REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS

65-vjet të Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës

BiblioVITI 6 • NUMRI 2 • 2009

DR. SALI BASHOTA,DREJTOR I BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE

UNIVERSITARE TË KOSOVËS

Historiku i Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës nëkëtë 65- vjetor, në radhë të parë,

bëhet dokument i kohës për të përkujtuardatën e themelimit; pastaj periudhën eanatemimit, vitet e zhvillimit, etapat e ndër-

prerjes dhe, së fundi, epokën e ringjalljes sëkëtij institucioni qendror kombëtar. Prandaj,fjalët: datë, periudhë, vite, etapë dhe epokë, iriprodhojnë kuptimet e tyre, jo vetëm për-brenda sfondit simbolizues, por edhe ekzis-tencial në kohë dhe hapësirë të caktuar.

Dhjetori i vitit 1944 shënon fillimet e bib-liotekarisë institucionale në Kosovë. Atëbotëishte Prizreni, kryeqyteti i këtij vendi ku uthemelua Biblioteka, e cila administrohej në

rrethana të “pushtetit popullor”, ndërsa taninë shekullin XXI është Prishtina, kryeqyteti iRepublikës së Kosovës.

Sipas burimeve të ndryshme, historiku ibibliotekave në Kosovë daton nga periudhat ehershme, madje edhe në shekujt XIV-XV.Funksioni i këtyre bibliotekave ndërlidhejkryesisht me misionin e tyre përbrendabashkësive të kultit.

/VIJON NË FAQEN 10/

2

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

MANIFESTIM

Botues: BKUK • Kryeredaktor i botimeve: Prof. dr. Sali Bashota Kryeredaktor: Fazli GajrakuKëshilli redaktues: Besim Kokollari, Bukurije Haliti Realizimi kompjuterik: Hekuran Rexhepi Adresa: Sheshi “Hasan Prishtina”, p.n. PrishtinëTel: ++381 38 225-605; Fax: ++381 38 248-940 • e-mail: biblioteka@biblioteka-ks.orgwww.biblioteka-ks.org

Biblioteka Kombëtaredhe Universitare e Ko -so vës bashkë meBibliotekën Kombë -tare të Shqipërisë or -ga ni zojnë, në Prishti -në, më 23 - 24 nëntor2009, KonferencënKo mbë tare të Biblio -teko nomisë me te -mën: “Nga Biblio -grafia te Webografia elibrit shqip”.

Kjo Konferencë,tashmë tradicionale, ecila organizohet përherë të katërt, ështëor ga nizim i për-bashkët i këtyre dyinstitucioneve më tërëndësishme të bib-liotekarisë (të Kosovësdhe të Shqipërisë) dhembahet nën kujdesindhe mbështetjen eMinistrisë së Arsimit,Shkencës dhe Teknologjisë sëKosovës dhe Ministrisë së Kulturës,Turizmit, Rinisë dhe Sporteve tëShqipërisë.

Në këtë Konferencë, në të cilënpritet të paraqiten kumtesa nganjohësit më të mirë - me formimkulturor dhe bibliotekar, ngaShqipëria dhe Kosova, do të anali-

zohen praktikat e gjertanishme sidhe të arriturat në punën e ruajtjes,përpunimit dhe bartjes së informa-cioneve bibliografike të librit shqipnga format tradicionale tëbotimeve në formatin libër, nëplasimin, përkatësisht shpërndarjene informacionit bibliografik të lib-rit shqip nëpërmjet rrjetit të inter-netit.

Në këtë numër

TË NDERUAR MIQ

KOSOVARË! 4

KATALOGIMI I FORMA-

TEVE TË NDRYSHME NË

UNIVERSITETIN NJU

MEKSIKO 6

ASPEKTE TË BIBLIOTEKAVE DIGJITALE 13

DIGJITALIZIMI DHE NDIKI-MI I TIJ NË KOLEKSIONET E VEÇANTA 16

BIBLIOTEKA KOMBËTARENË SHTETIN E PAVARUR TË KOSOVËS 19

BIBLIOTEKAKOMBËTARE

DHE UNIVERSITAREE KSOVËS

THE NATIONALAND UNIVERSITYLIBRARYOF KOSOVA

ORGANIZOHET NË PRISHTINËEDICIONI I KATËRT I KONFERENCËSKOMBËTARE TË BIBLIOTEKONOMISË

3

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

MANIFESTIM

14-18 prill 2009, Prishtinë

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës dheAmbasada Amerikane në

Prishtinë, organizuan Edicionin eshtatë - Java e Bibliotekës në Kosovë2009. Në këtë manifestim për Librindhe Bibliotekat, që u mbajt nëPrishtinë, Gjakovë dhe Ferizaj, më 14-18 prill 2009, u zhvilluan aktivitete tërëndësishme kulturore: ligjërata, pro-movime, donacione dhe përurime.

Në këtë edicion morën pjesë për-faqësues të njohur të bibliotekës e tëkulturës nga Kosova dhe ShBA. Nëligjëratat e organizuara gjatë Javës,interesimin të madh të bibliotekarëvenga Kosova kanë zgjuar ato të Dr.Kenneth Oberembt, specialist përzhvillimin e bibliotekave nga SHBA,që mbahet mend në Kosovë si drejtori Bibliotekës Kombëtare dhe Univer -sitare të Kosovës në vitin 2003, i cilihartoi planin strategjik për të ar -dhmen e Bibliotekës Kombë tare dheUniversitarë të Kosovës. Ligjëra tat etij trajtuan tema që lidhen me kon-tekstin kosovar të zhvillimeve nga kjofushë, duke dhënë ide dhe zgjidhjepër shumë nga problemet që epreokupojnë stafin e bibliotekave nëKosovë.

Cikli i ligjëratave të tjera, të mba-jtura nga bibliotekarë nga Kosova,po ashtu, ofroi kontribute të vyeranë këtë fushë. Përmendim këtuligjëratat e organizuara në Gjakovëme temën: “Biblioteka dhe shkolla”,në të cilën referuan disa nga njohësite kësaj problematike, si: EngjëllBerisha, Fatime Mehmetaj, FatmirPireci, Arjeta Sadiku, Lumnije Kasa,Shaban Shemsiu, Shqipe Shala dheAdil Olluri.

Gjatë Javës u prezantua Programii Automatizuar Bibliotekar Aleph500 në Bibliotekën Ndërkomuale tëFerizajt. Komuna e Ferizajt tashmëka dhënë mjetet për implementimine këtij Programi dhe së shpejti rrjetii këtij programi do të shtrihet edhenë këtë bibliotekë.

Nga aktivitetet promovuese, gjatëkësaj Jave, u shfaq filmi dokumentarkushtuar presidentit të parë afro-amerikan të SHBA-ve - BarackObama. Me këtë rast Ambasada eSHBA-ve i dhuroi BibliotekësKombëtare dhe Universitare librin“Guximi për të shpreshuar” tëBarack Obamas.

Njëra nga aktivitet tashmë tradi-cionale në Javën e Bibliotekës nëKosovë është edhe Dita e Dhurimittë Librit, në të cilën shumë donatorënga Kosova, i dhuruan BibliotekësKombëtare dhe Univer si tare tëKosovës një sërë llojesh të mate -rialeve, si: libra, revista, dorëshkrime,CD, DVD etj.

Në kuadër të Ditës së Dhurimit tëLibrit, Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës, i ka dhuruar400 libra për Degën e bibliotekave tëVushtrrisë - fshatin Shtrojerë, si dhe319 libra për Degën e bibliotekave tëBesianës - fshatin Metehi.

Në edicionin e shtatë të Javës sëBibliotekës, është organizuar edheekspozita e librit të Qendrës sëBibli otekës Universitare dhe eks -pozita e Periodikut shqiptar nëBKUK (1945 - 2008).

Edhe ky edicion i Javës ështëkurorëzuar me të arritura që mundtë përmirësojnë gjendjen e bib-liotekave në Kosovë edhe nga pikë-pamjet dhe konceptet që shtronstafi i bibliotekave, por edhe ngasensibilizimi që ky aktivitet ështëduke bërë në opinion dhe në insti-tucionet qeveritare në përgjithësi,nëpërmjet dhënies së hapësirës përkëtë aktivitet në mediat e shkruaradhe ato vizuale.

Përgatiti: Bukurije Haliti

JAVA E BIBLIOTEKËS NË KOSOVË 2009

Hapja solemne e Edicionit VII të Javës së Bibliotekës në Kosovë

4

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

PROMOVIM

PROF. DR. TIHOMIL MAŠTROVIć,Drejtor i Përgjithshëm i

Bibliotekës Kombëtare edhe

Universitare të Kroacisë

(Fjalimi përshëndetës i Drejtorit tëBibliotekës Kombëtare edhe Univer -sitare të Kroacisë - Prof. dr. TihomilMaštrović, me rastin e vizitës së tij nëBKUK dhe nënshkrimit të Marrëveshjessë bashkëpunimit midis dy bibliotekavekombëtare - të Kosovës dhe të Kroacisë)

Me rastin e nënshkrimit tëmarrëveshjes së bashkëpunimitmidis Bibliotekës Kombëtare

dhe Universitare të Zagrebit dheBibliotekës Kombëtare dhe Universitaretë Kosovës, shpreh gëzimin tim të madhqë me këtë akt është realizuar një lidhjeshumë e rëndësishme kulturore në mes tështeteve tona. Kjo marrëveshje kadomethënie simbolike dhe profesionaleletrare.

Më lejoni që së pari të flas përdomethënien simbolike të këtij akti sepsenë të marr pjesë jo vetëm si drejtor iBibliotekës Kombëtare dhe Universitaretë Zagrebit, por edhe si shkencëtar kroat.

Gjithsesi, nuk është më pak erëndësishme as ajo se thelbi i kulturëssipas definicionit përcaktohet si simbolik,sepse fillon aty ku përfundon botanatyrore dhe krijohet ajo simbolike.

Bibliotekat kombëtare mishërojnë,përfaqësojnë, mbledhin dhe doku -mentojnë me fjalë identitetin kombëtarkulturor dhe me përmbajtjen dhe veprim -tarinë pasqyrojnë të gjitha aspektet ejetës kulturore por edhe luftën përintegritet të territorit kombëtar.

Me vizitën e bërë BibliotekësKombëtare të Kosovës dhe vendosjen ebashkëpunimit, dëshirojmë të shprehimsimpatinë tonë ndaj përpjekjeve të shtetittë ri të Kosovës për të krijuar lidhje tërëndësishme ndërkombëtare kulturore.

Gjithashtu, dëshirojmë të shprehimrespektin ndaj viktimave të rëna përshtetin e Kosovës, sepse në atë drejtimedhe ne kemi përvoja të hidhura nga luftaçlirimtare e Kroacisë.

Me marrëveshjen midis dybibliotekave, dëshirojmë që në rrafshinkulturor të bëjmë atë që Qeveria eKroacisë e ka bërë në rrafshin politik,duke e pranuar shtetin e Kosovës, të cilit,mu sikurse Kroacisë, nuk i qe shkruar tëshohë dritën e lirisë pa luftë të armatosurdhe pa humbje njerëzore dhe materiale.

Edhe pse shteti i Kosovës ështëpothuajse shteti më i ri në botë, si shtetme shumicë të popullit shqiptar, pra njëprej popujve më të vjetër evropian, ai kambamendje shumëshekullore, jeton jovetëm nga çastet aktuale dhe marrë -dhëniet momentale të fuqive politike nëskenën botërore politike, por nësupozimet e veta kulturore ekziston aq saekziston një popull, jeton nga ajo qe PaulRiker e quan „ struktura të shtresuara“, tëcilat si mbamendje kulturore krijojnëelementin ndërtues të një bashkësiekombëtare.

E para, për kulturën shqiptare, rrënjëte saj kulturore, e gjithsesi edhe paragërshetimeve të saj me kultura të tjera,një njohës i jashtëm i kulturës mund tëmbetet thjeshtë i mrekulluar.

Me krenari mund të them se kymrekullim i shoqëruar me simpati tëveçantë, mund të vërehet posaçërisht nëshkencën dhe kulturën kroate.

Kjo simpati nuk bën të anashkalohet,për këtë ndoshta do t’ju befasojëshkrimtari dhe intelektuali i nderuarkroat, Petar Shegedin.

Duke vëzhguar ngjashmërinë e fatit tëpopullit shqiptar dhe atij kroat, në njëanalizë subtile ai bën krahasime meqasjen romake ndaj Kartagjenës:„Kartagjena është fajtore që ekziston“,duke parafrazuar kështu esenë emirënjohur të Katonit “Ceterum censeokartaginem delendam esse“.

Mendimi i Petar Shegedinit mund të

ndiqet në të gjitha nivelet e tij të shumta,

por gjithsesi vlen e vërteta se mbi

popullin shqiptar dhe kroat deri vonë ka

qëndruar pezull gjykimi i padrejtë sipas

të cilit jemi fajtorë që ekzistojmë e edhe

më fajtorë nëse dëshirojmë një vend

tonin nën diell.

Ndoshta kjo është një prej arsyeve pse

vërtet mund të flitet për albanologjinë

kroate, shkencën mbi Shqipërinë dhe

shqiptarët, por edhe mbi tematizimin

letrar të Shqipërisë dhe shqiptarëve nga

shkrimtarët kroatë.

Luftën e Skënderbeut kundër turqve e

përshkruan si heroike qysh frat Andria

Kačić - Miošić. Në ato gjurmë ka

vazhduar edhe frati nga Bosnja, Lovro

Mihačević, i cili pasi ka vepruar 40 vjet

si prift katolik në mesin e shqiptarëve

dhe ka qenë dëshmitar i krijimit të shtetit

të Shqipërisë, pa pretendime shkencore,

por disi si për shpirt të vetin ka shkruar

dy libra mbi ta.

Në librin e dytë – “Crtice izalbaneške povijesti”, që në përkthim

quhet „Pjesë nga historia shqiptare“,

thotë: „Se a do të qëndrojë Shqipëria elirë dhe e pavarur, në çfarë hapësire dhederi kur, këtë e di vetëm Zoti. Miqtë epopullit shqiptar i dëshirojnë atij fat“.Kur është Kosova në pyetje, shumë

kroatë u bashkëngjiten urimeve dhe

dëshirave të tilla.

Me mburrje kujtoj se edhe babai im,

dr. Vjekoslav Maštrović në literaturë

përmendet si një prej atyre i cili si banor

i Zarës ka kontribuar në studimet mbi

arbanasit e Zarës.

Të shumtë janë autorët të cilët kanë

studiuar bashkësinë arbanase në Zarë, në

mesin e së cilave theksoj kontributin e

çmueshëm të leksikografit dr. Kruno

Krstić dhe sociologut të librit dr.

Aleksandër Stipčević, si dhe ata që kanë

studiuar klementinët, të cilit

përfaqësojnë të ardhurit shqiptarë në

fshatrat e Sremit, Hrtkovc dhe Nikinc.

Krahas shqiptarëve në Kroaci, edhe

kroatët në Kosovë janë të rëndësishëm

për të kuptuar historinë e popujve

tonë.

TË NDERUAR MIQ KOSOVARË!

5

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

PROMOVIM

Qysh nga shekulli i 14, ekzistonbashkësia kombëtare kroate, janjevasit,ardhacakë me prejardhje nga Dubro -vniku, të cilët e morën emrin sipasqytetit Janjevë, në afërsi të Prishtinës, kujetojnë edhe sot e kësaj dite, megjithëseshumica e tyre janë kthyer në atdhe paskrijimit të shtetit të Kroacisë.

Fenë katolike edhe identitetin kroatkanë arritur ta rruajnë ndër shekuj. Njëkroat i tejkalon të tjerët me kontributin etij në marrëdhëniet kroato-shqiptare.

Ky është historiani kroat - i lavdi -shmi, Millan Shuflaj, i lindur saktësishtpara 130 vitesh, një ndër themeluesit ealbanologjisë.

Mendjendritur dhe poliglot, Shuflajpjesën kryesore të energjisë së tij einvestoi në studimet shkencore përShqipërinë dhe shqiptarët, ndërsa nënpseudonim ka shkruar edhe disa vepraletrare me tematikë shqiptare.

Mendimin i tij për historinë e madhetë Shqipërisë nuk arriti ta realizojë, porstudimet e tij mbi Shqipërinë arritënkulmin e shkencës evropiane.

Një nga studiuesit e jetës dhe punës tëShuflajit është edhe kroati kosovar,janjevasi Llazar Dodiċ. Ajo punë, prainterpretimi i Shuflajit për kulturënshqiptare dhe historinë e saj nuk i shkontepër shtati regjimit të atëhershëmserbomadh, kështu që Shuflaji u likuiduanë vitin 1931 në rrugët e Zagrebit, parahyrjes së shtëpisë së tij. Agjentët policorëmë pas hynë në shtëpinë e tij dhe morënme vete dorëshkrimin e tretë tëpërfunduar të “Kodeks albanikus“.Kundër dorasëve nuk u zhvilluan hetimet.

Si mëkat i është mveshur gjithashtuedhe vetëdija kombëtare kroate, poredhe interesimi për historinë dhekulturën e popullit shqiptar.

Të goditur me këtë vandalizëmpolitik, prijësit e shpirtit evropian AlbertEinstein dhe Heinrich Mann, përmeslidhjes ndërkombëtare për të drejtat enjeriut, ftuan opinionin kulturor që tëngrihet kundër krimit të kryer mbi MilanShuflajin, duke theksuar se vendetevropiane kanë për detyrë të vendosen simburojë para popullit të vogël, porpaqedashës dhe të ndritur kroat.

Por me këtë rast, si kurorë tëpërpjekjeve kroato-kosovare mund takonsiderojmë rolin intelektual dhekreativo-arkitektonik të arkitektit kroatAndrije Mutnjaković, i cili bart një

shtytje të veçantë simbolike në sferën ebibliotekarisë.

Ai ka projektuar ndërtesën eBibliotekës Kombëtare dhe Universitaretë Kosovës në Prishtinë (1982).Kontributi i tij domethënës në arkite -kturën e qytetit të Prishtinës është edherenovimi i ndërtesës së komandës turke,tash Muzeu i Prishtinës (1974).

Renovimi i ndërtesave ekzistuesedëshmon për vlerësimin e madh tëMutnja kovićit ndaj trashëgimisë ndër -timore.

Më shumë se kudo tjetër, Mutnja -kovići e ka bërë këtë duke publikuar nëgjuhën shqipe librin e vlefshëm mbiAndrij Alleshin, artistin e lindur nëDurrës rreth vitit 1425, i cili ka vdekurnë Split rreth vitit 1505.

Alleshi është vetëm një ngashqiptarët e shumtë, i cili me veprën e tijka kontribuar në kulturën kroate si dheme veprimtarinë e tij prej skulptori dhendërtimtari, dukshëm ka lënë gjurmë nërenesancën artistike kroate, dukevepruar në disa qytete dalmatine.

Në fushën e bashkëpunimit pro -fesional të bibliotekave, konturatthemelore janë të theksuara në tekstin emarrëveshjes në mes të dy bibliotekavekombëtare.

Në zbatimin e marrëveshjes nëfushën e furnizimit me material përbiblioteka, gjithsesi duhet të përpiqemiqë t’i zëvendësojmë ligjet e dikurshme tëpërbashkëta, ashtu që edhe ligjet përekzemplarët e detyruar t’i kemi përshtetet tona, sot të pavarura.

Prandaj, do të duhej të merremi veshrreth modaliteteve se si të arrihet qëautorët shqiptarë, të cilët veprojnë apokanë vepruar në Kroaci, të jenë tëpërfaqësuar në fondin e BibliotekësKombëtare dhe Universitare të Kosovës.

Kjo nuk do duhej t’i lihej improvi -zimit dhe vullnetit të mirë të insti tu -cioneve apo përpjekjeve indi vi duale tëautorëve.

E njëjta do të duhej të vlente edhe përautorët kroatë të cilët publikojnë veprat etyre letrare dhe shkencore në Kosovë.

Prandaj, është gjithashtu e qartë sebashkërisht duhet të përpiqemi që kjobibliotekë të ketë libra kroatë, për -mbajtja e të cilëve i dedikohet Kosovësdhe janë të shkruar nga autorët kroatëdhe janë të publikuar në Kroaci dheanasjelltas.

Kjo mund të zbatohet përmesshkëmbimit të planifikuar të materialit.

Papritmas është lajmëruar edhemundësia e bashkëpunimit të frytshëmnë rrafshin teknologjik.

Kjo ka të bëjë më Alephin - një pako

programesh kompjuterike për përpu -

nimin e materialeve të bibliotekës dhe

afatizimin bibliotekar në përgjithësi.

Në Bibliotekën Kombëtare dhe Uni -

ver sitare në Zagreb, para disa vitesh,

është blerë nga një kompani amerikane

pakoja programuese vojazher.

Ai është treguar si joefikas në fushën

e shenjave diakritike kroate.

Meqenëse, ndërkohë, vojazheri u bë

pjesë e ofertës së kompanisë ExLibris,

kjo na e ofroi pakon programuese Aleph,

të cilën edhe e pranuam dhe tash pu -

nohet intensivisht në implementimin e

atij programi në Bibliotekën Kombëtare

dhe Universitare dhe Bibliotekat e

Universitetit në Zagreb, me tendencë që

të përhapet edhe në disa biblioteka të

tjera universitare.

Në atë drejtim besojmë se do të na

ndihmojë përvoja juaj disavjeçare me

Aleph-in, si pako programuese me të

cilën shërbehen edhe disa biblioteka

kombëtare evropiane. Bashkëpunimi i

bibliotekave me këtë do të fillojë në

mënyrën më të mirë të mundshme

profesionale, kështu që, pas nënshkrimit

të marrëveshjes mbi bashkëpunimin e

dy bibliotekave kombëtare, asaj kroate

dhe kosovare, ia vlen që sa më parë të

fillojë puna e ekspertëve në realizimin e

formave konkrete të bashkëpunimit. Për

këtë qëllim me mua kanë udhëtuar

kolegët z. Krunoslav Rendulić, udhë -

heqës i Departamentit të Teknologjisë

Informative në bibliotekën tonë, dhe

Tajana Ljubičić, bibliotekare e sistemit,

detyra e së cilës është shkëmbimi i

përvojave me kolegët kosovarë në

punën me pakon programuese Aleph.

Në fund dëshiroj t’i falënderoj nikoqirët

tanë kosovarë për mikpritjen e

përzemërt dhe edhe një herë të theksoj

se ushqej shpresa të mëdha për

bashkëpunimin e dy bibliotekave tona

kombëtare. Njëkohë sisht theksoj se jam

krenar që së bashku me ju jam bashkë -

pjesëmarrës edhe partner në këtë

moment historik për shkëmbimin

kulturor dhe bashkë punimin e dy

shteteve dhe popujve tanë.

6

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

REFORMA

REBECCA LUBAS,

Drejtoreshë e Departamentit të Shër bimittë Katalogimit dhe Zbulimit të Informa -cionit, në Bibliotekën e Uni ver sitetit NjuMeksiko, Albur querque, ShBA

(Ky artikull është shkruar për Kongre -sin e 75-të IFLA-s në Milano të Italisëqë u mbajt më 23-27 korrik 2009.Përkthimi dhe botimi në gjuhën shqipeështë lejuar nga autorja si dhe ngaIFLA.)

ABSTRAKT

Ky artikull paraqet në mënyrë kro-nologjike se si po zhvillohet veprimtariae Departamentit të Shërbimeve tëKatalogimit dhe të Zbulimit të Infor -macionit të Bibliotekës së UniversitetitNju Meksiko (orig: New Mexico), dukedhënë shembuj specifik, prej njëveprimtari kataloguese e përqendruar nëburimet e shtypura në një veprimtari tëgjerë që përfshin projekte të mëdha tëkatalogimit të materialeve audio-vizuale. Duke e zhvilluar më tej bazën enjohurive për standardet dhe teknolo -gjinë, si dhe duke e rritur fleksibilitetinnë punë, Departamenti i Shërbimeve tëKatalogimit dhe Zbulimit të Informa -

cionit po krijon mundësi për zhvillimine metodave të reja, më të shpejta dhe mëtë përshtatshme të procesit të punës.

HISTORIK I SHKURTËR

Katalogimi i materialeve audio-vizuale filloi të bëhej në biblioteka sinjë përjashtim i çuditshëm, ku mbasenjë bibliotekari i caktohej detyra t’ikatalogonte ato lloj materialesh nëkohën e tij të lirë. Me rritjen e llojevetë ndryshme të formateve, mbase,kishte pastaj një person të caktuar, icili bënte përshkrimin dhe klasi-fikimin e tyre. Mirëpo, tani jetojmë nënjë kohë ku numri i materialeve tëpashtypura e ka tejkaluar numrin ematerialeve të shtypura. Modeli i njëkataloguesi të vetëm për katalogimin e“formateve të veçanta” nuk është më ipërshtatshëm. Megjithëkëtë, bib-liotekat ende janë të prira ta zhvillojnëveprimtarinë dhe punën e tyre si tëishin duke u marrë me materiale tështypura. Ka ardhur koha përndryshime kolosale në këto praktika.

Bibliotekat e Universitetit të NjuMeksikos kanë bërë ndryshime dra-matike së voni. Për shkak të një zjarrinë vitin 2005 dhe të një vërshimi nëvitin 2006, pjesë të mëdha të kolek-sioneve u shkatërruan dhe më pas uzëvendësuan me materiale simotraelektronike. Përpjekjet për digjitaliz-imin e materialeve janë duke u shtuar,përfshirë këtu edhe një rregullore të retë vendosur nga Universiteti që i dety-ron të gjitha që t’i dorëzojnë nëmënyrë elektronike punimet e tezave

dhe disertacioneve, duke filluar prejsemestrit veror të vitit 2009.Pensionimi i personelit, një riorganiz-im i bërë dhe largimet që ndodhën elanë grupin e kataloguesve, në një anënjë ekip me shumë përvojë, por nëanën tjetër, një forcë tejet të vogël përt’u përballur me nevojat në rritje.Duhet theksuar, se tash e para një viti,veprimtaria e bibliotekave të këtijUniversiteti ishte e orientuar kryesishtkah materialet e shtypura të mbështe-tura në standardet MARC/AACR2.Ndërsa, katalogimi i materialeveaudio-vizuale bëhej në hapësira speci-fike në vend që të ishte një shërbim ishpërndarë gjithandej që procesi tëishte më efikas.

Në vitin 2008, grupi i katalogimitu reformua dhe mori emrin Shër -bimet e Katalogimit dhe Zbulimit tëInformacionit me një theks të veçantënë krijimin e metadatave për t’iu për-shtatur sa më mirë mënyrës se sikërkojnë vetë përdoruesit. Ndërsadihet mirë se përdoruesit e sotëm tëbibliotekave nuk kërkojnë vetëmmateriale të shtypura, madje edhe nuke kanë prioritet të kërkojnë vetëm asolloj materialesh. Ky riorganizim, dhematerialet, të cilat kishin nevojë përpërkujdesje të ekspertëve të meta-datave, kërkonte një vëmendje tëvazhdueshme sa i përket aftësimit tëkataloguesve, veprimtarisë dhe rrjed-hës së punës brenda dhe jashtë sek-sionit, si dhe sa i përket zgjerimit tëshpejtë të numrit të platformave elek-tronike në të cilat punohet në bib-liotekë. Përderisa vetëm pak vite më

A keni të bëni me metadata të mediave të ndryshme?

Katalogimi i formateve të ndryshmenë Universitetin Nju Meksiko

7REFORMA

parë kataloguesit punonin në një bazëmonolitike, e hartuar mbi bazën e njëstandardi po thuaj një dekadë tëvjetër, tani ata mund të punojmë nënjë numër ambientesh e platformashtë rrethuar prej një sërë standardeshnga më të ndryshmet. Në Bibliotekate Universitetit të Nju Meksikos,shembujt nisin prej dhuratave tëmëdha të disqeve zanore, të cilat mëparë do të duhej të katalogoheshinnga një person i vetëm, deri te krijimii arkivit digjital për një botues ame -rikano-jugor, i cili do të mund të kër -ko hej në bazë të përkthimeve paralele.Kjo mënyrë e punës kërkonte njëvizion të ri. Kjo nënkupton se kon-trolli bibliografik tashmë duhet të jetëshumëgjuhësh.

SHKATHTËSITË - NË DISPOZICIONPërkundër fatkeqësisë që i ndodhi

Bibliotekave të Universitetit të NjuMeksikos, seksioni i katalogimit arri-ti të mbante rreth vetes talent tëshkathë edhe pse në numër të vogël.Përveç përvojës me vite në krijimin enjësive kataloguese sipas standardevetë Rregullave anglo-amerikane dhe tëformatit MARC (AACR2/MARC),

kataloguesit e këtij seksioni ishinaftësuar, po ashtu, në praktikat eProgramit të bashkëpunimit për kri-jimin e njësive autoriale (NACO), sidhe në standardet për zgjerimin enjësive kataloguese për materialemonografike të shtypura dhe përpartitura.

Bibliotekat e Universitetit të NjuMeksikos kanë një koleksion të madhtë materialeve në spanjisht dhe portu-galisht, të cilat i mbështesin program-et e studimeve Amerikano Latine nëuniversitet. Disa prej kataloguesve iflasin këto gjuhë. Tani për tani, kolek-sioni në gjuhën ibero paraqet gati dytë tretat e furnizimeve tona me vepratë shtypura. Megjithatë, materialetaudio-vizuale nuk janë të reja për kat-aloguesit tanë. Shumica prej tyre kanëpunuar me vite me incizime zanoredhe me fotografi lëvizëse. Udhëheqësii koleksionit të hartave, po ashtu, kat-alogon disa prej materialeve har-tografike në atë koleksion.

VEPRIMTARIA E PUNËSBibliotekat e Universitetit të Nju

Meksikos krahas orientimit primar tëmbledhjes të versioneve elektronike të

burimeve, ato ende mbledhin edhelibra dhe materiale në formë të shty-pur. Mirëpo, librat nuk janë më ivetmi tregim tanimë i punës në kata-logim. Shumica e librave vijnë tashmëtë kataloguar dhe të gatshëm për t’uvënë menjëherë në raft, pasi që shitësinga i cili blihen këto libra e ofron edhekëtë shërbim. Kështu që prej semestritpranveror të vitit 2009, pothuaj dy tëtretat e punës së përgjithshme në kata-log ka të bëjë me incizimet zanore.

Në rregulloret e përzgjedhjes sërevistave për Bibliotekat e Univer -sitetit Nju Meksiko përcaktohet qëversioni elektronik të blihet, nëseështë në dispozicion, së bashku meqasje të qëndrueshme në numrat emëhe rshme të tyre. Blerja e libraveelektronik sa vjen e shtohet. Në këtëkontekst, bibliotekat po i përqendro-jnë burimet, si të punës ashtu edhe tëparave, në një sistem të menaxhimitdhe kërkimit të burimeve elektronike.

Deri vonë, tezat dhe disertacionet edoktoratave të krijuara nga studentëte Universitetit të Nju Meksikos për-bënin një pjesë mjaft të madhe tëpunës në katalog. Për shembull, nëprill të vitit 2009, 200 prej 500 titujve

VITI 5 • NUMRI 1 • PRILL 2008

8

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

REFORMA

të punës në katalog, të koleksionevenë gjuhët jo-iberike, ishin teza dhedoktorata. Në verë të vitit 2009, e tërëkjo do të ndryshojë, pasi Universitetika vendosur që të gjithë studentët nëstudimet postdiplomike t’i dorëzojnëpunimet e tyre në formë elektronikenë depoziturën digjitale të Univer -sitetit të quajtur DSpace UNM. Pra,nuk do të mblidhen më kopjet e shty-pura. Këto teza dhe disertacione elek-tronike do të shoqërohen nga meta-datat që i futin vetë autorët e tyre.Prandaj pa një plan të mirëfilltë, atonuk do të shfaqen në procesin e kata-logimit, siç është i rregulluar tani.

Një shembull tjetër i koleksionevedigjitale është “Abaya Yala”. Këta titujlibrash, nga botues të AmerikësJugore, u ofrohen bibliotekave vetëmnë formatin elektronik. Bibliotekatplanifikojnë, si pjesë e marrëveshjesme botuesin, t’i depozitojnë ato nëDSpace (Lexo: dispejs). Po qe se libratdo të ishin në format të shtypur, atolirshëm do t’i përshtateshin rrjedhës sëtanishme të procesit të punës. Por, siçshihet nuk janë. Prandaj, pa njëndërhyrje konkrete ato do të mbesninjashtë fushëveprimit të seksionit tëkatalogimit.

Kështu, duke marrë parasysh tëgjithë talentin e kataloguesve të Uni -ver sitetit të Nju Meksikos, dhe përvo-jën e tyre në katalogimin e materialeveaudio-vizuale, ku qëndronte proble-mi?

Si në shumë biblioteka, edhe këtu,puna në katalogim ka mbetur epërqendruar kryesisht në materialet eshtypura, të organizuara rreth njëgjuhe të metadatave, kryesisht në for-matin MARC. Katalogimi i inciz-imeve zanore dhe i videove pothuajbëhej në “izolim” prej materialeve tëtjera. Kataloguesit e muzikës ishin tëndarë prej grupit kryesor të grupit tëkataloguesve, dhe se kishin pak osefare komunikim ose ndikim në disku-timet për rregulloret e katalogimit. Po

qe se ata mbeteshin prapa në kata-logim dhe rriteshin materialet e tyre tëpapërpunuara (gjë që kishte ndodhurpër shkak të dhuratave të mëdha), ataduhej të gjenin zgjidhje vetë, pa marrëparasysh rritjes së vëllimit të punës.Aty këtu ofrohej ndonjë ndihmë ngagrupi kryesor i kataloguesve, porseaskush nuk i mbikëqyrte apo nuk iparashihte nevojat e tyre në mënyrësistematike. Në seksionin kryesor tëkatalogimit, shumica e materialeveaudio-vizuale i dërgoheshin për kata-logim një kataloguesi. Nuk ishte ofru-ar ndonjë trajnim për kataloguesit eburimeve elektronike e lëre më ndon-jë trajnim për standarde të tjera tëmetadatave, përveç formatit MARC.

BASHKIMI I TYRERrjedha e procesit të punës

paraqiste mundësi të trajnimeve tëndryshme. Posaçërisht paraqiste mun -dësi që kataloguesit të mësojnë prejnjëri-tjetrit, e jo puna të kufizohej nënjë mësues, mbikëqyrës, apo orëmësimi.

Në vjeshtën e vitit 2008, kata-loguesit e Bibliotekës së arteve tëBukura dhe Dizajnit iu bashkuangrupit kryesor të kataloguesve. Ata embajtën bazën e tyre gjeografike nëBibliotekën e Arteve të Bukura (kukishin përgjegjësi të ofrimit të shër-bimeve referale dhe të zhvillimit tëkoleksioneve), por u bënë pjesëmarrësaktiv në takimet dhe planifikimet egrupit të kataloguesve.

Duke marrë parasysh se kishim njëfurnizim të madh me incizime zanore,dukej praktike të shtohej grupi i kata-loguesve për këtë lloj materiali. Njëriprej kataloguesve që mban përgjegjës-inë kryesore për katalogimin e materi-aleve në gjuhët ibero është po ashtuedhe muzikant. Bibliotekës i ishindhuruar afro 5000 disqe, të cilatduhej, si të vlerësoheshin, ashtu edhetë katalogoheshin. Kataloguesi imuzikës, si dhe kataloguesi ‘i ri’ me

përvojë muzikore u takuan dhe esajuan një plan të përpunimit të këtijmateriali në dy vende të ndryshme.Kataloguesi i ri, i cili do t’i ndihmontekataloguesit të muzikës, e mësoi shpe-jt punën, duke u mbështetur në për-vojën e tij të gjatë me parimet epërgjithshme të katalogimit dhe nëdijen e tij personale për muzikën. Pasgjashtë muajsh, këtij grupi iu shtuaedhe një katalogues tjetër. Ky kata-logues kryesisht ishte përgjegjës përkatalogimin e materialeve audio-vizuale të zhanreve të tjera, përveç tëmuzikës, sidomos të katalogimit tëvideove, si dhe kishte kataloguar mëparë incizime zanore. Ky shkëmbimnjohurish kishte efekt të dyanshëm.Pra, kur kishim grumbullim të mate-rialeve në gjuhët ibero, kataloguesit eBibliotekës së Arteve të Bukura e jep-nin ndihmën e tyre në katalogimin elibrave në spanjisht dhe portugalishtqë trajtonin tema të artit. Kjo mënyrëe rrjedhës së procesit të punës u kandihmuar Bibliotekave të Univer -sitetit të Nju Meksikos t’i caktojë kat-aloguesit aty ku lypset nevoja.

Kur tezat dhe doktoratat të bëhenvetëm elektronike, kataloguesit nukdo të marrin ndonjë paralajmërim seka mbërritur një deng i shtypur idorëshkrimeve. Për t’u përgatitur përkëtë situatë të re janë rishikuar meta-datat Dublin Core (lexo: dablin korë)në DSpace me kundrejt një grupi tëtezave dhe doktoratave të dorëzuara nëmënyrë vullnetare nga studentët në trivjetët e fundit. Gjatë këtij procesi nadoli se, përveç përmbajtjes së dobi -shme të abstrakteve dhe fjalëve kyçe qëndodheshin, metadatat duhej të rreg-ulloheshin sa u përket njësimit tëemrave dhe lëndëve. Një frikë tjetërishte se po të zgjeroheshin elementet emetadatave në DSpace do të bëhej njëndarje e koleksioneve në katalogun ebibliotekave mes punimeve të vitevepara vitit 2009 dhe titujve të rinj nëkëtë depoziturë elektronike. Po ashtu,

9

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

REFORMA

po punohet që të krijohen mekanizmaparalajmërues për kataloguesit kur tëbëhen dorëzime të reja të punimeve nëDSpace, me qëllim që kataloguesit tëmund t’i zgjerojnë e pasurojnë meta-datat, dhe pastaj në fund t’i bashkojnëme metadatat në formatin MARC, medestinim të fundit të integrimit të tyrenë Katalogun Botëror (WorldCat) tëOCLC-së, si dhe të Katalogut tëPërbashkët të Bibliotekave të Univer -sitetit të Nju Meksikos.

Koleksioni i titujve “Abya Yala”, i cili upërmend më parë, do të futet në DSpacepo ashtu. Kjo do t’ju jep më shumë për-vojë praktike kataloguesve të gjuhëveiberike në dorëzimin e punimeve nëdepozitarë, duke i përdorë metadatatDublin Core, si dhe elementet bashkë-takuese të tyre me formatin MARC. Kjodo të bëhet për arsye që këta tituj tëmund të kërkohen si nga depozitura,ashtu edhe nga WorldCat dhe Katalogu iBibliotekave të Universitetit.

Përveç të mësuarit të formateve tëreja, gjuhëve të metadatave, si dhemënyrës së punës, ia vlen të shënohetedhe ky ndryshim në rrjedhën e pro-cesit të veprimtarisë kataloguesve nëBibliotekat e Universitetit Nju Meksi -ko. Prekja e secilit titull me dorë meqëllim të përpunimit sa më të hollë-sishëm të metadatave nuk është mënjë qasje praktike, duke parë trendin epërhapjes së shpejtë të informacionit.Kataloguesit mund dhe duhet t’i zba-tojnë shkathtësitë për të importuardhe manipuluar lloje të ndryshme tëmetadatave që koleksionet e bib-liotekave të jenë sa më të hapura përkërkim. Në Universitetin e NjuMeksikos po punohet në një projektpër t’i marrë të plota dhe të gatshmemetadatat për revistat elektronike, qëkërkon përzgjedhjen e një shitësi, tes-timin e të dhënave, dhe raportimin etë dhënave, të cilat nuk përkojnë metitujt e revistave në koleksionet eBibliotekës. Përderisa kataloguesit tazbatojnë dijen, sa i përket standardeve

të metadatave në këtë proces, ata poashtu do të zhvillojnë shkathtësi tëreja. Pra, shkathtësi të menaxhimit tëprojekteve. Kur kataloguesit krijojnënjësi kataloguese, tani theksi bie nëpasurimin e metadatave për tërëbotën (përmes WorldCat të OCLC-së), e jo vetëm i pasurimit ose redak-timit të metadatave në katalogun eUniversitetit të Nju Meksikos.

Kjo botë e informacionit u jep kata-loguesve, po ashtu, mundësi për tëpunuar përtej bibliotekave. Univer -siteti i Nju Meksikos ka futur në për-dorim një vegël të kërkimit të Google,që mundëson kërkimin e faqeve tëinternetit të Universitetit. Në vitin2009, Bibliotekat e këtij universitetikanë shprehur interesin për të luajturnjë rol më të madh në menaxhimin ekësaj vegle. Kataloguesit do ta huazo-jnë ekspertizën e tyre për ta përmirë-suar mënyrën e kërkimeve të faqeve tëUniversitetit Nju Meksiko, duke ukëshilluar me departamentet që kanëzhvilluar praktika të mira në metadatadhe dizajn të faqeve të internetit.

PËRFUNDIMZgjerimi i formateve të informa-

cionit nuk paraqet “pak a shumëgjënë e njëjtë” për kataloguesit. Ajoparaqet mundësinë e zbatimit tëshkathtësive të organizimit të infor-macionit në mënyra të reja. NëUniversitetin Nju Meksiko, po shfry-tëzohet kjo mundësi për t’u bërë mëfleksibil në caktimin e punëve përkatalogues dhe në arritjen e rezultat-eve më të mira të kërkimit nga për-doruesit tanë, pa marrë parasysh nësee përdorin katalogun e bibliotekës,depoziturën digjitale, ose thjeshtë evizitojnë ndonjërën prej ueb-faqevetë Universitetit. Mbajtësi i informa-cionit nuk duhet të paraqet problem;qasja në përmbajtje duhet të jetë ebarabartë.

PËR AUTORENRebecca L. Lubas është drejtoreshë e

Departamentit të Shërbimeve tëKatalogimit dhe Zbulimit të Infor -macionit në Bibliotekat e Univer sitetittë Nju Meksikos, ku e koordinon njëgrup të kataloguesve të cilët punojnë nëformate të ndryshme. Para se të vijë nëUniversitetin Nju Meksiko në vitin2008, Rebecca ishte në Bibliotekat eInstitutit të Teknolo gjisë së Masa çusets(MIT), si Shefe e Shërbimit tëKatalogimit dhe të Metadatave, si dheKataloguese e Formateve të Veçanta.

Si bibliotekare e Katalogimit të for-mateve të veçanta në MIT, Rebeccaishte përgjegjëse për katalogim origjinaltë burimeve monografike audio-vizuale, si dhe për aftësimin e kata-loguesve për formatet audio-vizuale.Rebecca ishte anëtare themeluese eDepartamentit të Shërbimeve tëMetadatave në Bibliotekat e MIT-së.Para se të vinte në MIT, Rebecca ishtekataloguese e periodikut dhe materi-aleve audio-vizuale në UniversitetinShtetëror Ball (Ball State University).

Në vitin 2005, Rebecca ishte kryetare eShoqatës së Kataloguesve Audiovizual(Online Audiovisual Catalogers) dhe kaparaqitur kumtesa në seksione tëndryshme të Shoqatës së BibliotekaveAmerikane. Në vitin 2006, ajo ishteligjëruese speciale në Javën e Bibliotekës nëKosovë. Rebecca mban titullin: magjistërnë Letërsi Angleze nga UniversitetiShtetëror Ball, dhe një titull tjetër tëmagjistrit në Shkencat e Bibliotekarisë dhetë Informacionit nga UniversitetiShtetëror i Luizianës, ndërsa është e diplo-muar nga Universiteti i Notre Damit.

Përktheu nga anglishtjaBesim J. Kokollari

10

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

PËRVJETOR

/ VIJON NGA FAQJA E PARË /

Themelimi i institucionit tëparë bibliotekar dhe zhvil-limi i bibliotekave në

Kosovë, gjithsesi, pikë referimi e kanëBibliotekën Kombëtare dhe Universitaretë Kosovës, e cila ka kaluar periudha tëvështira me përballje të shumta, madjeduke marrë emërtime të ndryshme:Biblioteka Regjionale e Krahinës Auto -nome të Kosovës e Metohisë (1944-1952), Qendra Bibliotekare e KrahinësAutonome të Kosovës e Metohisë (1956-1961), Biblioteka Popullore Krahinore(1961-1970), Biblioteka Popullore dheUniversitare e Kosovës (1970-1990),Biblioteka Popullore dhe Universitare eKosovës e Metohisë ((1990-1999), ndër-sa nga viti 1999-Biblioteka Kombëtaredhe Universitare e Kosovës.

Ndërtesa e tanishme e BibliotekësKombëtare dhe Universitare të Kosovës uinaugurua më 25 nëntor 1982. Hapësirae saj përfshin 16.500 metra katrorë.Është e përbërë me dritare zenitale, megjithsej 99 kupola, të cilat e kanë simbo-likën e vet të veçantë arkitekturale.

Biblioteka Kombëtare dhe Univer -sitare e Kosovës është institucioni bib-liotekar qendror i Kosovës dhe qendër einformacionit bibliotekar në nivel kom-bëtar. Misioni i Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës është ingjashëm sikundër i bibliotekave të tjerakombëtare në shtete të ndryshme tëbotës, edhe si anëtare në institucione tëndryshme ndërkombëtare.

Me rrënimin e pozitës kushtetuese tëKosovës në vitin 1989, veprimtaria bib-liotekare, sikundër edhe në sferat e tjeranë kulturë, arsim e shkencë, u diskrimin-ua nga pushteti serb. Periudha e viteve1998-1999 është periudha e okupimitdhe e inkuizicionit, pra e shkatërrimit,zhdukjes dhe e djegies së koleksionevebibliotekare në shumë biblioteka publike

dhe private në Kosovë. Nga viti 1990 deri në vitin 1999 në

Bibliotekën Kombëtare dhe Universitaretë Kosovës pushteti okupues serb aplikoimasat e dhunshme, duke i larguar punë-torët shqiptarë nga puna, si dhe duke uamohuar të drejtën lexuesve shqiptarë përshërbime. Pos që ishte mbushur merefugjatë serbë nga Kroacia dhe Bosnja,në periudhën mars-maj 1999, gjatëndërhyrjes së NATO-s, ndërtesa eBibliotekës Kombëtare dhe Universitaretë Kosovës ishte shndërruar si vendqën-drim i ushtrisë serbe.

Gjithashtu, në periudhën e admin-istrimit serb, Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës i janë shtuar22.000 libra, të gjitha në gjuhën serbedhe asnjë në gjuhën shqipe, ndërsa po nëkëtë periudhë 100.000 libra në gjuhënshqipe, të cilat kanë qenë të destinuarapër shkëmbim dhe dhurim janë zhdukurnga administrata e dhunshme e këtijinstitucioni, madje duke u shndërruar nëkartuç letre. Po kështu, në periudhën epushtimit, në këtë institucion është bërëedhe një spastrim i madh i koleksioneveme vlerë kombëtare, sidomos i veprave tëautorëve të traditës shqipe.

Sipas të dhënave nga revizioni i kolek-sioneve bibliotekare në vitin 2004,koleksionet e Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës numëronin1.890.194 njësi bibliotekare, me475.324 tituj, nga të cilat: libër: 382.806njësi; revista: 281.591 njësi; gazeta:984.022 njësi dhe botime të tjera:241.775 njësi. Nga viti 2004 deri nëtetor 2009, pasurimi i fondeve bib-liotekare në Bibliotekën Kombëtare dheUniversitare të Kosovës përmes ekzem-plarit të detyrueshëm, blerjes dhe dhu-ratave është rritur edhe mbi 30.000 titujtë rinj.

Në kuadër të zhvillimit të veprimtarisësë saj në përgjithësi, BKUK në gjirin evet i ka edhe disa mini-biblioteka:

Biblioteka e Këndit Amerikan, Bibli -oteka e Artit Bashkëkohor, Biblioteka eNATO-s, Biblioteka Muzikore, Biblio -teka Europiane, Biblioteka legatë eFehmi Aganit, Biblioteka legatë e KristMalokit, Arkivi i Autorëve etj. Këtomini-biblioteka me fondet e tyre tëpasura janë dhuratë nga institucionetndërkombëtare dhe vendore, si dhe ngaindividë, kështu që koleksionet e tyre tëshumëllojshme, të cilat janë në gjuhë tëmëdha të botës, ofrojnë informacione meinteres për përdoruesit dhe specialistët efushave të veçanta.

Qendra dokumentare Kujtesa eKosovës, e cila është themeluar në vitin2008, me synim për t’i ngjasuar zhvillim-it të portalit Kujtesa Amerikane(American Memory), është njëri ndërprojektet më të rëndësishme që ka të bëjëme identitetin e Kosovës. Hulumtimi,grumbullimi, përzgjedhja, sistemimi imaterialeve që kanë të bëjnë meKosovën, dhe, më në fund, digjitalizimi ityre është njëri ndër projektet më tëmëdha që synohet në të ardhmen.Gjithsesi, Kujtesa e Kosovës do të kon-tribuonte në realizimin projektit e për-bashkët Kujtesa Shqiptare, i cili ështësynim i dy bibliotekave kombëtare, tëShqipërisë dhe Kosovës.

Fondet e librit të rrallë e të vjetër, pastajtë koleksioneve të gazetave dhe revistave tëvjetra, të dorëshkrimeve shqipe me grafilatine, arabe dhe greke, janë një thesar içmuar i trashëgimisë kulturore që e ka kyinstitucion. Gjithashtu, edhe hartat, fon-odokumentet, fotodokumentet e materi-ale të tjera të vlefshme paraqesin një pasuritë madhe kulturore, ndërsa shërbimi irestaurimit dhe i konservimit të materialitbibliotekar në BKUK tashmë ofron cilës-inë moderne të veprimtarisë së tij.

Libri më i vjetër në BibliotekënKombëtare dhe Universitare të Kosovëështë “Historia e jetës dhe bëmave tëSkënderbeut, Princit të Epirotëve”, i

65-vjet të Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës

11

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

PËRVJETOR

autorit Marin Barleti, përshkruar nëgjuhën latine, i cili është përkthyer gjer-manisht nga Johan Piniciani, botuar nëAugsburg në vitin 1533. Ky libër ështëdhuratë për BKUK-në nga PatriciaNugee, koleksionuese e njohur angleze eveprave të Skënderbeut.

Biblioteka Kombëtare dhe Univer -sitare e Kosovës ka në përdorim pro-gramin e automatizuar bibliotekar Aleph500, njërin ndër programet më të avan-cuara në botë në fushë e bibliotekave, icili është në përdorim në më se 50 shtetetë botës, me një shtrirje të madhe, sido-mos në Evropë dhe në Shtetet e Bashku -ara të Amerikës. BKUK e ka blerë këtëprogram nga kompania Ex Libris, me selinë Londër. Që nga viti 2005 përmes këtijsistemi të automatizuar bibliotekar derimë tani katalogimi elektronik është bërë37.000 njësive bibliografike, apo 90.000njësive fizike.

Programi Aleph 500, përveç nëBKUK, funksionon edhe në dy bibliote-ka ndërkomunale, në Prishtinë dhePrizren, ndërsa parashihet të shtrihetedhe në të gjitha bibliotekat kryesore nëKosovë, në mënyrë që të krijohet kata-

logu përmbledhës i materialeve bib-liotekare, që do të ishte njëri nga projek-tet më të rëndësishme në modernizimine bibliotekarisë, i cili do t’u ofronte lex-uesve informacione të shpejta e të saktapër koleksionet bibliotekare nëpërgjithësi.

BKUK duke qenë institucioni qen-dror kombëtar i bibliotekarisë në Kosovëka dhënë një kontribut të vazhdueshëmedhe në aftësimin profesional në bib-liotekat e Kosovës. Gjithashtu, pasurimii koleksioneve të bibliotekave të ndry -shme në Kosovë nga fondi rezervë iBKUK-së në periudhën 2001-2009është 41.000 ekzemplarë. Edhe theme-limi dhe riaktivizimi i shumë bibliote -kave të reja ka qenë dhe do të jetë njërindër synimet kryesore të strategjisë sëzhvillimit të bibliotekarisë në Kosovëedhe në të ardhmen.

BKUK është bashkëthemeluese e dymanifestimeve të rëndësishme kulturorepër librin dhe bibliotekat. Manifestimindërkombëtar “Java e Bibliotekës nëKosovë”, i themeluar bashkë me Amba -sadën e SHBA-ve në Prishtinë në vitin2003, tashmë është shndërruar në një

institucion më vete, pikërisht sa i përketrezultateve dhe sukseseve në ofrimin emodeleve më të mira amerikane, poredhe evropiane në zhvillimin e bib-liotekarisë sipas standardeve më të avan-cuara ndërkombëtare. Manifestimi i dytëme karakter kombëtar “KonferencaKom bëtare e Bibliotekonomisë”, i the -me luar bashkë me Bibliotekën Kombët -are të Shqipërisë në vitin 2006, është,gjithsesi, treguesi tjetër i rëndësisë sëveçantë shkencore në zhvillimin e bib-liotekarisë së Shqipërisë dhe Kosovës nëshumë drejtime.

Biblioteka Kombëtare dhe Univer -sitare e Kosovës përmes Konsorciumit tëBibliotekave Elektronike të Kosovës ofronqasje në burimet më të njohura elektron-ike në botë. Në fillim, shërbimet përburimet elektronike në biblioteka janëmbështetur nga Fondacioni Kosovar përShoqëri të Hapur deri në gjysmën e dytëtë vitit 2005, ndërsa nga periudha e viteve2006-2009, qasja në bazën e të dhënavenë këto burime elektronike është bërëpërmes kompanive EBSCO dhe GALE ,me mbështetje financiare nga AmbasadaAmerikane në Prishtinë. Burimet elek-

12

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

PËRVJETOR

tronike të OXFORD Scholarship Onlinedhe Oxford Jurnals, janë mbështetur ngaOSBE-misioni në Kosovë, ndërsa OxfordMusic Online nga Raiffeisen Bank nëKosovë. Përdoruesit e këtyre burimeveelektronike në fusha të ndryshme tëshkencës kanë qasje në librat elektronikëdhe në revistat elektronike më të njohuranë botë.

BKUK që nga viti 2004 e botonrevistën profesionale “Biblioletra”. Kjorevistë sjell informacionin më të plotë përzhvillimin e BKUK-së , si dhe të bib-liotekarisë së Kosovës në përgjithësi. Kjorevistë, gjithsesi, është bërë tribunë emendimit të ekspertëve për afirmimin ebibliotekarisë së Kosovës dhe të përvojëssë tyre në këtë drejtim. Gjithashtu, nëfushën e botimeve, BKUK deri më tanika botuar mbi 60 libra e botime tjera tëndryshme profesionale, origjinale dhe tëpërkthyera, dhe në këtë drejtim ështëofruar dija më e avancuar në shkencat ebibliotekarisë bashkëkohore.

Në fushën e bashkëpunimit ndërkom-bëtar, BKUK, përveç se është njëra ndërthemelueset e Unionit të Bibliotekave tëBallkanit në vitin 2009 në Edirne tëTurqisë, është anëtare e organizatave tëndry shme në nivel ndërkombëtar.BKUK është agjenci e ISBN-së përbotimet e librit në Kosovë , agjenci eISMN-së për botimet muzikore nëKosovë, pastaj anëtare e eIFL.net. Kyinstitucion ka nënshkruar marrëveshjebashkëpunimi me shumë bibliotekakombëtare, institucione, kulturore,shkencore, arsimore etj. Ka bashkëpunimme Bibliotekën e Kongresit në SHBA,pastaj me biblioteka të ndryshme nëFrancë, Zvicër, Poloni, Rumani, Gjer -mani, Turqi, Angli, Kroaci, Maqedoni,po ashtu edhe me bibliotekat e rajonit tëBallkanit. Në gusht të vitit 2009 BKUKështë pranuar anëtare e rregullt eKonferencës së Drejtorëve të BibliotekaveKombëtare të Botës. Gjithsesi, bashkë -punimi gjithnjë e më i frytshëm meBibli otekën Kombëtare të Shqipërisëështë kaptina më e veçantë e rezultatevedhe sukseseve të BKUK-së.

Historiku i BKUK-së në këtë 65-vje-tor, ndërlidhet edhe me veprimtarinë

bibliotekare, e cila zhvillohet në bib-liotekat ndërkomunale në Kosovë, të cilatkonsiderohen si biblioteka të nivelit tëdytë. Këto biblioteka funksionojnë nëqendrat më të mëdha të Kosovës:Prishtinë, Prizren, Pejë, Mitrovicë, Gja -kovë, Gjilan, Ferizaj, Leposaviq, ndërsabibliotekat komunale në qytete më tëvogla të Kosovës konsiderohen si bib-lioteka publike të nivelit të tretë.

Në vitet 1998-1999 në bibliotekatpublike dhe private në Kosovë janëzhdukur dhe djegur me mijëra kolek-sione bibliotekare. Sipas burimeve ven-dore dhe ndërkombëtare, vetëm në 183biblioteka në Kosovë ndërmjet viteve1990-1999 kanë humbur apo janë asgjë-suar afër 1.000 000 ekzemplarë tëbotimeve të ndryshme.

Veprimtaria bibliotekare në Kosovëzhvillohet edhe në institucione të tjerashkencore, arsimore, siç janë: Biblioteka eAkademisë së Shkencave dhe Arteve eKosovës, Biblioteka e Institutit Albano -logjik të Prishtinës, bibliotekat e fakul-teteve të Universitetit të Prishtinës, pastajbibliotekat shkollore etj..

Libri dhe bibliotekat në Kosovë kanëkaluar nëpër periudha të ndryshme tëzhvillimit dhe të ndërprerjes. Faktet dhedëshmitë tregojnë për fazat e zhvillimitdhe të afirmimit normal të veprimtarisëbotuese dhe bibliotekare, por edhe përfazat e diskriminimit dhe të okupimit,duke filluar sidomos nga vitet 80-ta tëshekullit XX e deri në vitin 1999.

BKUK në periudhën e viteve 2003-2009 është mbështetur me një përkush-tim të veçantë nga Ambasada e SHBA-venë Prishtinë. Ky kontribut është dhënëpër Këndin Amerikan në BKUK, përshkollimin e punëtorëve të BKUK-së nëSHBA, për themelimin e Qendrës sëBibliotekës Universitare në kuadër tëBKUK-së, për manifestimin ndërkom-bëtar “Java e Bibliotekës në Kosovë”, përfinancimin e burimeve elektronike, përmodernizimin e Bibliotekës së Skende -rajt, si dhe për realizimin e shumë projek-teve të tjera. Gjithashtu, Ambasada eSHBA-ve në Prishtinë duke e ftuar Dr.Kenneth Oberembt në Kosovë, i cili ishteDrejtor i Përkohshëm i BKUK-së në

vitet 2002-2003, ka dhënë kontribut tëpakursyer në zhvillimin e këtij institu-cioni.

Kontribut të çmuar kanë dhënë edheOrganizata për Siguri dhe BashkëpunimEuropian (OSBE) -misioni në Kosovë,për përmirësimin e cilësisë në edukim,me pajisje kompjuterike si dhe mefinancimin e burimeve elektronike, pas-taj Fondacioni Transfair nga Zvicra përpajisjen e zyrave të BKUK-së, RaiffeisenBank për themelimin e BibliotekësMuzikore me investime në infrastrukturëdhe burime elektronike, iniciativa eartistëve gjermanë për themelimin eBibliotekës së Artit Bashkëkohor, si dheshumë institucione e individë të tjerë, tëcilët kanë kontribuar me dhurimin efondeve me vlerë.

Është më rëndësi të thuhet se bib-liotekaria e Kosovës dhe sistemi universi-tar i këtij vendi, ka nevojë për një degë tëbibliotekarisë. Gjithsesi, automatizimidhe modernizimi i shërbimeve bib-liotekare në Kosovë, krijimi i rrjetit uniktë librit shqip, pastaj anëtarësimi në insti-tucionet më të larta të bibliotekarisë nënivel ndërkombëtar, si dhe themelimi iBibliotekës Digjitale të Kosovës, janëndër synimet kryesore për BibliotekënKombëtare dhe Universitare e Kosovësnë të ardhmen.

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe eTeknologjisë nën autoritetin e së cilësështë BKUK, e ka mbështetur zhvillimine këtij institucioni me shumë projektekapitale, ndërsa Ambasada e Shteteve tëBashkuara të Amerikës e ka mbështeturreformimin dhe modernizimin e shër-bimeve që ofron institucioni ynë, përmesteknologjisë së re të komunikimit dhe tëqasjes së lirë në burimet e informacionit.

Në këtë 65-vjetor, urojmë që BKUKdhe institucionet e tjera bibliotekare nëKosovë, edhe më fuqishëm të jenë nëshërbim të edukimit, shkencës, kulturës.Gjithsesi, vizioni apo projekti i sëardhmes së tyre le të jetë udhëtim i sigurtnë bibliotekarinë bashkëkohore tëshekullit XXI.

13

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

BIBLIOTEKARI

BESIM J. KOKOLLARI

(Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës)

ABSTRAKT

Në këtë artikull bëhen përpjekje mini-male të qartësohen koncepte tëndryshme të bibliotekave digjitale.Gjithashtu, jepen në mënyrë të thuktëdisa aspekte të cilat duhet të kihenparasysh në rast të krijimit apo ndërtim-it të një biblioteke digjitale të çfarëdoshkalle. Këtu shtjellohen shkurtimishtaspektet të teknologjisë, personelit, qev-erisjes dhe administrimit, zhvillimit tëkoleksioneve, ruajtjes dhe konservimit,si dhe rëndësisë së financimit të qën-drueshëm, duke i futur ato në vijat bux-hetore të institucionit amë. Autori tërhe-që vëmendjen se për ta arritur tëardhmen duhet të ndërtohet e sotmja,duke aluduar në nevojën e krijimit tëbibliotekave digjitale për të forcuar dhendërtuar të ardhmen e bibliotekave tëKosovës.

Fjalë kyçe: Biblioteka digjitale;Zhvillimi i koleksioneve; Ruajtja;Administrimi i bibliotekave digjitale.

HYRJE

Në përgjithësi në Kosovë jo vetëmqë shkruhet por edhe flitet pak përbibliotekat digjitale. Madje, ato shihensi të largëta dhe të paarritshme.Ndërkaq, trendët zhvillimore tregojnëse shërbimet më të mëdha do tëmbështeten në një platformë digjitaleapo elektronike. Për shembull, varës-inë që secili prej nesh kemi krijuarndaj internetit. Andaj, orientimi kahkrijimi dhe zhvillimi i tyre në Kosovëduhet të jetë një ndër prioritetet, pasiato janë edhe të kapshme edhe të arrit-shme.

Megjithatë, edhe pse pa bibliotekadigjitale, shumë nga bibliotekat eKosovës tashmë janë të përfshira dhetë orientuar me vetëdije ose pavetëdijekah to. Kjo ndodh për shkak të shfry-tëzimit të teknologjisë informative dheinternetit, qoftë përmes uebfaqeve,postave elektronike, programeve tëkomunikimit të atypëratyshëm, shfry-tëzimit të burimeve elektronike tëblera e të abonuara, burimeve të hapu-ra të internetit, e madje disa edhe meautomatizimin e shërbimeve të tyre.Kur është fjala te automatizimi, shpeshai përdoret për të nënkuptuar digjital-izimin. Natyrisht, se janë të ndërlidhu-ra, por secila prej tyre paraqet aspektetë veçanta të bibliotekave digjitale.Përderisa me “automatizim” kryesishtnënkuptojmë organizmin dhe paraqit-jen e dokumenteve të shtypura përmesmetadatave, pra përshkrimit bibli-ografik, në formë elektronike dhe kry-erja e një varg shërbimesh me to. Me“digjitalizim” duhet të nënkuptohetkonvertimi i materialeve të shtypuranë format digjital duke përdor aparatetë skanimit e fotografimit që mundë-sojnë jo vetëm shfaqjen e tyre në kom-pjuter, por edhe manipulimin e indek-simin e tyre. Në këtë kontekst, bib-liotekat digjitale përfshijnë koleksionetdigjitale, një varg shërbimesh tëndryshme për përdorues, bibliotekarë,teknologji për organizimin dhe shfaq-jen e dokumenteve, rregulla dheparime mbi të cilat mbështetet puna etyre, mbështetje financiare. Pra,shikuar nga ky këndvështrim, bib-liotekat digjitale mund të konsidero-hen edhe si institucione, herë të kri-juar në kuadër të një institucioni tjetër,e herë të varura nga një numër institu-cionesh.

Bibliotekat digjitale duhet t’ipërvetësojnë mësimet nga bibliotekattradicionale. Me këtë nënkuptojmëorganizimin e informacionit, kryerjen

e shërbimeve të ndryshme, praninë ebibliotekarëve në forma të ndryshmepër të ofruar shërbime në pajtim merealitetin e ri digjital. Po të sjellimndërmend ‘bibliotekat’, ato na kujto-jnë një vend ku ka libra, gazeta,revista, fotografi, etj., të organizuaramirë, dhe ku ka bibliotekarë të cilët tëndihmojnë në gjetjen e informacionittë duhur. Të njëjtën gjë duhet bërëedhe me bibliotekat digjitale të pran-ishme kryesisht përmes internetit. Pra,biblioteka digjitale duhet të ketë infor-macione të llojeve të ndryshëm, atoduhet të organizohet, duhet të ofrohenshërbime të ndryshme përmes pranisësë bibliotekarëve duke shfrytëzuarmjete të ndryshme të komunikimit si,përmes postës elektronike, pro-grameve të komunikimit të aty-për-atyshëm, pjesëmarrjes në forume,videoparaqitjeve, e formave të tjera qëofron interneti, përfshirë edhe atoautomatike.

Ndoshta, shumicës prej nesh undodh të dërgojmë letra përmes postëselektronike, të skanojmë një dokumentdhe t’ia dërgojmë atë përdoruesit, tëshfrytëzojmë burimet elektronike për takryer një shërbim referal, madje edhe tëkërkojmë edhe të bëjmë huazim ndër-bibliotekar të materialeve elektronikeme ndonjë bibliotekë jashtë vendit. Pra,në kontekste të caktuara, me një vargshërbimesh dhe burimesh elektronike,me shërbime të automatizuara, me bib-liotekarë të aftë të përdorin tekno -logjinë e informacionit për të kryershërbime bibliotekare, kemi të bëjmëme një bibliotekë të tipit të përzier, qëas nuk është krejtësisht tradicionale e askrejtësisht digjitale. Në gjuhën e bib-liotekave, këto biblioteka shpesh njihensi ‘biblioteka hibride’, që janë rezultat izhvillimit të shërbimeve të bibliotekavetradicionale duke shfrytëzuar tekno -logjinë e komunikimit dhe të informa-cionit.

Aspekte të Bibliotekave Digjitale

14

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

BIBLIOTEKARI

Mirëpo, kur në një bibliotekëdominojnë më shumë shërbimet digji-tale, përfshirë edhe koleksionet digji-tale, apo kur bibliotekat krijojnë veç-mas biblioteka të mbështetura pothuajkrejtësisht në koleksione e shërbimedigjitale, atëherë kemi të bëjmë mebiblioteka digjitale, siç është rasti iBibliotekës Digjitale të Botës (WorldDigital Library), Kujtesës Amerikanetë Bibliotekës së Kongresit, BibliotekësGallica të Bibliotekës Kombëtare tëFrancës (Gallica), Bibliotekës Euro -peana të Evropës (Europeana), etj.

Në vazhdim po jap shkurtimishtdisa aspekte të bibliotekave digjitale,që mendoj se duhet të kihen parasyshme rastin e ndërtimit të suksesshëm tënjë biblioteke digjitale. Megji -thatë, ato paraqesin men dimepersonale, por që mund tënxisin të menduarit dhetë reflektuarit për njëbibliotekë digjitaleplot-funksionale.Duhet theksuar serenditja e aspektevenë vijim nuk para qetndonjë rëndësi përnjërën apo tje trën,për shkak se secila për-bën një domosdosh-mëri në vetvete në kon-tekstin e bibliotekavedigji tale.

Teknologjia. Është një ndërkomponentët thelbësore të bib-liotekave digjitale. Në fund të fundit,teknologjia mundëson që një bibliotekëtë quhet digjitale. Ajo përfshin, si pro-gramet apo softuerët e hapur dhekomercial për platformën e bibliotekësdigjitale, si Greenstone, DigiTool, etj.,dhe një varg programesh e aparatesh tëtjera në mbështetje të tyre, si kom-pjuterë, serverë, rrjet të internetit, ueb-sajt me veçoritë të ndryshme si ato tëueb 2.0, të cilat mundësojnë përfshirjenaktive të përdoruesve, pastaj skaner mesoftuer përcjellës, etj. Të gjitha këtoduhet të jenë të përshtatshme, pra ndër-operacionale, me teknologjitë dhe sis-

temet në zhvillim që të sigurohet jetëg-jatësia e bibliotekës digjitale si tërësi.

Personeli. Si çdo bibliotekë tradi-cionale, edhe biblioteka digjitalembështetet në burimet njerëzore.Kryesisht, dallohen dy kategori të per-sonelit, ai teknik dhe ai profesional.Personeli profesional bën rregulloret epasurimit me koleksione, cilësisë sëtyre, ofrimin e shërbimeve tëndryshme, lidhë bashkëpunime tëndryshme, etj. Ndërsa, personeliteknik merret me administriminteknologjik të bibliotekës digjitale dhezbatimin e të gjitha rregulloreve tëbëra nga personeli profesional.

Ndonëse mund të thuhet se një bib-liotekë digjitale është si një llojvetëshërbimi, pasi përdoruesi kamundësi të kërkoj, gjejë, shkarkojë,ruaj e dërgoj dikujt tjetër burime digji-tale, personalizoj shërbime, manipulo-jë me informacionin, shton metadata,anoton, ndërton bibliografi personale,etj., prapë se prapë ekziston një moripunësh e veprimtarish që i mbështesinkëto vetë-shërbime, e për të cilatkujdeset personeli profesional dheteknik.

Qeverisja/administrimi. Ky ështënjë aspekt tejet i rëndësishëm që doshqyrtim që në fillimet e planifikimittë ndërtimit të një biblioteke digjitale.Ndonëse jo gjithçka mund të qartëso-het që në fillim, duhet të përvijohenvija të qarta të qeverisjes së bibliotekësdigjitale. Në këtë kuadër hyn struktu-ra e menaxhimit dhe vija e raportimit,rolet e bibliotekarëve, rolet e personelittjetër administrativ. A të jetë qeverisjae bibliotekës digjitale e shpërndarë dhee integruar në tërë veprimtarinë epunës së bibliotekës tradicionale në tëcilën krijohet bibliotekat digjitale, apotë jetë e konsoliduar rreth një departa-menti në vete? A duhet të qeverisetbashkë me partnerët e tjerë në rast

bashkëpunimi, apo duhet të jetë ecentralizuar? Këto janë vetëm

disa pyetje që i parashtrojdhe për të cilat nuk ka një

përgjigje të vetme tësaktë, por opsione dhemun dësi të ndryshmetë qeverisjes së bib-liotekave digjitale.

Zhvillimi i Kole -ksi oneve. Kole ksionet

pa ra qesin bërthamën ebibliotekës digjitale. Pa

to nuk do të kishte kup-tim asnjë prej përpjekjeve,

shërbimeve, teknologjive mod-erne të zbatuara dhe as personeli i

përfshirë. Meqë rëndësia e tyre ështëthelbësore, edhe kujdesi për to duhettë jetë thelbësor. Sipas mendimit tim,një bibliotekë digjitale e bënë të pasurdisa veçori të koleksioneve të saj, si:

• Cilësia, që zakonisht monitorohetpërmes një programi të mirëfilltëtë zhvillimit të koleksioneve dhemenaxhimit të tyre, përfshirëkriteret e përzgjedhjes sipas misi -onit të bibliotekës dhe nevojave tëpërdoruesve që përfshijnë mbu-limin e fushave të ndryshme tëdijes;

15

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

BIBLIOTEKARI

• Sasia, që po ashtu tregon se sa epërkushtuar është një bibliotekëpër t’ju ofruar përdoruesve të sajinformacione;

• Organizimi, që kanë të bëjnë mepasurimin me metadata, të qenitndëroperacional me të gjithaprotokollet dhe standardetndërkombëtare të bibliotekavedhe teknologjive të informa-cionit, mundësia e kërkimit dheqasjes, mundësia e organizimitlogjik, tematik, kronologjik, nëbazë të formateve, etj., nga vetpërdoruesi;

• Formatet dhe llojet, që kanë tëbëjnë me llojshmërinë e doku-menteve, si: .pdf, .jpg., video,audio, tekst, fotografi, etj., që upërshtaten nevojave të për-doruesve, përfshirë edhe të atyreme nevoja të veçanta;

• Ruajtja afatgjate, që përfshin vetëdokumentin dhe lidhjet e tij;

• Shërbimet, që kanë të bëjnë drejt-përdrejt me dokumentet, si ruajtja,dërgimi me postë elektronike,përkthimin në gjuhë të ndryshme,dhe manipulimet e tjera nëpërgjithësi.

Ruajtja dhe Konservimi. Paraqet njëbotë mbase më të ndërlikuar të ruajtjes,konservimit dhe shërimit të doku-menteve digjitale në krahasim medokumentet tradicionale në letër.Vështirësitë paraqiten në ruajtjen edokumentit dhe formës së tij tëpërgjithshme, formatit të tij, vargut tëinformacionit (bitëve dhe bajtëve), apoedhe të teknologjisë së përfshirë në lex-imin, përpunimin, manipulimin dheshfaqjen e atij dokumenti. Pra, keminivele të ndryshme të ruajtjes së infor-macionit që shpeshherë kërkon përk-thimin, konvertimin dhe shndërriminnga një format në tjetrin. Në tëshumtën e rasteve, kjo nënkupton rua-jtjen e informacionit, por jo edhe tëparaqitjes dhe dukjes në formë të doku-mentit origjinal. Në bibliotekat digji-tale bëhen përpjekje të ruhet gjithnjënjë kopje kryesore (origjinale) e doku-

mentit në një format të caktuar, qëzakonisht është në TIFF, dhe kopje tëtjera në formate të ndryshme, të cilatmund të manipulohen për t’ju përsh-tatur nevojave të ndryshme të për-doruesve.

Nëse në zhvillimin e teknologjive,softuerëve dhe platformave të tjeradigjitale arrihet të respektohen stan-dardet ndërkombëtare, arrihet të sta-bilizohet struktura bazë e formateve tëfajllave (dokumenteve) dhe tekno -logjisë, dhe krijohen procedura tëqarta për ruajtjen e informacionit mepajtim të kompanive mbizotëruese nëtreg, vetëm atëherë mund të flasimpër jetëgjatësinë e dokumenteve digji-tale në bibliotekat e këtij tipi.Përderisa kjo nuk duket në horizont,dokumentet digjitale kërkojnë njëpërkujdes të vazhdueshëm, ndoshtaedhe shumë më të kushtueshme sematerialet e shtypura. Një përkujdes ishtuar duket të jetë praktika më enevojshëm në realitetin e tanishëm tëzhvillimeve dhe zbulimeve të tekno -logjisë informative.

Praktika e deritanishme në bib-liotekat tradicionale ka treguar se jogjithmonë në to hyjnë dhe ruhen tëgjitha veprat dhe dorëshkrimet e njëpopulli, po flas në aspektin kombë-tar. Po ashtu edhe në bibliotekatdigjitale, gjithsesi, do të mbesinjashtë tyre vepra e dokumente mevlerë të cilat për një arsye ose tjetërmbesin nëpër kompjuterë personal tëautorëve, krijuesve, inxhinierëve,produ centëve, të një kombi. Jetë -gjatësia e atyre dokumenteve, për fattë keq, mund të përfundojë me rastine ndryshimit të formatit ose tekno -logjisë softuerike dhe harduerike.Një shembull krejt të freskët që seciliprej nesh e ka mbërritur është ruajt-ja e dokumenteve në flopi disqe.Tani kompjuterët vijnë pa një lexuestë tillë. Në një kohë jo të largët do t’ikonsiderojmë, me terma abstrakt,ato dokumente “të humbura”.

I preka në mënyrë të përgjithësuarkëto tema të ruajtjes për të tërhequr

vëmendjen e nevojës së planifikimitqë në fillim të krijimit të bibliotekësdigjitale sa u përket formateve tëdokumenteve që duhet të zbatohen,strategjisë së ruajtjes afatgjate qëduhet të përpilohet, kushtimit tëvëmendjes për gjuhën me të cilat janëndërtuar softuerët, si dhe përcjelljes sëzhvillimit të teknologjisë harduerikenë përgjithësi.

Financimi. Një aspekt të fundit porqë meriton kujdes tejet të shtuar ështëedhe financimi apo sigurimi ifondeve. Ekzistojnë modele të ndry -shme të financimeve, si: përmes pro-jekteve të ndryshme të brendshme e tëjashtme, financimeve të jashtme afat -mesme dhe afatgjata, bashkëpjesëmar-rje në projekte të përbashkëta qënganjëherë rezultojnë me ndihmafinanciare, përmes fondacioneve tëndryshme, etj. Megjithatë, më krye-sorja nga të gjitha është që financimi ibibliotekës digjitale të një institucionitë caktuar të planifikohet të hyjë nëvijën buxhetore të tij. Po ashtu, nëfinancimin e një biblioteke digjitaleështë me rëndësi të kihen parasysh tëgjitha aspektet dhe aktivitetet e saj, ejo të financohet vetëm një pjesë e saj.

Krejt në fund, krijimi i bib-liotekave digjitale në Kosovë në nivelkombëtar dhe lokal do të fuqizontepozicionin e bibliotekave të Kosovësbrenda dhe jashtë vendit, duke ofruarshërbime më të shpejta dhe më tëlarmishme në mënyrë që të kemiqytetarë të informuar, të kemi njëshoqëri demokratike të mbështetur nëdije, gjithnjë duke ruajtur vlerat dhetrashëgiminë e shkruar dhe intelek-tuale të dokumentuar në formë digji-tale. E ardhmja arrihet duke ndërtuartë sotmen. Dhe, e ardhmja e bib-liotekave është profilizimi kah bib-liotekat digjitale. Për të përfunduarkëtë kumtesë me një slogan të për-folur në Konferencën e 75-të të IFLA-s në Milano të Italisë se “E ardhmjaështë tani”.

16

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

KOLEKSIONE

FAHRIJE SIMNICA - BERISHA

(Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës)

Sot nëpër institucione të Kosovësruhen vlera kulturore dhe his-torike, shumica prej tyre kanë

rëndësi kombëtare dhe një numër jo ivogël me rëndësi ndërkombëtare.Shumica e këtyre vlerave mbesin tënjohura vetëm për një grup të ngushtëtë njerëzve për shkak të mënyrës tradi-cionale të qasjes. Zgjidhje për këtëçështje sot ofron teknologjiabashkëkohore që mundëson ruajtjendhe mbrojtjen efikase të kësaj pasuriesi dhe qasje më të gjerë dhe më të lehtëpër përdoruesit dhe sistematizim mëtë mirë të tyre. Një prej fushave merëndësi ku teknologjia e re vjen nëshprehje është DIGJITALIZIMI.

Viteve të fundit ka pasur diskutimerreth së ardhmes së Bibliotekës nëepokën digjitale. Ende nuk janë defin-uar konceptet themelore të bibliotekëssë ardhme elektronike Kombëtarepërkundër kësaj disa BibliotekaKombëtare kanë filluar ndërtimin ekoleksioneve digjitale.

Sipas shpejtësisë së zhvillimit tëbibliotekës digjitale , shtrohet pyetjaedhe e mbijetesës së bibliotekës tradi-cionale. Disa studiues besojnë se bib-liotekat e tanishme (tradicionale) do tëzhduken si hapësira fizike , dhe se dotë zëvendësohen me biblioteka vir-tuale në të cilat qasja në to do të jetë emundur 24 orë në ditë përmes rrjetitelektronik.

Grupi i dytë i studiuesve mendonse bibliotekat do të mbesin ashtu siçjanë sot, se influenca, ndikimi i gjithë

kësaj teknologjie të re është vetëm njëhap në zhvillim e cila më vonë do tëzëvendësohet me një teknologji të re.

Grupi i tretë i studiuesve mendonse biblioteka si hapësirë fizike do tëmbetet, por është e pashmangshmedhe urgjentisht duhet të kyçemi nëprocesin e transformimi për shkak tëzhvillimit të teknologjisë së re dhemagjistrales së informacioneve.Mendoj se qëndrimi i tretë është mëreal, pra se duhet kyçur teknologjinë ere në biblioteka por duke lënë vendedhe për mënyrën tradicionale të qas-jes. Këtë të ardhme duhet ta pranojmëme realizëm dhe guxim duke përsh-tatur digjitalizimin fondit dhe nivelittë zhvillimit të bibliotekarisë sëKosovës si dhe duke kuptuar se duhettë ecim në hap me kohën. P.sh. autoriPrajs Ketlin në një artikull shkruan se“Bibliotekat do të bëhen arkiva tëlibrave të cilat nuk kanë rëndësi tëmjaftueshme që të jenë të kyçura nëbazën e të dhënave”.

Bibliotekat Kombëtare nëpër botë,si ajo e Kongresit në Washington, ajoe Britanisë së Madhe në Londër dheBiblioteka Kombëtare e Francës nëParis, kurë bëhet fjalë për procesin ezhvillimit të bibliotekës elektronikekëtë zhvillim këto Biblioteka e kanëpërcaktuar në tri fusha:1. Zhvillimin e katalogut elektronik si

zhvillim i informacionit; 2. Zhvillimi i koleksioneve digjitale si

informata primare; 3. Zhvillim i koleksioneve të CD-ve.

Përparësitë e botimeve elektronikejanë të mëdha. Bibliotekat digjitalemund të lidhen shumë lehtë meburimet e cilësdo bibliotekë digjitale.Në këtë rrugëtim duhet pasur

parasysh ballafaqimin me probleme tëvështira si p.sh. rreth së drejtës së au -torit.

Disa pyetje bazë që parashtrohenrreth digjitalizimit janë:

Cilat dokumente do të digjitalizo-hen? Cilat rezultate të dëshirueshmedo të arrihen? Cilat probleme nëmënyrë të pashmangshme do të naparaqiten gjatë procesit të digjital-izimit?

Është e nevojshme të kemi stan-darde/rregulla të njëjta sa i përket tëdrejtës intelektuale/të drejtës sëautorit. Sot bibliotekat kanë të drejtëqë ti fotokopjojnë materialet vetëmpër përdorim, për mbrojtje dhe kon-servim si dhe që kopja t’iu jepet bib-liotekave të tjera. Të drejtën për dis-tribuim të mëtutjeshëm të doku-menteve e kanë botuesit dhe autorët.

Kurë bëhet fjalë për dokumentetelektronikë, çështja e mbrojtjes ështëshumë më e ndjeshme se sa kur kemitë bëjmë me ato të shtypura - brendadokumentit elektronik shumë mëlehtë mund të bëhet ndërrimi i titullit,autorit dhe përmbajtjes. Të gjitha këtojanë pyetje komplekse ku ekspertetduhet të gjejnë një zgjidhje.

Për këtë Komisioni Evropian kahartuar dokumentin për të drejtat eautorit në botën elektronike që iu kalënë në dispozicion të gjitha institu-cioneve që janë të interesuara.

Shumë biblioteka në botë e kanëhartuar projektin për digjitalizimin eBibliotekës.

Ndër projektet më të mëdha që epret BKUK-në në të ardhmen ështëdigjitalizimi i Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës. Në digji-talizimin e BKUK-së do të ndeshen

DIGJITALIZIMI DHE NDIKIMI I TIJNË KOLEKSIONET E VEÇANTA

17

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

KOLEKSIONE

synimet tona që të ofrojmë kualitet samë të mirë në mediumet bashkëko-hore dhe të dalim përballë kërkesave tëreja të përdoruesve që ta rritim shkallëndhe standardin e përshtatjes së resurse-ve informative të cilat ne i posedojmë.

Digjitalizimi i BKUK-së do ta për-faqësonte institucionin virtual paraleltë bibliotekës klasike pa mure. Kjo dota shpinte përdoruesin deri te infor-matat e dëshirueshme jo vetëm te kat-alogu publik po edhe te përmbajtja elibrit e më tej deri te versioni digjital ifaqeve të librit, shënimeve audio (mezë) apo të fotografive (përparësitë ebibliotekës digjitale).

Një prej sfidave për BKUK-në sotështë nevoja për të vënë në internettrashëgiminë tonë kombëtare dhe kjopër dy qëllime:A) Për të arsimuar qytetarët tonë dhe

për të ofruar qasje edhe për indi-vidë/studiues nga vendet e tjera, sidhe;

B) Për të promovuar kulturën dheidentitetin tonë (të Kosovës).Procesi i krijimit të bibliotekës digji-

tale përfshinë shumë aktivitete. Së pariështë e domosdoshme që të bëhetpërzgjedhja e një pjese të koleksionit nëvarësi nga synimi ynë se çka ne dëshi-

rojmë që të realizojmë gjatë procesit tëdigjitalizimit.

Sa i përket koleksioneve të veçanta,që janë mjaft të pasura në BKUK,shpeshherë dokumentet janë të for-matit të madh, në gjendje të keqe fizikedhe shumë komplekse që dallojnë ngatekstet e zakonshme. Ne si BKUKduhet të hartojmë projekte për digjital-izimin e fondit të veçantë. Kriter përpërzgjedhje, pra përparësi në digjitaliz-im, duhet të jetë vlera kulturore-his-torike e atij materiali për Kosovën.

Nga praktika, sot në botë lloji idokumenteve që më së shpeshti digji-talizohen janë librat e rralla (49%),fotografi (44%) , dorëshkrimet (39%),monografitë (35 %), muzikalet (30%),gazetat (9%), hartat (1%).

Bibliotekës Kombëtare i duhenresurse të mëdha duke filluar nga stafi itrajnuar posaçërisht dhe pajisjetteknike e mjetet e tjera lehtësuese. Kjoështë e kuptueshme nëse dihet sepothuajse çdo bibliotekë Kombëtarenë vendet në zhvillim kërkon përkrah-je nga jashtë nga organizatat ndërkom-bëtare, OJQ madje edhe nga sektoriprivat për të përballuar barrën e digji-talizimit.

Prioritet duhet të kenë zona e cilamë së shpeshti konsultohet, doku-mentet që janë në gjendje të keqe, sidhe ato që janë më të rëndësishme përhistorinë dhe kulturën e vendit.

Prandaj materialet/dokumentet qëduhet të digjitalizohen në fillim janë: 1. Materiali i cili shumë kërkohet, por

që për momentin është i papërshtat-shëm për përdorim;

2. Periodiku i vjetër dhe mikrofilmat(p.sh. “Dielli”);

3. Materiali me vlera ku kërkesat për tëjanë të mëdha.(“Hylli i Drites”,“Albania” e Konicës);

4. Librat historikë dhe dorëshkrimet(gjuhën osmane dhe arabe).Në fund mund të thuhet se në botë

tash për tash nuk ekziston një model ivetëm në ndërtimin dhe menaxhimine bibliotekës digjitale, si dhe nga ana ezgjedhjes së materialeve për digjitaliz-im, në aspektin e procesit teknologjik,metodës së ndërtimit dhe të ruajtjes sëkoleksioneve digjitale. Standardetdigjitale ndryshojnë në raporte me llo-jin e dokumentit i cili digjitalizohet sidhe kërkesat që mund të ketë vetë bib-lioteka.

Siç po shihet biblioteka digjitale dotë përcaktojë një mision të ri për spe-cialistët e bibliotekave dhe do të ndiko-jë në zgjerimin e rolit të tyre në përzg-jedhjen e resurseve të rëndësishme përpërdoruese dhe në lehtësimin e qasjesnë këto resurse.

Lirshëm mundë të themi se për bib-liotekën digjitale kërkohen specialistëpër digjitalizim të cilët do të jenë nëgjendje që t’i udhëzojnë përdoruesitdigjitalë në përdorimin e fondeve digji-tale. Përdoruesve duhet t’u sigurohetnë të njëjtën kohë qasje në burime het-erogjene të informacionit si në atolokale edhe në ato më të largëta.

Përmes bibliotekës digjitale një pjesëe pasurisë sonë kulturore historike dotë bëhet pjesë e pasurisë kulturorebotërore në formë të digjitalizuar.

18

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

AKTUALITETE

Tiranë (Shqipëri), 25 qershor 2009

Drejtori i Bibliotekës Kombëtaretë Shqipërisë - Aurel Plasari dhedrejtori i Bibliotekës

Kombëtare dhe Universitare të Kosovës -z. Sali Bashota, nënshkruan, më 25 qer-shor 2009, në Tiranë, marrëveshjen ebashkëpunimit për shkëmbimin eshtypit (gazeta dhe revista) të botuar nëShqipëri dhe Kosovë.

Kjo marrëveshje vjen në mbështetjetë Marrëveshjes dypalëshe kulturore tëAutoriteteve Eprore, nën të cilat BKShdhe BKUK ushtrojnë veprimtarinë etyre, dhe ka për synim informimin e lex-uesve të të dyja vendeve me shtypin

përkatës, si dhe formimin e koleksionevetë kujtesës kombëtare në mënyrë reci-proke.

Në ceremoninë e nënshkrimit të kësajmarrëveshjeje morën pjesë edhe përfaqë-sues të Ministrisë së Turizmit, Kulturës,Rinisë dhe Sporteve të Shqipërisë dhepërfaqësues të mediave të Shqipërisë.

Të dy bibliotekat synojnë krijimin enjë rrjeti të përbashkët të informacionitbibliografik.

Marrëveshja u mirëprit edhe ngapjesëmarrës në këtë ceremoni - z. RemziLani, drejtor i Institutit të Medias dhe z.Aleksandër Çipa, kryetar i Unionit tëGazetarëve të Shqipërisë.

Edirne (Turqi), 29 korrik 2009

Më 29 korrik 2009, në Edirnetë Turqisë, u themeluaUnioni i Bibliotekave të

Ballkanit. Themelues të Unionit janë:Biblioteka Qendrore e Universitetit tëTrakisë në Edirne (Turqi), BibliotekaKombëtare dhe Universitare e Kosovësnë Prishtinë (Kosovë), Biblioteka Uni -ver sitare në Sofie (Bullgari), BibliotekaUniversitare në Rumani, BibliotekaUniversitare Shtetërore në Sofie (Bull -gari), Biblioteka Universitare në Tuzëll(Bosnjë dhe Hercegovinë), BibliotekaUniversitare në Beograd (Serbi),Shoqata e Bibliotekarëve të Turqisë,Biblioteka Universitare e UniversitetitMarmara në Stamboll (Turqi).

Përfaqësues nga Kosova në këtësolemnitet të themelimit të Unionit tëBibliotekave të Ballkanit ishin: Prof. dr.Mujë Rugova Rektori i ri i Universitetittë Prishtinës, i cili ishte ftuar ngaRektori i Universitetit të Trakisë Prof.dr. Enver Duran, pastaj Prof. dr. SaliBashota, drejtor i Bibliotekës Kombë -

tare dhe Universitare të Kosovës dheBesim Kokollari, kryetar i Shoqatës sëBibliotekarëve të Kosovës.

Unioni i Bibliotekave të Ballkanitmbajti takimin e parë të Kuvendit Zgje -dhor ku u miratua statuti i këtij Unionidhe u zgjodh me votë të fshehtë BordiEkzekutiv dhe Udhëheqësia e parë memandat trevjeçar. Kryetar i Uni onit tëBibliotekave të Ballkanit u zgjodh EnderBilar, drejtor i Bibliotekës Qendrore tëUniversitetit të Trakisë (Turqi),Nënkryetar i parë Prof. dr. Sali Bashota,drejtor i BKUK-së (Kosovë), Nën -kryetar i dytë Prof. dr. Gilda Draganescu(Rumani) dhe Sekretar i përgjithshëmProf. dr. Tuba Karatepe (Turqi).

Themelimi i këtij Unioni ka për qël-lim të krijojë një rrjet funksional tëbashkëpunimit të bibliotekave nëvendet e Ballkanit, të sigurojë mbështet-je për ruajtjen e trashëgimisë kulturoretë Ballkanit, si dhe të përmirësojëmundësinë e ofrimit të informacionit tëkoleksioneve e bibliotekave të Ballkanit.

Unioni i Bibliotekave të Ballkanit

është i hapur për anëtarësi të bib-liotekave, arkivave, institucioneve dheshoqatave që kanë të bëjnë me librindhe infor macionin. Ky Union do tëorganizojë konferenca me karaktershkencor, sim poziume, seminare dheaktivitete të tjera lidhur me zhvillimin ebibliotekave në përgjithësi.

Simpoziumi i parë shkencor mekarakter ndërkombëtar i Unionit do tëmbahet më 21-22 tetor 2010 në Edirne(Turqi), me temën bosht “DokumentetOsmane për Edirnen në Arkivat eBallkanit”.

Unioni i Bibliotekave të Ballkanit,ku BKUK është një nga themeluesit,gjithsesi, hap një perspektivë të re nëpërfaqësimin e bibliotekave të Kosovësnë institucionet ndërkombëtare të bib-liotekave.

Gjithashtu, në një ceremoni tëveçantë është bërë edhe nënshkrimi imarrëveshjes së bashkëpunimit midisBibliotekës Qendrore të Universitetit tëTrakisë dhe Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës.

MARRËVESHJE BASHKËPUNIMI PËRSHKËMBIMIN E SHTYPIT

BKUK - NJË NGA THEMELUESIT E UNIONITTË BIBLIOTEKAVE TË BALLKANIT

Në shkrimi i marrëveshjes sëbashkëpunimit midis BKUK-së dhe BKSh-së

19

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

AKTUALITETE

Milano (Itali), 25 gusht 2009

Në Kongresin e 75-të të IFLA-s(Federata Ndërkombëtare eAsociacioneve dhe

Institucioneve Bibliotekare) që ështëmbajtur në Milano të Italisë, më 24gusht 2009, delegacioni nga Kosova ika dërguan një reagim zyrtar Borditudhëheqës të IFLA-s dhe Komitetit tëFAIFE-së (Komiteti për Qasje të Lirënë Informacion dhe Liri të Shprehjes)lidhur me të pavërtetat e përfaqësuesveserbë në kumtesën e paraqitur në këtëKongres para opinionit bibliotekarndërkombëtar.

Në reagimin e përfaqësuesve tëKosovës, thuhet:

Autorët serbë Gordana StokiqSimonçiq dhe Zoran Vukadinoviq, tëcilët e paraqitën kumtesën e tyre me tit-ull “Libri dhe bibliotekat serbe nëKosovë dhe Metohi”, në sesionin eHistorisë së Bibliotekave në Kongresine 75-të të IFLA-s në Milano, sollën paraopionionit bilbiotekar ndërkombëtardezinformata dhe të pavërteta të shum-ta, që kanë të bëjnë me librin dhe bib-liotekat në Kosovë. • Autorët e kësaj kumtese, fatkeqësisht,

ende pretendojnë se Kosova është ter-ritor i Serbisë, ndërkaq, dihet fakti seKosova është shtet i pavarur dhe i njo-hur ndërkombëtarisht.

• Autorët e kësaj kumtese dezinformo-jnë opinionin se gjoja: “Sot nuk kakomb evropian, bibliotekat e një pjesetë territorit të së cilit janë më në rreziksesa koleksionet e librave serb nëKosovë...”, ndërsa e vërteta për këtëçështje është ndryshe. Të gjitha fondetdhe koleksionet e librit serb nëKosovë, si në Bibliotekën Kombëtaredhe Universitare të Kosovës dhe nëbibliotekat e tjera të Kosovës janë rua-

jtur, mirëmbajtur, përpunuar dheshfrytëzuar si të gjitha koleksionet etjera bibliotekare. Ndërkaq, në periud-hën 1991-1999 në Kosovë, pikërishtregjimi serb i Millosheviqit ka djegur,shkatërruar e asgjësuar me mijëra libranë gjuhën shqipe. Vetëm nëBibliotekën Kombëtare dheUniversitare të Kosovës, pa i numëru-ar bibliotekat e tjera të djegura e tëshkatërruara anë e kënd Kosovës, sipasraporteve vendore dhe ndërkom-bëtare, janë dërguar dhe asgjësuar mbi100 000 ekzemplarë librash në fab-rikën e letrës në Lipjan afër Prishtinës.

• Autorët e kësaj kumtese, gjithashtu,japin informata të pasakta lidhurme historinë e Kosovës, duke falsi-fikuar të dhëna të shumta përtrashëgiminë kulturore, institu-cionet arsimore dhe kulturore,institucionet e kultit, etj.

• Autorët e kësaj kumtese spekulojnëopinionin lidhur me themelimin eBibliotekës Kombëtare dhe Univer -sitare të Kosovës. Madje, marrin edheguximin të japin dezinformata segjoja qeveria e Serbisë e ka themeluarkëtë institucion. Dihet fakti seBiblioteka Kombëtare dhe Univer -sitare e Kosovës është themeluar ngaKuvendi i Kosovës.

Më tutje, ata e anashkalojnë qëllim-isht periudhën e viteve 1990-1999, kuregjimi serb i Millosheviqit ka bërëokupimin klasik të institucioneve arsi-more, kulturore, shkencore, etj. Nëkëtë periudhë punëtorët shqiptarë udëbuan me dhunë nga puna, si nëBibliotekën Kombëtare dhe Univer -sitare e Kosovës, ashtu edhe bibliotekate tjera, që rezultoi në administrimin etyre nga personeli serb. Prandaj, pos që

nuk është bërë pasurimi i fondeve melibrin shqip në biblioteka për një peri-udhë 10-vjeçare, në mënyrë sistematikeështë bërë shkatërrimi i koleksionevebibliotekare. Për më tepër, gjatë periud-hës së luftës në Kosovë 1998-1999,ndërtesa e Bibli otekës Kombëtare dheUniver sitare e Kosovës është përdor sibazë ushtarake e ushtrisë serbe.

Këto dezinformata tejet qëllimkëqi-ja, të njëanshme dhe të motivuara poli-tikisht, që kanë të bëjnë me librin dhebibliotekat në Kosovë, ku trajtohenveçmas koleksionet e librit serb, gjith-sesi paraqesin spekulime të llojit të vetqë i bëjnë këta dy autorë.

Opinioni ndërkombëtar e di qartë sekush ka shkatërruar, asgjësuar dhe dje-gur në Kosovë. Prandaj, dëshmitë përshkatërrimin e trashëgimisë kulturorenë Kosovë, përfshirë librin, bibliotekat,arkivat, insituticonet e kultit, etj., janëtë njohura, si përmes raportit tëIFLA/FAIFE-së të botuar në prill tëvitit 2000, ashtu edhe përmes raportit“Case No. IT-02-54-T, të paraqiturhetuesisë së Tribunalit të Hagës, merastin e gjykimit të Millosheviqit, siedhe të shumë raporteve, analizave dhehulumtimeve të tjera lidhur me këtoçështje.

Në çdo shoqëri demokratike duhettë respektohen mendimi dhe fjala e lirë.Megjithatë, kur paraqiten si tenden-cioze, qëllimkëqija, të pasakta, dhe kusulmohet kultura dhe civilizimi i njëpopulli, prezantimet e tilla, siç ështërasti me kumtesën e dy autorëve serbë,janë më shumë se të dëmshme.

Shpresojmë dhe besojmë se ky reag-im yni do të shqyrtohet nga instancat elarta të IFLA-s dhe të jetë i njohur përopionin e gjerë bibliotekar.

BIBLIOTEKA KOMBËTARE NËSHTETIN E PAVARUR TË KOSOVËS

(Reagim zyrtar i delegacionit të Kosovës në Kongresin e IFLA-s)

20

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

AKTUALITETE

Milano (Itali), 25 gusht 2009

Përfaqësuesit e institucioneve tëRepublikës së Kosovës, dr. SaliBashota, drejtor i Bibliotekës

Kombëtare dhe Universitare tëKosovës, Sami Piraj, drejtor i Depar -tamentit të Kulturës në Ministrinë eKulturës dhe Besim Kokollari, kryetar iShoqatës së Bibliotekarëve të Kosovës,të cilët me ftesë zyrtare po marrin pjesënë Kongresin e 75-të të IFLA-s(Federata Ndërkombëtare e Asocia -

cioneve dhe Institucioneve Bibliote -kare) që po mbahet në Milano tëItalisë, më 24 gusht 2009 patën takimzyrtar me Ingeborg Verheul, drejtore-shë për Komunikim dhe Anëtarësimnë IFLA.

Në këtë takim është diskutuar lid-hur me kërkesën e BibliotekësKombë tare dhe Universitare të Koso -vës dhe Shoqatës së Biblio tekarëve tëKosovës për anëtarësim të rregullt nëkëtë organizatë. Siç dihet, kërkesa për

anëtarësim të institucioneve i ështëbërë Bordit udhëheqës të IFLA-s vitine kaluar gjatë takimit të Kuvendit tëpërgjithshëm të saj të 74-të të mbajturnë Quebec të Kanadasë. Sipas zyrtaressë lartë të IFLA-s, institucionet bib-liotekare të Kosovës i plotësojnë tëgjitha kriteret për të qenë anëtarë tërregullt të IFLA-s, përveç kodit të ven-dit, për të cilën çështje është kompe-tente organizata ISO (Organizata eStanadardeve Ndër kombëtare).

Milano (Itali), 26 gusht 2009

Në kuadër të programit të Kongresit të 75-të të IFLA-s qëështë mbajtur në Milano të Italisë, në takimin e radhës sëDrejtorëve të Bibliotekave Kombëtare nga e mbarë bota,

në mesin e 133 shteteve anëtare të Konferencës së Drejtorëve tëBibliotekave Kombëtare, nga 26 gusht 2009 u bë anëtare e rregullte kësaj Konference edhe Biblioteka Kombëtare dhe Univeristare eKosovës, që përfaqësohet nga drejtori i saj dr. Sali Bashota.Konferenca e Drejtorëve të Bibliotekave Kombëtare (CDNL)është asociacion i pavarur i Drejtorëve të BibliotekaveKombëtare nga e mbarë bota, e themeluar të avancojë dhe tëpromovojë mirëkuptimin dhe bashkëpunimin në çështje tëinteresit të përbashkët në shumë fusha që kanë të bëjnë me lib-rin dhe bibliotekat. Drejtorët e Bibliotekave Kombëtare tako-hen për çdo vit gjatë punimeve të Kongresit të IFLA-s.Konferenca e Drejtorëve të Bibliotekave Kombëtare (CDNL)ka për vizion krijimin dhe zhvillimin e një biblioteke digjitaleglobale, e cila do të mund të shfrytëzohet gjerësisht dhe pakufizime përmes internetit nga përdorues të mbarë botës, dukeofruar qasje në materialet dhe koleksionet e të gjitha bib-liotekave kombëtare në interes të hulumtuesve, studiuesve, tëzhvillimit ekonomik, arsimor dhe të avancojë mirëkuptiminndërkombëtar përmes formave të ndryshme të integrimeve kul-turore dhe intelektuale.Anëtarësimi në këtë asociacion më të lartë të Drejtorëve tëBibliotekave Kombëtare të botës është një sukses tjetër i ri iBibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës në nivelinndërkombëtar. Gjithsesi, kjo arritje kontribuon edhe në afir-mimin dhe zhvillimin e bibliotekarisë së Kosovës në përgjithësi.

Besim Kokollari

BKUK NË KONGRESIN E 75-TË I IFLA-s

BKUK PRANOHET NË KONFERENCËN E DREJTORËVETË BIBLIOTEKAVE KOMBËTARE

Drejtorët e bibliotekave të botës në takimin vjetor të Konferencëssë Drejtorëve të Bibliotekave Kombëtare të Botës në Milano

21

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

AKTUALITETE

Prishtinë, 7 Tetor 2009

Drejtori i Bibliotekës Kom bëtaredhe Universitare të KosovësProf.Dr. Sali Bashota dhe drej-

tori Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kroacisë Prof. Dr. Tiho -mil Maštrović nënshkruan Marrë -veshjen e Bashkëpunimit në mes të dyBibliotekave Kombëtare. Kjo marrëveshje parasheh bashkëpunimmidis dy bibliotekave në nivele tëndryshme profesionale, siç janë: shkëm-bimi ndërkombëtar i botimeve, huazi -met ndërkombëtare ndërmjet bib-liotekave, pastaj shkëmbimi i ndërsjellë ipërvojave profesionale, informatave dhei arritjeve shkencore në fushat me interestë veçantë, si: grumbullimi i fondeve,lejimi i botimeve të huaja që i përkasinatij vendi, ekspozita të përbashkëta dheaktivitete tjera nga fusha e bibliotekarisë. Rol të veçantë në këtë Marrëveshje kazënë edhe shkëmbimi i specialistëve nësuazat e limiteve të caktuara vjetore, meqëllim të trajnimit të stafit profesionalbibliotekar, pastaj shkëmbimit të përvo-jave në fushën e teknologjisë informativesi dhe shkëmbimit të përvojave në

restaurimin dhe konservimin e materi-aleve bibliotekare. Në ceremoninë e nënshkrimit të Marrë -veshjes, morën pjesë edhe Ambasadori iKroacisë në Kosovë - z. ZllatkoKramarić si dhe Ministri i KulturësRinisë dhe Sporteve të Kosovës - z.Valton Beqiri.

Drejtori Maštrović gjatë dy ditë qën-drimi në Kosovë është takuar edheme ministrin e Kulturës, Rinisë dheSportit - z.Valton Beqiri, me Rekto -rin e Universitetit të Prishtinës, Prof.Dr. Mujë Rugova dhe me Dekanin eFaku ltetit të Filologjisë Prof. Dr.Osman Gashin.

Kopenhagë (Danimarkë), 22 tetor 2009

Një delegacion nga Kosova, iudhëhequr nga dr. SaliBashota, drejtor i Bibliotekës

Kombëtare e Universitare të Kosovësdhe i shoqëruar nga dr. Ibrahim Berisha,këshilltar i Presidentit të Kosovës, SamiPiraj, drejtor i Drejtoratit për Kulturë nëMinistrinë e Kulturës së Kosovës, dheAhmet Bella e Ramadan Reshitaj, anë-tarë të kryesisë së Unionit të ShoqataveShqiptare në Suedi, kanë zhvilluar njëtakim zyrtar me udhëheqjen eBibliotekës Mbretë rore të Danimarkës.

Dr. Greta Jacobsen dhe dr. KnudArne Jurgensen, drejtues të BibliotekësMbretërore daneze, kanë informuardelegacionin kosovar me zhvillimethistorike dhe aktuale të kësaj bib-lioteke, e cila funksionon që ngashekulli XVI dhe aktualisht ka njëfond prej mbi 30 milionë ekzemplarëlibrash e njësish bibliotekare. Nëfondin e kësaj biblioteke janë edhe142 tituj librash në gjuhën shqipe dhenjë dokumentacion i vlefshëm për his-torinë, letërsinë, kulturën dhe traditënshqiptare.

Delegacioni nga Kosova dhe mikpri -tësit danezë janë dakorduar që të thel-lojnë bashkëpunimin e ndërsjellë. Atakanë biseduar edhe për shkëmbimin ebotimeve në mes të dy vendeve dhepër shtimin e përkthimeve të vepravedaneze në gjuhën shqipe si dhe tëveprave të shkrimtarëve shqiptarë nëgjuhën daneze. Në kuadër të këtij bashkëpunimi, dotë realizohet edhe një vizitë e përfaqë-suesve të Bibliotekës MbretëroreDaneze në Kosovë.

Izet ABDYLI

MARRËVESHJE MIDIS BKU TË KOSOVËSDHE BKU TË KROACISË

BASHKËPUNIMI BIBLIOTEKAR KOSOVË - DANIMARKË

Prof. Dr Tihomil Maštrović dhe Prof. Dr. Sali Bashota, gjatë ceremonisë sënënshkrimit të Marrëveshjes

22

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

AKTUALITETE

3-4 shtator 2009, Prizren

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës dheBiblioteka Ndërkomunale e

Prizrenit, kanë organizuar në Prizren,më 3-4 shtator 2009, seminarin metemën: “Bibliotekat midis tradicionalesdhe modernes”.

Gjatë këtij seminari u mbajtënligjërata që përkojnë me zhvillimet eshërbimeve tradicionale dhe modernetë bibliotekave në Kosovë. Një pjesëtjetër e sesioneve është përqendruar nëprobleme praktike në fushën e kata-logimit të librit dhe të koleksioneve tëveçanta - në format e ruajtjes, për-punimit dhe plasimit të informacion-eve dhe koleksioneve në internet.

Gjatë dy ditëve të këtij seminari uparaqiten një numër i madh i kumtesavenga udhëheqës të bibliotekave dhe bib-liotekarë. Drejtori i BKUK-së - Dr. SaliBashota referoi në temën bosht të këtijseminari: “Bibliotekat e Kosovës midistradicionales dhe modernes”; SahadeteSadikaj, drejtoreshë e BibliotekësNdërkomunale të Prizrenit: “E kaluaradhe e ardhmja e bibliotekave të Kosovës”;Tahir Foniqi, shef i departamentit të

Bibliografisë në BKUK: “Biblioteka uni-versitare brenda kornizave tradicionale”,Besim Kokollari, udhëheqës i programitAleph në BKUK: “Aspekte të bib-liotekave digjitale”; Prend Buzhalla, drej-tor i Bibliotekës Komunale të Klinës:“Fondi i sektorit të vendlindjes në bib-liotekat publike”, Fahrije Simnica –Berisha, redaktore e Koleksioneve tëVeçanta në BKUK: Digjitalizimi dhendikimi i tij në Koleksionet e Veçanta etj..

Ky seminar ka pasur për qëllimofrimin e informacioneve që kanë tëbëjnë me gjendjen e bibliotekave tëKosovës në të kaluarën dhe në të tanish-men, si dhe orientimin i tyre kah mod-ernizimi i shërbimeve sipas standardevemë të reja ndërkombëtare të bib-liotekarisë, sidomos në kuadër të zhvil-limit të teknologjisë së komunikimitdhe të informacionit.

Diana Topalli

22 qershor 2009, Prishtinë

Fondi i Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovësështë pasuruar edhe me 135

libra nga fusha e të drejtave të njeriutnga autorë të ndryshëm serbë dheshqiptarë, të cilat i ka dhuruar Këshillii Helsinkit për të Drejtat e Njeriut nëSerbi.

Sonja Biserko, veprimtare për tëdrejtat e njeriut nga Serbia, ka sqaruarse këto janë botime që kanë dalë nëkëto 15 vitet e fundit dhe që kryesishtflasin për Serbinë gjatë viteve të luftës.“Ideja është që kjo të mbetet nëBibliotekën Kombëtare dhe Univer -sitare të Kosovës, në mënyrë që tëgjithë ata që janë të interesuar të kenë

mundësi të shohin atë, e cila në opin-ionin tonë është shumë e margjinal-izuar. Sipas saj, bëhet fjalë për 135publikime, që janë botuar në katër edi-cione. Një pjesë e këtyre librave përm-ban se çka ka ndodhur rreth gjykimitnë Tribunalin e Hagës. Njëri nga libratpër mban gjykimin e Sllobodan Millo -she viqit, Vojisllav Sheshelit etj.

SONJA BISERKO I DHURON BKUK-së LIBRAPËR TË DREJTAT E NJERIUT

SEMINARI “BIBLIOTEKAT E KOSOVËSMIDIS TRADICIONALES DHE MODERNES”

Pjesëmarrës të seminarit “Bibliotekat e Kosovës midis tradicionales dhe modernes”

23

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009

AKTUALITETE

14 qershor 2009, Gjakovë

Në Gjakovë, më 14 qershor2009, është inauguruargodina e bibliotekës së kësaj

komune që mban emrin e ish-presi-dentit të Kosovës - Ibrahim Rugova.

Hapja solemne e kësaj bibliotekeështë bërë nga presidenti i vendit -dr. Fatmir Sejdiu, në praninë e famil-jes së ish-presidentit Rugova, si dhetë përfaqësuesve të lartë të Qeverisësë Kosovës dhe të komunës sëGjakovës.

Biblioteka “Ibrahim Rugova” kanjë sipërfaqe prej 1.600 metrakatrorë, me kapacitet prej 360 ulë-seve për lexues brenda ditës dhe për

më shumë se 600 shërbime të ofru-ara. Fondi i kësaj biblioteke përfshinmbi 28.000 ekzemplarë libra dhemateriale të tjera bibliotekare.

Biblioteka ka tri etazhe, ku janë tëvendosura katër salla të leximit. Në bren-di të saj ndodhet edhe salla universale përzhvillimin e aktiviteteve të ndryshme.

DITA NDËR KOMBËTAREE LIBRIT DHE E TËDREJTËS SË AUTORIT23 prill 2009, Prishtinë

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare eKosovës ka organizuar në Prishtinë njëmanifestim për në Ditën Ndërkombëtare

të Librit dhe të Drejtës së Autorit. Me rastin ekësaj Dite kanë qenë të pranishëm nxënës,mësimdhënës, studentë, shkrimtarë, botues etj.

Me këtë rast janë dhuruan 99 libra për lexuesmoshash e profilesh të ndryshme. Libri i parë iudhurua dr. Kenneth Oberembt, ish drejtor iBKUK-së (2002-2003) në shenjë nderimi përkontributin e tij dhënë bibliotekave në Kosovë.

Me shenjë të kësaj dite, u dhuruan donacionepër themelimin e bibliotekë së shkollës fillore“Vëllezërit Frashëri” të Miradisë së Poshtme(Fushë Kosovë), për të cilën sipas NazmiRrahmanit, kryetari i Shoqatës së Botuesve tëKosovës, kanë dhuruar libra BKUK dheShtëpitë botuese: “Artini”, “Libri shkollor”,“Rozafa”, “Elta”, “Faik Konica” etj.

Bukurije Haliti

BKUK-së I DHUROHEN MATERIALE ME VLERË TËRËNDËSISHME KOMBËTARE 14 korrik 2009, Prishtinë

Jusuf Azemi, nënkryetari organizatës “BalliKombë tar”në Shtetet e

Bashkuara të Amerikës, injohur si veprimtar i madh içështjes kombëtare, i kadhuruar Bibliotekës Kom -bë tare dhe Universitare tëKosovës 1064 ekzemplarëlibra dhe materiale tëndryshme: 200 - libra, 378ekzemplarë të gazetave, sidhe 486 ekzemplarë tërevistave. Ndër librat e dhu-ruar, janë: “Kosova - djepi ishqiptarizmit” i autoritHamit Kokalari, “Vendi qëzë Skënderbeu në historinëe Shqipërisë” i Abaz Ermenjit, “Mallëngjimi” i Mit’hat Frashërit etj.Të rëndësishme për fondin e BKUK-së janë edhe gazetat dhe revi-stat “Përpjekja kosovare”, “Vatra shqiptare”, “Qëndresa”,“Flamuri”, “Besa” etj.

Jusuf Azemi

NË GJAKOVË U INAUGURUA BIBLIOTEKA“IBRAHIM RUGOVA”

Presidenti i Republikës së Kosovës në inaugurimin e Bibliotekës “Ibrahim Rugova”

ROBERT L. MAXWELL, DORACAKU I MAKSWELLIT PËR AACR2 (QË SHPJEGON DHE ILUSTRON RREGULLATANGLO-AMERIKANE TË KATALOGIMIT - PËRMES AZHURIMIT 2003), SHOQATA AMERIKANE E BIBLIOTEKAVE,ÇIKAGO 2004, F. 626

Idizajnuar për të interpretuar dhe sqaruar AACR2, Doracaku i Maxwellit përAACR2 ilustron dhe aplikon rregullat më të fundit të katalogimit për shënimetMARC për të gjitha llojet e formateve të informacioneve. Duke u përqendruar

në konceptin e integrimit të burimeve, ku informatat relevante mund të vihen në dis-pozicion në formate të ndryshme, botimi i rishikuar gjithashtu adreson Programinpër Katalogim Bashkëveprues dhe nevojat e katalogimit të librave elektronikë dheriprodhimeve digjitale të njësive fizike siç janë librat dhe hartat.

Korrigjimet e shumta kanë rezultuar në kapituj plotësisht të rishikuar që mbulojnëmateriale hartografike, burime elektronike dhe burime të vazhdueshme apo botimeserike. Nga librat dhe pamfletet deri te incizimet e zërit, muzika, dorëshkrimet, har-tat e tjera, Doracaku i Maxwellit për AACR2 është udhëzuesi më gjithëpërfshirës dhemë i drejtpërdrejtë për interpretimin dhe aplikimin e rregullave standarde të kata-logimit. Me një ilustrim prej më shumë se 490 figurash, që paraqesin të dhënataktuale të katalogut në formatin MARC, ky botim i fundit është udhëzuesi thelbësor i rregullave të AACR2 përkataloguesit, instruktorët e katalogimit etj.

Ky libër u përkthye dhe u shtyp nga OSBE, si pjesë e projektit që plotëson nevojat e kataloguesve në Kosovëpër përpunim e materialeve bibliotekare.

JAVA E BIBLIOTEKËS NË KOSOVË = LIBRARY WEEK IN KOSOVA : 14-18 PRILL = APRIL 2008,PRISHTINË, BIBLIOTEKA KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE E KOSOVËS, 2009, 176 F.

Ky botim i veçantë - i gjashti me radhë, është një përmbledhje punimeshfushash të ndryshme të prezantuara gjatë manifestimit Java e Bibliotekës nëKosovë 2008, në formë të punimeve të plota, disa nga këto shkrime, dhe

në formë të abstrakteve, punimet e tjera. Këto shkrime u përkasin fushave tëndryshme nga bibliotekaria, që janë, njëkohësisht edhe preokupim i drejtuesve dhepunëtorëve të bibliotekave. Këto shkrime përfshijnë probleme të fushave teorike,por edhe probleme që kanë të bëjnë me kontekste dhe përvoja të drejtpërdrejta ngafusha e bibliotekarisë.

Ky botim përfshin ligjëratat, të cilat patën zgjuar interesim në opinionin kultur-or bibliotekar, si ato të znj. Karen Coyle, konsultante për Bibliotekat Digjitale nëUniversitetin e Kalifornisë në SHBA: “Roli i bibliotekave në themelimin e SHBA-ve”, “Bibliotekat digjitale - Si përdoren mënyrat digjitale për ruajtjen dhe kata-logimin e librave të rrallë dhe të vjetër”, “Sistemi i automatizuar bibliotekar”,“Rrjeti si platformë - Bibliotekat Universitare (Modeli i Bibliotekës Amerikane, platforma e rrjetit)” etj.

Një pjesë e ligjëratave përfshijnë referimet me temën “Bibliotekat digjitale”, që u mbajt në Prizren, ku refer-uan drejtues dhe bibliotekar që janë të lidhur ngushtë me preokupimet e modernizimit të bibliotekave ngaShqipëria dhe Kosova, si: Etleva Domi, Ramazan Vozga, Ramush Zeka, Gjon Berisha dhe Lavdije Rrahmani.

Ndërsa një seri tjetër e shkrimeve, me temën “Bibliotekaria në Kosovë”- e organizuar në Gjilan, përfshin prob-leme që lidhen me fushën e arsimimit të stafit të bibliotekave në Kosovë, ku kanë referuar drejtues nga BibliotekatNdërkomunale dhe Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës: Shefki Osmani, Tahir Foniqi, SahadeteSadikaj, Sylejman Pireva, Hajrullah Mustafa, Shqipe Asllani, Shkëndije Berisha, Xhemaledin Salihu dhe Avdi Lakna.

Bukurije Haliti

24 BOTIME

VITI 6 • NUMRI 2 • 2009