BEŞİKTAŞ İLÇESİ KENTSEL DÖNÜŞÜM ve YENİLEME ... · Beşiktaş ilçesi, Kentsel Dönüşüm ve Yenileme St r a t e j i v e E y l e m P l a n ı Sayfa 7 1. Kentsel Dönüşüm,

BEŞİKTAŞ İLÇESİ KENTSEL DÖNÜŞÜM ve YENİLEME STRATEJİ ve EYLEM PLANI

BEŞİKTAŞ BELEDİYESİ-PLAN ve PROJE MÜDÜRLÜĞÜ

KENTSEL STRATEJİ VE PROJE GELİŞTİRME DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ

B e ş i k t a ş i l ç e s i , K e n t s e l D ö n ü ş ü m v e Y e n i l e m e S t r a t e j i v e E y l e m P l a n ı

Sayfa 2

İdare : Beşiktaş Belediyesi Plan ve Proje Müdürlüğü

İşin Adı : BEŞİKTAŞ İLÇESİ KENTSEL DÖNÜŞÜM VE YENİLEME STRATEJİ VE EYLEM PLANI HAZIRLANMASI İŞİ

Yüklenici : Kentsel Strateji ve Proje Geliştirme Danışmanlık Ticaret ve İnşaat Ltd. Şti

ONAY MAKAMI ADI SOYADI İMZA TARİH

Y.Şehir Plancısı: Gülşah ÖZSOYDAN / /2008

Plan ve Proje Müdürü : H.Haluk BARUT / /2008

YÜKLENİCİ : A.Faruk GÖKSU / / 2008


Sayfa 3

İÇERİK

GİRİŞ

1. Kentsel Dönüşüm, Kentsel Yenileme, Kentsel Projeler,

Stratejik Plan ve Eylem Planı İlişkisi

1.1. Stratejik Plan

1.2. Kentsel Projeler

1.3. Eylem Planı (Yol Haritası)

1.4. Kentsel Dönüşüm

1.5. Kentsel Yenileme

AMAÇ

I. Aşama - VİZYON BELİRLEME

I.1 VİZYON, MİSYON VE STRATEJİK AMAÇLAR

I.1.1 Kentsel Dönüşüm Stratejik Planın vizyonu;

I.1.2 Kentsel Dönüşüm Stratejik Planının misyonu;

I.1.3 Stratejik Amaçlar

II. Aşama-YOL HARİTASI

II.1 MEVCUT DURUM ANALİZİ

II.1.1 YASAL ÇERÇEVE

1- YENİLEME YASASI (5366)

2 - DÖNÜŞÜM YASA TASLAĞI

II.1.2 BEŞİKTAŞ İLÇESİ PLAN SÜRECİ

1- BEŞİKTAŞ 2025 STRATEJİK PLANI

2-METROPOLİTAN ÇEVRE DÜZENİ PLANI

2.1 Genel Makroform Kararları

2.2 Mekansal Yapı Politikaları

2.3 Ticaret ve Hizmetler


Sayfa 4

2.4 Kültür Endüstrileri ve Yer Seçim Kriterleri

2.5 Turizm

2.6 Planlama Bölge ve Altbölgeleri

Merkez Planlama Altbölgesi (MIA)

Mevcut MİA-Beyoğlu- Maslak Hattı

MİA GENİŞLEME VE MİA ÇEVRESİNİ YENİLEMEYE YÖNELİK ÖZEL PLANLAMA

ALANI

BOĞAZİÇİ KÜMESİ

3 - İMAR VE KORUMA PLANLARI

3.1 - İMAR PLANLARI

17.2.1954 Beyoğlu Nazım Planı

29.7.1980 1/50000 Ölçekli İstanbul

Metropoliten Alan Nazım Planı

1/5000 ölçekli 18.02.1997 onanlı Balmumcu

Nazım İmar Planı

21.08.1998 onanlı Beşiktaş Ortaköy Nazım

İmar Planı

22.07.2002 Beşiktaş Ortaköy Balmumcu Nazım

İmar Planı

3.2- BEŞİKTAŞ DOLMABAHÇE ORTAKÖY 1/5000

ÖLÇEKLİ KORUMA AMAÇLI NAZIM İMAR PLANI

II.1.3 MEVCUT DURUM

Kentsel Merkez / Ticaret Alanları

Konut Alanları

Bölgeler

Odaklar

Nirengiler

Bağlantılar

Sınırlar

II.1.4 SWOT ANALİZİ

II.1.5 Sorunlar ve Fırsatlar


Sayfa 5

III.Aşama: MEKANSAL GELİŞME STRATEJİLERİ

III.1 HEDEFLER ve EYLEM ALANLARI

Hedef 1: Beşiktaş Bütünleşik Mekansal Gelişim stratejilerinin Ortaya Konulması

Hedef 2: Mekansal, Toplumsal ve Ekonomik Kentsel

Ayrışmaların Ortadan Kaldırılması

Hedef 3: Yapı ve Yaşam Kalitesi Riskinin Azaltılması

Hedef 4: Kentsel Yenileme ve Dönüşüm Proje Alanlarının Tespiti

Hedef 5: Proje Geliştirme Anlayışının Geliştirilmesi

III.2: Proje Alanlarının Belirlenmesi

III.2.1 Proje Alanları

Vizyon Projeleri

Öncü Projeler

Tetikleyici Projeler (Ihlamur Vadisi Projesinin

tetikleyici projeleri)

III.3:Uygulama Modellerinin Saptanması

İmar haklarının toplulaştırılması

İmar Hakları Transferi

İmar Haklarının Menkulleştirilmesi

SONUÇ


Sayfa 6

GİRİŞ

Hızlı değişim ve dönüşüm sürecinde günümüz koşullarında sanayileşme ve metropolitenleşme sürecini çarpık yaşamış kentlerin fizik mekanlarının yeniden yaratılmasının gerekliliğin ortaya çıktığı ve geleneksel planlama yöntem ve tekniklerinin, var olan sorunlara çözüm bulamadığının anlaşılması üzerine planlamada yeni arayışlara girilmiştir.

Bilindiği gibi son 30 yıldan günümüze dünyada yaşanan sosyo-

ekonomik ve teknolojik gelişmeler, günümüz dünyasında bilgi toplumu ile başlayan küreselleşme süreci ve bu sürecin bölgesel ve şehirsel mekana getirdiği değişim ve dönüşümler, fiziksel

planlama anlayışı ve politikalarında önemli değişiklikleri gündeme getirmiştir.

Avrupa Birliğine entegrasyon sürecinde İstanbul, bugün sanayi sonrası küresel hizmet kenti oluşunu yaşamakta ve 2010 yılında Avrupa Kültür Başkenti olma sürecinde mekansal olarak yeniden

yaratılmaktadır. Buna yönelik olarak İstanbul genelinde sayısız büyük ve küçük ölçekli proje kentin her alanında devam ederken ve kent her geçen gün kendini değiştirirken, İstanbul’un merkezinde ve stratejik olarak en önemli ilçelerinden biri olan

Beşiktaş da bu dönüşüm içinde yer almaktadır. Ancak bu dönüşüm planlı ve belli bir sistematik içerisinde gerçekleştiği takdirde anlamlı olacaktır. İlçenin sadece kendi sınırları içinde değil, İstanbul metropolünün içinde bulunduğu konumu ve çevresindeki

dinamikleri de dikkate alan, stratejik plan ve bir yol haritasının izinde kendini yenileyecek ve yaratılacak mekansal gelişme stratejileriyle, bütünün anlamlı bir parçası haline gelebilecektir.

Çalışmanın amacı ortaya konduktan sonra bu eylem planının nasıl ve ne şekilde olacağına geçmeden önce planlama kavramının değişen ve dönüşen kent içinde geldiği noktaya ve aslında kentlerle birlikte değişen planlama yaklaşımlarına değinmek yararlı olacaktır.


Sayfa 7

1. Kentsel Dönüşüm, Kentsel Yenileme, Kentsel Projeler,

Stratejik Plan ve Eylem Planı İlişkisi

Yaşayan bir organizma olarak sürekli değişen, kendini yenileyen, dönüşen kentler içinde, bu hızlı değişimlere ayak uyduramayan geleneksel planlama anlayışının hızla artan sorunlara çözüm olamadığı ve yapılması gereken kentsel müdahaleleri yavaşlatması nedeniyle planlamada da yeni arayışlara gidilmiştir.

Bu anlamda dünyayla birlikte ülkemizde de Kentsel Dönüşüm, Kentsel Yenileme, Stratejik Plan, Mekansal Gelişme Stratejileri gibi kavramlar planlama sistemine girmiş ve geleneksel planlama anlayışına paralel olarak farklı alan ve ölçeklerde kendini gösterir hale gelmiştir.

1.1. Stratejik Plan

80 sonrası değişimler, ülkelerin sınır ötesi ilişkilerini ve ekonomik ilişkilerini hızlandırdı. Tüm aktörlerin birlikte hareket

edebilirliğini gerekli olarak ortaya koydu. Bugüne kadar geleneksel planlama anlayışıyla ele aldığımız sistemin bu değişimin hızıyla örtüşemediği, geleneksel planın üstten buyurucu özelliğinin artık alttaki kentsel dinamiklerle hızla kenetlenemediği görüşü ortaya kondu.

Küreselleşmenin, yarışmacılığın, rekabetin hızla arttığı günümüz koşullarında kamu ve özel sektör kuruluşları vizyon ve misyon bildirgeleri hazırlamak ve yayınlamak gibi bir zorunluluğa girmişlerdir. Çünkü bu yolla daha modern bir görünüm kazanmakta ve bu yolla kuruluşların mal ve hizmetlerin alıcılarında bir güven ve itibar duygusu yaratılmaktadır.

Stratejik Planlama ilk olarak bu nedenlerle ortaya çıkmış bir yönetim aracıdır ve temel hedef kamu ya da özel sektörün, kuruluşların başarısını arttırmak için bir araç olarak kullanılmaktadır. Amaç; kuruluşun geleceğini ve başarısını sürdürecek biçimde sürekli değişen ortam ve koşullara uyum sağlamaktır. Bu bakımdan Stratejik Planlama kısaca şöyle tanımlanmaktadır:

“ Stratejik Planlama kuruluşun ne olduğunu, ne yaptığını ve bunu niye yaptığını, geleceğe odaklanmış olarak şekillendiren ve yol gösteren temel karar ve eylemlerin üretilmesini sağlayan disiplinli bir çabadır.”

Kamu yönetiminde ise kamu hizmetini yerine getirirken dinamik

ve genellikle karşı veya olumsuz bir duruşu olan ortamla başa çıkmak gereğine işaret eder.

Kuruluş bu durum ve koşullara karşı en iyi biçimde hazırlanmalıdır. Bu bakımdan stratejik olmak kuruluşun


Sayfa 8

kaynakları ve hedefleri hakkında net bilgilere sahip olmak;

kaynak ve hedefleri dengelemek anlamına gelmektedir. Bu süreç veya çabanın adında planlama sözcüğü yer almaktadır çünkü bu çalışma kuruluşun hedeflerinin bilinçli olarak belirlenmesini içermektedir. Tanımda geçen “temel” sözcüğüne gelince: Bilindiği gibi plan deyince ne, nasıl, niçin sorularını yanıtlayacak kararlar ve eylemler kümesi akla gelir. Ancak stratejik planlamada bütün karar ve eylemler değil, sadece kuruluşun yönetimi ve işleyişindeki en önemli karar ve eylemler yer alacaktır.

Burada stratejik planlama ile uzun vadeli planlama arasındaki fark üzerinde durmak yararlı olacaktır: Uzun vadeli planlama, içinde bulunulan durum ve koşulların aynı kalacağı varsayılmak suretiyle gelecek birkaç yılı kapsayan bir dönemde gerçekleştirilecek hedeflerin belirlenmesi biçiminde tanımlanabilir. Oysa stratejik planlamada ortamın dinamik ve değişken olduğunun kabul edilmesi ve bu dinamik ortamın yaratacağı durum ve koşulların tahmin edilerek buna göre karar ve eylemler öngörülmesi esastır.

Hangi kuruluş ya da amaç için yapılırsa yapılsın Stratejik Planlamanın temel aldığı ilkeler ve sıralamalar bulunmaktadır. Bunlar:

Vizyon Belirleme: Vizyon, kurumun misyonunun başarılması halinde erişilecek durum ve koşulların zihinsel bir görünümüdür.

Gelecekte hangi noktada ne olacağını ve neyin başarılacağını gösteren kısa, veciz ve esin verici bir söylemdir.

Misyon Belirleme: Ana göreve yönelik sorulan soruların yanıtlarından oluşur. “Bu işi yapmanın esas amacı nedir, hangi

ihtiyaçların karşılanmasına yönelik çalışılacaktır ve ana gaye nedir?” gibi sorulara verilen cevaplarla kısa ve net bir misyon belirlenir.

Bu misyonu gerçekleştirmek için ulaşılması gereken Amaçlar belirlenir. Bu aşamada ortaya konan misyonun yerine getirilmesini sağlayacak amaçlar hakkında genel bir anlatım yapılır ve başarılması gereken önemli ve öncelikli konulara açıklık getirilir.

Hedefleri Ortaya Koyma: Bu amaçlara ulaşmak için uygulamaya konulması gereken yaklaşım, araç ve yollar belirlenir. Burada amaçların yerine getirilmesi için gereken çalışmaların maddeler halinde açıklanması söz konusudur. Hedefler çok net, nesnel ve somut olarak ifade edilmelidir; öyle ki bu amaçların gerçekleşip gerçekleşmediği kolayca herkes tarafından anlaşılabilmelidir.

Eylem Planı Hazırlama: Eylem planında kuruluşun her bir

işlevinin veya bölümünün yapacağı iş ve işlemler dikkate alınarak, hedefler bir zamanlama çerçevesi içinde özetlenir. Sorumluluklar, kullanılacak kaynaklar ve yöntemler bu planlarla belirlenir.


Sayfa 9

İzleme – Güncelleme : Uygulamaların üst ve orta kademe

yöneticiler tarafından izlenmesi ve geriye dönülerek planın gözden geçirilip geliştirilmesi ve güncellenmesi yapılmalıdır.

Genel olarak bu aşamalarda gerçekleştirilen Stratejik Planlamanın daha net ortaya konması için kullanılan araçlardan biri de SWOT Analizleri yapmaktır. Bu yöntemle Güçlü Yönler (Strength), Zayıf Yönler (Weakness), Fırsatlar (Opportunity) ve Tehditler (Threatments) belirlenerek mevcut durumla ilgili

saptamalar yapılır ve bu veriler eylem planı yapılırken göz önüne alınarak daha sağlıklı sonuçlar elde edilmesi sağlanır.

Staratejik Planlamanın, uzun vadeli geleneksel planlama anlayışından en önemli farklarından biri de, net bir şekilde ortaya konan durum değerlendirilmesinden sonra, eldeki verilere bakılarak hedeflerin ve konuların öncelik ve aciliyet sıralarının belirlenmesi ve bunlara yönelik başlıca yaklaşım programlarının hazırlanmasıdır.

1.2. Kentsel Projeler

Stratejik Planlama kentlerdeki özellikle sorunlu alanlarda çözüm arayışlarında, kamu özel ortaklıklarında ve kentin tümü için değil de daha sınırlı alanlarda ve özellikle projeci yaklaşımla birlikte kullanılmaktadır. Stratejik Planlamanın kentsel planlama gündemine girmesiyle proje odaklı yaklaşımlar artmaya başlamış, kentlerin belli alanlarında sayısız proje alanları oluşturulmuştur.

Stratejik planlamanın değişen yapısında mekan stratejileriyle bütünleşmesi, geleneksel arazi kullanımı planından öte tüm aktörlerin birlikte hareket ettiği ve kentsel dinamiklerin, kentsel sorunlarla ve projelerle hızla buluşacağı yeni bir yaklaşım modelidir. Son 80 sonrası gelişmelerle ortaya çıkan bu kavramsal yaklaşım, tüm dünya üniversitelerinde bu bağlamda geliştirildi. Stratejik plan aynı zamanda eylem projelerini de büyük kentsel projelerle kente geri döndürmeyi hedeflemekteydi. Planlamada

yeni yaklaşımlar çerçevesinde mekansal stratejiler, bu stratejileri tetikleyecek projelerin varlığı geleceğimiz için çok önemlidir.

Kentsel projelerin olmazsa olmaz üç özelliği vardır:

Birinci özelliği, kentin dinamikleri ile planlamanın hedeflerini

buluşturmak. Kentin dinamiklerini çok iyi okumak, hızlı okumak ve bunu planlamanın hedefleriyle güçlü bir şekilde hızla bütünleştirmek.

İkincisi plan – proje diyalektiği; bu da yine stratejik planla eylem projelerinin birlikte hareket edebilirliğinin sağlanması anlamına gelmektedir. Mutlaka stratejik planın eylem projeleriyle aynı anda, birlikte, önce plan sonra eylem projeleri değil, eşzamanlı olarak hareket edebilmesini gerektirir.

Üçüncüsü ise, kamu-özel sektör birlikteliğidir. Kamu ve özel sektörün aynı amaç için birlikte hareket edebilmesi, kamu yararı


Sayfa 10

göz ardı edilmeden, ve hedeflenenden sapmadan yaratılan ortaklıklarla bir arada hareket edebilmesidir.

Bu üç yenilik dünyadaki küresel sistemdeki değişimlerin paralelinde planlamaya da yansımış ve planlarla birlikte kentlerde

çözüm aracı olarak ortaya çıkmıştır. Kentsel projelerin özel sektörün hızlı, değişken yapısıyla beraber parçacı yaklaşımlarla kenti böldüğü görüşüne karşı, planlamanın bütünsel bakışı içerisinde plan ve projelerin birlikte hareket edebilirliğini sistematik ele almanın önemi çok büyüktür. Kamu ve özel sektörün birlikte hareket edebilirliği kürselleşmenin de çok aktörlü yapısında güçlü olarak ortaya konmaktadır. Kentteki tüm grupların birlikte hareket edebilirliğini sağlayacak zemini oluşturmak, sürecin kontrolü ve bu süreç içinde aktörlerin birlikte hareket edebildiği yeni modelin güçlü ortaya konabilmesi bu anlamda en zor kısımdır.

Bunun içindir ki, mevcut planlarla oluşturulan stratejik planlar doğrultusunda geliştirilen mekansal gelişme stratejilerinde,

başarılı sonuçlara ulaşabilmek için eylem planlarına ya da diğer bir değişle bir yol haritasına ihtiyaç vardır.

1.3. Eylem Planı (Yol Haritası)

Hangi aktörlerin bu süreçte yer alacağı, bu aktörlerin nerede ne şekilde duracakları ve aralarındaki ilişkilerin kapsamı, bu uygulamalardaki araçların neler olacağı, hangi yasal süreç içinde

hangi yöntemlerden, hangi uygulama modellerinden

yararlanılacağı gibi konuların belirlenmesi, kısaca sürecin planlanması ve yönetilmesi için en başından sistematiğin ve zamanlamanın belirlenmesi gerekmektedir, Bunun için stratejik planın, projelerin bütünlüğü içerisinde eylem projeleri ile yenilikçi birlikteliği başarmak gibi bir zorunluluğu vardır. Eylem planlarının hazırlanması için konuya hangi başlıklardan bakılması gerektiği önemli bir konudur.

Günümüzde stratejik planların ortaya çıkmasında ve kentsel projelerin hazırlanmasında yasal süreçle beraber sınırları daha da netlik kazanmaya başlayan iki kavramdan söz etmek mümkündür. Bunlar “kentsel dönüşüm” ve “kentsel yenileme” kavramlarıdır.

Avrupa Birliğine entegrasyon sürecinde İstanbul, bugün sanayi sonrası küresel hizmet kenti oluşunu yaşamakta ve 2010 yılında Avrupa Kültür Başkenti olma sürecinde mekansal olarak yeniden yaratılmaktadır. Sanayileşme sürecinin mekan organizasyonu radikal olarak değişmektedir. Küreselleşme sürecinde kentler birbirleriyle yarışmakta, küresel rekabet koşulları kenti yaratıcı ekonomiler için zorlamaktadır. Kentler bu süreçte marka haline gelerek kendilerini pazarlamakta ve kent mekanının niteliklerinin arttırılması kapsamında mekanın yeniden yaratılması, değişim ve dönüşümü zorunlu kılmaktadır. Dönüşümün hızı önemli değişimler meydana getirmektedir. Günümüzde üretilmiş bazı planlarda,


Sayfa 11

yerleşme içinde büyük bir alana, kentsel dönüşüm proje alanı lejantı getirilerek mekanın işlevsel dönüşümü sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu yaklaşımın daha önce dönüşümü parsel ölçeğinde sağlayan, ilan edilen turizm alanı yaklaşımından pek bir farkı yoktur. Proje alanının çevreye entegrasyonu, dönüşüm için potansiyel oluşturup oluşturmadığı gibi konular bu yaklaşımda göz ardı edildiği izlenimi vermektedir. Söz konusu yerleşmeleri dolaysız olarak etkileyecek bu projelerin bu yerleşmelerle nasıl ilişkilendirileceği, tarihi kent mekanlarını nasıl etkileyeceği ve etkilerin nasıl giderileceği konuları mevcut planlarda izlenebilir hale getirilmesine yönelik kapsamlı birer yol haritası çıkarılmalıdır.

Ekonomik ve sosyal gelişimi amaçlanan bölgenin geleceğini şekillendirmede rol oynayan ve bu amaçlara ulaşmak için eylemler ortaya koyan, stratejik mekansal planlama modeli, bölgelerin ve şehirlerin sosyal, ekonomik, tarihi, kültürel, ekolojik ve teknolojik kaynaklarını kullanarak, küresel ekonomiye entegre olma yolunu seçmektedir. Bu anlamda küresel ekonomiye

eklemlenerek, gelişme öngörülmekte, ancak yerelleşme olgusu farklı boyut kazanmaktadır.

Son yıllarda kullanılan ‘kentsel yenileme’ (urban renewal) ve

‘kentsel dönüşüm’ (urban regeneration) kavramları artık yasal boyutları ile ele alınmaya başlamış ve yenileme ile ilgili projeler

belediyeler tarafından uygulamaya sokulmaya başlamıştır.

Dönüşüm ile ilgili ise taslak yasalaşmadığı için henüz kapsamlı bir uygulama henüz yapılmamıştır.

1.4. Kentsel Dönüşüm

Kentsel dönüşüm; bozulma ve çökme olan kentsel alanın ekonomik,

toplumsal, fiziksel ve çevresel koşullarının kapsamlı ve bütünleşik yaklaşımlarla iyileştirilmesine yönelik olarak uygulanan strateji

ve eylem planını ifade etmektedir. Bu yöntem ve stratejilerin faaliyet alanı ve doğası gereği, mevcut şehrin yapısına ve burada yaşayan insanların fiziksel, sosyal ve ekonomik geleceği üzerine ve buna bağlı olarak da kentin bütün geleneklerine etki eden bir

planlama sürecidir.

Kentsel dönüşümün bağlı olduğu kriterlerin çok fazla olması, geliştirilebilecek olan stratejilerin zamana ve mekana göre farklılaşmasını, pek çok bilim dalından beslenmesini gerektirir. Bu

nedenle, bütün planlama çalışmalarında, sosyologlar, ekonomistler, mühendisler, mimarlar, plancılar ve peyzaj mimarları gibi farklı disiplinlerin birlikte çalışması gerekmektedir.

Kentsel dönüşüm deneyimlerinden yararlanılarak ortaya çıkan teorilere bakıldığında, önceleri yalnızca fiziksel iyileştirmeye öncelik veren uygulamaların yerini, fiziksel bozulma ile toplumsal

bozulma arasındaki doğrudan bağlantıyı artık kabul eden ve projelerde daha toplumsal bir strateji izleyen uygulamalara


Sayfa 12

bıraktığı görülüyor. Buna bağlı olarak, yerel halkın katılımı ve bilginin paylaşılıp tartışılması da önemli bir hale geliyor.

Kentsel dönüşüm projelerinin başarılı olabilmesi için ;

Ekonomik yapıyı göz ardı etmeyen

Eşitlik ilkeleri çerçevesinde

Ekolojik sürdürülebilirliği temel alan

Kamu, özel ve yerel işbirliği ne dayalı

İnsan ve vizyon odaklı

projeler olması gerekmektedir.

Kentsel Dönüşüm konusundaki yasal düzenlemelere bakacak

olursak;

5393 sayılı Belediye Kanununun 73’üncü maddesi ile de belediyelere kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilan etme ve bu alan içerisinde dönüşüm projeleri uygulama yetkileri verilmiş olmakla birlikte, uygulamanın bir an önce gerçekleştirilmesini sağlamaya yönelik olarak ve kanunla düzenlenmesi gereken hükümlere yer verilmemiş olması genel bir düzenleme yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

TBMM gündeminde bulunan Kentsel Dönüşüm Yasa Taslağı ise;

Kentsel, doğal ve teknolojik afet tehlikesine ve risklerine

maruz alanların,

sosyal, ekonomik veya fiziki köhneme alanlarının,

doğal, kültürel ve tarihi özellikleri nedeniyle korunması gereken çevre ve ekosistemlerin,

mevcut sosyal ve teknik altyapının yetersiz ve niteliksiz olduğu yerlerin,

yerleşme ve yapılaşma sorunlarının sürdürülebilir gelişme ilkesi çerçevesinde çözümü, bu alanların korunması, yaşatılması ve geliştirilmesi amacıyla bu alanların dönüşüm alanı ilan edilmek suretiyle tasfiye, iyileştirme ve yenilemeye konu edilebileceği belirtilmiştir. Dönüşüm alanlarının 5366 sayılı Kanun kapsamında belirlenebilen yenileme alanlarını da kapsayabileceği belirtilmiştir.

1.5. Kentsel Yenileme

Kentsel Yenileme Kentsel Dönüşümden farklı olarak daha çok tarihi dokular ve bunların oluşturduğu kentsel sit alanları için geliştirilen bir yaklaşımdır. Tarihi dokuları korumanın, değişen dünya ve yaşam koşullarına karşı tarihi süreklilğinin sağlanması için bu alanlarda yapılan iyileştirme çabalarının tümüdür. Başka


Sayfa 13

bir deyişle kentsel yenileme zaman içerisinde eskimiş, köhnemiş kent dokularının günün sosyal, ekonomik koşul ve gereksinimlerine göre değiştirilmesi, iyileştirilmesi, düzenlenmesini gerektirmektedir.

Kentsel yenilemenin birden farklı uygulama türü vardır. Bunlar: (revitalization) yeniden canlandırma, (rehabilitation)

rehabilitasyon, (redevelopment) yeniden geliştirme, (gentr ification) soylulaştırma gibi.

2005 yılında yasalaşan Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıklarının Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması hakkındaki 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun;

yalnızca, sit alanı olarak tescil ve ilan edilmiş alanlarda kalan yıpranan tarihi ve kültürel taşınmaz varlıkların yenilenerek korunmasını esas alması,

yıpranan ve özelliğini kaybetmeye yüz tutmuş; kültür ve tabiat varlıklarını koruma kurullarınca sit alanı olarak tescil ve ilan edilen bölgeler ile bu bölgelere ait koruma alanlarının,

bölgenin gelişimine uygun olarak yeniden inşa ve restore edilerek, bu bölgelerde konut, ticaret,

kültür, turizm ve sosyal donatı alanları oluşturulması,

tabiî afet risklerine karşı tedbirler alınması, tarihi ve kültürel taşınmaz varlıkların yenilenerek korunması ve yaşatılarak kullanılmasıdır.

Burada belirlenen amacın tarihi kent dokularını kapsayan kentsel dönüşüm projelerinin amaçları ile örtüştüğü görülmektedir.

Sonuç olarak;

Yenileme Yasası (5366) ve Dönüşüm Yasa Taslağı;

Yenileme sit alanlarında,

Dönüşüm ise sit alanlarını da kapsayacak şekilde,

Uygulama yapılması için özellikle belediyelere önemli uygulama araçları ortaya koymaktadır.


Sayfa 14

AMAÇ

Yeni yüzyıla girerken kentlerimize yeniden baktığımızda en önemli çabanın “koordine edilmiş eylemler bütününde” yattığını gözlemliyoruz. Kentler hızla gelişen ve değişen dünya koşullarında artık sadece fiziki planlara değil böyle koordine edilmiş eylemler bütününe ihtiyaç duymaktadır.

Günümüzde kentler yaşadıkları sorunlara çözüm olabilecek;

- Tasarım kalitesini yükseltmek,

- Ekonomik güç kazanmak,

- Çevresel sorumluluğu arttırmak,

- Sosyal denge ve iyileşmeyi kurmak,

- İyi bir yönetişimi sağlamayı,

istemektedir. Temel hedef böyle bir ortamı hazırlamak iken, bu beklentileri planlama sistemi içinde çözmek ve yeni bir planlama yaklaşımını kavramak demektir. Kentlerin farklı alanlarında yaşanan farklı sorunlarına geleneksel planlama anlayışıyla ve fiziki planlarla çözüm getirilemediği görülmüş ya da bu planların uygulama araçları plan süreçlerine dahil edilmediği için uygulanamaması sonucu yeni yaklaşımlara ihtiyaç duyulmuştur.

Yukarıda genel hatlarıyla anlatılan, stratejik planlama, kentsel projeler, eylem planı hazırlanması, kentsel dönüşüm, kentsel yenileme kavramları, bu yeni planlama yaklaşımları içinde ele alınması gereken birbirleriyle ilişkili kavramlardır.

Geleneksel planlama sistemine yeni yaklaşımlar getiren tüm bu kavramsal tanımların sonrasında, kentler için iyi bir şeyler yaratmaya çalışırken sürecin iyi yönetilememesi gibi sorunlar sonucu başarısız olan ya da belirlediği amaçtan sapan proje örneklerin yaşandığı günümüz koşullarında nasıl bir planlama anlayışıyla hareket ederek etkin ve sürdürülebilir bir başarıya ulaşmak gerekir diye baktığımızda şöyle bir özet yapmak mümkündür.

Günümüzde, özellikle AB’liği giriş süreci ve kentleşme sürecimizin geldiği nokta, artık planlama ve yönetim anlayışımızın insan ve

vizyon odaklı olması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Yeni bir vizyon çerçevesinde özellikle mekansal, toplumsal ve ekonomik

gelişme stratejilerin belirlenmesine yönelik olarak stratejik hedeflerin ortaya konulması, hedefler doğrultusunda eylem alanları ve vizyon, öncü ve tetikleyici projelerinin belirlenmesi ile projelerin takibi için izleme ve değerlendirme kriterlerinin ortaya konulması, stratejik planlama anlayışının genel çerçevesini oluşturmaktadır.


Sayfa 15

Stratejik planlama kavramının temel ilkeleri olan;

ekonomi, eşitlik, ekoloji (3E)

kentsel, kültürel, kurumsal (3K)

plan, program, proje (3P)

arasında bir ilişki sisteminin kurulması gerekmektedir.

İlişki sisteminin odağında insan ve vizyon olması kentsel gelişmenin daha ‘bütüncül bir planlama’ yaklaşımı ve daha kapsamlı bir ‘proje geliştirme’ anlayışı çerçevesinde olmasını sağlamaktadır.

Bu kriterlerin geliştirilmesi ancak stratejik plan anlayışı çerçevesinde bir sistematiğin kurulmasına bağlıdır. Sistematik

içinde mevcut durum analizi ve gelecek beklentisi ile başlayan süreç, vizyon, stratejik hedefler, program ve proje ilişkisi içinde bir ‘stratejik plan (yol haritası)’ na dönüşmelidir.

Stratejik plan kapsamlı dönüşüm sürecinin tüm ilkelerini, kentsel, kültürel ve kurumsal (3K) dönüşüm başlıkları halinde ele almalı ve öncelikleri ile uygulama araç ve yöntemlerini ortaya koymalıdır.

Kamu, özel ve sivil işbirliği ile geliştirilen ve kamuoyu ile paylaşılan stratejilere uygun olarak kısa, orta ve uzun vadeli

‘stratejik eylem planları’ hazırlanmalıdır.

Eylem planları; ortaya konulan eylemlerin gerçekleştirilmesi yönünde iş programları, uygulanabilirlik etütlerini geliştirmekte ve izleme-değerlendirmeye yönelik performans kriterleri geliştirmelidir.

Strateji ve Eylem planları projeden etkilenen tüm grupların (paydaş ve iddaa sahipleri) görüşlerine sunulmalı ve onlar tarafından benimsenmeleri sağlanmalıdır.

Bu nedenle, Beşiktaş Belediyesi’nin hazırlatmakta olduğu ‘Strateji ve Eylem Planı’ hem Beşiktaş hem de İstanbul için önemli bir çalışma olacaktır. Beşiktaş Belediyesi tarafından ihale edilen ‘Beşiktaş İlçesi, Kentsel Dönüşüm ve Yenileme Strateji ve Eylem Planı’ bir başka deyişle ‘Yol Haritası’ Kentsel Strateji tarafından hazırlanmaktadır.

EKONOMİ

EŞİTLİK EKOLOJİ

EKONOMİ

KENTSELKÜLT

ÜREL

KURUM

SAL

İNSAN

VİZYON

PROJE

PLA

N

PROGRAM

Kaynak:A.Faruk GÖKSU


Sayfa 16

Şartnamede işin konusu;

Beşiktaş ilçesinin mevcut ve gelişen dinamikleri çerçevesinde ilçenin dönüşümü ve yenilenmesinin dönüşümünün sağlanmasına yönelik olarak bütüncül planlama anlayışı çerçevesinde ‘stratejik ve eylem planı’ (Yol Haritası) hazırlanması işidir.

Beşiktaş kent vizyonu, Çevre Düzeni Planı ve stratejik hedefleri doğrultusunda hazırlanacak yol haritası kentsel dönüşüm ve yenileme stratejilerinin ‘Arazi Geliştirme ve Proje Geliştirme’ yaklaşımı çerçevesinde temel ilkeleri, öncelikleri, proje ve uygulama modelleri ile işbirliği yöntemlerini kısa ve orta vadeli süreç içinde ortaya koyan bir çalışma olacaktır.

Şeklinde tanımlanmaktadır.

Bu şartnamede de belirtildiği gibi çalışmanın amacı; Beşiktaş İlçesi sınırları dahilinde, mevcut plan süreci, Beşiktaş Belediyesi Stratejik Planı, Metropolitan Çevre Düzeni Planı, hazırlanmakta olan Koruma İmar Planı ve ilçe sınırları dahilindeki imar planlarından yararlanarak; gelişen ve değişen ekonomik, sosyal ve fiziksel dinamikler göz önüne alınarak, çevresinden bağımsız olmamak koşuluyla, İstanbul Metropolitanındaki Beşiktaş İlçesi konumu, mevcut yapısı, geleceğe yönelik vizyonu ve yaratılmak istenen kent yaşamı ve sınırları içinde ya da çevresinde yer alan

değişim ve dönüşümlerle de etkileşim içinde, potansiyel dönüşüm

ve yenileme alanları yaratıp, mevcut yapıyı kamu yararını da savunarak daha üst konuma taşıyacak, proje alanları yaratmaktır.

Bu amaca yönelik hazırlanacak Yol haritası üç aşamalı olarak ele

alınmıştır.

I. Aşama - VİZYON BELİRLEME

I.1 VİZYON, MİSYON VE STRATEJİK AMAÇLAR

I.1.1 Kentsel Dönüşüm Stratejik Planın vizyonu;

I.1.2 Kentsel Dönüşüm Stratejik Planının misyonu;

I.1.3 Stratejik Amaçlar





1- BEŞİKTAŞ 2025 STRATEJİK PLANI

2-METROPOLİTAN ÇEVRE DÜZENİ PLANI



Sayfa 17

II.1.3 MEVCUT DURUM

II.1.4 SWOT ANALİZİ

II.1.5 Sorunlar ve Fırsatlar

IIIAşama: MEKANSAL GELİŞME STRATEJİLERİ

III.1 HEDEFLER ve EYLEM ALANLARI

III.2: Proje Alanlarının Belirlenmesi

III.3:Uygulama Modellerinin Saptanması

İmar haklarının toplulaştırılması

İmar Hakları Transferi

İmar Haklarının Menkulleştirilmesi


Sayfa 18

I Aşama - VİZYON BELİRLEME

1.1 VİZYON, MİSYON VE STRATEJİK AMAÇLAR

Doğru bir stratejik planlamanın yapılabilmesi için net bir vizyona

ve o vizyonun arkasında duracak lidere ihtiyaç vardır. Doğru vizyonun oluşturulması için paydaşlar ve kurumun ortak

değerlerinin doğru belirlenmesi, doğru Stratejik Planın ise Stratejik İletişim Yönetiminin yapılması gerekmektedir,

Kentsel Dönüşüm ve Yenileme Projeleri ortaya konulurken, orta ve uzun vadeli süreçleri içeren bir vizyona sahip olunmalıdır. Bu vizyon geleceğin tasarımı ya da geleceğin yaşam biçimini ortaya koyan projelerinde, hedef ve amaçlarını net bir şekilde ortaya koyan bir nitelikte olmak zorundadır.

Vizyon iki aşamada gerçekleştirilmelidir. Birinci aşamada Belediye Başkanının vizyonu toplantı ve görüşmeler sonucunda belirlenmeli ve daha sonra birtakım araştırma ve görüşmeler yolu ile özel sektör, sivil toplum örgütleri ile diğer kamu kuruluşlarından oluşan paydaşların beklentileri ile kurum kültürünü de içeren görüş ve öneriler doğrultusunda ortak beklentiler ortaya konulmalıdır. Beklentilerin ortaya konulması sonucunda vizyon geniş toplantılar sonucunda belirlenmelidir.

İkinci aşamada ise yapılabilirliğin ortaya konulması için de;

Rekabet analizi,

Farklılık analizi

Sahiplenme analizi

yapılması gerekmektedir.

VİZYON BELİRLEME

Başka ı Vizyo u

Paydaşları Bekle tileri

Kuru Kültürü

O

R

T

A

K

B

E

K

L

E

N

T

İ

Topla tı

Görüş e

Araştır a

Görüş e

Rekabet Analizi

Farklılık A alizi

Sahiplenme Analizi

Y

A

P

I

L

A

B

İL

İR

L

İK

VİZYON

I.Aşa a II.Aşa a

Araştır a

Araştır a

Topla tıTopla tı

Forum

A.Faruk GÖKSU

Vizyon doğrultusunda oluşturulan stratejik kararlar projenin geleceği ve uygulanabilirliği için çok önemlidir.


Sayfa 19

Beşiktaş İlçesinin gelecek 10-15 yılını kapsayacak şekilde bir vizyon tanımı için;

11-04-2008 tarihinde Beşiktaş Belediyesi yöneticileri ve uzmanları,

19-04-2008 tarihinde ise Belediye Başkanı ve yöneticiler

ile toplantılar yapılmıştır. Atölye çalışmasında Kentsel Strateji tarafından vizyon belirlenmesine ilişkin sunuş yapılarak başkan ve yöneticilerin görüş ve önerileri alınmıştır.


Sayfa 20

Vizyon belirleme çalışmasında, Beşiktaş Belediyesi’nin iki önemli çalışması dikkate alınmıştır. Bunlar;

Beşiktaş 2023 Kentsel Gelişme Vizyonu

Beşiktaş Belediyesi Stratejik Planıdır.

Vizyon tanımında; kimlik, mekan, yaşam kalitesi, tarihi ve kültürel değer, konum ve doğal yapı anahtar kelimeler olarak ele alınabilir.

Ayrıca;

Stratejik Plandaki vizyon tanımının anahtar kelimeleri ise çağdaş, kültür ve tarih, barış ile yüksek standarttır.

Beşiktaş 2023 Kentsel Gelişme vizyonu;

Bir Dünya Metropolü kimliği kazanma yolundaki İstanbul’da bu kimliğe önemli katkı yaparken kendi Tarihsel/ Kültürel yapı ile modern, geleceği yansıtan yapılaşmasının, doğal yapı ile de bütünleşerek ortaya koyduğu dramatik Beşiktaş kimliğinin güçlendirerek sürdürüldüğü,

Stratejik konum ve doğal yapıdan kaynaklanan eşsiz uzak perspektif/Vista/ manzara potansiyelinin

Beşiktaşlı, İstanbullu hatta tüm insanlık için değerlendirildiği,

İç bağlantı düzeninin yaya hareketi gözetilerek, bir ağ düzeninde ve canlı odak/merkez imkanları bütünleştirilerek geliştirildiği,

Kentsel mekan ve yaşam kalitesinin(kozmatik girişimlerden yoğun/entansif yapılanmaya kadar değişen farklı uygulamalarla) yükseltildiği,

Kentlinin kendi mekanının geliştirme sürecinde görüş ve katkısının etkili bir şekilde sağlandığı,

olarak belirlenmiştir.(Bkz:Beşiktaş 2025 ???? Kentsel Gelişme Vizyonu, Ön Rapor)

Beşiktaş Stratejik Planında ise Beşiktaş’ı;

Çağdaş İnsanların

Çağdaş Kültürü Tarihi Değerlerle Bağdaştırarak

Barış İçinde Bir Arada yaşadıkları Yüksek Standartlara Sahip

bir ilçe yaratmak olarak ortaya konulmuştur. (Bkz: Beşiktaş Stratejik Plan sayfa 3)


Sayfa 21

Her iki vizyon tanımı dikkate alındığında, dönüşüm ve yenilemenin vizyonunun belirlenmesi için önemli ip uçları ortaya çıkmaktadır. Kentsel dönüşüm ve yenileme doğası gereği uzlaşma, bütünleşme ve buluşma (geçmiş-gelecek) temel kavramlarını dikkate almak durumundadır.

Kentsel Dönüşüm Stratejik Planın vizyonu;

olarak ortaya konulmuştur. Beşiktaş Belediye Başkanı, yöneticiler

ve uzmanların bir araya gelerek oluşturulan vizyonun ortak vizyon haline dönüştürülmesi için kent paydaşlarının da beklentilerini karşılaması gerekmektedir.

Bu vizyona ulaşmak için belirlenen asıl amaç ve hangi ihtiyaçlara cevap verileceği sorusu ise bu planın misyonunu oluşturmaktadır.

Stratejik Planının amacı ise belirlenen vizyon çerçevesinde Beşiktaş ilçesinin stratejik konumu nedeniyle İstanbul metropolü içindeki gelişme potansiyeli ile kendine özgü tarihsel ve kültürel misyonu dikkate alınarak belirlenmiştir.

Buna göre Kentsel Dönüşüm Stratejik Planının misyonu;

Beşiktaş’ın tarihi ve kültürel mirası ile İstanbul’un

küresel metropol olma çabasını itici güç olarak değerlendirerek, İstanbul’un geleceğini biçimleyecek öncü ve örnek yenileme ve dönüşüm projeleri geliştirmek.

İstanbul’un küresel alt merkez olması yolunda önemli değerler taşıyan Beşiktaş’ın üzerindeki yaşam-

çalışma alanları, doğal çevre-yapılaşma çelişkilerinin; kamu ve özel kesim çıkarlarını bağdaştıran, ekonomik, eşitlikçi ve ekolojik, “sürdürülebilir” projelerle çözümünün sağlanmasıdır.


Sayfa 22

Stratejik Amaçlar

Beşiktaş bulunduğu konumu, İstanbul içinde merkez noktasında bulunması, farklı kentsel dinamikler ve birbirinden çok farklı kentsel alanlardan oluşması dolayısıyla, dönüşüm ve yenileme potansiyeli ile birlikte düşünüldüğünde; Yol Haritasını oluşturan stratejik amaçlarının da çeşitlendiği görülmektedir.

Bu Amaçlar;

Beşiktaş’ın küresel yatırım talebinin yarattığı potansiyel ve olanaklardan, gereğince ve yeterince yararlanması.

Üç saray ve 4 üniversiteyle çevrili Beşiktaş Meydanında kesişen, tarihi, kültürel ve doğal kaynakların yoğunlaştığı boğaz kıyı bandı ile Barbaros ve Büyükdere Caddeleri üzerinde gelişen metropol iş merkezi bandının buluşturulması.

Mekânsal ayrışmanın giderek yoğunlaştığı Beşiktaş’ta, gelişme akslarının buluşturulmasında uyumlu ve dengeli kullanım kararları ile tarihi ve doğal kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirliğin sağlanması.

Kamu ve özel kesim çıkarlarını bağdaştıran, kamu, özel kesim ve

sivil kesimin ortaklığıyla, ekonomik, eşitlikçi ve ekolojik, “sürdürülebilir” projeler kurgulanması,

Beşiktaş’ın İstanbul içindeki konumu ve sahip olduğu tüm, tarihi, kültürel ve doğal değerlerle birlikte, hak ettiği konuma ulaşması

Beşiktaş’ta yaşayan insanlara daha iyi koşullarda yaşam kalitesi sunmak için kentin planlı bir şekilde kendini yenilemesini sağlayacak öncü ve tetikleyici projeler geliştirilmesi

olarak tanımlanmıştır.

Beşiktaş İlçesi Kentsel Dönüşüm ve Kentsel Yenileme Strateji ve Eylem Planı Hazırlanması 1. Aşama çalışmasının ilk bölümü olan Vizyon Belirleme kısmı belirtilen stratejik amaçlarla tamamlandıktan sonra, 1. Aşama 2. Bölüm olan Yol Haritasının hazırlanmasına geçilecektir.


Sayfa 23


Beşiktaş, Kentsel Dönüşüm ve Kentsel Yenileme Strateji ve

Eylem Planı (Yol Haritası) Beşiktaş ilçesinin konumu, dönüşüm, yenileme ve gelişme potansiyeli dikkate alınarak hazırlanmaktadır. Söz konusu potansiyel, vizyonda da belirtilen

tarihi ve kültürel misyonun ortaya koyduğu zenginlik ile de

buluştuğunda yol haritasında belirlenecek stratejiler ve öncelikleri önem kazanacaktır.

BEŞİKTAŞ BELEDİYESİKENTSEL DÖNÜŞÜM VE KENTSEL YENİLEME

STRATEJİ VE EYLEM PLANI

vizyon

Dış Veriler

Beşiktaş Stratejik Pla ı

İsta ul Çevre Düze i Pla ı

Stratejik

Hedefler

Kentsel Dö üşü Kentsel Yenileme

A aç Stratejik Hedefler

Stratejiler

Eyle Ala ları Projeler

Ö eliklerUygulama Modelleri

İş irliği Yö te leri İzle e ve Değerle dir eSorunlar ve

Fırsatlar

Analiz

Çalış aları

ÜRÜNLER

Vizyon Belirleme

Stratejiler

Proje Ala ları ı Tesbiti

I.ÜRÜN

Proje Ala ları Eyle Pla ları ı Hazırla ası

II.ÜRÜN

MEKANSAL GELİŞME STRATEJİLERİ


Çalışmanın bu bölümünde yandaki tabloda da kısaca özetlendiği gibi, Vizyon, Misyon ve Stratejik Amaçlar ortaya konduktan sonra elde edilecek dış verilerle Beşiktaş’ın mevcut durum analizi yapılacaktır. Yol haritasında belirlenen vizyonu gerçekleştirmek üzere ortaya konacak amaç, hedef ve stratejilerin belirlenmesi için analiz çalışmaları ile sorun ve fırsatların değerlendirilmesinin

doğru ortaya konulması gerekmektedir. Bu bölümde üzerinde durulması gereken konuların başında yasal çerçeve gelmektedir. Mevcut durumun daha iyi algılanabilmesi için dönüşüm ve yenileme konularında mevcuttaki yasal çerçeveye değinilecek daha sonra bu kapsamda Beşiktaş’ı etkileyen ve geleceğini oluşturmak için hazırlanan planlara bakılacaktır. Mevcut durum

analizi için kaynak teşkil edecek verilere ise;

İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile Beşiktaş Belediyesinin yapmış olduğu;

Metropolitan Çevre Düzeni Planı

Koruma Planı

İmar Planı

Stratejik Plan

İncelenerek ulaşılacaktır.


Sayfa 24


Beşiktaş İlçesi için kentsel dönüşüm ve kentsel yenileme stratejileri ve eylem planı hazırlanırken; konunun dış hatlarını çizmek adına birinci bölümde bu kavramların günümüz planlama sistematiği içinde ne anlama geldiğini ve ne aşamada olduğuna kısaca değinilmiştir. İkinci bölümde ise Beşiktaş’ın mevcut durumuna bakılırken hangi yasa ve yönetmeliklerden yararlanılacağı, mekansal stratejiler geliştirilirken hangi çerçevede hareket edileceğine de değinilecektir. Bu konularda

yararlanılacak bir yasa ve bir yasa taslağı olduğunu bir kere daha hatırlarsak, bunlar;

Sit alanları için hazırlanacak projelerde 5366 sayılı Yenileme Yasası

Sit alanları da dahil diğer tüm alanlar için ise Dönüşüm Yasa Taslağı’dır.

Bu iki kapsamda da uygulama yapılması için özellikle konumuz itibariyle de belediyelere önemli uygulama araçları doğmaktadır.

2005 yılında çıkarılan, 5393 sayılı Belediye Kanununun kentsel dönüşüm ve gelişim alanları ile ilgili 73. maddesinde,

“….Belediye, kentin gelişimine uygun olarak eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek; konut alanları, sanayi ve ticaret alanları, teknoloji parkları ve sosyal donatılar oluşturmak, deprem riskine karşı tedbirler almak veya kentin

tarihi ve kültürel dokusunu korumak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir..Bir yerin kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilan edilebilmesi için; o yerin belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde bulunması ve en az eli bin metrekare olması şarttır”

ifadeleri yer almaktadır.

1-YENİLEME YASASI (5366)

Yenileme yasası kapsamında bir proje geliştirmek için aşağıdaki aşamalar gerçekleştirilmelidir.

10.000 m2 den az olmamak üzere ilgili idare (belediye-İl özel idaresi) tarafından yenileme alanı ilan edilir,

Yenileme alanı Bakanlar Kurulu tarafından onaylanır,

Belediye, Mülk Sahipleri ile bilgilendirme toplantısı yapar,

Belediye projeyi kendi yapabileceği gibi TOKİ ya da ihale yoluyla özel sektöre yaptırabilir,


Sayfa 25

Parsel bazında değer tespitleri yapılır,

Avan Projeler hazırlanır ve Yenileme Kurulu tarafından onaylanır,

Mülk sahipleri ile uzlaşma toplantıları gerçekleştirilir,

Uzlaşma sağlanmayan mülk sahiplerinin hisseleri kamulaştırılır.

5366 sayılı yasa ve yönetmeliği aşağıdaki konuları ele almaktadır.

Yenileme alanları olarak belirlenen bölgelerde il özel idaresi ve belediye tarafından hazırlanan veya hazırlatılan yenileme projeleri ve uygulamaları ilgili il özel idareleri ve belediyeler eliyle yapılır veya kamu kurum ve kuruluşları veya gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine yaptırılarak uygulanır. Bu alanlarda Toplu Konut İdaresi ile ortak uygulama yapılabileceği gibi, Toplu Konut İdaresine de uygulama yaptırılabilir.

Yenileme alanlarında yenileme projelerinin uygulanması sırasında tabiî afet riski taşıdığı Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca belirlenen bölgelerde gerekli tedbirleri almak üzere il özel idareleri ve belediyeler yenileme projelerinde tasfiye de dahil olmak üzere gerekli

düzenlemeleri yapabilir, yasaklar koyabilir. Bu konudaki

esas ve usûller yönetmelikte belirlenir.

Uygulama esnasında her türlü kontrol, denetim ve takip işlemleri, ilgili il özel idaresi ve belediyece yapılır veya yaptırılarak sonuçlandırılır. Yenileme alanlarındaki uygulamalar her türlü vergi, resim, harç ve ücretlerden muaftır.

Yenileme projelerini onaylamak üzere 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 51 inci maddesine göre gerektiği kadar Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu oluşturulur.

Yenileme alanlarında yapılacak uygulamalarda her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işleri, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerinden muaftır.

Yenileme projeleri, uygulama alanı içerisinde bulunan taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri ile onarılacak veya yeniden inşa edilecek yapıların imar mevzuatında öngörülen projelerinden oluşur.

İl özel idaresi ve belediye, yenileme alanı ilan edilen yerlerdeki taşınmazlar üzerinde, her türlü yapılaşma, kullanım ve işletme konularında proje tamamlanıncaya kadar geçici kısıtlamalar uygulayabilir.


Sayfa 26

Yenileme alanlarında bulunan yapıların boşaltılması, yıkımı ve kamulaştırılmasında anlaşma yolu esastır.

Anlaşma sağlanamayan hallerde gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmazlar ilgili il özel idaresi ve belediye tarafından kamulaştırılabilir. Bu Kanun uyarınca yapılacak kamulaştırmalar 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki iskân projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlı kamulaştırma sayılır.

Tapuda mülkiyet hanesi açık olan taşınmazlar ile varisi belli olmayan, kayyım tayin edilmiş, ihtilaflı, davalı ve üzerinde her türlü mülkiyet ve mülkiyetin gayri aynî hak tesis edilmiş olan taşınmazlar için de aynı madde hükümlerine göre kamulaştırma işlemleri yürütülür.

Kamulaştırma işlemlerinin yürütülmesinde il özel idareleri ve belediyeler veraset ilamı çıkarttırmaya, kayyım tayin ettirmeye veya tapuda kayıtlı son malike göre işlem yapmaya yetkilidir.

2 - DÖNÜŞÜM YASA TASLAĞI

Dönüşüm Alanları Hakkında Kanun Tasarısı’nda “…imar planı bulunsun veya bulunmasın kentsel ve kırsal tüm alanlarda bilim, teknik, sanat ve sağlık kurallarına uygun olarak, afetlere ve kentsel risklere duyarlı yaşam çevrelerinin oluşturulması için veya fiziki köhneme ve sosyal ve teknik altyapının yetersiz ve niteliksiz olduğu alanların iyileştirme, tasfiye, yenileme ve gelişimini sağlamak üzere dönüşüm alanlarının tespitine ve dönüşümün gerçekleştirilmesine dair her türlü iş ve işlemler ile ilke ve esasların” belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu yasada

dönüşüm ve alanının nasıl ve hangi ölçütlerle belirleneceği açık olmamakla birlikte sadece dönüşüm alanının büyüklüğü için bir alt değer belirlenmektedir.

Yasa Taslağı aşağıda sunulan yeni kavram ve yaklaşımları gündeme getirmektedir.

Dönüşüm alanları strateji belgesi: Ülke genelinde dönüşüm projelerinin gerçekleştirilmesinde uyulacak strateji, program, uygulama, usul ve esasları belirleyen Bakanlıkça hazırlanıp Yüksek Planlama Kurulu tarafından onaylanan temel belgeyi,

Dönüşüm amaçlı imar planı: Dönüşüm alanı bütününde, bu Kanuna uygun olarak hazırlanıp, idare meclisince veya TOKİ tarafından

onaylanan nazım ve uygulama imar planlarını,


Sayfa 27

Dönüşüm projesi: Bu Kanunun amacına uygun olarak oluşturulacak dönüşümü gerçekleştirmek üzere, dönüşüm alanı sınırının tespitine esas her türlü araştırma, inceleme, tespit, analiz ve değerlendirme çalışmalarını da kapsayan, dönüşümün gerçekleştirilmesine yönelik olarak programlama, planlama, projelendirme, etaplama, finansman modeli, uygulama ve yapım işleri de dâhil olmak üzere yapılması gereken iş ve işlemler bütününü,

Proje ortaklığı: İdare ve TOKİ dâhil, kamu kurum ve kuruluşlarının iştirakleri ile dönüşüm alanında taşınmaz sahibi olsun veya olmasın gerçek veya tüzel kişilerin, dönüşüm amaçlı imar planı kararlarına uygun olarak hazırlanan projeleri gerçekleştirmek üzere ayrı ayrı veya birlikte oluşturdukları adi

ortaklık temelli hukuki işlemlerle bir araya gelmiş bir veya birden

fazla ortaklığı

Olarak tanımlanmaktadır.

Dönüşüm yasası çerçevesinde proje geliştirmek için de Yenileme

Yasası koşullarına benzer aşağıdaki aşamaların gerçekleştirilmesi gerekecektir.

50.000 m2 den az olmamak üzere ilgili idare (belediye-İl özel idaresi) tarafından yenileme alanı ilan edilir,

Dönüşüm alanı Bakanlar Kurulu tarafından onaylanır,

Belediye, Mülk Sahipleri ile bilgilendirme toplantısı yapar,

Belediye projeyi kendi yapabileceği gibi TOKİ ya da ihale yoluyla özel sektöre yaptırabilir,

Parsel bazında değer tespitleri yapılır,

Dönüşüm İmar Planları ve Kentsel Tasarım Projeleri hazırlanır,

Mülk sahipleri ile uzlaşma toplantıları gerçekleştirilir,

Uzlaşma sağlanmayan mülk sahiplerinin hisseleri kamulaştırılır.

Dönüşüm alanlarında uygulama

İdare, dönüşüm amaçlı imar planı kararlarına uygun olarak; mevcut yapılar ve çevreleri hakkında koruma, kullanma, güçlendirme, ıslah, geliştirme, yenileme ve tasfiyeye ilişkin kararlar almaya, bu kararlara bağlı olarak ruhsat düzenlemeye, yapı yapmaya, yaptırmaya yetkilidir.

İdare, plan kararlarını gerçekleştirmek amacıyla; arazi ve

arsa düzenlemesi ile her türlü proje hazırlama işlemlerini yapmaya, yaptırmaya, kamulaştırmaya, toplulaştırmaya, satın almaya, ön alıma, bağımsız bölümler dâhil


Sayfa 28

mülkiyetindeki gayrimenkullerle trampaya, gayrimenkul mülkiyetini veya imar haklarını başka bir alana aktarmaya, kamu ve özel sektör işbirliğine dayalı yöntemler uygulamaya, herhangi bir izne tabi olmaksızın bu amaçla şirket kurmaya, kurulmuş şirketlere katılmaya ve mevcut şirketleri eliyle protokoller yaparak uygulamalar yapmaya, kamu tüzel kişiliği olarak veya özel sektörle birlikte proje temelli gayrimenkul yatırım ortaklıkları kurmaya, kurulmuş olanlara katılmaya, kat karşılığı veya hasılat paylaşımını esas alan yöntemler de dâhil inşaat yapmaya veya yaptırmaya,

İdare, dönüşüm amaçlı imar planı çerçevesinde değerleme yaptırmaya, uygulamaya ve mülkiyet haklarının dağıtımına

re’sen yetkilidir.

İdarece, dönüşüm amaçlı imar planında değerleme esaslı yöntem uygulanacağının belirtilmesi halinde, dönüşüm alanlarındaki mülkiyet düzenlemelerinde düzenleme alanı içindeki gayrimenkullerin düzenleme öncesi ve sonrası değerleri gayrimenkul değerleme kuruluşlarına yaptırılarak re’sen belirlenir.

Düzenlemeden sonra mülkiyet dağıtımı, düzenleme öncesi ve sonrası değer temel alınarak, ortaya çıkan değer artışından idarenin yatırım ve katkı payı düşüldükten sonra, değerleme esaslı yöntem çerçevesinde yapılır. İdare bu

dağıtıma göre, bağımsız bölüm, hisse ya da bedeli verilmek suretiyle alan ve hisse miktarlarını değiştirmeye, dönüşüm alanlarında inşa edilecek binaların hak sahiplerine paylı veya tam mülkiyet halinde bağımsız bölüm tescillerini yaptırmaya re’sen yetkilidir.

İdare, dönüşüm amaçlı imar planı ve idare meclisi tarafından onaylı kentsel tasarım projeleri kapsamında, mimari özellikleri nedeniyle kentsel siluet içinde yöresel dokuya uymayan yapılar ile yapının cephe, cephe kaplaması, çatı özellikleri ve giriş saçakları gibi mimari elemanları hakkında, meclis kararı alarak yaptırımlar getirmeye ve verilen süre içerisinde yapılmaması halinde, re’sen uygulama yapmaya ve yaptırmaya, masraflarını taksitlendirilmek suretiyle tahsil etmeye yetkilidir.

Dönüşüm alanlarında, mevzuata uygun yapıların boşaltılması ve yıkılarak kaldırılmasında plan bütününe ilişkin değerleme ve fiziki durum temel alınarak anlaşma yolu esastır. Anlaşma sağlanamadığı takdirde bu taşınmazlar kamulaştırılır. Bu nitelikteki kamulaştırma kararlarına karşı sadece bedel bakımından dava açılabilir. Dava, mülkiyetin devri ve tahliye işlemlerini durdurmaz.

Dönüşüm alanlarında gayrimenkul mülkiyeti, menkul değere dönüştürülebilir. İdare veya proje ortaklığınca, bir bağımsız bölüme karşılık gelmeyen küçük ve parçalı


Sayfa 29

hisseler karşılığında gayrimenkul sertifikası veya menkul kıymet belgesi verilebilir ya da taşınmazın bedeli paraya çevrilerek hak sahibine ödenir.

Yukarıda değinilen bu iki yasal sürece baktığımızda yerel yönetimlere yenileme ve dönüşüm alanında çok fazla yetki ve yönetim sorumluluğu düşmektedir. Beşiktaş Belediyesi tarafından hazırlatılan Kentsel Dönüşüm ve Kentsel Yenileme

Strateji ve Eylem Planı (Yol Haritası) hazırlanırken, bu iki üst çerçeve bizim için yol gösterici nitelikte olacak ve ileriki aşamada gerçekleşecek olan proje alanları belirlenirken ve bu alanlara yönelik çalışmalar yapılırken, bu alanlar içinde Beşiktaş İlçesi Tarihi, Doğal ve Kentsel Sit Alanları içinde kalan proje alanları 5366 sayılı yasa kapsamında ele alınacak, sit alanı içinde kalmayan dönüşüm alanı niteliğinde olan diğer proje alanları ise henüz yasalaşmamış olmakla birlikte Dönüşüm Yasa Taslağı çerçevesinden projelendirilecektir.


Sayfa 30


1. BEŞİKTAŞ 2025 STRATEJİK PLANI

Beşiktaş 2025 Stratejik Planı, Beşiktaş Belediyesi tarafından 2005 yılında hazırlanması tamamlanmış bir plandır. Buna plana göre Beşiktaş Belediyesinin vizyonu;

“Beşiktaş’ı çağdaş insanların, çağdaş kültürü, tarihi değerlerle bağdaştırarak barış içinde bir arada yaşadıkları, yüksek kentsel standartlara sahip bir ilçe yapmak”

olarak ortaya konmuştur.

Stratejik Plan Ön Raporu’na göre Beşiktaş İlçesi’nin tarihi, doğal öz nitelikleri, yerleşme geleneği ve gelişme potansiyelleri

değerlendirilmiştir.

Beşiktaş Stratejik Planında Beşiktaş için yapılan genel durum analizi özetlenecek olursa Beşiktaş için şöyle bir sonuç çıkmaktadır;

Beşiktaş metropolitan alan içinde temel fonksiyonu konut

yerleşme alanı olmakla birlikte, son 20 yıl içinde önemli bir

değişim süreci içine girmiştir. İş merkezi, ticaret, turizm, eğitim

fonksiyonlarının giderek etkili bir biçimde konut fonksiyonunu

kemirdiği, ezdiği görülmektedir.

Beşiktaş’ta kentsel gelişme değişimi olgusu genel olarak kentsel

gelişmeden çok,

iş merkezi / ticaret / turizm

eğitim / kültür / spor

gibi fonksiyonlara ve bu fonksiyonlar için potansiyeli olan

kesimlere yoğunlaşmaktadır.

Kentsel değişim olgusu, yeni gelişmeden çok;

mevcut kentsel yapıda fonksiyonel / yapısal dönüşüm

genel yapılaşma yoğunluğu artışı, yükselme olarak ortaya

çıkmaktadır (Beşiktaş Belediyesi Stratejik Planı, 2006).

Bu doğrultuda; Beşiktaş ilçesine has “oturmuş” ve “bitmiş” konut alanları içerisinde gelişme baskısının;

Sit alanlarına yapacağı etkinin yönlendirilmesi, önlenmesi


Sayfa 31

Sıradan ömrünü tamamlanmış yapılarda ve gecekondu alanlarında dönüşüm/ özel/ kamu/ proje alanları kapsamında değerlendirilmesi

Stratejik konuma sahip alanlarda (konuttan iş merkezine dönüşüm ve yükselme/yoğunlaşma baskısının) yumuşak karşılanarak yönlendirilmesi ve hazmedilmesi

İş alanlarında ve konut alanlarında gece-gündüz canlılığı arttırabilmek amacıyla;

Ticaret gelişmesi baskısının perakende ticaret

fonksiyonuna yönlendirilmesi,

Mix kullanımların geliştirilmesi

iş alanlarının kamuya açık dinlenme / eğlence / alışveriş mekanları ile bütünleştirilerek odaklar yaratılması,

önerilmektedir.

Ayrıca,

Büyükdere Caddesi boyunca yoğunlaşan gelişme baskısının bu kesimde sınırlanması

Levent meydanları çevresine, Aytar girişine, Karayolları alanına yönlendirilmesi;

Levent meydanları ve çevrelerinin, mevcut perakende ticaret canlılığını öldürmeksizin, var olan / gelişen aşırı yükselme / yoğunlaşma (merkezi iş alanı) baskısının yönlendirileceği bir alan olarak (özel proje / dönüşüm kapsamında) değerlendirilmesi

temel ilke ve varsayımlar olarak benimsenmiştir.

Ayrıca raporda, bütünlüklü, entegre ve ağ biçiminde oluşturulmuş, toplu taşıma öncelikli ulaşım sistemleri önerilmiştir. Beşiktaş gibi yoğun gelişmiş, alt yapı / ulaşım olanakları sınırlı bir yörede ulaşım yönünden toplu taşıma / bisiklet / yaya / engelli, v.b. “uygar” sistemlerin özellikle vurgulanması gerektiğinden söz edilmiştir.

Bu bağlamda Stratejik Plan Ön Raporu’nda aşağıdaki öneriler belirtilmiştir;

Beşiktaş dışı erişim ve alt yapı sistemi açısından, mevcut sistem, marjinal bazı düzenlemelerle stratejik planlama dönem boyunca genelde etkili ve yeterli olabilecektir. Ancak, Dolmabahçe – Beşiktaş ve özellikle Barbaros Bulvarı bağlantı sisteminin Beşiktaş Meydanını, kırılgan dokusunu ve Beşiktaş / deniz bağlantısını kesmesini

önlemek açısından: Dolmabahçe – Ihlamur - Balmumcu

arasına bir “Bypass” tüneli yapılması önem taşımaktadır.


Sayfa 32

Yine metropolitan alanla bağlantı alt yapı düzeni açısından Eminönü – Kabataş hattının ivedilikle Levent’e uzatılması gereklidir.

Beşiktaş içi ulaşım düzeni açısından:

Beşiktaş Meydanının denizle / deniz ulaşımı ile bütünleştirilmesi;

Bu çevrede, zorunlu servis dışında araç trafiğinin sınırlandırılması,

Beşiktaş – Boğaz kıyısı boyunca araç trafiğini sınırlarken deniz yolu ulaşımının ve yaya bisiklet ulaşımının güçlendirilmesi;

Barbaros Bulvarı ve Büyükdere Caddesi boyunca yaya

ağırlıklı düzenlemelerle prestij mekanları oluşturulması;

Büyükdere Caddesi boyunca gelişen yüksek / yoğun yapılaşmanın zorunlu kıldığı ulaşım düzenlemesinin Levent’in iç kesimlerini olumsuz etkilemesini engelliyecek trafik yönetim düzeni yapılması (paralel sokakta kesin park yasağı, tek yön trafik düzenlemesi, v.b.);

Levent yöresi ve Boğaz yamaçlarında oluşmuş olan “organik” ulaşım düzeninin radikal değişimlere uğratılmaksızın, marjinal düzenlemelerle ve trafik

yönetim önlemleri ile “Rasyonel” bir ulaşım düzeni içinde bütünleştirilmesi.(tek yön uygulama, park yasağı, ”loop” düzenlemeleri, v.b.);

Boğaz kıyısı yerleşmeleri boyunca deniz / tramvay / sınırlı otomobil / bisiklet / yaya ulaşım düzeninin, bu yerleşmelerin uygun kesimlerinde oluşturulacak odak meydan mekanlarında bütünleştirilmesi;

Bu meydanlara açılacak birer kısa tünel / funikular sistemle kıyı kesimlerin iç kesimlerle, yoğun ticaret iş merkezleri ile bütünleşmesinin sağlanması.(Bebek / Ulus / Levent bağlantısı; Arnavutköy veya Ortaköy / Balmumcu bağlantısı gibi.);

Beşiktaş İlçesi kentsel gelişimini ve yapılanmasını büyük oranda tamamlamış bir bölge olduğundan görsel yapısının geliştirilmesi önem taşımaktadır. Bu doğrultuda kentsel dönüşüm ve yenileme uygulamalarını belirleyecek iki konu üzerinde durulmaktadır:

1 - Değişim / dönüşüm ancak mevcut yapılaşma koşulları düzeyinde ve genelde “kozmetik” ağırlıklı olmak durumundadır (ki bu uygulamalar da çok önemlidir).


Sayfa 33

2 - Kentsel gelişim / dönüşüme getirilen sıkı kısıtlamalar zaman içinde gelişme baskısı ve kentli tepkisi ile olumsuz gelişmelere yol açabilir, hatta haksız / yasadışı uygulamalar özendirebilir. (Özellikle iş merkezi yüksek yoğunluklu gelişmeler ve fonksiyon değişimleri açısından.)

2- METROPOLİTAN ÇEVRE DÜZENİ PLANI

Analiz çalışmaları kapsamında Beşiktaş Stratejik Planından sonra ikinci olarak Metropolitan Çevre Düzeni Planında Beşiktaş ilçesini içine alan stratejik kararlar incelenmiştir.

2.1 Genel Makroform Kararları

İstanbul Çevre Düzeni Planı kapsamında;

“Makroformun, Merkezi İş Alanı’ndan (MİA) sıçramalı odaklarla

doğu ve batı eksenlerinde doğrusal bir mekansal düzenlemeye ve

büyümeye imkan verecek nitelikte olması hedeflenmektedir.

Bu anlamda makroformun belirlenmesindeki öncelikler, kuzeye

eğilim gösteren kent gelişimini sürdürülebilirlik ilkeleri

çerçevesinde önlemek, mevcut MİA üzerindeki baskıyı ve boğaz

geçişlerindeki trafik yükünü hafifletmek ve çok merkezli bir

yapının oluşmasını sağlamaktır. Keza kuzeye karşı yönelim

ormanlara, su kaynaklarına ve boğaza karşı önemli bir tehdit

oluşturmaktadır” denmektedir.

2.2 Mekansal Yapı Politikaları

1/100.000 planın mekansal yapı politikalarına bakıldığında en

önemli politika olarak nitelenen konu; “MİA ve çevresinin

dönüşümü” olarak adlandırılmıştır. Bu rapora göre;

“…MİA insan çekme ve şehrin gelişimini yönlendirme özelliğiyle,

alan büyüklüğüne oranla çok daha önemli ve etkili bir kent

parçasıdır. Dolayısıyla sürdürülebilirlik ilkesinin sağlanmasında

MİA’nin yöneliminin belirlenmesi önemli bir rol oynamaktadır.

Mevcutta Tarihi Yarımada’dan başlamak üzere, Büyükdere aksı

boyunca Maslak’a kadar uzanan ve üst düzey hizmetlerin

yoğunlaşma yüksek tek merkezli çekim noktası olarak gelişen

MİA, kentin doğal alanlarını tehdit eden kuzey gelişiminin

temelini oluşturduğu gibi, iki kıta arası kentsel trafiğin

yoğunluğunu arttırmaktadır.

MİA’nın Maslak aksından kuzeye doğru ilerlemesi

sürdürülebilirlik ilkesi ile ters düşmektedir. Bu çerçevede, bu


Sayfa 34

merkezin rahatlatılması, merkezi kentsel dokulardaki

fonksiyonların yer seçim sürecinin yeniden tanımlanması ve köprü

geçişlerinin azaltılması politikası benimsenmektedir. Bu nedenle

Maslak aksında daha fazla gelişmeye izin verilmemesi ve mevcut

yüksek yoğunluklu yapının rehabilite edilmesi öngörülmektedir.

Planda MİA gelişimi ve bağlantılı yol ağı, tarihi merkezden daha

batıya, coğrafi merkeze ve yoğunluk merkezine doğru

çekilmektedir. Bu karar ormanların korunması yönünde temel bir

araç olduğu gibi, MİA’nın rahatlatılması, Tarihi Yarımada ile

Boğaziçi üzerindeki baskının azaltılması ve tarihi dokunun

korunması hedefini de desteklemektedir.”

2.3 Ticaret ve Hizmetler

Yine bu rapora göre Ticaret ve Hizmetler alanında Beşiktaş’a

bakıldığında İstanbul Merkezi İş Alanı ilçeleri olarak, Şişli,

Beşiktaş ve Fatih ilçeleri iş hizmeti firmalarının en çok

taşındıkları ve yerleştikleri ilçeler konumundadırlar.

“İstanbul’da firmaların %13’ü taşınmayı düşünmekte olup,

Eminönü, Şişli, Beşiktaş, Beyoğlu, Kadıköy ve Fatih semtlerinde

yerleşmiş bulunan firmalar, büyük oranda aynı ilçe içinde başka

yere taşınmak eğilimindedirler. Firmaların yer değiştirme

eğilimleri, MİA’nın yoğunluğunun yakın gelecekte

hafiflemeyeceğini göstermektedir. Ancak altyapı yatırımlarıyla

desteklenecek yeni merkezler büyüme hızını azaltacaktır.”

2.4 Kültür Endüstrileri ve Yer Seçim Kriterleri

1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında Beşiktaş’ı ilgilendiren

kararlar içerisinde yer alan başka bir konu ise Kültür

Endüstrileri ve bunların yer seçim kriterleridir.

Kültür üçgeni, Eminönü, Beyoğlu, Beşiktaş, Şişli ve Kadıköy ilçelerini kapsayan, İstanbul’da gelişme potansiyeli yüksek olan kültür endüstrilerinin çeşitli alt sektörlerinin yer aldığı alandır.

Planda bu konuya şu şekilde yer verilmiştir:

“İstanbul’un planlama sürecinde kültür endüstrileri için mekansal

açıdan tartışılması gereken konuların başında, İstanbul’da yığılma

odaklı bir sektörel gelişim stratejisinin benimsenip

benimsenmeyeceği gelmektedir. Kültür odakları yaratarak kültür


Sayfa 35

endüstrilerini geliştirmek ve yerel kalkınma sürecini kültür

üzerinden kurgulamak, başta Avrupa olmak üzere Dünya’daki pek

çok kentin benimsediği stratejiler arasında yer almaktadır.

Aşağıda İstanbul’un benzer bir stratejiyi benimsemesi halinde

göz önünde bulundurulması gereken bir dizi mekansal ipucu

sunulmaktadır.

İlk ipucu İstanbul’da kendiliğinden oluşan “kültür üçgenine”

ilişkindir. Kültür üçgeni, metropolün çekirdeğindeki Eminönü,

Beyoğlu, Beşiktaş, Şişli ve Kadıköy ilçelerini kapsayan geniş bir

alanı ifade etmektedir. İstanbul Metropoliten Alanı’nın

merkezinde bulunan kültür üçgeni, kültür endüstrilerinin gelişimi

açısından yığılma odaklı bir mekansal strateji için hazır bir

altyapı sunmaktadır.

İstanbul Kültür Üçgeni


Sayfa 36

Dolayısıyla bu kültür üçgeninin yaratıcı ortamı besleyen özgün

yapısının korunması ve kapasitesinin arttırılması gerekmektedir.

Bu amaçla alt ölçekli plan çalışmaları;

-kültür üçgeninde daha fazla buluşma mekanının

yaratılmasına

-aktivite çeşitliğinin desteklenmesine

-mevcuttaki özgün yapı stokunun ve sanayi arkeolojisinin

korunarak kültürel fonksiyonlar ve kültür endüstrilerinin

kullanımına yönelik olarak yeniden işlevlendirilmesine

- kültür eksenli canlandırma, yenileme ve dönüşüm

projelerinin geliştirilmesine

olanak sağlanmalıdır.

Diğer taraftan, kültür üçgeninde yapılacak herhangi bir uygulama

sonucunda artabilecek arazi fiyatları; bu alanda yeni firmaların

yer seçmesini güçleştirirken; mevcut firmaların da bu üçgen

dışına kaçmalarına sebep olabilecektir. Bu nedenle sektörde yer

alan firmaları bu yönde destekleyecek önlemler (kira yardımı,

kredilendirme politikası..vb) göz önüne alınmalıdır.

2.5 Turizm

Turizm açısından bu planın öngörüleri içinde ise:

“İstanbul’da turizm yatırımlarının tarihi doku ile kolaylıkla

bütünleşebilen ve hatta bu yapı stoğunun değerlendirilmesi

açısından da önemli fırsatlar sunan küçük ölçekli, nitelikli

tesislerin kapasitesini arttıracak biçimde yönlendirilmesine

ihtiyaç vardır. Kimlikli çevrelerde ve yapılarda konaklama ve

kentin ‘özgün kimliğini’ yakından tanıma ve tatma olanağı

sağlaması açısından bu tür tesislerin özellikle kültür turizmi

açısından sağlayacağı avantajlar göz önünde bulundurulmalıdır. Bu

bakımdan halen 4-5 yıldızlı büyük ve yeni tesislerin yoğunlaştığı

başta Beyoğlu olmak üzere, Beşiktaş ve Şişli ilçeleri önemli bir

kapasiteye sahiptir. Benzer biçimde halen küçük otellerin yığılma

gösterdiği alan olmakla birlikte Tarihi Yarımada da bu açıdan

değerlendirilebilecek önemli bir yapı stoğu bulunmaktadır.”

denmektedir.


Sayfa 37

2.6 Planlama Bölge ve Altbölgeleri

İstanbul’da istihdamın mekansal dağılımda yer alan özelliklerini ortaya koymak üzere doğu-batı aksında birbirleriyle benzer

özellik gösteren 10 farklı bölge oluşturulmuştur.

2.6.1 6. Bölge: Eminönü, Fatih, Beşiktaş, Şişli ve Kağıthane İlçeleri, (p76)

Planda, Beşiktaş ilçesini de içine alan 6.bölge İstanbul’un Merkezi İş Alanı ve Kültür Alanı olarak değerlendirilmektedir.

Henüz onaylanmamasına rağmen Çevre Düzeni Planı raporunda Beşiktaş ilçesi için aşağıdaki planlama kararları üretilmiştir.

İstanbul’un; Eminönü, Karaköy ve Beyoğlu’ndan başlayan; Boğaziçi Köprüleri inşası sonrasında Beşiktaş üzerinden Boğaz’ın kuzeyine Zincirlikuyu, Maslak ve Ayazağa’ya uzanan tek merkezli yapısı en temel yapısal sorunudur.(p50)

Mevcutta Tarihi Yarımada’dan başlamak üzere, Büyükdere aksı boyunca Maslak’a kadar uzanan ve üst düzey hizmetlerin yoğunlaşma eğilimi yüksek tek merkezli çekim noktası olarak gelişen MİA, kentin doğal alanlarını tehdit eden kuzey gelişiminin temelini oluşturduğu gibi, iki kıta arası kentsel trafiğin yoğunluğunu arttırmaktadır. (p60)

Yapılaşma ile ilgili diğer bir önemli nokta da, Büyükdere Caddesi boyunca yapılan yüksek binalar ve gökdelenlerdir. Bu yapılar, İstanbul’da hakim olan kuzey-doğu (poyraz) ve güney-batı hava akımlarını keserek, şehir üzerinde kirletici konsantrasyonlarının çökelmesine ve birikmesine neden olabilmektedir. (p 98)


Sayfa 38

İstanbul’daki hızlı merkez gelişiminin altyapı, ulaşım ve sürdürülebilirlik açılarından yaratacağı tehditler göz

önüne alındığında, mevcut Merkezi İş Alanı’nın gelişiminin durdurulmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Uluslar arası rekabet düzeyi yüksek hizmetlerin yer seçim tercihi olan nitelikli ofis yerleşkeleri ihtiyacı, mevcut MİA’da yeterince karşılanamamakta olup; karşılanmak istenmesi halinde ise, telafisi güç yeni sorunları da beraberinde getirmektedir. Ayazağa Büyükdere’de olduğu gibi; parsel ölçeğinde, düzensiz ve parçalı mülkiyet dokusu üzerinde gelişen yüksek yapıların çoğalması, bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Yapı ölçeğinde nitelikli olan bu yapıların çevresine mekânsal katkılarının kısıtlı olması, kamusal alanlar üretememesi, erişebilirliğinin düşük olması, mevcut kentsel altyapıları zorlaması, çevresinde yoğunluk arttırması ve ulaşım yükleri getirmesi, yaşanılan ve tekrarından kaçınılması gereken olumsuz gelişmelerdir. (p 558)

Merkezi İş Alanı’nın (MİA) kuzeye doğru gelişimi, şayet plandaki gibi batıya Kağıthane ve Topkapı-Bayrampaşa bölgesine yönlendirilmez ve planda önerilen Merkezi İş Alanı alt merkezler ile desteklenmez ise; su havzaları,

orman alanları, sit alanları ve Boğaziçi sürdürülebilirlik açısından ciddi tehlike altında kalacaktır. (P 587)

İstanbul’un sürdürülebilirliği açısından büyük tehdit oluşturan üçüncü köprünün yapılması halinde beklenen etkiler;

Planlananın aksine MİA’nın ve konut alanlarının kuzeye gelişimini tetikler.

Havzalar, orman alanları, sit alanları ve Boğaziçi bölgesinin rant baskısı altında kalmasına neden olur. (P 587).

2.6.2 Merkez Planlama Altbölgesi (MIA)

Merkez (MİA) Planlama Altbölgesi; Beşiktaş, Beyoğlu, Şişli, Sarıyer, Eminönü, Fatih, Zeytinburnu, Bayrampaşa ve Eyüp İlçeleri,(p12)


Sayfa 39

Beşiktaş’ın da içinde olduğu Merkez Planlama Altbölgesin için geliştirilen vizyona göre; “Sürdürülebilirlik ilksine dayalı olarak mevcut ve geliştirilmesi planlanan MIA arasındaki köprüyü fiziksel ve ekonomik dönüşüm ile kuran, dinamik ve rekabetçi bir merkezi iş alanının yaratılması” hedeflenmektedir.

Mevcut MİA-Beyoğlu- Maslak Hattı:

Mevcut MİA’nın Beyoğlu’ndan başlayarak Büyükdere Aksı boyunca Zincirlikuyu’ya kadar uzanan kısmı ile Zincirlikuyu-

Maslak Hattı nitelik olarak ayrılmaktadır.

Zincirlikuyu-Maslak Hattı İstanbul’daki hızlı merkez gelişiminin altyapı, ulaşım ve sürdürülebilirlik açılarından yaratacağı tehditler göz önüne alındığında,

Zincirlikuyu –Maslak aksındaki Merkezi İş Alanı’nın gelişiminin durdurulmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Üst düzey işlevlerin yoğunlaştığı bu bölgenin kendiliğinden gelişmelere terk edilmesi yerine gelişiminin yönlendirilmesi ve kontrol edilebilmesi gereklidir.


Sayfa 40

Mevcut MİA – Beyoğlu – Maslak Hattı

Merkez Altbölgesi’nde görülen sorunların küme bazında çözümlenmesi amacıyla altbölge içinde 5 adet küme belirlenmiştir. Bu kümeler;

1. Mevcut Merkezi İş Alanı Kümesi,

2. Gelişme Merkezi İş Alanı Kümesi,

3. Gaziosmanpaşa Kümesi,

4. Tarihi Yarımada Kümesi,

5. Boğaziçi Kümesi’dir.

Merkez Altbölgesinde Oluşturulan Kümeler


Sayfa 41

MİA GENİŞLEME VE MİA ÇEVRESİNİ YENİLEMEYE YÖNELİK ÖZEL PLANLAMA ALANI

Bayrampaşa, Beyoğlu, Şişli, Eyüp ve Gaziosmanpaşa İlçeleri’ni kapsamaktadır. Söz konusu alan; 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı’nın ana kararlarından olan MİA’nın batıya doğru genişletilmesi ve kuzeye gelişimin engellenmesi bakımından da son derece önemli bir bölgedir.

Aşırı yük altında olan Fatih, Bayrampaşa, Beyoğlu, Kadıköy, Beşiktaş, Kağıthane, Eminönü, Zeytinburnu, Üsküdar ve Bakırköy gibi ilçelerde nüfus yoğunluğunun düşürülmesi (p 24)

Merkez alt bölgesinde yoğunlukların ve nüfusun sabit tutulmasının öngörülmesinin yanı sıra aşırı nüfus baskısı altında

olan Fatih, Bayrampaşa, Beyoğlu, Kadıköy, Beşiktaş, Kağıthane, Eminönü, Zeytinburnu, Üsküdar ve Bakırköy gibi ilçelerde mer’i plan yoğunluğunun düşürülmesi, (p38)

Kültür üçgeninde gelişimi desteklemek ve kapasitesini arttırmak amacı ile; mevcut aktivite çeşitliliğinin desteklenmesi, donatılarla kentsel yaşam kapasitesinin arttırılması, özgün yapısı korunarak kültür endüstrilerinin kullanımına yönelik yeniden

işlevlendirilmesi, kültür eksenli dönüşüm projelerinin geliştirilmesi, (p 123)

İstanbul’daki hızlı merkez gelişiminin altyapı, ulaşım ve sürdürülebilirlik açılarından yaratacağı tehditler göz önüne alındığında, mevcut Merkezi İş Alanı’nın kuzeye gelişiminin durdurulmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, Büyükdere Caddesi MİA Batıya Kaydırma Alanı Özel Proje Alanı olarak tanımlanmıştır. (p 232)

Tarihi doğal sit alanı olan Beşiktaş İlçesi’nin eşsiz doğal, tarihi ve kültürel mirasa sahip olması nedeniyle, ilgili kurul kararları ve koruma planları doğrultusunda bu mirasın sürdürülebilirlik çerçevesinde korunması, geliştirilerek tanıtımının yapılması ve dünyaca önemli turizm alanları arasına girmesi sağlanacaktır. (p 256)

İstanbul’un Merkezi İş Alanı (MİA) olarak tanımlanan alan:


Sayfa 42

metropolitan bölge ve uluslararası boyutlarda yönetim, kontrol, koordinasyon fonksiyonları ile finans kuruluşları, özelleşmiş, ihtisaslaşmış hizmet ve ticaret fonksiyonlarının yer alacağı alandır.

Altbölge’nin DİE verilerinden %20 artışla hesaplanan 2006 yılı nüfusu 3.597.162 kişi, 2023 yılı için hedeflenen nüfusu ise yaklaşık 3.000.000 kişidir. (p 543)

Plansız/planlı” bir “prestij” merkezi olarak gelişen Büyükdere-

Maslak MİA içinde kabul edilmekle birlikte çok farklı nitelikleri dikkate alınmaktadır. Üst düzey işlevlerin yoğunlaştığı bu bölge spontane gelişmelere terk edilmesi yerine yönlendirilmesi ve gelişiminin kontrol edilebilmesi amacıyla rehabilitasyon gerekli merkez olarak tanımlanmıştır. (p77)

Büyükdere-Maslak aksı rehabilite edilerek kontrollü dönüşüm ve gelişimi sağlanacaktır.

İstanbul’un gelişim stratejileri tanımlanırken, ekolojik sürdürülebilirlik çerçevesinde MİA’nın kuzeye gelişiminin engellenerek, bu yöndeki mevcut gelişmesinin rehabilite edilmesi

ve MİA gelişiminin, bu gelişime bağlı yol ağı ile birlikte kontrollü bir şekilde yönlendirilmesi amaçlanmaktadır. (p 80)

MİA’nın yükünün hafifletilmesi ve Levent-Maslak Aksı’nın kuzeye doğru olan gelişiminin batıya yönlendirilmesi amacı ile Büyükdere-

Levent MİA koridorunun etki alanındaki Kağıthane’de yapılacak

kentsel tasarım projeleri ile; Kağıthane’de merkez gelişimi desteklenerek, fiziksel yapıda gelişim sağlanarak, gerekli teknik ve sosyal altyapıya sahip hizmet ve ticaret alanları oluşturulmalıdır. (p 173)

Bu nedenle; Plan’ın ana kararlarından biri olan, merkezin kuzeye gelişiminin engellenmesi ve bu alanın gelişmesinin kısıtlanması kararı doğrultusunda ‘özel proje alanı’ olarak belirlenen alanın, rehabilite edilerek gelişiminin kısıtlanması ve batıya yönlendirilmesi amacıyla alana ilişkin kentsel tasarım ve yarışma projeleri hazırlanması önerilmektedir.

Proje Alanı’nda merkezi iş alanları ve çalışma mekanları ile uyumlu bağlantıları olan konaklama, alış-veriş, dinlence ve eğlence alanlarının yaratılarak ve ulaşım sorunlarına çözüm getirilerek, bölgenin rehabilite edilmesi amaçlanmaktadır. Hazırlanacak olan projelerden beklenen; Maslak ve Büyükdere Caddesi’nin kuzeye doğu gelişimini sabit tutan ve batıda Kağıthane sanayi alanına yönlendiren, çekim noktalarının yaratılmasıdır. (p 178)

Zincirlikuyu-Maslak Hattı İstanbul’daki hızlı merkez gelişiminin altyapı, ulaşım ve sürdürülebilirlik açılarından yaratacağı tehditler gözönüne alındığında, Zincirlikuyu–Maslak aksındaki Merkezi İş Alanı’nın gelişiminin durdurulmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Üst düzey işlevlerin yoğunlaştığı bu bölgenin kendiliğinden gelişmelere terk edilmesi yerine gelişiminin yönlendirilmesi ve kontrol edilebilmesi gereklidir.


Sayfa 43

Bu nedenlerle, Maslak aksında daha fazla gelişmeye izin verilmemekte ve merkezin mevcut yüksek yoğunluklu yapısının rehabilite edilerek, gelişiminin kısıtlanması öngörülmektedir. Ayrıca, alanda yapılacak kentsel tasarım projelerinde alanın “rehabilite edilmesi gereken üst düzey hizmet merkezi” niteliği göz önüne alınmalıdır. (p 232)

BOĞAZİÇİ KÜMESİ

İstanbul Boğazı’nın Avrupa Yakası’nda bulunan Boğaziçi Kümesi, Beşiktaş ve Sarıyer İlçeleri’nin bir kısmını kapsamaktadır. Boğaziçi kıyı ve sahil şeridi, Öngörünüm, Geri görünüm ve Etkilenme Bölgeleri’nden oluşan alanın 2000 DİE verilerine göre belirlenen nüfusu 352.349 kişi olan Boğaziçi Kümesi’nin plan sonrası hedeflenen nüfusu 312.046 kişidir.

Öngörünüm Bölgesi için plan kararı getirilmemiş Geri Görünüm Bölgesi planlanmıştır.

Boğaziçi bölgesinin tarihi, kültürel, doğal dokusunu koruma ve kullanma dengesinin sağlanarak, tarihi ve kültürel değerlere sahip, ancak tahrip olmuş konut ve yapı stokunun korunarak yenilenmesi, Tarihi doğal sit alanı olan Beşiktaş İlçesi’nin eşsiz doğal, tarihi ve kültürel mirasa sahip olması nedeniyle, ilgili kurul kararları ve koruma planları doğrultusunda bu mirasın sürdürülebilirlik çerçevesinde korunması, geliştirilerek

tanıtımının yapılması ve dünyaca önemli turizm alanları arasına girmesinin sağlanması, Birinci derece doğal sit alanlarında ise kentsel yeşil alan olarak belirlenecek ekolojik koridorların oluşturulmasıdır. (p 622)

Boğaziçi bölgesinde bulunan plansız yapılaşmaların ve uygulamaların derhal ıslah edilmesi, Sarıyer ve Beşiktaş İlçeleri’nde bulunan gecekondu alanlarının ve kaçak yapılaşmaların tespit edilerek, bu alanların onaylı planları doğrultusunda konut yenileme alanı olarak belirlenmesi,

Tarihi önem taşıyan yapılar restore edilerek çevresi iyileştirilmelidir. Beşiktaş İlçesi’nde belirlenen turizm ve kültür

amaçlı kullanım alanları düşünülerek; karayolu ulaşım ağı, demiryolu ve deniz yolu ile desteklenecek şekilde planlanmıştır.

Beşiktaş’ta bulunan jeolojik sakıncalı alan çevresindeki düşük yoğunluklu donatı alanları; spor alanları ile birleştirilerek, yeşil hizmet donatı koridoru olarak planlanmıştır.

Beşiktaş ilçesinde bulunan Karanfilköy bölgesi konut yenileme alanı olarak belirlenmiştir.

Bu kapsamda, 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı’nda ifade edilen Boğaziçi Kümesi; 18.06.1993 tarihli ve 1/5.000 ölçekli Beşiktaş Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Koruma Amaçlı Nazım İmar


Sayfa 44

Planı ile 25.06.1999 tarihli Sarıyer Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı’nın önerdiği kararların üst ölçekli plana aktarılmış halidir. (P 622-624)

Büyükdere Aksı’nı ve Zeytinburnu Topkapı (Maltepe) Sanayi Bölgesini bağlayan Bulvar bağlantısının ilk segment olan Büyükdere Aksı-Kağıthane ile ikinci segment olan Kağıthane-

Silahtarağa bağlantıları kurulacaktır.

Beşiktaş’tan başlayarak Kağıthane, Bayrampaşa ve Maltepe’den geçip, Kazlıçeşme’de Marmaray ile entegre olan ve yine bu noktada önerilen yeni liman ile bütünleşen, Tarihi Yarımada’yı kuşaklayan yeni MİA ringi önerilmektedir.


Beşiktaş İlçesi planlama açısından E-5’in kuzeyi ve E-5’in güneyi olmak üzere iki bölgede incelenebilir:

E-5 kuzeyinde kalan alanın 3 ayrı bölgeden oluşmaktadır. Bunlar;

1 - Boğaziçi Ön Görünüm Bölgesi: Her türlü imar yetkisi Boğaziçi İmar Müdürlüğü’ne aittir.

2 - Beşiktaş Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgesi:

18.6.1993 tarihinde 1/5000 Levent Nazım İmar Planı, 10.12.1993 tarihinde Levent Uygulama İmar Planı onaylanmıştır. Levent Planı Dışındaki alanların büyük bir kısmı mevzi imar planlarıyla gelişmiştir.

3 - Silüet Alanı:

Silüet Alanı Beşiktaş ve Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgesi içinde kalıp silüet planlamasına konu olmaktadır.


Sayfa 45

Şekil ; Beşiktaş İlçesi planlama bölgeleri

E-5 güneyinde kalan alanda ise iki çeşit uygulama söz konusudur:

1 - Dikilitaş-Balmumcu- Ortaköy İmar Planı: 22.7.2002

itibari ile Nazım İmar Planı, 29.1.2004 tarihi ile Uygulama İmar Planı tamamlanmış planlar 3 ay sonra iptal edilmiş ve revizyona girmiştir. 16.7.2005 tarihi itibari ile Revizyon Nazım İmar Planı onaylanmış, 9.8.2007 itibari ile de Uygulama İmar Planı onaylanmıştır.

2 - Beşiktaş Kentsel, Tarihi ve Doğal Sit Alanları (8 Sit

Bölgesi) : Bu alanda yer alan sit bölgelerinde Koruma Amaçlı Nazım İmar Planları yapım aşamasında olup, alanlar hali hazırda geçici yapılaşma koşullarına tabiidir. Bu Sit Alanları ;

Ihlamur Kasrı ve Çevresi Doğal ve Tarihi Sit Alanı

Yıldız Parkı Tarihi ve Doğal Sit Alanı

Ortaköy Camii ve Çevresi Kentsel Sit Alanı

Abbasağa Parkı Doğal Sit Alanı

Beşiktaş Köyiçi Kentsel Sit Alanı

Feriye Sarayları Kentsel Sit Alanı

Dolmabahçe Sarayı Saat Kulesi ve Bezmi Alem Valide

Sultan Camiinin Koruma Alanı

Ihlamur Kasrı Koruma Alanı


Sayfa 46

Şekil: Beşiktaş Kentsel, Tarihi ve Doğal Sit Alanları

Beşiktaş Plan Süreci

Yukarıda Beşiktaş’taki güncel planlar iki ana başlık halinde

belirtilmiştir. Ancak Beşiktaş yıllarca plansız bir alan olarak

kalmış, geleneksel planlama sürecinde yaşanan sorunlara maruz

kalmış, planlama girişimleri sürekli olarak devam etmekle birlikte

çoğu iptalle son bulmuştur. Bu kısımda Beşiktaş’ın yaşadığı plan

sürecine ve sınırları dahilinde yer alan planlara İmar Planları ve

Koruma İmar Planı başlıkları altında incelenecektir.

1 - İMAR PLANLARI

17.2.1954 Beyoğlu Nazım Planı

1954 Beyoğlu Nazım Planının alanı Sütlüce’den Rumelihisarı’na

kadar olan alan ile Levent mahallesi ve Mecidiyeköy’den

oluşmakta olup, 3400 ha.lık bir alanı kapsamaktadır. Böylece

kuzey-batıdan başlamak üzere Kağıthane deresini takip eden

şehir (belediye) sınırı Sütlüce, Halıcıoğlu, Hasköy, Kasımpaşa,

Karaköy, Beşiktaş, Ortaköy, Kuruçeşme, Bebek, buradan da

Etiler mahallesi-Levent mahallesi ve Mecidiyeköy’ün kuzeyinde

bulunan alanlar yine şehir hududuna kadar olmak üzere Beyoğlu

Nazım Planı alanı içindedir. Planda, orta sıkışık ve az sıkışık iskan

alanı, iskan dışı alanlar, umuma tahsis edilmiş alanlar (Yıldız

Parkı, ıhlamur Kasrı ve civarı vb.) olarak belirlenmiştir. Bugün

mevcuttaki birçok yerleşim birimini “İskan dışı alanlar” lejantı ile


Sayfa 47

gösteren plan bu nedenle güncelliğini ve fonksiyonelliğini yitirmiş

bir plandır.

29.7.1980 1/50000 Ölçekli İstanbul Metropoliten Alan

Nazım Planı

Beşiktaş ilçesinin büyük bir kısmı 1/50000 ölçekli, 29.7.1980

onanlı İstanbul Metropoliten Alan Nazım İmar Planında Ana

Merkez olarak geliştirilmesi hedeflenen ‘’Merkezi İş Alanı’’nda

kalmaktadır.

1/5000 ölçekli 18.02.1997 onanlı Balmumcu Nazım İmar

Planı:

Balmumcu bölgesinde Jandarma Bölge Komutanlığı ve Askeri

Lojmanların bulunması nedeniyle; Askeri Alan lejantı planın

önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bestekar Şevki Bey

Mahallesinin mevcut dokusu korunarak 100ki/ha yoğunlukta konut

alanı, Mediko Sitesinin bulunduğu alan da 200ki/ha yoğunlukta

konut alanı olarak planlanmıştır. Barbaros Bulvarı üzerinde 1

emsal yapılanma şartlarında MİA alanları planlanmıştır.

21.08.1998 onanlı Beşiktaş Ortaköy Nazım İmar Planı

Beşiktaş Ortaköy Nazım İmar Planına bakıldığında; planın yoğun

olarak konut bölgelerinden oluştuğu; Beşiktaş merkezinin ticaret

alanı olarak planlandığı, Ortaköy Dereboyu Cad., Spor Cad.,

Nüzhetiye Cad., Ihlamurdere Cad., Barbaros Bulvarı, Emirhan ve

Gönenoğlu Caddelerinden cephe alan parsellere ticaret ve

konut+ticaret yapılanmalarının getirildiği görülmektedir. Turizm

alanları, otel alanları, İş merkezi Alanları, koruma planı alanları

gibi özellik gösteren bazı alanlar bu planda “onanlı plan şartları

geçerli alanlar” olarak belirlenmiştir. Yıldız Parkı, İnönü

Stadyumu ile Hakkı Yeten Stadyumu gibi büyük alanlar, planda;

yeşil alan ve spor alanları olarak planlanmıştır.


Sayfa 48

Harita : 21/8/1998 onanlı Beşiktaş –Ortaköy Nazım İmar Planı

Kaynak: İBB Planlama Müdürlüğü

Genel anlamda mevcut konut yoğunlukları korunmuştur. Parsel

bazında mevzii imar planları ile oluşan irtifa ve yoğunluklar

korunarak lokal konut zonları belirlenmiştir. Ancak parsel

bazında bu planlara yapılan çeşitli itirazlar neticesinde İstanbul

III. İdare Mahkemesinin 19/01/2000 tarih ve 99/105 E.,

2000/19 K. sayılı kararı ile 21/8/1998 onanlı Beşiktaş –Ortaköy

Nazım İmar Planı iptal edilmiştir. Bu planın 1/1000 Uygulama

İmar Planı bulunmamaktadır.

22.07.2002 Beşiktaş Ortaköy Balmumcu Nazım İmar Planı

Beşiktaş Ortaköy Balmumcu Nazım İmar Planına bakıldığında; bölgenin yoğun olarak konut alanı ve Ticaret alanı olarak planlandığı, plan yoğunluklarının mevcut yoğunluklarının altında olduğu görülmüştür. İBB Planlama Müdürlüğünce hazırlanan 1/5000 ölçekli Beşiktaş Ortaköy Balmumcu Nazım İmar Planı; mahkeme kararları ile iptal edilerek plansız kalan Beşiktaş Ortaköy ve Balmumcu Bölgeleri ile sit alanlarını kapsamakta iken 12.05.2002 gün ve 157 nolu Büyükşehir Belediye Meclisi kararı ile tadilen uygun bulunmuş olup; 22.07.2002 tarihinde Büyükşehir Belediye Başkanının “Sit alanı dışındaki kısmı” notu ile onanmıştır. Sit alanlarının içinde kalan kısımları ise 22.08.2002 gün ve 822 sayılı yazıyla III nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma


Sayfa 49

Kuruluna iletilmiştir. Ancak sit alanları ile ilgili kısımları koruma Kurulunca inceleme aşamasında iken İstanbul 3. İdare Mahkemesinde planın iptali ve yürütülmesinin durdurulması talebi ile dava açılmış olup; 17.11.2004 gün ve 2002/1784E. 2004/1877k: sayılı kararı ile planın iptaline karar verilmiş ve

revizyona girmiştir. 16.7.2005 tarihi itibari ile Revizyon Nazım İmar Planı onaylanmış, 9.8.2007 itibari ile de Uygulama İmar Planı onaylanmıştır.

2- BEŞİKTAŞ DOLMABAHÇE ORTAKÖY 1/5000 ÖLÇEKLİ

KORUMA AMAÇLI NAZIM İMAR PLANI

15.09.2004 gün ve 59 nolu Kurul kararı ile; Beşiktaş Ortaköy

Balmumcu Bölgesinde yer alan Sit Alanları ve bu alanların

Etkileme Geçiş Alanlarının belirlenmesi ve Beşiktaş Köyiçi

Kentsel Sit Alanı sınırlarının belirlenmesi ve Dolmabahçe Sarayı

Saat Kulesi ve Bezmi Alem Valide Sultan Camiinin oluşturduğu

anıtsal yapının Koruma Alanının belirlenmesine karar verilmiştir.

26.02.2008 tarihinde yapılan Beşiktaş Dolmabahçe Ortaköy

1/ 5000 Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı bilgilendirme toplantısı

raporuna göre; planın hedefleri ve ilkeleri şu şekilde

özetlenmiştir;

Hedefler:

-Tarihi eserlerin yoğunlaştığı bölgelerin özelliklerinin

vurgulanarak asli fonksiyonları çerçevesinde korunmasının

sağlanması

-Beşiktaş bölgesinin taşıdığı tarihi, kültürel ve mimari öz

değerleri korunarak tarihi ve kültürel kimliği ile

özdeşleşen kayıp anıt eserler ve önemli sivil mimarlık

örneklerinin de tarihi dokuya entegre edilerek günümüze

kazandırılması

-Güncel ve sayısal ortamdaki halihazır harita ve güncel

kadastral bilgilere sahip altlıklarda yine güncel arazi

verilerinden yararlanılarak 1/1000 ölçekli plana ışık

tutacak planın hazırlanması


Sayfa 50

İlke ve kararlar:

-Beşiktaş Ortaköy Balmumcu planlarının dava sonucunda

iptal işleminden oluşan plan boşluğunun giderilmesi, sit

alanı ilan edilen bölgelerinin koruma planlarının yapılması

ve planlama alanının gelişme potansiyelinin disipline

edilmesi

-Kadastral bilgiler, mülkiyet ve arazi verilerinden

yararlanarak, uygulanabilirliği olan kararların üretilmesi

-Planlama alanında jeolojik sakıncalı alanlar gibi bir takım

kısıtlamalar ve yasaklar getirilmesi gereken alanlarda yer

alan fonksiyonlar için optimal çözümün üretilmesi

-Plan bütününde; yapı yoğunlukları ve nüfus konusunda

mevcut oluşumların dikkate alınması ve farklı yoğunluk

değerleri arz eden kesimler arasında dengelemenin

yapılması

-İhtisaslaşmış ve özelleşmiş nitelikteki ticaret alanlarında

eksikliği duyulan otopark alanlarının ayrılması

-Konut alanlarında, iptal edilen planlarda da ayrılmış olan

donatı alanlarının korunması

-Kurum ve kuruluş görüşlerinin ve ileriye yönelik yatırım

programlarının planlama çalışmaları sırasında

değerlendirilmesi

-17 Ağustos 1999 tarihinde Marmara Bölgesinde meydana

gelen deprem nedeniyle, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı

Afet İşleri Genel Müdürlüğünce yayınlanan genelgelerde

belirtilen hususlara uyulması

olarak sıralanmıştır.

Planlama alanı toplam 0 . hektardan oluşmaktadır; Anıtlar Yüksek

Kurulunun farklı tarihlerde ilan ettiği sit alanlarını kapsamaktadır.

Sit Alanı; Sinanpaşa, Cihannüma, Yıldız ve kısmen Mecidiye, Ortaköy,

Türkali, Abbasağa ve Vişnezade olmak üzere toplam mahalleyi

içermektedir.


Sayfa 51

Harita : Beşiktaş Sit Alanı içinde kalan mahalleler

Kaynak: İBB Planlama Müdürlüğü

Beşiktaş Dolmabahçe Ortaköy 1/5000 Ölçekli Koruma Amaçlı

Nazım İmar Planı İstanbul Büyükşehir Belediyesince

hazırlanmakta olup, henüz tamamlanmamıştır.

Beşiktaş’ın İstanbul içinde merkez konumunda olması, MIA içinde yer alması, güney sınırının tamamen Boğaz kıyı şeridinden oluşması, içinde 8 tane doğal, kültürel ve kentsel sit alanı barındırıyor olması ve farklı alanlarda farklı plan süreçlerinin işliyor olması nedeniyle iç içe geçmiş bir planlama sürecinden bahsetmek mümkündür. Sadece kendi iç dinamikleriyle gelişen ve dönüşen bir ilçe olmaması, dış faktörlerin de planlamaya etki etmesi ve büyük bir alanının yıllarca plansız kalması sonucu bir

taraftan dönüşümün plansız gelişmesine yol açarken, mevcut yapının kendini değiştirmesi ise bugüne kadar yapılan küçük plan tadilleriyle, ya da parsel bazında alınan kararlarla meydana gelmiştir. İlçenin büyük bir kesimi Öngörünüm – Gerigörünüm ve Sit Alanı sınırları içerisinde kalmaktadır. Bu da gelişmeyi ve değişimi zorlaştıran, sınırlayan ya da süreci uzatması bakımından olumsuz fakat aynı zamanda da kentin tarihi ve doğal değerlerini koruması açısından olumludur. Üst ölçekli planlarda ise

Beşiktaş’ın sahip olduğu doğal ve kültürel değerlerle ve turizmin

ve kültür aktivitelerinin geliştirilerek devem etmesi, ulaşım bağlantılarının kara ve deniz açısından güçlendirilerek daha kolay erişilebilirliğinin sağlanması, mevcutta kaçak yapılaşmanın ve gecekondu alanlarının “konut yenileme” alanları olarak iyileştirilmesi, MIA içinde kalan Büyükdere-Maslak aksının

rehabilite edilerek kontrollü dönüşüm ve gelişimi sağlanması gibi farklı birçok alanda karar alınmıştır. Hazırlanmakta olan Koruma Planı hedef ve ilkelerinde de Beşiktaş’ın sahip olduğu değerlerle


Sayfa 52

gelişiminin sağlanması amaçlanmıştır. Beşiktaş’ın tamamı için geliştirilen ve bir vizyon sahibi olan tek plan ise Beşiktaş Stratejik Planıdır. Bu planda Beşiktaş sahip olduğu fırsat ve sorunlarla ayrıntılı olarak ele alınmış, ileriye yönelik olarak sorunlu alanların parçacı değil, amaca yönelik bütünlükçü dönüşüm projeleriyle gelişebileceğini ve yenilenebileceğini ortaya koymuştur.

Tüm bu plan sürecine baktığımızda alınan kararlarda ve geliştirilen önerilerde Beşiktaş için tek bir senaryo üretmek oldukça karmaşıktır. Bu anlamda bunun planlanması gereken bir süreç olduğu kabul edilmeli, öncelikle Beşiktaş’ın tamamı için üst ölçekli Mekansal Gelişme Stratejileri hazırlanmalı, daha sonra da bu doğrultuda, öncü, tetikleyici ve vizyon yaratan proje alanları seçilip, kentin sorunlu alanları başta olmak üzere bir öncelik sırasına konarak harekete geçilmelidir.

MEVCUT DURUM

Beşiktaş’ın mevcut durumu alt başlıklar altında ele alınmıştır.

İş merkezi, ticaret, turizm ve eğitim fonksiyonlarının giderek etkili bir biçimde konut fonksiyonunu kemirmektedir.

Beşiktaş’ta yapılaşacak yeni alan olmadığı için kentsel gelişme mevcut alanların iş merkezi, ticaret, turizm, eğitim, kültür ve spor gibi fonksiyonlara ve bu

fonksiyonlar için potansiyeli olan kesimlere doğru yoğunlaşması ya da dönüşmesi şeklinde olmaktadır.

Kentsel Merkez / Ticaret Alanları

Yakın zamanlara kadar Beşiktaş’a hizmet etmek durumunda olan ticaret fonksiyonu son yıllarda metropolitan ölçek kazanmak üzere özellikle Büyükdere Caddesi boyunca yoğunlaşıp yükselmiştir.

Komşu Şişli alanlarının da iş ve ticarete yönelik gelişmesi bir metropolitan iş merkezi fonksiyonunu arttırmaktadır.

Konut Alanları

Beşiktaş’ta konut alanları, Genelde:

Özel niteliği olmayan yoğun apartman bölgeleri Lüks, özel yönetimli siteler

Levent, Ulus eteklerinde “organik” nitelikte gelişmiş üst gelir gurubu villa ve apartman bölgeleri

Gecekondu bölgeleri olarak belirginleşmektedir.

Beşiktaş’ın genel kentsel yapılaşmasını “tamamlamış” niteliği nedeni ile diğer kesimlerdeki yapılaşmaların “kentsel dönüşüm” bağlamında geliştirilmesi, yoğunlaşması hatta yükselmesi söz konusudur.


Sayfa 53

Bölgeler:

Beşiktaş sınırları içinde karakteristik ve iç bütünlüğü ve homojenliği olan bölge tanımına uygun alt bölgeler vardır.

Boğaziçi Kıyıları ve yerleşmeleri; Dolmabahçe Sarayı’ndan Ortaköy’e kadar uzanan kesimde saray ve büyük yapı komplekslerinden oluşan, boğaz yolu boyunca, kıyıya geçişleri engelleyen duvar ve denizle sınırlanmış bölge güçlü bir “Bant Bölge” oluşturmaktadır.

Yine Boğaz kıyısı boyunca, Boğaz’a özgü yapılanma, yalılar ile ve genel dokusu ile karakter kazanmış Ortaköy, Arnavutköy, Bebek alt bölge olarak belirgindir.

Geleneksel Beşiktaş kimliğini taşıyan kesimde kentsel doku Köyiçi yöresinde karakteristik bir alt bölge olarak belirginlik kazanmıştır ve kentsel Sit Alanını oluşturur.

Levent yöresi, bahçeli evlerden oluşan düzeni, homojen yapısı ve sınırlayıcıları ile belirgin bir alt bölgedir ve sit bölgesi olarak tescil edilmiştir

Kıyı ile geri kesimler arasında sıradan apartmanlardan oluşan kentsel doku içinde yer yer duvarlarla çevrili sitelerin oluşturduğu küçük alt bölgeler dışında parklar ve geniş kurumsal alanlar (Askeri Bölgeler, Yıldız

Üniversitesi, Yıldız Parkı v.b.) belirgin alt bölgeler olarak algılanmaktadır.

Son 20 yılda Büyükdere Caddesi ve (kısmen de Barbaros Bulvarı) boyunca yüksek / yoğun yapılaşma olarak ortaya çıkan alt bölge giderek İstanbul imajının temel ögesini oluşturmak durumundadır. ( Merkezi İş Alanı alt bölgesi )

Levent eteklerinde sınırlı gecekondu yerleşme alanları da Beşiktaş imaj yapısının “özel” bir ögesi olarak algılanır. ( Karanfilköy Gecekondu Bölgesi )

Ayrıca, kurul kararı ile yapılaşma koşulları belirlenmiş “öngörünümün / geri görünüm / etkilenme Bölgeleri” de “alt bölgeler” olarak düşünülebilir.

Odaklar

Köyiçi mekanı ve çevresi, Barbaros Meydanı ile birlikte, Beşiktaş’ın karakteristik önemli bir odak mekanıdır. Deniz ve kara ulaşımının, diğer bağlantılarla birlikte kesiştiği bu mekan Beşiktaş’ı simgeleyen bir nitelik taşımaktadır. Ancak Beşiktaş Caddesi ile bölünmüş ve bir kesimi Köy içi çevresinde gelişmiştir. Son dönemde düzenlenen Beşiktaş Meydanı da bu alanın odak olma özelliğini arttırmaktadır.

Akmerkez Alışveriş Merkezi ve çevresi son yıllarda ulaşım açısından zorlanan bir odak mekandır.


Sayfa 54

Levent ve 4. Levent yöreleri de sınırlı mekanlarda oluşmuş belirgin odaklardır. Özellikle 1. Levent kesimi aktivite

çeşitliliği ve yoğunluğu ile gelişerek yapılanma sınırlarını zorlayan bir odak durumunu güçlendirmektedir.

Ortaköy, Arnavutköy, Bebek gibi geleneksel Boğaz yerleşmeleri de sınırlı mekan ve aktivite ölçülerine karşın, geleneksel, karakteristik odaklardır.

Nirengiler

Beşiktaş’ta görsel yapı açısından en önemli öğelerin nirengiler olduğu söylenebilir.

Dolmabahçe Sarayı tüm görkemi ile Beşiktaş’ı simgeleyen İstanbul ölçeğinde bir nirengidir.

Saray çevresinde yer alan İnönü Stadyumu ve Swiss Otel de Saray gölgesinde zayıflayan etkilerine karşın önemli nirengiler olarak bölgeyi ve “Beşiktaş’a Giriş Kapısını” tanımlamaktadır.

Beşiktaş’ta genel görünümün oluşumuna önemli katkı yapan Sabancı, İş Bankası Yapı Kredi Plazaları da etkili nirengilerdir ve Beşiktaş için olduğu kadar İstanbul imajı için önem taşımaktadırlar.

Sinanpaşa Camisi ve Ortaköy Camisi de geleneksel olarak Beşiktaş’ı simgeleyen nirengilerdir.

Conrad Oteli, Beşiktaş Plaza ve Akmerkez de modern imaj katkısı sağlayan nirengiler olarak sayılabilir.

Ayrıca, diğer etkili nirengilerin gölgesinde kalan ve birlikte bulunmaları nedeni ile algılama etkisi daha sınırlı kalan dağınık nirengiler Beşiktaş imaj strüktürünün oluşmasına önemli katkı yapmaktadır. (Örneğin, Belediye, Garanti Plaza, Galatasaray, Yıldız Üniversiteleri v.b.)

Bağlantılar

Beşiktaş’ta “Bağlantı” tanımına uygun nitelikteki elemanlar arasında Boğaz kıyı yolu en güçlüsü görünümündeki kıyı yolu boyunca deniz bağlantısı ile de güç kazanır.

Barbaros Bulvarı’nın da, Beşiktaş’ı bölücü niteliğine karşın, kıyı ile yüksek kesimler arasında önemli bir bağlantı olduğu açıktır.

Nisbetiye, A. Adnan Saygun caddeleri üst kesimlerde önemli bağlantılardır.

Ortabahçe, Köyiçi, Hasfırın, Ihlamurdere, Spor Caddesi, Şair Nedim caddeleri pek güçlü olmamakla birlikte Beşiktaş alt bölgeleri ve odağı ile algılanan belirgin bağlantılardır.

Kıyı kesimlerle yüksek kesimler arasındaki bağlantılar, imaja ilişkin tanımlamadan uzak, marjinal nitelikte bağlantılardır. Örneğin Bebek / Etiler, Ortaköy / Ulus gibi, Ortaköy odağı ile


Sayfa 55

bütünleşen Dereboyu, güçlü bir bağlantı aksı oluşturmakla birlikte Ulus’a yaklaşan kesimde zayıflamaktadır.

Sınırlar

Beşiktaş, metropolitan alan içinde, Fatih köprüsü yaklaşım yolları, Büyükdere Caddesi, kısmen de Demokrasi Parkı ve Boğaz kıyısı ile sınırlanmıştır.

Kıyı boyunca, özellikle Dolmabahçe Ortaköy arasında, yüksek duvar, kamuya açık olmayan kurumsal yapılaşma ile sınır etkisi artmaktadır.

Beşiktaş içinde Boğaziçi köprüsü yaklaşım yolları ve kısmen de kıyıya dik inen derin vadiler ve dik yamaçlar, karşılıklı geçişleri engelleyici sınırlar oluşturmaktadır.

Gerçekte bir bağlantı öğesi olarak belirginleşen Barbaros Bulvarı geçişlerin zorlandığı bir sınır niteliği de taşımaktadır.

SWOT ANALİZİ

Beşiktaş’taki mevcut durumunu görebilmek için öncelikle plan

kararlarına ve plan süreçlerine bakılmış, ardından mevcut durum alt başlıklar altında ortaya konmuştur.

Beşiktaş’ın mevcut durumunu anlamaya yönelik olarak yapılan çalışmalara netlik kazandırmak adına, çalışmanın bu kısmında

stratejik plana altlık oluşturacak SWOT analizi yapılarak, Beşiktaş’ın güçlü yanları, zayıf yanları, fırsatları ve tehdit oluşturan unsurları ortaya konularak, proje ve eylem alanları bu doğrultuda geliştirilecektir.

Mevcut durumu ortaya koymada stratejik planlamanın araçlarından biri olan SWOT analizi yöntemi iç ve dış çevrede meydana gelebilecek değişiklikleri sürekli olarak analiz ederek ortaya çıkabilecek fırsat – tehditleri önceden tahmin edip gerekli önlemelerin alınmasında yardımcı olmaktadır. Bununla birlikte sahip olunan güçlü ve zayıf yönler, fırsatlar ve tehditler ile birlikte değerlendirilerek, gelecek için geliştirilecek en uygun stratejiler belirlenecektir.

Güçlü yönler; bu analiz sonucu ortaya çıkarılan, Beşiktaş’ın sahip olduğu kullanılabilecek potansiyelleri ve yetenekleridir. Güçlü yönlerin farkında olmak, fırsat alanlarını değerlendirmeye yararken, tehditlere yönelik önlem alınmasında kullanılabilecektir.

Zayıf yönler; Beşiktaş’ın imkan ve yeteneklerinin iç ve dış faktörlerle, değişikliklere cevap vermede yetersiz kaldığı ve mevcut durumda iyileştirme değil, mevcut durumun sürekliliği ya da yenilenememesinden doğan sorun yaratan konulardır.

Fırsatlar; Gelecekte olumlu yönde geliştirilebilecek potansiyel alan ve konuları kapsamaktadır.


Sayfa 56

Tehditler ise; Stratejik amaçları gerçekleştirmede engel teşkil edebilecek, sorun yaratabilecek ya da halihazırda sınır teşkil eden alan ya da konulardır.

GÜÇLÜ YÖNLER

Beşiktaş, İstanbul metropolitan alanı içinde “merkezi” bir konumdadır.

Büyükdere caddesi boyunca, Şişli, Kağıthane, Sarıyer’in belirli kesimlerini içine alan yoğun yüksek yapılaşma ile kürsel yatırım talebine cevap verecek nitelikteki yeni “Merkezi İş Alanı” (MIA) nın bir parçasıdır.

Beşiktaş’ın yer yer farklılaşmalar yarataran doğal arazi formu görsel açıdan etkileyicidir.

Jeolojik yapı deprem risklerine karşı yapılaşma açısından İstanbul’un daha güvenilir bir kesimini oluşturmaktadır, kentsel gelişmeye uygunluk açısından sınırlama ortaya koymaz.

Tarihsel gelişimde Beşiktaş sahip olduğu kimliği, tüm iç ve dış etkenlere karşı anıtsal ve sivil mimarlık örnekleriyle bugün de korumaktadır. (Doğal, tarihsel, kentsel sit alanları ve 2000’e yakın eski esere sahiptir.)

Sınırları içerisinde, korunduğu ve yenileştirildiği takdirde sadece mimarisini değil, çevresini de değiştirebilecek potansiyele sahip farklı nitelikteki “sıra evler”e sahiptir.(Köyiçi’nde Akaretler; Ortaköy’de 18 Akarlar; Arnavutköy’de (Küçük Bakkal Sokak Sıra Evleri)

Beşiktaş, eğitim, kültür, spor fonksiyonları açısından metropolitan alan düzeyinde hizmet vermektedir.

Sınırları içerisindeki tarihi park, koru, vadi ve diğer yeşil alanlarla Beşiktaş sakinlerinin ve de İstanbul’un rekreasyonel kullanımlarına açılmış yaklaşık 850.000 m² yeşil alana sahiptir.

Beşiktaş İlçesine ait tarihi eser envanterinin tamamlanmış olması

ZAYIF YÖNLER

İş merkezi, ticaret ve turizm baskısı mevcut alt yapıyı önemli ölçüde zorlamakta, oluşmuş kamu alanlarını kemirmektedir.

Mevcut eğitim, kültür ve spor alanlarının kendi içine kapanık ve izole olmaları kentlilerin bu alanlardan

yararlanmasını azaltmaktadır. (Özellikle Boğaz kıyısı boyunca Boğaz’la olan ilişkiyi sınırlamaları nedeni ile)


Sayfa 57

Kıyı kesimindeki yerleşmeler ile gerideki yüksek kesimler arasında, doğal yapıdan kaynaklanan, erişim kopukluğu vardır.

İçsel ulaşım bağlantılar, genel olarak plansız ve organik düzendedir.

Otoparklar yetersizdir.

Sahip olduğu etkin manzara ve teras noktalarının kamu kullanımından çok özel ya da kamuya pek açık olmayan kurumsal (üniversite, diğer eğitim, iş merkezi v.b.) kullanımlar olarak değerlendirildiği görülmektedir.

Beşiktaş bütünü içinde özel kentsel estetik değeri olan yapı ve mekan bütünlükleri saray kompleksleri dışında yetersizdir.

Kendi başlarına belirli mimarlık değeri olan nirengi işlevi gören iş merkezleri, bulundukları mekanlarda kent ile

bağlantısı kopuk, trafik ya da otopark içinde “izole adalar” durumundadır.

Sınırlı da olsa gecekondu alanları da yakın çevreleri ile, Beşiktaş genel görünümü ile çelişen rahatsız edici görünüşler ortaya koymaktadır.

Mevcut eski konut dokusunun değişen ihtiyaçlara cevap verecek nitelikte olmaması

Beşiktaş’ta birbirinden farklı nitelikte “bölgeler” olmasına rağmen, bu bölgelerin kendi yapısını niteleyecek, odak özelliği kazandıracak yeterli sayı ve nitelikte meydan ve nirengilere sahip değildir.

Bağlantı düzeni açısından Beşiktaş’taki alanların zayıf olduğu hatta bazı noktalarda sınırlar yarattığı görülmektedir. Var olan zayıf bağlantıların ise görsel yapıyı belirleyici odak mekanlarla ilişkilerinin de kopuk ve zayıf kaldığı anlaşılmaktadır. Örneğin Barbaros Bulvarı’nın Levent ve Köyiçi odakları ile bağlantısı belirgin, etkili değildir. Yine bu bağlantı boyunca karşılıklı geçişler zorlanarak sınır etkisine dönüşmektedir. Kıyı ve geri kesimleri arasındaki bağlantı kopuk, bölge içi odak bağlantı ve bütünlüğü zayıftır.

Beşiktaş giriş / geçiş mekanları olarak Nisbetiye caddesi girişi düzensizdir. Sarıyer yönünden Büyükdere hatta Boğaz girişi de belirsiz durumdadır

FIRSATLAR / EĞİLİMLER

Boğaziçi’nde üst kısımlardaki yeşil alan ve deniz öğeleri birleştirildiği takdirde “görsel rekreasyonel kullanım,”


Sayfa 58

8375 metrelik Boğaziçi kıyısı boyunca etkili fiziksel kullanıma dönüşebilmektedir.

Tarihsel gelişim süreci içinde Beşiktaş’a kimlik kazandırmış olan stratejik konumu ve doğal yapı kalitesi bugün de geçerlidir ve bu Beşiktaş’ın geleceğini biçimlendirmede bir fırsat olarak değerlendirilebilir.

Doğal formun ortaya koyduğu yapı Boğaziçi ve Asya’ya uzanan geniş perspektifli manzara noktaları sağlamaktadır.

Özellikle kentsel yapı stokunun artık eskidiği ancak tarihsel miras değeri taşımadığı kesimlerde (örneğin, Beşiktaş Köyiçi, Ortaköy gibi) ya da aşırı eğimli vadi yamaçlarında, yasal yapılaşma kuralları dışında gelişmiş kesimlerde (örneğin, Arnavutköy, Levent gibi) yine doğal yapıdan kaynaklanan fırsatlar gözetilerek kentsel

yapılaşmanın iyileştirilmesi “dönüştürülmesi” fırsatına sahiptir.

8375 metreyi bulan Boğaziçi kıyılarının sağladığı deniz ulaşım potansiyeline sahiptir.

TEHDİTLER

Beşiktaş geneline etki eden iş merkezi, ticaret ve turizm baskısı

Beşiktaş’ın sınırları içinde gelişme alanı olmaması

İlçenin değişimlerden en fazla etkilenen büyük bir bölümünün yıllarca plansız kalmış olması

Eskiyen konut dokusunun olası bir depreme hazırlıksız oluşu

Fonksiyon değişimi ya da ihtiyaca cevap vermemesi halinde tarihi binalarda yapılan tadilat ya da restorasyon çalışmalarının bu eserlerin özgünlüklerini kaybetmesi

Kaçak kat stokunun fazla oluşu

Mevcut geleneksel planlama anlayışının ekonomik, sosyal, kültürel gelişmeye ilişkin araçlarının bulunmaması, finansman ve zamanlama boyutunun düşünülmemesi


Sayfa 59

Sorunlar ve Fırsatlar

Beşiktaş’ın dönüşüm ve yenileme alanları açısından SWOT analizinin temel bulguları olan ve Beşiktaş Stratejik Plan raporunda Beşiktaş’ın sorun ve fırsatlarından yararlanılarak aşağıda belirtilen stratejik operasyon/proje alanları belirlenmiştir:

1- Gecekondu yapılaşma Bölgelerinin dönüşümü

2- Büyükdere caddesi boyunca, Aytar girişi ve Karayolları Bölgesi, iş merkezi gelişmesinin gerçekleştirilmesi. “izole” durumdaki iş merkezlerinin bağlantılandırılması, odak / merkez, bağlantılarla güçlendirilmesi.

3- Beşiktaş Meydanının yayalaştırılarak, bağlantıları güçlendirilerek düzenlenmesi, Köyiçi ve çevresinde kentsel dönüşüm alanları gerçekleştirilmesi.

4- Barbaros Bulvarı’nın yaya hareketlerinin (Bulvar anlamında) lateral bağlantılarla ve yaya hareketlerini destekleyici “odakçık” larla desteklenerek güçlendirilmesi.

5- Boğaziçi sahil yolunun yaya / bisiklet hareketi vurgulanarak geliştirilmesi.Merkez / odak yerleşmelerle bütünleştirilmesi. Dolmabahçe-Bebek boyunca, anlamsızca Beşiktaşlı’ya, İstanbullu’ya kapanan boğaz kıyısının rekreasyon / spor / dinlenme olanakları ile bütünleştirilerek kullanıma açılması. (Bu

çerçevede kıyı boyunca hareketler için “ahşap iskele” niteliğinde bir bağlantı düşünülebilir).

6- Beşiktaş Levent arasında önerilen metro hattı üzerinde Yıldız, Gayrettepe, Karayolları Bölge Müdürlüğü (öneri proje alanı) Aytar caddesi girişi (öneri proje alanı) 1. Levent olmak üzere 5 istasyon geliştirilmesi, bu istasyonların yaya hareketlerini özendiren, lateral bağlantılarla güçlendirilerek odak/merkez olarak düzenlenmesi.

7- Ulus Akmerkez arasında (Ahmet Adnan Saygun Caddesi boyunca) metro hattı geliştirilmesi, Ulus ve Beşiktaş İlçe Eğitim Müdürlüğü ve Akmerkez istasyonları ile Aytar girişi istasyonuna

ve Boğaziçi Üniversitesine uzatılması; terminal noktalarının odak / merkez olarak geliştirilmesi; Ulus, Eğitim ve Akmerkez odak / merkezlerin kıyı boyu odak merkezlere (Bebek, Arnavutköy, Ortaköy) bağlanması (Füniküler sistemle)

8- Kıyı boyu yerleşme odak / merkezlerinin, kendi aralarında ve İstanbul’a deniz ulaşımı ile bağlantılandırılarak, terminal odak / merkezlere dönüştürülmesi.

9- Dramatik doğal yapının sağladığı (ancak değerlendirilmemiş) manzara seyir olanaklarının (özellikle Ulus, Kültür, Kuruçeşme sırtlarında) mevcut ve öneri küçük park / teras düzenlemeleri ile güçlendirilerek bir “seyir terasları gerdanlığı” oluşturulması. Bu terasların sanat, kültür, dinlenme servisleri ile desteklenmesi.


Sayfa 60

10- Kıyı yerleşmeleri odak / merkezlerinin de sanat, kültür, dinlenme için gerekli asgari kentsel hizmet yapıları ile donatılarak ikinci bir “Boğaz teras gerdanlığı”geliştirilmesi. (Bu bağlamda Boğaziçi İmar Kanununda kamu yasasına sınırlı bir değişiklik de yapılabilmeli.)

11- Ortaköy Dereboyu aksı Arnavutköy vadisi (kentsel dönüşüm) geliştirilmesi, çevre ile, odak mekanlarla ve öneri park ile bağlantılandırılması.


Sayfa 61

III.Aşama: MEKANSAL GELİŞME STRATEJİLERİ

Küresel ekonomi, özellikle gayrimenkul sektöründe, Londra, İstanbul ve Moskova kentlerinin oluşturduğu üçlü saç ayağını yükselen değer olarak ortaya koymaktadır. Ayrıca, İstanbul, Dubai ve Şangay kentlerinin oluşturduğu saç ayağının da en önemli metropolünü oluşturmaktadır.

Günümüzde planlama pratiği içinde tartışılan kentsel Rönesans (urban renaissance), güzel kent (city beautiful), akıllı büyüme (smart growth), stratejik ve eylem planlaması (strategic and action plan), proje ortaklıkları (Project partnership) gibi kavramların geliştirilmesi ve kendimize özgü kavramları üretmemizi sağlaması yönünden bu proje çok kapsamlı ele alınmalıdır.

Projenin kapsamlı ele alınması için stratejik gelişme çerçevesinin doğru geliştirilmesi gerekmektedir. Gelişim, dönüşüm ve yenileme stratejilerinin doğru geliştirilmesi için vizyonun ve vizyona

ulaşmak için de uygulanabilir stratejik hedeflerin ortaya

konulması gerekmektedir.

Beşiktaş Kentsel Dönüşüm ve Yenileme Stratejik Gelişme çerçevesi için hiç kuşkusuz sürdürebilir gelişmenin temel kavramları olan ekonomi, eşitlik ve ekoloji çerçevesinde

yaşanabilir ve paylaşabilir bir yaklaşımın tartışılmasında yarar bulunmaktadır.

Mekansal Gelişim Strateji Şeması: Proje alanı büyüklüğü ve proje gelişim süreci dikkate alındığında bütüncül planlama yaklaşımı ve stratejik plan gereği proje ve eylem alanlarının belirlenmesi ve arazi kullanım kararlarının ortaya konulması için ilçeyi kapsayan bir mekansal şema çalışmasına gereksinim bulunmaktadır.

Ortaya konulacak gelişim senaryoları sonucunda projeden etkilenen gruplarının uzlaşacağı bir sentez senaryosu çerçevesinde, stratejilerin ve önceliklerin belirleneceği mekansal stratejik şema; aynı zamanda planlama ve tasarım ilkelerinin belirlenmesi için de bir kılavuz niteliğinde olacaktır.

Sonuç olarak yol haritası hazırlanması ile başlayan sürecin, mekansal gelişim strateji şeması hazırlanması ve uygulamaya


Sayfa 62

yönelik alt bölge, projeler ve eylem alanlarını içeren etaplama çalışmaları ile devam etmesi gerekmektedir.

Beşiktaş Kentsel Dönüşüm ve Yenileme Strateji ve Eylem Planı için Stratejiler kapsamında; ortaya konulan stratejik hedefler ve

planlamaya baz olacak dönüşüm senaryoları çerçevesinde bir sentez senaryonun temel ilkelerini de oluşturacak olan Beşiktaş Mekansal Gelişim Stratejisi çalışması yapılmıştır.

Beşiktaş Mekansal Gelişim Stratejisi belirlenirken, Beşiktaş’ın karşı karşıya olduğu en büyük ve öncelikli sorun ya da fırsat olan

küresel sermayenin biçimlendirdiği yoğun yapılaşmanın yaratacağı baskının kontrol altına alınması ya da

bütünleşmenin sağlanması için çözüm ortaya konulmasıdır.

Buna paralel olarak niteliksiz yapı stoku ve çevre, kentsel donatı alanlarının yetersizliği, ve işsizlik vb gibi temel sorunların da

iyileştirilmesine yönelik çalışmaların da yapılması gerekmektedir.

Kısaca, geliştirilecek strateji ve senaryoların da temel ortak noktası; Beşiktaş için daha güvenli ve yaşanabilir bir ortamın yaratılmasıdır.

Bütün bunları başarmak için izlenecek temel stratejinin, ticaret, kültür, turizm ve konut gelişimi ile Beşiktaş’ta;

yaşayanların ve

çalışanların

taleplerini içerecek bir şekilde çok boyutlu olmak zorundadır.

Beşiktaş ilçesi ve komşu ilçeleri Şişli, Sarıyer, Beyoğlu arasındaki ilişki sistemini de sağlayacak olan vizyon ve öncü projeler ile yatırım alanları da, genel planlama çerçevesinin önemli konularını içermektedir.

Mekansal Gelişme Strateji Şeması, bu alt bölgelerde ve bölgeler arası sistematiği ortaya koyacak olan bir planlama çerçevesini oluşturmak üzere;

Akslar (Metropol ve Stratejik),

Kentsel Odaklar

Mavi ve Yeşil omurga önermektedir.


Sayfa 63

Metropol Gelişme Aksı – Boğaz Kıyı Aksı

Metropol Akslar, Beşiktaş’ın deniz ve kara gelişimi olan;

Metropol Gelişme Aksı (Beşiktaş Meydanı-TEM Bağlantı Yolu)

Boğaz-Kıyı Aksı (Dolmabahçe- Hisar)

olmak üzere metropol ölçekteki iki önemli aks; dönüşümü tetikleyecek potansiyelleri içinde barındırmaktadır.

Kentsel Odaklar, öncelikle Metropol Gelişme Aksı ve Boğaz Kıyı Aksı ile her iki aksı birleştiren stratejik akslar üzerinde belirlenen kentsel odakların en önemlisi metropol ölçekte kara ve deniz aksının kesişme noktası konumundaki tarih ve kültür yoğunluklu odaktır.

Beşiktaş Meydanı

Fulya

Yıldız Kavşağı

ATV Kavşağı

Karayolları Kavşağı

Aytar Caddesi

Akmerkez


Sayfa 64

Kentsel Odaklar:

Beşiktaş’taki Kentsel Odaklar

Ayrıca, metro, tramvay, otobüs vb gibi ulaşım modlarının kesişme noktaları ise Beşiktaş’ın konut alanlarının dönüşümü için önemli mahalle odaklarını oluşturmaktadır.

Stratejik Akslar ise özellikle batı ve doğu ile kuzey ve güneyii

buluşturan mevcut aksların geliştirilmesi ile oluşmaktadır.

Metropol Gelişme Aksı üzerindeki Stratejik Akslar;

Beşiktaş Meydanı-Yıldız Aksı

Yıldız-ATV Kavşağı Aksı

Karayolları-Aytar Caddesi Aksı

Aytar Caddesi-Akmerkez Aksı

Akmerkez-Bebek Aksı

Akmerkez-Ortaköy Aksı


Sayfa 65

Stratejik Akslar:

Metropol Gelişme Aksı üzerindeki Stratejik Akslar

Boğaz Kıyı Aksı üzerindeki Stratejik Akslar;

Dolmabahçe-Beşiktaş Meydanı Aksı

Beşiktaş Meydanı-Ortaköy Aksı

Ortaköy-Kuruçeşme Aksı

Kuruçeşme-Arnavutköy Aksı

Arnavutköy-Bebek Aksı

olarak ele alınabilir.


Sayfa 66

Boğaz Kıyı Aksı üzerindeki Stratejik Akslar

Ayrıca;

Yeşil ve Mavi Omurga ise Beşiktaş ilçesinin kentsel standartlarının arttırılması yönünde özellikle doğal eşikleri ve kent parklarını içermektedir.

Yeşil Omurga ise Beşiktaş ilçesinin kentsel standartlarının arttırılması yönünde İstanbul Stratejik Plan öngörüleri dikkate

alınarak özellikle yoğun konut bölgeleri içinde Ticari Aks ile Mavi Yeşil aksı diagonal kesen ve üzerinde bölge parklarının ve yaya akslarının yer aldığı önemli bir omurgadır.

Yeşil Omurga;

Ihlamur Vadisi

Ortaköy Vadisi

Arnavutköy Vadisi

Bebek 1

Bebek 2


Sayfa 67

Yeşil ve Mavi Omurga

Beşiktaş Gelişim Strateji Şeması, Beşiktaş’ın dönüşümünde önemli gelişim potansiyelleri yaratacak olan Akslar, Odaklar ve Mavi-Yeşil Omurga sistematiği içinde;

Dönüşecek Bölgeler

Yenilenecek Bölgeler

olarak ayrı ayrı ele alınmıştır.

A-Dönüşecek bölgeler, İstanbul Stratejik Planı öngörüsü kapsamında Merkezi İş alanı, Turizm ve yerleşim alanlarının entegrasyonu kentsel dönüşümün en önemli boyutunu oluşturmaktadır.

Bu çerçevede, İstanbul’un merkezi iş alan olma potansiyelini devam ettiren ilçenin dönüşümü için İstanbul ölçeğinde geliştirilecek stratejilere gereksinim olacaktır. Ayrıca, özellikle konut alanları içinde risk yaratan alanlar ile kentsel risk taşıyan üretim alanlarının da dönüşüm kapsamı içinde değerlendirilmesi gerekmektedir.


Sayfa 68

B-Yenileme Bölgeleri, Beşiktaş’ın orta bölgesindeki yoğun konut yerleşimleri içindeki çok riskli yapılar ile daha iyi sağlık ve eğitim hizmetleri, yol, yeşil alan, vb gibi yetersiz bulunan kentsel servis alanlarının artırılması için mahalle ölçeğinde büyük yenileme operasyonlarına gereksinim vardır.


Sayfa 69

Beşiktaş İlçesi mevcut durum analizi yapıldıktan sonra, SWOT ANALİZİ yapılmış ve buradan çıkan sorun ve fırsatlar değerlendirilerek, Beşiktaş için “Mekansal Gelişme Stratejileri” geliştirilmiştir.

Beşiktaş İlçesi Kentsel Dönüşüm ve Kentsel Yenileme Strateji ve Eylem Planı Hazırlanırken Mekansal Gelişme Stratejileri doğrultusunda, hedefler ve eylem alanları ortaya konacak, sonrasında proje alanları belirlenecektir.


Sayfa 70

HEDEFLER ve EYLEM ALANLARI

Vizyon ve amaca ulaşmak üzere 5 adet hedef ve 16 adet strateji belirlenmiştir. Stratejilerin gerçekleştirilmesi için de 62 adet eylem alanı ortaya konulmuştur.

Hedef 1: Beşiktaş Bütünleşik Mekansal Gelişim stratejilerinin Ortaya Konulması

Metropol merkez gelişmesi ile kıyı gelişmesinin bir başka deyişle Beşiktaş’ın kara ve deniz buluşması Beşiktaş ilçesinin içsel ve dışsal dinamiklerinin harekete geçirilmesi açısından önemlidir.

İstanbul metropolünün merkezi iş alanı gelişmesinin önemli yatırımlarının Beşiktaş ilçesinde yapılacak olması ulaşım, altyapı, ayrışma vb gibi birtakım sorunlar ile yeni iş olanakları, kaynak yaratma, vb gibi fırsatları da ortaya çıkaracaktır.

Küresel ölçekte yatırımların gerçekleştiği METROPOL GELİŞME AKSI ile BOĞAZ-KIYI AKSI, hem İstanbul metropolünün

gelişimi, hem de Beşiktaş’ın mekansal gelişimini biçimlendirmektedir.

Metropol ölçekteki iki önemli aksın ve iki aksın birleşmesi ile oluşan kentsel odaklar da mekansal gelişim stratejilerinin oluşmasında önemli yer tutmaktadırlar.

Hedef 1: Beşiktaş Bütünleşik Mekansal Gelişim Stratejilerinin Ortaya Konulması







Sayfa 71

Kentsel Odakların birleşmesinde önemli rol oynayan stratejik akslar ise özellikle dönüşüm ve yenileme projelerinin geliştirilmesi için önemli fırsatlar ortaya koyacaktır.

Beşiktaş ilçesinin boğaz kıyısına 8.5 km lik bir cephesi bulunması ve önemli 3 adet vadinin ilçede yer alması, Beşitaş’ın en önemli potansiyelini ortaya koymaktadır. Bu nedenle mavi ve yeşil buluşmasını sağlayacak bir omurganın yeniden oluşturulması önemli kentsel gelişmelere neden olacaktır.

Bütünleşik mekansal gelişim stratejilerinin belirlenmesi için;

Metropol Gelişme Aksları Stratejilerinin Geliştirilmesi

Kentsel Odakların Belirlenmesi

Metropol Akslar ile Odaklar arasındaki Stratejik Aksların oluşturulması

Mavi ve Yeşil Omurga Sisteminin Kurulması

vb gibi hedeflerin gerçekleşmesi için 14 adet eylem alanının ortaya konulmasında yarar bulunmaktadır.



Beşiktaş ilçesi bir yandan küresel talebin yarattığı potansiyeli bünyesinde yaratırken diğer taraftan da yaşam-çalışma alanları ile doğal çevre-yapılaşma çelişkilerini açık bir şekilde yaşamaktadır.

Bu nedenle, söz konusu mekansal çelişkilerin sosyal ve ekonomik çelişkilerle derinleşmesine imkan vermeden ayrışmaların ortadan kaldırılması için plan ve programlar geliştirmek zorundadır.

Bu çerçevede;

Yaşam ve Çalışma Alanları Arasındaki Dengenin Sağlanması

Tarih, Doğal Çevre ve Yapılaşma Çelişkilerinin Düzeltilmesi


Sayfa 72

Kentsel Doku Ayrışmalarının Düzene Sokulması vb gibi hedeflerin

gerçekleşmesi için 11 adet eylem alanı kentsel bütünleşmenin sağlanması için önemli olanaklar sağlayacaktır.


İstanbul metropolünün genelinde bulunan yapı ve yaşam kalitesi

riski Beşiktaş ilçesinde göreceli olarak az da olsa önemli sorunların başında gelmektedir. Her iki riskin ortadan kaldırılması için;

Deprem Riskinin Azaltılması

Yaşam Kalitesinin Yükseltilmesi

Beşiktaş Gelişim Eylem Planının Hazırlanması(BEGEP)

yönündeki hedeflere ulaşmak için 12 adet eylem alanı oluşturulmuştur.


Mekansal gelişim stratejileri, ayrışmanın ortadan kaldırılması ve yapı ve yaşam kalitesi riskinin azaltılması hedeflerinin proje

bazında olabilirliklerini test etmek için;

Dönüşüm ve Yenileme Proje Yaklaşımlarının Ortaya Konulması

Kentsel Yenileme Proje Alanlarının Tespit Edilmesi

Kentsel Dönüşüm Proje Alanlarının Tespiti

hedeflerine ulaşmak üzere 12 adet eylem alanı belirlenmiştir.


Ortaya konulan tüm hedefler ve eylem alanlarına ilişkin program ve projelerin gerçekleştirilmesi için yeni bir proje geliştirme yaklaşımına gereksinim olacaktır. Bu nedenle;

İşbirliği Ortamları Yaratılması

Kurumsal Yapı Oluşturması

Proje Finans Modelleri Geliştirilmesi

hedefleri için 16 adet eylem alanı ortaya konulmuştur.


Sayfa 73

HEDEF Stratejik Hedef 1: Beşiktaş Bütünleşik Mekansal Gelişim Stratejilerinin Ortaya Konulması

EYLEMLER YARAR SORUMLU SÜRE

Met

ropo

l Gel

işm

e Ak

slar

ı Stra

tejile

rinin

G

eliş

tirilm

esi

1.1.1 Metropol Gelişme Aksı potansiyellerini ortaya çıkarmak Kaynak Yaratma Plan Proje Müdürlüğü 2 ay

1.1.2 Boğaz-Kıyı Aksı potansiyellerini belirlemek Kentsel Bütünleşme Stratejik Planlama Birimi 3 ay

1.1.3: Metropol iki aksın buluşmasını sağlayacak stratejiler ve proje alanlarını saptamak

İşbirliği - Proje Ortaklığı

1.1.4: Proje alanlarını bütünleştirmek Bütünleşme

Kent

sel O

dakl

arın

B

elir

lenm

esi 1.2.1: Metropol Gelişme Aksı üzerinde yeni kentsel odakları belirlemek

Kentsel Gelişme Plan Proje Müdürlüğü 3 ay

1.2.2: Boğaz kıyı bandı gelişme eğilimlerini çıkarmak Piyasa Beklentisi Stratejik Planlama Birimi 4ay

1.2.3: Eğilimler dikkate alınarak yeni potansiyel odakları ortaya koymak Piyasa Beklentisi Stratejik Planlama Birimi 4ay

1.2.4: Tarih ve kültür odağı potansiyelini yeniden değerlendirmek Kültürel Değerler

Me

tro

po

l A

ksla

r ile

Od

akla

r ar

asın

daki

Stra

tejik

Aks

ların

ol

uştu

rulm

ası 1.3.1: Metropol Gelişme aksı üzerindeki stratejik aksları belirlemek

Gelişme Potansiyeli Başkanlık - Plan ve Proje Md. 4ay

1.3.2: Boğaz-Kıyı Aksı üzerindeki stratejik aksları ortaya çıkarmak Uygulanabilirlik-Örnek Olma 2 ay

1.3.3: Her iki Metropol Aksını buluşturan stratejik aksları saptamak Kaynak Yaratma 3 ay

Mav

i ve

Yeş

il O

mu

rga S

iste

min

in

Kur

ulm

ası

1.4.1: Vadiler sistematiğini yeniden oluşturmak

Ekolojik Koridor-Yeni Ulaşım Şeması Başkanlık - Plan ve Proje Md. 4ay

1.4.2: Boğaz-Kıyı-Doğal ilişki sistemini yeniden tanımlamak Ekolojik Denge 2 ay

1.4.3: Mavi ve Yeşil buluşmasını sağlamak Sürdürülebilir Gelişme 3 ay


Sayfa 74

HEDEF Stratejik Hedef 2: Mekansal, Toplumsal ve Ekonomik Kentsel Ayrışmaların Ortadan Kaldırılması


Yaşa

m v

e Ç

alış

ma

Ala

nlar

ı Ar

asın

daki

Den

geni

n Sa

ğlan

mas

ı

2.1.1: Yaşam ve Çalışma alanları risk analiz haritası hazırlamak Küresel potansiyel Plan Proje Müdürlüğü 2 ay

2.1.2: Mevcut ve planlanan yatırımlardaki yaşam ve çalışma oranlarını tespit etmek Rekabet Stratejik Planlama Birimi 3 ay

2.1.3: Yaşam ve çalışma alanlarını bütünleştirme eylem planı hazırlamak Yatırım öncelikleri

Tarih

, Doğ

al Ç

evre

ve

Yapı

laşm

a Ç

eliş

kile

rinin

D

üzel

tilm

esi

2.2.1: Kültürel ve doğal değerlerin envanterini hazırlamak Kamu ve Özel Sektör İşbirliği

Plan Proje Müdürlüğü 3 ay

2.2.2: Yapılaşmanın kültür ve doğal değerler üzerindeki baskısını azaltmak Sürdürebilir Gelişme Stratejik Planlama Birimi 4ay

2.2.3: Kültür ve doğa odaklı dönüşüm ve yenileme projeleri geliştirmek Örnek Olma - Uygulanabilirlik

Stratejik Planlama Birimi 4ay

Katılım - Ortaklık

2.2.4: Mavi ve yeşil buluşma potansiyelini dönüşüm ve yenileme projelerinde kullanmak Uygulanabilirlik - Ortaklık

Kents

el D

oku

Ayrış

mal

arın

ın D

üzen

e So

kulm

ası

2.3.1: Tarihsel, mevcut ve yeni kentsel doku analizlerini yapmak Gelişme Potansiyeli Başkanlık - Plan ve Proje Md. 4ay

2.3.2: Her üç doku arasında bütünleşme sağlayacak kentsel tasarım ilkeleri ortaya çıkarmak Uygulanabilirlik-Örnek Olma

2 ay

2.3.3: Sosyal ve ekonomik bütünleşme stratejileri geliştirmek Kaynak Yaratma 3 ay

2.3.4: Kentsel doku risk analizi yapmak İşbirliği 6 ay


Sayfa 75

HEDEF Stratejik Hedef 3: Yapı ve Yaşam Kalitesi Riskinin Azaltılması

EYLEMLER YARAR SORUMLU SÜRE D

epre

m R

iskin

in

Azal

tılm

ası

3.1.1: Yüksek riskli yapıları tespit etmek Küresel potansiyel Plan Proje Müdürlüğü 2 ay

3.1.2: Mikro bölgeleme çalışması yapmak Rekabet Stratejik Planlama Birimi 3 ay

3.1.3: Halkı bilgilendirme ve bilinçlendirme programları hazırlamak Yatırım öncelikleri

Yaşa

m K

alite

sini

n Yü

ksel

tilm

esi 3.2.1: Kentsel yoksulluk ve yoksunluk haritası çıkarmak

Toplumsal Bütünleşme Plan Proje Müdürlüğü 3 ay

3.2.2: Toplumsal ve bireysel kapasiteyi arttırmak Toplumsal Kalkınma Stratejik Planlama Birimi 4ay

3.2.3: Yeni iş fırsatları sağlamak Ekonomi - Eşitlik Stratejik Planlama Birimi 4ay

3.2.4: Kamu kaynaklarına herkesin ulaşımını sağlamak Eşitlik

Beşi

ktaş

Gel

işim

Ey

lem

Pla

nını

n H

azırl

anm

ası (

BEG

EP)

3.3.1: Sektörel kümelenme çalışması yapmak Gelişme Potansiyeli Başkanlık - Plan ve Proje

Md. 4ay

3.3.2: Turizm, hizmet ve eğitim sektörünün gelişmesini sağlamak Sektörel gelişim- katma değer 2 ay

3.3.3: Küresel ve ulusal yatırımlarını iyi değerlendirmek Kaynak Yaratma 3 ay

3.3.4: Metro, Aktarma İstasyonları, Tünel Giriş ve çıkış noktalarının fırsatlarını iyi kullanmak

Ulaşım 6 ay


Sayfa 76

HEDEF Stratejik Hedef 4: Kentsel Yenileme ve Dönüşüm Proje Alanlarının Tespiti


Dön

üşüm

ve

Yeni

lem

e Pr

oje

Yak

laşı

mla

rının

O

rtaya

Kon

ulm

ası

4.1.1: Küresel ölçekte yatırım stratejilerini araştırmak Küresel potansiyel Plan Proje Müdürlüğü 2 ay

4.1.2: Mevcut yatırımları ve planlanan yatırımların potansiyellerini incelemek Rekabet Stratejik Planlama Birimi 3 ay

4.1.3: Plan ve piyasa beklentilerini buluşturmak Yatırım öncelikleri

4.1.4: Beşiktaş Kentsel Dönüşüm ve Kentsel Yenileme yaklaşım ve stratejilerini belirlemek

Stratejik Planlama

Kents

el Y

en

ilem

e P

roje

Al

anla

rının

Tes

pit E

dilm

esi

4.2.1: İstanbul üst ölçekli planları ile piyasa beklentilerini bir araya getirmek Kamu ve özel sektör işbirliği Plan Proje Müdürlüğü 3 ay

4.2.2: Yenileme Proje Alanları belirleme kriterleri geliştirmek Sürdürülebilir gelişme Stratejik Planlama Birimi 4ay

4.2.3: Vizyon, öncü ve tetikleyiciprojeler geliştirmek Örnek olma - uygulanabilirlik Stratejik Planlama Birimi 4ay

4.2.4: Proje işbirliği modeli ortaya koymak Katılım - Ortaklık

4.2.5: Yenileme Yasaı fırsatlarını belirlemek Uygulanabilirlik - Ortaklık

Kent

sel D

önüş

üm

Proj

e A

lanl

arın

ın

Tespiti

4.3.1: İstanbul üst ölçekli plan kararları ile piyasa beklentilerini karşılamak Gelişme Potansiyeli Başkanlık - Plan ve Proje

Md. 4ay

4.3.2: Dönüşüm proje alanları belirleme kriterleri geliştirmek Uygulanabilirlik - Örnek Olma 2 ay

4.3.3: Vizyon, öncü ve tetikleyici projeler geliştirmek Kaynak Yaratma 3 ay

4.3.4: Proje işbirliği modelleri ortaya koymak İşbirliği 6 ay


Sayfa 77

HEDEF Stratejik Hedef 5: Proje Geliştirme Anlayışının Geliştirilmesi


İşbi

rliği

Orta

mla

rı Ya

ratıl

mas

ı

5.1.1: Ulaşım, metropol, ilçe ve mahalle ölçeğinde ilişkiler sistemi geliştirmek Küresel potansiyel Plan Proje Müdürlüğü 2 ay

5.1.2: Kamu ve özel sektör işbirliği yöntemleri ve projelerini geliştirmek Rekabet Stratejik Planlama Birimi 3 ay

5.1.3: Sivil örgütlerin ve Beşiktaşlıların projeye katılım modellerini oluşturmak Yatırım öncelikleri

5.1.4: Beşiktaş Belediyesi ve 4 üniversite arasında işbirliği programları geliştirmek

Kamu-Sivil İşbirliği

Kuru

msa

l Yap

ı O

luşt

urul

mas

ı 5.2.1: Proje geliştirme ortaklıkları oluşturmak Toplumsal bütünleşme Plan Proje Müdürlüğü 3 ay

5.2.2: Mahalle geliştirme ortaklıkları oluşturmak Toplumsal kalkınma Stratejik Planlama Birimi 4ay

5.2.3: Yerel Ortaklıklar geliştirmek Ekonomi - Eşitlik Stratejik Planlama Birimi 4ay

5.2.4: Yerel proje liderleri yetiştirmek Eşitlik

Pro

je F

inans M

ode

lleri

Gel

iştir

ilmes

i 5.3.1: Proje Finansman Yöntemlerini geliştirmek Gelişme Potansiyeli Başkanlık - Plan ve Proje Md. 4ay

5.3.2: Kaynak Aktarma Projeleri geliştirmek Uygulanabilirlik - Örnek Olma 2 ay

5.3.3: Uluslar arası fonlar için proje geliştirmek Kaynak Yaratma 3 ay

5.3.4: Kurumsal borçlanma program ve seçenekleri geliştirmek İşbirliği 6 ay


Sayfa 78

II.3: Proje Alanlarının Belirlenmesi

Beşiktaş ilçesinde Kentsel Dönüşüm ve Yenileme alanlarının tespit edilmesinde Yenileme Yasası ve Dönüşüm Yasa taslağı dikkate alınmıştır.

Yenileme Yasası (5366) ve Dönüşüm Yasa Taslağı;

Yenileme sit alanlarında,

Dönüşüm ise sit alanlarını da kapsayacak şekilde,

Uygulama yapılması için özellikle belediyelere önemli uygulama araçları ortaya koymaktadır.

Proje alanları belirlenirken projelerin plan bütünü ile ilişkisi ve gelecekteki sosyal, ekonomik ve kültürel hedefler ile ilişkilenmesinin sağlanması gerekmektedir.

Plan proje diyalektiği sonuçları kısa zamanda alınmayacak uzun bir süreçtir. Hiçbir zaman tekil bir süreç değildir ve proje

etkileşimi sonucunda üst ölçek ilişkiler de yararlanacaktır.

Dönüşüm ve yenileme proje süreçlerinde kentlerin de

projelerden beklentileri olmak zorundadır;

Projelerin kentsel bölge ilişkisini sorgulaması beklenilmektedir.

Projelerin kent vizyonu ve perspektifi ile paralel

doğrultuda hedeflere sahip olması istenilmektedir.

Projelerin çevresel kalite ve sosyal eşitlik yaratma çabası beklenmektedir.

Projelerin tesadüflüğü reddetmesi, sürecin başında, sonucunun ve etkilerinin düşünülmesi gerekmektedir.

Projelerin uzun erimli plan bütünü ilişkisini sorgulaması istenmektedir.

Projelerin kentsel senaryoyu tetiklemesi, bir vizyon

kazandırması istenmektedir.

Projenin farklılık yaratan bir kalitesi olmalıdır. İleride dönüşümü olumlu anlamda tetikleyici bir güç etkisiyle harekete geçirmesi hedeflenmelidir.

Projelerin ekonomik gelişmeyi çözümlemesi ve sosyal

katılımı yaratması beklenmektedir.

Stratejik plan kentsel projeler diyalektiği, kentler için bir tür kamusal eğitim süreci olmalıdır. Bu süreç kamusal yararı artıracak ve planın bir üst ölçek iletişim aracı olma rolünü güçlü kılacaktır. Bu üst ölçek plan kararlarına yeni yasal ve politik temel sağlayacak demektir.


Sayfa 79

Böylesine bir süreç, kamu sektörü ve özel sektör arası işbirliğini, yeni bir sorumluluk paylaşımı deneyimini yaratacaktır.

Bu süreç yalnızca kentsel fiziksel fırsatların projeye dönüştürülmesinden öte finansal, politik, ekonomik, fiziksel doğal fırsatlarında birer fırsata dönüşmesini yaratacaktır.

Mekansal gelişim stratejileri ile projeler arası diyalektik bir sürecin başlaması gerekmektedir.

Proje alanları belirlenirken; sadece fiziki açıdan sorunlu alanlar değil, kentsel ayrışmanın ortadan kaldırılması ve sosyal bütünleşme konuları da dikkate alınmalıdır.

Projelerin yürütülmesi için gerekli yasal dayanağa sahip olup olmadığı sorgulanmalıdır.

Projelerin gerçekleşmesi için uygun bir organizasyon yapısı ve kapasitesinin olup olmadığı, yoksa geliştirilip geliştirilemeyeceği sorgulanmalıdır.

Uygulama modellerinin doğru ortaya konabilmesi gerekmektedir. Bu anlamda standart bir modelden

bahsedilemeyeceği için her projenin kendi yapısına uygun modellerin yenilikçi yaklaşımlarla değerlendirilerek oluşturulması gerekmektedir.

Proje Alanları

Kentsel dönüşüm ya da kentsel yenileme çerçevesinde proje alanları belirlenirken kentlerin projelerden beklentilerine kısaca değinilmiştir. Beşiktaş için proje alanları belirlenirken bu

kriterlere göre bir değerlendirme yapılmış, Beşiktaş’ın beklentilerine cevap verecek yenileme ve dönüşüm projeleri belirlenmiştir. Bu projeler olması gerektiği gibi, vizyon, öncü ve tetikleyici projeler başlıkları altında kategorize edilmiştir.

Beşiktaş’ın yenileme ve dönüşüm alanları için sunulan Vizyon ve Amaçları, Kentin imar planları açısından irdelenmesi, dönüşüm ve yenileme ile ilgili yasal düzenlemeler konusunda yapılan açıklamalar ve Beşiktaş Belediyesi’nin Stratejik Planı’nın değerlendirilmesi çerçevesinde belirlenen proje alanlarıyla ilgili detay bilgiler izleyen sayfalarda sunulmaktadır.

Vizyon Projeleri

Arnavutköy ve Ihlamurdere Vadi Projeleri

Yıldız Bütünleşme Projesi

Kent Girişi Projesi

Fulya Dönüşüm Projesi


Sayfa 80

Öncü Projeler

Ambarlıdere Dönüşüm Projesi

Karanfilköy Konut Yenileme Projesi

Pfaiser Dönüşüm Projesi

Barbaros Prestij Projesi

18 Akarlar Yenileme Projesi

Tetikleyici Projeler (Ihlamur Vadisi Projesinin tetikleyici

projeleri)

Ihlamur Meydan Projesi

Köyiçi Kentsel Yenileme Projesi

Vizyon Projeleri


Sayfa 81


Sayfa 82


Sayfa 83

Öncü Projeler


Sayfa 84


Sayfa 85

Tetikleyici Projeler (Ihlamur Vadisi Projesinin tetikleyici projeleri)


Sayfa 86

II.4:Uygulama Modellerinin Saptanması

Yenilikçi model ve teknikler

Kendimize özgü model ve yöntemler geliştirmenin birinci koşulu dönüşümün önünde duran sorunları iyi tespit etmemiz ve dinamikleri ise değerlendirmemize bağlıdır. Çok yoğun nüfus, yoğun yapılaşma, güvensiz yapı stoku ve kentsel çevre ve altyapı yetersizliği, mülkiyet yapısı dikkate alındığında aşağıda belirtilen yöntemler önem kazanmaktadır.

İmar haklarının toplulaştırılması,

İmar haklarının transferi,

İmar haklarının menkulleştirilmesi,

İmar haklarının toplulaştırılmasının amacı, parsel bazında, klasik anlamda var olan imar haklarının bir proje bazında bir araya getirilerek, toplulaştırılması ve yaratılan değerin kamu ve özel sektör işbirliği çerçevesinde paylaşılmasıdır.

Böyle bir yapı içinde, bireysel üretim yerine, proje bazında üretim ile talep ve arz ilişkisinin piyasa koşulları içinde oluşmasının yanı sıra, proje amaç ve ilkeleri doğrultusunda, arsa


Sayfa 87

sahibi, yatırımcı ve kullanıcıları belirlenmiş bir proje senaryosu ortaya konulmaktadır.

Senaryo gerçekleştiğinde ise fiziksel olarak, kentsel standardı yüksek proje ve çevreler yaratılmakta, ekonomik olarak ise fizibilitesi yapılmış, kaynak bulma yöntemleri daha önce belirlenmiş bir yapı ortaya çıkmaktadır.

Özellikle, son depremden sonra, birtakım alanların boşaltılması ve güvenli yerleşim alanlarının yaratılmasında, bu model yaygın olarak kullanılabilir. Ayrıca, özellikle kent merkezlerinde, dönüşümü zorunlu alanlarda, mülkiyetin toplulaştırılması için gerekli uzlaşmanın sağlanmasında da bu yöntem etkili olacaktır.

Amaç, dönüşümü ve korunması gerekli alanlarda, varolan imar

hakkı veya imar baskısı altında oluşabilecek potansiyel imar haklarının, bir başka projeye transferini veya bu hakkın menkul kıymet hakkına dönüşümünün sağlanmasıdır.

İmar Hakları Transferi yöntemi, ülkemizde uygulanmamasına rağmen, birçok ülkede başarılı bir biçimde uygulanmaktadır.

Özellikle Amerika’da ve Avrupa’nın birçok ülkesinde uygulanan modelin amacı, kent içinde ve çevresinde, özellikle, tarım ve yeşil kullanımında olan alanları korumaktır. Sistem, arsa sahibinin kendi isteği ile mülkiyet üzerinde var olması gereken, imar hakkını kullanmayıp, bu hakkı, yerel yönetim işbirliği ile serbest piyasa koşullarında, bir başka projede kullanılmak üzere likite çevirmesi üzerine kurulmuştur.

İmar Haklarının Menkulleştirilmesi, günümüzde gayrimenkul sektörü ile finans sektörünün buluşması açısından büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde gayrimenkulün bir yatırım aracı olması gerçeği ve mülkiyetin çok hisseli olması bu yöntemin çok yaygın olarak kullanılacağını göstermektedir.

Bugün, gayrimenkulün menkule dönüşümünün araçlarından biri olarak kullanılan Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarının yanısıra, ülkemizde, yönetmeliği bulunmasına rağmen, uygulanmayan Gayrimenkul Sertifikası ile özellikle gecekondu alanlarının geliştirilmesinde kullanılabilecek Gecekondu Dönüşüm Sertifikası ve deprem riskini de dikkate alan, kentsel dönüşüm projelerinin uygulanmasına yönelik, İmar Hakkı Toplulaştırma ve Transfer Sertifikası vb benzer menkul araçları gündeme getirilmelidir.


Sayfa 88

SONUÇ

Beşiktaş İlçesi Kentsel Dönüşüm ve Yenileme Strateji ve Eylem

Planı Projesi’nin ilk aşaması olan Vizyon ve Strateji belirlenmesi

ve Proje alanlarının saptanması çalışması sonucunda;

5 adet hedef

16 adet strateji ve

62 adet eylem alanı önerilmiştir.

Bütün bunların gerçekleştirilmesi için de;

5 adet vizyon projesi,

5 adet öncü proje ve

2 adet tetikleyici proje alanı önerilmiştir.

Bu çalışmanın ardından II: Aşama: Proje Alanları Eylem Planlarının Hazırlanması için Beşiktaş Belediyesi tarafından belirlenecek 4 adet proje alanı için detaylı eylem planları hazırlanacaktır.

Documents

BEŞİKTAŞ İLÇESİ KENTSEL DÖNÜŞÜM ve YENİLEME ... · Beşiktaş ilçesi, Kentsel Dönüşüm ve Yenileme St r a t e j i v e E y l e m P l a n ı Sayfa 7 1. Kentsel Dönüşüm,