1

BÖBREK FONKSİYON

TESTLERİ I

Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK

ADÜTF Biyokimya AD

2006

2

Böbreklerin işlevleri (fonksiyonları)

• Düzenleyici işlevler

• Endokrin işlevler

• Metabolik işlevler

• Ekskretuvar işlevler

3

Böbreklerin endokrin işlevleri

• 1) PGA2 , PGE2 , PGF2 oluşumu ile

vazodilatasyon ve kan basıncını düşürücü etki.

• 2) Renin-anjiotensin-aldosteron sistemi ile kan

basıncını yükseltici etki.

• 3) Eritropoietin ile eritropoezin uyarılması.

• 4) İnsülin, glukagon ve aldosteronun yıkılımı.

• 5) 1,25-dihidroksikolekalsiferol (aktif vitamin D3)

oluşumu

4

Böbreklerin metabolik işlevleri

• glutaminden amonyak oluşturulması

• gliserol, fruktoz, amino asitlerin karbon

iskeletlerinden glukoz oluşturulması

(glukoneojenez)

5

Böbreklerin ekskretuvar işlevleri

• istenmeyen

metabolik son

ürünler ve diyet

ile alınan fazlalık

inorganik

maddelerin idrar

içinde atılımı

6

Böbreklerde ekskretuvar

işlev için fonksiyonel ünite

nefrondur. Yapılan

hesaplara göre her bir

böbrekte 1-1,5 milyon

kadar nefron bulunmaktadır

7

Nefron; glomerul, proksimal tübül, henle kulbu,

distal tübül ve toplayıcı kanaldan oluşur. Toplayıcı

kanallar birleşerek renal kaliksleri meydana getirir.

8

nefronda

glomerüler

filtrasyon,

tübüler

sekresyon ve

tübüler geri

emilim olayları

sonucunda

idrar oluşur.

9

Glomerüler

filtrasyon, plazmanın

filtrasyon

membranından

ultrafiltrasyonla

süzülerek Bowman

kapsülü aralığına

geçmesidir.

180-200 L/gün

plazma ultrafiltratı

oluşur.

10

Tübüler geri emilim ve sekresyon, proksimal tüpler,

Henle kulpu, distal tüpler ve kollektör kanalların

fonksiyonudur

11

inülin, mannitol, sakkaroz, sodyum

hiposülfid, sodyum ferrisiyanür gibi idrarla

atılan bazı maddeler sadece glomerüler

filtrasyona uğrayıp tübüler geri emilim ve

tübüler sekresyona uğramazlar.

Böyle maddeler eşiksiz maddeler olarak

tanımlanırlar.

12

üre gibi idrarla atılan bazı maddeler

glomerüler filtrasyona ve tübüler geri

emilime uğrarlar.

13

kreatinin gibi idrarla atılan bazı maddeler

glomerüler filtrasyona ve tübüler

sekresyona uğrarlar

14

Böbrek patolojilerinin

belirlenmesi için yapılan

testler

• Glomerüler filtrasyon fonksiyonu ile ilgili testler

• Proksimal tüp aktivitesi ile ilgili testler

• Renal ekskresyonu ölçen testler

• Renal kan akımını ölçen testler

• Böbrek patolojilerini belirlemede kan analizleri

• Böbrek patolojilerini belirlemede idrar analizleri

15

Glomerüler filtrasyon fonksiyonu

ile ilgili testler Böbrek fonksiyonel kapasitesinin en sensitif ve spesifik

ölçüsü Glomerüler Filtrasyon Hızı (GFR) dır. GFR,

fonksiyonel nefron sayısının göstergesi olarak

düşünülebilir.

GFR, her iki böbrekte bir dakikada oluşan glomerüler

filtrat miktarıdır ki normal bir şahısta 125 ml/dk

kadardır.

16

GFR ölçümü için kullanılan yöntemlerin çoğu, endojen

veya eksojen maddelerin böbrekler tarafından

temizlenme kabiliyetlerini kapsar.

Böbreklerin birim zamanda bir maddeden tamamen

temizlediği plazma volumü o maddenin renal klerensi

olarak tarif edilir.

Bir maddenin renal klerensi formülle hesaplanır.

17

Sadece glomerüller tarafından filtre edilen maddenin klerensi,

GFR ölçümünde kullanılabilir.

GFR ölçümünde kullanılacak ideal madde;

-Fizyolojik olarak inert olmalı

-Böbrek fonksiyonlarını etkilememeli

-Glomerüllerden serbestçe filtre olabilmeli

-Tübüllerden geri emilmemeli veya sekrete edilmemeli

-Böbrekte metabolize olmamalı depo edilmemeli veya sentez

edilmemeli

-Plazma proteinlerine bağlanmamalı

-Plazma konsantrasyonu sabit olmalıdır

18

19

Ekzojen inülin klerensi

İnülinin renal tübüler reabsorbsiyon veya

sekresyonu olmaması ve tamamen glomerüler

filtrasyon ile atılması nedeniyle GFR ölçümü

için ideal olarak kabul edilir

125 mL/dakika kadardır

20

-İnülinin enjekte edilebilir formunun elde edilmesinin

ve kullanımının zor olması

-Zaman alıcı olması, kan ve idrar örneklerinde

miktarlarının saptanmasındaki güçlükler

-Mesaneye katater takılmasının gerekliliği ve diğer

yöntemlere göre daha fazla sayı ve sıklıkta idrar ve

plazma örneklerinin alınmasının gerekliliği

İnülin klerensinin dezavantajlarıdır.

21

Kreatinin klerensi

24 saatlik idrar toplanarak saptanan kreatinin klerensi,

renal fonksiyonun saptanması için halen en yaygın

kullanılan yöntemdir.

Kreatinin klerensinin normal değerleri;

kadında 95±20 ml/dk,

erkekte 120±25 ml/dk’dır

22

Kreatinin filtrasyon markırı olarak en önemli dezavantajı,

tübüler sekresyona uğramasıdır. Eğer tübüler sekresyon

ihmal edilirse, aşağıdaki denklem ortaya çıkar.

23

Kreatinin klerens protokolü:

-1-2 ml/min veya daha yüksek bir idrar akım hızı sağlamak

için hastanın en az 600 ml ekstra su alması sağlanmalıdır.

-Test günü çay, kahve ve ilaç alımı kısıtlanmalı

-Aşırı etli yiyecekler alınmamalı

-Testten önce ve test sırasında egzersiz yapılmamalı

-24 saatlik idrar toplama süresine uyulmalı

-idrar toplama periyodunun ortasında kan alınması tavsiye

edilir.

-İdrarın toplam hacmi ölçülür

-Plazma ve idrar kreatinin konsantrasyonu ölçülür.

-kreatinin klerensi klasik formüle göre hesaplanır

24

Üre klerensi

GFR’nın %40-70’ini yansıtır

İdrar akışı dakikada 2 mL’den fazla ise maksimal üre

klerensi hesaplanır. Bu durumda glomerüler filtrattaki

ürenin az bir kısmı (%40) tübülüsler tarafından geri

emilir.

normal değeri 46-99 mL/dakika (75 mL/dakika)

25

İdrar akışı azaldıkça ürenin tübülüslerden geri emilimi

artar. İdrar akışı dakikada 2 mL veya daha az ise

standart üre klerensi hesaplanır

normal değeri 40-60 mL/dakika (54 mL/dakika)