Beogradska bankarska akademija Predmet: J avne finansije

Javn

e fi

nan

sije

Slajd: 1 | Javni prihodi

Beogradska bankarska akademija

Predmet: Javne finansije

-Javni prihodi –

Dr Mališa Đukić

Javn

e fi

nan

sije


CiljeviNakon savladavanja materijala koji se odnosi na javne prihode, student će se upoznati sa:

– pojmom javnih prihoda,– klasifikacijom javnih prihoda,– pojmom i elementom poreza,– teorijom opravdanja poreza,– principima, ciljevima i efektima oporezivanja,– dvostrukim oporezivanjem,– poreskim sistemom i harmonizacijom u EU,– podelom poreza i osnovnim karakteristikama poreza.

Javn

e fi

nan

sije


Pojam javnih prihoda

• Javni prihodu su sredstva koje država prikuplja prinudnim i neprinudnim putem radi finansiranja javnih rashoda.

• Javni prihodi su transakcije koje povećavaju neto imovinu države na svim nivoima vlasti.

Javn

e fi

nan

sije


Pojam javnih prihoda

• Transakcije:– razmena ili– transfer;

• Karakteristike:– ubiraju se u novcu– ubiraju se redovno– ne dovode u pitanje postojeću imovinu– služe podmirivanju troškova opšteg karaktera

Javn

e fi

nan

sije


Klasifikacije javnih prihoda

Teoretske klasifikacije:1. originarni i derivativni (dažbinski i nedažbinski)2. javnopravni i privatnopravni3. namenski i nenamenski4. poreski i neporeski5. prihodi od stanovništva i prihodi od privrede6. javni prihodi užih i širih društveno-političkih

zajednica7. povratni i nepovratni8. prihodi u novcu i prihodi u naturi 9. redovni i neredovni javni prihodi

Javn

e fi

nan

sije



Javn

e fi

nan

sije



Međunarodne klasifikacije:

1. Sistem nacionalnih računa (UN)

2. Evropski sistem integrisanih ekonomskih računa

3. GFS-Government Finance Statistics (MMF)

4. OECD klasifikacija

Javn

e fi

nan

sije



OECD klasifikacija:

Javni prihodi predstavljaju obavezna davanja državi za koja se ne dobija direktna protivnaknada niti protivusluga.

– 1000 Porezi na dohodak, dobit i kapitalne dobitke– 2000 Doprinosi za socijalno osiguranje– 3000 Porezi na platni spisak i radnu snagu– 4000 Porezi na imovinu– 5000 Porezi na dobra i usluge

Javn

e fi

nan

sije



GFS klasifikacija:

Princip fakturisane realizacije;Tri vrste prihoda:

• tekući prihodi• primanja od prodaje nefinansijske imovine• primanja od zaduživanja i prodaje finansijske imovine

Javn

e fi

nan

sije



GFS klasifikacija:

Razvrstavanje tekućih prihoda: 11. Porezi 12. Socijalni doprinosi 13. Donacije i transferi 14. Ostali prihodi

• Primanja od prodaje nefinansijske imovine (6.1.) – prodaja osnovnih sredstava, zaliha, dragocenosti i neproizvodnih sredstava

• Primanja od zaduživanja i prodaje (domaće i inostrane) finansijske imovine - (6.2.)

Javn

e fi

nan

sije



U Srbiji:• Tekući prihodi (klasa 700.000)

1. Porezi2. Socijalni doprinosi3. Donacije i transferi4. Drugi prihodi5. Memorandumske stavke za refundaciju rashoda6. Transferi između korisnika na istom nivou4. Prihodi iz budžeta

• Primanja od prodaje nefinansijske imovine (klasa 800.000)

• Primanja od prodaje finansijske imovine (klasa 900.000)

Javn

e fi

nan

sije



• OECD klasifikacija pored poreza uključuje i doprinose, naknade i takse.

• GFS klasifikacija obezbeđuje statistički prikaz i javnih prihoda i javnih rashoda.

• OECD klasifikacija omogućava iskazivanje prihoda po odgovarajućim nivoima vlasti.

• GFS klasifikacija posebno i detaljno razrađuje neporeske prihode, ostale prihode, prihode od prodaje (ne)finansijske imovine i od zaduživanja.

Javn

e fi

nan

sije



Sličnost OECD i GFS klasifikacije:– isticanje razlika u pogledu toga o kojoj vrsti

obveznika je reč (fizičkim ili pravnim licima)

Razlike između OECD i GFS klasifikacije:1. OECD - princip naplaćene realizacije

GFS - princip fakturisane realizacije2. Tretman doprinosa za socijalno osiguranje:

OECD - kao porezi GFS - samostalno i odvojeno

Javn

e fi

nan

sije


Pojam poreza

Definicija:

Porez predstavlja instrument javnih prihoda kojim država, uključujući i niže oblike političko-teritorijalne organizovanosti, od subjekata pod njenom poreskom vlašću prinudno uzima novčana sredstva, bez neposredne protivusluge, u svrhu pokrivanja svojih finansijskih potreba i postizanja drugih, prvenstveno ekonomskih i socijalnih ciljeva.

Javn

e fi

nan

sije


Pojam poreza

Karakteristike poreza:• derivativnost poreza;• prisilnost (prinudnost) poreza;• porezima se finansiraju javni rashodi;• odsustvo neposredne protivusluge odnosno

protivnaknade;• porez kao novčano davanje;

Javn

e fi

nan

sije


Elementi poreza

1. poreski obveznik – lice koje je prema zakonu u obavezi da plati porez

2. poreski platac – lice koje de facto plaća porez

3. poreski destinatar – lice koje prema nameri zakonodavca snosi poreski teret

4. poreska sposobnost – ekonomska sposobnost obveznika da plati porez

5. poreski izvor – sve ono iz čega obveznik može da plati porez

Javn

e fi

nan

sije


Elementi poreza

6. poreski objekat – manifestacija ekonomske snage koja pruža osnov za uvođenje nekog poreskog oblika

7. poreska osnovica – u novcu iskazana vrednost poreskog objekta

8. poreska stopa – odnos poreza i poreske osnovice

9. poreska tarifa – sistematizovani pregled poreskih objekata, osnovica i poreskih stopa

Javn

e fi

nan

sije


Elementi poreza

10.poreske olakšice – skup zakonskih ustupaka poreskim obveznicima u cilju umanjenja poreskog tereta

11.poreska prijava – izveštaj poreskog obveznika poreskom organu o svim činjenicama bitnim za utvrđivanje poreza

12.poreska evazija – izbegavanje plaćanja poreza

Javn

e fi

nan

sije


Teorije opravdanja poreza

Teorija sile - opravdanje poreza sastoji se u pravu jačeg da

gospodari slabijim (Luj XIV)

Teorija ekvivalencije (Teorija cene) - porez je cena koju pojedinac plaća državi da bi

u razmenu dobio koristi (usluge) od države

- poreska obaveza je zajednički dug građana i cena za pogodnosti koje im država stvara (Nacionalna skupština Francuske 1789.)

Javn

e fi

nan

sije



Teorija žrtve (Teorija obaveze) - porez predstavlja žrtvu koju pojedinac čini u

opštem interesu

- Tri varijante utvrđivanja visine žrtve: a) Teorija apsolutno jednake žrtve; b) Teorija proporcionalno jednake žrtve; c) Teorija minimalne žrtve;

Javn

e fi

nan

sije



Teorija suvereniteta - uvođenje, utvrđivanje i naplata poreza su atributi suverenosti države

Ostale teorije: - teorija reprodukcije poreza, organska

teorija i socijalistička teorija

Javn

e fi

nan

sije


Principi oporezivanja

• Zašto postoje principi oporezivanja?– Poreski principi treba da omoguće ispunjavanje

određenih ekonomskih ciljeva poreske politike koji se u datom trenutku postavljaju.

• Poreski principi važe za poreski sistem u celini, a ne za svaki pojedinačni poreski oblik u sistemu

Javn

e fi

nan

sije



• Poreski principi moraju da uvažavaju date društveno-ekonomske, političke, socijalne, privredno-sistemske, materijalne i institucionalne uslove.

Javn

e fi

nan

sije



• Vagnerova i Smitova sistematizacije poreskih principa

• Vagnerova klasifikacija:1) finansijski

2) ekonomski

3) socijalno - politički

4) pravno - administrativni

Javn

e fi

nan

sije


Finansijski poreski principi

Princip izdašnosti porezi i ostali javni prihodi treba da obezbede

sredstva neophodna za pokriće planiranih javnih rashoda

Princip elastičnosti

zahtev da se porezi što brže i potpunije prilagođavaju promenama u visini javnih rashoda

Javn

e fi

nan

sije


Ekonomski poreski principi

Princip efikasnosti

- zahtev da porezi budu tako postavljeni da što manje utiču na ekonomske odluke privrednih subjekata na tržištu

- distorzivni i nedistorzivni porezi

- efekat dohotka i efekat supstitucije

Javn

e fi

nan

sije



Princip umerenosti poreskog opterećenja - zahtev da poresko opterećenje obveznika bude umereno

- relativni i apsolutni poreski limit (Laferova kriva)

Poreski prihod

100%

Poreskastopa

A

B

R

C

Javn

e fi

nan

sije



Princip izbora poreskog izvora - zahtev da se kao stalni poreski izvor može koristiti samo onaj izvor koji se stalno obnavlja (dohodak ili prihod, ali ne i imovina)

- oporezivanju imovine može se pristupiti u određenim vanrednim okolnostima (npr. rat) i određenim ‘’redovnim’’ situacijama(porez na nasleđe ili poklon)

Javn

e fi

nan

sije



Princip fleksibilnosti

- automatsko usklađivanje poreskih prihoda cikličnim promenama društvenog proizvoda

- zaostajanje diskrecionih u odnosu na automatske mere

Javn

e fi

nan

sije



Princip stabilnosti poreskog sistema- nalaže da se bez velike potrebe ne pribegava poreskim reformama

Princip identiteta poreskog destinatara i nosioca poreskog tereta - zahtev da nosioci poreske politike budu veoma oprezni pri definisanju njenih ciljeva, kako bi se jasno identifikovao poreski destinatar i nosilac poreskog tereta

Javn

e fi

nan

sije


Socijalno politički poreski principi

Princip opštosti oporezivanja

- sva lica koja su rezidenti određene države moraju da plaćaju porez na svoj svetski dohodak i imovinu

Princip ravnomernosti oporezivanja

horizontalna i vertikalna pravičnost oporezivanja

Javn

e fi

nan

sije


Pravno administrativni poreski principi

Princip zakonitosti poreza - političko značenje - pravno značenje

Princip minimizacije administrativnih troškova- zahtev da troškovi utvrđivanja, naplate i kontrole javnih prihoda budu sto niži

- mere za umanjenje administrativnih troškova: interne i eksterne

Javn

e fi

nan

sije


Pravno administrativni poreski principi

Principi minimizacije troškova plaćanja poreza

- zahtev da troškovi poreskog dužnika (direktni i indirektni) pri ispunjenju poreskih obaveza budu minimizirani

Javn

e fi

nan

sije


Ciljevi oporezivanja

• Do XX veka, jedini cilj oporezivanja je bio fiskalni cilj

• Moderna ekonomska politika:1. Fiskalni cilj- obezbediti dovoljno sredstava za

finansiranje javnih rashoda

2. Ekstrafiskalni ciljevi- ekonomski, socijalno-politički, zdravstveni, populacioni, naučni, itd.

Javn

e fi

nan

sije


Ciljevi oporezivanja

• Ekonomski ciljevi oporezivanja a) mikroekonomski

b) makroekonomski

• Socijalno - politički ciljevi oporezivanja – smanjiti razlike u materijalnom i socijalnom

položaju poreskih obveznika

• Demografski ciljevi

Javn

e fi

nan

sije


Efekti oporezivanja

• Efekti mera ekonomske politike:– mikroekonomski i – makroekonomski

• Efekti oporezivanja:– poreska evazija– prevaljivanje poreza

Javn

e fi

nan

sije


Efekti oporezivanja

Poreska evazija - (izbegavanje) plaćanja poreza:

1) zakonita evazija: a) legitimno: smanjenjem ili odustajanjem od potrošnje b) nelegitimno: korišćenjem pravnih praznina ili veštačkih poresko-pravnih konstrukcija

2) nezakonita evazija: - neplaćanje poreza, nepodnošenje poreske prijave,

unošenje netačnih podataka i sl. - Defraudacija - nezakonita evazija neposrednih poreza - Kontrabanda - nezakonita evazija posrednih poreza

Javn

e fi

nan

sije


Efekti oporezivanja

Prevaljivanje poreza

– poreski obveznik i lice koje stvarno snosi poreski teret nisu isto lice

– karakteristično je za posredne poreze– može biti nameravano i nenameravano

Javn

e fi

nan

sije


Dvostruko oporezivanje

Dvostruko oporezivanje:

pojava u kojoj se isto lice u vezi sa istim objektom oporezivanja, oporezuje istim ili sličnim porezima od strane više poreskih vlasti istog ranga

Javn

e fi

nan

sije



Vrste dvostrukog pravnog oporezivanja:

– međunarodno dvostruko pravno oporezivanje– interno dvostruko pravno oporezivanje

Javn

e fi

nan

sije



Uzroci:

– Podvrgavanje lica poreskom suverenitetu na bazi državljanstva, rezidentstva i izvora dohotka (dobiti)

– Kriterijumi rezidentstva: - fizička lica

- pravna lica

Javn

e fi

nan

sije



Mere za sprečavanje:

1.Unilateralne mere

2.Medjunarodne mere

- Bilateralne mere- na bazi bilateralnih konvencija (model konvencija OECD i UN)

- Međunarodne multilateralne konvencije (između najmanje tri zemlje)

Javn

e fi

nan

sije



Fenomeni slični dvostrukom oporezivanju:• Nadoporezivanje

u istom periodu vremena isti poreski obveznik za isti poreski objekat se oporezuje identičnim porezom od strane dve poreske vlasti različitog ranga

• Kumuliranje porezakada isti poreski obveznik u istom periodu plaća više poreza iz istog objekta oporezivanja

• Ekonomsko dvostruko oporezivanjekada se isti objekat u istom periodu oporezuje dva puta, različitim porezima, dva, u pravnom smislu različita poreska obveznika od

strane iste poreske vlasti

Javn

e fi

nan

sije


Poreski sistem

• Poreski sistem predstavlja ukupnost poreskih oblika jedne zemlje.

– poreski monoizam

– poreski pluralizam

Javn

e fi

nan

sije


Poreski sistem

Poreski monoizam- model poreskog sistema zasnovan na postojanju samo jednog poreskog oblika

- Fiziokrate: porez na “čist produkt”, tj. na zemljišnu rentu

- ideje: porez na kapital, porez na luksuznu potrošnju, porez na dohodak i posebno porez na energiju

Javn

e fi

nan

sije


Poreski sistem

Poreski monoizamKraj XX veka McLure i Kornai - zemlje u tranziciji da u prvim godinama uvedu

pojednostavljene i malobrojne poreske oblike - preporučuju se tri vrste poreza: a) linearni porez na promet, b) linearni i neprogresivni porez na fond plata c) linearni i neprogresivni porez na profit

Pojednostavljeni alternativni porez (McLure) – SAT ( eng. Simplified Alternative Tax) kao jedini izvora prihoda

Javn

e fi

nan

sije


Poreski sistem

Poreski monoizam• Prednosti: - poresko-tehnička jednostavnost - niži administrativni troškovi i troškovi plaćanja - olakšana poreska kontrola

• Nedostaci: - nemogućnost obuhvata ukupne ekonomske snage

poreskog obveznika - relativno viša poreska stopa jedinog poreskog oblika,

povećana poreska evazija i nemogućnost ostvarenja ekstrafiskalnih ciljeva oporezivanja

Javn

e fi

nan

sije


Poreski sistem

Poreski pluralizam- poreski sistem koji se sastoji iz većeg broja poreskih oblika- faktori strukture savremenih poreskih sistema:

1. razvijenost privrede2. stepen tržišnosti privrede3. obrazovni nivo stanovništva4. struktura radne snage5. način finansiranja socijalnog osiguranja6. državno uređenje7. pripadnost određenoj međunarodnoj organizaciji8. istorijski razvoj i tradicija

Javn

e fi

nan

sije


Struktura poreskih prihoda u OECD, u 2005.god., u %

Javn

e fi

nan

sije


Struktura poreskih prihoda u 2005.god u %

Javn

e fi

nan

sije


Struktura poreskih prihoda u Srbiji-2007. god. u milijardama din.-

Javn

e fi

nan

sije


Struktura poreskih prihoda u Srbiji-2007. god. u %.-

Javn

e fi

nan

sije


Harmonizacija poreskih sistema u EU

Četiri fundamentalne slobode:

– protoka ljudi, – roba, – usluga i – kapitala

Javn

e fi

nan

sije



– Oporezivanje utiče na • formiranje cena,• investicije,• zaposlenost,• životnu sredinu.

– Konkurentnost firme zavisi od oporezivanja.– Zdrava konkurencija može biti ostvarena samo

pod pretpostavkom postojanja harmonizovanih poreskih sistema zemalja članica.

Javn

e fi

nan

sije



“Harmonizacija je postupak prilagođavanja nacionalnih poreskih barijera i razlika između poreskih sistema različitih zemalja... Harmonizacija takođe može uključivati standardizaciju, tj. poreske sisteme koji funkcionišu u harmoniji” (Peggy Musgrave).

Javn

e fi

nan

sije



– Ciljevi harmonizacije:• stabilizovanje poreskih prihoda zemalja članica,• funkcionisanje unutrašnjeg tržišta,• unapređenje zaposlenosti.

– Posebni poreski ciljevi:• vezani za pojedine oblasti oporezivanja,• fokusiraju se na praktične probleme.

– Instrumenti za ostvarivanje ciljeva:• uredbe,• direktive,• odluke,• preporuke i • mišljenja.

Javn

e fi

nan

sije



Poreska harmonizacija podrazumeva harmonizaciju u domenu:

a) posrednih poreza,

b) neposrednih poreza,

c) eliminisanja dvostrukog oporezivanja, d) saradnje poreskih sluzbi

Javn

e fi

nan

sije



Harmonizacija posrednih poreza:

- uvođenjem PDV

- Šesta direktiva iz 1977. godine

- godine 1992. usvojena Direktiva o ograničavanju poreske stope (opšta stopa min. 15%, a snižene stope min. 5%)

Javn

e fi

nan

sije



VREMENSKA LINIJA HARMONIZACIJE PDV

Javn

e fi

nan

sije



Zajednički sistem akciza od početka 1993.

- Harmonizovani svi bitni elementi ovog oblika oporezivanja. Akcize se plaćaju na naftne derivate.

- Predmet harmonizacije još i oporezivanje prometa drugih energenata, motornih vozila i uvećanja kapitala.

Javn

e fi

nan

sije



Harmonizacija oporezivanja dobiti preduzeća:

- Nojmarkov izveštaj iz 1962.

- politika manjih koraka

- usporavanje procesa

- Rudingovi izveštaji 1992. i 2001.god.

- u EU danas neharmonizovano oporezivanje dobiti preduzeca

Javn

e fi

nan

sije



Eliminisanje dvostrukog oporezivanja

1. Direktiva o oporezivanju kamata i autorskih naknada isplaćenih povezanim preduzecima različitih zemalja članica EU

2. Direktiva o oporezivanju prihoda od štednje u obliku kamate

Javn

e fi

nan

sije



Harmonizacija u domenu poreske saradnje - Direktiva o uzajamnoj pomoći nadležnih

poreskih organa zemalja-članica u oblasti neposrednog oporezivanja -1977.

Javn

e fi

nan

sije


Podela poreza

• po vremenskom kriterijumu:– redovni (periodični i neperiodični) i – neredovni porezi

• po predmetu oporezivanja:– objektni (realni) i – subjektni (personalni)

• po obuhvatnosti poreske situacije:– analitički i – sintetički

Javn

e fi

nan

sije


Podela poreza

• fundirani i nefundirani• centralni i lokalni• neposredni i posredni

– prema prevaljivosti– prema kriterijumu individualne poreske snage poreskog

platca

• ekonomska klasifikacija poreza:– porezi koji se plaćaju iz imovine– porezi koji se plaćaju iz prihoda– porezi koji se plaćaju iz rashoda

Javn

e fi

nan

sije


Porez na imovinu

Poreski, imovinu tretiramo u njenoj statici, dinamici i po osnovu njenog realnog uvećanja.

• porez na imovinu u statici – nominalni porez na imovinu– realni porez na imovinu

• porezi na imovinu u dinamici– porez na prenos imovine sa naknadom– porez na prenos imovine bez naknade

• porez na nasleđe• porez na poklone

• porez na uvećanu vrednost imovine

Javn

e fi

nan

sije


Porez na imovinu u Srbiji

• Zakon o porezu na imovinu; tri vrste poreza na imovinu u Srbiji:

a) porez na imovinu

b) porez na nasleđe i poklon

c) porez na prenos apsolutnih prava

Javn

e fi

nan

sije


Porez na dohodak

• Karakteristike:– izdašan, – predvidiv, – složen.

• Tri sistema oporezivanja dohotka: 1) cedularni 2) sintetički 3) mešoviti sistem

Javn

e fi

nan

sije


Porez na dohodak

• Cedularni sistem oporezivanja dohotka

– svaki prihod fizičkog lica oporezuje se odvojeno (proporcionalnom stopom)

– nije poznata ukupna ekonomska snaga – ne uzima u obzir lična svojstva obveznika uključujući

porodične prilike– analitički, parcijalan i objektan– nije zastupljen u savremenim poreskim sistemima

Javn

e fi

nan

sije


Porez na dohodak

• Cedularni sistem oporezivanja dohotka– Prednosti cedularnog sistema:

• moguća primena različitih poreskih stopa na prihode iz različitih izvora

• moguće svaki izvor prihoda utvrditi na način koji mu najviše odgovara

– Nedostaci cedularnog sistema:• ne omogućava ostvarenje principa pravičnosti jer je objektan

• primena proporcionalnih stopa daje slabije dezinflatorne mogućnosti i nepostojanje automatskog stabilizacionog delovanja

Javn

e fi

nan

sije


Porez na dohodak

• Sintetički (globalni) sistem– svi prihodi fizičkog lica oporezuju se jednim

porezom (progresivnom stopom) – subjektan: oporezuje ukupna primanja– uzima u obzir okolnosti obveznika– primenjen u velikom broju zemalja

Javn

e fi

nan

sije


Porez na dohodak

• Mešoviti sistem– u osnovi cedularni sistem uz komplementarno

oporezivanje viška prihoda iznad određenog limita na kraju godine

– primenjen u Srbiji od 2001. godine– porez na dohodak građana i godišnji porez na

dohodak građana (komplementarno oporezivanje viška)

– u 2007. obveznik godišnjeg poreza na dohodak građana je osoba koja je imala dohodatk veći od 1.394.784,00 dinara

Javn

e fi

nan

sije


Porez na dobit preduzeća

• Mali bilansni značaj, a izražena razvojna i stabilizaciona funkcija

• Dva koncepta oporezivanja dobiti:– klasičan sistem: ekonomsko dvostruko

oporezivanje, retko primenjeno

– sistem poreske integracije: potpuna i delimična poreska integracija

Javn

e fi

nan

sije



• potpuna poreska integracija

- na nivou preduzeća a) sistem odbijanja dividendi b) sistem dvojnih stopa

- na nivou akcionaraa) sistem imputacijeb) sistem delimične olakšice za

akcionare

Javn

e fi

nan

sije



Elementi poreza na dobit- Poreski obveznik

a) društva lica

b) društva kapitala (3 tipa)

- Rasprostiranje poreske obaveze

rezidentstvo i izvor dohotka

Javn

e fi

nan

sije



Elementi poreza na dobit

- Poreska osnovica

Oporeziva dobit utvrđena u poreskom bilansu, koji se dobija korekcijom izveštajnog bilansa uspeha

- korekcije na strani prihoda

- korekcije na strani rashoda

Javn

e fi

nan

sije




- Poreska stopa

proporcionalne i jednoobrazne

porez po odbitku na dividende, kamate, autorske naknade

Javn

e fi

nan

sije




• Poreski podsticaji

– podsticaji kojima se umanjuje porez– podsticaji kojima se utiče na poresku osnovicu

Javn

e fi

nan

sije



• Transferne cene: – cene koje se koriste u transakcijama izmedju

povezanih lica sa ciljem smanjenja poreskog tereta povezanih lica

• Utanjena kapitalizacija– prikazivanje sopstvenog kapitala kao

pozajmljenog radi umanjenja poreskog tereta

Javn

e fi

nan

sije


Porez na dobra i usluge

Javn

e fi

nan

sije


Porez na dobra i usluge

• Porez na promet – posredan porez: – povod oporezivanja - akt prometa

• Prednosti poreza na promet: – izdašnost, stabilnost, sigurnost, ugodnost

plaćanja, niski troškovi ubiranja i visoka ciljna upotrebljivost

• Nedostaci poreza na promet: – regresivnost, objektnost i izraženi inflatorni

potencijal

Javn

e fi

nan

sije


PDV u Srbiji- obračun i plaćanje -

Javn

e fi

nan

sije


Carine

• Fiskalni prihod koji se naplaćuje prilikom prelaska robe preko granice

• OECD klasifikacija– carine su svrstane u poreze na dobra i usluge

• GFS klasifikacija – carine su prikazane u posebnoj grupi - porezi na

međunarodnu trgovinu i transakcije

• prihod najvišeg nivoa vlasti

Javn

e fi

nan

sije


Carine

• Danas dominira ekonomsko-politički u odnosu na fiskalni značaj

• Ciljevi uvođenja carina – fiskalni, – ekonomski i – socijalni

• Stavovi kojima se osporava značaj carine

• Stavovi kojima se opravdavaju carine

Javn

e fi

nan

sije


Carine- podele-

• prema kretanju robe– uvozne, izvozne i tranzitne

• prema načinu obračunavanja: – specifične, vrednosne i mešovite

• prema načinu uvođenja – autonomne i ugovorne

• prema visini opterećenja iz određene destinacije – diferencijalne i preferencijalne

• prema osnovnoj ekonomskoj funkciji– fiskalne i zaštitne

Javn

e fi

nan

sije


Carine

• Elementi– Carinska deklaracije– Carinski organ– Carinska ležarina– Skladišni depozit– Carinska skladišta– Carinska slobodna zona– Carinska dažbina – Carinska granica

Javn

e fi

nan

sije


Carine

U Srbiji:Carinska osnovica - vrednost robe (ugovorena cena uključujući sve troškove

franko granica Srbije)Ostali instrumenti carinske zaštite - posebne takse, dodatne carine, sezonske carine,

preferencijalne carine…Prihod od carine pripada Republici Srbiji i

učestvuje sa oko 10% u ukupnom prihodu budžeta Republike

Javn

e fi

nan

sije


Takse

• Novčani ekvivalent za usluge koje državni organi i ustanove čine fizičkim i pravnim licima

• Karakteristike: a) plaćaju se samo za nematerijalne usluge državnih organa b) dobrovoljnost c) neizdašan, bilansno zanemarljiv i neelastičan

javni prihod d) predstavljaju davanje u novcu e) veoma star oblik javnih prihoda

Javn

e fi

nan

sije


Takse

Faktori visine takse:

a) visina troškova državnih organa pri pružanju usluge b) visina koristi obveznika takse od učinjene usluge c) da li se usluga čini samo korisniku usluge ili je prisutan i opšti interes d) utvrđivanje visine taksi iznad stvarnih troškova

radi preventivnog delovanja

Javn

e fi

nan

sije


Takse

Naplata :

1) Direktno

- u gotovom novcu uz izdavanje priznanice

2) Indirektno - putem taksenih marki i taksenih formulara

(unapred ili unazad)

Teritorijalni princip

Javn

e fi

nan

sije


Takse

Podela:– Centralne i lokalne– Administrativne, sudske i činovničke– Direktno ili indirektno naplaćene– Paušalne i pojedinačne– Destinirane i nedestinirarane– Opšte i specijalne– Stalne i promenjive– Plaćene unapred i plaćene unazad

Javn

e fi

nan

sije


Takse

Načela:

1. Načelo legaliteta

2. Načelo opštosti

3. Načelo jednostavnosti taksene tarife

4. Načelo nekumuliranja

Javn

e fi

nan

sije


Takse

Elementi: a) predmet takse, b) takseni obveznik, c) taksena osnovica, d) taksena stopa, e) taksena tarifa, f) taksena oslobođenja (lična i predmetna), g) takseni sistem

Javn

e fi

nan

sije


Takse

U Srbiji:

Republičke takse - administrativne i sudske

Pokrajinske i opstinške takse - na osnovu izmena i dopuna Zakona o javnim prihodima i javnim rashodima

(2001.) - razlike u visini taksa između opština - prihod budžeta pokrajine ili opštine

Komunalne takse - uređene Zakonom o lokalnoj samoupravi (elementi, osnov uvođenja i sl.) - primer: taksa za isticanje firme na poslovnom prostoru

Javn

e fi

nan

sije


Takse

U Srbiji:

- opštine mogu uvoditi lokalne komunalne takse u različitoj visini- administriranje i prinudna naplata

Boravišna taksa - u praksi je uvodi organ lokalne samouprave, svojom

odlukom - administriranje (organ lokalne samouprave), a prinudna naplata (Poreska uprava)

Javn

e fi

nan

sije


Naknade

• Parfiskalni, destinirani prihodi, plaćaju ih samo određene kategorije obveznika

• Naknade za korišcenje dobara od opšteg interesa

• Visina naknada - ekvivalentna iznosu troškova održavanja i unapređenja upotrebnih svojstava dobara

• U Srbiji: republičke i lokalne naknade

Javn

e fi

nan

sije


Naknade

• Naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa– za korišćenje voda– za korišćenje šuma– za korišćenje puteva– za korišćenje zemljišta– za korišćenje prirodnog lekovitog faktora– za korišćenje rudnog blaga

• Ostale naknade– za korišćenje zaštićenog prirodnog dobra– za korišćenje gradskog građevinskog zemljišta– za korišćenje ribarskog područja– za korišćenje uglja, vode, nafte i gasa

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

• Pojam socijalne sigurnosti– zaštita koju društvo pruža svojim članovima putem

različitih mera javnog karaktera– javnopravna tela socijalnu sigurnost obezbeđuju

na tri načina:• socijalno osiguranje• transfer iz budžeta• socijalna pomoć materijalno ugroženima

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

• Karakteristike socijalnog osiguranja:1. obaveznost

2. visina naknade i prava zavisi od visine doprinosa

3. pravo na naknadu se ostvaruje nastankom nekog događaja (npr. bolest, nezaposlenost...)

4. transferi se ostvaruju automatski

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

Zašto postoji sistem socijalnog osiguranja?Nedostaci tržišta i razlozi za intervenciju države u segmentu

socijalnog osiguranja

Socijalno osiguranje se finansira doprinosima

Nastalo u Nemačkoj, krajem XIX veka (starost, invalidnost, bolest i nezaposlenost) - Bizmarkov model

Beveridžov model - dvojako finansiranje - materinski i dečiji dodaci i zdravstvena zaštita – iz budžeta - penzije – putem doprinosa

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

• Sistem socijalnog osiguranja u sadašnjem obliku nastao krajem prve polovine XX veka

• Socijalno osiguranje na našim prostorima:– Prvi period - pod potpunim kontrolom države– Drugi period - formiranje posebnog segmenta u okviru javne potrošnje

• Savremeni modeli finansiranja - dve grupe zemalja: - Beveridzov model i Bizmarkov pristup (dve podgrupe)

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

• Sistemi finansiranja socijalne sigurnosti– Sistem obaveznog socijalnog osiguranja– Sistem dodatnog i dobrovoljnog socijalnog

osiguranja– Dva sistema finansiranja prava iz socijalnog

osiguranja: 1) sistem tekućeg usklađivanja doprinosa sa

rashodima socijalnog osiguranja (eng. pay as you go), 2) sistem akumulacije kapitala (eng. funded system)

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

Pay-as-you-go system - uslovljen koeficijentom zavisnosti - brojni su razlozi poremećaja u visini koeficijenta zavisnosti

Sistem akumulacije kapitala (funded system) - problem: obezbediti porofitonosno investiranje i problem

prelaznog perioda

Zemljama u tranziciji se preporučuje sistem finansiranja PIO baziran na tri stuba

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

Definicija:

namenski javni prihodi koji se na osnovu uvedene obaveze ubiraju od fizičkih i pravnih lica

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

Karakteristike:

– bilansno izdašni, – predvidivi, – redovni

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

U Srbiji:• Sistem socijalnog osiguranja baziran na četiri

osnovna načela– načelo obaveznosti, – načelo pluraliteta finansiranja, – načelo proporcionalnosti i – načelo namenskog korišćenja sredstava

• Tri vida obaveznog soc. osiguranja u Srbiji a) penzijsko i invalidsko osiguranje

b) zdravstveno osiguranje c) osiguranje za slučaj nezaposlenosti

Javn

e fi

nan

sije


Doprinosi

U Srbiji:

• Osiguranici: - zaposleni, poslodavci, preduzetnici i poljoprivrednici

• Stope doprinosa – proporcionalne i različite - PIO: 22% - zdravstveno osiguranje: 12,3% - osiguranje za slučaj nezaposlenosti: 1,5%

Javn

e fi

nan

sije


Nefiskalni javni prihodi

Definicija

prihodi koji se ostvaruju po osnovu državnog vlasništva nad ekonomskim dobrima ili po osnovu delatnosti državnih subjekata.

Javn

e fi

nan

sije


Nefiskalni javni prihodi

Domenski prihodi - prihodi koje država ostvaruje po osnovu svojinskog raspolaganja

sopstvenom imovinom

Prihodi od državnih ustanova - prihodi od delatnosti javnih ustanova kulture, zdravstva, nauke,

obrazovanja.

Prihodi državnih preduzeća razlozi osnivanja državnih preduzeća: a) finansijski, b) ekonomski, c) socijalno-politički

Javn

e fi

nan

sije


Ostali javni prihodi

• parafiskalni javni prihodi

• prihodi od poklona, legata i napuštene imovine

• prihodi od koncesionih naknada

• prihodi ostvareni u procesu svojinske transformacije

• prihodi od emisije novca

Javn

e fi

nan

sije


Ostali javni prihodi

• prihodi od kamata na plasmane novčanih i deponovanih sredstava

• višak prihoda ostvaren po završnom računu Narodne banke

• novčane kazne

• oduzeta imovinska korist

Javn

e fi

nan

sije


Javni zajam

Svrha: ostvarenje određenih ciljeva odnosno pokriće

debalansa u budžetu

Javn

e fi

nan

sije


Javni zajam

Karakteristike:

1. Destinirani javni prihod

2. Vanredni javni prihod

3. Povratnost

4. Nefiskalni javni prihod (dobrovoljnost)

5. Povraćaj glavnice i plaćanje kamate

6. Raspoređivanje javnog tereta kroz vreme

Javn

e fi

nan

sije


Javni zajam

Zašto se država zadužuje?• pojava vanrednih velikih javnih rashoda• vremensko nepoklapanje između priliva javnih

prihoda i odliva javnih rashoda• nedostatak sredstava za pokriće redovnih

javnih rashoda, odnosno nemogućnost dodatnog poreskog opterećenja

• povećanje državnog intervencionizma u privredi

Javn

e fi

nan

sije


Javni zajam

Podele zajmova:

Prema teritorijalnom principu: - unutrašnji i spoljašnji javni zajam

Prema kriterijumu dobrovoljnosti: - dobrovoljni, patriotski i prinudni javni zajam

Prema vremenu vraćanja: - kratkoročni, srednjeročni i dugoročni javni zajam

Prema načinu otplate: - rentni i amortizacioni javni zajam

Javn

e fi

nan

sije


Javni zajam

Kako emitovati javni zajam?1.Emisija obveznica - dve metode: direktna i indirektna

- ograničena i neograničena emisija

- prednosti i nedostaci direktne metode

- prednosti i nedostaci indirektne metode

- prodaja državnih obveznica na berzi

2.Upis u glavnu knjigu državnog duga

3.Sklapanje ugovora o javnom zajmu

Javn

e fi

nan

sije


Javni zajam

Vraćanje javnog zajma:

1. Kratkoročni javni zajam - vraćanjem odjednom ili u (polu)godišnjim

anuitetima

2. Srednjeročni i dugoročni javni zajam: - Direktna i indirektna amortizacija - Automatska amortizacija - Fakultativna amortizacija - Monetarna amortizacija

Javn

e fi

nan

sije


Javni zajam

Mere za smanjanje tereta javnog zajma:

1. Konverzija javnog zajma - smanjenje tereta kroz promenu nekih elemenata ugovora

- dobrovoljna (opciona i fakultativna) i prinudna konverzija

2. Konsolidacija javnog zajma - spajanje više zajmova sa različitim uslovima u jedan zajam

sa novim, jedinstvenim uslovima

Javn

e fi

nan

sije


Ključni pojmovi

• Javni prihodi• Porez• Poreski objekat• Fiskalni cilj• Dvostruko oporezivanje• Zakonita poreska evazija• Poreska utaja• Poreski sistem

Documents

Beogradska bankarska akademija Predmet: J avne finansije