg 4-6 gi mt ln, b sung thm chlorpromazine 50-100 mg, hoc tim morphine vo tnh mch nu cn thit s gip kim sot c cc cn co tht c v hin tng d b kch thch.Cn phi truyn dch tnh mch v bnh nhn thng khng n c qua ng ming.

B) Bnh vim no Nht Bn (VNNB)I. Khi nimII. Cu toIII. Con ng ly bnhIV. Biu hinV. Cch phng ngaVI. iu tr

1. Khi nimVim no Nht Bn l bnh truyn nhim cp tnh ly truyn theo ng mu do virut vim no Nht Bn gy ra. Virut ly truyn qua ngi nh trung gian truyn bnh l mui. Bnh c th xy ra ri rc hoc c khi pht trin thnh dch.

I. Khi nim VitNam, bnhvim no Nht Bnc ghi nhn u tin vo nm 1952.Nm 1959 dch Vim no ma h c xc nh l do virusvim no Nht Bnbng chn on huyt thanh hc ti Vin V sinh Dch t H Ni.Nm 1964, ln u tin vi rtvim no Nht Bnc phn lp ti Vin V sinh Dch t H Ni, c k hiu HN-60.Hng nm c khong t 2000 n 3000 ngi mc bnh, nh cao ca bnh l thng 6 v thng 7

II. Cu toVirut VNNB nm trong nhm cc virut gy bnh do cn trng truyn, cn gi l virut ArboVirut c dng hnh cu, ng knh trung bnh 40-50nm, li c cu to bi ARN si n l vt liu di truyn ca virut

Ht virut c v bao bc bn ngoi vi bn cht l glycoprotein. l khng nguyn b mt c tnh kt dnh hng cu nn gi l khng nguyn ngng kt hng cu, khng nguyn ny c hot tnh kch thch sinh khng th trung ha ht virutII. Cu to

III. Con ng ly bnhVirut VNNB c truyn t hch nc bt mui qua da do mui t ngi.Sau khi qua da ht virut nhn ln ti t chc di da v ti cc mch lympho vng, di chuyn tip n cc hch lympho, tuyn c v cui cng vo mu, gy nhim virut huyt ca t chc ngoi thn kinh

III. Con ng ly bnhVirut n h thn kinh trung ng gy sng huyt, ph n v xut huyt v th no. Gy cc tn thng vi th nh hy hoi t bo thn kinh, thoi ha t chc no, vim tc mch; ch yu xy ra cht xm,no gia v thn no dn n hi chng no cpTrong qu trnh nhn ln v gy bnh, virut VNNB cng c kch thch c th vt ch sinh khng th trong mu v dch no ty.

III. Con ng ly bnhBnh VN NB ly theo ng mu, do cn trng (mui) t ht mu ng vt nhim vi rt ri t ngi, qua truyn virt cho ngi. Mui truyn bnh VNNB c gi l vc t truyn bnh.Virt c truyn qua vt t ca mui ci, t tuyn nc bt c cha vi rt.

III. Con ng ly bnhGia 2 chu trnh lan truyn trong thin nhin c 1 chu trnh lan truyn ph, cn gi l ng ct sinh hc.Ng ct sinh hc y l mui nhim virt VNNB (t chim v ln) t, ht mu ngi v truyn virt cho ngi lnh

III. Con ng ly bnhC 2 chu trnh lan truyn virt VNNB chnh trong thin nhin :Chu trnh chim - mui - chim: virt VNNB c truyn t con chim nhim virt sang con chim lnh qua cc loi mui a thch ht mu chim.Chu trnh ln - mui - ln: trong virt VNNB c truyn t con ln nhim virt sang con ln lnh qua cc loi mui a thch ht mu ln.

IV) Biu hinSau thi gian bnh t 5 n 15 ngy, bnh s xut hin theo 3 giai on:Giai on khi pht: khong t 1 n 6 ngy. Bnh nhn c st t ngt, thng km theo n lnh, mt mi, au u, bun nn v nn.

IV) Biu hinGiai on ton pht: Tip tc st cao 38C- 40C, ko di; c biu hin ca vim mng no (au u, cng gy, nn v bun nn, to bn); biu hin ri lon thc (kch thch vt v hoc li b, u m, c th i vo hn m); biu hin tn thng thn kinh trung ng khu tr (co git, run git t nhin ngn tay, li, mi mt hoc ton thn, lit cng); km theo ri lon thn kinh thc vt. T l t vong t 0,3% - 60% tu theo vic pht hin bnh sm hay mun, trnh k thut hi sc cp cu chng ph no, suy h hp, try tim mch v chng bi nhim vi khun.

IV) Biu hinGiai on hi phc: Nu qua khi, bnh nhn c th hi phc hon ton. Mt s trng hp nng c th li di chng lit cng chi trn hoc chi di, lit mt v/hoc di chng ri lon tinh thn, mt n nh v tnh cm, thay i c tnh, chm pht trin tr tu.

V. Cch phng ngaBin php chng mui t cho ngi v gia scBin php dit mui trng thnh v u trng mui : bng cc tc nhn sinh hc, ho cht, c hc.Bin php hn ch s php trin ca qun th mui v tc hi ca mui v ca vt ch, cha vi rt : ci to mi trng khu dn c, v sinh mi trng, ngun nc, di ri khu chn nui xa nh ...Tim vacxin VNNB

VI. iu tr ( Tim vacxin)i vi tr em di 5 tui :Tim 3 liu c bn theo lch tim ca chng trnh TCMR.Mi 1: lc tr 1 tuiMi 2: sau mi 1 t 1 n 2 tunMi 3: sau mi 2 l mt nmSau c 3-4 nm tim nhc li mt ln cho n khi tr qua 15 tui.

VI. iu tr ( Tim vacxin)i vi tr trn 5 tui nu cha tng c tim vc xin VNNB th cng tim vi 3 liu c bn:Mi 1: cng sm cng ttMi 2: sau mi 1 t 1 n 2 tunMi 3: sau mi 2 l mt nmSau c 3-4 nm tim nhc li mt ln cho n khi tr qua 15 tui.

VI. iu tr ( Tim vacxin)Vc xin vim no Nht Bn c a vo chng trnh tim chng m rng t nm 1997, ban u mt s tnh, thnh ph nguy c cao v hng nm m rng dn ra cc a phng khc. n nm 2013 trin khai ti 580 huyn ca 60 tnh, thnh ph v nm 2014 trin khai ti tt c cc tnh, thnh ph trn c nc.Hin nay vc xin vim no Nht Bn trong chng trnh tim chng m rng mi ch p dng cho tr t 1 n 5 tui l nhm tr c nguy c mc v bin chng cao nht.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

C. BNH BI LIT (POLIO)

Bi lit l mt bnh do vi rt gy ra. Vi rt i vo c th qua ng ming. Virut bi lit gy ra lit (khng th di chuyn cnh tay hoc chn) v c th gy ra bnh vim mng no. N c th git cht nhng ngi nhim bnh, thng l bng cch lm lit cc c ca ngi bnh. Bi lit tng rt ph bin ti Hoa K. N gy ra lit v git cht hng nghn ngi mi nm trc khi chng ta c vcxin C. Bnh Bi Lit

I. S lc v bnh Bi LitBnh c Jakob van Heine m t u tin vo nm 1840, sau c Karl Oskar Medin nghin cu nm 1890Virut bi lit (poliovirus) do Landsteiner v Popper tm ra nm 1909.Cui thp nin 1940 v u thp nin 1950, nhm nghin cu ca bc s John Enders Bnh vin tr em Boston - M nui cy thnh cng virut Bi lit trn m ngi, khi u cho vic ch to vacxin Bi lit v Jonas Salk ch to vacxin thnh cng nm 1955 lm gim ng k t l mc bnh. n 1960 c thm vacxin Sabin (do Albert Sabin).

Virus bi lit c ng knh khong 27-30nm. Li cha 1 si ARN, capsid c cu to bi 32 capsommer i xng hnh khi 20 mt. ARN c trng lng phn t l 2,5 x 106 daltonII. Cu to

Virus bi lit c 3 typ khng nguyn khc nhau v khng gy min dch cho:Typ I: in hnh l chng BrunhildeTyp II: in hnh l chng LansingTyp III: in hnh l chng LeonTrong typ I ch yu gy bnh cho ngi th in hnh, typ II gy bnh th n v typ III t gy bnh hn.

II. Cu to

Virus c tnh chu ng cao vi ngoi cnh: -Trong phn ngi chng sng c vi ngy n vi tun, trong nc c th ti 14 ngy -D b tiu dit bng cc thuc kh trng thng thng nh: Chloramin B, H2O3, thuc tm v tia cc tmVi rt bi lit chu ng kh hanh, b tiu dit nhit 560C sau 30 pht. -Liu clo thng dng dit khun nc khng tiu dit c vi rt bi lit.

c im

Ly truyn t ngi sang ngi ch yu l qua ng tiu ha. Vi rt bi lit ch yu t phn nhim vo ngun nc, thc phm ri vo ngi qua ng rut, cng c khi ly truyn qua ng hu hng. Khng ly nhim qua cn trng trung gian. ngi bnh c kh nng o thi vi rt t 10 ngy trc v 10 ngy sau khi triu chng u tin ca bnh. Nhng ngi lnh mang vi rt cng c th tr thnh ngun truyn bnh.

III. Con ng ly truyn

Qu trnh din bin qua 3 giai on:

Giai on xm nhp v tng sinh ng tiu ho: Virut vo c th qua hu, hng trong 24 gi u n cc hch bch huyt quanh hng, vo nim mc tiu trng v tng sinh (c th phn lp c virut nhy hng v phn trong giai on ny).- Giai on ni tng: T nim mc ng tiu ho, virut vo mu (ln 1) sau n cc ni tng (tim, gan, tu, thng thn, h hp...). Ti y chng tip tc tng sinh v gy ra cc biu hin lm sng ca thi k tin lit.- Giai on xm nhp v tng sinh thn kinh trung ng: virut t cc ni tng vo mu (ln 2) v vo h thn kinh trung ng, ch yu l cc neuron vn ng sng trc tu sng.IV. C ch ly truyn

T 7-14 ngy, i vi cc trng hp c du hiu lit thc th. Tuy nhin thi k bnh c th dao ng t 3-35 ngy.

Thi k bnh: Thi k ly truyn Sau khi xm nhp vi rt c trong dch tit hu hng sau 36 gi, trong phn sau 72 gi; trong phn vi rt thng tn ti t 3-6 tun hay lu hn. Ly truyn c th t 7-10 ngy trc khi xut hin cc triu chng lm sng.

II. C ch ly truyn

Cc du hiu v triu chng thng ko di t hai n 10 ngy, bao gm:

St, au hong, nhc u, i ma, mt mi, au lng hay cng, au c hoc cng, au hoc t cng cnh tay hoc chn, c bp co tht hoc au, tr v nhiu m hi, nt mt lc ti lc hng, mch chm

Sau 10 ngy th bnh c biu hin: - Mt phn x.- Co tht c bp, cm thy au nhc.- Chn tay mm, thng nng hn mt bn ca c th.- S khi u ca tnh trng t lit c th t ngt.

5. Biu hin bnh

Hi chng sau bnh bi lit

C hay yu ui v au khp tin trin.Mt mi v kit sc sau khi hot ng ti thiu.C bp teo.Th hoc kh nut.Gic ng ri lon lin quan n h hp, chng hn nh ngng th khi ng.

Tim phng vc xinRa tay sch trc khi nDn dp nh caVI. Cch phng nga

www.trungtamtinhoc.edu.vn

Thank You!www.themegallery.com

****