B GIO D C V O T O TR NG I H C NNG NGHI P H N I

NGUY N VN NH (ch bin) T N DNG, H QUANG HNG,

PH M VN L M, PH M BNH QUY N, NG TH XUYN

GIO TRNH

BI N PHP SINH H C TRONG B O V TH C V T(DNG CHO H I H C)

H N I 2004

L I NI U B c sang th k XXI loi ng i cng nh n th c r rng hn v i nh ng thch th c v an ninh lng th c, nhi m v s nng ln c a tri t, s gi m st a d ng sinh h c v an ton lng th c th c ph m. Trong s n xu t nng nghi p c n p d ng t t hn nh ng ti n b v cng ngh sinh h c v sinh thi t ng h p. Bi n php sinh h c, m t bi n php ch l c trong qu n l d ch h i t ng h p ngy cng c coi tr ng hn. S li u minh ch ng r ng, hng nm chi ph v v thu c b o v th c v t vo kho ng hn 8,5 t la M , l con s r t nh so v i t ng gi tr 400 t la M c a bi n php sinh h c (Van Lenteren, 2005). i u ny cng cho chng ta th y ngu n ti nguyn sinh v t l v cng phong ph th c s cha khai thc h t, th m ch do hi u bi t cha y v cc m i quan h trong sinh gi i, con ng i v tnh hu ho i ngu n ti nguyn ny, lm cho chng ngy m t c n ki t, r t nhi u loi thin ch b bi n m t. Bi n php sinh h c c con ng i s d ng t th k th 3, b t u b ng vi c d n d ki n phng tr su h i cam qut. Trong g n 2000 nm qua, bi n php sinh h c c r t nhi u thnh t u. Ch tnh ring hn 100 nm l i y, nh nh ng ti n b trong nghin c u sinh h c v sinh thi h c, c 2000 loi chn kh p thin ch c gi i thi u v hi n nay c trn 150 loi k sinh, b t m i v vi sinh v t ang c nui nhn thng m i s d ng trong cc chng trnh trong tr d ch h i trn ton th gi i. V i nh ng u th to l n, trong tng lai ch c ch n bi n php sinh h c ngy cng c s d ng r ng ri. Gio trnh Bi n php sinh h c trong B o v th c v t c xy d ng nh m p ng yu c u nng cao ki n th c c a sinh vin chuyn ngnh B o v th c v t v nhm sinh v t v cng quan tr ng trong sinh gi i, v thnh ph n, t m quan tr ng v cc bi n php nh m duy tr cng nh nhn nui v ng d ng chng trong s n xu t nng nghi p. Thu t ng bi n php sinh h c l r t r ng. Trong b o v th c v t cc nhm gy h i l i r t phong ph, chng g m cn trng, c d i, vi sinh v t Gio trnh ny c p nhi u hn t i cc nhm cn trng, virut, vi khu n v n m gy h i cn trng h i. Ngoi ra, m i quan h gi a cc bi n php nng h c v bi n php sinh h c, cc nhm vi sinh v t i khng v tuy n trng cng c gi i thi u. Bi n php sinh h c su h i la l bi h c i n hnh v nghin c u v thnh t u trong th c ti n hi n nay. Gio trnh bao g m 4 ph n: - Ph n A: M u o Chng I. nh ngha v n i dung: PGS.TS. Nguy n Vn nh, Tr ng i h c nng nghi p I H N i o Chng II. L ch s bi n php sinh h c: PGS.TS. Ph m Vn L m, Vi n B o v th c v t v Nguy n Vn nh, Tr ng i h c nng nghi p I H N i - Ph n B: C s khoa h c c a bi n php sinh h c o Chng III. Cn b ng sinh h c: PGS.TS. Ph m Bnh Quy n, i h c Qu c gia H N i o Chng IV. M t s thnh t u c a Bi n php sinh h c: GS.TS. H Quang Hng, Tr ng i h c nng nghi p I H N i o Chng V. Cc bi n php nng h c v bi n php sinh h c: PGS.TS. Ph m Vn L m, Vi n B o v th c v t. - Ph n C. K th t nhin c a d ch h i: Vai tr v c i m ng d ng

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Bi n php sinh h c trong B o v th c v t

1

-

o Chng VI. Cc tc nhn gy b nh cn trng Nhm virt cn trng: PGS.TS. Ph m Vn L m, Vi n B o v th c v t Nhm vi khu n v n m cn trng: PGS.TS. Nguy n Vn nh, TS. T n Dng, Tr ng i h c Nng nghi p I H N i Nhm vi khu n v n m i khng: TS. T n Dng, Tr ng i h c Nng nghi p I H N i Nhm tuy n trng: TS. Ng Th Xuyn, Tr ng i h c Nng nghi p I H N i o Chng VII. Nhm cn trng: PGS.TS. Ph m Vn L m, Vi n B o v th c v t. Ph n D. Nhn nui v s d ng k th t nhin o Chng VIII. Nhn nui v s d ng k th t nhin: PGS.TS. Nguy n Vn nh v GS.TS. H Quang Hng, Tr ng i h c nng nghi p I H N i o Chng IX. Bi n php sinh h c su h i la: PGS. TS. Ph m Vn L m, Vi n B o v th c v t. Hnh v trang ba v s p x p b n th o gio trnh do KS Nguy n c Tng, Tr ng i h c Nng nghi p I th c hi n.

Cu i cc ph n c danh l c cc ti li u tham kh o chnh, sinh vin c th tra c u m r ng hi u bi t c a mnh. Ngoi ra, sinh vin c n c thm cc ti li u: - DeBach, P., 1974. Biological control by natural enemies. Cambridge University Press, Cambridge: 323 pp. - Driesche, R.G., & T.S. Bellows, 1996. Biological Control. Chapman & Hall, New York: 539 pp. - Helle, W. & M.W. Sabelis eds. 1985. Spider mites. Their biology, natural enemies and control. 2 Vols., Elsevier, Amsterdam: 405, 458 pp. - Huffaker, C.B. & P.S. Messenger eds. 1976. Theory and Practice of Biological Control. Academic Press, New York: 788 pp. - Julien, M.H. ed. 1987. Biological control of weeds: a world catologue of agents and their target weeds. CAB International, Wallingford, Oxon: 150 pp. - Lenteren J.C. van (ed) 2005. IOBC internet book of biological control. www.IOBC-Global.org - Lenteren, J.C. van (ed.), 2003. Quality Control and Production of Biological Control Agents: Theory and Testing Procedures. CABI Publishing, Wallingford, UK: 327 pp. - Ho ng c Nhun 1979. u tranh sinh hc v ng dng. NXB Khoa hc v K thut. 147 trang. - Samuel S. Gnanamanickam, 2002. Biological control of crop diseases. R t mong nh n c s ng gp ki n c a cc b n sinh vin v cc ng nghi p. H N i, nm 2005 T p th tc gi

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Bi n php sinh h c trong B o v th c v t

2

Ph n A M U Ch t l ng cu c s ng c a con ng i ngy cng nng cao, i h i cc s n ph m nng nghi p v mi tr ng an ton. i u ny ch c th t c khi m i cn b ng sinh h c trong t nhin c duy tr n nh. Trong s n xu t nng nghi p hi n nay v i hng lo t cc y u t th ng xuyn thay i trong qu trnh canh tc t khi gieo tr ng n khi thu ho ch, vi c gia tng u vo (gi ng, phn ha h c, thu c tr d ch h i,) v ang lm gi m s a d ng sinh h c d n n m t cn b ng sinh h c. H qu l nhi u loi thin ch gi m s l ng nghim tr ng, khng th kh ng ch c d ch h i v do d ch h i bng pht s l ng qu m c, gy thi t h i ngy m t nhi u i v i cy tr ng. gi v ng nng su t, ng i ta l i ph i s d ng cc lo i thu c b o v th c v t, ch y u l cc lo i thu c ha h c v c nh v y vng lu n qu n tng s n l ng, tng u vo, nguy c s n ph m khng an ton v nhi m mi tr ng l i ti p t c di n ra. Trong th i gian tng i di 1950-1980 m b o s n l ng nng s n, con ng i s d ng ch y u l bi n php phng tr ha h c, coi l gi i php ch o th m ch i v i nhi u vng trn th gi i coi l bi n php duy nh t trong b o v cy. Bi h c th m tha c c k t t th c ti n v t nh ng c nh bo s m v ma xun im l ng c a Carson (1962) nu c nh t ng trong tng lai n u ti p t c s d ng nhi u ho ch t BVTV s khng cn ti ng chim ht, ti ng ve ku v dn ng ca v i c a cc loi cn trng bi n m t, lm cho ma xun ch cn im l ng th c s c nh t nh nhi u qu c gia trong vi c nh h ng s d ng thu c ha h c BVTV. u nh ng nm 1970 n nay bi n php qu n l d ch h i t ng h p (IPM) t ng b c c p d ng r ng ri v vo nh ng th p nin cu i c a th k XX, u th k XXI bi n php sinh h c (biological control) ngy cng pht huy tc d ng v c coi l bi n php ch o trong IPM.

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Bi n php sinh h c trong B o v th c v t

3

Chng I. NH NGHA V N I DUNG 1. INH NGHA Trong t nhin, gi a cc c th sinh v t lun t n t i nhi u m i quan h h tr v i khng l n nhau. Con ng i nghin c u, n m b t v l i d ng quan h i khng lm l i cho mnh. L n u tin s d ng ki n phng tr cn trng h i cam chanh vo nm 300 sau cng nguyn, ngha l cn r t m i m n u so v i l ch s s ti n ho sinh v t ni chung v s pht tri n u tranh sinh h c (biological control) trong t nhin vo kho ng 500 tri u nm l i y ni ring. Trong t nhin, u tranh sinh h c (TSH) hi n di n t t c cc h sinh thi: nguyn sinh v th sinh. Trong cc h sinh thi, TSH lun t n t i v ho t ng m t cch tch c c. Nng nghi p ni ring v ho t ng c a con ng i ni chung, hi n ang ng tr c 4 thch th c l n lao: c lng th c nui s ng 11 t dn; Ngu n d u khong c n ki t; S suy gi m a d ng sinh h c do khai thc qu m c v nhi m mi tr ng do s d ng nhi u ho ch t. Do c n ph i nh h ng l i s n xu t theo quan i m h th ng t ng h p, trong cc bi n php phng tr d ch h i u nh h ng t i cy tr ng trong h th ng canh tc t lc gieo tr ng n thu ho ch. Chnh v v y, nhi u nh khoa h c th y r ng qu n l d ch h i c n ng vai tr quan tr ng hn, nh l hnh m u th c hi n quan i m t ng h p trong m i ho t ng nng nghi p. Qu n l d ch h i hi n i ph thu c nhi u vo bi n php sinh h c (BPSH) v n l bi n php b n v ng, r v an ton nh t (b ng 1.1). n nm 2050, xu th chung l BPSH ngy cng c s d ng nhi u, chi m 30-40% cc bi n php phng tr d ch h i (Van Lenteren, 2005). Cc thu t ng Bi n php sinh h c, phng tr sinh h c, u tranh sinh h c (biological control) v c Phng tr t nhin (natural control) u c chung m t ngha l s d ng sinh v t v cc s n ph m c a chng lm gi m s gy h i c a sinh v t khc. Trong ti ng Vi t thu t ng bi n php sinh h c, phng tr sinh h c l ch vi c s d ng bi n php ny trong b o v th c v t c a ngnh tr ng tr t, trong khi u tranh sinh h c (TSH) l ch m i quan h i khng trong t nhin c a cc sinh v t trong h sinh thi. Bi n php sinh h c c r t nhi u nh ngha: Ngu i u tin s d ng thu t ng Bi n php sinh h c l Smith (1919) ch vi c s d ng thin ch trong phng tr cn trng h i (De Bach (1976, d n). BPSH l bi n php s d ng sinh v t ho c s n ph m c a chng nh m ngn ch n ho c lm gi m b t nh ng thi t h i do cc sinh v t gy ra c a T ch c u tranh sinh h c (OILB) a ra c ch p nh n r ng ri (Biliotti d n, 1975) Theo Van Driesch and Belows (1996), BPSH l s km hm ch ng qu n cn trng do cc ho t ng c a thin ch, v l vi c s d ng cc loi ng v t k sinh, b t m i, ngu n b nh, vi sinh v t (VSV) i khng (antagonist) ho c cc ch ng qu n c nh tranh km hm ch ng qu n d ch h i, lm cho chng gi m m t v tc h i. y l nh ngha c nhi u nh cn trng h c ch p nh n. Barker and Cook (2) cho r ng BPSH l s gi m c tnh ho c cc ho t ng gy h i c a ngu n gy b nh nh 1 hay nhi u c th trong t nhin hay thng qua tc nghi p mi tr ng, cy ch ho c th i khng, ho c nh s hi n di n hng lo t cc th i khng hay l s gi m c tnh c a ngu n b nhTr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Bi n php sinh h c trong B o v th c v t

4

nh m t hay nhi u c th khng ph i l con ng i. y l nh ng nh ngha lin quan n VSV gy h i cn c trch d n v ch p nh n r ng ri (Samuel et al, 2002). Vi n Hn lm khoa h c qu c gia Hoa K (1987) xc nh BPSH l vi c s d ng cc c th t nhin hay bi n i, cc gen ho c s n ph m c a gen lm gi m nh h ng c a cc c th khng mong mu n v lm l i cho cc c th mong mu n nh cy tr ng, cn trng v vi sinh v t c ch. Driesche v Thomas (1996) cho r ng l vi c s d ng k sinh, v t b t m i n th t, vi sinh v t i khng, ho c cc qu n th c nh tranh gi m qu n th d ch h i, lm cho chng gi m m t v do gi m s gy h i Shurtleff and Averre (1997) xu t khi ni m r ng hn: BPSH l phng tr su b nh thng qua s l p l i cn b ng c a cc vi sinh v t v cc thnh ph n t nhin khc c a mi tr ng. N bao g m vi c phng tr d ch h i (n m, vi khu n, cn trng, nh n nh , tuy n trng, chu t, c d i v.vv.. ) nh cc loi b t m i, k sinh, vi sinh v t c nh tranh, v cc ch t th c v t phn h y, gi m ch ng qu n v t gy h i (Van lenteren, 2005) cho r ng Bi n php sinh h c, cn g i l u tranh sinh h c l vi c s d ng m t sinh v t lm gi m m t m t sinh v t khc, l phng php thnh cng, hi u qu nh t v an ton mi tr ng nh t trong vi c qu n l d ch h i (cc loi th c v t, ng v t v vi sinh v t gy h i). C th tm t t 3 quan i m chnh v BPSH nh sau: a. Theo quan i m 3 P: s d ng b t m i n th t (Predators), k sinh (Parasites), vi sinh v t gy b nh (Pathogens) b. Theo quan i m 3 P nh a c ng thm s n ph m c ngu n g c sinh h c (thu c th o m c, s n ph m c a cng ngh sinh h c nh gi ng chuy n gen khng) c. Theo quan i m b c ng thm cc ch t nh h ng t i t p tnh c a d ch h i (pheromone, hormone,). Tr c y t o ra 1 gi ng cy tr ng m c c i m hnh thi c u t o, t o i u ki n thu n l i hn cho tc nhn sinh h c nh t o ni tr n ch ng h n th c coi l BPSH, ngy nay xu th cng nh n gi ng khng (plant-host resistance) l b ph n quan tr ng c a BPSH ngy cng tr nn r rng, c bi t i v i BPSH b nh h i cy (Cook, 2002). Copping (2004), trong S tay tc nhn BPSH in l n th III li t k cc tc nhn BPSH g m 112 vi sinh v t, 58 s n ph m t nhin, 56 ch t ha h c, 20 gen v 127 ng v t. B ng 1.1. So snh Bi n php sinh h c v bi n php ho h c (theo Van Lenteren, 1997) Th ban u (ingredients) T l thnh cng Gi thnh pht tri n Th i gian pht tri n T l l i nhu n/gi thnh Nguy c khng Tnh c bi t Tc ng ph x u Bi n php ho h c > 1 000 000 1/200 000 160 tri u USD 10 nm 2/1 L n R t nh R t nhi u Bi n php sinh h c 2 000 1/10 2 tri u USD 10 nm 20/1 Nh R tl n Khng/r t t

GS.TS. Joop Van Lenteren, Ch t ch T ch c u tranh sinh h c qu c t IOBC (2005) khi t ng h p th tr ng th gi i v Bi n php sinh h c c p t i 7Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Bi n php sinh h c trong B o v th c v t

5

lo i s n ph m quan tr ng. Trong s ny c c gi ng khng, cy tr ng chuy n gen, thu c th o m c v ch t ho h c c tc ng n t p tnh. Nh v y Bi n php sinh h c c th ni n gi n l dng cc sinh v t khng ch sinh v t h i v r ng hn l dng cc sinh v t v s n ph m c a chng km hm sinh v t h i, lm cho chng gi m s l ng ho c c tnh i v i sinh v t m c tiu. M c d hi n nay quan i m mang tnh t ng h p i v i c cc loi d ch h i (ch y u l cn trng, c d i v vi sinh v t gy h i) c nhi u nh sinh v t h c ng hn, nhng trong cc chng trnh i h c ng i ta v n t p trung vo 3 nhm i t ng quan tr ng l thin ch c a cn trng h i (b t m i n th t (Predators), k sinh (Parasites) v vi sinh v t gy b nh (Pathogens) v c d i. Bi n php sinh h c i v i b nh h i cy t c nghin c u hn. Nhi u n c cn th c hi n bi n php sinh h c phng ch ng d ch h i v t nui v m t s d ch h i con ng i nh ru i, mu i... 2. HI N TR NG V XU TH PHT TRI N Nghin c u c a Needham nm 1956 ch ng minh r ng mn Cn trng h c b t ngu n t Trung Qu c (Van Lenteren d n, 2005) v i cc s ki n l ch s l n nh b t u tr ng du vo 4700 nm tr c cng nguyn (TCN), nui t m trong nh 1200 TCN, s d ng thu c ho h c tr su nm 200, s d ng ki n (bi n php sinh h c) v nghin c u v sinh thi cn trng nm 300, nui ong nm 400, t ng v l i th c n (Food web) cng c hnh thnh vo th k th 3 v i minh ho vi c xu t hi n nhi u chim s t o i u ki n gin ti p t t cho s phong ph c a r p mu i v chim tiu di t b ra l nh ng sinh v t n th t r p mu i. Trong t nhin, Phng tr t nhin (Natural control) hay u tranh sinh hc lun c m t m t cch tch c c t i m i h sinh thi trn kh p hnh tinh, kh ng ch tr c ti p n 95% cc loi chn kh p h i (100 000 loi c phng tr t nhin), trong khi cc bi n php m con ng i th c hi n by gi ch y u t p trung vo 5000 loi m c tiu. Chi ph hng nm v thu c tr d ch h i l kho ng 8,5 t $, trong khi t ng s chi ph c tnh cho phng tr t nhin hng nm vo kho ng 400 t $ (d n theo Van Lenteren, 2005). Bi n php sinh h c c i n p d ng cho 350 tri u ha t c b ng 10% di n tch canh tc c t l l i nhu n trn gi thnh l 20-500 l n, cao hn nhi u so v i bi n php sinh h c nui nhn v phng thch thin ch (BPSH tng c ng). Bi n php sinh h c tng c ng (augmentative, commercial) c p d ng cho 16 tri u ha t c b ng 0,046% di n tch canh tc c t l l i nhu n/gi thnh l 2-5 l n. T ng h p trong 120 nm qua, trn 196 n c v vng lnh th c 5000 l n gi i thi u 2000 loi chn kh p ngo i lai phng ch ng chn kh p h i v hi n c trn 150 loi thin ch (k sinh, b t m i v vi sinh v t) ang c nui nhn v thng m i trn th gi i. Cc nh s n xu t, nng dn nu ln 9 u i m c a bi n php sinh h c (Van Lenteren, 2005): 1. Gi m m t cch r r t s phi nhi m c a nng dn i v i thu c ho h c BVTV 2. Khng c d l ng thu c BVTV trn nng s n 3. Khng c nh h ng sinh l x u n sinh tr ng c a cy non, ph n non c a cy 4. Phng thch thin ch t n t th i gian hn phun thu c v d ch u hn nhi u, nh t l trong nh knh nng m 5. Vi c phng thch thin ch c ti n hnh ngay sau khi gieo tr ng, ng i nng dn c th ki m tra s thnh cng c a bi n php ny v ch c n m t viTr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Bi n php sinh h c trong B o v th c v t

6

l n ki m tra sau nhng i v i bi n php ho h c c n s ki m ta th ng xuyn trong su t v . 6. i v i m t s loi hnh thnh tnh khng thu c th bi n php ho h c l r t kh khn 7. i v i ru ng phng tr sinh h c, c th thu ho ch s n ph m vo b t k th i gian no n u th y gi c l i nh t, trong khi bi n php ho h c c n ph i ch i cho h t th i gian cch ly. 8. Khi c c thin ch t t s m b o s thnh cng c a bi n php sinh h c. 9. Bi n php sinh h c c qu n chng th a nh n, s n ph m s d bn hn v gi bn cao hn. Ngoi ra, cc nh qu n l v ng d ng cn a thm 4 u th n a c a bi n php sinh h c: - t gy nguy h i n th c ph m, n c v mi tr ng - ng gp cho s n xu t th c ph m b n v ng - ng gp cho b o v v pht tri n a d ng sinh h c - Khng c d l ng trn nng s n. B ng 1.2. c tnh th tr ng th gi i v bi n php sinh h c Bi n php phng tr Phng tr t nhin (natural)1 Bi n php sinh h c i v i chn kh p v nematodes Bi n php sinh h c i v i vi sinh v t 2 Ch t toxin t vi khu n v n m 2 Thu c th o m c2 Ch t ho h c c tc ng t p tnh Cy tr ng khng d ch h i Cy tr ng chuy n gen khng d ch h i Ghi ch: 1- Costanza v CTV, 1997; 2- Van Lenteren t ng h p 2005 T US $ 400,00 0,13 0,02 0,12 0,10 0,07 6,00 PM

T ng h p th tr ng thu c BVTV th gi i nm 2005 c gi tr vo kho ng 32,665 t US$, trong thu c tr c 14,829 (45,4%), thu c tr su tr nh n 8,984 (27,5%), thu c tr b nh 7,088 (21,7%) v thu c tr d ch h i khc 1,764 (5,4%). T ng di n tch s d ng Bi n php sinh h c (tng c ng) trn ton th gi i l kho ng 16 triu ha (b ng 1.3) v chu M La tin l r t l n (b ng 1.4). B ng 1.3. S d ng bi n php sinh h c tng c ng trn th gi i (d n theo van Lenteren, 2000) Thin ch D ch h i v cy tr ng Di n tch phng tr (hectares) 3-10 tri u, Nga 2 tri u, Trung Qu c 1.5 tri u Mexico 1.2 tri u, Nam M 1 tri u, Brazil 0.55 tri u, Colombia 1 tri u, Nga 2004 0.4 tri u, Nam M , TQ 7

Trichogramma spp. Cnh v y h i rau, ng c c, bong Trichogramma spp. Cnh v y h i cy tr ng, cy r ng Trichogramma spp. Cnh v y h i ng bng, ma, thu c l Trichogramma spp. Cnh v y h i ng c c, bng, ma, ng c AgMNPV N m cn trng Cnh v y h i u tng Su c qu c ph

Tc nhn vi sinh Cnh v y h i v loi khc v t Cotesia spp. c thn ma

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Bi n php sinh h c trong B o v th c v t

Trichogramma spp. Cnh v y h i la v ng c c K sinh tr ng Orgilus sp. 5 loi >30 loi B xt h i u tng Ngi c ng n thng Trichogramma spp. Ostrinia nubilalis h i ng

0.3 tri u, ng Nam 0.03 tri u, Nam M 0.05 tri u, Chu u 0.05 tri u, Chile

Lepidoptera, Homoptera, nh h i cy n 0.03 tri u, Chu u qu Nhi u loi d ch h i trong nh knh v trong 0.015 tri u, th gi i nh

Cc loi thin ch c s d ng nhi u g m: ong m t k sinh tr ng Trichogramma, tr c y c s d ng nhi u t i Lin X (>10 tri u ha), Trung Qu c (2,1 tri u Ha), Mexico (1,5 tri u ha). Ngoi 3 n c trn c kho ng 1,5 tri u ha n a c p d ng cc n c khc. T i cc n c cng nghi p pht tri n nh M , Nh t B n, Canada.. di n tch s d ng Trichgramma th p l do l gi thnh nhn nui qu cao v khi s d ng l i c nh h ng n cc loi thin ch khc. Cc loi ong k sinh su non, nh ng t c s d ng ngo i tr loi ong k sinh su non Cotesia flavipes v loi Paratheresia claripalpis. Ch ring Brazil p d ng ong k sinh su non cho trn 200 000 ha tr su c thn (Macedo 2000) Cc loi VSV nh tuy n trng, n m, vi khu n v virus c s d ng trong kho ng 1,5 tri u ha. Di n tch c s d ng nhi u nh t l virus nhn a di n (Nucleopolyhedrovirus /AgMNPV) Bi n php sinh h c trong nh knh c s d ng vo kho ng 15 000 ha (5% c a t ng di n tch nh knh). y chnh l ni s d ng h u h t cc ti n b k thu t v bi n php sinh h c v v s l ng loi c s d ng. 1 loi d ch h i c th c nhi u loi thin ch c phng thch phng tr . Ngy nay, bi n php sinh h c trong nh knh tr nn b n v ng v hi u qu tin cy. B ng 1.4. Hi n tr ng s d ng bi n php sinh h c Chu M La tin (theo van Lenteren & Bueno, 2003). N c Bolivia Brazil Cc loi d ch h i chnh c s d ng BPS R t h n ch : c thn ma b ng k sinh tr ng v tachinids LN TC (hectares) + +/+ +/- (1,300)

Ng, u tng, cy c mi b ng Trichogramma v cc + loi khc Nicaragua BPSH c i n trn ng, bng, u tng b ng + Trichogramma Panama c thn ma b ng Cotesia flavipes + Paraguay Peru Cnh v y u tng b ng AgNPVirus ? Su h i ma, la v ng b ng Trichogramma, Telenomus), + su h i; Cy c mi Aphytis, su h i liu (Methaphycus) v loi khc c thn ma b ng Trichogramma + + 16 T ng cng s n c s d ng LN v TC Ghi ch: LN : Ly nhi m s m (inoculative) TC: Th tng c ng (Augmentative)

Uruguay

+/- (