bomenTuurDeHaeck

Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Research Institute for Nature and Forest Gaverstraat 4 – B 9500 Geraardsbergen ▪ [email protected] • www.inbo.be

Beheer van bomen Arthur DE HAECK (INBO, Diagnosecentrum voor bomen)

1

• INBO : Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (wetenschappelijke instelling

van de Vlaamse Overheid)

• Onderzoek : Fauna, flora, biotopen, milieu, beheer, monitoring en beleid

INBO team Bosbescherming

• Diagnosecentrum voor bomen :

dienstverlening ivm bomen (bos, open ruimte en stedelijke omgeving); onderzoek

en advies ivm :

• Ziekten

• Aantastingen

• Conditie & veiligheid

• Beheer

Meer info : www.inbo.be http://www.inbo.be/content/page.asp?pid=DIE_DIA_start http://www.inbo.be/docupload/2271.pdf http://www.inbo.be/docupload/2361.pdf [email protected]



2

Aanplanten

• Kwaliteit plantgoed • Afmeting plantgoed • Bescherming >< schade door wild, wind en maaibeheer (-ders) • Tijdstip aanplanting & planttechniek • Drainage / irrigatie • Plantafstanden

Onderhoud bomen :

Jeugdfase • Boompaal / -verankering • Snoei : hoe & wanneer

volwassen bomen : • Probleembomen • Snoei

Vervanging

• Opvullen van open ruimten • Praktische problemen bij exploitatie • Herkennen van belangrijke ziekten en bedreigingen en acties • Oude boomstronken verwijderen?

Schade • Type schade & voorkomen (grondwerk, ophoging, verdichting, herbiciden) • Bemesting, water geven, dunning, • (on-)kruid • Verzorging verwondingen • Inboeten : tot wanneer of liever gehele vervanging • Exploitatie • Ziekten & bedreigingen • Bodemaspecten

Tips en suggesties ivm boombeheer



3

Aanplanten : Kwaliteit plantgoed - Afmeting plantgoed - Tijdstip aanplanting & planttechniek - Drainage/ irrigatie – plantafstanden -snoeien- Bescherming >< schade door wild, wind en maaibeheer(-ders)

Fout:

• Verpakte wortelkluit

• 25 cm te diep geplant

• Geen drainage (kleibodem >> badkuipeffect)

=25cm

Moet zijn :

• Bovenkant kluit = maaiveld

• Drainage : onder de kluit (+ aansluiten op afwatering) – een irrigatie komt eventueel boven de wortelzone

• Vermijd gladde wanden van de plantput

• De bodem rond de plantput moet doorlaatbaar zijn (doorwortelbaar bodemvolume ca. 650 l/m² kroon volwassen boom)

• Geen vers organisch materiaal in plantput

• Na het planten de plantput voor 30% opvullen, de draadkorf of kluitverpakking open leggen en overige 70% aanvullen tot maaiveld

• Geef (indien nodig) met mate water. Bij overdadig gieten ontstaat zuurstofgebrek (luchtbellen !!)

• Boomspiegel vrij houden van wortelconcurrentie (vooral grassen) door wieden of mulchlaag (max. 5cm dikte en niet tot tegen de stam)



4

Aanplanten : Kwaliteit plantgoed - Afmeting plantgoed - Tijdstip aanplanting & planttechniek - Drainage/irrigatie – plantafstanden- snoeien- Bescherming >< schade door wild, wind en maaibeheer (-ders)

Te diep geplant

Maaischade (bosmaaier met draadkop) : plaats een stootbeugel op de bosmaaier of niet maaien of voorzie een stambescherming…

Bovenzijde wortelkluit

(wortelhals)



5

Aanplanten : Kwaliteit plantgoed - Afmeting plantgoed - Tijdstip aanplanting & planttechniek - Drainage/ irrigatie – plantafstanden- snoeien- Bescherming >< schade door wild, wind en maaibeheer(-ders)

Kluitverankering

• met niet verduurzaamd hout : geen nazorg

• standvastigere boom (stabielere stam door

de vorming van ‘steunhout’)

• Geen stamschade door boompaal

• Minder neiging tot vandalisme

Boompaal :

• Liefst aanbinden met bio-afbreekbare band

•  na 2de groeiseizoen verwijderen



6

Aanplanten : Kwaliteit plantgoed - Afmeting plantgoed - Tijdstip aanplanting & planttechniek –

Drainage/irrigatie – plantafstanden - snoeien - Bescherming >< schade door wild, wind en maaibeheer(-ders)

A.  Irrigatie : in de bovenste ½ van de wortelzone. Min.

1 uiteinde boven het maaiveld laten uitsteken

B.  Combinatie van irrigatie (tijdelijk afstoppen afvoer)

& drainage. Min. 1 uiteinde boven het maaiveld

laten uitsteken

C.  Drainage : onder de wortelzone. Geheel

ondergronds A

B

C Afvoer



7

Aanplanten : Kwaliteit plantgoed - Afmeting plantgoed - Tijdstip aanplanting & planttechniek - Drainage / irrigatie – plantafstanden –snoeien- Bescherming >< schade door wild, wind en maaibeheer (-ders)

Levensnoodzakelijk voor bomen :

bovengrondse &

vooral ondergrondse ruimte

Situatie : gelijkjarige platanen

A.  in te kleine plantput/compacte bodem/ te weinig groeiruimte/weinig kwaliteit / duurste aanplanting

B.  Kleine plantput/compacte bodem/iets meer groeiruimte

C.  Voldoende groeiruimte / veel kwaliteit / goedkoopste aanplanting A B C

Bemerk :

1.  de takvrije stamlengte die toeneemt naarmate de bomen vitaler zijn 2.  de boomhoogte (wordt bepaald door de conditie van de standplaats) 3.  de kroondichtheid en het vertakkingspatroon 4.  Ontbrekende bomen in rij A (meer zwakke bomen, meer sterfte, meer onderhoud)



8



9



10

Aanplanten : Kwaliteit plantgoed - Afmeting plantgoed - Tijdstip aanplanting & planttechniek -

Drainage / irrigatie – plantafstanden - snoeien- Bescherming >< schade door wild, wind en maaibeheer (-ders)

Doorwortelbaar bodemvolume ?

Wortelschade ?



11

SNOEITECHNIEK

Takkraag & takschorsrichel behouden ! Dode takken verwijderen : niet door het levende hout zagen.

fout

Ok

Geen wondafdekmiddel (hooguit enkel op levend hout langs de wondrand)

Ok



12

SNOEITECHNIEK

Co-dominante takken en takken met ingesloten bast

tijdig verwijderen

Snoei van te dikke takken : houtrot, wortelsterfte, verzwakking boom.

Doorsnede te snoeien takken : max. 5-8cm



13

Aanplanten : Kwaliteit plantgoed - Afmeting plantgoed - Tijdstip aanplanting & planttechniek - Drainage/irrigatie

–plantafstanden –snoeien - Bescherming >< schade door wild, wind en maaibeheer(-ders)

In een te laat stadium gekandelaarde bomen (toppen van natuurlijk uitgegroeide bomen)

 Verhoogd risico op vorming van houtrot in de kroon

 Verhoogd risico op vorming van houtrot aan de stambasis en in de gestelwortels

 Op termijn verhoogd veiligheidsrisico

 Eventueel versneld afsterven van de bomen

• Knotten en kandelaren moet

aanvatten bij stam-/takdikte van

max. 10-15 cm

• Éénmaal aangevat moet de boom

naderhand blijvend gekandelaard

worden om de 4-8 jaar

• Zeer arbeidsintensief, veel

snoeiafval : overweeg een

aangepaste boomsoort, -grootte volwassen bomen met een natuurlijk uitgegroeide kroon niet kandelaren !



14

Zinloos toppen van bomen : er is voldoende ruimte zodat de boom zou kunnen uitgroeien tot zijn natuurlijke vorm.

Probleem : wortelrot (de boom compenseert het verlies van takken door het afstoten van wortels), houtrot thv de takken, arbeidsintensief en terugkerende interventies. Dus : hogere beheerkost en lage kwaliteit.



15

Juist beheer van gekandelaarde bomen (op knot zetten)

• Dunne takken

• Geen grote wonden

• Scherp handgereedschap

• Boomvorm werd bepaald in de jeugdfase van de boom

• De foto toont een slechte arbeidsveiligheid !



16



begeleidingssnoei (gericht op het voorkómen van probleemtakken)

• Snoei in tijdelijke kroon (=de takken die op termijn moeten verdwijnen om de noodzakelijke takvrije stamlengte te kunnen bereiken ivm voorkomen van hinder)

• Herinnering : koop bomen waarvan de topscheut niet getopt werd ivm doorgaande stam !

Te lage kroonaanzet

Vrije doorrijhoogte min. 4,5 meter, hou rekening met doorhangende takken

Minimale takvrije stam = 4,5 m + 2 à 3 m (doorhangende takken) = 6,5 à 7,5 m takvrije stam



17



Tijdelijke kroon

Begeleidingssnoei



18

Mogelijke oorzaken van boomproblemen Biotische oorzaak (door levend organisme)

Abiotische oorzaak (niet door levend organisme)

• Bacteriën

• Virussen

• Nematoden

• Insecten & mijten

• Schimmels

• Verstoring bodembiologie

• Dieren en mensen

• Klimaat (droogte, wateroverlast,

vorst, zon, bliksem, wind)

• Bodem (verdichting, ophoging of

afgraving, verharding en

bestrating, verzadiging door water,

watergebrek, zuurstofgebrek,

slechte mineralenvoorziening)

• Chemisch (herbiciden, cement,

dooizout, olie, brandstof,

luchtverontreiniging)

• Schade aan bomen (voertuigen

en machines, wortelschade,

(ondeskundige) snoei, verkeerde

aanplanttechniek,……….) • Veiligheid

al dan niet primair of met onderlinge wisselwerking

1 2

3



19



Schade aan bomen

Om wortelschade te voorkomen moet buiten de kroonprojectie + 2 meter gegraven worden



20 Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Research Institute for Nature and Forest

Gaverstraat 4 – B 9500 Geraardsbergen ▪ [email protected] • www.inbo.be

Ganoderma sp.

wortelschade

Afname vitaliteit





Gevelde beuk,…

behoud van schimmels





Bomen op werven : schade kan voorkomen worden !!





• Veel oude bomen

• Veel jonge bomen met slechte conditie

= • Beperkte duurzaamheid

• Opvolging niet gewaarborgd

• Verhoogde kosten

• Lage kwaliteit

Documents

bomenTuurDeHaeck