5. Baskı

Saniye ARSOYNilgün CANELİlkay DEMİRYasemin DERELİOĞLUHatice ERGİN

Tamer ERGİNLütfü İLGARGamze İNAN KAYAEsra İŞMEN GAZİOĞLUAyşegül KILIÇASLAN ÇELİKKOL

Şengül MERTOL İLGARFiliz MEŞECİ GIORGETTINilüfer ÖZABACICengiz POYRAZS. Armağan YILDIZ

Editörler: Doç.Dr. Esra İŞMEN GAZİOĞLU,Yrd. Doç. Dr. Şengül MERTOL İLGAR

Öğretmen ve Öğretmen Adaylari İçin REHBERLİK

ISBN 978-605-364-769-0

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2016, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Mart 2008, Ankara5. Baskı: Ocak 2016, Ankara

Yayın-Proje: Didem KestekDizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Salmat Basım Yayıncılık AmbalajSanayi Tic. Ltd. Şti.

Büyük Sanayi 1. Cadde 95/1İskitler/ANKARA

Tel: 0312-3411020

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26062

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet:www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

iii

ÖN SÖZ

Gelişim ve eğitim hayat boyu devam eden bir süreçtir. Bu süreçte birey, ilgi yetenek, kişilik gibi özelliklerini tanıyarak kendini gerçekleştirme çabası içerisine girmektedir. Öğrencilerin kendilerini gerçekleştirme çabalarının des-teklenip zenginleştirilmesinde öğretmenlerin önemli rolü bulunmaktadır. Çün-kü öğretmenler eğitim-öğretim yılları boyunca oldukça uzun sürelerde öğrenci-lerle beraber olup onları gözlemleme fırsatı elde etmektedirler. Ayrıca öğret-menler gerek sınıf içi gerekse sınıf dışı etkinlikler yoluyla öğrencilerine yardımcı olmaya çalışmaktadırlar.

Ancak öğretmenler ve öğretmen adaylarının birçoğu rehberlik çalışmaları adına uygulamada ne yapabilecekleri sorusuna yeterli cevap verememektedir-ler. Bu noktadan hareketle bu kitabın hazırlanışında kuramsal bilgilere yer verilmiş ancak bu kuramsal bilgilerin ne tür etkinliklerle gerçek yaşama aktarı-labileceği konusu da gözetilmiştir. Böylece öğretmen ve öğretmen adaylarının rehberlik çalışmaları adına gerçekleştirebilecekleri faaliyetler, mümkün oldu-ğunca somut ve anlaşılır biçimde aktarılmaya çalışılmıştır.

Bu bağlamda kitabın birinci bölümünde rehberliğin tanımı amacı ve eği-timdeki yeri gibi konulara değinilmiş, ikinci bölümde ise rehberliğin doğuşu ve gelişimi ele alınmıştır. Rehberlikte hizmet türlerinin derlendiği üçüncü bölümü, eğitsel rehberlik ve eğitsel rehberlikte bazı çalışma alanlarına dair bölümler izlemiştir. Kişisel ve mesleki rehberliğin ele alındığı altıncı ve yedinci bölümleri rehberlik çalışmalarında öğretmenin yeri ve önemi başlıklı sekizinci bölüm iz-lemiştir. Aile-okul işbirliği ve önleyici rehberlik bölümlerinden sonra, rehberlik-te hizmet alanları ve bireyi tanımada kullanılan yöntem ve teknikleri ile ilgili bölümler yer almıştır. Test dışı teknikler, özel eğitim ve rehberlik ile rehberlikte örgüt ve personel kitabın son üç bölümünü oluşturmuştur.

Kitabın öğretmenliğe aday eğitim fakültesi ve ortaöğretim alan öğret-menliği tezsiz yükseklisans öğrencilerine, halen öğretmenlik yapmakta olan sınıf ve alan öğretmenlerine katkı sağlayacağı umulmaktadır. Bu kitap aslında uzun yılar verilen emek ve tecrübenin bir sonucudur. Kitabın ortaya çıkmasında başta emeği geçen Pegem Akademi olmak üzere bizleri yetiştiren ailelerimize, öğret-menlerimize ve öğrencilerimize en içten teşekkürlerimizi sunarız.

Esra Đşmen Gazioğlu ,engül Mertol Đlgar

Đstanbul 2016

iv

Bizleri Yetiştiren Ailelerimize ve Değerli Hocalarımıza

Đthaf Olunmuştur.

v

BÖLÜMLER VE YAZARLARI

1. Bölüm: Rehberlik Yrd. Doç. Dr. Yasemin DERELĐOĞLU Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 2. Bölüm: Rehberliğin Doğuşu ve Gelişmesi Doç. Dr. Filiz MEŞECĐ GIORGETTI Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 3. Bölüm: Rehberlikte Hizmet Türleri Prof. Dr. Nilüfer ÖZABACI Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 4. Bölüm: Eğitsel Rehberlik: Bilişsel Đşlevlerden Akademik Becerilere Yrd. Doç. Dr. Tamer ERGĐN Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 5. Bölüm: Eğitsel Rehberlikte Bazı Çalışma Alanları: Motivasyon-Verimli Ders Çalışma Alışkanlığı- Sınav Kaygısı Yrd. Doç. Dr. Şengül MERTOL ĐLGAR Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 6. Bölüm: Kişisel Rehberlik Yrd. Doç. Dr. Ayşegül KILIÇASLAN ÇELĐKKOL Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 7. Bölüm: Mesleki Rehberlik Uzman Saniye ARSOY Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 8. Bölüm: Rehberlik Hizmetleri ve Öğretmen Yrd. Doç. Dr. Hatice ERGĐN Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 9. Bölüm: Aile –Okul Đşbirliği: Anahtar Unsur Olarak Öğretmen Doç. Dr. Esra ĐŞMEN GAZĐOĞLU Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 10. Bölüm: Önleyici Rehberlik Hizmetleri Doç. Dr. Đlkay DEMĐR Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi

11. Bölüm: Rehberlikte Hizmet Alanları Yrd. Doç. Dr. Lütfü ĐLGAR Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 12. Bölüm: Rehberlikte Bireyi Tanıma Teknikleri ve Testler Yrd. Doç. Dr. S. Armağan YILDIZ Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 13. Bölüm: Rehberlikte Bireyi Tanımada Kullanılan Test Dışı Teknikler Yrd. Doç. Dr. A. Nilgün CANEL Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi 14. Bölüm: Özel Eğitim ve Rehberlik Yrd. Doç. Dr. Gamze ĐNAN KAYA Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 15. Bölüm: Rehberlikte Örgüt ve Personel Yrd. Doç. Dr. Cengiz POYRAZ Đstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi

vii

İÇİNDEKİLER Ön Söz ...................................................................................................................... iii Bölümler ve Yazarları .............................................................................................. v Đçindekiler ................................................................................................................ vii Tablolar ve Şekiller Listesi .....................................................................................xiv

1. Bölüm

REHBERLİK

Yrd. Doç. Dr. Yasemin Derelioğlu (ss: 1-20)

Giriş ........................................................................................................................... 2 Rehberliğin Tanımı ................................................................................................... 3 Rehberlik Ne Değildir? ............................................................................................ 4 Rehberliğin Amacı .................................................................................................... 5 Rehberliğin Đlkeleri................................................................................................... 7 Rehberliğin Eğitimdeki Yeri ................................................................................... 9 Rehberlik Servisinin Görevleri .............................................................................. 12 Rehberliğin Öğrenciye Sağladıkları ...................................................................... 15 Rehberlik ve Đlişkide Olduğu Diğer Bilim Dalları ............................................... 15 Özet .......................................................................................................................... 17 Kaynakça ................................................................................................................. 19

2. Bölüm

REHBERLİĞİN DOĞUŞU VE GELİŞMESİ

Doç. Dr. Filiz Meşeci Giorgetti (ss: 21-42)

Giriş ......................................................................................................................... 22 Rehberliğin Ortaya Çıkmasına Neden Olan Faktörler ....................................... 22 Psikolojik Danışma ve Rehberliğin Amerika’da Doğuşu ve Gelişimi ................ 24 Psikolojik Danışma ve Rehberliğin Türkiye’de Gelişimi ..................................... 32 Özet .......................................................................................................................... 38 Kaynakça ................................................................................................................. 40

viii

3. Bölüm

REHBERLİKTE HİZMET TÜRLERİ

Prof. Dr. Nilüfer Özabacı (ss: 43-73)

Giriş ......................................................................................................................... 44 Birey Sayısına Göre Rehberlik .............................................................................. 45 Temel Đşlevlerine Göre Rehberlik ......................................................................... 47 Problem Alanlarına Göre Rehberlik..................................................................... 49 Hizmet Alanlarına Göre Rehberlik ...................................................................... 58 Eğitim Kademelerine Göre Rehberlik .................................................................. 61 Özet ......................................................................................................................... 71 Kaynakça ................................................................................................................. 73

4. Bölüm

EĞİTSEL REHBERLİK (BĐLĐŞSEL ĐŞLEVLERDEN AKADEMĐK BECERĐLERE)

Yrd. Doç. Dr. Tamer Ergin (ss: 75-107)

Giriş ......................................................................................................................... 76 Bireysel Gelişim ve Bireysel Farklılıklar ............................................................... 77 Okul Olgunluğu ve Okula Hazır Oluş ................................................................... 78 Gelişimsel Değişimlerden Akademik Becerilere ................................................. 82 Bilişsel Đşlemlerden Akademik Becerilere (PASS Teorisi) ................................. 86 Eğitsel Rehberlikte Sorun Alanları ....................................................................... 98 Öğrenme Problemlerine Yönelik Yeni Bir Sınıflama ......................................... 99 Öğrenme Problemi Olan Öğrencilere Yönelik Bir Müdahale Programı Örneği: PREP ...................................................................................... 101 Öğrenme Problemi Olan Öğrencilere Yönelik Güncel Eğitsel Tanılama Araçları .................................................................................................................. 102 Özet ........................................................................................................................ 104 Kaynakça .........................................................................................................106

ix

5. Bölüm

EĞİTSEL REHBERLİKTE BAZI ÇALIŞMA ALANLARI (MOTĐVASYON – VERĐMLĐ DERS ÇALIŞMA – SINAV KAYGISI)

Yrd. Doç. Dr. Şengül Mertol Đlgar (ss: 109-143)

Giriş ...................................................................................................................... 110 Motivasyon Süreci ................................................................................................ 112 Motivasyon ile Đlgili Kuramsal Yaklaşımlar ...................................................... 113 Motivasyon Đlkeleri .............................................................................................. 115 Ön Motivasyon Etkinliklerinin Kullanılması ..................................................... 115 Öğrenci Açısından Đncelenebilecek Akademik Etkinlikler .............................. 116 Öğretmen Açısından Đncelenebilecek Akademik Etkinlikler .......................... 117 Öğrencileri Motive Etmek Đçin Öğretmenlere Öneriler .................................. 118 Verimli Ders Çalışma ........................................................................................... 120 Verimli Ders Çalışma Alışkanlığını Etkileyen Faktörler ................................. 121 Öğretmenler Öğrencilerine Verimli Ders Çalışmayı Öğretirken Nelere Dikkat Etmelidirler? ............................................................................................ 127 Sınav Kaygısı ......................................................................................................... 134 Sınav Kaygısının Boyutları .................................................................................. 135 Öğretmenler Sınav Kaygısı Yaşayan Öğrencileri Nasıl Ayırt Edebilirler? ..... 136 Öğretmenin Hangi Tutum ve Davranışları Sınav Kaygısına Neden Olur? ...... 136 Özet ........................................................................................................................ 139 Kaynakça .............................................................................................................. 141

6. Bölüm

KİŞİSEL REHBERLİK

Yrd. Doç. Ayşegül Kılıçaslan Çelikkol (ss: 145-168)

Giriş ....................................................................................................................... 146 Kişisel Rehberliğin Tanımı ve Kapsamı .............................................................. 146 Kişisel Rehberlikte Öğretmenin Rolü ve Görevleri .......................................... 149 Eğitim Kademelerine Göre Kişisel Rehberlik Hizmetleri ................................ 152 Başlıca Kişisel Rehberlik Hizmetleri ................................................................. 161 Özet ........................................................................................................................ 165 Kaynakça ............................................................................................................... 167

x

7. Bölüm

MESLEKİ REHBERLİK Uzm. Saniye Arsoy

(ss: 169-204)

Giriş ....................................................................................................................... 170 Mesleki Yöneltme ve Mesleki Rehberliğin Tanımı .......................................... 170 Mesleki Gelişim .................................................................................................... 172 Mesleki Gelişim Süreci ......................................................................................... 172 Meslek ve Kariyer ........................................................................................ 174 Kariyer Eğitimi ve Gelişimi .................................................................................. 174 Meslek Seçiminin Đnsan Yaşamındaki Önemi .................................................. 175 Mesleki Gelişim ve Meslek Seçimini Etkileyen Faktörler ................................ 178 Mesleki Rehberlik Aşamaları .............................................................................. 179 Meslek Gelişimi ile Đlgili Kuramlar ..................................................................... 187 Mesleki Olgunluk ........................................................................................................... 192 Mesleki Rehberlik Hizmetleri Ne Zaman Yapılmalıdır? .................................. 193 Mesleki Rehberlik Hizmetlerinde Uzmanların Görevleri ................................ 195 Okulda Mesleğe Yöneltme .................................................................................. 196 Özet ........................................................................................................................ 200 Kaynakça ............................................................................................................... 202

8.Bölüm

REHBERLİK HİZMETLERİ VE ÖĞRETMEN Yrd. Doç. Dr. Hatice Ergin

(ss: 205-228)

Giriş ....................................................................................................................... 206 Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Sürecinde Öğretmenin Rolü ve Đşlevleri .................................................................................................................. 206 Okul Psikolojik Danışmanı ile Öğretmenin Đş Birliği ................................. 210 Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetlerine Yönelik Öğretmen Tutumları ve Beklentileri ............................................................................... 214 Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Sürecinde Öğretmenler Neler Yapabilir? ............................................................................................. 216 Özet ..................................................................................................................224 Kaynakça .........................................................................................................226

xi

9. Bölüm

AİLE-OKUL İŞ BİRLİĞİ: ANAHTAR UNSUR OLARAK ÖĞRETMEN

Doç. Dr. Esra Đşmen Gazioğlu (ss: 229-252)

Giriş ....................................................................................................................... 230 Neden Aile-Okul Đş Birliği? ................................................................................ 230 Aile-Okul Đş Birliğine Kuramsal Bir Yaklaşım: Ekolojik Sistemler Kuramı ... 233 Okul- Aile Đş Birliğini Engelleyen Unsurlar ....................................................... 236 Đşbirliği Kurmanın Temel Unsurları.................................................................... 238 Đşbirliği Kurmaya Yönelik Çalışmalar ................................................................. 240 Özet ........................................................................................................................ 248 Kaynakça ............................................................................................................... 250

10. Bölüm

ÖNLEYİCİ REHBERLİK HİZMETLERİ

Doç. Dr. Đlkay Demir (ss: 253-273)

Giriş ....................................................................................................................... 254 Günümüzde Önleyicilik........................................................................................ 256 Önleyicilikte Çok Boyutlu Bir Örnek: Olumlu Gençlik Gelişim Modeli ......... 259 Okullar ve Önleyici Rehberlik Çalışmaları ......................................................... 262 Öğretmenler ve Önleyici Rehberlik Çalışmaları ................................................ 265 Özet ........................................................................................................................ 268 Kaynakça ............................................................................................................... 270

11. Bölüm

REHBERLİKTE HİZMET ALANLARI-SERVİSLER

Yrd. Doç. Dr. Lütfü Đlgar (ss: 275-297)

Giriş ...................................................................................................................... 276 Psikolojik Danışma .............................................................................................. 278 Oryantasyon Hizmetleri ....................................................................................... 279 Öğrenciyi Tanıma Hizmetleri .............................................................................. 281 Bilgi Toplama ve Bilgilendirme Hizmetleri ........................................................ 284 Yöneltme ve Yerleştirme Hizmetleri .................................................................. 285 Đzleme Hizmetleri ................................................................................................. 286 Sevk Hizmetleri ..................................................................................................... 287 Okul PDR Programını Hazırlama ..................................................................... 287 Müşavirlik Hizmetleri ........................................................................................... 288 Anne-Babaya Rehberlik ....................................................................................... 290

xii

Çevre ile Đlişkiler .................................................................................................. 292 Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri ............................................................ 293 Özet ....................................................................................................................... 294 Kaynakça .............................................................................................................. 296

12. Bölüm

REHBERLİKTE BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ VE TESTLER

Yrd. Doç. Dr. S. Armağan Yıldız (ss: 299-331)

Giriş ....................................................................................................................... 300 Bireyi Tanıma Teknikleri ..................................................................................... 300 Test Nedir? ............................................................................................................ 302 Testlerin Sınıflandırılması .................................................................................... 305 Testlerin Genel Özellikleri .................................................................................. 313 Test Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar .................................... 317 Test Uygulayacak Kişilerde Bulunması Gerekli Nitelikler ............................... 323 Test Etiği ............................................................................................................... 324 Özet ........................................................................................................................ 326 Kaynakça ............................................................................................................... 328

13.Bölüm

REHBERLİKTE BİREYİ TANIMADA KULLANILAN TEST DIŞI TEKNİKLER

Yrd. Doç. Dr. A. Nilgün Canel (ss: 333-368)

Giriş ...................................................................................................................... 334 Test Dışı Tekniklerin Kullanılması ve Önemi .................................................... 334 Gözlem .................................................................................................................. 337 Görüşme ............................................................................................................... 341 Anket ..................................................................................................................... 345 Problem Tarama Listeleri .................................................................................... 347 Otobiyografi .......................................................................................................... 349 Đstek Listeleri......................................................................................................... 351 Cümle Tamamlama Listeleri ............................................................................... 353 Sosyometrik Teknikler ........................................................................................ 355 Test Dışı Tekniklerin Uygulanması, Değerlendirilmesi ve Yorumlanması Konusunda Danışmanlara ve Öğretmenlere Tavsiyeler .................................... 364 Özet ........................................................................................................................ 366 Kaynakça .............................................................................................................. 368

xiii

14. Bölüm

ÖZEL EĞİTİMDE REHBERLİK

Yrd. Doç. Dr. Gamze Đnan Kaya (ss: 369-403)

Giriş ....................................................................................................................... 370 Yetersizlik ve Engel Kavramlarının Tanımlanması ........................................... 370 Özel Eğitim Nasıl Bir Süreçtir? ........................................................................... 371 Türkiye’de Özel Eğitim ........................................................................................ 372 Özel Eğitime Kimler Gereksinim Duyar? .......................................................... 373 Özel Eğitimde Tanılama Süreci Nasıl Đşler? ...................................................... 388 Kaynaştırma Nedir? .............................................................................................. 390 Özel Gereksinimli Öğrenciler Đle Çalışırken Yapılması Gerekenler Nelerdir? ........................................................................................... 391 Ebeveynlerle Đletişim ............................................................................................ 394 Psikolojik Danışma Uzmanı ve Öğretmen Arasındaki Đletişim ........................ 397 Özet ........................................................................................................................ 398 Kaynakça ............................................................................................................... 400

15. Bölüm

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİKTE ÖRGÜT VE PERSONEL

Yrd. Doç. Dr. Cengiz Poyraz (ss: 405-441)

Giriş ....................................................................................................................... 406 Merkez Örgütlenmesi ........................................................................................... 407 Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin Đl ve Đlçe Düzeyinde Örgütlenmesi...................................................................................... 410 Rehberlik ve Araştırma Merkezi ......................................................................... 414 Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin Örgütlenmesi .............. 423 Psikolojik Danışmanların Çalışma Saatleri ve Đzinler ........................................ 434 Psikolojik Danışmanlara Verilemeyecek Görevler ............................................ 435 Đlk Atama, Yer Değiştirme Suretiyle Atama, Adaylığın Kaldırılması .............. 435 Özet ........................................................................................................................ 436 Kaynakça ............................................................................................................... 439

xiv

TABLOLAR LİSTESİ Tablo 3.1: Rehberlik Türleri .................................................................................. 44 Tablo 4.1: Okuma Alanında Gözlenen Problemler ............................................. 93 Tablo 4.2: Seslerin Kullanımı ile Đlgili Problemler .............................................. 94 Tablo 4.3: Aritmetik Alan ile Đlgili Problemler ................................................... 94 Tablo 4.4:Matematik Alanı ile Đlgili Problemler .................................................. 94 Tablo 4.5: Okuma (Reading) Alanı ....................................................................... 96 Tablo 4.6: Heceleme (Spelling) Alanı ................................................................... 97 Tablo 4.7: Aritmetik (Arithmetic) Alanı............................................................... 97 Tablo 4.8: Matematik (Mathematics) Alanı ......................................................... 97 Tablo 4.9: Öğrenme Problemleri ........................................................................... 98 Tablo 9.1: Aileler, Eğitimciler ve Aile-Okul Đlişkilerine Yönelik Engeller ..... 237 Tablo 13.1: Örnek Gözlem Listesi Formu .......................................................... 339 Tablo 13.2: Örnek Görüşme Formu .................................................................... 344 Tablo 13.3: Örnek Otobiyografi Formu .............................................................. 351 Tablo 13.4: Örnek Đstek Listesi Formu ............................................................... 352 Tablo 13.5: Örnek Cümle Tamamlama Formu .................................................. 354 Tablo 13.6: Sosyometri Örnek Formu 1 .............................................................. 356 Tablo 13.7: Sosyometri Örnek Formu 2 .............................................................. 356 Tablo 13.8: Sosyometri Uygulaması Puanlama Tablosu ................................... 358 Tablo 13.9: Kimdir Bu Tekniği Örneği ............................................................... 360 Tablo 13.10: Kimdir Bu Sonuç Çetelesi Örneği ................................................. 361 Tablo 13.11: Kimdir Bu Sonuç Çetelesi Örneği ................................................. 361 Tablo 13.12: Rol Dağıtım Tekniği Örneği .......................................................... 363 Tablo 14.1: ............................................................................................................ 375 Tablo 14.2: I. Özel Eğitim Konseyi Đşitme Engelli Çocuklar ve Eğitimleri Komisyonu Raporundan (1991) alınmıştır ....................................... 383

ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1.1: Çağdaş Eğitim Sisteminde Öğrenci Kişilik Hizmetleri ....................... 12 Şekil 5.1: Maslow’un Đhtiyaçlar Hiyerarşisi ......................................................... 114 Şekil 7.1: Ginzberg’in Mesleki Gelişim Dönemleri............................................ 188 Şekil 9.1: Bronfenbrenner’in Ekolojik Sistemler Kuramı .................................. 234 Şekil 13.1: Sosyometri Sonucuna Bağlı Olarak Oluşturulan Sosyogram Örneği ................................................................................................. 359 Şekil 15.1: Özel Eğitim Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Örgüt Şeması ..................................................................................... 409 Şekil 15.2: Đl Rehberlik Hizmetleri Örgütlenme Şeması ................................... 410 Şekil 15.3: Rehberlik ve Araştırma Merkezi Şeması .......................................... 414 Şeil 15.4: Okul Rehberlik Servisi Şeması ........................................................... 425

Rehberlik

1

1. Bölüm

REHBERLĐK

Yrd. Doç. Dr. Yasemin DERELĐOĞLU

Öğrenme Hedefleri • Rehberlik ve psikolojik danışmanlık kavramını anlayabilme.

• Rehberliğin amacını kavrayabilme.

• Rehberliğin ilkelerini anlayabilme.

• Rehberliğin eğitimdeki yerinin ve öneminin farkında oluş.

• Rehberlik servisinin ve bu serviste çalışanların görevlerini anlayabilme.

• Rehberliğin öğrencilere yararlarını kavrayabilme.

İçindekiler • Giriş

• Rehberliğin Tanımı

• Rehberlik Ne Değildir?

• Rehberliğin Amacı

• Rehberliğin Đlkeleri

• Rehberliğin Eğitimdeki Yeri

• Rehberlik Servisinin Görevleri

• Rehberliğin Öğrenciye Sağladıkları

• Rehberlik ve Đlişkide Olduğu Diğer Bilim Dalları

• Özet

• Kaynakça

Öğretmen ve Öğretmen Adayları Đçin Rehberlik

2

GİRİŞ

“Rehberlik” sözcüğünün Türk Dil Kurumu’ndan (T.D.K.) karşılığına bakıldığında, Farsça kökenli olan bu sözcüğün “Rehberlik: 1. Kılavuzluk; 2. Öğrencilerinin sorunlarını öğrenerek onlara yardımda bulunma”1 olmak üzere iki tanımı olduğu görülmektedir. Rehberlik kavramının Đngilizce karşılığı olarak kullanılan “guidance” kavramı da benzer şekilde, yol gösterme, kılavuzluk etmeyi içermektedir. Gündelik yaşamda yol gösterme, kılavuzluk yapma anlamında kullanılan “rehberlik” kavramı, eğitim ve psikoloji alanında ise, kişiye çevresini ve kendisini anlaması için yardım etme, yol gösterme ve bilgi verme işlevlerini kapsamaktadır. Bu yönüyle “rehberlik”, “psikolojik danışma” kavramını da içeren bir terimdir ve alanyazında çok sayıda kaynağın “rehberlik ve psikolojik danışma” kavramlarını birlikte kullandığı görülmektedir 2 3 4 5 6 7 8 9.

Rehberlik kavramı ile birlikte sık olarak kullanılan bir diğer kavram da “psikolojik danışma” kavramıdır. “Psikolojik Danışma” kavramı, bireysel veya grup etkinlikleri ile danışan kişi(ler) e verilen “psikolojik” yardım süreçlerini kapsar. “Rehberlik” ve “psikolojik danışma” kavramları ve Türkiye’ de uygulanma süreçleri hakkındaki tartışmalar ve görüş farklılıkları halen devam etmektedir. Son olarak 2007-2008 Eğitim Öğretim Yılından itibaren Türkiye’ deki bütün üniversitelerde ortak bir “Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık” lisans programı uygulanmaya başlamıştır 10.

Rehberlik ve Psikolojik Danışma kavramları incelendiğinde, Rehberlik kavramının daha geniş bir alanı kapsadığı ve öğrencilere destek vermeye yönelik çok çeşitli etkinlikleri içerdiği görülmektedir. Örneğin meslek tanıtımları, okul hizmetlerinden yararlanma, verimli ders çalışma tekniklerinin tanıtılması gibi. Oysa psikolojik danışma, rehberlik çalışmaları içinde önemli bir yere sahip olmakla birlikte, öğrenciye verilen hizmetler içinde daha özel bir alanı kapsamaktadır. Ancak, diğer yandan da “psikolojik danışmanlık” hizmetleri, rehberlik hizmetlerinin özünü ve merkezini oluşturmaktadır 11. Öğrencilerine psikolojik danışmanlık hizmeti sağlamayan bir rehberlik servisinin etkinliği düşünülemez.

Rehberlik

3

REHBERLİĞİN TANIMI

Đlgili literatür incelendiğinde, “rehberlik” kavramını açıklayan çok sayıda tanıma rastlanmaktadır. Bu tanımlardan bazıları şu şekilde özetlenebilir: “Rehberlik, kendini anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini kendine en uygun düzeyde geliştirmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce bireye verilen psikolojik yardımlardır.” 12. “Rehberlik, problemleri çözebilmesi, bağımsız hale gelebilmesi ve içinde yaşadığı toplumun sorumlu bir üyesi olabilmesi için bireye verilen yardım sürecidir.”13. “Rehberlik ve psikolojik danışma, kendini, çevresindeki olanakları tanıması, gizilgüçlerini geliştirmesi, sorunlarını çözebilmesi ve kendini gerçekleştirmesi için kişiye, bu işi kendine meslek edinmiş olan uzmanlarca yapılan düzenli bir yardım sürecidir.” 14

Rehberlik, bireyin en verimli bir şekilde gelişmesi ve tatminkar uyumlar sağlanmasında gerekli olan seçmeleri, yorumları, planları yapmasına ve kararları vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanması ve ulaştığı bu seçme ve kararları uygulayabilmesi için kişiye yapılan sistemli ve profesyonel yardımdır.”15. “Rehberlik, kendi istek ve imkanları ile toplumda kendisine açık gelişme imkanları ve beklentileri tanıması ve bunları en iyi biçimde uzlaştırabilmesi için bireye yapılan profesyonel ve sistematik yardımdır.” 16. “Rehberlik, bireylere çağdaş dünyanın ihtiyacı olan, mutlu ve üretken insanlar olabilmeleri için gerekli niteliklere ulaşmaları amacıyla, uzman kişilerce yapılan yardımları içeren bir süreçtir.” 17

Rehberlik, bireyin yeterlilikleri ve yetenekleriyle en üst düzeyde gelişerek gereksinmelerini doyurmasında, benliğine uygun rol ve kavramları geliştirerek çevresindeki durumlarla ilişkisinde uyumlu olması için gerekli problem çözme, karar verme bilgi ve becerisini kazanmada; benlik kavramı ile bağdaşan doğal ve toplumsal gerçeği içinde bir öğrenen olarak anlamlı ve mutlu bir yaşam sürmesinde bireye profesyonel kimselerce yapılan bilimsel ve sistematik yardım sürecidir.”18 Bu tanımların farklı yönleri olmakla birlikte, çoğunda ortak olan bazı yönler vardır. Bu tanımlardan hareketle şunları söylenebilir:

• Rehberlik bir süreçtir. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık süreci tek bir işlemi değil, belirli basamakları içeren çeşitli etkinlikleri kapsar.

Öğretmen ve Öğretmen Adayları Đçin Rehberlik

4

• Rehberlik uzmanlık gerektirir. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık etkinlikleri sadece uzman kişiler tarafından planlanır ve uygulanabilir.

• Rehberlik, bireyin kendisini tanımasına ve çevresine uyum sağlamasına yardımcı olur.

• Rehberlik süreci bireylerin kendilerini gerçekleştirmelerine yöneliktir.

rtak noktalardan hareketle bir tanım yaptığımızda, rehberlik kavramını kısaca şu şekilde açıklanabilir: Rehberlik ve psikolojik danışma, bireylerin kendilerini tanımalarına ve çevrelerine uyum sağlamalarına yardımcı olan, kişinin kendini gerçekleştirmesini amaçlayan, planlı ve uzmanlık gerektiren profesyonel yardım sürecidir.

REHBERLİK NE DEĞİLDİR?

Rehberlik kavramını açıklarken, bazı yanlış anlamaların önüne geçmek amacıyla, rehberliğin ne olmadığına ilişkin bazı temel noktaların üzerinde durmak gereklidir 19:

• Rehberlik ve psikolojik danışma, bireye tek yönlü olarak doğrudan doğruya yapılan bir yardım değildir. Bu süreç içinde, hem yardım alan, hem de yardımı veren kişinin karşılıklı etkileşim içinde sürece dahil olması gereklidir.

• Rehberlik ve psikolojik danışmanlıkta, danışana acımak, kayırmak, sıkıntıya düştüğünde ona kol kanat germek gibi bir anlayış yoktur.

• Rehberlik ve psikolojik danışma bireyin sadece duygusal yanı ile ilgilenmez.

• Rehberlik ve psikolojik danışma sürecinde kullanılan bütün yöntem ve teknikler amaç değil, birer araçtır.

• Rehberlik ve psikolojik danışma, yardımı alan bireyler için bir ders ya da akademik öğrenme konusu değildir.

• Rehberlik ve psikolojik danışmanlığın görevi, disiplin görevi değildir. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık sürecinde yargılama ve ceza olmaz.

• Rehberlik ve psikolojik danışma, her türlü problemi çözebilecek bir güce sahip değildir.

Rehberlik

5

REHBERLİĞİN AMACI

Öğrencilere yönelik rehberlik hizmetlerinin ortak amacı, eğitim ve öğretim sürecindeki bütün alanların yanı sıra, arkadaş ilişkileri, aile ve toplum ilişkileri, gündelik yaşam kapsamında mutlu ve başarılı bir birey olabilmesi için öğrenciye gerekli desteğin sağlanmasıdır. Bu genel amaç, rehberlik ile ilgili çok sayıda kaynakta “kendini gerçekleştirme” olarak ifade edilmiştir 20 21 22. Benzer şekilde, Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği’ nin altıncı Maddesinde 23 “Türk Eğitim Sisteminin genel amaçları çerçevesinde eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri temelde; öğrencilerin kendilerini gerçekleştirmelerine, eğitim sürecinden yetenek ve özelliklerine göre en üst düzeyde yararlanmalarına ve gizilgüçlerini en uygun şekilde kullanmalarına ve geliştirmelerine yöneliktir.” ifadesi bulunmaktadır.

Kendini gerçekleştirme kavramı ise, temelini Abraham Maslow’ un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramından almaktadır. Maslow’ a göre, insanların güdülenmesinin temelinde ihtiyaçlar yer almaktadır ve bireyler bu ihtiyaçlarını karşılamak için harekete geçerler. Ancak, insanlar gereksinimlerini öncelik sırasına göre giderme eğilimindedir. Đhtiyaçlar piramidinin alt düzeylerinde yer alan ihtiyaçlar giderilmeden bir üst düzeydeki ihtiyaçların giderilmesi çok zordur. Đhtiyaçlar piramidinde yer alan ihtiyaçlar sırasıyla şu şekildedir 24 25:

• Fizyolojik ihtiyaçlar: açlık, susuzluk, uyku gibi insanın yaşaması için temel olan ihtiyaçlardır.

• Güvenlik ihtiyaçları: kişinin kendini güvenlik altında ve tehlikeden uzak hissetmesi için gerekli olan, barınma, korunma gibi ihtiyaçları kapsar.

• Ait olma ve sevgi ihtiyaçları: insanların başkalarıyla yakın ilişkiler kurmak, benimsenmek ve ait olmak için duydukları ihtiyaçlardır.

• Değer ihtiyaçları: kazanmak, rekabet etmek, onay bulmak, kabul edilmek, tanınmak gibi sosyal ihtiyaçları kapsar.

• Bilişsel ihtiyaçlar: bilmek, anlamak, keşfetmek, araştırmak gibi zihinsel ihtiyaçlardır.

• Estetik ihtiyaçlar: insanın çevresinde görmek istediği simetri, düzen, güzellik gibi ihtiyaçları kapsamaktadır.

Öğretmen ve Öğretmen Adayları Đçin Rehberlik

6

• Kendini gerçekleştirme ihtiyacı: kişinin kendi potansiyelini gerçekleştirmeye yönelik duyduğu ihtiyaçtır.

Đnsanlar, piramidin alt kısmından başlayarak ihtiyaçlarını karşılamaya güdülenmişlerdir ve bu yönde eylemlerde bulunurlar. Her bireyin doğuştan kendini gerçekleştirmeye yönelik bir eğilimi vardır. En yüksek düzeydeki insan ihtiyacı olan kendini gerçekleştirme, bireyin kendi yeteneklerini sonuna kadar kullanarak istediği yere gelebilme ve hedeflerine ulaşabilme isteği ve çabasıdır. Kendini gerçekleştirmiş insanın özellikleri, rehberlik ve psikolojik danışmanlık sürecinde kazandırılmak istenen özellikler ile büyük oranda örtüşmektedir 26 27.

Kendini Gerçekleştiren İnsanın Özellikleri

• Kendini çeşitli yönleriyle tanır ve kabul eder, yaşantısını derinlemesine değerlendirebilir,

• Düşünce ve davranışları kendi görüş açısını yansıtır, doğal davranır,

• Gerçeği olduğu gibi algılayarak, içinde bulunduğu ortama uyum sağlar,

• Đyi bir mizah anlayışına sahiptir, yeniliklere açıktır ve yaratıcıdır,

• Düşünce ve davranışları özerktir, bağımsızdır, demokratiktir.

• Genel olarak bütün insanlığın mutluluğu ve refahıyla ilgilenir, kendininkiler dışında diğer sorunlarla da ilgilenir,

• Đnsanlarla derin ve yoğun kişisel ilişkiler kurabilir, ancak yalnız kalabilme gücüne de sahiptir,

• Yaşamdan doyum alır.

Kendini gerçekleştirmeye yönelik davranışlar ise, kısaca şu şekilde özetlenebilir:

Kendini Gerçekleştirmeye Yönelik Davranışlar 28 29:

• Yaşamı, yoğun ve özümseyerek yaşamak, yeni deneyimlere açık olmak;

• Deneyimleri yorumlarken öncelikle kendi duygu ve düşüncelerini dikkate almak, çevre veya otoriteye bağlı kalmamak.

Rehberlik

7

• Dürüst olmak, yapmacık davranışlardan kaçınmak, görüşleri çoğunlukla uyuşmasa bile kendi fikirlerinin arkasında durmak, kendi fikirlerini savunmak.

• Sorumluluk sahibi olmak; kendi seçtiği herhangi bir alanda veya konuda çok çalışmak.

Özetle, hem eğitimin, hem de rehberlik ve psikolojik danışmanlık sürecinin temel amaçlarından birisi olan “kendini gerçekleştirme” kavramının, psikoloji alanında da ele alınan bir konudur. Yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda, kendini gerçekleştirmeye yönelik davranışların, rehberlik ve psikolojik danışmanlıktaki etkinlikler; kendini gerçekleştiren insanın özelliklerinin ise rehberlik ve psikolojik danışmanlığın amaçları ile büyük oranda benzerlik olduğu görülmektedir.

REHBERLİĞİN İLKELERİ

Rehberlik hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütebilmesi için, belirli ilkeler doğrultusunda yürütülmesi gereklidir. Bu ilkeler, pek çok farklı kaynakta, çeşitli şekillerde ele alınmıştır. Çeşitli yazarlara göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte, çoğu araştırmacı tarafından ortak görüş olarak kabul edilen rehberliğin ilkeleri şu şekilde özetlenebilir: 30 31 32

Her birey, seçme özgürlüğü hakkına sahiptir: Demokratik toplumlarda, bireyin seçme ve seçilme özgürlüğü en önemli haklarından birisidir. Bu bağlamda, rehberlik süreci de bireyin yaptığı seçimlere müdahale etmeyi değil, seçim yapmasına yardımcı olmayı hedefler. Rehberlik, bireyin olası çözüm yollarını en net şekilde görebilmesi, yeni seçenekler oluşturabilmesi, etkin ve özgür bir şekilde kendi kararlarını oluşturabilmesi için uygun ortamı hazırlamalıdır.

Đnsan saygıya değer bir varlıktır: Rehberlik ve psikolojik danışmanlığın en önemli ilkelerinden biri, insanın saygıya değer bir varlık olduğu ilkesidir. Bu ilke, Carl Rogers’ın “insancıl psikoloji” kuramı ile büyük ölçüde örtüşmektedir. Đnsancıl psikoloji kuramı, insanların temelde “iyi” olduklarına ve sürekli kendini geliştirme, kendini gerçekleştirme isteğinde oldukları düşüncesine dayanır. Bu nedenle psikolojik danışman, danışan kişiye bir birey olarak saygı duymalı ve bunu danışma sürecine de yansıtmalıdır.

Rehberlik hizmetlerinden yararlanmada zorlama yoktur: Belirli bir konuda bilgi vermeyi, dikkat çekmeyi, vb. etkinlikleri kapsayan

Öğretmen ve Öğretmen Adayları Đçin Rehberlik

8

grupla yapılan rehberlik etkinlikleri dışında kalan, bireysel rehberlik etkinliklerinden yararlanma konusunda danışan kişi özgür seçim şansına sahip olmalıdır. Yani öğrenciler, özellikle de psikolojik danışmanlık sürecini kapsayan konularda, rehberlik servisine gitme ya da gitmeme konusunda kendileri karar verme özgürlüğüne sahip olmalıdır. Dışardan herhangi başka bir kişinin zorlaması ile verilen rehberlik hizmetleri, hem etik , hem de yararlı olmayacaktır.

Rehberlik anlayışı, öğrenciyi merkeze alan bir eğitim sistemini öngörür: Çağdaş eğitim anlayışı, öğrenciyi merkez almakta ve bütün yönleri ile öğrencinin gelişimini hedeflemektedir. Bu bağlamda, çağdaş eğitim yaklaşımı ile rehberlik hizmetleri birbirini tamamlar niteliktedir, çünkü rehberlik hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülebilmesi için de, öğrencinin tüm yönleriyle ele alınması gereklidir. Öğrencilerin bireysel özellikleri hem eğitimde hem de rehberlikte önemle ele alınır.

Rehberlik hizmetlerinin etkili biçimde gerçekleştirilmesi için, tüm ilgililerin katılımı, desteği ve işbirliği gereklidir: Bir önceki ilkede de belirtildiği gibi, rehberlik hizmetlerinde öğrencinin bütün yönleriyle, bir bütün olarak ele alınması gereklidir. Bu açıdan bakıldığında, öğrenci ile ilişki içinde olan diğer eğitimciler, yöneticiler ve ailenin de işbirliği ve desteği çok önemlidir. Rehberlik birimi, özellikle sınıf öğretmenleri ile yoğun bir etkileşim içinde, işbirliği ile çalışmalıdır.

Rehberlik (Psikolojik danışmanlık) hizmetlerinin yürütülmesinde gizlilik esastır: Rehberliğin en önemli boyutlarından biri olan psikolojik danışmanlık süreci, danışan kişinin özel duygu ve düşüncelerini paylaştığı, gizlilik içeren bir süreçtir.

Rehberlik hizmetleri tüm öğrencilere yöneliktir: Rehberlik hizmetleri bütün öğrencilere yöneliktir. Rehberlik servisi, okuldaki bütün öğrencilerin, gönüllülük ilkesi doğrultusunda, yararlanabildiği bir birim olmalıdır. Ayrıca, rehberlik servisi tarafından yapılan öğrenci tanıma, izleme, bilgilendirme, vb. çalışmalar bütün öğrencileri kapsamalıdır. Önleyici-koruyucu rehberlik çalışmalarından bütün öğrenciler yararlanmalıdır. Psikolojik danışma süreci, yardım isteyen bütün öğrencilere destek verecek şekilde düzenlenmelidir.

Rehberlik uygulamaları her okulun amaç ve ihtiyaçlarına göre değişir: Her bireyin tek ve özel olması gibi, her okul da kendi bütünlüğü içinde tek ve özel bir sistemdir. Okulun içinde bulunduğu ortam (şehir, kasaba, köy, mahalle, vb.), okulun fiziksel özellikleri, öğrenci sayısı, öğretmenlerin özellikleri, yöneticilerin özellikleri, çevreye ilişkin

Rehberlik

9

özellikler (ekonomik, kültürel, vb.), hepsi bir araya gelerek o okula has, özgün bir yapının oluşmasına neden olur. Bu nedenle, rehberlik hizmetlerinin planlanmasında, okulun özellikleri mutlaka dikkate alınmalıdır. Bazı rehberlik faaliyetleri bütün okullarda benzer bir şekilde yürütülüyor olsa bile, her okulda kendi ihtiyaç ve amaçları doğrultusunda farklı hizmetlerin sunulması gereklidir.

Rehberlik hizmetleri planlı, programlı, örgütlenmiş bir biçimde sunulmalıdır: Rehberlik hizmetlerinin etkili olabilmesi, ileriye yönelik planlar yapılabilmesi ve etkinliğinin ölçülebilmesi için önceden planlanmış olması gereklidir. Rehberlik birimleri, Hem yıllık hem de aylık planlarıyla hedeflerini ve bu hedeflere ulaşmak için yapılması gereken etkinlikleri belirtmelidir.

Rehberlik hizmetleri, alanda uzman ve yetkin kişiler tarafından sunulmalıdır: Rehberlik hizmetleri, profesyonel hizmetlerdir ve ancak alanda yetişmiş uzman kişiler tarafından uygulanabilirler. Kimlerin rehberlik hizmeti verebileceği yönetmeliklerle belirlenmiştir, ve rehberlik faaliyetleri ancak alanında uzman olan bu kişiler tarafından yürütülürse verimli olabilir.

Yukarıda açıklanmış olan ilkeler, aynı zamanda “rehberlik ve psikolojik danışmanlık” alanının ölçütü niteliğindedir 33. Rehberlik ve psikolojik alanında görev yapan kişilerin bu ilkelere uygun şekilde davranmaları, alanda başarılı olmaları için önkoşuldur. Bu ilkelerin uygulanması ile rehberlik ve psikolojik danışmanlık alanı etkili ve verimli olabilir.

REHBERLİĞİN EĞİTİMDEKİ YERİ

Rehberlik ve Eğitim

Đnsanın yaşamında, hem bilişsel hem de duyuşsal süreçlerin önemi vardır. Oysa, geleneksel eğitim sistemi uzun yıllar boyunca öğretim sürecinde duyuşsal süreçleri gözardı etmiş, öğrencileri sadece öğrenen varlıklar olarak görmüşlerdir. Bu görüş nedeniyle, okullarda ve diğer eğitim uygulamalarında sadece öğretime, bilgi aktarımına önem verilmiş, öğrencilerin duyguları, heyecanları, vb. bireysel farklılıkları önemsenmemiştir. Oysa insan doğası bir bütün olarak ele alındığında, duyguların da davranışlar ve dolayısıyla öğrenme süreçleri üzerindeki önemi yadsınamaz. Yeni eğitim anlayışında okullarda öğrenciler sadece

Öğretmen ve Öğretmen Adayları Đçin Rehberlik

10

bilişsel değil, duyuşsal ve toplumsal boyutları ile ele alındığı için, duygusal değerlendirmeler ve duygusal destek büyük önem kazanmaktadır.

Çağdaş eğitim yaklaşımında okulların amacı sadece eğitim vermek değildir. Okullar, öğrencilerinin gelişimini her yönden desteklemeyi amaçlayan, eğitimin her kademesinde öğrenciye destek sağlayan, öğrencinin ruh sağlığını koruyan kurumlar olma amacındadır 34. Çağdaş eğitim anlayışında eğitim, bireyin bedensel, duygusal, zihinsel ve sosyal yeteneklerini hem kendisi hem de içinde yaşadığı toplum için geliştirmesini amaçlar. Bu yönüyle eğitimin ve rehberliğin nihai amaçları benzerdir. Her ikisinde de bireyin kendini gerçekleştirmesi amaçlanmaktadır 35.

Rehberlik, eğitimin amacına hizmet eden bir etkinlikler alanıdır. Çağımızda, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinden yoksun bir eğitim süreci eksik sayılmaktadır. Çağdaş eğitim rehberlikten hız alan anlayışı desteklemektedir 36. Rehberlik ve eğitimin amaçları benzer olmakla birlikte, etkinliklerde uygulanan yöntem ve teknikleri farklıdır. Bu farklılıklardan bazıları aşağıdaki şekilde özetlenebilir 37:

1. Öğretim sürecinde bireye kazandırılmaya çalışılan bilgiler nesnel ve dış dünyaya yönelik bilgilerdir. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık sürecinde paylaşılan bilgiler ise çoğunlukla dış dünya ile ilgili değil, öğrencinin kendisi ile ilgili bilgilerdir.

2. Öğretim genellikle sınıf ortamı içinde, gruplara yönelik olarak yapılırken, rehberlik ve psikolojik danışmanlık çoğunlukla bireysel uygulamayı gerektirir. Ancak, bazı durumlarda öğretim bireyselleştirilmesi (özel eğitim) veya rehberlikte grup çalışmaları sözkonusu olabilir.

3. Öğretimde ölçmenin amacı öğrenci başarısının değerlendirmesidir. Rehberlik ve psikolojik değerlendirmede ise ölçme öğrenciyi tanıma amacına yöneliktir.

4. Öğretim sürecinde öğretmenler, sınıftaki her öğrencinin belli bir bilgi düzeyine ulaşmasını amaçlamaktadır. Rehberlik ve psikolojik danışma sürecinde ise amaç, öğrencilerin kendisini tanıması, anlaması, ilgi ve yeteneklerinin farkında olarak potansiyelini en yüksek düzeyde kullanabilmesidir.