Embed Size (px)
Citation preview
2
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HCM
NGUYEÃN THÒ KIM NGA
Ñeà Taøi: BIEÄN PHAÙP QUAÛN LYÙ VAØ CHOÁNG THAÁT THU BHXH
TREÂN ÑÒA BAØN QUAÄN 12, TP. HOÀ CHÍ MINH
Chuyeân ngaønh : Kinh Teá Phaùt Trieån Maõ soá : 60.31.05
LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ
Ngöôøi höôùng daãn: TS PHAÏM PHI YEÂN
TP. Hoà Chí Minh – Naêm 2007
3
Lôøi Cam Ñoan
Toâi xin cam ñoan luaän vaên naøy do baûn thaân töï nghieân cöùu vaø
thöïc hieän, caùc keát quaû neâu trong luaän vaên laø trung thöïc vaø khoâng
sao cheùp cuûa baát cöù ai.
TAÙC GIAÛ LUAÄN VAÊN
NGUYEÃN THÒ KIM NGA
4
Muïc Luïc Trang Trang phuï bìa .......................................................................................................1
Lôøi cao ñoan .........................................................................................................2
Muïc luïc.................................................................................................................3
Danh muïc nhöõng töø vieát taét trong luaän vaên..........................................................7
Danh muïc nhöõng baûng bieåu, ñoà thò, sô ñoà............................................................8
Danh muïc phuï luïc ................................................................................................9
Môû ñaàu................................................................................................................10
1. Muïc ñích nghieân cöùu ñeà taøi ...........................................................................11
2. Nhieäm vuï nghieân cöùu cuûa ñeà taøi ....................................................................11
3. Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa ñeà taøi ..............................................................12
4. YÙ nghóa thöïc tieãn cuûa ñeà taøi ...........................................................................13
5. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu ñeà taøi........................................................13
6. Keát caáu luaän vaên ............................................................................................14
CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN .......................................................................15
1.1 Sô löôïc veà quaù trình hình thaønh ngaønh BHXH.............................................15
1.2 Moät soá khaùi nieäm: ........................................................................................17
1.2.1. Khaùi nieäm baûo hieåm:................................................................................17
1.2.2 Khaùi nieäm baûo hieåm xaõ hoäi.......................................................................18
1.2.3 Ñaëc ñieåm cuûa baûo hieåm xaõ hoäi .................................................................19
1.3 Phaân tích caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi toång thu BHXH:..................................21
1.4 Sô löôïc veà caùc chính saùch chuû yeáu cuûa BHXH VN. ....................................23
1.4.1 Ñoái töôïng thöïc hieän:.................................................................................23
1.4.2 Caùc cheá ñoä trôï caáp: ...................................................................................23
5
1.4.2.1 Trôï caáp oám ñau: ....................................................................................23
1.4.2.2 Trôï caáp thai saûn: .....................................................................................24
1.4.2.3 Trôï caáp tai naïn lao ñoäng (TNLÑ) – beänh ngheà nghieäp (BNN): ...........24
1.4.2.4 Trôï caáp höu trí: ......................................................................................24
1.4.2.5 Trôï caáp töû tuaát: ......................................................................................26
1.5 Phaân bieät BHXH vôùi BH thöông maïi: ..........................................................26
CHÖÔNG 2:THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC QUAÛN LYÙ THU BHXH TREÂN ÑÒA
BAØN QUAÄN 12. ..................................................................................................29
2.1 Toång quan veà quaän 12:.................................................................................29
2.1.1 Ñaëc ñieåm kinh teá, daân soá cuûa Quaän 12: ...................................................29
2.1.1.1 Sô löôïc veà tình hình kinh teá xaõ hoäi treân ñòa baøn quaän: ..........................29
2.1.1.2 Tình hình phaùt trieån kinh teá quaän 12 giai ñoaïn 1997 – 2006: ...............31
2.2 . Thöïc traïng hoaït ñoäng quaûn lyù thu baûo hieåm xaõ hoäi treân ñòa baøn
Quaän 12 .....................................................................................................32
2.2.1 Toång quan veà hoaït ñoäng quaûn lyù thu BHXH qua caùc giai ñoaïn: ..............32
2.2.1.1 Hoaït ñoäng quaûn lyù thu Baûo hieåm xaõ hoäi tröôùc naêm 1995 .....................32
2.2.1.2 Thu BHXH do Ngaønh Lao ñoäng -Thöông binh vaø Xaõ hoäi quaûn lyù .......34
2.2.1.3 Thu BHXH do Lieân ñoaøn lao ñoäng Thaønh phoá quaûn lyù .........................34
2.2.1.4 Hoaït ñoäng quaûn lyù thu Baûo hieåm xaõ hoäi sau naêm 1995.........................35
2.2.2 Noäi dung hoaït ñoäng thu Baûo hieåm xaõ hoäi ...............................................36
2.2.2.1 Ñoái töôïng tham gia BHXH .....................................................................36
2.2.2.2 Tyû leä thu baûo hieåm xaõ hoäi baét buoäc: ......................................................37
2.2.3 Phaân caáp vaø quy trình quaûn lyù thu BHXH.................................................39
2.2.3.1 Toå chöùc phaân caáp thu BHXH: ................................................................39
2.2.3.2 Quy trình thöïc hieän thu baûo hieåm xaõ hoäi:.....................................................41
2.2.4 Nhöõng quy ñònh veà thu baûo hieåm xaõ hoäi ...................................................42
6
2.3 Thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù thu BHXH treân ñòa baøn Quaän 12:...................43
2.3.1 Tình hình tham gia BHXH baét buoäc..........................................................43
2.3.2 Tình hình thöïc hieän möùc tieàn löông laøm caên cöù ñoùng BHXH...................45
2.4 Tình hình thöïc hieän thu BHXH....................................................................50
2.5 Tình hình nôï ñoïng thu BHXH......................................................................57
2.6 Ñaùnh giaù thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù thu Baûo hieåm xaõ hoäi giai
ñoaïn vöøa qua ..............................................................................................61
2.6.1 Nhöõng maët ñaõ ñaït ñöôïc .............................................................................61
2.6.2 Nhöõng maët coøn haïn cheá ...........................................................................62
2.7 Keát quaû nghieân cöùu töø kieåm tra vaø khaûo saùt caùc doanh nghieäp...................64
2.7.1 Keát quaû töø vieäc kieåm tra caùc doanh nghieäp: .............................................64
2.7.2 Keát quaû khaûo saùt tình hình tham gia BHXH.............................................65
CHÖÔNG 3: NHÖÕNG BIEÄN PHAÙP CHOÁNG THAÁT THU BHXH...............72
3.1 Muïc tieâu: ......................................................................................................72
3.2 Quan ñieåm: ..................................................................................................72
3.3 Kinh nghieäm veà quaûn lyù vaø choáng thaát thu BHXH cuûa moät soá nöôùc
treân Theá giôùi:..............................................................................................73
3.3.1 Hoaït ñoäng quaûn lyù thu BHXH ôû Lieân bang Myõ .......................................73
3.3.2 Hoaït ñoäng quaûn lyù thu BHXH ôû Thaùi Lan ...............................................75
3.3.3 Coäng hoøa Lieân Bang Ñöùc..........................................................................76
3.3.4 Baøi hoïc kinh nghieäm: ................................................................................77
3.4 Bieän phaùp .....................................................................................................79
3.4.1 Nhoùm bieän phaùp veà caùc quy ñònh cuûa luaät phaùp, chuû tröông,
chính saùch. ..........................................................................................................79
3.4.2 Nhoùm bieän phaùp ñoái vôùi caùc cô quan BHXH:...........................................82
3.4.3 Nhoùm bieän phaùp ñoái vôùi doanh nghieäp. ....................................................85
7
3.4.4. Nhoùm nhöõng bieän phaùp ruùt ra töø kinh nghieäm caùc nöôùc:.........................86
3.5 Loä trình aùp duïng caùc bieän phaùp: ..................................................................87
Keát luaän..............................................................................................................89
Taøi lieäu tham khaûo .............................................................................................90
Phuï luïc
8
NHÖÕNG TÖØ VIEÁT TAÉT TRONG LUAÄN VAÊN
BHXH : Baûo hieåm xaõ hoäi.
BHYT : Baûo hieåm y teá.
BNN : Beänh ngheà nghieäp
CTY TNHH : Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn.
DN : Doanh nghieäp
DNNN : Doanh nghieäp nhaø nöôùc.
DNTN : Doanh nghieäp tö nhaân.
DN NQD : Doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh.
ÑÑT : Ñaûng ñoaøn theå.
ÑKKD : Ñaêng kyù kinh doanh.
HCSN : Haønh chính söï nghieäp.
HT&TC : Höu trí vaø trôï caáp.
LÑTB&XH : Lao ñoäng – Thöông binh vaø Xaõ hoäi.
LÑLÑ : Lieân ñoaøn lao ñoäng.
ILO : Toå chöùc lao ñoäng Theá giôùi.
NÑ : Nghò Ñònh
NN : Nhaø nöôùc
NSNN : Ngaân saùch Nhaø nöôùc.
SD : Söû duïng
TNLÑ : Tai naïn lao ñoäng
Tp.HCM :Thaønh phoá Hoà Chí Minh.
VN : Vieät Nam
9
DANH MUÏC NHÖÕNG BAÛNG BIEÅU, HÌNH VEÕ, SÔ ÑOÀ
Trang Baûng:
Baûng 1.1 So Saùnh BHXH vaø BH thöông maïi.....................................................28
Baûng 2.1 : Soá lao ñoäng tham gia theo khoái loaïi hình naêm 2006 .......................46
Baûng 2.2 : Toång hôïp möùc tieàn löông ñoùng BHXH töø naêm 2003 – 2005............49
Baûng 2.3 : Keát quaû thu BHXH töø naêm 1997 – 2006 (DN ngoaøi QD) ................53
Baûng 2.4 : Tình hình nôï ñoïng BHXH töø naêm 2003 – 2006................................61
Baûng 2.5: So saùnh doanh nghieäp Phöôøng Taân Thôùi Nhaát vôùi doanh
nghieäp treân toaøn quaän. ......................................................................70
Baûng 3.1: Möùc ñoùng goùp BHXH cuûa Thaùi Lan .................................................80
Ñoà thò:
Ñoà thò 2.1 : Keát quaû thu BHXH thöïc hieän töø 1997 - 2006 : (Ñôn vò
tính: trieäu ñoàng)..................................................................................54
Ñoà thò 2.2 : So saùnh tyû leä DN ÑKKD vaø DN tham gia BHXH treân ñòa
baøn Quaän 12. ......................................................................................56
Ñoà thò 2.3 : Soá lao ñoäng tham gia BHXH töø 1997 – 2006..................................57
Ñoà thò 2.4: Tình hình nôï ñoïng giai ñoaïn 2003 – 2005........................................62
Sô ñoà:
Sô ñoà 2.1: Moâ hình toång quan veà phaân caáp quaûn lyù thu BHXH. .......................42
10
DANH MUÏC PHUÏ LUÏC
Phuï luïc 1: Daân soá Quaän 12 ....................................................................................
Phuï luïc 2: Baûn ñoà Quaän 12....................................................................................
Phuï luïc 3: Tình hình phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá chuû yeáu cuûa
Q.12 1997-2006 ...................................................................................
Phuï luïc 4: Toång hôïp tình hình ñaàu tö trong caùc lónh vöïc kinh teá ..........................
Phuï luïc 5: So saùnh DN tham gia BHXH vaø DN ñaêng kyù kinh
doanh ...................................................................................................
Phuï luïc 6: Phieáu khaûo saùt ....................................................................................
Phuï luïc 7: Keát quaû toång hôïp veà caùc ñôn vò treân ñòa baøn P. TTN : ........................
Phuï luïc 8: Keát quaû toång hôïp phaân tích lao ñoäng qua khaûo saùt
phöôøng Taân Thôùi Nhaát. .......................................................................
Phuï luïc 9: Danh saùch caùc doanh nghieäp kieåm tra töø 2005-
6/2007. .................................................................................................
Phuï luïc 10: Baøi vieát : Seõ “sieát” doanh nghieäp “troán” BHXH, taùc
giaû: Phan Coâng – Baùo Vietnamnet ngaøy 08/11/2005 .........................
11
Môû ñaàu
Baát cöù moät quoác gia naøo cuõng mong muoán coù neàn chính trò oån ñònh, kinh
teá phaùt trieån vaø beàn vöõng. Ñeå ñaït ñöôïc vieäc naøy caàn phaûi coù nhöõng con ngöôøi
gioûi caû veà trí tueä laãn taøi ñöùc. Ñeå con ngöôøi phaùt huy ñöôïc naêng löïc cuûa baûn thaân
mình, caàn phaûi taïo cho hoï moät taâm lyù vöõng vaøng trong cuoäc soáng, khoâng phaûi lo
laéng veà oám ñau, hoaïn naïn, vaø nhöõng baát traéc coù theå xaûy ra cho hoï vaø gia ñình.
Do vaäy, keå töø khi Ñaïo luaät BHXH ñaàu tieân treân theá giôùi taïi Ñöùc do Bismarck
soaïn thaûo vaø ban haønh naêm 1883, caùc quy ñònh veà BHXH ngaøy caøng ñöôïc hoaøn
thieän hôn, laø chính saùch an sinh ñeå giuùp ngöôøi lao ñoäng an taâm laøm vieäc, phaùt
huy heát naêng löïc ñeå ñoùng goùp cho xaõ hoäi.
BHXH khoâng ñôn thuaàn chæ laø tieàn maø ngöôøi lao ñoäng vaø chuû doanh
nghieäp ñoùng vaøo ñeå giaûi quyeát caùc cheá ñoä chính saùch. Thoâng qua nhöõng cheá ñoä,
chính saùch maø ngöôøi lao ñoäng ñöôïc höôûng, seõ laøm cho ngöôøi lao ñoäng an taâm
laøm vieäc, chuû doanh nghieäp coù nguoàn nhaân löïc oån ñònh, coù khaû naêng hoaïch ñònh
ñöôïc chính saùch, chieán löôïc kinh doanh vaø phaùt trieån, töø ñoù thuùc ñaåy kinh teá phaùt
trieån.
ÔÛ Vieät Nam hieän nay, coøn raát nhieàu ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc nhöng laïi
khoâng ñöôïc tham gia BHXH, BHYT, nhieàu doanh nghieäp coá tình neù traùnh khoâng
tham gia BHXH cho lao ñoäng cuûa mình, daãn ñeán thieät thoøi quyeàn lôïi cuûa ngöôøi
lao ñoäng, khoâng an taâm laøm vieäc vaø oån ñònh coâng taùc. Taêng thu BHXH cuõng
chính laø taêng soá löôïng doanh nghieäp tham gia BHXH hôn, taêng soá lao ñoäng tham
gia BHXH ñeå goùp phaàn giuùp ngaøy caøng nhieàu lao ñoäng ñöôïc höôûng caùc cheá ñoä
BHXH, ñaûm baûo phaùp luaät veà lao ñoäng ñöôïc thöïc thi, giaûm bôùt gaùnh naëng cho xaõ
hoäi trong töông lai.
12
Qua thôøi gian coâng taùc taïi BHXH quaän 12, tieáp xuùc vôùi nhieàu lao ñoäng
vaø caû chuû doanh nghieäp treân ñòa baøn quaän, qua nhöõng kieán thöùc cô baûn tieáp thu
töø khoùa hoïc, qua nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn trong coâng taùc vaø nhaát laø qua ñieàu
tra moät soá doanh nghieäp treân ñòa baøn quaän. Toâi maïnh daïn ñöa ra caùc bieän phaùp
nhaèm quaûn lyù hieäu quaû vieäc thu BHXH, choáng thaát thu BHXH nhö hieän nay.
Toâi hy voïng vôùi keát quaû nghieân cöùu naøy seõ coù theå ñöôïc öùng duïng trong
thöïc teá, nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu coù ñöôïc cheá ñoä an sinh xaõ hoäi chaát löôïng cao,
thuùc ñaåy ñöôïc ngöôøi lao ñoäng tích cöïc laøm vieäc, oån ñònh chính trò vaø phaùt trieån
kinh teá.
1. Muïc ñích nghieân cöùu ñeà taøi
Treân cô sôû nhöõng lyù luaän veà BHXH, veà quaûn lyù thu BHXH; ñeà taøi nhaän
dieän ñöôïc thöïc traïng veà coâng taùc quaûn lyù thu BHXH treân ñòa baøn Quaän 12 ñeå ñeà
xuaát caùc bieän phaùp choáng thaát thu BHXH, nhieàu lao ñoäng ñöôïc höôûng caùc cheá ñoä
BHXH hôn, möùc höôûng cao hôn, giaûm ñöôïc gaùnh naëng cho gia ñình vaø xaõ hoäi khi
coù ruûi ro, ñau oám, giaø yeáu, naâng cao chaát löôïng an sinh xaõ hoäi. Töø ñoù nhaân roäng
ñeán caùc quaän, huyeän khaùc treân ñòa baøn thaønh phoá vaø caùc tænh thaønh khaùc treân caû
nöôùc.
2. Nhieäm vuï nghieân cöùu cuûa ñeà taøi
Ngoaøi vieäc heä thoáng nhöõng vaán ñeà cô baûn veà coâng taùc quaûn lyù thu vaø cô
cheá quaûn lyù thu baûo hieåm xaõ hoäi ôû Quaän 12. Ñeà taøi phaân tích, ñaùnh giaù thöïc
traïng tình hình quaûn lyù thu baûo hieåm xaõ hoäi qua caùc giai ñoaïn töø naêm 1997 –
2006, ñaëc bieät laø töø naêm 2003, laø naêm thaønh laäp BHXH quaän 12, cuõng laø naêm
maø nghò ñònh 01/2003/NÑ-CP cuûa Chính phuû veà vieäc söûa ñoåi, boå sung moät soá
ñieàu cuûa Ñieàu leä BHXH ban haønh keøm theo Nghò ñònh soá 12/CP ngaøy 26/1/1995
coù hieäu löïc, môû roäng ñoái töôïng thu BHXH. Ñoàng thôøi tham khaûo kinh nghieäm ôû
moät soá quoác gia, ñeà taøi ruùt ra nhöõng maët tích cöïc vaø nhöõng maët coøn haïn cheá cuûa
13
coâng taùc quaûn lyù thu baûo hieåm xaõ hoäi, nhöõng vöôùng maéc vì caùc chính saùch, vaên
baûn phaùp luaät hieän nay vaø ñeà xuaát moät soá bieän phaùp choáng thaát thu baûo hieåm xaõ
hoäi, taïo ñieàu kieän khaúng ñònh vai troø laø ñoäng löïc thuùc ñaåy hoaït ñoäng thu cuûa Baûo
hieåm xaõ hoäi, giuùp taêng thu vaø taêng ñöôïc nguoàn thuï höôûng töø caùc chính saùch
BHXH cuûa ngöôøi lao ñoäng. Phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán löôïng lao ñoäng,
möùc ñoùng BHXH, ….. töø ñoù ñöa ra caùc bieän phaùp taêng thu, khoâng ñeå thaát thoaùt,
thieät thoøi cho ngöôøi lao ñoäng.
3. Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa ñeà taøi
Ñeà taøi söû duïng phöông phaùp phaân tích-toång hôïp, noäi suy vaø khaûo saùt
ñieàu tra choïn maãu, nghieân cöùu thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù thu BHXH taïi Quaän
12 vaø ñeà xuaát moät soá bieän phaùp choáng thaát thu BHXH treân ñòa baøn Quaän.
Phöông phaùp phaân tích döõ lieäu nghieân cöùu söû duïng chuoãi döõ lieäu thôøi
gian töø naêm 1997 ñeán naêm 2006. Ñaëc bieät laø giai ñoaïn töø 2003 ñeán nay (töùc laø
keå töø khi NÑ 01/2003/CP ngaøy 9/01/2003 cuûa Chính phuû veà vieäc söûa ñoåi boå sung
ñieàu leä BHXH ra ñôøi), nhaèm phaân tích hoaït ñoäng quaûn lyù thu, môû roäng ñoái töôïng
quaûn lyù vaø ñeà ra caùc bieän phaùp choáng thaát thu BHXH treân ñòa baøn Quaän 12.
Trong phaàn ñaùnh giaù thöïc traïng, chuùng toâi ñaõ tieán haønh caùc cuoäc khaûo
saùt ñieàu tra choïn maãu nhö sau:
- Kieåm tra, khaûo saùt moät soá doanh nghieäp tham gia BHXH treân ñòa baøn
quaän, söû duïng soá lieäu töø bieân baûn cuûa ñoaøn kieåm tra lieân ngaønh cuûa quaän töø naêm
2005 ñeán thaùng 6/2007 ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng tham gia BHXH, möùc löông maø
doanh nghieäp tham gia cho ngöôøi lao ñoäng. Söû duïng baûng caâu hoûi veà vieäc ñaùnh
giaù veà BHXH thöïc hieän chaáp haønh chính saùch BHXH, phaùp luaät lao ñoäng ñeå
khaûo saùt caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh. Vôùi soá löôïng doanh nghieäp vaø hoä
kinh doanh caù theå treân ñòa baøn phöôøng Taân Thôùi Nhaát chieám 35% soá doanh
nghieäp treân ñòa baøn Quaän 12 (trong ñoù CTy TNHH chieám 63%/toång soá CTY
14
TNHH, DNTN chieám 55%/Toång soá DNTN, hoä kinh doanh caù theå chieám 26%
toång hoä kinh doanh caù theå treân ñòa baøn Quaän). Töø nhöõng cô sôû ñoù, chuùng toâi
quyeát ñònh choïn Phöôøng Taân Thôùi Nhaát ñeå khaûo saùt vaø ñöa ra caùc yeáu toá laøm cô
sôû ñaùnh giaù, phaân tích ñöa ra caùc bieän phaùp choáng thaát thu BHXH.
4. YÙ nghóa thöïc tieãn cuûa ñeà taøi
Döïa treân nhöõng phaân tích, ñaùnh giaù veà thöïc traïng thu BHXH treân ñòa
baøn quaän töø naêm 1997 ñeán naêm 2006, vaø thöïc teá khi kieåm tra hôn 130 doanh
nghieäp, Chuùng toâi phaân tích nguyeân nhaân chuû doanh nghieäp muoán neù traùnh,
giaûm ñeán möùc thaáp nhaát möùc ñoùng BHXH, nhöõng ñoäng cô vaø muïc ñích ñeå giaûm
möùc ñoùng, laøm thieät thoøi cho ngöôøi lao ñoäng trong vieäc höôûng caùc cheá ñoä, chính
saùch BHXH trong giai ñoaïn hieän taïi vaø töông lai. Ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng, do
chöa hieåu bieát veà quyeàn lôïi cuûa mình, laïi sôï maát vieäc laøm neân chöa quan taâm
ñeán cheá ñoä BHXH, töø ñoù ñöa ra nhöõng bieän phaùp khaéc phuïc. Nhôø vaäy, luaän vaên
ñaõ ñoùng goùp heä thoáng caùc bieän phaùp khaû thi mang yù nghóa thöïc tieãn cao nhaèm
laøm taêng soá lao ñoäng ñöôïc tham gia BHXH, taêng möùc thuï höôûng töø caùc cheá ñoä,
chính saùch BHXH cuûa ngöôøi lao ñoäng, goùp phaàn laøm taêng soá thu, hoaøn thieän
coâng taùc quaûn lyù thu treân ñòa baøn quaän.
5. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu ñeà taøi
Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù thu
BHXH (quyõ höu trí vaø trôï caáp, khoâng nghieân cöùu quyõ khaùm chöõa beänh, khoâng
nghieân cöùu veà BHXH töï nguyeän vaø BH thaát nghieäp) bao goàm caùc yeáu toá aûnh
höôûng ñeán soá thu BHXH, ñoái töôïng noäp BHXH, phöông thöùc vaø möùc ñoùng, quy
trình toå chöùc quaûn lyù thu, nguyeân nhaân caùc doanh nghieäp neù traùnh noäp BHXH vaø
ñeà xuaát nhöõng bieän phaùp choáng thaát thu BHXH.
Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi taäp trung treân ñòa baøn Quaän 12 trong giai
ñoaïn töø 1997 ñeán naêm 2006.
15
6. Keát caáu luaän vaên
Ngoaøi phaàn môû ñaàu, muïc luïc, keát luaän, danh muïc taøi lieäu tham khaûo vaø
phuï luïc, luaän vaên ñöôïc chia thaønh ba chöông nhö sau:
Chöông 1: Cô sôû lyù luaän veà Baûo hieåm xaõ hoäi vaø quaûn lyù thu Baûo hieåm xaõ hoäi.
Chöông 2: Thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù thu BHXH treân ñòa baøn Quaän 12.
Chöông 3: Ñeà xuaát nhöõng bieän phaùp choáng thaát thu BHXH.
Toâi hy voïng moät soá keát quaû nghieân cöùu cuûa luaän vaên naøy seõ goùp phaàn
laøm roõ theâm caùc nguyeân nhaân laøm thaát thu BHXH, coâng taùc quaûn lyù thu Baûo
hieåm xaõ hoäi taïi Quaän 12, bieän phaùp choáng thaát thu BHXH taïi Quaän 12 noùi rieâng,
BHXH thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø Baûo hieåm xaõ hoäi caùc tænh thaønh khaùc noùi
chung.
16
CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN
1.1 Sô löôïc veà quaù trình hình thaønh ngaønh BHXH.
Con ngöôøi chuùng ta coù raát nhieàu nhu caàu: aên, ôû, maëc, lao ñoäng, giaûi trí,
…. Ñeå thoûa maõn ñöôïc nhöõng nhu caàu nhö vaäy, caàn phaûi laøm vieäc, lao ñoäng. Trong
cuoäc soáng khoâng phaûi moïi vieäc luùc naøo cuõng suoân seû, khoâng ai coù theå ñoaùn
tröôùc ñöôïc nhöõng ruûi ro coù theå xaûy ra. Ruûi ro coù theå khieán con ngöôøi maát khaû
naêng taïo ra thu nhaäp ñeå nuoâi baûn thaân vaø gia ñình, vaø coù theå coøn daãn ñeán ñau
oám vaø maát caû tính maïng. Nhöõng luùc nhö vaäy, nhöõng nhu caàu thieát yeáu khoâng
nhöõng khoâng giaûm maø coøn taêng leân (nhö khi oám caàn coù thuoác men ñeå chöõa trò,
ngöôøi chaêm soùc, aên uoáng ñeå phuïc hoài söùc khoûe, hay coù theå chi phí ñeå lo ma
chay….) vaø gia ñình seõ raát huït haãng khi maát ñi moät ngöôøi truï coät, trôû thaønh gaùnh
naëng cho gia ñình, …. Ñoù laø nhöõng vaán ñeà maø con ngöôøi luoân tìm caùch giaûi quyeát
sao cho thích hôïp nhaát.
Qua caùc thôøi kyø Chieám höõu noâ leä roài cheá ñoä Phong kieán, haàu nhö ngöôøi
daân luoân nöông töïa vaøo nhau khi gaëp khoù khaên hoaïn naïn, OÂng baø ta thöôøng noùi
“baø con xa khoâng baèng laùng gieàng gaàn”, gaàn nhau vaø giuùp ñôõ laãn nhau trong luùc
khoù khaên. Kinh teá haøng hoùa xuaát hieän vaø phaùt trieån, khoaûng theá kyû thöù 12, Hieäp
hoäi thuû coâng ôû Hy Laïp ñaõ cuøng nhau thaønh laäp quyõ ñeå trôï caáp caùc tröôøng hôïp
oám ñau, tai naïn. Ñeán theá kyõ thöù 16, nhöõng ngöôøi troàng nho ôû thung luõng Anpe
(Phaùp) cuõng thaønh laäp quyõ duøng cho tröôøng hôïp oám ñau, tai naïn. Tuy nhieân,
nhöõng hình thöùc quyõ nhö theá chæ coù yù nghóa giuùp ñôõ nhau luùc oám ñau, hoaïn naïn
maø khoâng coù yù nghóa phaùt trieån beàn vöõng.
Khi neàn coâng nghieäp phaùt trieån, xuaát hieän thueâ möôùn coâng nhaân, luùc
ñaàu chuû traû tieàn coâng cho thôï caên cöù vaøo chaát löôïng vaø soá löôïng lao ñoäng, nhöng
khi giôùi thôï gaëp tai naïn lao ñoäng, oám ñau khoâng laøm ñöôïc vieäc thì hoï maát ñi
17
nguoàn thu nhaäp, ngöôøi lao ñoäng vaø gia ñình gaëp phaûi nhieàu khoù khaên nhöng phaûi
töï vöôït qua. Cho ñeán khi ñoäi nguõ coâng nhaân phaùt trieån, hoï lieân keát laïi vôùi nhau,
vaø ñoøi giôùi chuû phaûi trôï caáp cho hoï nhöõng luùc oám ñau, tai naïn, thai saûn. Nhöõng
vaán ñeà naøy luùc ñaàu khoâng ñöôïc giaûi quyeát, nhöng veà sau do coâng nhaân ñình coâng
coù toå chöùc, cuoái cuøng giôùi chuû cuõng phaûi nhöôïng boä chaáp nhaän trôï caáp. Vaøo thôøi
kyø naøy, giôùi chuû khoâng löôøng tröôùc ñöôïc nhöõng ruûi ro maø coâng nhaân coù theå gaëp
phaûi neân khi caàn trôï caáp, hoï phaûi chi soá tieàn quaù lôùn laøm chính hoï gaëp phaûi
nhöõng khoù khaên, neân hoï tìm caùch khoâng trôï caáp, töø ñoù laïi xaûy ra nhöõng cuoäc
ñình coâng lôùn. Tröôùc tình hình treân, nhaø nöôùc ôû moät soá nöôùc baét ñaàu can thieäp.
Quoác gia coù nhaø nöôùc can thieäp ñaàu tieân laø Ñöùc, Chính phuû laø trung gian giöõa
chuû vaø thôï, tuøy theo quy moâ hoaït ñoäng maø quy ñònh haøng thaùng giôùi chuû phaûi
ñoùng vaøo toå chöùc trung gian moät soá tieàn nhaát ñònh ñeå khi phaùt sinh nhu caàu caàn
trôï caáp thì toå chöùc trung gian seõ xem xeùt vaø chi traû. Töø ñoù, Baûo hieåm xaõ hoäi ra
ñôøi, trong ñoù, toå chöùc trung gian töông ñöông vôùi cô quan Baûo hieåm xaõ hoäi ngaøy
nay, giôùi chuû laø ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø nhöõng ngöôøi thôï laø ngöôøi lao ñoäng.
Ñaïo luaät BHXH ñaàu tieân treân theá giôùi taïi Ñöùc do Bismarck soaïn thaûo vaø
ban haønh naêm 1883. Ñeán naêm 1885 Bismarck laïi cho ra ñôøi ñaïo luaät tai naïn lao
ñoäng vaø ñeán naêm 1888, OÂng tieáp tuïc ban haønh cheá ñoä höu trí. Sau ñoù, nhöõng
nöôùc khaùc cuõng hình thaønh heä thoáng BHXH nhö Aùo, Tieäp Khaéc ( 1906),
Newzealand (1909), Italia (1919), Lieân Xoâ (1922), Myõ (1953), … hieän nay haàu
heát caùc nöôùc ñeàu coù cô quan BHXH, BHXH ñaõ trôû thaønh chính saùch xaõ hoäi cuûa
taát caû caùc nöôùc, khoâng nhöõng quyõ BHXH ñaûm baûo cuoäc soáng cho ngöôøi lao ñoäng
vaø gia ñình cuûa hoï luùc hoaïn naïn, maø coøn goùp phaàn baûo ñaûm an toaøn xaõ hoäi vaø
phaùt trieån kinh teá, oån ñònh chính trò. Luùc ñaàu chæ coù giôùi chuû ñoùng goùp, veà sau,
BHXH phaùt trieån hôn, ngöôøi ta quy ñònh luoân caû söï ñoùng goùp cuûa ngöôøi lao
ñoäng, ñieàu naøy coù yù nghóa tieát kieäm cuõng nhö yù nghóa ñeà phoøng ruûi ro cho chính
18
baûn thaân ngöôøi lao ñoäng. Nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa BHXH laø laáy soá ñoâng buø soá
ít vaø theo thôøi gian tích doàn laïi ñeå laäp quyõ.
1.2 Moät soá khaùi nieäm:
1.2.1. Khaùi nieäm baûo hieåm:
Baûo hieåm laø moät caùch thöùc trong quaûn trò [ruûi ro], thuoäc nhoùm bieän phaùp
taøi trôï ruûi ro, ñöôïc söû duïng ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng ruûi ro coù toån thaát, thöôøng laø toån
thaát veà taøi chính, nhaân maïng,... (trích töø Wikipedia – www.vi.wikipedia.org)(1).
Baûo hieåm ñöôïc xem nhö laø moät caùch thöùc chuyeån giao ruûi ro tieàm naêng
moät caùch coâng baèng töø moät caù theå sang coäng ñoàng thoâng qua phí baûo hieåm.
Coù raát nhieàu ñònh nghóa khaùc nhau veà Baûo hieåm ñöôïc xaây döïng döïa treân
töøng goùc ñoä nghieân cöùu, ví duï nhö:
- Xeùt veà maët xaõ hoäi, "Baûo hieåm laø söï ñoùng goùp cuûa soá ñoâng vaøo söï baát
haïnh cuûa soá ít"(1).
- Xeùt veà goùc ñoä kinh teá, luaät phaùp: "Baûo hieåm laø moät nghieäp vuï qua ñoù,
moät beân laø ngöôøi ñöôïc baûo hieåm cam ñoan traû moät khoaûn tieàn goïi laø phí baûo
hieåm thöïc hieän mong muoán ñeå cho mình hoaëc ñeå cho moät ngöôøi thöù 3 trong
tröôøng hôïp xaûy ra ruûi ro seõ nhaän ñöôïc moät khoaûn ñeàn buø caùc toån thaát ñöôïc traû
bôûi moät beân khaùc: ñoù laø ngöôøi baûo hieåm. Ngöôøi baûo hieåm nhaän traùch nhieäm ñoái
vôùi toaøn boä ruûi ro vaø ñeàn buø caùc thieät haïi theo caùc phöông phaùp cuûa thoáng keâ"(1).
- Xeùt goùc ñoä kyõ thuaät tính: "Baûo hieåm coù theå ñònh nghóa laø moät phöông
saùch haï giaûm ruûi ro baèng caùch keát hôïp moät soá löôïng ñaày ñuû caùc ñôn vò ñoái töôïng
ñeå bieán toån thaát caù theå thaønh toån thaát coäng ñoàng vaø coù theå döï tính ñöôïc" (1).
Theo caùc chuyeân gia Phaùp, moät ñònh nghóa vöøa ñaùp öùng ñöôïc khía caïnh
xaõ hoäi (duøng cho baûo hieåm xaõ hoäi) vöøa ñaùp öùng ñöôïc khía caïnh kinh teá (duøng
19
cho baûo hieåm thöông maïi) vaø vöøa ñaày ñuû veà khía caïnh kyõ thuaät vaø phaùp lyù coù
theå phaùt bieåu nhö sau:
"Baûo hieåm laø moät hoaït ñoäng qua ñoù moät caù nhaân coù quyeàn ñöôïc höôûng
trôï caáp nhôø vaøo moät khoaûn ñoùng goùp cho mình hoaëc cho ngöôøi thöù 3 trong tröôøng
hôïp xaûy ra ruûi ro. Khoaûn trôï caáp naøy do moät toå chöùc traû, toå chöùc naøy coù traùch
nhieäm ñoái vôùi toaøn boä caùc ruûi ro vaø ñeàn buø caùc thieät haïi theo caùc phöông phaùp
cuûa thoáng keâ"(1).
1.2.2 Khaùi nieäm Baûo hieåm xaõ hoäi
Theo töø ñieån Baùch khoa Vieät Nam thì:
“Baûo hieåm xaõ hoäi laø moät cheá ñoä phaùp ñònh baûo veä ngöôøi lao ñoäng,
söû duïng nguoàn tieàn ñoùng goùp cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuûa ngöôøi söû duïng lao ñoäng
vaø ñöôïc söï taøi trôï, baûo hoä cuûa Nhaø nöôùc nhaèm trôï giuùp vaät chaát cho ngöôøi
ñöôïc baûo hieåm vaø gia ñình trong tröôøng hôïp bò giaûm hoaëc maát thu nhaäp bình
thöôøng do oám ñau, tai naïn lao ñoäng, beänh ngheà nghieäp, thai saûn, thaát nghieäp,
heát tuoåi lao ñoäng theo quy ñònh cuûa phaùp luaät hoaëc cheát” [36, tr 18].
Theo ñieàu 3 Luaät Baûo hieåm xaõ hoäi hieän haønh, BHXH laø söï baûo ñaûm
thay theá hoaëc buø ñaép moät phaàn thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng treân cô sôû ñoùng goùp
vaøo quyõ BHXH khi hoï bò giaûm hoaëc maát thu nhaäp do oám ñau, thai saûn, tai naïn
lao ñoäng, beänh ngheà nghieäp, thaát nghieäp, heát tuoåi lao ñoäng, cheát, treân cô sôû ñoùng
vaøo quyõ BHXH [33, tr 6].
Baûo hieåm xaõ hoäi baét buoäc laø loaïi hình baûo hieåm xaõ hoäi maø ngöôøi lao
ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng phaûi tham gia.
Duø caùch dieãn ñaït khaùc nhau nhöng nhìn chung hai khaùi nieäm naøy ñeàu
theå hieän roõ baûn chaát vaø ñaëc tröng caàn coù cuûa BHXH. Cuï theå, ñaõ neâu baät ñöôïc:
- BHXH laø nhöõng quy ñònh cuûa nhaø nöôùc ñeå ñaûm baûo quyeàn lôïi cho
ngöôøi lao ñoäng.
20
Ngöôøi lao ñoäng ñöôïc trôï giuùp vaät chaát trong tröôøng hôïp oám ñau, thai
saûn, tai naïn lao ñoäng, beänh ngheà nghieäp, maát vieäc laøm, heát tuoåi lao ñoäng, cheát.
Ngöôøi lao ñoäng phaûi coù traùch nhieäm ñoùng goùp ñeå baûo ñaûm quyeàn lôïi cho
chính hoï.
Nhö vaäy, coù theå hieåu BHXH laø söï baûo ñaûm thay theá hoaëc buø ñaép moät
phaàn thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng treân cô sôû ñoùng goùp vaøo quyõ BHXH khi hoï bò
giaûm hoaëc maát thu nhaäp do oám ñau, thai saûn, tai naïn lao ñoäng, beänh ngheà
nghieäp, heát tuoåi lao ñoäng, cheát vaø thaát nghieäp do Nhaø nöôùc ñöùng ra toå chöùc thöïc
hieän, thoâng qua vieäc hình thaønh vaø söû duïng quyõ taøi chính do söï ñoùng goùp cuûa caùc
beân tham gia vaø coù söï uûng hoä cuûa Nhaø nöôùc, nhaèm goùp phaàn baûo ñaûm oån ñònh
ñôøi soáng cho ngöôøi lao ñoäng vaø gia ñình hoï ñoàng thôøi goùp phaàn baûo veä an toaøn
xaõ hoäi.
1.2.3 Ñaëc ñieåm cuûa baûo hieåm xaõ hoäi:
Nhö vaäy BHXH ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån laø moät nhu caàu khaùch quan.
Neàn kinh teá haøng hoùa caøng phaùt trieån, vieäc thueâ möôùn lao ñoäng trôû neân phoå bieán
thì caøng ñoøi hoûi söï phaùt trieån vaø ña daïng cuûa BHXH. BHXH ñöôïc hình thaønh
treân cô sôû quan heä lao ñoäng, giöõa caùc beân cuøng tham gia vaø ñöôïc höôûng BHXH.
Nhaø nöôùc ban haønh caùc cheá ñoä, chính saùch BHXH, toå chöùc ra cô quan chuyeân
traùch, thöïc hieän nhieäm vuï quaûn lyù hoaït ñoäng BHXH. Chuû söû duïng vaø ngöôøi lao
ñoäng coù traùch nhieäm ñoùng goùp ñeå hình thaønh quyõ BHXH. Ngöôøi lao ñoäng vaø gia
ñình cuûa hoï ñöôïc cung caáp taøi chính töø quyõ BHXH khi hoï coù ñuû ñieàu kieän theo
cheá ñoä BHXH quy ñònh. Ñoù chính laø moái quan heä cuûa beân tham gia BHXH.
Töø moái quan heä veà BHXH, neáu xem xeùt moät caùch toaøn dieän thì BHXH
haøm chöùa vaø phaûn aùnh nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn sau ñaây:
Thöù nhaát, BHXH laø hoaït ñoäng dòch vuï coâng, mang tính xaõ hoäi cao laáy
hieäu quaû xaõ hoäi laøm muïc tieâu hoaït ñoäng. Hoaït ñoäng BHXH laø quaù trình toå chöùc,
21
trieån khai thöïc hieän caùc cheá ñoä, chính saùch BHXH cuûa toå chöùc quaûn lyù BHXH
ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng tham gia vaø höôûng caùc cheá ñoä BHXH.
Thöù hai, BHXH laø moät loaïi haøng hoaù tö nhaân mang tính baét buoäc do nhaø
nöôùc cung caáp, neân vieäc tham gia BHXH veà nguyeân taéc laø baét buoäc ñoái vôùi moïi
ngöôøi lao ñoäng do Nhaø nöôùc quaûn lyù vaø cung caáp dòch vuï (moät soá nöôùc treân theá
giôùi do khu vöïc tö nhaân quaûn lyù vaø cung caáp dòch vuï). Hieän nay ôû Vieät Nam vieäc
tham gia BHXH laø baét buoäc, do Nhaø nöôùc quaûn lyù vaø cung caáp.
Thöù ba, cơ chế họat ñộng của BHXH theo cơ chế 3 beân: cơ quan BHXH-
người söû duïng lao ñoäng - ngöôøi lao ñoäng, cộng theâm cơ chế quản lyù nhaø nước.
Bảo hiểm xaõ hoäi bắt buộc do nhaø nước đñứng ra laøm, do vậy thực sự chöa coù thị
trường BHXH ở Việt nam. Xeùt thực chất thị trường BHXH ở Việt nam thể hiện
đñộc quyền: cung BHXH do Nhaø nước đñộc quyền cung, cầu thì bắt buộc cầu vaø
möùc höôûng BHXH coøn thấp neân dẫn đñến chất lượng dịch vuï keùm.
Thöù tö, thöïc hieän thoáng nhaát vieäc quaûn lyù nhaø nöôùc veà baûo hieåm xaõ hoäi,
thöïc hieän nhieäm vuï thu, quaûn lyù vaø chi traû caùc cheá ñoä baûo hieåm xaõ hoäi chaët cheõ,
ñuùng ñoái töôïng vaø ñuùng thôøi haïn. Nguoàn ñoùng goùp cuûa caùc beân tham gia ñöôïc
ñöa vaøo quyõ rieâng, ñoäc laäp vôùi ngaân saùch Nhaø nöôùc vaø quyõ baûo hieåm xaõ hoäi
Cô quan BHXH
Ngöôøi SD lao ñoäng
Ngöôøi lao ñoäng
22
ñöôïc quaûn lyù taäp trung, thoáng nhaát vaø söû duïng theo nguyeân taéc haïch toaùn caân ñoái
thu-chi theo quy ñònh cuûa phaùp luaät, baûo toaøn vaø phaùt trieån.
Thöù naêm, ngöôøi lao ñoäng ñöôïc höôûng trôï caáp BHXH treân cô sôû möùc
ñoùng vaø thôøi gian ñoùng baûo hieåm xaõ hoäi, coù chia seû ruûi ro vaø thöøa keá. Thoâng
thöôøng, möùc ñoùng goùp vaø möùc höôûng trôï caáp ñeàu coù moái lieân heä ñeán thu nhaäp
(tieàn löông, tieàn coâng) cuûa ngöôøi lao ñoäng. Ñieàu naøy theå hieän tính coâng baèng xaõ
hoäi gaén lieàn giöõa quyeàn vaø nghóa vuï cuûa ngöôøi lao ñoäng.
Toùm laïi, BHXH laø nhöõng chính saùch, cheá ñoä do nhaø nöôùc quy ñònh ñeå
ñaûm baûo quyeàn lôïi vaät chaát cho ngöôøi tham gia BHXH döïa treân quan heä cung –
caàu treân thò tröôøng. BHXH laø moät haøng hoaù tö nhaân mang tính baét buoäc do Nhaø
nöôùc quaûn lyù vaø cung caáp; hoaït ñoäng theo nguyeân taéc laáy soá ñoâng buø soá ít, chia
seû ruûi ro, quyõ BHXH ñoäc laäp vôùi ngaân saùch nhaø nöôùc, quaûn lyù taäp trung thoáng
nhaát.
1.3 Phaân tích caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi toång thu BHXH:
Ñeå coù theå ñeà ra nhöõng bieän phaùp cuï theå ñeå taêng thu BHXH, choáng thaát
thu BHXH nhö hieän nay, chuùng ta phaûi phaân tích caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán toång
thu BHXH. Toång thu BHXH chòu aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá sau:
Thöù nhaát, Caùc cheá ñoä chính saùch maø ngöôøi lao ñoäng ñöôïc thuï höôûng, hoï
thaáy raèng vieäc tham gia BHXH laø coù ích cho hoï vaø gia ñình trong hieän taïi vaø
töông lai, töø ñoù, ngöôøi lao ñoäng tích cöïc tham gia vaø ñoøi quyeàn lôïi cuûa mình. Do
ñoù, caàn phaûi xaùc ñònh chính xaùc lôïi ích maø BHXH mang laïi cho ngöôøi lao ñoäng,
vaø kích thích ngöôøi lao ñoäng ñaáu tranh giaønh quyeàn lôïi cuûa mình, buoäc chuû
doanh nghieäp phaûi thöïc hieän trích noäp BHXH.
Thöù hai, ñoái vôùi caùc doanh nghieäp, caàn xaùc ñònh raèng hoïat ñoäng naøy laø
loaïi chính saùch maø doanh nghieäp tham gia nhaèm ñaûm baûo ñöôïc tính oån ñònh
nhaân söï, söï oån ñònh naøy giuùp doanh nghieäp maïnh daïn ñeà ra chieán löôïc phaùt trieån
23
kinh doanh, maïnh daïn kyù keát caùc hôïp ñoàng ñeå taêng doanh thu, taêng lôïi nhuaän
cho doanh nghieäp. Quaùn trieät ñöôïc tö töôûng ñoù, seõ laøm taêng söùc caïnh tranh cuûa
doanh nghieäp, do ñoù, soá doanh nghieäp tham gia BHXH caøng nhieàu, thì soá thu
BHXH seõ caøng cao. Coù raát nhieàu doanh nghieäp hieän nay neù traùnh, coá tình trì
hoaõn tham gia trích noäp BHXH cho ngöôøi lao ñoäng.
Thöù ba, Neáu nhö tham gia BHXH baèng vôùi thu nhaäp thöïc teá cuûa ngöôøi
lao ñoäng trong thôøi kyø hoï coøn laøm vieäc, nhö vaäy, möùc thuï höôûng caùc cheá ñoä seõ
cao, ñaûm baûo chi phí cho ngöôøi lao ñoäng trong luùc hoaïn naïn, oám ñau, thai saûn,
cheát, ….. Maët khaùc, khi veà höu, möùc löông höu seõ ñaûm baûo chi phí sinh hoaït cho
hoï.
Thöù tö, yeáu toá toång thu BHXH cuõng phuï thuoäc vaøo caùc quy ñònh cuûa nhaø
nöôùc. Neáu caùc quy ñònh thích hôïp, quaûn lyù chaët cheõ vaø coù caùc bieän phaùp cheá taøi
cuï theå vaø nghieâm khaéc, seõ laøm cho caû doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng khoâng
theå troán noäp.
Thöù naêm, phöông thöùc tính tieàn ñoùng BHXH vaø möùc thuï höôûng töø caùc
cheá ñoä, chính saùch thuoäc BHXH ñeàu phuï thuoäc vaøo möùc löông trích noäp BHXH.
Chæ coù moät soá ít lao ñoäng ñoùng BHXH vôùi möùc löông ñuùng vôùi möùc thöïc lónh.
Coøn laïi ngöôøi söû duïng lao ñoäng (thuoäc caùc coâng ty TNHH, DNTN, Coå phaàn trong
nöôùc vaø caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö töø caùc nöôùc Chaâu Aù nhö Haøn quoác, Ñaøi
Loan, ….) thöôøng ñoùng BHXH theo möùc löông toái thieåu theo töøng thôøi kyø do nhaø
nöôùc quy ñònh. Möùc löông naøy so vôùi thu nhaäp thöïc teá cuûa ngöôøi lao ñoäng thì raát
thaáp.
Cuoái cuøng, tyû leä trích noäp BHXH cuõng laø yeáu toá quan troïng trong toång
soá thu BHXH, tyû leä naøy cuõng aûnh höôûng ñeán taâm lyù cuûa ngöôøi tham gia BHXH,
hoï so saùnh giöõa möùc ñoùng goùp vaø möùc thuï höôûng, caùc beân tham gia BHXH, neáu
caûm thaáy khoâng phuø hôïp seõ coá tình neù traùnh laøm thaát thu BHXH, doanh nghieäp
24
hieän nay ñoùng 15% löông cho BHXH, tuy nhieân, hoï khoâng heà nhìn thaáy ñöôïc lôïi
ích gì khi tham gia BHXH, chæ thaáy phaûi boû ra chi phí quaù lôùn. Do ñoù, neáu tyû leä
thích hôïp, caân baèng giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng seõ laøm cho
doanh nghieäp caûm thaáy coù söï coâng baèng, töø ñoù, tích cöïc tham gia BHXH hôn.
1.4 Sô löôïc veà caùc chính saùch chuû yeáu cuûa BHXH VN.
1.4.1 Ñoái töôïng thöïc hieän:
Ñoái töôïng tham gia BHXH theo hình thöùc baét buoäc laø ngöôøi Vieät Nam
laøm vieäc ôû caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc; doanh nghieäp thuoäc caùc thaønh phaàn kinh
teá ngoaøi quoác doanh; doanh nghieäp coù voán ñaàu tö cuûa nöôùc ngoaøi; caùc cô quan,
toå chöùc nöôùc ngoaøi, toå chöùc quoác teá taïi Vieät Nam; caùc toå chöùc kinh doanh dòch
vuï, doanh nghieäp thuoäc caùc cô quan haønh chính söï nghieäp, ñaûng, ñoaøn theå; toå
chöùc chính trò, chính trò – xaõ hoäi; toå chöùc xaõ hoäi - ngheà nghieäp; caùn boä, coâng
chöùc trong caùc cô quan haønh chính söï nghieäp, ñaûng, ñoaøn theå; só quan, quaân nhaân
chuyeân nghieäp, coâng nhaân vieân quoác phoøng, haï só quan, binh só quaân ñoäi nhaân
daân vaø coâng an nhaân daân; caùc toå chöùc khaùc coù söû duïng lao ñoäng.
Tröôùc naêm 2003, Nghò ñònh 12/CP cuûa Chính phuû quy ñònh caùc doanh
nghieäp ngoaøi quoác doanh phaûi söû duïng töø 10 lao ñoäng trôû leân môùi thuoäc ñoái
töôïng thöïc hieän, nhöng keå töø thaùng 01/2003, caên cöù Nghò ñònh 01/2003/NÑ-CP
thì ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc theo cheá ñoä hôïp ñoàng lao ñoäng töø 3 thaùng trôû leân,
hoaëc hôïp ñoàng khoâng xaùc ñònh thôøi haïn ôû moïi cô quan, toå chöùc, doanh nghieäp
ñeàu laø ñoái töôïng baét buoäc thöïc hieän BHXH, baát keå hoï laøm vieäc trong cô quan, toå
chöùc coù söû duïng bao nhieâu lao ñoäng.
1.4.2 Caùc cheá ñoä trôï caáp:
1.4.2.1 Trôï caáp oám ñau:
Ngöôøi lao ñoäng khi bò oám ñau phaûi taïm nghæ vieäc ñöôïc traû trôï caáp baèng
75% tieàn löông trong thôøi gian töø 30 ñeán 60 ngaøy/naêm tuøy vaøo thôøi gian tham gia
25
BHXH vaø tính chaát naëng nhoïc, ñoäc haïi, khoù khaên cuûa coâng vieäc cuûa hoï. Neáu laø
beänh daøi ngaøy thì ñöôïc trôï caáp trong 180 ngaøy ñaàu laø 75% tieàn löông, quaù thôøi
haïn treân thì möùc trôï caáp seõ laø 65 - 70% tieàn löông (töø 01/2007 möùc höôûng töông
öùng seõ laø: 65%, 45% vaø 55%), tuyø theo thôøi gian ñoùng BHXH;
Töø thaùng 07/2002, nhaø nöôùc boå sung cheá ñoä nghæ döôõng söùc. Ngöôøi lao
ñoäng sau khi nghæ vì oám ñau, thai saûn, neáu söùc khoûe coøn yeáu seõ ñöôïc nghæ döôõng
söùc theâm töø 5 ñeán 10 ngaøy nöõa, vôùi möùc trôï caáp 50.000ñ/ ngaøy, neáu laø nghæ taïi
gia ñình, 100.000ñ/ ngaøy, neáu laø ñi nghæ taäp trung taïi caùc nhaø nghæ. (theoLuaät môùi
töông öùng laø 25% vaø 40% möùc löông toái thieåu chung)
1.4.2.2 Trôï caáp thai saûn:
Lao ñoäng nöõ khi thai saûn (hoaëc nhaän nuoâi con nuoâi) ñöôïc höôûng trôï caáp
baèng 100% tieàn löông thaùng, trong thôøi gian töø 4 – 6 thaùng, tuøy theo tính chaát
naëng nhoïc, ñoäc haïi, nguy hieåm cuûa coâng vieäc, vaø ñöôïc trôï caáp moät laàn baèng hai
laàn löông toái thieåu chung.
Ngoaøi ra, thôøi gian nghæ vieäc höôûng cheá đñoä thai saûn, maëc duø khoâng phaûi
ñoùng BHXH nhöng vaãn ñöôïc tính laø thôøi gian tham gia baûo hieåm xaõ hoäi.
1.4.2.3 Trôï caáp tai naïn lao ñoäng (TNLÑ) – beänh ngheà nghieäp (BNN):
Ngöôøi bò tai naïn lao ñoäng hoaëc beänh ngheà nghieäp maø suy giaûm töø 5%
ñeán 30% khaû naêng lao ñoäng, ñöôïc trôï caáp moät laàn töø 4 ñeán 12 thaùng löông toái
thieåu (töø 01/2007 laø 5 ñeán 17,5% thaùng löông toái thieåu); bò suy giaûm töø 31% ñeán
100% khaû naêng lao ñoäng, ñöôïc traû trôï caáp haøng thaùng suoát ñôøi vôùi möùc töø 0,4
ñeán 1,6 thaùng löông toái thieåu (töø 01/2007 laø 0,3 ñeán 1,68 möùc löông toái thieåu, vaø
ñöôïc coäng theâm moät khoaûn trôï caáp baèng 3% möùc tieàn löông, tieàn coâng tính cho
moãi naêm tham gia baûo hieåm xaõ hoäi).
1.4.2.4 Trôï caáp höu trí:
26
Coøn goïi laø löông höu, traû cho ngöôøi lao ñoäng khi veà nghæ höu. Ñieàu kieän
höôûng laø ngöôøi lao ñoäng nam ñuû 60 tuoåi, nöõ ñuû 55 tuoåi, coù toái thieåu 15 naêm ñoùng
BHXH. Löông höu ñöôïc tính baèng 45% möùc bình quaân tieàn löông ñoùng BHXH
haøng thaùng cho 15 naêm ñoùng BHXH ñaàu tieân, sau ñoù cöù theâm moät naêm ñoùng thì
coäng theâm 2% (vôùi nam) hoaëc 3% (vôùi nöõ), nhöng toái ña laø 75%. Ngoaøi ra, cöù
moãi naêm ñoùng BHXH vöôït quaù 30 naêm (vôùi nam), hoaëc 25 naêm (vôùi nöõ) thì ñöôïc
trôï caáp theâm moät laàn baèng nöûa thaùng löông bình quaân. Trong ñoù, möùc bình quaân
tieàn löông ñoùng BHXH ñoái vôùi khu vöïc nhaø nöôùc ñöôïc tính döïa treân möùc tieàn
löông cuûa 5 naêm cuoái, ñoái vôùi caùc khu vöïc coøn laïi thì tính bình quaân tieàn löông
caû quaù trình ñoùng BHXH.
Nhöõng lao ñoäng laøm vieäc trong moâi tröôøng khoù khaên, gian khoå, ñoäc haïi,
nguy hieåm, hoaëc coù ñuû 30 naêm ñoùng BHXH, ñöôïc nghæ höu tröôùc tuoåi quy ñònh
ñeán 5 naêm; hoaëc neáu coù ñuû 20 naêm ñoùng BHXH vaø bò maát söùc lao ñoäng töø 61%
trôû leân thì cuõng ñöôïc höôûng cheá ñoä höu trí maø khoâng keå ñeán tuoåi ñôøi, nhöng vôùi
möùc thaáp hôn (tröø 1% cho moãi naêm veà höu tröôùc tuoåi).
Möùc löông höu thaáp nhaát cuõng baèng möùc tieàn löông toái thieåu chung do
nhaø nöôùc quy ñònh töøng thôøi kyø.
Töø 01/2007, phaûi coù toái thieåu 20 naêm ñoùng BHXH môùi ñöôïc höôûng cheá
ñoä höu trí. Möùc bình quaân tieàn löông ñoùng BHXH laøm caên cöù tính cheá ñoä höu trí
cuûa khu vöïc nhaø nöôùc döïa treân tieàn löông cuûa 5 naêm, 6 naêm, 8 naêm hoaëc 15 naêm
cuoái cuøng ñoùng BHXH, tuøy theo thôøi ñieåm ngöôøi lao ñoäng baét ñaàu tham gia
BHXH: tröôùc 1995; töø 1995 ñeán 2000; töø 2001 ñeán 2006, vaø töø 2007 trôû ñi. Ñoái
vôùi caùc khu vöïc coøn laïi thì vaãn tính bình quaân tieàn löông caû quaù trình ñoùng
BHXH.
Nhöõng lao ñoäng khi nghæ vieäc maø chöa ñuû ñieàu kieän höôûng cheá ñoä höu
trí thì ñöôïc nhaän trôï caáp moät laàn vôùi möùc: moãi naêm ñoùng BHXH ñöôïc trôï caáp
27
moät thaùng röôûi (1,5) tieàn löông, hoaëc baûo löu quaù trình naøy ñeå tieáp tuïc tham gia
BHXH ôû nôi khaùc, chôø ñuû ñieàu kieän thì höôûng cheá ñoä höu trí.
1.4.2.5 Trôï caáp töû tuaát:
Ngöôøi lao ñoäng (hoaëc ngöôøi ñang höôûng cheá ñoä höu trí) bò cheát, thì thaân
nhaân ñöôïc nhaän tieàn mai taùng phí baèng 10 thaùng tieàn löông toái thieåu, vaø trôï caáp
tuaát haøng thaùng hoaëc moät laàn. Nhöõng thaân nhaân chuû yeáu cuûa ngöôøi cheát (cha,
meï, vôï, choàng, con) ñaõ quaù tuoåi lao ñoäng, hoaëc chöa ñeán tuoåi lao ñoäng ñöôïc trôï
caáp haøng thaùng baèng 40% möùc tieàn löông toái thieåu chung. Tröôøng hôïp thaân nhaân
khoâng coøn ai thuoäc dieän naøy thì nhaän trôï caáp moät laàn theo möùc moãi naêm ñoùng
BHXH ñöôïc höôûng nöûa thaùng löông.
1.5 Phaân bieät BHXH vôùi BH thöông maïi:
Hoaït ñoäng BH thöông maïi döïa treân caùc ruûi ro khaùch quan, nhö thieân tai,
hoûa hoaïn, hoaëc tai naïn cuûa con ngöôøi nhö beänh, cheát, …. Ñoái töôïng ñöôïc baûo
hieåm khoâng nhaát thieát phaûi laø ngöôøi lao ñoäng, ñoù coù theå laø con ngöôøi, taøi saûn vaät
theå vaø phi vaät theå. Hoï phaûi traû moät möùc phí bao goàm phí baûo hieåm, phí quaûn lyù
vaø coù theå caû laõi suaát cho cô quan baûo hieåm. Caùc coâng ty, ñôn vò kinh doanh baûo
hieåm hoaït ñoäng coù tính chaát kinh doanh roõ reät.
Baûo hieåm xaõ hoäi hay baûo hieåm kinh doanh nhìn chung ñeàu höôùng veà
moät muïc ñích laø oån ñònh ñôøi soáng con ngöôøi, nhöõng ñieåm khaùc nhau cuûa hai loaïi
baûo hieåm naøy ñöôïc bieåu hieän thoâng qua baûng phaân tích sau ñaây:
28
Baûng 1.1 So Saùnh BHXH vaø BH thöông maïi
Noäi dung Baûo hieåm xaõ hoäi Baûo hieåm kinh doanh
Ñoái töôïng - Con ngöôøi (ngöôøi lao ñoäng, coâng
chöùc, löïc löôïng vuõ trang, …. Laø
coâng daân nöôùc sôû taïi
Con ngöôøi, taøi saûn, ….
Quan heä BH - Laâu daøi vaø töông ñoái oån ñònh,
tích doàn theo thôøi gian döï treân
quan heä lao ñoäng
- coù theå daøi hay ngaén tuyø theo
loaïi baûo hieåm
Nguoàn quyõ hình
thaønh
Do ngöôøi lao ñoäng vaø chuû doanh
nghieäp ñoùng goùp
Phí ñoùng cuûa ngöôøi tham gia
Tính chaát hoaït
ñoäng
Mang tính xaõ hoäi cao, coù haïch toaùn
nhöng khoâng phaûi haïch toaùn kinh
doanh. Nguoàn quyõ phaûi ñöôïc baûo
toàn vaø phaùt trieån nhaèm thoûa maõn
chi traû trôï caáp cho ñoái töôïng
höôûng.
Haïch toaùn kinh doanh, lôøi aên loã
chòu
Muïc ñích chi Chi caùc cheá ñoä BHXH, chi phí
quaûn lyù vaø döï phoøng, khoâng phaûi
noäp thueá.
Chi cho boài thöôøng, chi ñeå ngaên
ngöøa tai naïn coù theå xaûy ra, chi cho
quaûn lyù, döï phoøng, noäp thueá ngaân
saùch
Moâ hình hoaït ñoäng BHXH Trung öông, BHXH ñòa
phöông.
Taäp ñoaøn, Toång coâng ty, coâng ty,
caùc ñaïi lyù, chi nhaùnh.
29
Qua baûng so saùnh treân, BHXH theå hieän roõ baûn chaát cuûa noù, khoâng vì muïc
ñích kinh doanh, tìm kieám lôïi nhuaän, BHXH mang tính nhaân vaên cao, mang ñeán cho
ngöôøi lao ñoäng ñôøi soáng vaät chaát cuõng nhö tinh thaàn, theå hieän söï quan taâm cuûa coäng
ñoàng, cuûa xaõ hoäi ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng.
30
CHÖÔNG 2:
THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC QUAÛN LYÙ THU BHXH
TREÂN ÑÒA BAØN QUAÄN 12.
2.1 Toång quan veà quaän 12:
2.1.1 Ñaëc ñieåm kinh teá, daân soá cuûa Quaän 12:
Quaän 12 laø moät trong nhöõng Quaän môùi ñöôïc thaønh laäp theo Nghò ñònh soá
03/CP ngaøy 06/01/1997 cuûa Chính phuû nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät
nam vaø chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng keå töø ngaøy 01/4/1997 theo ñeà nghò cuûa
UBND thaønh phoá Hoà Chí Minh nhaèm phuïc vuï cho söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá
cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh.
Quaän 12 ñöôïc taùch ra töø 7 xaõ cuûa huyeän Hoùc moân cuõ coù truyeàn thoáng
Caùch maïng cuûa queâ höông 18 thoân vöôøn traàu, vöôøn cau ñoû, chieán khu Thaïnh Loäc
- An Phuù Ñoâng, bao goàm 11 phöôøng.
Quaän 12 naèm ôû phía Taây Baéc Thaønh phoá Hoà Chí Minh veà höôùng Taây
Ninh, Campuchia. Ranh giôùi ñöôïc xaùc ñònh bôûi: phía Ñoâng giaùp Quaän Thuû Ñöùc,
tænh Bình Döông, xaõ Nhò Bình huyeän Hoùc Moân; phía Taây giaùp xaõ Baø Ñieåm, xaõ
Taân Xuaân huyeän Hoùc Moân; phía Baéc giaùp xaõ Ñoâng Thaïnh huyeän Hoùc Moân vaø
phía Nam giaùp quaän Bình Thaïnh, quaän Goø vaáp vaø quaän Taân Bình.
2.1.1.1 Sô löôïc veà tình hình kinh teá xaõ hoäi treân ñòa baøn quaän:
* Veà daân soá:
Qua soá lieäu theå hieän treân phuï luïc 1 nhaän thaáy daân soá quaän 12 taêng khaù
nhanh trong hai naêm 1997 – 2005. Quy moâ daân soá töø 125.582 ngöôøi naêm 1997
leân 303.962 ngöôøi naêm 2005. Möùc taêng daân soá chuû yeáu laø taêng cô hoïc. Taêng
tröôûng cô hoïc trong nhöõng naêm qua moät phaàn do lao ñoäng ôû caùc khu vöïc laân caän
ñeán quaän 12 tìm kieám vieäc laøm, tuy nhieân, quan troïng nhaát vaãn laø caùc hoä gia
31
ñình ñeán ñònh cö treân ñòa baøn quaän 12, do ñoù khoâng coù söï bieán ñoäng naøo lôùn veà
cô caáu daân soá theo ñoä tuoåi.
Söï gia taêng daân soá trong thôøi gian vöøa qua treân ñòa baøn quaän 12 do chính
saùch giaõn daân ôû caùc quaän trung taâm, töø caùc tænh, caùc huyeän ngoaïi thaønh ñeán ñeå
tìm kieám vieäc laøm.
* AÛnh höôûng söï gia taêng daân soá ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá cuûa quaän 12:
Daân soá taêng nhanh seõ taïo ra nguoàn lao ñoäng ngaøy caøng lôùn, ñaây laø moät
trong nhöõng yeáu toá noäi löïc cô baûn, quan troïng goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån kinh
teá ñòa phöông.
Daân soá taêng nhanh trong khi heä thoáng haï taàng kyõ thuaät - xaõ hoäi cuûa
Quaän coøn thaáp keùm chöa ñaùp öùng kòp thôøi nhu caàu veà nhaø ôû, ñi laïi, hoïc haønh,
chaêm soùc söùc khoûe, ñaøo taïo ngheà cuûa ngöôøi daân.
Toùm laïi: Daân soá quaän 12 chuû yeáu laø daân soá treû. Phaàn lôùn daân soá naèm
trong ñoä tuoåi lao ñoäng. Daân soá trong ñoä tuoåi lao ñoäng chieám 55% toång daân soá.
Daân soá ngoaøi ñoä tuoåi lao ñoäng chieám 45%, trong ñoù töø 10 – 18 tuoåi chieám
17,14%. Ñaây laø löïc löôïng coù theå boå sung vaøo löïc löôïng lao ñoäng cuûa quaän 12
nhaát laø lao ñoäng trong caùc hoä gia ñình.
* Veà lao ñoäng:
Lao ñoäng treân ñòa baøn quaän 12 chuû yeáu laø lao ñoäng treû. Lao ñoäng trong
ñoä tuoåi chieám tyû troïng lôùn, naêm 1997 chieám 96,65%, naêm 2005 chieám 97% toång
soá lao ñoäng vaø coù xu höôùng gia taêng.
Söï phaùt trieån kinh teá treân ñòa baøn quaän 12 trong thôøi gian qua maëc duø
ñaït ñöôïc möùc taêng tröôûng cao nhöng phaûi nhìn nhaän raèng caùc ngaønh kinh teá chöa
coù khaû naêng thu huùt heát lao ñoäng treân ñòa baøn. Nhieàu choã laøm vieäc môùi ñöôïc taïo
ra nhöng coøn ít so vôùi nhu caàu tìm kieám vieäc laøm. Maët khaùc, trình ñoä vaên hoùa vaø
32
chuyeân moân cuûa ngöôøi lao ñoäng hieän nay cuõng laø trôû ngaïi ñaùng keå ñeå coù theå vaøo
laøm vieäc ôû caùc xí nghieäp.
2.1.1.2 Tình hình phaùt trieån kinh teá quaän 12 giai ñoaïn 1997 – 2006:
Tình hình phaùt trieån kinh teá quaän 12 giai ñoaïn 1997 – 2006 ñöôïc theå
hieän cuï theå qua Phuï luïc 3: “ Tình hình phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá chuû yeáu
Quaän 12 giai ñoaïn 1997 – 2006”.
Tình hình kinh teá quaän 12 sau hôn 10 naêm thaønh laäp ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng
thaønh töïu sau:
Cô caáu kinh teá treân ñòa baøn chuyeån dòch theo höôùng tích cöïc, ñuùng quy
hoaïch. Ngaønh CN-TTCN giöõ tyû troïng oån ñònh (naêm 1997 chieám 38%, naêm 2006
taêng leân 41%), ngaønh TM-DV ngaøy caøng chieám tyû troïng cao (naêm 1997 chieám
51%, ñeán naêm 2006 laø 57%), tyû troïng ngaønh noâng nghieäp ngaøy caøng giaûm (naêm
1997 chieám 11%, ñeán naêm 2006 coøn 2%).
Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá haøng naêm ñeàu vöôït keá hoaïch. Toång giaù trò
saûn xuaát coâng nghieäp, noâng nghieäp vaø dòch vuï töø 738.971 trieäu ñoàng (naêm 1997)
ñaõ taêng leân 3.336.532 trieäu ñoàng (naêm 2006), toác ñoä taêng tröôûng bình quaân haøng
naêm 18,33%, trong ñoù, giaù trò saûn xuaát CN-TTCN taêng 19,98% (Nghò quyeát Ñaïi
hoäi Ñaûng boä laàn II laø 12 – 14%) taäp trung caùc ngaønh chuû löïc nhö: deät, may, caùc
saûn phaåm töø kim loaïi … Caùc doanh nghieäp ñaõ chuû ñoäng trong ñaàu tö, ñoåi môùi
maùy moùc thieát bò vaø coâng ngheä, vôùi toång voán ñaàu tö laø 1.019.870 trieäu ñoàng ñaït
203,9% so vôùi giai ñoaïn 1997 – 2000. Soá löôïng vaø chaát löôïng saûn phaåm ñöôïc
naâng leân, coù uy tín treân thò tröôøng.
Veà thöông maïi – dòch vuï, doanh soá naêm 1997 ñaït 378.632 trieäu ñoàng,
ñeán naêm 2005 ñaït 1.587.778 trieäu ñoàng, toác ñoä taêng tröôûng bình quaân haøng naêm
19,63% (Nghò quyeát Ñaïi hoäi II laø 12 – 14%), trong ñoù TM-DV ngoaøi quoác doanh
chieám 99,3%. Moät soá chôï ñöôïc xaây döïng môùi ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng phuïc vuï
33
nhu caàu tieâu duøng cuûa ngöôøi daân. Saûn xuaát noâng nghieäp ngaøy caøng thu heïp, toác
ñoä giaûm bình quaân haøng naêm laø 3,10%. Nhieàu moâ hình saûn xuaát môùi ñaùp öùng
nhu caàu thò tröôøng, noâng saûn phaåm haøng hoaù coù hieäu quaû kinh teá cao ñöôïc theå
nghieäm vaø ñang töøng böôùc ñöôïc môû roäng nhö ba ba, caù saáu, hoa, caù kieång … Hình
thöùc saûn xuaát hôïp taùc ñöôïc chuù yù phaùt trieån, ñaõ hình thaønh laøng ngheà nuoâi caù saáu
vaø ñang hình thaønh laøng ngheà hoa kieång, caù caûnh …
2.2 . Thöïc traïng hoaït ñoäng quaûn lyù thu baûo hieåm xaõ hoäi treân ñòa baøn quaän 12
2.2.1 Toång quan veà hoaït ñoäng quaûn lyù thu BHXH qua caùc giai ñoaïn:
Ngaøy 16/02/1995 Chính phuû ban haønh Nghò ñònh 19/CP thaønh laäp BHXH
Vieät Nam treân cô sôû thoáng nhaát caùc toå chöùc BHXH ôû trung öông vaø ñòa phöông
thuoäc heä thoáng lao ñoäng –thöông binh vaø xaõ hoäi, Toång Lieân ñoaøn lao ñoäng Vieät
Nam ñeå giuùp Thuû töôùng Chính phuû chæ ñaïo coâng taùc quaûn lyù quyõ BHXH vaø thöïc
hieän caùc cheá ñoä chính saùch BHXH theo phaùp luaät Nhaø nöôùc. Treân cô sôû taùch
Huyeän Hoùc Moân ra thaønh Quaän 12 vaø Huyeän Hoùc Moân naêm 1997, BHXH Quaän
12 ra ñôøi vaø ñi vaøo hoaït ñoäng töø thaùng 3 naêm 2003.
2.2.1.1 Hoaït ñoäng quaûn lyù thu Baûo hieåm xaõ hoäi tröôùc naêm 1995
Thôøi kyø ñaàu chöùc naêng thu vaø quaûn lyù quyõ BHXH chöa ñöôïc xaùc ñònh roõ,
chæ ñeán khi coù Nghò ñònh soá 39/CP ngaøy 22/3/1962 môùi quy ñònh nguoàn thu vaø cô
quan chòu traùch nhieäm. Nguoàn thu BHXH luùc naøy goàm:
- Tieàn do caùc cô quan, ñôn vò, caùc xí nghieäp, coâng tröôøng, noâng tröôøng,
laâm tröôøng… cuûa Nhaø nöôùc noäp haøng thaùng vaøo quyõ BHXH theo moät tyû leä phaàn
traêm nhaát ñònh so vôùi toång quyõ tieàn löông;
- Tieàn trôï caáp haøng naêm cuûa Nhaø nöôùc cho quyõ BHXH trong nhöõng
tröôøng hôïp thaät caàn thieát;
- Caùc khoaûn thu khaùc thuoäc quyõ BHXH cuûa Nhaø nöôùc.
34
Cô caáu hình thaønh quyõ BHXH veà cô baûn laø oån ñònh cho ñeán nay, chæ coù
moät soá thay ñoåi ñoù laø sau naøy coù quy ñònh roõ caû ngöôøi lao ñoäng cuõng phaûi tham
gia BHXH vaø tyû leä ñoùng BHXH cuõng coù söï thay ñoåi theo töøng thôøi kyø.
Quy ñònh veà quaûn lyù thu BHXH thôøi kyø tröôùc 1995 maëc duø ñaõ coù cô
quan chòu traùch nhieäm, nhöng cô cheá thöïc hieän laïi khoâng roõ neân ñaõ phaùt sinh
nhieàu baát caäp. Cuï theå laø phaàn quyõ do heä thoáng Coâng ñoaøn thu vaø quaûn lyù chæ
ñöôïc phaûn aûnh treân soå saùch, coøn thöïc teá laø thöïc hieän phöông thöùc khoaùn thu,
khoaùn chi, nghóa laø ñôn vò söû duïng lao ñoäng töï chi traû cho ngöôøi lao ñoäng khi ñuû
ñieàu kieän höôûng caùc cheá ñoä BHXH ngaén haïn, soá coøn laïi môùi noäp leân toå chöùc
coâng ñoaøn moät tyû leä nhaát ñònh ñeå chi hoaït ñoäng boä maùy quaûn lyù. Coøn phaàn quyõ
do Boä Lao ñoäng - Thöông binh vaø Xaõ hoäi quaûn lyù laïi nhôø cô quan thueá thu hoä
(ñoái vôùi caùc xí nghieäp, coâng, noâng, laâm tröôøng) phaàn ñoùng cuûa ñôn vò haønh chính
söï nghieäp thì do ngaân saùch nhaø nöôùc giöõ laïi ngay khi caáp löông cho ñôn vò. Coøn
caùc cheá taøi phaùp luaät ñaûm baûo cho vieäc thöïc hieän thu, noäp BHXH gaàn nhö khoâng
coù. Vôùi cô cheá vaø toå chöùc thöïc hieän nhö vaäy, coäng theâm ñieàu kieän saûn xuaát kinh
doanh cuûa caùc doanh nghieäp trong cô cheá keá hoaïch hoùa taäp trung, bao caáp luoân
gaëp khoù khaên, neân thôøi kyø tröôùc 1995 quyõ BHXH chæ toàn taïi treân danh nghóa.
Do quaûn lyù BHXH phaân taùn khoâng taäp trung, neân khi thöïc hieän ñaõ phaùt
sinh nhieàu vaán ñeà choàng cheùo, gaây aùch taéc laøm aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng
BHXH, ñaëc bieät laø coâng taùc thu noäp. Vaán ñeà ñaët ra trong coâng taùc thu BHXH laø
khoâng xaùc ñònh ñöôïc chính xaùc ñeán töøng ñoái töôïng, laøm aûnh höôûng ñeán vieäc
quaûn lyù vaø tyû leä thu BHXH. Vaø qua ñoù ta thaáy raèng toå chöùc thu vaø quaûn lyù quyõ
BHXH nhö ôû treân coøn chöa phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa coâng taùc thu BHXH.
Do ñaëc ñieåm cuûa coâng taùc thu BHXH trong thôøi kyø naøy, vieäc thu BHXH
ñöôïc chia thaønh hai maûng: Ngaønh Lao ñoäng -Thöông binh vaø xaõ hoäi quaûn lyù thu
35
quyõ höu trí- trôï caáp vaø Lieân ñoaøn lao ñoäng thaønh phoá quaûn lyù thu quyõ oám ñau,
thai saûn.
2.2.1.2 Thu BHXH do Ngaønh Lao ñoäng -Thöông binh vaø Xaõ hoäi quaûn lyù
Tyû leä thu BHXH tröôùc naêm 1988 laø 1% treân toång quyõ tieàn löông ñeå thöïc
hieän chi traû caùc cheá ñoä BHXH nhö: löông höu, trôï caáp maát söùc lao ñoäng vaø trôï
caáp tuaát. Naêm 1988 Chính phuû ñieàu chænh tyû leä thu BHXH leân 10% quyõ tieàn
löông do cô quan, xí nghieäp Nhaø nöôùc trích noäp trong ñoù trích laïi 2% ñeå chi trôï
caáp khoù khaên cho coâng nhaân, vieân chöùc, ñeán naêm 1993 Chính phuû ñaõ naâng möùc
thu BHXH töø 8% leân 15% quyõ tieàn löông trong ñoù cô quan, xí nghieäp phaûi trích
noäp vaøo quyõ BHXH 10% quyõ tieàn löông, caùn boä coâng nhaân, vieân chöùc phaûi noäp
vaøo quyõ BHXH 5% tieàn löông cuûa baûn thaân mình. Vieäc quy ñònh ngöôøi lao ñoäng
phaûi noäp BHXH töø tieàn löông cuûa baûn thaân mình laø moät böôùc ngoaët trong vieäc
ñoåi môùi chính saùch BHXH cuûa Nhaø nöôùc ñeå hoaø nhaäp daàn vaøo thoâng leä chung
cuûa quoác teá quy ñònh veà hoaït ñoäng BHXH. Keát quaû thu BHXH trong thôøi kyø
1975-1994 cho thaáy tyû leä thu BHXH so vôùi tyû leä chi BHXH laø raát thaáp Ngaân saùch
Nhaø nöôùc luoân phaûi hoã trôï cho vieäc chi caùc cheá ñoä BHXH (nguoàn: Sôû Lao ñoäng
–Thöông binh –Xaõ hoäi, Baùo caùo naêm 1975-2005) .
2.2.1.3 Thu BHXH do Lieân ñoaøn lao ñoäng Thaønh phoá quaûn lyù
Töø naêm 1975 ñeán naêm 1994 Lieân ñoaøn lao ñoäng thaønh phoá quaûn lyù soá
tieàn thu BHXH ñeå chi traû caùc cheá ñoä BHXH ngaén haïn nhö oám ñau, thai saûn, tai
naïn lao ñoäng, trôï caáp moät laàn. Tyû leä thu BHXH baèng 5% quyõ tieàn löông, quyõ
BHXH khoâng ñöôïc quaûn lyù taäp trung vaø phöông thöùc thu noäp BHXH laø noäp phaàn
cheânh leäch sau khi chi caùc cheá ñoä BHXH.
Lieân ñoaøn lao ñoäng thöïc hieän cô cheá khoaùn thu, khoaùn chi, töùc laø uûy
quyeàn cho caùc ñôn vò söû duïng lao ñoäng töï thu, töï chi caùc cheá ñoä BHXH ngaén
haïn. Vì vaäy, hoaït ñoäng quaûn lyù thu BHXH do toå chöùc coâng ñoaøn chòu traùch
36
nhieäm chæ ñöôïc phaûn aûnh treân soå saùch chöùng töø, coøn thöïc teá tieàn thu BHXH naèm
laïi ñôn vò söû duïng lao ñoäng ñeå chi traû cho ngöôøi lao ñoäng. Neân vieäc caùc ñôn vò,
doanh nghieäp thöïc hieän vieäc thoâng baùo cho toå chöùc coâng ñoaøn veà tình hình thu,
chi BHXH caùc cheá ñoä ngaén haïn cuûa ñôn vò laø raát ñôn giaûn vaø hoaøn toaøn thöïc
hieän ñöôïc. Ngoaøi ra, trong giai ñoaïn 1975 – 1988, quyõ BHXH cuõng ñöôïc Ngaân
saùch Nhaø nöôùc hoã trôï moät phaàn.
Toùm laïi, hoaït ñoäng BHXH trong thôøi kyø naøy phaân bieät thaønh 2 maûng
khaùc nhau do hai cô quan coù chöùc naêng, nhieäm vuï khaùc nhau quaûn lyù neân phöông
thöùc quaûn lyù cöùng nhaéc trong vieäc xaây döïng caùc cheá ñoä nhöng laïi loûng leûo trong
vieäc ñieàu haønh toå chöùc thöïc hieän, khoâng phaân bieät chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc
vôùi chöùc naêng quaûn lyù quyõ BHXH. Ñoù laø nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng nhieàu
cô quan, ñôn vò khoâng thöïc hieän nghieâm tuùc traùch nhieäm BHXH. Maët khaùc do
thöïc hieän cô cheá cung caáp vaø caùc öu tieân khaùc ñoái vôùi coâng nhaân, vieân chöùc Nhaø
nöôùc naûy sinh taâm lyù chung laø moïi lao ñoäng laøm vieäc ôû caùc thaønh phaàn kinh teá
khaùc, ñeàu tìm moïi caùch vaøo bieân cheá Nhaø nöôùc ñeå ñöôïc höôûng öu ñaõi veà chính
saùch BHXH. Chính vì vaäy coâng taùc thu BHXH trong thôøi kyø naøy ñaït hieäu quaû raát
thaáp, chöa xaùc ñònh ñöôïc ñoái töôïng phaûi tham gia BHXH. Hoaït ñoäng BHXH phuï
thuoäc nhieàu vaøo Ngaân saùch Nhaø nöôùc.
2.2.1.4 Hoaït ñoäng quaûn lyù thu Baûo hieåm xaõ hoäi sau naêm 1995
Töø ngaøy 01/7/1995 heä thoáng BHXH chính thöùc hoaït ñoäng theo cô cheá
môùi, döïa treân nguyeân taéc ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng phaûi ñoùng
BHXH ñeå ngöôøi lao ñoäng ñöôïc höôûng caùc cheá ñoä BHXH. Coù ñoùng BHXH môùi
ñöôïc höôûng trôï caáp BHXH: ñoùng goùp tröôùc höôûng sau, ngöôøi ñang laøm vieäc buø
ñaép cho ngöôøi ñaõ nghæ, ngöôøi khoeû buø ñaép cho ngöôøi yeáu. Cô cheá môùi naøy phuø
hôïp vôùi ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû
37
nghóa. Noù ñaõ môû ra khoâng gian roäng lôùn cho taát caû ngöôøi lao ñoäng thuoäc moïi
thaønh phaàn kinh teá, ñeàu coù quyeàn tham gia ñoùng vaø höôûng cheá ñoä BHXH.
2.2.2 Noäi dung hoaït ñoäng thu Baûo hieåm xaõ hoäi
Yeâu caàu ñaët ra ñoái vôùi hoaït ñoäng thu BHXH laø phaûi thöïc hieän thu
BHXH cuûa taát caû ñoái töôïng thuoäc dieän phaûi tham gia BHXH baét buoäc theo luaät
ñònh, do ñoù trong coâng taùc thu BHXH ñoøi hoûi phaûi naém chính xaùc quaù trình tham
gia BHXH cuûa töøng ngöôøi lao ñoäng vaø nguoàn hình thaønh quyõ BHXH. Vì vaäy
hoaït ñoäng thu BHXH phaûi ñöôïc xaây döïng moät caùch ñoàng boä coù heä thoáng ñaûm
baûo caùc nguyeân taéc vaø höôùng ñeán muïc tieâu phaûi ñaûm baûo vieäc xaùc ñònh toaøn boä
quaù trình tham gia BHXH cuûa töøng ñoái töôïng lao ñoäng vaø cô cheá hoaït ñoäng quyõ
BHXH.
Noäi dung cô baûn cuûa hoaït ñoäng thu BHXH bao goàm:
2.2.2.1 Ñoái töôïng tham gia BHXH
Theo quan ñieåm cuûa Toå chöùc lao ñoäng Theá giôùi (ILO) thì ñoái töôïng tham
gia BHXH phaûi laø nhöõng ngöôøi lao ñoäng naèm trong ñoä tuoåi ñöôïc quy ñònh trong
luaät ñònh, ñang laøm vieäc, hoaït ñoäng trong moät lónh vöïc naøo ñoù ñeå taïo ra saûn
phaåm xaõ hoäi vaø taïo ra thu nhaäp cho baûn thaân. Vì vaäy, ñoái töôïng tham gia BHXH
seõ ñöôïc phaân ra thaønh hai daïng:
- Ñoái töôïng tham gia BHXH baét buoäc laø nhöõng ngöôøi lao ñoäng trong ñoä
tuoåi lao ñoäng naèm trong dieän phaûi tham gia BHXH theo luaät ñònh. Ñaàu tieân caùc
nöôùc ñeàu thöïc hieän BHXH baét buoäc ñoái vôùi coâng nhaân vieân chöùc Nhaø nöôùc, sau
ñoù môùi môû roäng daàn ra cho ngöôøi lao ñoäng khu vöïc ngoaøi quoác doanh, caùc thaønh
phaàn kinh teá khaùc.
- Ñoái töôïng tham gia BHXH töï nguyeän laø nhöõng caù nhaân töï nguyeän
trong ñoä tuoåi lao ñoäng thuoäc lónh vöïc thaønh phaàn kinh teá khaùc, nhöõng ngöôøi lao
38
ñoäng ñoäc laäp, noâng daân, buoân baùn nhoû, thôï thuû coâng… do coâng vieäc nôi laøm vieäc
khoâng oån ñònh, neân khoâng ñöôïc tham gia loaïi hình BHXH baét buoäc.
BHXH töï nguyeän coøn laø phöông phaùp chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi nhöõng
ngöôøi lao ñoäng ñaõ töøng tham gia hình thöùc baét buoäc nhöng chöa ñuû ñieàu kieän
höôûng nay muoán ñoùng goùp vaøo cheá ñoä daøi haïn … ngöôøi lao ñoäng tröïc tieáp ñoùng
phí BHXH cho cô quan BHXH. Muïc ñích cuûa loaïi hình naøy laø ñeå baûo veä nhöõng
ngöôøi lao ñoäng khoù coù ñieàu kieän tham gia loaïi hình baét buoäc, cuõng nhö taïo ra
nhöõng cô hoäi löïa choïn toát hôn cho ngöôøi lao ñoäng noùi chung.
2.2.2.2 Tyû leä thu baûo hieåm xaõ hoäi baét buoäc:
Veà tyû leä thu BHXH, khoâng phaûi ngaãu nhieân maø caùc nhaø hoaïch ñònh, xaây
döïng chính saùch BHXH ñònh ra moät tyû leä baát kyø maø phaûi döïa treân caùc caên cöù
phaùp luaät, trong ñoù coù caùc caên cöù chuû yeáu sau:
- Caùc cheá ñoä vaø möùc höôûng toái ña cho töøng cheá ñoä BHXH ñaõ ñöôïc
Chính phuû quy ñònh;
- Giaù trò thöïc teá cuûa möùc tieàn löông toái thieåu ôû caùc thôøi kyø khaùc nhau;
- Soá ngöôøi tham gia BHXH vaø döï kieán soá taêng leân haøng naêm.
Trong neàn kinh teá thò tröôøng, BHXH ñöôïc thöïc hieän theo cô cheá ba beân
ngöôøi lao ñoäng, ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø nhaø nöôùc :
- Ngöôøi lao ñoäng khi tham gia BHXH phaûi ñoùng goùp moät phaàn trong tieàn
löông hoaëc thu nhaäp cuûa mình ñeå töï baûo hieåm cho mình.
- Ngöôøi söû duïng lao ñoäng coù traùch nhieäm ñoùng BHXH cho ngöôøi lao
ñoäng maø hoï thueâ möôùn hoaëc söû duïng, thoâng qua ñoùng goùp moät phaàn trong quyõ
löông traû cho ngöôøi lao ñoäng.
- Nhaø nöôùc vôùi tö caùch laø “ngöôøi söû duïng lao ñoäng” ñoái vôùi ñoäi nguõ
coâng chöùc vaø nhöõng ngöôøi höôûng löông töø ngaân saùch, coù traùch nhieäm ñoùng
BHXH cho nhöõng ñoái töôïng naøy, thoâng qua vieäc trích moät phaàn töø quyõ tieàn löông
39
(thöïc chaát laø töø ngaân saùch) ñeå ñoùng goùp BHXH. Ngoaøi ra, vôùi tö caùch laø ngöôøi
quaûn lyù xaõ hoäi Nhaø nöôùc coù nhöõng ñoùng goùp giaùn tieáp hoaëc coù nhöõng hoã trôï cho
hoaït ñoäng taøi chính BHXH.
Treân cô sôû ñoù, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch seõ ñeà xuaát tyû leä thu cuï theå
ñeå hình thaønh quyõ BHXH theo cô caáu:
+ Phaàn thu cuûa ngöôøi söû duïng lao ñoäng;
+ Phaàn thu cuûa ngöôøi lao ñoäng;
+ Phaàn Nhaø nöôùc ñoùng goùp, hoã trôï theâm;
+ Phaàn thu khaùc.
Ñaây laø cô caáu hieän taïi, coøn nhöõng naêm tröôùc ñaây cô caáu naøy khoâng phaûi
luùc naøo cuõng coù ñuû caùc noäi dung treân. Chaúng haïn, coù thôøi kyø ngöôøi lao ñoäng
khoâng phaûi ñoùng BHXH, laïi coù thôøi kyø ngöôøi söû duïng lao ñoäng khoâng phaûi ñoùng
BHXH. Nhö vaäy cô caáu naøy khoâng phaûi laø coá ñònh maø tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän kinh
teá, chính trò, xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc qua töøng giai ñoaïn phaùt trieån. Tuy nhieân, trong ñieàu
kieän neàn kinh teá thò tröôøng tyû leä ñoùng goùp cuûa töøng beân tham gia coù theå coù söï thay
ñoåi cho phuø hôïp vôùi töøng thôøi kyø. Tieáp ñeán ñeå ñaûm baûo caùc ñoái töôïng tham gia ñoùng
goùp theo ñuùng tyû leä ñaõ quy ñònh thì chính saùch veà quaûn lyù thu BHXH coøn phaûi ñöa
ra caùc quy ñònh cuï theå ñeå buoäc caùc chuû theå tham gia phaûi thi haønh nghóa vuï ñoùng
BHXH theo quy ñònh.
* Noäi dung cô baûn cuûa nguoàn hình thaønh quyõ BHXH bao goàm:
Nhöõng ñoùng goùp cuûa caùc beân tham gia BHXH neâu treân laø nhöõng nguoàn
cô baûn hình thaønh quyõ BHXH; ngoaøi ra quyõ BHXH coøn coù caùc nguoàn thu khaùc
nhö thu töø caùc hoaït ñoäng ñaàu tö; thu töø caùc khoaûn noäp phaït do chaäm noäp BHXH
cuûa caùc cô quan, doanh nghieäp; thu töø caùc hoã trôï cuûa caùc toå chöùc quoác teá vaø caùc
khoaûn thu khaùc. Toång quyõ BHXH ñöôïc cô caáu töø caùc nguoàn thu nhö sau: Ñoùng
goùp cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuûa ngöôøi söû duïng lao ñoäng, ñoùng goùp hoaëc hoã trôï cuûa
40
nhaø nöôùc, thu töø noäp phaït do chaäm noäp BHXH cuûa doanh nghieäp, khoaûn hoã trôï
quoác teá, khoaûn thu töø laõi ñaàu tö vaø thu khaùc.
Maëc duø quyõ ñöôïc hình thaønh töø nhieàu nguoàn nhöng chæ coù nhöõng ngöôøi
tham gia BHXH ñöôïc höôûng thuï caùc nguoàn taøi chính ñoù, vaø cô quan BHXH ñöôïc
quyeàn quaûn lyù, söû duïng quyõ BHXH theo caùc cheá ñoä, ñònh möùc maø Nhaø nöôùc ñaõ
ban haønh, ñaûm baûo chính xaùc, trung thöïc, coâng baèng vaø hieäu quaû.
Quaûn lyù nguoàn hình thaønh quyõ BHXH bao goàm caùc noäi dung sau:
-Moät laø: Quaûn lyù söï ñoùng goùp cuûa chuû söû duïng lao ñoäng vaø ngöôøi tham
gia BHXH.
-Hai laø : Quaûn lyù nguoàn kinh phí do NSNN hoã trôï.
-Ba laø : Quaûn lyù nguoàn laõi ñaàu tö taêng tröôûng vaøo quyõ BHXH vaø caùc
nguoàn thu khaùc.
Quyõ BHXH duøng ñeå chi traû cho ngöôøi ñöôïc höôûng caùc cheá ñoä BHXH:
trôï caáp oám ñau, thai saûn, trôï caáp tai naïn lao ñoäng, beänh ngheà nghieäp, cheá ñoä höu
trí, töû tuaát, cheá ñoä nghæ döôõng söùc, phuïc hoài söùc khoeû cho ngöôøi lao ñoäng; khoaûn
chi naøy chieám tyû troïng raát lôùn. Ngoaøi ra, quyõ BHXH coøn chi phí ñeå duy trì hoaït
ñoäng cuûa boä maùy cô quan BHXH.
2.2.3 Phaân caáp vaø quy trình quaûn lyù thu BHXH
2.2.3.1 Toå chöùc phaân caáp thu BHXH:
Coâng taùc quaûn lyù thu BHXH laø caùch thöùc toå chöùc saép xeáp coâng taùc thu
BHXH do cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà lónh vöïc BHXH quy ñònh, nhaèm höôùng
daãn ñieàu chænh caùc boä phaän trong heä thoáng BHXH hoaït ñoäng theo moät phöông
thöùc thoáng nhaát.
Trong coâng taùc quaûn lyù thu BHXH phaân caáp quaûn lyù thu BHXH seõ ñaûm
baûo cho coâng taùc thu ñöôïc ñoàng boä, ñaûm baûo caùc yeâu caàu veà thoâng tin chæ ñaïo,
xöû lyù kòp thôøi caùc vöôùng maéc vaø chuyeân moân hoùa trong töøng khaâu. Ñoái vôùi vieäc
41
phaân caáp cuûa ngaønh BHXH hieän nay, coâng taùc thu BHXH ñöôïc phaân thaønh caùc
caáp quaûn lyù theo moâ hình.
Sô ñoà 2.1: Sô ñoà moâ hình toång quan veà phaân caáp quaûn lyù thu BHXH.
Theo moâ hình treân vieäc phaân caáp quaûn lyù ñöôïc chia laøm 3 caáp: trung
öông; caáp tænh; caáp huyeän. Trong 3 caáp quaûn lyù naøy caáp BHXH tænh vaø caáp
huyeän tröïc tieáp thu BHXH cuûa caùc ñoái töôïng, caáp trung öông coù nhieäm vuï laõnh
ñaïo, chæ ñaïo nghieäp vuï, toång hôïp soá lieäu thu trong toaøn quoác vaø nghieân cöùu, xaây
döïng, tham möu giuùp laõnh ñaïo ñöa ra caùc vaên baûn chæ ñaïo, xöû lyù nhöõng vöôùng
maéc trong coâng taùc thu vaø tröïc tieáp chæ ñaïo caùc tænh, thaønh phoá thöïc hieän nhieäm
vuï thu BHXH.
BHXH Caáp tænh coù nhieäm vuï tröïc tieáp chæ ñaïo coâng taùc thu BHXH trong ñòa
baøn tænh vaø caùc quaän, huyeän, thu BHXH cuûa caùc ñôn vò coù yeáu toá nöôùc ngoaøi, caùc
ñôn vò haønh chính söï nghieäp caáp trung öông vaø caáp tænh ñoùng treân ñòa baøn, caùc
doanh nghieäp nhaø nöôùc tröïc thuoäc caùc Boä chuyeân ngaønh, ñoàng thôøi coù nhieäm vuï
toång hôïp baùo caùo soá thu cuûa toaøn tænh göûi leân BHXH trung öông.
...... BHXH Tænh 2
BHXH Tænh N ......
...... ......
BHXH VN
BHXH Tænh 64
BHXH Huyeän 1.1
BHXH Huyeän 1.n
BHXH Huyeän 64.1
BHXH Huyeän64.n
BHXH Tænh 1
42
Caáp quaän, huyeän tröïc tieáp thu BHXH cuûa caùc ñôn vò treân ñòa baøn quaäïn
huyeän theo phaân caáp cuûa tænh, thaønh phoá. Caùc chu trình thu ñöôïc thöïc hieän theo moät
nguyeân taéc kheùp kín töø trung öông tôùi cô sôû.
2.2.3.2 Quy trình thöïc hieän thu baûo hieåm xaõ hoäi:
-Ñoái vôùi ñôn vò söû duïng lao ñoäng: Treân cô sôû soá lao ñoäng phaûi tham gia
BHXH theo quy ñònh. Ñôn vò söû duïng lao ñoäng laäp danh saùch ñaêng kyù vaø caùc hoà
sô lieân quan göûi leân cô quan BHXH ñeå ñaêng kyù tham gia BHXH cho lao ñoäng
thuoäc ñôn vò mình, ñònh kyø haøng thaùng, quyù ñôn vò söû duïng lao ñoäng coù traùch
nhieäm thu hoä 5% tieàn löông cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø trích 15% quyõ tieàn löông cuûa
ñôn vò noäp cô quan BHXH, neáu coù bieán ñoäng trong quyù ñôn vò söû duïng lao ñoäng
phaûi laäp bieåu maãu ñieàu chænh taêng giaûm soá tieàn noäp BHXH göûi cô quan BHXH
tröïc tieáp quaûn lyù ñeå kòp thôøi ñieàu chænh.
Haøng quyù ñôn vò söû duïng lao ñoäng phaûi laäp baûng ñoái chieáu ñeå xaùc nhaän
soá tieàn noäp BHXH cuûa ñôn vò. Trong quaù trình laøm vieäc neáu ñôn vò coù nhöõng yeâu
caàu veà vieäc giaûi quyeát caùc cheá ñoä BHXH cho ngöôøi lao ñoäng, ñôn vò söû duïng lao
ñoäng phaûi laäp hoà sô, danh saùch höôûng trôï caáp göûi cô quan BHXH ñeå xaùc nhaän vaø
chuyeån traû caùc cheá ñoä ñöôïc höôûng cho ngöôøi lao ñoäng. Haøng naêm ñôn vò söû duïng
lao ñoäng phaûi laäp bieåu maãu ñaêng kyù danh saùch lao ñoäng tham gia BHXH taïi thôøi
ñieåm 31/12 cuûa naêm baùo caùo.
- Ñoái vôùi cô quan BHXH: Cô quan BHXH caên cöù vaøo danh saùch lao ñoäng
do ñôn vò söû duïng lao ñoäng laäp thöïc hieän ñoái chieáu vaø xaùc ñònh soá tieàn phaûi noäp
cuûa ñôn vò trong töøng kyø vaø trieån khai thu BHXH. Neáu ñôn vò coù bieán ñoäng, cô
quan BHXH caên cöù vaøo caùc bieåu maãu ñieàu chænh do ñôn vò göûi ñeán ñeå xaùc ñònh
laïi soá thu cho ñôn vò söû duïng lao ñoäng. Haøng quyù cô quan BHXH ñoái chieáu vaø
xaùc ñònh coâng nôï cho töøng ñôn vò. Sau khi ñoái chieáu ñaày ñuû cho caùc ñôn vò thuoäc
ñòa baøn quaûn lyù cô quan BHXH laäp baùo caùo toång hôïp thu BHXH treân ñòa baøn.
43
Khi caùc ñôn vò söû duïng lao ñoäng coù yeâu caàu veà vieäc giaûi quyeát cheá ñoä chính saùch
cho lao ñoäng trong ñôn vò mình, cô quan BHXH phaûi thaåm ñònh vaø xaùc ñònh quaù
trình ñaõ tham gia cuûa ngöôøi lao ñoäng ñeán thôøi ñieåm caàn giaûi quyeát treân cô sôû
ñoù laøm caên cöù ñeå xaùc ñònh möùc höôûng cho ngöôøi lao ñoäng. Khi ñôn vò söû duïng
lao ñoäng vaø ngöôøi lao ñoäng thöïc hieän ñuùng traùch nhieäm trích noäp BHXH cô
quan BHXH phaûi xaùc nhaän quaù trình tham gia cuûa ngöôøi lao ñoäng vaøo soå
BHXH ñeå laøm cô sôû ñeå giaûi quyeát caùc cheá ñoä BHXH sau naøy.
2.2.4 Nhöõng quy ñònh veà thu baûo hieåm xaõ hoäi
Trong thôøi gian töø 1995 trôû laïi ñaây, Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh nhieàu vaên
baûn veà chính saùch, cheá ñoä BHXH, trong ñoù coù caùc vaên baûn chuû yeáu sau:
- Nghò ñònh soá 12/CP ngaøy 26/01/1995 cuûa Chính phuû ban haønh Ñieàu leä
BHXH aùp duïng ñoái vôùi caùn boä, coâng nhaân, vieân chöùc nhaø nöôùc vaø moïi ngöôøi lao
ñoäng theo loaïi hình BHXH baét buoäc ñeå thöïc hieän thoáng nhaát trong caû nöôùc. Veà
möùc ñoùng BHXH, ngöôøi söû duïng lao ñoäng ñoùng baèng 15% so vôùi toång quyõ tieàn
löông cuûa nhöõng ngöôøi tham gia baûo hieåm xaõ hoäi; ngöôøi lao ñoäng ñoùng baèng 5%
tieàn löông thaùng. Caùc cheá ñoä BHXH trong ñieàu leä goàm coù: cheá ñoä trôï caáp oám
ñau; thai saûn, tai naïn lao ñoäng- beänh ngheà nghieäp; höu trí; töû tuaát.
- Nghò ñònh soá 01/2003/NÑ-CP ngaøy 9/1/2003 cuûa Chính phuû veà vieäc söûa
ñoåi boå sung Ñieàu leä BHXH, quy ñònh vieäc môû roäng ñoái töôïng tham gia BHXH
baét buoäc ñoái vôùi lao ñoäng laøm vieäc ôû taát caû caùc ñôn vò, toå chöùc theo hôïp ñoàng lao
ñoäng khoâng xaùc ñònh thôøi haïn vaø hôïp ñoàng coù thôøi haïn töø 3 thaùng trôû leân. So vôùi
caùc quy ñònh ôû caùc vaên baûn phaùp luaät veà BHXH tröôùc ñaây coù moät soá ñieåm môùi
sau:
+ Ñoái töôïng tham gia BHXH baét buoäc ñoái vôùi caùc ñôn vò söû duïng lao
ñoäng laø caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh coù söû duïng töø 1 lao ñoäng trôû leân.
44
+ Lao ñoäng laøm vieäc ôû caùc hôïp taùc xaõ, hoä saûn xuaát kinh doanh caù theå, toå
hôïp taùc, traïm y teá phöôøng, xaõ, thò traán cuõng laø ñoái töôïng phaûi tham gia BHXH
baét buoäc.
+ Ngöôøi lao ñoäng hôïp ñoàng döôùi 3 thaùng, khi heát haïn hôïp ñoàng maø
ngöôøi lao ñoäng tieáp tuïc laøm vieäc taïi caùc toå chöùc, ñôn vò ñoù thì thuoäc ñoái töôïng
phaûi tham gia BHXH baét buoäc.
+ Nöõ ñoùng BHXH ñuû 25 naêm coù möùc höôûng baèng nam ñoùng BHXH ñuû
30 naêm (75%).
- Luaät Baûo hieåm xaõ hoäi soá 71/2006/QH11 ngaøy 29/06/2006 vaø coù hieäu
löïc töø 01/01/2007 coù nhöõng ñieåm quy ñònh môùi:
+ Boå sung theâm loaïi hình ñoái töôïng tham gia BHXH töï nguyeän thöïc hieän
töø naêm 2008 vaø baûo hieåm thaát nghieäp thöïc hieän töø naêm 2009.
+ Tyû leä ñoùng BHXH baét buoäc vaøo quyõ höu trí vaø trôï caáp töø naêm 2010 trôû
ñi, cöù hai naêm moät laàn ñoùng theâm 2% cho ñeán khi ñaït tyû leä 26% (tyû leä cuõ 20%).
+ Möùc tieàn löông, tieàn coâng thaùng ñoùng BHXH toái ña baèng hai möôi
thaùng löông toái thieåu.
2.3 Thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù thu BHXH treân ñòa baøn Quaän 12:
2.3.1 Tình hình tham gia BHXH baét buoäc
Nhaän thöùc taàm quan troïng veà ñoåi môùi chính saùch BHXH ñoái vôùi moïi
ngöôøi lao ñoäng thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá; BHXH Quaän 12 ñaõ trieån khai kòp
thôøi vieäc thöïc hieän caùc cheá ñoä BHXH ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng, chuù troïng phaùt
trieån môû roäng vieäc thöïc hieän cheá ñoä BHXH ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng. Cuï theå nhö
sau:
45
Baûng 2.1 : Soá lao ñoäng tham gia theo khoái loaïi hình naêm 2006
Hieän coù Ñaõ tham gia BHXH
Tyû leä (%) S
T
T
Khoái tham gia BHXH
Ñôn vò Lao ñoäng (ngöôøi)
Ñôn vò Lao ñoäng (ngöôøi)
Ñôn vò
Lao ñoäng
1 DN Nhaø nöôùc 3 1071 3 1071 100 100
2 DN ngoaøi QD 1.163 (*) 112.215 418 23687
35,94
21,11
3 HCSN,ÑÑT 79 2592 79 2592 100 100
4 Phöôøng,xaõ 10 431 10 431 100 100
Toång 1.255 116.309
510 27.781
40,64
23,89
Nguoàn :Baùo caùo toång hôïp cuûa BHXH Quaän 12 naêm 2006.
(*) Ñaõ loaïi tröø 1534 hoä kinh doanh caù theå nhoû leõ.
Qua baûng soá lieäu, coù theå thaáy ôû Quaän 12 caùc khoái Haønh Chính Söï
Nghieäp, Doanh Nghieäp Nhaø nöôùc, Caùn boä phöôøng xaõ tham gia BHXH töông ñoái
toát, soá ñôn vò ngoaøi QD tham gia BHXH chieám 35,9% so vôùi soá ñôn vò hieän coù.
So vôùi soá lao ñoäng ñang laøm vieäc treân ñòa baøn, soá lao ñoäng tham gia BHXH coøn
raát thaáp, chæ ñaït 21,11% so vôùi toång lao ñoäng. Töø baûng phaân tích naøy cho thaáy, ôû
Quaän 12 tình hình tham gia BHXH khoâng maáy khaû quan hôn. Tính ñeán nay, theo
soá lieäu thoáng keâ soá ngöôøi tham gia BHXH chæ chieám 23,89% so vôùi toång soá lao
ñoäng, caàn phaûi xaùc ñònh roõ nguyeân nhaân taïi sao soá lao ñoäng tham gia BHXH
thaáp nhö vaäy. Ngöôøi lao ñoäng khoâng tham gia BHXH chuû yeáu laø laøm vieäc trong
caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh, ñieàu naøy chöùng toû chính saùch BHXH coøn
46
moät khoaûn hôû maø ngöôøi lao ñoäng coù vieäc laøm khoù tham gia BHXH baét buoäc do
moät soá nguyeân nhaân sau:
- Caùc ñôn vò tham gia BHXH coá tình khai sai soá löôïng lao ñoäng hoaëc coá
yù kyù keát hôïp ñoàng lao ñoäng töø 3 thaùng trôû xuoáng ñeå giaûm soá phaûi noäp BHXH,
troán ñoùng gaây thaát thu quyõ BHXH.
- Söï thieáu am hieåu veà lôïi ích cuûa vieäc tham gia BHXH cuûa ngöôøi lao
ñoäng, neân cuõng ñoàng tình vôùi caùc ñôn vò khoâng tham gia BHXH. Ñieàu naøy cuõng
ñoàng nghóa vôùi coâng taùc tuyeân truyeàn veà BHXH ñeán caùc ñoái töôïng chöa ñöôïc
roäng raõi, chöa coù ñöôïc nhöõng thoâng tin roõ raøng veà lôïi ích khi tham gia.
- Caùc cô sôû kinh teá tö nhaân chuû yeáu hoaït ñoäng vôùi quy moâ nhoû, khaû naêng
taøi chính coù haïn, söû duïng ít lao ñoäng vaø thöôøng xuyeân bieán ñoäng. Beân caïnh ñoù,
nhaän thöùc veà BHXH cuûa ngöôøi lao ñoäng thuoäc khu vöïc kinh teá ngoaøi nhaø nöôùc
coøn haïn cheá, nhieàu ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø ngöôøi lao ñoäng chöa coù nhaän thöùc
ñuùng veà BHXH, chöa chaáp haønh nghieâm chænh quy ñònh cuûa phaùp luaät vaãn coá
tình neù traùnh tham gia BHXH; Maët khaùc, ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc ôû khu vöïc naøy
coù tö töôûng khoâng gaén boù laâu daøi neân cuõng khoâng muoán tham gia ñoùng BHXH.
- Caùc doanh nghieäp vi phaïm luaät lao ñoäng baèng hình thöùc chæ kyù hôïp
ñoàng thôøi vuï döôùi 3 thaùng duø ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc treân 1 naêm hoaëc buoäc
ngöôøi lao ñoäng phaûi laøm vieäc treân 1 naêm môùi ñöôïc kyù hôïp ñoàng lao ñoäng ñeå
ñoùng BHXH hoaëc kyù hôïp ñoàng lao ñoäng ngaén haïn, khi heát haïn hôïp ñoàng thì
cho ngöôøi lao ñoäng nghæ vieäc vaøi hoâm roài kyù laïi ñeå thôøi gian laøm vieäc khoâng
lieân tuïc, khoâng phaûi ñoùng BHXH.
2.3.2 Tình hình thöïc hieän möùc tieàn löông laøm caên cöù ñoùng BHXH
Treân cô sôû caùc vaên baûn quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc veà tieàn löông laøm caên cöù
ñoùng BHXH cuûa ngöôøi lao ñoäng.
47
- Ñoái vôùi cheá ñoä tieàn löông do nhaø nöôùc quy ñònh thì möùc tieàn löông theo
ngaïch baäc vaø caùc khoaûn phuï caáp (neáu coù) laøm caên cöù ñoùng BHXH ñöôïc tính treân
cô sôû möùc löông toái thieåu chung do Nhaø nöôùc quy ñònh trong töøng thôøi kyø.
- Ñoái vôùi cheá ñoä tieàn löông do ñôn vò söû duïng lao ñoäng quy ñònh thì möùc
tieàn löông, tieàn coâng ghi trong hôïp ñoàng lao ñoäng laøm caên cöù ñoùng BHXH.
- Möùc ñoùng BHXH baèng 20% (quyõ höu trí vaø trôï caáp) tieàn löông haøng
thaùng, trong ñoù ngöôøi söû duïng lao ñoäng ñoùng 15% (quyõ höu trí vaø trôï caáp) toång
quyõ tieàn löông thaùng, ngöôøi lao ñoäng ñoùng 5% (quyõ höu trí vaø trôï caáp) tieàn löông
thaùng.
Thôøi gian qua, vieäc quy ñònh veà möùc tieàn löông laøm caên cöù ñoùng BHXH
ñöôïc ñaûm baûo thöïc hieän heát söùc chaët cheõ, nghieâm ngaët vaø thoáng nhaát trong toaøn
boä löïc löôïng lao ñoäng laøm vieäc taïi caùc ñôn vò söû duïng lao ñoäng thuoäc caùc thaønh
phaàn kinh teá. Tuy nhieân, tình hình thöïc hieän möùc löông ñoùng BHXH cuûa caùc ñôn
vò treân ñòa baøn quaän, huyeän thuoäc thaønh phoá Hoà Chí Minh theå hieän qua keát quaû
nhö sau:
48
Baûng 2.2 : Toång hôïp möùc tieàn löông ñoùng BHXH töø naêm 2003 - 2005
Naêm 2003 Naêm 2004 Naêm 2005 Khoái loaïi hình
Thu nhaäp bình quaân
thöïc teá
Möùc LBQ ñoùng
BHXH
Thu nhaäp bình quaân
thöïc teá
Möùc LBQ ñoùng
BHXH
Thu nhaäp bình quaân
thöïc teá
Möùc LBQ ñoùng
BHXH
HCSN-
ÑÑT
1.014.096 692.504 1.155.275 715.507 1.317.892 956.199
DNNN 1.896.980 609.056 1.996.409 638.851 2.886.968 964.465
DN
NQD
1.215.904 582.004 1.841.497 626.109 2.582.816 774.845
Phöôøng,
Xaõ
988.900 468.650 1.053.750 579.563 1.309.327 720.130
TOÅNG
COÄNG
1.888.067 811.869 2.142.970 900.051 2.499.135 1.039.654
Nguoàn :Baùo caùo cuûa Sôû Lao Ñoäng TP. HCM töø 2003- 2005
Vieäc quy ñònh veà tieàn löông laøm caên cöù ñoùng BHXH hieän nay ñaõ boäc loä
moät soá ñieåm baát hôïp lyù sau:
+ Tieàn löông laøm caên cöù thöïc hieän nghóa vuï ñoùng goùp BHXH theo quy
ñònh hieän nay chæ mang tính töôïng tröng, hình thöùc, khoâng phaûi laø tieàn löông thöïc
teá cuûa ngöôøi lao ñoäng, daãn ñeán tình traïng:
*Ñoái vôùi khu vöïc nhaø nöôùc: Taïo ra tính bình quaân trong vieäc ñoùng vaø
höôûng BHXH. Möùc ñoùng quaù thaáp so vôùi löông thöïc teá, taïo ra söï phaân bì cuûa caùc
doanh nghieäp khaùc, daãn ñeán tình traïng vi phaïm phaùp luaät BHXH .
49
*Ñoái vôùi khu vöïc ngoaøi nhaø nöôùc: Khoâng minh baïch trong vieäc thöïc hieän
cheá ñoä trích noäp BHXH, caùc doanh nghieäp khoâng kyù hôïp ñoàng hoaëc chæ ghi möùc
löông raát thaáp treân hôïp ñoàng lao ñoäng ñeå troán hoaëc giaûm nghóa vuï ñoùng goùp
BHXH.
Coù theå noùi, quy ñònh hieän haønh ñaõ laøm cho möùc ñoùng BHXH hoaøn toaøn
taùch rôøi tieàn löông lao ñoäng, taïo ñieàu kieän cho nhöõng sai phaïm veà BHXH xaûy ra
moät caùch phoå bieán. Haäu quaû laø quyõ BHXH thaát thu lôùn, möùc chi traû caùc cheá ñoä
trôï caáp raát thaáp, laøm cho muïc ñích cuûa BHXH khoâng ñaït ñöôïc, ngöôøi lao ñoäng thôø
ô, vaø yù nghóa toát ñeïp cuûa BHXH bò giaûm suùt nghieâm troïng.
+ Nhöõng baát hôïp lyù cuûa tieàn löông ñoùng BHXH hieän haønh ñeàu taùc ñoäng
tieâu cöïc tröïc tieáp ñeán taát caû caùc cheá ñoä trôï caáp BHXH, do cheá ñoä trôï caáp höu trí
laø loaïi cheá ñoä daøi haïn, coù moái quan heä chaët cheõ ñeán toaøn boä quaù trình ñoùng
BHXH, neân möùc tieàn löông bình quaân laøm caên cöù chi traû trôï caáp höu trí theå hieän
nhöõng baát hôïp lyù:
* Ñoái vôùi ñoái töôïng ñoùng BHXH theo heä soá löông:.
- Chæ döïa vaøo möùc ñoùng BHXH 5 naêm cuoái ñeå tính möùc tieàn löông bình
quaân cho caû quaù trình ñoùng BHXH, laøm caên cöù traû trôï caáp. Hieän nay, theo Luaät
BHXH môùi, möùc naøy ñaõ ñöôïc ñieàu chænh töø 5-15 naêm cuoái, nhöng vaãn khoâng
baûo ñaûm nguyeân taéc ñoùng – höôûng.
- Caùc ñoái töôïng khaùc khoâng ñöôïc tính theo phöông phaùp naøy, laø khoâng
baûo ñaûm nguyeân taéc bình ñaúng giöõa caùc ñoái töôïng aùp duïng.
* Ñoái vôùi ñoái töôïng ñoùng BHXH theo möùc löông:
- Möùc tieàn löông bình quaân laøm caên cöù traû trôï caáp phaûn aùnh sai leäch giaù
trò thöïc cuûa tieàn löông ñoùng BHXH.
- Trôï caáp höu trí khoâng ñaùp öùng yeâu caàu ñaûm baûo cho möùc soáng cuûa
ngöôøi veà höu phuø hôïp vôùi möùc soáng chung cuûa xaõ hoäi.
50
Vieäc tham gia BHXH vôùi möùc löông thaáp laø baát lôïi cho ngöôøi lao ñoäng.
Döôùi goùc ñoä ngöôøi lao ñoäng vieäc ñoùng BHXH vôùi möùc löông caøng cao thì caøng
coù lôïi, nhöng thöïc teá caùc doanh nghieäp laïi muoán giaûm möùc löông ñoùng BHXH
vôùi möùc thaáp hoaëc troán ñoùng BHXH do nguyeân nhaân sau:
- Caùc ñôn vò, doanh nghieäp khoâng muoán noäp BHXH vì tyû leä trích noäp
BHXH maø doanh nghieäp phaûi noäp cao seõ laøm taêng chi phí hoaït ñoäng cuûa doanh
nghieäp.
- Tyû leä trích noäp BHXH cuûa ngöôøi söû duïng lao ñoäng hieän nay laø quaù cao
(15%) so vôùi möùc ñoùng cuûa ngöôøi lao ñoäng (5%), maø hoï khoâng coù baát cöù quyeàn
lôïi gì sau naøy, keå caû trong tröôøng hôïp ngöôøi lao ñoäng vi phaïm kyõ luaät hay boû
vieäc, ñôn phöông chaám döùt hôïp ñoàng lao ñoäng, thì hoï cuõng khoâng theå laáy khoaûn
tieàn naøy ñeå buø ñaép cho nhöõng thieät haïi maø ngöôøi lao ñoäng ñaõ gaây ra.
- Ngöôøi lao ñoäng coøn thieáu thoâng tin veà BHXH, thieáu am hieåu veà lôïi ích
cuûa vieäc tham gia BHXH cuûa ngöôøi lao ñoäng neân cuõng ñoàng tình vôùi caùc ñôn vò
khoâng tham gia BHXH. Ñieàu naøy cuõng ñoàng nghóa vôùi coâng taùc tuyeân truyeàn veà
BHXH ñeán caùc ñoái töôïng chöa ñöôïc roäng raõi, chöa giaûi thích roõ raøng lôïi ích khi
tham gia; neáu tieát kieäm moät phaàn thu nhaäp cuûa mình ñeå tích luyõ thì luùc veà giaø hoï
seõ nhaän moät khoaûn thu nhaäp löông höu baûo ñaûm vaø khoâng trôû thaønh gaùnh naëng
cho xaõ hoäi.
- Thöïc teá, hieän nay ngöôøi ñöôïc höôûng cheá ñoä khoâng caûm thaáy ñöôïc baûo
veä an toaøn do möùc höôûng cuûa moïi cheá ñoä ñeàu thaáp so vôùi möùc soáng hieän taïi neân
ngöôøi lao ñoäng khoâng “maën maø” tham gia BHXH.
Töø nguyeân nhaân treân cho chuùng ta thaáy raèng vieäc tuyeân truyeàn, giaûi
thích yù nghóa cuûa vieäc tham gia BHXH cuûa caùc cô quan BHXH raát quan troïng.
Toùm laïi: Theo quy ñònh hieän haønh veà tieàn löông laøm caên cöù ñoùng
BHXH phuø hôïp vôùi giai ñoaïn ñaàu, haàu heát ngöôøi ñöôïc tham gia BHXH chuû yeáu
51
ôû khu vöïc Nhaø nöôùc, nhöng ñeán nay khi neàn kinh teá chuyeån ñoåi sang neàn kinh teá
nhieàu thaønh phaàn khaùc nhau, quyõ BHXH töøng böôùc töï caân ñoái noù laïi mang tính
aùp ñaët chuû quan cuûa ngöôøi hoaïch ñònh chính saùch. Do vaäy caàn phaûi nghieân cöùu
vaø quy ñònh möùc tieàn löông laøm caên cöù ñoùng BHXH theo möùc löông thöïc teá cuûa
ngöôøi lao ñoäng hoaëc naâng tyû leä ñoùng goùp töø 20% (khoâng goàm 3% BHYT) nhö
hieän nay leân möùc cao hôn ñeå ñaûm baûo möùc höôûng phuø hôïp, ñoàng thôøi cô quan
BHXH phaûi cung caáp thoâng tin, giaûi thích yù nghóa- lôïi ích cuûa vieäc tham gia
BHXH raát quan troïng cho ngöôøi lao ñoäng cuõng nhö cho xaõ hoäi.
2.4 Tình hình thöïc hieän thu BHXH
Qua 10 naêm cuûng coá, oån ñònh vaø phaùt trieån, heä thoáng BHXH Vieät Nam
trieån khai coâng taùc thu BHXH vôùi phöông chaâm thu ñuùng, thu ñuû, thu kòp thôøi, ñaõ
coù nhöõng keát quaû ñaùng khích leä: soá lao ñoäng tham gia BHXH ngaøy moät taêng,
phaïm vi ngaøy caøng ñöôïc môû roäng; hình thaønh quyõ BHXH taäp trung, ñoäc laäp vôùi
ngaân saùch Nhaø nöôùc. Keát quaû thöïc hieän thu BHXH baét buoäc töø naêm 1997 ñeán
naêm 2006 nhö sau:
52
Baûng 2.3 : KEÁT QUAÛ THU BHXH TÖØ NAÊM 1997 – 2006 (DN ngoaøi QD)
Lao ñoäng tham gia BHXH Thu BHXH baét buoäc Naêm
Soá lao ñoäng (ngöôøi)
Tyû leä % naêm sau/naêm
tröôùc
Soá thu BHXH
(trieäu ñoàng)
Tyû leä % naêm sau/naêm tröôùc
1997 3.137 1.506
1998 2.644 0,84 2.060 1.37
1999 4.981 1,88 3.018 1,47
2000 5,728 1,15 4,253 1,41
2001 7.920 1,38 6,272 1,47
2002 12.713 1,61 8.274 1,32
2003 17.816 1,40 15.368 1,86
2004 20.329 1,14 20.247 1,32
2005 22.220 1,09 25.647 1,27
2006 23.687 1,07 35.512 1,38
Toång coäng 121,175 122.157
Nguoàn: Baùo caùo cuûa BHXH Quaän 12.
53
Ñoà thò 2.1 : KEÁT QUAÛ THU BHXH THÖÏC HIEÄN TÖØ 1997 - 2006 :
1,5062,0603,0184,253
6,2728,274
15,368
20,247
25,647
35,512
-
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
30,000
35,000
40,000
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
naêm
thuBHXH (trieäu ñoàng)
BHXH Quaän 12 ñaõ coù nhieàu noã löïc ñeå khích leä caùc doanh nghieäp tham
gia BHXH, taêng ñöôïc soá lao ñoäng tham gia BHXH, ñieàu naøy seõ ñöôïc theå hieän
qua phuï luïc 5: So saùnh doanh nghieäp ñaêng kyù kinh doanh vaø doanh nghieäp tham
gia BHXH.
Qua nhöõng soá lieäu trong baûn phuï luïc ta thaáy, tyû leä doanh nghieäp tham
gia BHXH ngaøy caøng taêng so vôùi soá doanh nghieäp ñaêng kyù kinh doanh. Trong
naêm 1997, tyû leä naøy chæ coù 7%, ñeán naêm 2006 taêng leân thaønh 15%. Ñieàu naøy theå
hieän raát roõ trong ñoà thò soá 2.2 döôùi ñaây.
54
Ñoà thò 2.2 : So saùnh tyû leä DN ÑKKD vaø DN tham gia BHXH
treân ñòa baøn Quaän 12.
7%
10%
7%
12%
16%
18%
10%
8%
15%
9%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
18%
20%
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
naêm
tyû le
ä
tyû leä DNÑK/DN ñoùngBHXH
Maëc khaùc, soá lao ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh ñöôïc
tham gia BHXH cuõng ngaøy caøng taêng. Trong naêm 1997, lao ñoäng tham gia
BHXH chæ coù 3.137 ngöôøi, ñeán naêm 2006 soá lao ñoäng naøy taêng leân thaønh 23.687
ngöôøi, taêng gaáp 7,55 laàn so vôùi naêm 1997. Cuï theå chuùng ta quan saùt ñoà thò 2.3,
bieåu hieän soá lao ñoäng tham gia BHXH giai ñoïan 1997-2006.
55
Ñoà thò 2.3 : Soá lao ñoäng tham gia BHXH töø 1997 – 2006.
3,137 2,644
4,981 5,728
7,920
12,713
17,816
20,32922,220
23,687
-
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006naêm
lao
ñoäng
lao ñoäng (BHXH)
Nguoàn: BHXH Quaän 12.
Ñaït ñöôïc keát quaû treân laø nhôø coâng taùc lyù thu BHXH ngaøy caøng ñi vaøo neà
neáp, coù caùc bieän phaùp höõu hieäu ñeå quaûn lyù chaët cheõ caùc ñoái töôïng tham gia vaø soá
thu BHXH baét buoäc theo quy ñònh, ngöôøi lao ñoäng yù thöùc ñöôïc traùch nhieäm vaø
quyeàn lôïi khi tham gia BHXH; coâng taùc thu ngaøy moät hoaøn thieän; coâng taùc tuyeân
truyeàn vaän ñoäng vaø phoái hôïp vôùi caùc ban ngaønh lieân quan trong vieäc thöïc hieän
coâng taùc BHXH ñöôïc ñaûm baûo, trình ñoä caùn boä tröïc tieáp laøm coâng taùc thu BHXH
khoâng ngöøng ñöôïc naâng cao, ñaõ töøng böôùc aùp duïng coâng ngheä tin hoïc vaøo vieäc
quaûn lyù thu BHXH.
56
Tuy ñaït keát quaû nhö vaäy nhöng thöïc teá vaãn coøn tình traïng thu khoâng
ñuùng ñoái töôïng, quaûn lyù khoâng chaët cheõ quy trình quaûn lyù thu daãn ñeán tình traïng
thaát thu do caùc nguyeân nhaân sau:
* Ñoái vôùi cô quan BHXH
- Caùch quaûn lyù cuûa Cô quan BHXH coøn naëng tính keá hoaïch, haøng naêm
chæ chaïy theo chæ tieâu toång thu theo keá hoaïch ñöôïc giao, chöa chuù troïng ñeán caùc
bieän phaùp nhaèm thöïc hieän thu BHXH ñuùng vaø ñuû theo ñoái töôïng.
- Chöa coù bieän phaùp cuï theå thöïc hieän ñaày ñuû quy trình, nghieäp vuï thu
BHXH ñeå ñaûm baûo nguoàn thu.
Ngoaøi ra, chuùng ta caàn phaûi nhaän thaáy nguyeân nhaân xuaát phaùt töø quy
trình quaûn lyù thu BHXH thieáu chaët cheõ laøm aûnh höôûng ñeán keát quaû thu BHXH
nhö:
-Kieåm soaùt khoâng chaët cheõ keùm hieäu quaû caùc chöùng töø lieân quan ñeán thu
BHXH.
- Heä thoáng thoâng tin giöõa caùc ñôn vò, giöõa BHXH quaän huyeän vaø caùc
phoøng nghieäp vuï cuûa BHXH thaønh phoá yeáu keùm khoâng cung caáp kòp thôøi, caäp
nhaät thoâng tin chính xaùc vaø khoâng hoã trôï coâng taùc quaûn lyù thu hieäu quaû.
- Chöa naém baét ñöôïc ñaày ñuû, kòp thôøi soá lao ñoäng vaø doanh nghieäp môùi
phaùt sinh. Khoâng coù ñuû nhaân vieân ñeå ñeán vôùi töøng ñôn vò tuyeân truyeàn phoå bieán
caùc chính saùch vaø phöông thöùc thu BHXH.
- Khoâng coù heä thoáng caûnh baùo sôùm, kòp thôøi caùc ñôn vò chaäm noäp, khoâng
noäp BHXH.
57
- Quy ñònh luaät phaùp veà xöû lyù haønh vi vi phaïm cheá ñoä thu noäp khoâng
ñöôïc thöïc thi, chöa maïnh daïng aùp duïng caùc hình thöùc xöû phaït do chaäm noäp,
khoâng noäp, vì vaäy, khoâng laøm cho caùc doanh nghieäp tích cöïc tham gia BHXH.
- Kyõ naêng laøm vieäc cuûa caùn boä thu coøn yeáu keùm, khoâng caäp nhaät thoâng
tin khi coù söï thay ñoåi veà luaät phaùp, qui ñònh seõ khoâng xaùc ñònh ñuùng möùc löông
laøm caên cöù noäp BHXH cuûa töøng ñoái töôïng tham gia BHXH. Coøn nhieàu coâng
chöùc trong ngaønh coøn quan lieâu, khoâng xem ngaønh BHXH nhö laø moät ngaønh dòch
vuï, phuïc vuï xaõ hoäi.
- Soá löôïng ngöôøi tham gia BHXH raát ñoâng vaø ngaøy caøng gia taêng, vieäc
kieåm soaùt thoâng tin cuûa töøng caù nhaân raát nhieàu khoù khaên. Khi coù söï thay ñoåi neáu
khoâng caäp nhaät kòp thôøi seõ tính toaùn khoâng ñuùng soá lieäu thu BHXH.
* Ñoái vôùi ñôn vò söû duïng lao ñoäng
- Khoâng keâ khai ñaày ñuû soá lao ñoäng phaûi tham gia BHXH, neù traùnh
thoâng qua hôïp ñoàng thöû vieäc, hôïp ñoàng lao ñoäng döôùi 3 thaùng.
- Giaûm möùc ñoùng BHXH baèng caùch ñaêng kyù giaûm quyõ löông qua vieäc
keâ khai khoâng ñuùng möùc löông cuûa ngöôøi lao ñoäng.
- Noäp chaäm khoâng theo thôøi haïn quy ñònh hoaëc trong tröôøng hôïp ngöôøi
lao ñoäng ñöôïc naâng löông thì vieäc baùo caùo treã ñeå ñöôïc noäp chaäm.
- Ñoái vôùi khu vöïc ngoaøi quoác doanh, soá doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng
laøm vieäc ñaêng kyù tham gia BHXH coøn chieám tyû leä thaáp so vôùi toång soá doanh
nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng ñaêng kyù vaø thöïc teá hoaït ñoäng, tình traïng troán traùnh
tham gia BHXH ñoái vôùi loaïi hình doanh nghieäp naøy hieän nay laø phoå bieán.
* Ñoái vôùi lao ñoäng:
58
- Nhiều lao động phổ thông, tay nghề kém hoặc không có trình độ chuyên
môn chöa ñöôïc cung caáp ñaày ñuû thoâng tin veà quyeàn lôïi cuûa mình, chöa nhaän thöùc
ñöôïc nhöõng cheá ñoä chính saùch do BHXH mang laïi.
- Vaãn coøn nhieàu ngöôøi coù quan ñieåm: ñoùng BHXH thì deå, nhöng laáy tieàn
laïi thì raát khoù.
- Do chöa tin töôûng vaøo caùc cheá ñoä, chính saùch cuûa BHXH, sôï phaûi bò
trích löông, giaûm thu nhaäp thöïc teá.
- Nhieàu ngöôøi lao ñoäng coøn muoán töï baûo hieåm, nghóa laø hoï tích luõy ñeå
ñeà phoøng ruûi ro cho baûn thaân vaø gia ñình maø chöa coù tính coäng ñoàng.
- Chính saùch BHXH tröôùc ñaây khoâng tính ñeán möùc cheânh leäch giaù, ña soá
nhöõng ngöôøi laøm vieäc ôû khu vöïc ngoaøi quoác coù möùc ñoùng theo tieàn khoâng ñöôïc
taêng tieàn löông höu theo möùc löông toái thieåu, taïo söï cheânh leäch giöõa ngöôøi laøm
khu vöïc quoác doanh vaø ngoaøi quoác doanh coù cuøng möùc tieàn ñoùng. (Cheânh leäch
giöõa tieàn vaø heä soá).
2.5 Tình hình nôï ñoïng thu BHXH
Theo quy ñònh thì haøng thaùng, caùc ñôn vò söû duïng lao ñoäng coù traùch
nhieäm ñoùng ñaày ñuû, kòp thôøi vaøo quyõ BHXH, ngay sau khi thanh toaùn tieàn löông
haøng thaùng cho ngöôøi lao ñoäng.
Vôùi phöông thöùc ñoùng BHXH nhö neâu treân, ñaõ ñaûm baûo cho ñoái töôïng
tham gia BHXH thöïc hieän ñaày ñuû nghóa vuï veà trích noäp BHXH ngay sau khi
thanh toaùn tieàn löông, thuaän tieän cho ñôn vò söû duïng lao ñoäng trong vieäc thanh
quyeát quyeát toaùn tieàn löông cho ngöôøi lao ñoäng, ñoàng thôøi giuùp cho cô quan
BHXH deã quaûn lyù, theo doõi vaø laø caên cöù giaûi quyeát caùc cheá ñoä BHXH cho
59
ngöôøi lao ñoäng ñöôïc kòp thôøi khi hoï khoâng may gaëp ruûi ro. Thôøi gian qua, phaàn
lôùn caùc ñôn vò söû duïng lao ñoäng trong khu vöïc haønh chaùnh söï nghieäp thöïc hieän
toát vieäc trích noäp BHXH theo quy ñònh naøy, coøn ñoái vôùi caùc ñôn vò khu vöïc
ngoaøi Nhaø nöôùc thì chöa tuaân thuû theo ñuùng quy ñònh, daãn ñeán tình traïng nôï
BHXH nhö sau:
Baûng 2.4 : Tình hình nôï ñoïng BHXH töø naêm 2003 - 2006
Naêm 2003 Naêm 2004 Naêm 2005 Naêm 2006
STT Khoái quaûn lyù
Soá nôï BHXH (trieäu ñoàng)
Tyû leä nôï / Soá
phaûi thu
(thaùng)
Soá nôï BHXH
(tr.ñoàng)
Tyû leä Nô / Soá
phaûi thu
(thaùng)
Soá nôï BHXH (trieäu ñoàng)
Tyû leä nôï /Soá phaûi
thu
(thaùng)
Soá nôï BHXH (trieäu ñoàng)
Tyû leä nôï Soá phaûi
thu (thaùng)
1 DN nhaø nöôùc 207.8 10,1 233.9 1,9 196 2,13 504 3,16
2 DN NQD
4470,3 3 5145.4 2,2 5846.6 1,99 6887.9 1,75
3 HCSN- ÑÑT
90.653 0,28 144.9 0,41 130 0,26 509.58 0,81
4 Phöôøng Xaõ
53.756 2,6 37.3 1,9 65 1,06 63.96 0,79
Toång coäng 4822.5 2,61 5561.5 1.92 6238.6 1,77 7965.9 1,65
Nguoàn: Baùo caùo cuûa BHXH Quaän 12
Qua baûng soá lieäu, thöïc teá cho thaáy BHXH quaän ñaõ tích cöïc vaø coù bieän
phaùp giaûm nôï ñoïng cuï theå naêm 2003 tyû leä nôï bình quaân 2,61 thaùng ñeán naêm
2006 tyû leä nôï bình quaân 1,65 thaùng, so vôùi naêm 2003 thì tyû leä nôï ñaõ giaûm 0,96
thaùng; tình hình nôï ñoïng, chieám duïng ôû töøng khoái coù möùc ñoä khaùc nhau: Khoái
HCSN coù tyû leä nôï döôùi 1 thaùng, coøn khoái doanh nghieäp Nhaø nöôùc tyû leä nôï cao laø
60
do treân ñòa baøn Quaän 12 coù moät doanh nghieäp ñang laâm vaøo tình traïng phaù saûn
chôø UBND Quaän xöû lyù, Coâng ty naøy ñaõ nôï BHXH töø 1997 ñeán nay 2004, vaø keát
dö nôï gaàn 200 trieäu ñoàng, vì vaäy, khoái doanh nghieäp nhaø nöôùc luoân coù tyû leä nôï
ñoïng cao. Khoái Xaõ phöôøng thò traán vaø khoái ngoaøi quoác doanh coù tyû leä giaûm daàn
qua caùc naêm, chöùng toû hai khoái naøy cuõng coù tích cöïc taêng thu noäp, khoâng ñeå nôï
ñoïng keùo daøi (ñoà thò 2.4: Tình hình nôï giai ñoaïn 2003 – 2006).
ÑOÀ THÒ 2.4: TÌNH HÌNH NÔÏ TÖØ NAÊM 2003-2006
2.61
1.651.771.92
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
2003 2004 2005 2006naêm
thaùng
tyû leä nôï/soá phaûi thu(thaùng)
Vieäc nôï ñoïng hoaëc troán traùnh nghóa vuï ñoùng BHXH cuûa caùc ñôn vò, doanh
nghieäp, tröôùc heát laøm thaát thu quyõ BHXH, nhöng ñieàu quan troïng hôn laøm aûnh
höôûng tröïc tieáp ñeán quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng, bôûi vì theo quy ñònh hieän nay,
neáu ngöôøi lao ñoäng, ñôn vò söû duïng lao ñoäng khoâng ñoùng BHXH thì cô quan
BHXH coù quyeàn töø choái giaûi quyeát cheá ñoä, chính saùch BHXH cho ngöôøi lao
ñoäng.
61
Hieän nay, treân ñòa baøn quaän ñang coù tình traïng caùc doanh nghieäp khoâng
chòu ñoùng BHXH vaø khoâng ñoùng keùo daøi nhieàu naêm, vieäc gaây nôï ñoïng BHXH laø
do nhieàu nguyeân nhaân, cuï theå nhö sau:
- Caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh saûn xuaát caàm chöøng, khoâng coù
ñôn ñaët haøng, khoâng tieâu thuï ñöôïc saûn phaåm ... neân nôï tieàn BHXH, maët khaùc
cuõng coù nhieàu doanh nghieäp coá tình neù traùnh ñeå taêng lôïi nhuaän.
- Quy ñònh cuûa phaùp luaät trong vieäc xöû lyù caùc vi phaïm chính saùch BHXH
coøn quaù nheï so vôùi soá tieàn chaäm noäp hoaëc bò chieám duïng haøng tyû ñoàng cuûa
khoâng ít caùc doanh nghieäp, daãn ñeán tình traïng nhieàu doanh nghieäp saün saøng noäp
tieàn phaït ñeán laàn thöù hai, thöù ba hoaëc hôn nöõa thay cho vieäc ñoùng BHXH. Nghò
ñònh soá 113/2004/NÑ-CP ngaøy 16/4/2004 cuûa Chính phuû xöû phaït haønh chính veà
haønh vi vi phaïm phaùp luaät lao ñoäng, quy ñònh möùc phaït veà khoâng trích noäp hoaëc
trích noäp khoâng ñaày ñuû BHXH cho ngöôøi lao ñoäng, möùc phaït leân tôùi 15-20 trieäu
ñoàng vaãn coøn quaù nheï ñoái vôùi caùc doanh nghieäp coá tình neù traùnh. Maët khaùc cô
cheá xöû lyù chöa roõ raøng, cô quan BHXH tröïc tieáp vaø thöôøng xuyeân phaùt hieän ra
caùc vi phaïm chính saùch BHXH nhöng laïi khoâng ñöôïc quyeàn xöû phaït, maø do caùc
cô quan chöùc naêng khaùc xöû lyù neân vieäc xöû lyù haønh vi vi phaïm cheá ñoä thu khoâng
ñöôïc thöïc thi, gaây thieät haïi cho quyõ BHXH.
-Vieäc noäp phaït BHXH vaãn chöa ñöôïc höôùng daãn neân gaëp khoù khaên
trong coâng taùc thöïc hieän, nhaát laø ñoái vôùi caùc ñôn vò coøn chaäm noäp BHXH töø 30
ngaøy trôû leân so vôùi quy ñònh. Do ñoù vieäc toå chöùc thöïc hieän cuûa cô quan BHXH
trong vieäc giaûi quyeát nhöõng vi phaïm veà BHXH cuûa ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø
ngöôøi lao ñoäng khoâng thöïc hieän ñöôïc.
- Heä thoáng thoâng tin giöõa caùc boä phaän trong cô quan BHXH, giöõa cô
quan BHXH vaø caùc cô quan Nhaø nöôùc khaùc yeáu keùm khoâng cung caáp kòp thôøi,
62
caäp nhaät thoâng tin chính xaùc daãn ñeán tình traïng coù nhieàu ñôn vò môùi phaùt sinh,
giaûi theå, chuyeån ñi, chaäm noäp, khoâng noäp BHXH nhöng khoâng bò phaùt hieän.
- Cô quan BHXH thieáu hoaëc chöa ban haønh kòp caùc nguyeân taéc rieâng, cô
sôû luaät phaùp thaät nghieâm khaéc ñeå xöû lyù vieäc coá tình noäp khoâng ñuùng thôøi haïn
quy ñònh, laøm aûnh höôûng ñeán lôïi ích cuûa ngöôøi lao ñoäng.
2.6 Ñaùnh giaù thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù thu Baûo hieåm xaõ hoäi giai ñoaïn vöøa
qua
2.6.1 Nhöõng maët ñaõ ñaït ñöôïc
- Thöïc hieän chính saùch BHXH theo cô cheá môùi döïa treân nguyeân taéc
ñoùng - höôûng, coäng ñoàng chia seû ruûi ro ñaõ laøm thay ñoåi nhaän thöùc cuûa haøng trieäu
ngöôøi lao ñoäng vaø chuû söû duïng lao ñoäng trong vieäc thöïc hieän nghóa vuï ñoùng
BHXH, ñoàng thôøi goùp phaàn xoùa ñi ranh giôùi giöõa nhöõng ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc
trong khu vöïc nhaø nöôùc vôùi nhöõng ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc trong caùc thaønh phaàn
kinh teá khaùc. Nhaän thöùc naøy taïo ra moâi tröôøng thuaän lôïi, laønh maïnh ñeå chuû
tröông, chính saùch BHXH ñi vaøo cuoäc soáng; ñoàng thôøi ñaûm baûo söï coâng baèng veà
quyeàn vaø nghóa vuï BHXH giöõa nhöõng ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc trong caùc thaønh
phaàn kinh teá khaùc nhau, thuùc ñaåy ngöôøi lao ñoäng tìm kieám vieäc laøm trong khu
vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh, giaûm gaùnh naëng cho ngaân saùch nhaø nöôùc.
- Ngaønh BHXH ñaõ xaây döïng vaø hoaøn chænh ñöôïc heä thoáng baùo bieåu,
thoáng keâ soá lieäu, tình hình quaûn lyù thu BHXH aùp duïng trong toaøn quoác. Heä
thoáng tieâu thöùc quaûn lyù thu ñaõ ñöôïc xaây döïng phuø hôïp vôùi yeâu caàu quaûn lyù
thöïc teá. Caùc böôùc trieån khai trong quy trình thu BHXH ñaõ ñöôïc chuyeân moân
hoaù, giaûm bôùt nhöõng thuû tuïc röôøm raø, ñaûm baûo vieäc chuyeån tieàn thu moät caùch
nhanh choùng vaø coù hieäu quaû. Caùc böôùc ñaët ra trong quy trình thu BHXH cuõng
töông ñoái toaøn dieän, ñaûm baûo vieäc thöïc hieän thu BHXH vaø ñoái chieáu soá thu
BHXH cho ngöôøi lao ñoäng, ñaõ ñöa chöông trình öùng duïng coâng ngheä thoâng tin
63
vaøo quaûn lyù ñoái töôïng, ñoái chieáu vaø xaùc nhaän quaù trình cho ngöôøi lao ñoäng
ñaûm baûo chính xaùc vaø ruùt ngaén thôøi gian, giaûm taûi coâng vieäc.
- Ñoäi nguõ caùn boä BHXH noùi chung vaø boä phaän caùn boä laøm coâng taùc thu
BHXH noùi rieâng ñaõ töøng böôùc ñöôïc reøn luyeän vaø tröôûng thaønh hôn veà phaåm chaát
chính trò, am hieåu chính saùch lieân quan ñeán cheá ñoä BHXH, trình ñoä chuyeân moân,
nghieäp vuï ñöôïc naâng cao vaø tích luyõ ñöôïc nhöõng kinh nghieäm quaûn lyù nhaát ñònh.
2.6.2 Nhöõng maët coøn haïn cheá
- Soá ngöôøi tham gia BHXH vaãn coøn haïn cheá, ñoái töôïng tham gia BHXH
maëc duø ñaõ ñöôïc môû raát roäng nhöng do cô cheá thöïc hieän coøn nhieàu ñieåm chöa roõ, neân
vieäc trieån khai cuï theå cuûa cô quan BHXH vaø caùc ñôn vò söû duïng lao ñoäng gaëp nhieàu
khoù khaên. Qua keát quaû kieåm tra caùc doanh nghieäp töø naêm 2005 ñeán thaùng 6/2006,
Hieän nay, BHXH chæ quaûn lyù thu 56,8% soá lao ñoäng hieän ñang laøm vieäc taïi caùc coâng
ty ñöôïc kieåm tra, ñieàu naøy cho thaáy chính saùch veà BHXH vaø coâng taùc quaûn lyù thu
BHXH Quaän phaûi coù nhöõng thay ñoåi nhanh choùng hôn nhaèm taïo cô hoäi cho NLÑ
coù theå tham gia BHXH khi neàn kinh teá ngaøy caøng phaùt trieån.
Moät ñieàu nghòch lyù laø coù moät soá lao ñoäng thuoäc dieän baét buoäc tham gia
BHXH laïi khoâng muoán tham gia, moät soá ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc töï do muoán
tham gia nhöng laïi khoâng ñöôïc, hình thöùc töï nguyeän phaûi chôø ñeán naêm 2008, do
ñoù, laøm thieät thoøi cho soá lao ñoäng naøy trong vieäc thuï höôûng cheá ñoä sau naøy.
- Chöa khuyeán khích ngöôøi lao ñoäng ñoùng BHXH cao höôûng cao, ñoùng
BHXH theo thu nhaäp thöïc teá, hieän nay khoáng cheá möùc löông traàn ñoùng BHXH
khoâng quaù 20 laàn löông toái thieåu vaø coù söï cheânh leäch lôùn giöõa tieàn löông, thu
nhaäp thöïc teá vôùi möùc löông ñoùng BHXH. Möùc höôûng cuûa ngöôøi lao ñoäng chöa
töông öùng vôùi möùc ñoùng, quy ñònh möùc höôûng hieän nay tuy cao, nhöõng ngöôøi veà
höu ñôøi soáng vaãn khoù khaên, do giaù trò thöïc teá cuûa tieàn löông nöôùc ta coøn thaáp. Ñoù
laø nhöõng haïn cheá laøm giaûm tính coäng ñoàng, chia seû ruûi ro vaø coâng baèng xaõ hoäi
64
trong vieäc thöïc thi chính saùch BHXH noùi chung vaø coâng taùc quaûn lyù thu BHXH
noùi rieâng.
- Chöa coù bieän phaùp höõu hieäu ñeå ngaên ngöøa ruûi ro, maát caân ñoái thu, chi
quyõ BHXH cuõng nhö coâng taùc ñaàu tö taêng tröôûng quyõ; chöa phaân tích, ñaùnh giaù
tình hình ñeå kòp thôøi ñöa ra caùc bieän phaùp höõu hieäu ngaên ngöøa ruûi ro, ñoàng thôøi
laøm cho coâng taùc kieåm tra, giaùm saùt, haïch toaùn thu, chi quyõ gaëp khoâng ít khoù
khaên. Chính vì vaäy qua hôn 10 naêm thöïc hieän chính saùch BHXH theo cô cheá
môùi, nhöng ñeán nay BHXH Vieät Nam vaø caùc Boä chöùc naêng chöa phaân tích, chæ ra
ñöôïc möùc ñoùng, möùc höôûng cuûa töøng cheá ñoä laø bao nhieâu cho phuø hôïp ñeå coù
nhöõng ñieàu chænh caàn thieát. Vieäc quy ñònh tyû leä höôûng löông höu vaø trôï caáp
BHXH cao laøm cho quyõ BHXH khoù coù theå caân baèng thu - chi BHXH vaø veà laâu
daøi seõ bò thieáu huït
- Vieäc thöïc hieän caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät veà xöû lyù caùc vi phaïm chính
saùch BHXH noùi chung vaø quy ñònh veà nghóa vuï ñoùng BHXH noùi rieâng coøn raát
haïn cheá, keùm hieäu quaû. Quy ñònh cuûa phaùp luaät trong vieäc xöû lyù caùc vi phaïm
chính saùch BHXH coøn quaù nheï so vôùi soá tieàn chaäm noäp hoaëc khoâng noäp.
- Trong quy trình quaûn lyù thu BHXH hieän nay coøn nhieàu ñieåm caàn phaûi
hoaøn thieän, phaûi ñöôïc cuï theå hoaù vôùi töøng khoái loaïi hình quaûn lyù. Hieän nay tuy
vieäc thöïc hieän thu BHXH ñaõ ñöôïc thöïc hieän theo khoái loaïi hình quaûn lyù, song
moãi khoái loaïi hình laïi coù ñaëc thuø rieâng, neân nhöõng quy ñònh chung chöa theå ñaùp
öùng ñöôïc cuï theå cho töøng loaïi hình. Nhö vaäy, vaán ñeà ñaët ra laø chuùng ta phaûi hoaøn
thieän quy trình thu ñoái vôùi töøng khoái loaïi hình. Coâng taùc baùo caùo thoáng keâ coøn
yeáu, chöa phaân loaïi ñöôïc töøng loaïi ngaønh ngheà theo töøng loaïi hình quaûn lyù, chöa
döï baùo vaø ñònh höôùng ñöôïc khaû naêng bieán ñoäng ñoái töôïng theo töøng loaïi hình ñeå
ñònh höôùng phaùt trieån thu BHXH treân ñòa baøn quaûn lyù.
65
- Caùn boä laøm coâng taùc quaûn lyù ngaønh BHXH coøn nhieàu baát caäp, yeáu veà
kinh nghieäm quaûn lyù, chöa baùm saùt cô sôû, baùm saùt ngöôøi lao ñoäng, vieäc giaûi thích
tuyeân truyeàn vaän ñoäng coøn chung chung, hieäu quaû thaáp. Taùc phong laøm vieäc coøn
naëng thoùi quen haønh chính bao caáp, thieáu bieän phaùp vaø phöông thöùc toå chöùc thöïc
hieän nhieàu khi chæ thöïc hieän theo meänh leänh haønh chính, xöû lyù söï vuï, chöa quen
vôùi taùc phong phuïc vuï. Maët khaùc, so vôùi caùc ngaønh khaùc thì thu nhaäp cuûa nhaân
vieân ngaønh BHXH chöa cao, chöa kích thích ñöôïc lao ñoäng gioûi gia nhaäp ngaønh,
nhieàu ngöôøi coù ñöôïc moâi tröôøng khaùc toát hôn hay möùc löông cao hôn laø saún saøng
töø boû ngaønh BHXH, neân nhaân söï cuûa ngaønh cuõng thöôøng xuyeân thay ñoåi, khoâng
coù ñöôïc khoùa huaán luyeän naøo cho ngöôøi môùi veà nghieäp vuï.
2.7 Keát quaû nghieân cöùu töø kieåm tra vaø khaûo saùt caùc doanh nghieäp
2.7.1 Keát quaû töø vieäc kieåm tra caùc doanh nghieäp:
BHXH laø moät thaønh vieân cuûa ñoaøn kieåm tra lieân ngaønh cuûa quaän, keát
hôïp cuøng vôùi Phoøng Lao ñoäng quaän vaø caùc ngaønh lieân quan nhö Phoøng Kinh teá,
Phoøng taøi nguyeân moâi tröôøng, Coâng An Quaän, Trung taâm y teá döï phoøng, Lieân
ñoaøn lao ñoäng quaän ñeå kieåm tra vieäc chaáp haønh Luaät Lao ñoäng, Luaät BHXH, vaø
nhöõng quy ñònh khaùc veà lao ñoäng treân ñòa baøn quaän. Keát quaû kieåm tra 131 doanh
nghieäp treân ñòa baøn quaän töø naêm 2005 ñeán thaùng 6/2007, trong soá 29.971 lao
ñoäng ñang laøm vieäc trong caùc doanh nghieäp ñöôïc kieåm tra, chæ coù 17.013 lao
ñoäng ñöôïc doanh nghieäp ñaêng kyù tham gia BHXH, chieám 56,8% toång soá lao
ñoäng ñang laøm vieäc trong caùc doanh nghieäp ñöôïc kieåm tra (Phuï luïc 9). Trong ñoù
coù moät soá doanh nghieäp taùi kieåm tra, vieäc tham gia BHXH cho ngöôøi lao ñoäng
cuõng khoâng taêng theâm bao nhieâu. Tuy nhieân, qua thöïc teá kieåm tra, moät soá doanh
nghieäp neáu kyù keát ñöôïc hôïp ñoàng xuaát khaåu saûn phaåm vaøo nhöõng nöôùc coù quy
ñònh khaéc khe nhö Myõ, Taây Aâu, … thì tham gia BHXH cho ngöôøi lao ñoäng laø
100%. Ví duï nhö Coâng Ty TNHH Taân Phuù Cöôøng ôû Taân Thôùi Nhaát, Coâng ty
66
TNHH giaøy da Thieân Loäc ôû Hieäp Thaønh, Coâng ty TNHH may Vieät Vöông ôû An
Phuù Ñoâng (phụ lục số 9 - danh sách các doanh nghiệp kiểm tra)
Qua keát quaû kieåm tra cuûa ñoaøn kieåm tra lieân ngaønh cho thaáy raèng, neáu
chuû doanh nghieäp quan taâm ñeán ngöôøi lao ñoäng, doanh nghieäp boä phaän nhaân söï
vöõng vaø hieåu bieát veà phaùp luaät lao ñoäng, BHXH thì doanh nghieäp ñoù thöïc hieän
raát toát caùc cheá ñoä BHXH. Thoâng thöôøng taïi caùc doanh nghieäp, coâng taùc nhaân söï
raát naëng neà, thoâng thöôøng ôû caùc doanh nghieäp nhoû, nhaân vieân keá toaùn kieâm caû
coâng taùc nhaân söï. Ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp kinh doanh ngaønh ngheà saûn xuaát
nhö : may, deät, cô khí, … söû duïng nhieàu lao ñoäng, nhöng lao ñoäng phoå thoâng hieän
nay treân ñòa baøn thieáu traàm troïng, lao ñoäng di chuyeån thöôøng xuyeân töø doanh
nghieäp naøy qua doanh nghieäp khaùc, vôùi möùc thu nhaäp thaáp neân lao ñoäng khoâng
coá gaéng trong coâng vieäc, maët khaùc, doanh nghieäp khoâng thaáy ngöôøi lao ñoäng laøm
vieäc oån ñònh neân cuõng khoâng tham gia BHXH, maát quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao
ñoäng. Ñaây chính laø ñieàu nghòch lyù. Doanh nghieäp khoâng ñaûm baûo quyeàn lôïi
ngöôøi lao ñoäng khoâng chòu laøm vieäc oån ñònh, ngöôøi lao ñoäng khoâng laøm oån ñònh
taïi doanh nghieäp thì chuû doanh nghieäp khoâng daùm tham gia BHXH vì sôï khi thöïc
hieän xong hoaëc chöa xong kòp caùc thuû tuïc thì ngöôøi lao ñoäng ñaõ nghæ vieäc roài.
Cuõng qua keát quaû kieåm tra caùc doanh nghieäp, nhieàu doanh nghieäp khoâng
tham gia hoaëc tham gia khoâng ñaày ñuû laø do coá tình neù traùnh, taêng lôïi nhuaän ñeå
giaûm quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng. Khi ngöôøi lao ñoäng coù tai naïn oám ñau, .. thì
giaûi quyeát baèng caùc chi moät khoaûn tieàn, vaø khi nghæ vieäc, ngöôøi lao ñoäng cuõng
chæ coù moät khoaûng trôï caáp, khoâng ñöôïc tính quaù trình ñeå ñöôïc höôûng caùc cheá ñoä
sau naøy nhö höu trí, baûo hieåm y teá .
2.7.2 Keát quaû khaûo saùt tình hình tham gia BHXH:
Qua soá lieäu cuûa Phoøng Kinh teá, Nhaän thaáy trong 11 phöôøng thuoäc Quaän
12, soá doanh nghieäp ñaêng kyù kinh doanh taïi Phöôøng Taân Thôùi Nhaát chieám 35%
67
treân toång soá doanh nghieäp treân ñòa baøn Quaän 12, (Baûng 2.5) : vì vaäy, chuùng toâi
ñaõ choïn Phöôøng Taân Thôùi Nhaát laøm phöôøng troïng ñieåm, tieán haønh khaûo saùt caùc
doanh nghieäp taïi Phöôøng naøy. Muïc ñích nhaèm thoáng keâ soá doanh nghieäp, soá lao
ñoäng treân ñòa baøn tham gia trích noäp BHXH, töø ñoù ñöa ra nhöõng bieän phaùp nhaèm
taêng soá doanh nghieäp tham gia BHXH, nhaèm nhaän ñònh phaân tích nhöõng nguyeân
nhaân laøm cho doanh nghieäp khoâng tham gia BHXH, doanh nghieäp khoâng tham
gia laø do luaät phaùp quy ñònh khoâng chaët ñeå doanh nghieäp neù traùnh, hay do cô
quan BHXH khoâng thöïc thi ñuùng quy ñònh, khe hôû naøo cuûa heä thoáng phaùp luaät
giuùp doanh nghieäp coá tình khoâng tham gia, taïi sao ngöôøi lao ñoäng khoâng muoán
tham gia BHXH. Töø ñoù ñöa ra caùc bieän phaùp quaûn lyù, xöû lyù tình traïng neù traùnh,
taêng soá lao ñoäng cuõng nhö möùc löông laøm caên cöù trích noäp BHXH.
Baûng 2.5 SO SAÙNH DOANH NGHIEÄP PHÖÔØNG TAÂN THÔÙI NHAÁT
VÔÙI DOANH NGHIEÄP TREÂN TOAØN ÑÒA BAØN QUAÄN
Loaïi hình Toaøn Quaän P Taân thôùi nhaát Tyû troïng STT (1) (2) (3) (3)/(2)
1 Cty Coå phaàn 76 12 0.16 2 CTY TNHH 548 350 0.64 3 DNTN 129 71 0.55 4 Hoä caù theå 1,944 520 0.27 TOÅNG COÄNG 2,697 953 0.35
Nguoàn: Phoøng kinh teá Quaän 12.
* Veà doanh nghieäp:
Keát quaû khaûo saùt nhö sau: (Phuï luïc 7- Toång hôïp keát quaû khaûo saùt caùc
ñôn vò treân ñòa baøn phöôøng Taân Thôùi Nhaát)
68
Qua khaûo saùt cho thaáy, trong toång soá 953 ñôn vò saûn xuaát kinh doanh
treân ñòa baøn phöôøng cho thaáy coù 877 ñôn vò ñang hoaït ñoäng, chieám tyû leä 92%
toång soá doanh nghieäp trong phöôøng, coù 76 ñôn vò ngöng hoaït ñoäng chieám tyû leä
8%. Trong soá caùc ñôn vò ngoaøi quoác doanh ñang hoaït ñoäng coù 163 ñôn vò coù kyù
keát hôïp ñoàng, nhöng chæ coù 76 ñôn vò coù ñaêng kyù keâ khai, trích noäp BHXH cho
ngöôøi lao ñoäng, chæ chieám 8,7% so vôùi soá doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng. Trong
toång soá ñôn vò treân coù 520 hoä kinh doanh caù theå thì toaøn boä khoâng tham gia
BHXH. Trong ñoù coù raát nhieàu cô sôû saûn xuaát kinh doanh vôùi quy moâ khaù lôùn, soá
lao ñoäng töông ñoái nhieàu nhöng vaãn coá tình nuùp döôùi hình thöùc hoä kinh doanh caù
theå ñeå traùnh söï kieåm tra cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc.
* Veà lao ñoäng: (Phuï luïc 8: Keát quaû toång hôïp phaân tích lao ñoäng qua khaûo saùt
phöôøng Taân Thôùi Nhaát)
Cuõng qua keát quaû khaûo saùt caùc ñôn vò saûn xuaát kinh doanh ngoaøi quoác
doanh treân ñòa baøn Phöôøng Taân Thôùi Nhaát, coù 17.541 lao ñoäng, trong ñoù coù
6.416 lao ñoäng ñaõ ñöôïc kyù keát hôïp ñoàng lao ñoäng, chieám tyû leä 36,77%; loaïi hôïp
ñoàng lao ñoäng kyù treân 3 thaùng laø 5.276 ngöôøi, chieám 30.23% treân toång soá ngöôøi
tham gia lao ñoäng treân ñòa baøn Phöôøng. Soá lao ñoäng coù tham gia BHXH laø 4.722
ngöôøi, chieám tyû leä 27,06% toång lao ñoäng.
Trong soá 17.451 lao ñoäng chæ coù 1.467 lao ñoäng thuoäc hình thöùc hoä kinh
doanh caù theå nhö ñaõ noùi ôû phaàn treân, coøn laïi caùc hình thöùc nhö Coâng ty TNHH,
Cty Coå phaàn hay doanh nghieäp tö nhaân ñeàu coù soá lao ñoäng thöïc teá khaù cao nhöng
kyù keát hôïp ñoàng lao ñoäng vaø tham gia BHXH ôû möùc raát thaáp. Ñoái vôùi Cty
TNHH, toång soá lao ñoäng 14.973 ngöôøi, nhöng kyù keát hôïp ñoàng lao ñoäng 5.863
ngöôøi, trong ñoù hôïp ñoàng treân 3 thaùng laø 4.773 ngöôøi, vaø chæ tham gia BHXH
4.243 ngöôøi, soá lao ñoäng tham gia BHXH chæ coù 28,34%, chöa baèng 1/3 soá lao
ñoäng ñang laøm vieäc treân ñòa baøn Phöôøng.
69
Nhaän ñònh töø khaûo saùt:
- Qua soá lieäu khaûo saùt ñöôïc töø 877 ñôn vò hieän vaãn ñang saûn xuaát kinh
doanh treân ñòa baøn Phöôøng Taân Thôùi Nhaát, goàm coù 289 Cty TNHH, 12 coâng ty
coå phaàn, vaø 520 hoä kinh doanh caù theå, chuùng toâi maïnh daïng duøng nhöõng döõ lieäu
khaûo saùt ñöôïc töø 289 Cty TNHH ñang coøn hoïat ñoäng ñeå ñöa ra nhöõng nhaän ñònh
chung veà nhöõng chæ tieâu ñeà taøi nghieân cöùu. (do soá löôïng coâng ty coå phaàn ít chæ
coù 12 ñôn vò, hoä kinh doanh caù theå ña soá laø kinh doanh ngaønh thöông maïi dòch
vuï, chuû ñôn vò töï saûn xuaát kinh doanh, khoâng thueâ möôùn hoaëc thueâ möôùn raát ít
lao ñoäng. Lao ñoäng cuûa doanh nghieäp tö nhaân chæ chieám tyû leä 4% (281/6416 lao
ñoäng) so vôùi toång doanh nghieäp. Töø ñoù, chuùng toâi thu ñöôïc keát quaû ñònh sau:
(1) Coù 248 phieáu cho raèng thuû tuïc tham gia BHXH quaù khoù khaên, röôøm ra,
khoâng tham gia BHXH cuõng khoâng aûnh höôûng gì ñeán doanh nghieäp, chieám tyû leä
85,8%.
(2) Coù 168 phieáu cho raèng cheá ñoä chính saùch cuûa BHXH coøn nhieàu baát hôïp lyù,
chieám tyû leä 58,1%.
(3) 185 phieáu khaûo saùt thu ñöôïc cho raèng cheá taøi phaït veà BHXH hieän nay chöa
ñuû maïnh, möùc phaït thaáp, chöa phaït do noäp chaäm, chieám tyû leä 64%.
(4) 228 phieáu cho raèng tham gia BHXH seõ laøm giaûm ñi lôïi nhuaän cuûa doanh
nghieäp.
(5) 154 phieáu coâng nhaän raèng thaùi ñoä phuïc vuï cuûa nhaân vieân ngaønh BHXH taùc
ñoäng ñeán vieäc coâng ty coù tham gia BHXH hay khoâng, chieám tyû leä 53,8%.
(6) 217 phieáu cho raèng tyû leä ñoùng BHXH cuûa chuû doanh nghieäp quaù cao, neân coù
chia seõ möùc ñoùng BHXH naøy vôùi ngöôøi lao ñoäng, chuû doanh nghieäp seõ tích cöïc
tham gia BHXH hôn nöõa, tyû leä cuûa quan ñieåm naøy chieám 75%.
(7) 167 phieáu löïa choïn vieäc khoâng tham gia trích noäp BHXH laø do chöa ñöôïc
tuyeân truyeàn veà BHXH, chieám tyû leä 57,8%.
70
(8) 243 phieáu coâng nhaän coù hieåu bieát veà cheá ñoä, chính saùch BHXH, chieám tyû leä
80%.
(9) 192 phieáu tin töôûng raèng cheá ñoä chính saùch BHXH seõ hoã trôï ñöôïc ngöôøi lao
ñoäng khi gaëp khoù khaên, chieám tyû leä 66,43%.
(10) 161 phieáu nhaän ñònh thôøi gian giaûi quyeát caùc cheá ñoä laø bình thöôøng, chieám
tyû leä 55,7%, 128 phieáu cho raèng thôøi gian giaûi quyeát caùc cheá ñoä laø chaäm, chieám
tyû leä 44,3%.
(11) 157 phieáu cho raèng neáu caùc doanh nghieäp ñeàu tham gia BHXH ñaày ñuû seõ
taïo ñöôïc moâi tröôøng caïnh tranh laønh maïnh vôùi caùc doanh nghieäp kinh doanh
cuøng ngaønh ngheà. (chi phí nhö nhau), giaù caùc saûn phaåm caïnh tranh nhö nhau,
chieám tyû leä 50,8%.
(12) 171 phieáu cho raèng neân ñoùng BHXH theo toång thu nhaäp, chieám tyû leä 59,1%.
(13) 277 phieáu ñeà nghò cô quan BHXH neân giaûi quyeát ngay caùc loaïi cheá ñoä khi
coù phaùt sinh, chieám tyû leä 95,8%.
(14) 268 phieáu ñeà nghò neân hoã trôï doanh nghieäp laäp caùc baùo caùo, thieát laäp boä
phaän rieâng chuyeân traùch vieäc hoã trôï caùc doanh nghieäp môùi tham gia, chieám tyû leä
92,7%.
(15) 249 phieáu ñeà nghò neân coù nhöõng quy ñònh veà BHXH, Luaät vaø caùc vaên baûn
döôùi Luaät quy ñònh moät caùc hôïp lyù vaø laâu daøi, xaây döïng quy cheá laøm vieäc oån
ñònh, möùc thuï höôûng caùc cheá ñoä vaø ñieàu kieän ñöôïc höôûng caùc cheá ñoä oån ñònh ñeå
ngöôøi lao ñoäng an taâm, chieám tyû leä 86,2%.
Töø nhöõng keát quaû khaûo saùt treân, chuùng toâi ruùt ra ñöôïc nhöõng nhaän ñònh
sau:
+ Thöù nhaát, caùc ñôn vò treân ñòa baøn quaän khoâng töï giaùc tham gia BHXH,
chæ tham gia khi kieåm tra hay khi coù thoâng baùo cuûa cô quan BHXH, ñaëc bieät, ñoái
vôùi caùc ñôn vò môùi, döïa vaøo lyù do chöa oån ñònh trong saûn xuaát kinh doanh vaø
71
nhaân söï neân coá tình neù traùnh, vieäc xöû lyù caùc doanh nghieäp naøy chöa nghieâm, caùc
doanh nghieäp cuõng chöa tích cöïc khaéc phuïc tình traïng naøy. Haàu heát doanh
nghieäp tö nhaân vaø hoä kinh doanh caù theå khoâng tham gia BHXH.
+ Thöù hai, moät soá quy ñònh cuûa Luaät phaùp cuõng sô hôõ giuùp doanh nghieäp
neù traùnh, ví duï nhö trong Nghò Ñònh 01/2003/NÑ-CP coù quy ñònh, hôïp ñoàng lao
ñoäng töø 3 thaùng trôû leân phaûi tham gia BHXH, thì caùc doanh nghieäp coá tình kyù
hôïp ñoàng töø döôùi hai thaùng ñeå khoâng phaûi tham gia.
+ Thöù ba, möùc löông khi xaây döïng heä thoáng thang baûng löông, kyù keát
hôïp ñoàng vôùi ngöôøi lao ñoäng chæ caên cöù vaøo löông toái thieåu qua töøng thôøi kyø do
nhaø nöôùc quy ñònh, raát thaáp vaøo khoâng ñuùng vôùi möùc thöïc teá traû cho ngöôøi lao
ñoäng. Do ñoù, aûnh höôûng ñeán möùc löông cuûa ngöôøi lao ñoäng khi höôûng löông höu
vaø caùc cheá ñoä khaùc.
+ Thöù tö, ñeå neù traùnh trích noäp BHXH, chuû doanh nghieäp thöôøng cho
ngöôøi lao ñoäng giaùn ñoaïn 1 thaùng ñeå khoâng ñuû 3 thaùng, khoâng phaûi tham gia
theo quy ñònh cuûa Chính Phuû. Khoâng kyù keát hôïp ñoàng lao ñoäng ñeå khoâng tham
gia BHXH. Qua keát quaû khaûo saùt, ñoái töôïng naøy raát nhieàu. Ñieàu naøy seõ aûnh
höôûng ñeán taâm lyù ngöôøi lao ñoäng khoâng an taâm coâng vieäc, hay di chuyeån ñeå tìm
möùc löông cao hôn, khoâng oån ñònh lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp.
+ Toùm laïi, keát quaû khaûo saùt cho raèng thuû tuïc tham gia BHXH coøn röôøm
raø, cheá taøi phaït chöa ñuû maïnh ñeå doanh nghieäp coù tin thaàn töï giaùc tham gia
BHXH, thaùi ñoä phuïc vuï cuûa nhaân vieân ngaønh BHXH laø moät yeáu toá caàn phaûi thay
ñoåi, ñeå phuïc vuï ngaønh toát hôn. Beân caïnh ñoù, quan ñieåm cuûa nhieàu doanh nghieäp
cuõng cho raèng tyû leä trích noäp 15% cuûa chuû doanh nghieäp laø nhö hieän nay laø quaù
cao, khoâng coù söï caân ñoái giöõ chuû doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng, maët khaùc,
moät soá ñôn vò coøn chöa töøng ñöôïc cô quan nhaø nöôùc naøo tuyeân truyeàn veà cheá ñoä,
chính saùch BHXH. Ngoaøi ra, neáu nhö coù nhöõng thay ñoåi veà maët phaùp luaät nhö
72
quy ñònh thôøi gian giaûi quyeát caùc loaïi cheá ñoä nhanh choùng hôn, giaûi quyeát ngay
khi coù phaùt sinh söï vieäc ñuû ñieàu kieän ñeå ngöôøi lao ñoäng höôûng caùc cheá ñoä, hoã trôï
doanh nghieäp khi tham gia BHXH veà moïi maët. Ñaëc bieät, caàn phaûi xaây döïng quy
cheá laøm vieäc, xaây döïng heä thoáng phaùp luaät coù lieân quan oån ñònh vaø coù hieäu löïc
laâu daøi cuõng taùc ñoäng ñeán vieäc doanh nghieäp tham gia BHXH cho ngöôøi lao
ñoäng taïi doanh nghieäp.
73
CHÖÔNG 3: NHÖÕNG BIEÄN PHAÙP CHOÁNG THAÁT THU BHXH.
3.1 Muïc tieâu:
Muïc tieâu cuûa ñeà taøi laø ñöa ra nhöõng bieän phaùp choáng thaát thu coù yù nghóa
thöïc tieãn nhaèm muïc ñích taêng ñöôïc tyû leä doanh nghieäp tham gia BHXH, taêng
ñöôïc soá lao ñoäng vaø möùc löông trích noäp BHXH, töø ñoù coù ñöôïc nhieàu ngöôøi
höôûng cheá ñoä cuûa baûo hieåm xaõ hoäi hôn, soá tieàn maø hoï chia seõ vôùi coäng ñoàng
cuõng nhö hoï ñöôïc höôûng cao hôn, khi ngöôøi lao ñoäng ñeán tuoåi höu, cuõng khoâng
taïo neân gaùnh naëng cho xaõ hoäi. Choáng thaát thu BHXH nhaèm muïc ñích ñeà ra caùc
bieän phaùp ñeå doanh nghieäp khoâng neù traùnh trích noäp BHXH cho ngöôøi lao ñoäng,
vì muïc tieâu lôïi nhuaän maø doanh nghieäp khoâng quan taâm ñeán con ngöôøi, hay
ngöôøi lao ñoäng chæ vì baûn thaân maø khoâng chia seõ vôùi coäng ñoàng, vôùi xaõ hoäi.
3.2 Quan ñieåm:
Döïa treân nhöõng thöïc traïng cuûa BHXH Quaän 12, nhöõng maët ñaõ ñaït ñöôïc
vaø nhöõng maët toàn taïi, chuùng toâi seõ ñöa ra nhöõng nhoùm giaûi phaùp nhaèm choáng
thaát thu BHXH treân ñòa baøn Quaän 12, töø ñoù coù theå nhaân roäng ra ñòa baøn nhöõng
quaän khaùc trong thaønh phoá, caùc tænh khaùc treân caû nöôùc. Nhöõng nhoùm bieän phaùp
naøy döïa treân moät soá quan ñieåm chuû ñaïo sau:
- Con ngöôøi laø yeáu toá cô baûn cho söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Con
ngöôøi vöøa laø ñoäng löïc, vöøa laø muïc tieâu cuûa söï phaùt trieån, do ñoù, ñeå con ngöôøi an
taâm trong vieäc phaùt huy noäi löïc cuûa baûn thaân, phaùt trieån töï do, toaøn dieän caû veà
theå chaát laãn trí tueä, toaøn taâm toaøn löïc laøm vieäc coáng hieán cho gia ñình vaø cho xaõ
hoäi, khoâng phaûi lo laéng cho gia ñình hay ngöôøi thaân cuûa mình luùc hoaïn naïn,
khoâng phaûi lo laéng khi giaø yeáu, thì con ngöôøi ñoù phaûi coù ñöôïc söï chia seõ nhöõng
ruûi ro töø coäng ñoàng vaø ñoùng goùp phaàn cuûa mình vaøo coäng ñoàng ñoù.
- Maëc duø chia seõ, nhöng vaãn treân nguyeân taéc ngöôøi naøo ñoùng goùp nhieàu
thì höôûng nhieàu, goùp ít höôûng ít, khoâng goùp thì khoâng ñöôïc höôûng. Tuy nhieân,
74
phaûi xaùc ñònh möùc traàn vaø möùc saøn ñeå coù theå ñaûm baûo ñöôïc ñaày ñuû nhöõng nhu
caàu thieát yeáu cuûa ngöôøi lao ñoäng khi phaùt sinh nhöõng tình huoáng khoù khaên, vaø
khoâng quaù nhieàu laøm phaân bieät giai caáp.
- Caùc caù nhaân vaø phaùp nhaân treân laõnh thoå VN ñeàu phaûi tuaân thuû phaùp
luaät cuûa VN. Do ñoù, phaûi coù nhöõng giaûi phaùp thieát thöïc, cuï theå vaø chaët cheõ,
nhöõng quy ñònh veà maët cheá taøi raên ñe nghieâm khaéc nhöõng ñoái töôïng khoâng chòu
chaáp haønh nhöõng quy ñònh cuûa Phaùp luaät, caàn thieát phaûi coù bieän phaùp thaät maïnh
ñeå laøm göông.
- Phaûi coi tham gia BHXH laø quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa ngöôøi lao ñoäng,
cuûa doanh nghieäp. Nhaø nöôùc phaûi ñeà ra nhöõng chuû tröông, chính saùch nhaèm ñaûm
baûo cao nhaát quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa caùc beân, ñoàng thôøi cuõng phaûi thöïc
hieän nghieâm khaéc vaø caàn thieát duøng nhöõng bieän phaùp cheá taøi thaät maïnh buoäc caùc
beân phaûi thöïc hieän nghóa vuï cuûa mình. Ñaûm baûo ñöôïc tính coâng baèng giöõa caùc
doanh nghieäp, traùnh tình traïng doanh nghieäp tham gia, doanh nghieäp khaùc laïi
khoâng tham gia, maát ñi tính caïnh tranh.
3.3 Kinh nghieäm veà quaûn lyù vaø choáng thaát thu BHXH cuûa moät soá nöôùc treân
Theá giôùi:
3.3.1 Hoaït ñoäng quaûn lyù thu BHXH ôû Lieân bang Myõ
Möùc ñoùng BHXH: Ñöôïc chia ngang baèng cho chuû söû duïng lao ñoäng vaø
ngöôøi lao ñoäng, moãi beân ñoùng 7,65% tieàn löông cuûa ngöôøi lao ñoäng (trong ñoù
ñoùng cho baûo hieåm y teá laø 1,45%). Khu vöïc noâng nghieäp vaø phi Chính phuû thì
ngöôøi lao ñoäng phaûi ñoùng 15,3% tieàn löông thaùng.
Khi ñoùng phí BHXH ngöôøi lao ñoäng ñöôïc caáp theû BHXH, hoï coù theå
ñöôïc nhaän toái ña 4 theû BHXH trong moät naêm. Khi thöïc hieän chi traû trôï caáp
cho ngöôøi lao ñoäng thì cô quan BHXH seõ thu laïi theû BHXH ñoù ñeå löu tröõ.
75
Soá tieàn thu BHXH ñöôïc daønh döôùi 1% cho chi phí quaûn lyù haønh chính,
70% chi cho trôï caáp höu trí, 19% chi trôï caáp y teá, 10% chi trôï caáp khuyeát taät vaø
thaân nhaân.
Ngoaøi hình thöùc BHXH baét buoäc, Lieân bang Myõ coøn thöïc hieän loaïi hình
BHXH töï nguyeän, quyõ höu trí cuûa ngaønh. Ngöôøi lao ñoäng coù theå tham gia vöøa
hình thöùc BHXH baét buoäc vöøa tham gia cheá ñoä BHXH töï nguyeän. Hieän nay coù
khoaûng hôn nöûa löïc löôïng lao ñoäng nöôùc Myõ tham gia BHXH töï nguyeän. Theo
soá lieäu cuûa Vieän Nghieân cöùu trôï caáp cuûa ngöôøi lao ñoäng thì coù tôùi 97% lao ñoäng
noâng nghieäp vaø 40% lao ñoäng tieåu thuû coâng nghieäp, phi chính quy tham gia
BHXH töï nguyeän. Loaïi hình BHXH töï nguyeän do Boä lao ñoäng Myõ quaûn lyù theo
quy ñònh cuûa Luaät BHXH, BHXH töï nguyeän chæ thöïc hieän cheá ñoä höu trí. Quyõ
BHXH töï nguyeän cuûa Myõ raát lôùn chieám 50% thu nhaäp quoác daân cuûa toaøn nöôùc
Myõ vaø chieám 20% thì tröôøng taøi chính Myõ. Möùc ñoùng goùp vaøo quyõ BHXH töï
nguyeän cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø chuû söû duïng lao ñoäng ñöôïc quy ñònh trong Luaät
BHXH do Quoác hoäi Myõ ban haønh.
Möùc trôï caáp cuûa BHXH töï nguyeän khoâng coá ñònh, phuï thuoäc vaøo möùc
ñoùng goùp cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø hieäu quaû ñaàu tö taêng tröôûng. Soá tieàn maø ngöôøi
lao ñoäng ñoùng haøng naêm cuøng vôùi laõi thu ñöôïc töø ñaàu tö bao nhieâu, möùc trôï caáp
ñöôïc höôûng seõ ñöôïc thoâng baùo haøng naêm tôùi ngöôøi lao ñoäng. Nhaø nöôùc seõ baûo
hoä cho quyõ BHXH töï nguyeän trong caùc tröôøng hôïp quyõ coù nguy cô ñoã vôõ.
Vieäc thu phí BHXH töï nguyeän thoâng qua taøi khoaûn caù nhaân. Do vaäy,
ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc trong caùc doanh nghieäp hay laøm vieäc cho Chính Phuû
khoâng theå troán noäp BHXH vì moïi thu nhaäp cuûa hoï ñeàu thoâng qua taøi khoaûn caù
nhaân. Neáu ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc trong caùc cô sôû tö nhaân, traû coâng baèng tieàn
maët thì Chính Phuû khoù coù theå kieåm soaùt ñöôïc. Vieäc thu BHXH seõ do ngöôøi lao
ñoäng töï keâ khai vaø trích noäp treân cô sôû töï nguyeän, tuy nhieân treân thöïc teá soá naøy
76
raát ít. Ngöôøi daân töï yù thöùc ñöôïc quyeàn lôïi cuûa hoï khi tham gia BHXH, neân hoï töï
nguyeän ñoùng vaøo quyõ BHXH.
3.3.2 Hoaït ñoäng quaûn lyù thu BHXH ôû Thaùi Lan
Cho ñeán nay Thaùi Lan vaãn coøn hai Luaät An sinh xaõ hoäi (töùc BHXH)
ñang cuøng coù hieäu löïc. Moät ñaïo luaät ban haønh naêm 1990 vaø moät ñaïo luaät ban
haønh naêm 1994 (söûa ñoåi, boå sung moät soá ñieàu trong ñaïo luaät naêm 1990 vaø ñöôïc
goïi chính thöùc laø Luaät An sinh xaõ hoäi laàn thöù 2).
Vieäc quy ñònh ngöôøi tham gia BHXH khoâng thoáng nhaát ôû caùc cheá ñoä, cuï
theå: ñoái vôùi caùc cheá ñoä trôï caáp maát khaû naêng lao ñoäng, höu trí, töû tuaát, oám ñau
vaø thai saûn, nhöõng ngöôøi baét buoäc phaûi tham gia laø nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong
caùc doanh nghieäp coù töø 10 lao ñoäng trôû leân, coøn ñoái vôùi cheá ñoä tai naïn lao ñoäng
laø nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc ngaønh coâng nghieäp hoaëc caùc haõng thöông maïi
coù töø 10 lao ñoäng trôû leân, caùc ngaønh khaùc khoâng baét buoäc. Tuoåi nghæ höu ôû Thaùi
Lan quy ñònh chung cho caû nam vaø nöõ ñoái vôùi caùc vieân chöùc chính phuû töø Trung
öông ñeán ñòa phöông; vôùi quaân ñoäi, caûnh saùt laø 60 tuoåi; caùc ñoái töôïng khaùc laø 55
tuoåi. Ñieåm ñaùng löu yù ôû ñaây laø, Luaät An sinh xaõ hoäi khoâng aùp duïng ñoái vôùi caùc
quan chöùc chính phuû vaø caùc vieân chöùc thöôøng xuyeân, caùc vieân chöùc taïm tuyeån
laøm vieäc theo ngaøy vaø theo giôø cuûa chính quyeàn trung öông, chính quyeàn tænh vaø
chính quyeàn ñòa phöông; tröø caùc vieân chöùc taïm tuyeån laøm vieäc theo thaùng. Caùc
ñoái töôïng naøy ñöôïc ñieàu chænh baèng moät ñaïo luaät khaùc, theo ñoù hoï chæ phaûi ñoùng
3% tieàn löông thaùng ñeå nhaän ñöôïc chi phí ñieàu trò khi oám ñau vaø löông höu do
Chính phuû ñaûm baûo sau khi ñaõ ñuû caùc ñieàu kieän veà tuoåi ñôøi vaø thôøi gian phuïc vuï.
Veà möùc ñoùng, Ñieàu 46 Luaät An sinh xaõ hoäi naêm 1990 quy ñònh: Chính
phuû, ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø ngöôøi tham gia BHXH ñoùng goùp nhö nhau theo
quy ñònh cuûa Boä Lao ñoäng vaø Phuùc lôïi, nhöng khoâng quaù caùc möùc do luaät ñònh
nhö sau :
77
Baûng 3.1: Möùc ñoùng goùp BHXH cuûa Thaùi Lan
Ngöôøi ñoùng goùp Möùc ñoùng goùp (tyû leä % so vôùi tieàn löông cuûa ngöôøi ñöôïc baûo hieåm)
1. Ñoùng goùp cho caùc cheá ñoä höôûng veà oám ñau, taøn taät, töû vong vaø thai saûn
- Chính phuû 1,5
- Ngöôøi söû duïng lao ñoäng 1,5
- Ngöôøi lao ñoäng 1,5
2. Ñoùng goùp cho caùc cheá ñoä phuï caáp gia ñình vaø döôõng caáp tuoåi giaø
- Chính phuû 3
- Ngöôøi söû duïng lao ñoäng 3
- Ngöôøi lao ñoäng 3
3. Ñoùng goùp cho cheá ñoä höôûng veà thaát nghieäp
- Chính phuû 5
- Ngöôøi söû duïng lao ñoäng 5
- Ngöôøi lao ñoäng 5
Nguoàn: Luaät An sinh xaõ hoäi cuûa Thaùi Lan. 3.3.3 Coäng hoøa Lieân Bang Ñöùc
Ñöùc Laø nöôùc ñaàu tieân treân theá giôùi thöïc hieän cheá ñoä BHXH. Boä luaät ñaàu
tieân ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1883. hieän nay, Coäng Hoøa Lieân bang Ñöùc ñang thöïc
hieän caùc cheá ñoä BHXH: höu trí, y teá, thai saûn, thaát nghieäp, tai naïn lao ñoäng vaø
chaêm soùc ngöôøi giaø. Quyõ BHXH ñöôïc hình thaønh töø ñoùng goùp cuûa ngöôøi söû duïng
lao ñoäng, ngöôøi lao ñoäng vaø hoã trôï cuûa nhaø nöôùc. Toång möùc ñoùng goùp vaøo quyõ
BHXH laø 41,5% quyõ tieàn löông (cho cheá ñoä höu trí 19,3%, y teá, thai saûn 14%, tai
naïn lao ñoäng, thaát nghieäp 6,5%, chaêm soùc ngöôøi giaø 1,7%); trong ñoù ngöôøi söû
78
duïng lao ñoäng ñoùng moät nöûa vaø ngöôøi lao ñoäng ñoùng moät nöõa. Quyõ BHXH thöïc
hieän cô cheá taøi khoaù haøng naêm theo nguyeân taéc “hoaùn ñoåi”, töùc laø thu trong naêm
ñeå chi trong naêm ñoù, khoâng coù tích luõy. Tröôøng hôïp thu khoâng ñuû chi thì nhaø
nöôùc caáp buø.
Hieän nay, haøng naêm ngaân saùch nhaø nöôùc (NSNN) Ñöùc phaûi hoã trôï quyõ
BHXH raát lôùn. Naêm 2000 soá chi traû BHXH laø 400.000 tyû DM nhöng soá thu chæ
ñaït 300.000 tyû DM, NSNN buø 100.000 tyû DM. Toång soá chi cho cheá ñoä höu trí
chieám 75%. Töø naêm 2001, NSNN trôï caáp cho quyõ BHXH ngaøy caøng nhieàu. Do
ñoù, Chính phuû Ñöùc ñang ñeä trình leân Quoác hoäi moät soá ñieàu chænh luaät nhaèm caân
ñoái quyõ, giaûm daàn söï hoã trôï cuûa NSNN bao goàm: Naâng tuoåi nghæ höu töø 65 leân
67 vaø ñieàu chænh möùc ñoùng, möùc höôûng theo moät trong 2 giaûi phaùp sau:
Naâng daàn möùc ñoùng, döï kieán ñeán 2030 möùc ñoùng cho cheá ñoä höu trí
taêng töø 19,3% leân 26%; yù kieán naøy giôùi chuû vaø Lieân ñoaøn lao ñoäng khoâng ñoàng
yù.
Giaûm daàn tyû leä höôûng. Döï kieán ñeán naêm 2030 löông höu chæ baèng 50% cuûa naêm
2000. Phöông aùn naøy Lieân ñoaøn Lao ñoäng khoâng ñoàng yù.
Ñeå dung hoøa, Chính phuû ñöa ra phöông aùn oån ñònh cheá ñoä höu vaø möùc
ñoùng goùp hieän nay nhöng hình thaønh theâm moät loaïi baûo hieåm boå sung.
Do möùc ñoùng goùp cho quyõ cao neân möùc thuï höôûng töø caùc chính saùch an
sinh xaõ hoäi cuûa Ñöùc cuõng cao. Thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng, moïi thanh toaùn ñeàu
thoâng qua heä thoáng ngaân haøng. Vieäc khai thueá vaø trích noäp BHXH raát chaët cheõ,
haàu nhö khoâng theå noùi ñeán chuyeän troán noäp BHXH. Thöïc teá, neáu ngöôøi lao ñoäng
coù khai sai, kieåm tra töø heä thoáng ngaân haøng, Chính Phuû cuõng buoäc phaûi noäp vaø
coù theå coøn bò phaït, möùc phaït raát cao. Do ñoù, haàu nhö caû nhöõng ngöôøi lao ñoäng vaø
chuû caùc doanh nghieäp khoâng ai nghó ñeán vieäc troán traùnh trích noäp BHXH.
3.3.4 Baøi hoïc kinh nghieäm:
79
* Qua kinh nghieäm thöïc tieãn hoaït ñoäng quaûn lyù thu BHXH ôû moät soá
nöôùc nhö Myõ, Thaùi Lan, Ñöùc coù theå ruùt ra moät soá nhaän xeùt sau :
- Chính phuû ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc hoaïch ñònh chính
saùch, thöïc thi caùc bieän phaùp ñeå cho ngöôøi lao ñoäng ñaûm baûo ñöôïc cuoäc soáng khi
gaëp hoaïn naïn, oám ñau, thai saûn, … hay nghæ höu.
- Tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän kinh teá, chính trò, xaõ hoäi khaùc nhau, caùc nöôùc
coù nhöõng quy ñònh cuï theå khaùc nhau veà möùc ñoùng, ñieàu kieän ñöôïc höôûng vaø möùc
höôûng.
- Toå chöùc quaûn lyù hoaït ñoäng BHXH ôû caùc nöôùc khaùc nhau cuõng khaùc
nhau, khoâng coù moâ hình chung cho taát caû caùc nöôùc; thoâng thöôøng moãi cheá ñoä
BHXH ñeàu do moät toå chöùc thöïc hieän, ít coù toå chöùc thöïc hieän cuøng moät luùc nhieàu
cheá ñoä khaùc nhau.
- Coâng taùc thu BHXH, öùng vôùi caùc loaïi ñoái töôïng laø moät loaïi quy trình
cuï theå vaø baèng phöông phaùp quaûn lyù hieän ñaïi, keát hôïp chaët cheõ nhieàu khaâu theo
moät quy trình nhaát ñònh baét ñaàu töø vieäc ñaêng kyù ñoái töôïng tham gia BHXH. Keát
thuùc baèng vieäc xaùc ñònh chính xaùc keát quaû ñoùng goùp cuûa töøng ngöôøi ñeå nhöõng
ngöôøi tham gia ñöôïc höôûng caùc cheá ñoä BHXH khi hoï ñuû ñieàu kieän.
- Caùc nöôùc ñeàu coù heä thoáng ngaân haøng phaùt trieån maïnh, nhaø nöôùc
quaûn lyù chaët cheõ thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng thoâng qua heä thoáng ngaân haøng
vaø trích noäp caùc khoaûn cuõng ñeàu thoâng qua heä thoáng ngaân haøng.
- Vôùi heä thoáng quaûn lyù hieän ñaïi, caùc nöôùc phaùt trieån haàu nhö khoâng
caàn noùi tôùi bieän phaùp choáng thaát thu, tuy nhieân, moät soá lao ñoäng khoâng laøm
vieäc trong nhaø maùy xí nhieäp, maø hoạt trong caùc lónh vöïc tư, thu nhập bằng tiền
mặt không qua hệ thống ngân hàng, nhaø nöôùc khoâng kieåm soaùt ñöôïc thu nhaäp,
ñaây cuõng laø moät thaát baïi trong coâng taùc thu BHXH cuûa caùc nöôùc.
80
- Trong quaù trình thöïc hieän chính saùch BHXH, Nhaø nöôùc vaãn coù vai troø
raát quan troïng trong quaûn lyù hoaït ñoäng BHXH, thoâng qua vieäc ñònh höôùng, xaây
döïng phaùp luaät, chính saùch, khi caàn thieát môùi hoã trôï töø Ngaân saùch cho caùc quyõ
ñoàng thôøi thöïc hieän nghieâm ngaët vieäc thanh tra, kieåm tra.
Chuùng ta coù theå hoaøn toaøn coù theå tieáp thu nhöõng kinh nghieäm quyù
baùu naøy ñeå toå chöùc thöïc hieän coâng taùc thu BHXH ôû Vieät Nam, nhaèm ñem laïi
keát quaû, hieäu quaû cao nhaát, ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nhöõng
ngöôøi tham gia, baûo ñaûm ñöôïc ñoä chính xaùc cuõng nhö caùc nguyeân taéc quaûn lyù
taøi chính chaët cheõ. Ñoàng thôøi ñeà ra nhöõng bieän phaùp nhaèm quaûn lyù thu hieäu
quaû hôn, choáng thaát thu BHXH.
3.4 Bieän phaùp
3.4.1 Nhoùm bieän phaùp veà caùc quy ñònh cuûa luaät phaùp, chuû tröông, chính saùch.
Thöù nhaát, maëc duø Luaät BHXH môùi vöøa ban haønh vaø coù hieäu löïc töø
01/1/2007 nhöng vaãn coøn nhieàu haïn cheá, do ñoù ñeà xuaát cuûa baûn thaân veà moät soá
vaán ñeà trong Luaät BHXH nhö sau:
+ Ñoái vôùi ngöôøi söû duïng lao ñoäng: taïi ñieàu 17 vaø ñieàu 18, quy ñònh quyeàn
vaø traùch nhieäm cuûa ngöôøi söû duïng lao ñoäng. Quy ñònh quaù nhieàu traùch nhieäm maø
haàu nhö khoâng coù quyeàn lôïi gì, trong khi ñoù, ngöôøi lao ñoäng töï yù boû vieäc laïi
khoâng coù cheá taøi, hoaëc thuû tuïc cheá taøi raát khoù khaên, phöùc taïp, phaûi thoâng qua
toøa aùn, …vieäc thi haønh aùn raát khoù khaên phöùc taïp, theâm vaøo ñoù khoâng theå thi haønh
aùn do ngöôøi lao ñoäng khoâng ñuû nguoàn löïc veà taøi chính.
Chuùng ta ñaõ bieát, BHXH laø söï ñaûm baûo thay theá hoaëc buø ñaép moät phaàn
thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng khi hoï bò giaûm hoaëc maát thu nhaäp do oám ñau, thai
saûn, tai naïn lao ñoäng, beänh ngheà nghieäp, thaát nghieäp, heát tuoåi lao ñoäng hoaëc
cheát, treân cô sôû ñoùng vaøo quyõ BHXH. BHXH khoâng nhaèm muïc ñích kinh doanh.
Ñoù laø nhöõng lyù leõ ñeå giaûi quyeát nhöõng cheá ñoä chính saùch cho ngöôøi lao ñoäng,
81
khoâng ñöa nhöõng ñieàu kieän ñaûm baûo lôïi nhuaän laøm tieâu chí hoaït ñoäng cuûa toå
chöùc BHXH ( ñieàu 1 khoaûn 2, ñieàu 3 khoaûn 1 – Luaät BHXH).
Vaán ñeà laø duøng quyõ BHXH ñeå ñaàu tö phaùt trieån quyõ nhö theá naøo ñeå khoâng
laøm thaát thoaùt quyõ, phaùt trieån quyõ to hôn, lôùn maïnh hôn, phuïc vuï ñöôïc nhieàu ñoái
töôïng BHXH hôn. Trong Luaät BHXH, Ñieàu 97: quy ñònh caùc hình thöùc ñaàu tö
cuûa BHXH. Caùc hình thöùc ñaàu tö naøy hoaëc laø coù lôïi nhuaän raát thaáp hoaëc khoâng
coù lôïi nhuaän.
Soá tieàn keát dö töø quyõ BHXH hieän nay khaù lôùn, neân söû duïng nguoàn quyõ
naøy phuø hôïp ñeå phaùt trieån quyõ, naâng cao möùc höôûng cho ngöôøi lao ñoäng. Ñeà
xuaát cuûa chuùng toâi ñoái vôùi coâng taùc naøy laø neân thaønh laäp Ngaân Haøng BHXH.
Ñieàu chænh caùc cheá ñoä, chính saùch cuûa BHXH, tuyeân truyeàn caùc chính
saùch BHXH ñeå ngöôøi lao ñoäng, chuû doanh nghieäp bieát vaø hieåu, tham gia BHXH
nhieàu hôn. Vieäc oån ñònh caùc cheá ñoä chính saùch laø caàn thieát ñeå oån ñònh loøng daân,
ngöôøi daân tin töôûng vaø tham gia BHXH laâu daøi.
Veà cheá ñoä döôõng söùc phuïc hoài söùc khoûe: ngöôøi lao ñoäng seõ ñöôïc höôûng
cheá ñoä naøy töø 5-10-15 ngaøy sau khi oám ñau, thai saûn, maéc beänh ngheà nghieäp, tai
naïn lao ñoäng maø sau khi nghæ theo quy ñònh nhöng vaãn chöa phuïc hoài ñöôïc söùc
khoûe. Ñeå höôûng ñöôïc cheá ñoä naøy, ngöôøi lao ñoäng phaûi ñöôïc giaùm ñònh veà söùc
khoûe, sau khi nghæ söùc khoûe vaãn chöa ñöôïc phuïc hoài, tuy nhieân, vieäc giaùm ñònh
toán thôøi gian töø 4-5 thaùng, luùc ñoù, söùc khoûe cuûa ngöôøi lao ñoäng ñaõ ñöôïc hoài phuïc
thì môùi ñöôïc höôûng cheá ñoä.
Veà nguyeân taéc, khi ban haønh vaên baûn phaùp quy, nguyeân taéc veà chính saùch
Nhaø nöôùc luoân phaûi môû, nghóa laø vaên baûn sau phaûi deå thöïc hieän vaø cheá ñoä phaûi
môû roäng hôn cho nhieàu ñoái töôïng tham gia hôn, nhieàu ngöôøi lao ñoäng coù theå
höôûng ñöôïc cheá ñoä chính saùch hôn. Tuy nhieân, luaät BHXH laïi coù quy ñònh ngöôïc
laïi. Ñoù laø tröôøng hôïp ngöôøi ñöôïc höôûng cheá ñoä höu trí. Tröôùc ñaây, ngöôøi lao
82
ñoäng töø ñuû 15 naêm ñeán döôùi 20 naêm coù theå chôø ñeå höôûng cheá ñoä höu, nhöng
hieän nay, nhöõng ngöôøi naøy buoäc phaûi nhaän trôï caáp 1 laàn, khoâng ñöôïc höôûng cheá
ñoä naøy nöõa.
- Thay quy ñònh möùc traàn löông ñoùng BHXH (20 laàn löông toái thieåu baèng
caùch quy ñònh möùc löông höu traàn.
- Thöù hai, neân coù söï keát hôïp chaët cheõ giöõa BHXH vôùi cô quan thueá:
Hieän nay, ngöôøi söû duïng lao ñoäng baùo quyõ löông vôùi thueá raát cao (nhaèm ñeå khaáu
tröø chi phí), nhöng baùo möùc löông trích noäp BHXH thaáp so vôùi möùc löông thöïc
laõnh cuûa ngöôøi lao ñoäng. Neáu coù söï keát hôïp giöõa BHXH vaø cô quan thueá, chaéc
chaén raèng ngöôøi söû duïng lao ñoäng seõ phaûi ñoùng BHXH ñuùng vôùi möùc baùo caùo
cho cô quan thueá, nhö vaäy, toång soá thu BHXH cuõng seõ cao hôn.
- Thöù ba, ñeå coù theå choáng thaát thu BHXH, VN caàn phaûi coù heä thoáng
quaûn lyù hieän ñaïi, chaët cheõ, caùc giao dòch, thanh toaùn neân qua heä thoáng ngaân
haøng, löôïng löu thoâng tieàn maët treân thò tröôøng giaûm daàn ñi, NN seõ kieåm soaùt
ñöôïc thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng, töø ñoù, seõ khoâng coøn thaát thu BHXH, caùc
cheá ñoä trôï caáp cuûa ngöôøi lao ñoäng seõ ñöôïc naâng cao.
- Thöù tö, ñoái vôùi cô quan caáp giaáy chöùng nhaän ñaêng kyù kinh doanh: Ñoù
laø Sôû Keá Hoaïch & Ñaàu tö, hay Phoøng Kinh Teá caáp Huyeän: giôùi thieäu doanh
nghieäp ñeán cô quan BHXH ñeå thöïc hieän nghóa vuï theo luaät ñònh, cung caáp cho
cô quan BHXH danh saùch caùc doanh nghieäp môùi phaùt sinh, gioáng nhö hieän nay
ñang giôùi thieäu sang cô quan thueá ñeå ñaêng kyù maõ soá thueá, giôùi thieäu sang cô
quan coâng an ñeå khaéc daáu, …..
- Thöù naêm, caàn quy ñònh thaät roõ trích noäp BHXH theo tyû leä naøo ñoù treân
toång thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng. Khaéc phuïc ñöôïc tình traïng hieän nay, ñoùng
BHXH theo löông cô baûn, maø khoaûn naøy thì chuû doanh nghieäp thöôøng ñieàu chænh
raát thaáp, thu nhaäp coøn laïi ñöa vaøo phuï caáp, hay caùc khoaûn chi phí khaùc ñeå khoûi
83
phaûi trích BHXH. Xoùa boû tính töôïng tröng, hình thöùc nhö hieän nay maø phaûi ñoùng
baèng tieàn löông thöïc laõnh cuûa ngöôøi lao ñoäng. Thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy seõ laøm
cho trôï caáp höu trí sau naøy seõ gaàn vôùi giaù trò thöïc cuûa tieàn löông ñoùng BHXH,
ñaûm baûo ñuû cho möùc soáng cuûa ngöôøi veà höu.
- Quy ñònh möùc phaït veà BHXH thaät cao ñeå ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû
duïng lao ñoäng ñeàu phaûi chaáp haønh nhöõng quy ñònh veà BHXH, vöøa taïo ñöôïc söï
raêng ñe, vöøa taïo neân tính chaáp haønh ñoái vôùi caùc ñoái töôïng tham gia BHXH.
3.4.2 Nhoùm bieän phaùp ñoái vôùi caùc cô quan BHXH:
- Hieän nay caùc doanh nghieäp môùi ñaêng kyù kinh doanh haàu nhö coù raát ít
thoâng tin veà nhöõng kieán thöùc phaùp luaät BHXH, veà lao ñoäng, haàu nhö khoâng coù
cô quan naøo höôùng daãn cuï theå cho caùc doanh nghieäp thöïc hieän. 57,8% soá phieáu
khaûo saùt cho raèng hoï chöa nhaän ñöôïc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc naøo tuyeân
truyeàn veà Luaät lao ñoäng, Luaät BHXH. Theo quy ñònh ñieàu 11 khoaûn 2 tieát a,
Luaät BHXH, traùch nhieäm cuûa Toå chöùc coâng ñoaøn laø tuyeân truyeàn vaø phoå bieán
cheá ñoä, chính saùch, phaùp luaät veà BHXH ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng, nhöng haàu nhö
Lieân Ñoaøn lao ñoäng chöa phaùt huy ñöôïc chöùc naêng cuûa mình. Do ñoù, ngaønh
BHXH caàn phaûi thieát laäp cô quan chuyeân traùch hoã trôï cho caùc doanh nghieäp
trong vieäc hieåu bieát veà phaùp luaät BHXH vaø phöông thöùc thu noäp BHXH, hoã trôï
veà coâng ngheä thoâng tin ñoái vôùi caùc doanh nghieäp môùi.
- Cô quan BHXH caáp Huyeän, caáp Tænh hieän nay chöa coù boä phaän
chuyeân traùch veà Phaùp luaät, nghieân cöùu vaø tham möu cho laõnh ñaïo veà vieäc thöïc
thi phaùp luaät, phaùt hieän kòp thôøi nhöõng vaên baûn coù quy ñònh traùi ngöôïc nhau, vaø
cuõng chöa ñeà xuaát nhöõng bieän phaùp, kieán nghò cho laõnh ñaïo trong vieäc ban haønh
nhöõng quy ñònh BHXH cho phuø hôïp vôùi Luaät BHXH. Cô quan kieåm tra cuûa
BHXH caáp Tænh, Trung öông chæ kieåm tra caùc doanh nghieäp, BHXH caùc Quaän
Huyeän vaø phoøng ban maø chöa coù nhieàu kieán thöùc veà Phaùp luaät. Vì vaäy, cô quan
84
BHXH neân thaønh laäp Phoøng Phaùp cheá chuyeân traùch veà Phaùp luaät vaø giaûi quyeát
caùc tranh chaáp, thay maët cho BHXH kieän vaø baûo veä quyeàn lôïi cho cô quan
BHXH khi tranh chaáp veà nôï BHXH vôùi caùc doanh nghieäp nôï ñoïng quaù laâu.
- Tích cöïc trong coâng taùc giaûi quyeát caùc cheá ñoä cho ngöôøi lao ñoäng, quaûn
lyù chaëc cheõ vaø giaûi quyeát ngay khi coù phaùt sinh, khoâng ñeå ngöôøi lao ñoäng phaûi
chôø ñôïi taïi haøng thaùng cô quan BHXH. Qua khaûo saùt, 55,7% yù kieán cho raèng thôøi
gian giaûi quyeát caùc loaïi cheá ñoä hieän nay laø bình thöôøng, 44,3% cho laø chaäm. Yeáu
toá naøy cuõng taùc ñoäng ñeán tính tích cöïc cuûa doanh nghieäp vaø cuûa ngöôøi lao ñoäng
khi tham gia BHXH. Cuøng vôùi vieäc giaûi quyeát caùc cheá ñoä ngay taïi nôi phaùt sinh,
caàn phaûi toå chöùc thu noäp BHXH moät caùch hieän ñaïi, quaûn lyù chaët cheõ, söû duïng
caùc coâng ngheä tieân tieán nhö theû BHXH, quaûn lyù treân toaøn quoác ñeå traùnh nhöõng
thuû tuïc phieàn haø khi ngöôøi daân phaûi di chuyeån töø tænh naøy sang tænh khaùc.
- Coù cheá ñoä thöôûng phaït phuø hôïp vôùi caùc doanh nghieäp. Neáu doanh
nghieäp ñoùng sôùm, ñoùng ñuùng haïn seõ ñöôïc khen thöôûng, coøn neáu doanh nghieäp
ñoùng treã, ñeå tình traïng nôï ñoïng keùo daøi, khoâng baùo caùo, khoâng thöïc hieän theo
nhöõng quy ñònh cuûa ngaønh thì phaûi coù bieän phaùp xöû lyù thaät naëng, vì ñieàu naøy aûnh
höôûng tôùi quyeàn lôïi cuûa chính ngöôøi lao ñoäng taïi doanh nghieäp cuûa hoï.
- Boû haún cô cheá keá hoaïch, hieän nay haøng naêm BHXH VN, BHXH thaønh
phoá chæ giao chæ tieâu toång thu BHXH maø khoâng quan taâm ñeán soá löôïng lao ñoäng,
möùc löông, soá doanh nghieäp..... neân coù hình thöùc khen thöôûng cho cô quan
BHXH naøo thu BHXH ñöôïc töø nhieàu doanh nghieäp, trích noäp BHXH cho nhieàu
ngöôøi lao ñoäng, thu ñuùng vaø ñuû ñoái vôùi caùc ñoái töôïng ñöôïc quy ñònh cuûa Luaät
BHXH.
- Cheá ñoä tieàn löông cuûa caùn boä – nhaân vieân ngaønh BHXH: hieän nay
trong ngaønh BHXH, khoâng coù cheá ñoä thöôûng khi thöïc hieän ñaït hay vöôït chæ tieâu.
Khoâng kích thích ñöôïc caùn boä trong ngaønh tích cöïc trong coâng taùc, tích cöïc trong
85
tuyeân truyeàn cheá ñoä chính saùch cuûa ngöôøi lao ñoäng tham gia BHXH. Caûi caùch
cheá ñoä tieàn löông ñoàng thôøi vôùi caûi caùch phöông thöùc laøm vieäc, xem BHXH thaät
söï laø moät ngaønh dòch vuï, phuïc vuï nhaân daân vaø caùc doanh nghieäp. Caûi caùch cheá
ñoä laøm vieäc toát hôn cho taát caû caùc ñoái töôïng, thay ñoåi boä maët cuûa cô quan
BHXH.
Caàn phaûi xaùc ñònh ñaây laø moät coâng taùc xaõ hoäi, tuy nhieân vaãn phaûi ñaûm
baûo cuoäc soáng cuûa nhaân vieân ngaønh, traùnh ñöôïc tình traïng tham nhuõng hay moác
noái vôùi ñôn vò, vôùi ngöôøi lao ñoäng, neân coù chính saùch tieàn löông, tieàn thöôûng phuø
hôïp vôùi coâng vieäc vaø chöùc vuï cuûa ngaønh, ñaây laø cô quan söï nghieäp cuûa nhaø
nöôùc, neân coù theå coù moät cheá ñoä tieàn löông khaùc so vôùi caùc cô quan haønh chính
nhaø nöôùc höôûng löông töø ngaân saùch.
Neân coù cheá ñoä thöôûng cho nhaân vieân ngaønh khi ñaït hay vöôït chæ tieâu,
kích thích ñöôïc nhaân vieân ngaønh tích cöïc tham gia coâng taùc, phuïc vuï ngöôøi lao
ñoäng,….
- Taêng cöôøng heä thoáng tuyeân truyeàn, hoã trôï caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät
laø caùc doanh nghieäp môùi ñaêng kyù kinh doanh, ñeå hoï nhaän thöùc ñöôïc nhöõng lôïi
ích khi tham gia BHXH cho coâng nhaân, giuùp oån ñònh lao ñoäng taïi ñôn vò, ñeán
töøng ñôn vò ñeå tuyeân truyeàn, phoå bieán phaùp luaät BHXH, Luaät lao ñoäng, ….
- Thieát laäp boä phaän chuyeân giaûi thích caùc cheá ñoä vaø quyeàn lôïi cuûa ngöôøi
lao ñoäng khi tham gia BHXH. Giuùp ngöôøi lao ñoäng hieåu roõ ñöôïc BHXH vaø tích
cöïc tham gia, cuõng nhö seõ ñoøi hoûi quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa mình töø phía chuû
doanh nghieäp.
- Oån ñònh phöông phaùp quaûn lyù thu, thay ñoåi theo chieàu höôùng ñôn giaûn
hoùa caùc maãu bieåu baùo caùo thu BHXH, thieát keá chöông trình quaûn lyù thu BHXH
hieäu quaû vaø hieän ñaïi. ÖÙng duïng nhieàu hôn coâng ngheä thoâng tin trong quaù trình
quaûn lyù thu BHXH.
86
- Caûi tieán trang web cuûa BHXH. Thieát laäp môùi web side cuûa BHXH Vieät
Nam, noäi dung chính phaûi coù ñaàu ñuû caùc chính saùch vaø ñieàu kieän ñöôïc höôûng,
phöông phaùp vaø caùch thöùc thu noäp, thieát laäp chuyeân muïc giaûi ñaùp thaéc maéc cho
caùc ñoái töôïng.
Toùm laïi, muoán BHXH ñöôïc toát hôn, taêng thu BHXH, coù nhieàu lao ñoäng
tham gia BHXH thì cô quan BHXH phaûi coù nhöõng keá hoaïch cuï theå, keát hôïp vôùi
caùc ban ngaønh ñeà ra nhöõng bieän phaùp quaûn lyù chaët cheõ hôn nöõa coâng taùc thu
BHXH.
3.4.3 Nhoùm bieän phaùp ñoái vôùi doanh nghieäp.
Ñoái vôùi ngöôøi söû duïng lao ñoäng:
+ Khi ñaêng kyù kinh doanh ôû Sôû Keá Hoaïch & Ñaàu tö tænh hay Phoøng
Kinh teá caùc quaän huyeän, caùc cô quan nhaø nöôùc naøy caàn phaûi coù vaên baûn tuyeân
truyeàn veà phöông thöùc hoaït ñoäng khoâng traùi vôùi phaùp luaät, caùc ñoùng goùp cho nhaø
nöôùc nhö thueá, leä phí, tham gia BHXH cho ngöôøi lao ñoäng,….
Ví du: coù danh muïc, ñòa chæ, webside nhöõng cô quan maø doanh nghieäp
phaûi ñeán ñeå thöïc hieän caùc quyeàn vaø nghóa vuï cuûa minh.
Ñieàu naøy traùnh ñöôïc vieäc doanh nghieäp neù traùnh thöïc hieän nghóa vuï vôùi
lyù do chöa bieát, chöa hieåu.
+ Yeâu caàu caùc doanh nghieäp thöïc hieän vieäc keâ khai ñaày ñuû soá lao ñoäng.
Coù bieän phaùp xöû lyù thaät naëng ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp coá tình neù traùnh tham
gia BHXH.
+ Môû moät lôùp hoïc cho ngöôøi saép thaønh laäp doanh nghieäp, tuyeân truyeàn
veà quyeàn vaø nghóa vuï cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuûa chuû doanh nghieäp …
+ Neân coù moät nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa vieäc thöïc hieän ñaày ñuû nhöõng
cheá ñoä ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng seõ taùc ñoäng ñeán doanh thu, lôïi nhuaän cuûa doanh
nghieäp trong daøi haïn. Chöùng minh ñöôïc raèng, thöïc hieän ñaày ñuû nghóa vuï cuûa
87
mình ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng seõ coù theå giöõ ngöôøi lao ñoäng laønh ngheà laøm vieäc laâu
daøi, ñaûm baûo ñöôïc uy tín ñoái vôùi khaùch haøng, vaø coù theå xaây döïng keá hoaïch
chieán löôïc saûn xuaát kinh doanh oån ñònh vaø phaùt trieån.
+ Ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng töï yù boû vieäc, trong thôøi gian 3 thaùng keå töø khi
lao ñoäng boû vieäc, doanh nghieäp coù theå nhaän khoaûn BH naøy ñeå buø ñaép cho nhöõng
thieät haïi do vieäc töï yù boû vieäc gaây ra.
+ Cuûng coá laïi toå chöùc coâng ñoaøn taïi caùc doanh nghieäp, phaùt huy ñuùng
chöùc naêng cuûa toå chöùc vaø caùn boä laøm coâng taùc coâng ñoaøn. Vaø caùc Lieân ñoaøn lao
ñoäng.
Treân thöïc teá, neáu ngöôøi lao ñoäng naøo hieåu ñöôïc chính saùch BHXH, ai
cuõng muoán tham gia ñeå ñöôïc höôûng nhöõng quyeàn lôïi cuûa mình. Cho neân, caàn
phaûi taêng cöôøng coâng taùc tuyeân truyeàn, thuyeát phuïc ngöôøi lao ñoäng tham gia
BHXH, giaûi thích roõ nhöõng quyeàn vaø lôïi ích maø hoï ñöôïc höôûng, cuoäc soáng ñöôïc
ñaûm baûo oån ñònh khi ñeán tuoåi höu, khoâng leä thuoäc vaøo ngöôøi khaùc.
Ngöôøi ñöùng ra giaûi thích quyeàn lôïi naøy phaûi laø ngöôøi thaät söï coù taâm
huyeát, laø ngöôøi coù kieán thöùc cao, duøng nhöõng töø ngöõ vaø phöông phaùp phaân tích
thaät deã hieåu vaø gaàn guõi vôùi ngöôøi lao ñoäng.
Song song vôùi vieäc giaûi thích phaùp luaät BHXH, caàn phaûi giaûi thích caû
phaùp luaät veà lao ñoäng, laøm cho ngöôøi lao ñoäng coù traùch nhieäm hôn vôùi coâng vieäc
maø mình ñaûm nhieäm. Kyù keát hôïp ñoàng lao ñoäng ñuùng quy ñònh cuûa phaùp luaät.
+ Ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng: Nhaát laø lao ñoäng coù trình ñoä thaáp, khoâng coù
kieán thöùc veà Luaät phaùp, caàn phaûi giaûi thích, tuyeân truyeàn veà quyeàn vaø nghóa vuï
cuûa ngöôøi lao ñoäng khi tham gia trích noäp BHXH.
3.4.4. Nhoùm nhöõng bieän phaùp ruùt ra töø kinh nghieäm caùc nöôùc:
- Ruùt kinh nghieäm töø nhöõng nöôùc phaùt trieån, quy ñònh veà BHXH neân
ñieàu chænh tyû leä trích noäp töông ñoái caân baèng giöõa ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø
88
ngöôøi lao ñoäng (hieän nay ngöôøi söû duïng lao ñoäng ñoùng gaáp 3 laàn ngöôøi lao
ñoäng). Quy ñònh naøy laøm cho doanh nghieäp thaáy mình ñoùng quaù cao coá tình neù
traùnh hay ñoùng vôùi möùc löông thaáp cuõng aûnh höôûng ñeán quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao
ñoäng, neân chaêng caàn coù quy cuï theå nhö Thaùi Lan, caân baèng giöõa ngöôøi söû duïng
lao ñoäng, ngöôøi lao ñoäng vaø coù moät phaàn ñoùng goùp cuûa Chính phuû.
- Phaùt trieån heä thoáng ngaân haøng, thöïc hieän vieäc chi traû löông qua heä
thoáng Ngaân haøng vaø trích noäp BHXH thoâng qua taøi khoaûn cuûa töøng caù nhaân. Ñaây
laø giaûi phaùp raát höõu hieäu ñeå phoøng choáng thaát thu BHXH.
- ÖÙng duïng coâng ngheä thoâng tin trong vieäc quaûn lyù thu vaø chi traû caùc cheá
ñoä. Quaûn lyù ngöôøi tham gia BHXH thoâng qua theû BHXH ñeå nhanh choùng giaûi
quyeát caùc cheá doä, chính saùch cho ngöôøi lao ñoäng.
- Khaúng ñònh ñöôïc vai troø cuûa Nhaø nöôùc trong vieäc quy ñònh nhöõng chính
saùch, caùch thöùc thu BHXH, keá hoaïch phaùt trieån quyõ BHXH, xaây döïng loøng tin
cuûa ngöôøi daân, cuûa chuû doanh nghieäp veà BHXH.
3.5 Loä trình aùp duïng caùc bieän phaùp:
Phaïm vi ñeà taøi khoâng nghieân cöùu veà BHXH töï nguyeän vaø BH thaát
nghieäp, tuy nhieân, theo Luaät BHXH coù hieäu löïc töø 01/1/2007 thì töø naêm 2008, cô
quan BHXH phaûi trieån khai thu BHXH töï nguyeän vaø naêm 2009 phaûi trieån khai
thu BHXH thaát nghieäp, do ñoù, khoái löôïng coâng vieäc cuûa cô quan BHXH raát
nhieàu, neân loä trình aùp duïng nhöõng bieän phaùp nhaèm taêng thu BHXH neân aùp duïng
nhö sau:
Thöù nhaát, chöa voäi ñieàu chænh nhöõng baát caäp trong Luaät BHXH nhö ñaõ
trình baøi ôû treân vì neân ñaûm baûo tính oån ñònh cuûa Luaät trong moät thôøi gian. Do ñoù,
neân aùp duïng nhöõng bieän phaùp ñoái vôùi cô quan BHXH tröôùc. Thöïc hieän nhoùm caùc
bieän phaùp ñoái vôùi cô quan BHXH, Trieån khai thöïc hieän theû BHXH, öùng duïng
coâng ngheä thoâng tin vaøo coâng taùc quaûn lyù, vaø thieát laäp phoøng hoã trôï doanh
89
nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng. Ñoàng thôøi vôùi coâng taùc treân laø phaûi thöïc hieän nhoùm
nhöõng bieän phaùp ñoái vôùi doanh nghieäp.
Thöù hai, Caáp Trung Öông – BHXH Vieät Nam caàn trieån khai phoái hôïp
giöõa caùc ñôn vò quaûn lyù haønh chính Nhaø nöôùc nhö cô quan ñaêng kyù kinh doanh,
cô quan thueá, lao ñoäng…. ñeå khi vöøa ñaêng kyù kinh doanh laø doanh nghieäp phaûi
ñaêng kyù tham gia trích noäp BHXH, vaø trích löông theo quyõ löông ñaêng kyù vôùi
thueá. Ruùt kinh nghieäm töø caùc nöôùc ñeå aùp duïng bieän phaùp nhaèm choáng thaát thu
cho BHXH.
Thöù ba, thöïc hieän nhoùm caùc bieän phaùp veà quy ñònh cuûa phaùp luaät, chuû
tröông, chính saùch.
Sau khi thöïc hieän caùc coâng vieäc treân, cô quan BHXH seõ tieán haønh kieán
nghò vôùi Chính phuû, vôùi Quoác hoäi vieäc söûa ñoåi nhöõng ñieàu khoaûn khoâng thích
hôïp trong Luaät BHXH, Luaät lao ñoäng, quy ñònh möùc löông ñoùng BHXH.
90
KEÁT LUAÄN
Trong nhöõng naêm qua, maëc duø BHXH Quaän 12 cuõng coù ñaït ñöôïc nhieàu
thaønh töïu, soá thu BHXH, soá lao ñoäng, vaø löôïng doanh nghieäp tham gia BHXH
cuõng ngaøy caøng nhieàu. Tuy nhieân, so saùnh vôùi toång soá doanh nghieäp treân ñòa baøn
Quaän thì vaãn coøn raát thaáp.
Tröôùc tình hình treân ñoøi hoûi BHXH caàn phaûi ñöa ra nhieàu bieän phaùp
nhaèm khaéc phuïc tình traïng treân. Nhöõng cheá ñoä, chính saùch BHXH ngöôøi ñöôïc
höôûng khoâng chæ laø yeáu toá vaät chaát maø coøn laø yeáu toá tinh thaàn, giuùp ngöôøi lao
ñoäng oån ñònh cuoäc soáng, an taâm laøm vieäc, phaùt huy heát moïi naêng löïc cuûa baûn
thaân. Vaø giaûm ñöôïc gaùnh naëng cho gia ñình vaø xaõ hoäi khi ñaõ giaø yeáu.
Caùc nhoùm giaûi phaùp ñeà ra trong luaät vaên nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuï
theå sau:
- Taêng ñöôïc möùc höôûng töø caùc cheá ñoä gaàn vôùi nhu caàu thöïc teá cuûa ngöôøi
lao ñoäng.
- Taêng soá lao ñoäng ñöôïc tham gia vaø höôûng caùc cheá ñoä an sinh xaõ hoäi hôn.
Giaûm gaùnh naëng cho gia ñình vaø xaõ hoäi trong töông lai.
- Taïo ñieàu kieän cho ngöôøi lao ñoäng, caùc cô quan toå chöùc thöïc hieän ñaày ñuû
quyeàn vaø nghóa vuï cuûa mình, thöïc hieän vieäc “soáng vaø laøm vieäc theo Hieán
phaùp vaø Phaùp luaät”.
Caùc nhoùm giaûi phaùp ñöa ra chaéc chaén chöa ñaày ñuû, nhöng chuùng toâi nghó
raèng neáu thöïc hieän caùc giaûi phaùp treân seõ taêng ñöôïc toång soá thu BHXH. Taïo ñieàu
kieän cho cô quan BHXH coù ñieàu kieän phuïc vuï toát hôn ngöôøi lao ñoäng. Goùp phaàn
oån ñònh ñôøi soáng, oån ñònh kinh teá – xaõ hoäi cuûa Quaän 12 noùi rieâng, cuûa thaønh phoá
Hoà Chí Minh vaø caû nöôùc noùi chung.
91
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
A. Taøi lieäu tham khaûo trong nöôùc
1. Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng coäng saûn Vieät Nam (2001), Vaên kieän Ñaïi
hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX, NXB Chính trò Quoác gia, Haø Noäi.
2. Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam (2006), Vaên kieän Ñaïi
hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù X, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi.
3. Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam (1999), Caåm nang an sinh xaõ hoäi - Taäp I: Nhöõng
nguyeân taéc an sinh xaõ hoäi.
4. Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam (1999), Kyû yeáu Hoäi thaûo khoa hoïc: Chieán löôïc
phaùt trieån BHXH Vieät Nam ñeán naêm 2010.
5. Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam (1999), Quyeát ñònh soá 2902/1999/QÑ/BHXH ngaøy
23/11 veà vieäc ban haønh quy ñònh quaûn lyù thu baûo hieåm xaõ hoäi thuoäc heä thoáng
BHXH Vieät Nam.
6. Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam (2000), Vaên baûn soá 21/BHXH-HÑQL ngaøy 28/12
veà vieäc trình thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät chieán löôïc phaùt trieån ngaønh baûo
hieåm xaõ hoäi.
7. Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam (2003), Quyeát ñònh soá 722/QÑ-BHXH ngaøy
26/5/2003 veà vieäc ban haønh quy ñònh quaûn lyù thu BHXH, BHYT baét buoäc.
8. Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam (2005), BHXH Vieät Nam 10 naêm xaây döïng vaø phaùt
trieån.
9. Baûo hieåm xaõ hoäi Quaän 12, Baùo caùo toång hôïp thu töø naêm 1996 - 2006.
10. Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam (1998), Caåm nang an sinh xaõ hoäi, taäp 1, Dòch giaû:
Haø Ngoïc Queá, (dòch töø baûn tieáng Anh: Series of Manuals on Social Securirty
cuûa Toå chöùc Lao ñoäng Quoác teá).
92
11. Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam (1998), Caåm nang an sinh xaõ hoäi, taäp 2, Dòch giaû:
Haø Ngoïc Queá, (dòch töø baûn tieáng Anh: Series of Manuals on Social Securirty
cuûa Toå chöùc Lao ñoäng Quoác teá).
12. Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam (1998), Caåm nang an sinh xaõ hoäi, taäp 3, Dòch giaû:
Haø Ngoïc Queá, (dòch töø baûn tieáng Anh: Series of Manuals on Social Securirty
cuûa Toå chöùc Lao ñoäng Quoác teá).
13. Boä Lao ñoäng Thöông binh vaø Xaõ hoäi (1994), Boä Luaät lao ñoäng nöôùc Coäng
hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, NXB chính trò quoác gia, Haø Noäi.
14. Boä Lao ñoäng Thöông binh vaø Xaõ hoäi (2002), Boä Luaät lao ñoäng nöôùc Coäng
hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam (ñaõ ñöôïc söûa ñoåi boå sung), NXB chính trò quoác
gia, Haø Noäi.
15. Boä Lao ñoäng thöông binh vaø xaõ hoäi (1993), Moät soá coâng öôùc cuûa toå chöùc lao
ñoäng quoác teá (ILO).
16. Boä Taøi chính (1998), Thoâng tö soá 85/1998/TT-BTC ngaøy 25/6 höôùng daãn quy
cheá quaûn lyù taøi chính ñoái vôùi BHXH Vieät Nam.
17. Boä Taøi chính – Lao ñoäng –Thöông binh vaø Xaõ hoäi (1989), Thoâng tö lieân boä soá
29-TT/LB ngaøy 16/6 söûa ñoåi phöông phaùp noäp BHXH do ngaønh Lao ñoäng –
Thöông binh vaø Xaõ hoäi quaûn lyù.
18. Chính phuû (1995), Nghò ñònh soá 19/CP ngaøy 26/2/1995 veà vieäc thaønh laäp Baûo
hieåm xaõ hoäi Vieät Nam.
19. Chính phuû (1995), Nghò ñònh soá 12/CP ngaøy 26/1/1995 veà vieäc ban haønh Ñieàu
leä Baûo hieåm xaõ hoäi.
20. Chính phuû (2002), Nghò ñònh soá 100/2002/NÑ-CP, ngaøy 6/12 quy ñònh chöùc
naêng, nhieäm vuï, quyeàn haïn vaø cô caáu toå chöùc cuûa Baûo hieåm xaõ hoäi Vieät Nam.
93
21. Chính phuû (2003), Nghò ñònh soá 01/2003/NÑ-CP ngaøy 9/01/2003 veà vieäc söûa
ñoåi, boå sung moät soá ñieàu cuûa Ñieàu leä BHXH ban haønh keøm theo Nghò ñònh soá
12/CP gaøy 26/1/1995.
22. Chính phuû (2004), Nghò ñònh soá 204/ 2004/NÑ-CP ngaøy 14 thaùng 12 naêm
2004 veà cheá ñoä tieàn löông ñoái vôùi caùn boä, coâng chöùc, vieân chöùc vaø löïc löôïng vuõ
trang.
23. Chính phuû (2004), Nghò ñònh soá 205/ 2004/NÑ-CP ngaøy 14 thaùng 12 naêm
2004 quy ñònh heä thoáng thang löông, baûng löông vaø cheá ñoä phuï caáp löông
trong caùc coâng ty Nhaø nöôùc.
24. Cuïc Thoáng keâ Quaän 12 (2006), Nieân giaùm thoáng keâ 1997 - 2005.
25. Ñoã Vaên Sinh (2004), Hoaøn thieän quaûn lyù quyõ BHXH ôû Vieät Nam, Luaän vaên
tieán syõ khoa hoïc Kinh teá, Hoïc vieän Chính trò Quoác gia Hoà Chí Minh, Haø Noäi.
26. Joseph E. Stiglitz (1995), Kinh teá coâng coäng, NXB Khoa Hoïc Kyõ Thuaät.
27. Lieân ñoaøn lao ñoäng Tp.Hoà Chí Minh, Baùo caùo thu naêm 1975-1995.
28. Lieân ngaønh Lao ñoäng -Thöông binh - Xaõ hoäi & Baûo hieåm xaõ hoäi (2006), Keát
quûa khaûo saùt chính saùch lao ñoäng- cheá ñoä BHXH taïi ñòa baøn phöôøng Taân Thôùi
Nhaát, Quaän 12.
29. Nguyeãn Huy Ban (2000), Chieán löôïc phaùt trieån BHXH phuïc vuï muïc tieâu phaùt
trieån kinh teá – xaõ hoäi ñeán naêm 2020, Ñeà taøi khoa hoïc caáp boä, BHXH Vieät Nam.
30. Nguyeãn Kim Thaùi (2002), Ñaøo taïo, boài döôõng caùn boä coâng chöùc ngaønh
BHXH trong giai ñoaïn hieän nay, Taïp chí Baûo hieåm xaõ hoäi, (4), tr. 8-9.
31. Nguyeãn Tieán Phuù (2003) Moät soá suy nghó veà ñònh höôùng öùng duïng coâng ngheä
thoâng trong heä thoáng BHXH Vieät Nam ñeán naêm 2010, Taïp chí BHXH, 10, tr
12-13.
32. Maïc Vaên Tieán (1997), Moät soá vaán ñeà cô baûn veà kinh teá baûo hieåm, NXB chính
trò quoác gia, Haø Noäi.
94
33. Quoác hoäi Nöôùc Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam (2006) Luaät Baûo hieåm
xaõ hoäi cuûa nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, Nxb Chính trò quoác gia,
Haø Noäi.
34. Sôû Lao ñoäng –Thöông binh –Xaõ hoäi, Baùo caùo naêm 1975-2005.
35. Taïp chí Baûo hieåm xaõ hoäi, naêm 2003, 2004, 2005, 2006.
36. Thuû töôùng Chính phuû (1995), Quyeát ñònh soá 606/TTg ngaøy 26/09/1995 cuûa Thuû
töôùng Chính phuû ban haønh quy cheá toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa Baûo hieåm xaõ hoäi
Vieät Nam.
37. Thuû töôùng Chính phuû (2002), Quyeát ñònh soá 20/QÑ-TTg ngaøy 24/01/2002 cuûa
Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc chuyeån BHYT Vieät Nam sang BHXH Vieät Nam.
38. Thuû töôùng Chính phuû (2003), Quyeát ñònh soá 02/2003/QÑ-TTg ngaøy 02/01/2003
cuûa Thuû töôùng Chính phuû ban haønh quy cheá quaûn lyù taøi chính ñoái vôùi BHXH
Vieät Nam.
39. Töø ñieån thuaät ngöõ kinh teá hoïc (2001), Nxb Töø ñieån baùch khoa, Haø noäi.
40. TS. Tieán Anh (2004), “Moái quan heä giöõa BHXH vaø taêng tröôûng kinh teá”, Baûo
hieåm xaõ hoäi, soá 05/2004, tr. 13-14.
41. Vieän Nghieân cöùu vaø Phoå bieán tri thöùc baùch khoa (1998), Ñaïi töø ñieån Kinh teá
thò tröôøng.
42. Vieän Khoa hoïc lao ñoäng vaø caùc vaán ñeà xaõ hoäi (2003), Moät soá vaán ñeà veà chính
saùch baûo hieåm xaõ hoäi ôû Vieät Nam hieän nay, Nxb Lao ñoäng xaõ hoäi, Haø Noäi.
43. Vieät Nam hoäi nhaäp kinh teá trong xu theá toaøn caàu hoùa - Vaán ñeà vaø giaûi phaùp
(2004), Nxb Chính trò quoác gia, Haø Noäi.
44. Uyû Ban caùc vaán ñeà xaõ hoäi - Quoác hoäi khoùa IX (2005), khaéc phuïc moät soá vaán
ñeà baát caäp veà BHXH, goùp phaàn ñaûm baûo quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa ngöôøi lao
ñoäng.
B. Taøi lieäu tham khaûo nöôùc ngoaøi:
95
45. Intoduction Social Security - Social Security Department (1992), International
Labour Office, Geneva.
46. Principles of Social Security - Social Security Department (1997),
International Labour Office, Geneva.
47. Social Security Program throughout the World - Social Security Administration
(1999), Office of Policy, SSA Publication No. 13-11785, August.
48. Social Security Retirement benefits (2000), USA.
C. Website:
49. http://www.bhxhhcm.org.vn/ - Website cuûa BHXH TP. Hoà Chí Minh.
50. http://www.ilo.org/ – Home page cuûa Toå chöùc Lao ñoäng theá giôùi – ILO
51. http://natlex.ilo.org/ – Heä thoáng cô sôû döõ lieäu cuûa ILO
52. http://www.nasi.org/ – Website cuûa Vieän Baûo Hieåm Xaõ hoäi quoác gia Myõ
53. http://www.governmentguide.com/ – Website veà BHXH cuûa Chính Phuû.
54. http:// www.ssa.gov webside BHXH cuûa Myõ.
55. http:// www.vi.wikipedia.org webside töï ñieån wikipedia tieáng vieät.
2
PHUÏ LUÏC 1: MỘT SỐ CHỈ TIÊU VỀ DÂN SỐ
Chỉ tiêu ĐVT 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 1. Quy mô dân số Người 125,582 139,318 169,986 183,790
206,751
217,750
239,607
290,089
303,962 1.1. Nam Người
61,661
68,531
84,160
90,333
96,624
102,995
112,854
140,113
146,814 Tỷ lệ nam %
49.10
49.19
49.51
49.15
46.73
47.30
47.10
48.30
48.30 1.2. Nữ Người
63,921
70,787
85,826
93,457
110,127
114,755
126,753
149,976
157,148 Tỷ lệ nữ %
50.90
50.81
50.49
50.85
53.27
52.70
52.90
51.70
51.70 2. Tỷ lệ tăng dân số % 6.97 10.94 18.44 8.22 11.10 9.74 9.92 10.43 8.43
2.1. Tăng tự nhiên % 1.54 1.51 1.48 1.45 1.23
1.24
1.22
1.23
1.23
2.2. Tăng cơ học % 5.43 9.43 16.96 6.77 9.87
8.50
8.70
9.20
7.20
3. Mật độ dân số Người/km2 2,380 2,640 3,221 3,483 3,918
4,126
4,541
5,497
5,760
Mật độ cao nhất Người/km2 6,697 7,079 8,842 9,328 10,275
11,068
11,427
11,747
12,995
Mật độ thấp nhất Người/km2 902 1,216 1,279 1,290 1,418
1,263
1,541
1,901
1,946
Nguồn: Niên giám thống kê từ 1997 - 2005
2
Phụ lục số 3 TÌNH HÌNH PHAÙT TRIEÅN CAÙC NGAØNH KINH TEÁ CHUÛ YEÁU QUAÄN 12
GIAI ÑOAÏN 1997 - 2006
Noâng nghieäp Coâng nghieäp - TTCN Thöông maïi - dòch vuï
STT Naêm Toång giaù
trò saûn xuaát
Giaù trò saûn xuaát (Trieäu ñoàng)
Tyû troïng (%)
Toác ñoä
taêng (%)
Giaù trò saûn xuaát
(Trieäu ñoàng)
Tyû troïng(%)
Toác ñoä taêng (%)
Giaù trò saûn xuaát (Trieäu ñoàng)
Tyû troïng(%)
Toác ñoä
taêng (%)
1 1997
738,971
83,000
11
277,339
38
378,632
51
2 1998
805,593
61,456
8 -
25.96
297,523
37
7.28
446,614
55
17.95
3 1999
983,749
63,241
6 2.90
386,419
39
29.88
534,089
54
19.59
4 2000
1,186,133
64,630
5 2.20
476,138
40
23.22
645,365
54
20.83
5 2001
1,411,935
61,830
4 -4.33
569,116
40
19.53
780,989
55
21.02
6 2002
1,660,505
61,968
4 0.22
666,655
40
17.14
931,882
56
19.32
7 2003
1,966,788
63,293
3 2.14
790,088
40
18.52
1,113,407
57
19.48
8 2004
2,387,907
61,167
3 -3.36
996,286
42
26.10
1,330,454
56
19.49
9 2005
2,827,356
61,994
2 1.35
1,177,584
42
18.20
1,587,778
56
19.34
2006
3,336,532
62,097
2 0.17
1,380,479
41
17.23
1,893,956
57
19.28
Bình quaân 1997 - 2006
2,013,282
70,667
4
-2.74
819,521
41
19.68
1,123,094
55
19.59
Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ töø naêm 1997 ñeán 2006
2
Phuï luïc 4
TOÅNG HÔÏP TÌNH HÌNH ÑAÀU TÖ TRONG CAÙC LÓNH VÖÏC KINH TEÁ GIAI ÑOÏAN 1997 - 2006
ÑVT: ñôn vò ñaêng kyù
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 TT Loaïi HÌNH Soá
löôïng Soá
löôïng Soá
löôïng Soá
löôïng Soá
löôïng Soá
löôïngSoá
löôïng Soá
löôïng Soá
löôïng Soá
löôïng
I Dòch vuï 431 424
479
639
825
858
1,236
1,373
1,357
1,991
1 Cty Coå phaàn 0 1 1 2 10 13 16 31 31 592 CTY TNHH 4 10 10 28 94 133 164 206 236 3133 DNTN 3 7 7 22 38 50 81 62 74 854 Hoä caù theå 424 406 461 587 683 662 975 1074 1016 1534
II Coâng nghieäp 69 79 84 402 309 463 421 495 613 7061 Cty Coå phaàn 0 0 0 2 8 9 7 12 11 172 CTY TNHH 5 10 27 53 82 127 123 135 170 2353 DNTN 1 1 3 16 23 27 27 28 21 444 Hoä caù theå 63 68 54 331 196 300 264 320 411 410
TOÅNG 500 503 563 1041 1134 1321 1657 1868 1970 2697
3
Phụ lục 5
SO SAÙNH DOANH NGHIEÄP ÑAÊNG KYÙ KINH DOANH VAØ DOANH NGHIEÄP THAM GIA BHXH
STT naêm
DN ÑKKD (**)
DN ñaêng kyù (*)
DN th.gia BHXH lao ñoäng
toång quyõ löông (trieäu ñoàng)
BHXH phaûi noäp
BHXH ñaõ noäp
möùc löông noäp BHXH bình quaân (trñ) =(7)/(6)
tyûleä (5)/(3)
tyûleä (5)/(4)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
1 1997 500 76 35 3137
7,632 1526 1506 0.203 7.00% 46.05%
2 1998 503 97 47 2644
11,551 3568 2060 0.364 9.34% 48.45%
3 1999 563 102 55 4981
12,893 4080 3018 0.216 9.77% 53.92%
4 2000 1041 454 87 5728
23,616 5456 4253 0.344 8.36% 19.16%
5 2001 1134 451 114 7920
28,232 7345 6272 0.297 10.05% 25.28%
6 2002 1321 659 88 12713
48,375 9675 8274 0.317 6.66% 13.35%
7 2003 1657 682 195 17816
82,548 19854 15368 0.386 11.77% 28.59%
8 2004 1868 794 292 20329 103,314 25460 20247 0.424 15.63% 36.78%
9 2005 1970 954 349 22220 129,964 31225 25647 0.487 17.72% 36.58%
10 2006 2697 1163 414 23687 178,732 41873 35512 0.629 15.35% 35.60%
Nguoàn: Phoøng Kinh teá Q.12, BHXH Quaän 12
(*) khoâng tính hoä kinh doanh caù theå kinh doanh thöông maïi dòch vuï
(**) tính caû hoä kinh doanh caù theå thöông maïi dòch vuï
4
Phuï luïc 6
PHIEÁU KHAÛO SAÙT
Tình hình thöïc hieän chính saùch lao ñoäng vaø Baûo hieåm xaõ hoäi, baûo hieåm y teá taïi
caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh
Ñeå phuïc vuï cho ñeà taøi nghieân cöùu “Bieän phaùp quaûn lyù vaø choáng thaát
thu BHXH”, nhaèm muïc ñích taêng soá lao ñoäng tham gia BHXH, taêng soá lao ñoäng
ñöôïc thuï höôûng caùc cheá ñoä, chính saùch BHXH, ñaûm baûo ñöôïc ñôøi soáng cuûa ngöôøi
lao ñoäng luùc veà höu. … vaø taïo ñieàu kieän cho doanh nghieäp thöïc hieän nghóa vuï,
nhaän thaáy ñöôïc quyeàn lôïi khi tham gia trích noäp BHXH cho ngöôøi lao ñoäng, thöïc
thi nhöõng quy ñònh cuûa Luaät lao ñoäng, Luaät baûo hieåm xaõ hoäi, … vaø Cô quan
BHXH coù keá hoaïch vaø phöông höôùng hoã trôï, giuùp ñôõ ngöôøi lao ñoäng vaø doanh
nghieäp. Chuùng toâi tieán haønh khaûo saùt caùc doanh nghieäp kinh doanh treân ñòa baøn
Phöôøng Taân Thôùi Nhaát, Quaän 12. Raát mong caùc doanh nghieäp coù yù kieán tham gia
cho phieáu khaûo saùt naøy.
Nhöõng thoâng tin doanh nghieäp cung caáp seõ ñöôïc giöõ kín vaø chæ duøng
phuïc vuï tö vaán cho doanh nghieäp thöïc thi phaùp luaät lao ñoäng theo quy ñònh.
I. THOÂNG TIN CHUNG VEÀ DOANH NGHIEÄP:
1/ Teân doanh nghieäp: ..................................................................................
2/ Ngaøy thaùng naêm thaønh laäp:......................................................................
3/ Ñòa chæ truï sôû : .........................................................................................
4/ Loaïi hình doanh nghieäp:
Coâng Ty traùch nhieäm höõu haïn. Coâng ty coå phaàn.
Coâng ty hôïp danh. Doanh nghieäp tö nhaân.
Hoä kinh doanh caù theå, toå hôïp taùc. HTX hoaït ñoäng theo Luaät HTX.
5
5/ Lónh vöïc hoaït ñoäng:
Saûn xuaát.
Thöông maïi
Dòch vuï
Khaùc
6/ Quy moâ lao ñoäng theo phöông aùn thaønh laäp : ..... ............................. ngöôøi.
II. TÌNH HÌNH LAO ÑOÄNG, TIEÀN LÖÔNG, BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI
(BHXH), BAÛO HIEÅM Y TEÁ (BHYT) TAÏI THÔØI ÑIEÅM KHAÛO
SAÙT:
A. Tình hình söû duïng lao ñoäng:
1/ Toång soá lao ñoäng taïi thôøi ñieåm khaûo saùt: .......... ............................. ngöôøi.
2/ Toång soá lao ñoäng ñaõ kyù keát hôïp ñoàng lao ñoäng: ............................. ngöôøi.
Trong ñoù hôïp ñoàng lao ñoäng coù thôøi haïn töø 3 thaùng trôû leân: ............... ngöôøi.
3/ Ñaêng kyù söû duïng lao ñoäng:
Ñaõ ñaêng kyù
Chöa ñaêng kyù.
4/ Ñaêng kyù thang baûng löông:
Ñaõ ñaêng kyù
Chöa ñaêng kyù.
B. Tình hình thöïc hieän cheá ñoä BHXH, BHYT:
1/ Thôøi ñieåm baét ñaàu tham gia BHXH, BHYT:................................................
2/ Soá lao ñoäng tham gia BHXH, BHYT: ............................................... ngöôøi.
3/ Doanh nghieäp ñaõ tham gia BHXH, BHYT:
Chöa tham gia
Ñaõ töøng tham gia nhöng hieän nay khoâng tham gia:
4/ Lyù do chöa tham gia hoaëc ngöng tham gia:
6
Thuû tuïc tham gia BHXH quaù khoù khaên, röôøm ra, khoâng tham gia cuõng khoâng aûnh
höôûng gì ñeán doanh nghieäp
Chính saùch, cheá ñoä cuûa BHXH coøn nhieàu baát hôïp lyù.
Cheá taøi phaït veà BHXH chöa ñuû maïnh, möùc phaït thaáp, khoâng phaït khi noäp chaäm.
Giaûm lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp.
Thaùi ñoä phuïc vuï cuûa nhaân vieân ngaønh BHXH taùc ñoäng ñeán vieäc baïn tham gia
BHXH hay khoâng?
Tyû leä ñoùng BHXH cuûa chuû doanh nghieäp (15%) laø quaù cao.
Chöa ñöôïc cô quan nhaø nöôùc naøo tuyeân truyeàn veà BHXH
5/ Baïn bieát veà nhöõng cheá ñoä naøo sau ñaây khi tham gia BHXH:
Cheá ñoä höu trí Trôï caáp 1 laàn Trôï caáp oám ñau
Trôï caáp thai saûn Tai naïn lao ñoäng Beänh ngheà nghieäp
Töû tuaát Taát caû caùc cheá ñoä treân Khoâng bieát.
6/ Baïn coù tin caùc cheá ñoä, chính saùch cuûa BHXH seõ hoã trôï ñöôïc cho baïn khi gaëp khoù
khaên?
Coù Khoâng
7/ Baïn thaáy thaùi ñoä phuïc vuï cuûa nhaân vieân ngaønh Baûo Hieåm Xaõ Hoäi nhö theá naøo?
Aân caàn Bình thöôøng Thieáu thieän caûm
8/ Thôøi gian giaûi quyeát caùc loaïi cheá ñoä laø nhanh hay chaäm:
Nhanh Bình thöôøng Chaäm
9/ Ñaùnh giaù cuûa baïn veà chaát löôïng baûo hieåm xaõ hoäi hieän nay:
Toát Bình thöôøng Keùm khoâng roõ
10/ Theo baïn, tham gia BHXH seõ taïo ñöôïc moâi tröôøng caïnh tranh laønh maïnh vôùi
caùc doanh nghieäp kinh doanh cuøng ngaønh ngheà. (chi phí nhö nhau), giaù caùc saûn
phaåm caïnh tranh nhö nhau.
Coù Khoâng
11/ Baïn ñaùng giaù theá naøo veà caùc loaïi cheá ñoä , chính saùch cuûa BHXH hieän nay:
7
Raát toát Toát Trung bình Keùm
12/ Theo baïn, neân ñoùng BHXH theo;
Toång thu nhaäp Löông cô baûn cuûa DN Möùc löông toái thieåu cuûa NN
Tuyø theo doanh nghieäp
C. YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI CÔ QUAN CHÖÙC NAÊNG:
Giaûi quyeát caùc cheá ñoä ngay khi coù phaùt sinh.
Xaây ñöïng ñöôïc quy cheá laøm vieäc, quy ñònh phaùp luaät veà möùc thuï höôûng töø caùc cheá ñoä
hôïp lyù vaø laâu daøi ñeå doanh nghieäp khoâng gaëp khoù khaên khi tham gia BHXH. ( hieän
nay thay ñoåi thöôøng xuyeân)
Ñònh kyø haøng tuaàn, thaùng , quyù ñeán doanh nghieäp ñeå giaûi quyeát caùc cheá ñoä maø ngöôøi
lao ñoäng ñöôïc höôûng, doanh nghieäp khoâng caàn phaûi daønh rieâng moät ngöôøi chaêm lo
vieäc naøy, giaûm ñöôïc löôïng coâng vieäc cho doanh nghieäp.
Coù nhieàu khen thöôûng, chính saùch öu ñaõi cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc doanh nghieäp tích
cöïc tham gia BHXH.
BHXH neân hoã trôï doanh nghieäp trong vieäc laäp danh saùch ngöôøi lao ñoäng tham gia
BHXH, ñôn giaûn caùc baùo bieåu.
BHXH neân thieát laäp phoøng/toå hoã trôï caùc doanh nghieäp. Cung caáp thoâng tin kòp thôøi,
….
YÙ kieán Khaùc:...........................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
Xin traân troïng caûm ôn quyù doanh nghieäp.
8
2
Phuï luïc 7
TOÅNG HÔÏP KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT VEÀ ÑÔN VÒ TREÂN ÑÒA BAØN PHÖÔØNG TAÂN THÔÙI NHAÁT
Tình hình ñôn vò khaûo saùt Tình hình ñôn vò ñang hoaït ñoäng Ngöng hoaït Ñang hoaït
ñoäng ñoäng Coù kyù HÑLÑ Chöa kyù
HÑLÑ Coù ñoùng BHXH Chöa ñoùng BHXH
STT Loaïi hìnhToång
T-soá Tyû
leä(%) T-soá Tyû
leä(%) T-soá Tyû
leä(%) T-soá Tyû
leä(%) T-soá Tyû
leä(%) T-soá Tyû
leä(%)
1 2 3 4 5 = 4/3 6 7 = 6/3 8 9 = 8/6 10 11 = 10/6 12
13 = 12/6 14
15 = 14/6
1 Cty TNHH 350 61 17.4
289.0
82.6
137.0
47.4
152.0
52.6
59.0
20.4
230.0
79.6
2 Cty Coå Phaàn 12 0 -
12.0
100.0
12.0
100.0
-
-
6.0
50.0
6.0
50.0
3 Cty Hôïp Danh 0 0 -
-
-
-
-
4 DN Tö Nhaân 71 15 21.1
56.0
78.9
14.0
25.0
42.0
75.0
11.0
19.6
45.0
80.4
5 Hoä caù theå 520 0 -
520.0
100.0
-
-
520.0
100.0
-
-
520.0
100.0
6 Hôïp taùc xaõ 0 0 -
-
-
-
-
TOÅNG 953 76 8.0
877.0
92.0
163.0
18.6
714.0
81.4
76.0
8.7
801.0
91.3
2
Phuï luïc 8 TOÅNG HÔÏP KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT VEÀ ÑÔN VÒ TREÂN ÑÒA BAØN PHÖÔØNG TAÂN THÔÙI NHAÁT
ÑAÕ MUA HÑLÑ PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH THÖÏC HÒEÂN
ÑAÕ KYÙ HÑLÑ/TOÅNG SOÁ LÑ SÖÛ DUÏNG ÑAÕ THAM GIA BHXH STT LOAÏI HÌNH Soá lao
ñoäng söû duïng
Toång soá Treân 3
thaùng
Soá LÑ ñaõ tham gia BHXH
TOÅNG HÑLÑ HÑLÑ > 3 THAÙNG Soá baét buoäc Soá söû duïng
1 2 3 4 5 6 7 = 4/3 (%) 8 = 5/3 (%) 9 = 6/5(%) 10 =
6/3(%)
1 Cty TNHH 14,973
5,863
4,773
4,243 39.16 31.88
88.90
28.34
2 Cty Coå Phaàn 435
272
280
280 62.53 64.37
100.00
64.37
3 Cty Hôïp Danh - - - -
4 DN Tö Nhaân 576
281
223
199 48.78 38.72
89.24
34.55
5 Hoä caù theå 1,467 - - - - - - -
6 Hôïp taùc xaõ - - - -
TOÅNG COÄNG
17,451
6,416
5,276
4,722 36.77 30.23
89.50
27.06
HÑLÑ : Hôïp ñoàng lao ñoäng
2
2
phuï luïc 9:
DANH SAÙCH CAÙC ÑÔN VÒ KIEÅM TRA TRÖØ NAÊM 2005 ÑEÁN THAÙNG 6/2007
Hôïp ñoàng lao ñoäng BHXH Noäi quy
Thang baûng löông
SoáTT Teân doanh nghieäp kieåm tra
laàn 1 ngaøy
Toång soá LÑ
KXÑ XÑ 1-3n
muøa vuï
chöa kyù
BHXH tæ leä ñoùng %
Coù XD
Coù xaây döïng
ñaõ ñaêng kyù
Thu nhaäp bình quaân
moâi tröông
keát luaän haønh vi vaø möùc phaït
nhaân söï
1 2 5 6 9 10 11 12 13 14 15 19 20 25 26 27
1 CN TNHH May tuùi xaùch Saøi Goøn 01.09.06 88 . 0 88 0 39 44.3 1 1 1 600 1 17000 2 TNHH 2 J 14.01.06 310 . 310 0 0 250 80.6 1 1 1 1000 1 5000 3 Cty TNHH Höng Thònh Taân 21.01.06 292 . 95 197 . 227 77.7 1 1 1 900 1 . 4 Cty TNHH Khaûi Höõu 01.04.06 25 . 25 0 0 20 80.0 1 2 2 1000 1 1000 5 Cty TNHH cô khí Haûi Haø 01.06.06 76 2 11 0 0 13 17.1 2 2 2 700 2 . 6 Cty CP Nam Hoa 15.03.06 134 . 130 4 0 69 51.5 1 2 2 800 1 12000 7 Coâng ty Phuù Haø 03.12.06 91 . 50 30 11 40 44.0 1 1 2 1000 2 .
8 Cty TNHH SX-TM Noùn Ñaïi Xinh
24.03.06 29 . 20 9 0 10 34.5 1 1 2 1500 2 . 9 Cty TNHH DV-TM Danh Khoa 14.03.06 489 . . . . 110 22.5 . . . 600 . 5000
10 Cty TNHH May Haûi Haø 31.03.06 270 . 210 60 0 219 81.1 1 2 2 900 2 13500
11 CN Cty TNHH SX-KD-DV P.T.H (xöôûng Caêng 17.03.06 266 200 66 0 . 266 100.0 1 1 1 1000 1 .
12 CTy TNHH SX-TM Minh Taâm 29.03.06 57 50 7 0 0 34 59.6 1 1 2 1500 1 10000 13 TNHH Deät May Hoaøng Linh 15.03.06 134 . . . . 69 51.5 . . . . . 12000 14 Cty TNHHTaân Quaûng Nguyeân 15.03.06 148 . . . . 123 83.1 1 2 2 . 1 10000 15 DNTN MiLan 31.03.06 180 0 120 0 60 0 0.0 2 2 2 800 2 10000 16 Cty TNHH SX-TM Thaïnh Loäc 07.03.06 110 110 0 0 0 11 10.0 1 2 2 700 1 6000
17 Cty TNHH Cheá bieán laâm saûn Ñaêng Quang 29.03.06 43 . 28 15 0 28 65.1 1 1 1 800 2 5000
3
18 CTy TNHH May Linh Kha 20.04.05 105 . . . . 28 26.7 1 1 1 . 2 6500 19 Cty TNHH Taân Hoaøi Phöông 26.04.06 50 . . . . . . . . 800 . . 20 Cty TNHH SX-TM Ñaïi Taân 14.04.06 198 . 114 0 50 114 57.6 1 2 2 650 1 . 21 Cty TNHH Quoác Anh 29.04.06 247 12 51 184 0 63 25.5 1 2 2 700 2 5000 22 TNHH Kim Vieät Nam 06.04.05 815 . . . . 815 100.0 1 2 2 . 1 . 23 Chaân Ngaân Phaùt 14.04.06 240 48 149 43 0 153 63.8 1 1 2 900 1 .
24 Cty TNHH CB thöïc phaåm Phöông Ñoâng 12.04.06 672 373 216 2 83 589 87.6 1 2 2 1000 1 .
25 TNHH Thôøi Trang Saøi goøn 05.04.06 266 0 266 0 0 118 44.4 1 2 2 900 1 5000 26 TNHH SX-KD-DV P -T-H 05.04.06 60 0 20 40 0 20 33.3 1 1 1 900 2 . 27 Cty Deät Len Raïng Ñoâng 07.04.06 1491 290 970 0 0 914 61.3 1 2 2 950 1 . 28 Cô sôû Phong Ñaït 13.04.06 56 18 23 15 0 53 94.6 2 2 2 800 2 5000 29 TNHH May Vinh Quang 07.04.06 82 0 0 0 0 17 20.7 2 2 2 1200 2 .
30 TNHH SX-TM-DV Taân Khaûi Minh
22.03.06 422 0 312 . 110 257 60.9 1 2 2 700 2 22000 31 CN Nöôùc giaûi khaùc Haûi Bình 12.05.06 560 0 500 60 0 208 37.1 1 1 1 900 1 . 32 TNHH SX-TM Quang Phuù 17.05.06 47 39 0 0 8 47 100.0 1 2 2 1200 2 . 33 CN Deät Kim Thieâu Kim TRaâm 10.05.06 12 0 12 0 0 0 0.0 2 2 2 900 2 . 34 Cty TNHH Phaùt Thaønh 12.05.06 167 0 160 10 0 100 59.9 1 1 1 1000 1 5000 35 TNHH May Phöông Minh 26.05.06 242 0 210 32 0 0 0.0 1 2 2 1100 2 5000 36 TNHH TM-CB TP Phuù An Sinh 31.05.06 56 0 50 6 0 10 17.9 1 2 2 900 2 . 37 TNHH SX-TM Ngö Long 03.05.06 400 120 198 0 82 198 49.5 1 2 2 1500 1 . 38 TNHH Ñöùc Haûi 19.05.06 128 . 120 8 0 78 60.9 1 1 1 1000 1 . 39 TNHH May Maëc Taân Chaâu 17.05.06 11 . 11 0 0 0 0.0 2 2 2 800 2 . 40 TNHH Töôøng Höng 03.05.06 180 0 0 110 70 0 0.0 1 2 2 1000 2 . 41 TNHH May TM Toaøn Taâm 05.05.06 221 0 0 221 0 21 9.5 1 2 2 1000 1 . 42 TNHH SX-KD TP chay AÂu Laïc 26.05.06 110 . . . . . 2 . . . . . 43 TNHH Maïnh Tieán 10.05.06 91 0 91 0 0 35 38.5 1 1 1 1200 1 . 44 DNTN Cô khí Minh Tuaán 05.05.06 486 0 209 55 222 264 54.3 2 1 2 1300 2 18500 45 TNHH May Thieâu Taân Ngoïc Haø 16.06.06 979 . 905 74 0 306 31.3 1 1 1 850 1 15000
4
46 Cô sôû Leâ Nam 02.06.06 76 . 33 0 0 33 43.4 2 2 2 800 2 16000 47 CN TNHH May maëc Caåm höng 28.06.06 68 . . 37 31 0 0.0 2 2 2 1000 2 . 48 Cty TNHH SX Linh Nam 16.06.06 524 . 306 140 . . 1 1 1 1200 1 10500 49 TNHH Ñan Phöông 14.07.06 287 0 287 0 0 264 92.0 1 1 2 1100 1 . 50 TNHH Nguoàn Löïc 14.06.06 908 . 352 400 . 322 35.5 1 1 1 1200 2 . 51 TNHH B& 0 07.06.06 105 . 105 0 0 30 28.6 2 2 2 800 2 . 52 TNHH Kim Vieät Nam 21.06.06 18 . . . . 18 100.0 . . . . . . 53 TNHH TM Huy Ñaêng 09.06.06 1439 . 1422 0 17 1429 99.3 1 2 2 1200 1 . 54 TNHH Long Vyõ 05.06.06 71 . 50 21 0 0 0.0 1 2 2 800 2 15000 55 TNHH Ñöùc Thaønh 28.06.06 119 . 119 0 0 19 16.0 1 2 2 900 2 5000 56 TNHH SX-TM-DV Ñaïi Ngoïc Loäc 07.06.06 223 2 2 219 . 40 17.9 1 2 2 1000 1 10000 57 TNHH SX-TM Haøo Huøng 09.06.06 240 0 0 0 0 0 0.0 2 2 2 900 2 . 58 TNHH Phöông Trinh 03.08.06 250 0 250 0 0 100 40.0 2 2 2 800 2 . 59 TNHH Kim Ñænh 10.08.06 815 . 815 0 0 692 84.9 1 1 1 900 1 . 60 TNHH Linh Nam 23.08.06 105 . 59 0 16 28 26.7 1 1 2 900 1 6500 61 TNHH Thieân Nam 08.08.06 665 . . . . 141 21.2 1 1 2 . 1 15000 62 TNHH May Bình Traân 15.08.06 14 . . . . . 2 1 2 . 2 . 63 TNHH Thaùi Duõng 22.08.06 186 . . . . 36 19.4 1 1 1 . 2 .
64 TNHH SX-KD Baùnh Keïo Tuaán Ngoïc ( Chi nhaùnh ) 22.08.06 131 . 73 25 . 73 55.7 1 2 2 . 2 .
65 TNHH Vieät Khoa 15.08.06 360 227 133 . . 360 100.0 2 2 2 700 2 . 66 TNHH May Trí Ñaït 28.06.06 47 . . . . 15 31.9 2 2 2 . 2 . 67 TNHH Hoàng cô 28.06.06 141 . . . . 0 0.0 2 2 2 . 2 . 68 Xí nghieäp Cô Khí Phöông Trinh 29.08.06 32 . . . . 4 12.5 2 2 2 . 2 .
69 DNTN Cô khí XD-TM Nghóa Phaùt 29.08.06 48 . . 20 . 28 58.3 1 2 2 . 2 .
70 TNHH Taán Quang 31.08.06 60 . . . . 0 0.0 2 2 2 . 2 . 71 TNHH May Tuaán Thaûo 31.08.06 25 . . . . 0 0.0 2 2 2 . 2 . 72 TNHH May Vónh Phuù 03.08.06 300 0 45 0 0 45 15.0 1 2 2 700 2 26000 73 TNHH Du San 22.08.06 43 . . . . 18 41.9 1 2 2 . 2 20000
5
74 DN TN Hoa Cöông 07.09.06 15 0 0 15 0 0 0.0 2 2 2 1300 2 . 75 TNHH SX -TM Toaøn Thaéng 07.09.06 153 0 0 130 0 0 0.0 2 2 2 900 2 . 76 TNHH Ñaïi Coà 12.09.06 234 0 127 40 0 51 21.8 1 2 2 1000 2 . 77 TNHH May Thieâu Vónh Thaønh 03.09.06 42 0 36 6 0 0 0.0 2 2 2 800 2 . 78 TNHH Laâm Hoà 24.10.06 66 53 13 0 3 66 100.0 1 1 2 . 2 . 79 Cty TNHH MINH TAÂM 03.10.06 80 0 60 20 0 0 0.0 2 2 2 900 2 . 80 Cty TNHH May Haûi Haø 03.10.06 51 13 21 17 . 0 0.0 2 2 2 700 2 . 81 CTY TNHH TM DV Danh Khoa 05.10.06 21 1 20 0 0 21 100.0 2 2 2 . 2 . 82 Cty TNHH CN - TM Phuù Haø 05.10.06 29 16 0 13 0 16 55.2 1 2 2 . 2 . 83 Cty Coå Phaàn SX - TM Nam Hoa 10.10.06 52 31 21 0 0 45 86.5 2 1 1 1000 2 . 84 Cty TNHH Khaûi Höûu 10.10.06 120 4 70 46 0 74 61.7 2 2 2 . 2 . 85 Cty TNHH Ñoâng Bang Vina 17.10.06 28 0 28 0 0 28 100.0 2 2 2 . 2 . 86 Cty TNHH Thuaän Buoàm 17.10.06 170 135 35 0 0 33 19.4 2 2 2 . 1 . 87 Cty TNHH Vieät Thaùi quoác teá 17.10.06 42 7 20 0 15 27 64.3 1 1 1 . 2 . 88 DNTN Khaùch Saïn Thôùi Thaønh 19.10.06 123 120 3 0 0 14 11.4 1 1 1 . 2 .
89 CN Cty TNHH May Maëc Thieân Phuùc 24.10.06 13 13 0 0 0 0 0.0 2 2 2 . 2 .
90 DNTN Deät Thaùi Hoøa 26.10.06 502 341 161 0 0 490 97.6 1 1 1 . 1 . 91 Cty TNHH Thònh Vöôïng 31.10.06 39 4 34 1 0 20 51.3 2 2 2 1000 2 . 92 Cty TNHH Quaân Chí 31.10.06 42 0 25 17 0 20 47.6 2 2 2 . 2 . 93 DNTN Deät V aûi phöôùc Thònh 02.11.06 84 . 3 9 72 0 0.0 2 2 2 . 2 . 94 Cty TNHH TM - SX Theùp Kim Vó 06.11.06 136 0 20 0 116 0 0.0 2 2 2 . 2 . 95 Cty TNHH Ñoâng Nam Vieät 07.11.06 72 . 9 63 0 17 23.6 1 2 2 . 2 . 96 Cty Deät Taân Minh Huy 09.11.06 57 . 50 7 . 0 0.0 2 2 2 . 2 . 97 Cty TNHH Tieán Phöôùc 09.11.06 42 0 41 1 0 42 100.0 1 1 1 . 1 . 98 Cty TNHH An Phuù Myõ 14.11.06 45 0 0 45 0 32 71.1 2 2 2 950 1 . 99 Cty TNHH Ñeät May Truùc Lan 16.11.06 8 0 8 0 0 0 0.0 2 2 2 . 2 .
100 Cty TNHH TM-DV Quoác Tinh 21.11.06 18 0 18 0 0 18 100.0 1 1 1 800 2 . 101 DNTN Anh Linh 23.11.06 36 . 25 11 0 21 58.3 1 1 2 . 1 .
6
102 Cty TNHH Giaøy Thieân Loäc 21.11.06 11 0 0 0 0 0 0.0 2 2 2 800 2 . 103 cty TNHH Deät May Thaùi Tuaán 23.11.06 176 . 124 36 16 133 75.6 1 2 2 . 1 8000 104 Cty TNHH May Vónh Phuù 28.11.06 156 54 22 0 40 23 14.7 1 2 2 . 1 . 105 Cty TNHH May Trí Ñaït 28.11.06 29 6 2 0 21 9 31.0 1 2 2 900 2 . 106 Cty TNHH SX Bao Bì Ñình Danh 30.11.06 23 . 12 0 11 12 52.2 2 1 1 . 2 15000
107 Cty TNHH May Xuaát Khaåu An Phöông 28.12.06 199 . 164 35 . 164 82.4 2 2 2 . 2 31000
108 Cty TNHH May Töôøng Höng 05.12.06 44 29 15 0 0 44 100.0 1 1 1 . 2 . 109 Cty TNHH Phong Ñaït 06.12.06 58 10 41 0 7 51 87.9 2 2 2 . 2 . 110 DNTN SX Minh Ñöùc 07.12.06 1363 19 1326 0 0 1326 97.3 1 1 1 . 1 .
111 Cty TNHH CK Chính Xaùc Vieät Phaùp 19.12.06 85 21 0 0 64 21 24.7 2 2 2 . 2 .
112 Cty TNHH Vieät Vöông 12.12.06 6 0 6 0 0 0 0.0 2 2 2 600 2 . 113 Cty TNHH Quaân Ñaït 19.12.06 108 3 97 0 8 92 85.2 1 2 2 . 2 . 114 Cty TNHH SX TM Raïng Ñoâng 21.12.06 45 0 20 25 0 14 31.1 2 2 2 . 2 . 115 Cty TNHH May Tröôøng Vinh 03.05.06 209 209 209 29 . 209 100.0 1 2 2 1400 2 . 116 Cty TNHH May Vieät Vöông 03.05.06 289 289 . 289 . . 0.0 2 2 2 2000 2 . 117 Cty TNHH May An Phaùt 10.05.06 45 4 25 16 0 0 0.0 2 1 1 1300 2 . 118 DNTN Thanh Thuûy 10.05.06 47 37 37 . 10 37 78.7 2 2 2 1000 1 . 119 Cty TNHH SX TM Lyù Minh 22.05.06 509 262 247 . 29 262 51.5 1 1 1 1000 1 . 120 Cty SXTM Chaâu Chính 15.05.06 200 . 200 . . 200 100.0 1 2 2 1500 1 . 121 Cty TNHH May An Phuùc 15.05.06 120 4 . 116 0 0 0.0 2 2 2 1200 2 . 122 Cty TNHH Taân Theá Giôùi 17.05.07 417 . 282 . 135 193 46.3 1 1 1 1500 2 . 123 Cty TNHH Bao Bì Vaïn Höng 17.05.07 95 . 16 51 28 16 16.8 1 1 1 1500 2 . 124 Cty TNHH May Dung Thu 24.05.07 285 . 247 . 38 0 0.0 2 2 2 1200 1 . 125 Cty TNHH Hieäp Minh 31.05.07 855 811 . . . 811 94.9 1 1 1 1200 1 . 126 CN Cty TNHH Sôn Haø 05.06.07 1193 1193 . . . 1178 98.7 1 1 1 1600 1 . 127 CTY TNHH May Tröôøng Vinh 05.06.07 457 54 133 198 72 246 53.8 1 1 1 1300 1 . 128 CTY TNHH HOA BIEÅN VIEÄT 07.06.07 99 . 54 26 18 54 54.5 1 1 1 1000 2 . 129 CTY TNHH MAY XK LAÂM 12.06.07 1752 . 1582 . 170 1157 66.0 1 1 1 2000 1 .
7
THANH
130 DNTN THUAÄN HÖNG 14.06.07 90 71 19 . . 90 100.0 1 2 2 2500 2 . 131 CTY TNHH MAI BINH TRAÂN 19.06.07 250 5 47 . 198 5 2.0 2 2 2 1100 2 .
TOÅNG COÄNG 29971 5310 15485 3387 1831 17013 56.8 Ghi chuù 1= coù 2= khoâng Löông bình quaân, ñôn vò tính: 1000 ñoàng
2
Phuï luïc 10
Sẽ “siết” doanh nghiệp “trốn” bảo hiểm xã hội!10:34' 08/11/2005 (GMT+7)
(VietNamNet) – Trên 45 triệu lao động kỳ vọng gì vào Luật Bảo hiểm xã hội? Trong khi “trốn” bảo hiểm xã hội đang là “xu hướng chung” của người sửdụng lao động! Có trên 4 triệu lao động, trong 10 triệu lao động ở khu vực nhà nước không được đóng bảo hiểm xã hội. Con số còn cao gấp nhiều lần, ở khu vực ngoài quốc doanh. Hơn 10 giờ đồng hồ, kéo dài từ ngày 7/11 đến cuối giờ sáng 8/11, Đại biểu Quốc hội vừa tranh luận, vừa thảo luận Dự án Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) gồm 10 chương, với 112 điều. Từ bên trong nghị trường ra tận hành lang Hội trường Ba Đình, không khí nóng lên theo thời tiết, với những dấu chấm hỏi đặt ra chung quanh dự Luật. Bởi, đại biểu quốc hội, những người đại diện cho quyền lợi của hàng chục triệu người lao động trên cả nước, cũng là người lao động và chịu ảnh hưởng bởi dựLuật này, nếu được thông qua. Đóng BHXH: “Không thể kêu gọi lòng tốt!” Chỉ tính riêng trong số 10 triệu lao động có quan hệ lao động chủ yếu trong khu vực nhà nước, mới chỉ có 5,93 triệu người tham gia BHXH. Số lao động làm việc ở khu vực ngoài quốc doanh tham gia BHXH thấp, chỉ chiếm khoảng 20% tổng số lao động thuộc diện phải tham gia bảo hiểm xã hội. Theo tờ trình của Chính phủ gởi lên Quốc hội, mặc dù, đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đã được mở rộng, nhưng số người tham gia chưa nhiều.
Rất nhiều lao động hiện nay không được đóng BHXH.
3
Chính xác hơn là: nhiều doanh nghiệp đã “trốn” đóng BHXH cho người lao động. Điều đó thể hiện qua vịêc nợ BHXH lên đến hàng trăm tỉ đồng. Theo số liệu của BHXH Việt Nam, tính đến 31/12/2004, số nợ đọng khoảng trên 582 tỉ. Vì sao? Tại ai? Trách nhiệm chính thuộc về người sử dụng lao động! Nhưng giải quyết như thếnào? Khi dự Luật chưa đề cập rõ trách nhiệm, chế tài cụ thể đối với người sửdụng lao động vi phạm BHXH. GS-TS Nguyễn Lân Dũng, Đại biểu Quốc hội nói với PV VietNamNet:
“Để xảy ra tình trạng “trốn” đóng BHXH là do quản lý kém! Việc đóng BHXH không thể kêu gọi như kêu gọi lòng tốt được! Nếu doanh nghiệp không đóng BHXH, thì phải áp dụng các biện pháp pháp lý để buộc họ phải đóng BHXH cho người lao động! Trách nhiệm của nhà quản lý là không được để cho họ (doanh nghiệp – PV) “trốn” đóng BHXH. Bên cạnh đó, người lao động phải có ý thức đấu tranh cho quyền lợi của mình, thông qua hệ thống Công đoàn, hoặc lên cấp quản lý. Vì người lao động không được đóng bảo hiểm xã hội, là thiệt thòi lớn!” Cụ thể hơn, ông Nguyễn Đình Xuân, Đại biểu Quốc hội tỉnh Tây Ninh đưa ra giải pháp với VietNamNet: “Bản thân tôi đi làm 10 năm rồi mà chưa thấy một biên lai đóng tiền BHXH. Vì vậy, phải xem lại quan hệ
giữa người lao động và người sử dụng lao động. BHXH phải đưa vào hợp đồng lao động một cách rõ ràng. Khi BHXH thu tiền bảo hiểm, phải đưa ra một biên lai, thể hiện người lao động đã đóng bảo hiểm xã hội. Như tiền điện, tiền rác còn có biên lai! Cầm biên lai thu tiền đó, người lao động mới tin rằng, người sử dụng lao động đã đóng hộ BHXH cho mình rồi. Nếu không thấy biên lai, có nghiã, chủ Doanh nghiệp đã "quỵt" tiền BHXH. Đúng hơn là chủ DN nợ BHXH với người lao động.
"Đóng BHXH không thể kêu gọi như lòng tốt được!" - GS-TS Nguyễn Lân Dũng nói.
4
Vì khi xảy ra rủi ro, người lao động chịu hậu quả, chứ không phải chủ Doanh nghiệp, cũng không phải BHXH. Từ đó, ta chuyển mối quan hệ này thành mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động. Lúc này, với hàng trăm người lao động sẽ tạo áp lực lên chủ doanh nghiệp”. Trên thực tế, người lao động hiện nay thật sự không “mặn” với BHXH. Bởi, một phần người dân hiện nay vẫn chưa có nhận thức đúng và đầy đủ về quyền lợi khi được BHXH. Hoặc, nếu có, người lao động vẫn chưa nhận thấy hết được giá trị và lợi ích thật sự khi được BHXH. Vì, theo các đại biểu, người lao động vẫn chưa thấy được sự công bằng, trong việc “đóng và hưởng” BHXH. “Thật ra, đóng BHXH là một hình thức “tích lủy” của người lao động. Thế nhưng, khi người lao động rút số tiền đã “tích lủy” trong một thời gian, thì số thu lại ít hơn nhiều số tiền đã đóng” - ông Nguyễn Đình Xuân, Đại biểu Quốc hội tỉnh Tây Ninh nhận xét thêm. Để bảo vệ cho người lao động, Đại biểu Nguyễn Thị Hồng Xinh, tỉnh Bà Rịa -Vũng Tàu đề nghị: “Chế tài đối với vi phạm BHXH cần đưa vào Luật cho rõ ràng. Vì biện pháp phạt vi phạm chưa rắn, khiến doanh nghiệp không sợ, dẫn đến người lao động thiệt thòi!” Nên xem người lao động là “cổ đông” của quỹ BHXH Nhìn một góc độ khác, người đóng BHXH chính là “cổ đông” của quỹ BHXH. Vì quỹ BHXH không có nguồn thu khác ngoài nguồn thu của người lao động đóng vào. Nên, người lao động có quyền được quyết định nơi được mình ủy thác. Đại biểu Nguyễn Đình Xuân nói: “Để thực hiện “quyền cổ đông” của mình, người đóng BHXH có quyền được biết thu chi hằng năm của quỹ BHXH. Theo đó, hàng năm, quỹ BHXH phải có trách nhiệm công bố, thu bao nhiêu, tồn bao nhiêu, đã đầu tư vào những nơi nào và lãi được bao nhiêu?
Trên 45 triệu lao động kỳ vọng gì vào Luật BHXH? Trong khi, hiện nay, chỉ có 20% lao động ngoài quốc doanh được tham gia bảo hiểm.
5
Sau đó thông qua cơ quan truyền thông, cổ đông tác động đến cơ quan đại diện cho quyền lợi mình như Liên đoàn Lao động, Văn phòng Chính phủ, hoặc Đại biểu quốc hội, những người thay mặt cho cổ đông, thực hiện quyền giám sát quỹ này”. Bên cạnh đó, Đại biểu Nguyễn Đình Xuân còn đềnghị, nên đưa BHXH thành một loại hình dịch vụ thu lợi, khiến người lao động thấy được, khi đầu tư vào đó là có lợi. Như vậy, mới thu hút người lao động đóng BHXH, quan tâm hơn đến BHXH. Nhưng, trước hết, cần
thay đổi quy định “đóng – hưởng”, người lao động đóng bao nhiêu, sẽ được hưởng bấy nhiêu, thậm chí có thêm lợi tức từ việc tích lủy thông qua việc đóng BHXH. Theo quy định hiện nay, chỉ có BHXH Việt Nam được phép làm BHXH. Đại biểu Nguyễn Thị Hồng Xinh đề nghị: “Nên phá thế độc quyền của BHXH VN”. Vì điều này, sẽ khiến cho người lao động dễ dàng lựa chọn “nơi đầu tư” để được làm “cổ đông” có lợi hơn. Và bên cạnh những quy định bắt buộc tham gia BHXH, người lao động tự nguyên tham gia các loại hình BHXH khác, nhằm thu lợi cho bản thân, vừa có ích cho Nhà nước.
• Phan Công
Nên xem người lao động là "cổ đông" của BHXH. Và đưa BHXH thành một loại hình dịch vụ thu lợi, để người lao động thấy được, khi đầu tư vào đó là có lợi.
2
2
