Brumi Menaxheri Dhe Lideri

5/23/2018 Brumi Menaxheri Dhe Lideri

1/287

BAZAT E MENAXHIMIT

Faktoret e situates qe ndikojn ne sjelljen e liderit efikas.

1. karakteristikat menaxheriale2. karekteristikat e te nenshtruaeve3. grup faktoresh

4.

faktoret organizativ5. sjelljet e subordinatorve

Sjelljet e subordinatorve jane:

motivimi,produktiviteti,kenaqsite,qarkullimi, abstenimi.

Faktoret qe ndikojn ne sjelljen e liderve jane:

1.Vetit e personelit te liderit dhe pervoja ne te kaluaren, 2.pritjet apo shpresate e liderit dhesjelljet superiore, 3.karakteristikat, 4.sjelljet dhe 5.shpresat e subordinatorve.

- Subordinatoret luajn rol dhe kane ndikim ne stilet e menaxherit dhe ne zgjedhjen e stilit teudheheqjes.

Teorija e kontigjences: kjo teori ka perqellim te shpjegoj menaxherin e suksesshem ne kontekstte situates se gjere te punes.

Modeli i Fiedlerit eshte njera nder teorit e para qe ne menyre komplete paraqet teorin ekontigjences.


2/287

Modeli permban karakteristika te ndryshne siq jane: Situata ne udheheqje, rastet e udheheqjesperj 1 deri ne 8, mardhenjet e liderve me antare, detyrat, forca e pozites se liderit, synimi perstilin e udheheqjes efikase

Modeli i vendosjes menaxherike sipas Viktor Vroomit dhe Philip Yetonit ben pjese ne teorin ekontigjences me karakteristika specifike.

Viktor Vroomit dhe Philip Yetonit ne modelin e tyre kane perfshir:

5 stile te udheheqjes se menaxherit:

1.A eshte kushtezuar kerkesa per kualitet.2. A eshte problemi i strukturuar.3. A do aprovohen vendimet.4. A egziston mundsia e konfliktit mes antarve.5. Ajan qellimet e antarve te lidhur me ato organizative.

Zgjedhja e stilit te vendosjes varet nga veqorit e problemit siq jane:1. rendsia e cilsis se vendimeve2. cilsia e informatave dhe mundsit e shfrytzimit te tyre.3. niveli ne te cilin eshte konstruktuar problemi.4. niveli ne te cilin pranohet vendimi nga antaret.5. mund te besohet se ne baze te pervojave ne te kaluaren mund te perdoret stili autokrat per

marrjen e vendimeve.6. motivimi i antarve7. paraqitja e konfliktit te pjesmarrjeve ne procesin e vendosjeve.

Perpos stilit autokrat dhe participativ liderte mund te perdorin edhe stile tjera si:

1. a kan informata te mjaftushme.2. sa jan te strukturuara detyrat.3. a pranohet vendimi nga ata qe duhet realizuar.4. a jan te harmonizuar qellimet e antarve dhe te ndermarrjes.

Teorija e rruges deri te qellimi sipas Martin G. Evans dhe Rpbert J. Huse.

Kjo teori bazohet ne bashpunimin dhe me ndihmen reciproke te liderit dhe subordinatorve nepercaktimin dhe realizimin e qellimeve.

Modeli integrative i liderizmitne kete model jane komponuar elementet e 3. teorive teudheheqjes.

1. teorija e personalitetit2. teorija bihevioristike3. teorija e kontigjences


3/287

Modeli integrativ i liderizmit: jane 4 grupe

1. situata2. lideri3. realizimi i rezulltateve4. subordinatoret

MOTIVIMI

Motivimi rrjedh nga fjala latine motivum qe do te thote rast apo nxitje.

Motivimi definohet ne shume menyra siq jan:

Sipas leksionit psikologjik motivimi eshte sjellje qe synon kah ndonje qellim.

Sipas Veyjne dhe Robert motivimi eshte gadishmeri qe ti arrijn qellimet e organizates

Motivimi individual ne kontekstin organizativ: aktiviteti, nevoja individuale, qellimi organizativ,shperblimi personal.

Ne shkencat e sjelljeve egzistojn dy kategori te motivimit siq jane:

1. vitaliteti, fuqia, emocionet, nevoja, nxitja, deshirat, ndjenja , synimet etj.

2. nxitja, vendosmeria, interesi, plani, aspiratat, pozite, vlera, etj.

Procesi i motivimit- perfshin motivimin indinidual, stimulimin nga rrethina qe sherbejn njenumer stadesh siq jane: standardi komfor, standardi shtepiak, standardi informimit, standardi iveprimeve.

Standardet komfore jane te natyres psikologjike te bazuara ne eksperience.

Standardet informative jane fundamentale te ndryshme nga informatat nga rrethina, informatatnga pervoja profesionale etj.

Teorit e Motivimit

Teorit e motivimit kane filluar nga filozofet, jane bartur te psikologet e pastaj te nje numer ivogel menaxheresh, qasja e te cilve ishte mendim individual bihevioristik.

Teorija X dhe Y e MeGregorit

Teorija X: individve nuk u pelqen puna dhe nuk deshirojn te punojn, do ti shmangen asaj neseeshte e mundur,

Teorija Y: njeriut puna i eshte e natyrshme si loja, personi i zakonshem mesohet jo vetem tepranoj pergjegjesi etj.

Teorika X me teper i pergjigjet rolit te drejtorit.

Teorija Y e peraqet njeriun pozitiv.


4/287

Teorija e nevojave sipas Mosloit: e cila ndahet ne 5 grupe:

1. nevojat fiziologjike2. sigurija3. nevoja per dashuri4. nevoja per rrespekt5.

nevoja per vetaktualitet

Modeli dy faktoresh i Herzbergut

1. faktoret higjenik ( te mirembajtjes)2. faktoret e motivimit

Faktoret e mirembajtjes: paknaqsit, konteksti i punes, faktoret e jashtem etj.

Faktoret motivues: kanqesit, permbajtja e punes, faktoret e brendshem etj.

Te modeli i Herzbergut faktoret fillestar ne faktorin e mirembajtjes jane: paga, kushtet e punes,siguria ne pune, politika afariste.

Mosllovit faktoret e mirmbajtjes jane: kualiteti i mbikqyrjes, mardhenjet ne mes subordinatorve,mardhenjet e drejta ndernjerzore.

Modeli ERG i Alderferitky model eshte i njohur ne tri kategori te nevojave:

1. egzistimi: 2. lidhshmeria: 3. rritja.

Teorija e motivimit te nevojave te MeClellandit:sipas kesaj teorije tipet e motivimit jan

1. nevoja per forc2. nevoja per lidhshmeri3. nevoja per arritje

Teorija e pritjes se rezulltateve bazohet ne supozimin se motivimi per pune si force motorike qeshpie ne efekte me te mdha, eshte i pranishem te qedo njeri.

Teorija e Wroomit tregon se motivimi i njerzve percaktohet me vlere, qe eshte rezulltat iperpjekjeve te tyre te shumzuara me besimin te cilat perpjekje ndihmojn realizimin e qellimit.

Teorija e Wroomit permban tri elemente qe jane: pritja e rezulltateve, pritja e shperblimeve, vlerae shperblimit.

Teorija e barabartsis sipas Adams J.Stacy

Kete teori e karakterizon ndjenja e njerzve per ndarjen e drejt te shperblimit si ndarjen e pagave.

Teorija e barabartsis permban rezulltatet dhe shperblimet ku hyjne: avansimi, vlera, pranimi,statusi.


5/287

KOMUNIKIMI DHE KORDINIMI

NATYRA DHE RNDSIA E KOMUNIKIMIT

Fjalakomunikimi rrjedh prej fjales latine communis qe do te thote e perbashket nderaesa teparet qe e studijuan procesin e komunikimit ne menyre sistematike ishine gereket e lashet.Perkufizimin i komunikimit: menyrea me anen e se ciles njerzit shkembejen informacione midistyre ne lidhje me operacionet qe realizohen ne organizate.Ai eshte shkembimi i ideve,fakteve dhe mendimeve ndermjet dy a me shume individeve me anene perdorimit te germave ,fjaleve dhe simboleve.Ch.Bernard,e trajton komunikimin si nje mjet me anen e te cilit lidhen njerezit ne organizate perarritjen e nje qellimi te perbashket.

Rendesia e komunikimit ne organizate :1.Per percaktimin e synimeve dhe per transmetimin e tyre nepermjet ndryshimeve ne organizate.2.Per hartimin e planeve per arritjen e synimeve .3.Per organizimin e burimeve njerezore dhe te gjitha burimet ne menyre me eficente dhe meefektive.4.Per udheqejen dhe motivimin e njerezve dhe krijimin e nje klime te pershtateshme .5.Per te ndimuar qe njerezit ta kuptojene me mire procesin e marrjeve te vendimeve6.Per kontrollin e performances.Elementet kryesore t procesit t komunikimit jan:1.DRGUESI- sht inicuesi i mesazhit. Ideja apo mendimi. i cili i lind drguesit sht produkt ivepruesve apo ngacmuesve t till si nj mbledhje, nj intervist, nj raport, nj pyetje etj. Kystimulim i jashtm bn q drguesit ti lindi nj dshir apo nevoj pr t komunikuar ose pr tarritur nj arsyetim (kuptim) t prbashkt me nj individ apo grup tjetr. Drguesit n organizatmund t jen manaxhert e tjer, punonjsit e tjer, departamentet apo vet organizata.2.KODIMI- Prpara se mesazhi t drgohet, duhet q drguesi i tij t bej kodimin, pra proesine "prkthimit" t ides n nj trsi simbolesh, fjalsh e grmash. Forma kryesore e kojdimitsht gjuha. Pr shembull, informacioni kontabl, raporti i shitjeve apo t dhna t tjera prkthehenn gjuhn e kompjuterit.3.Si rezultat i proesit te kodimit, mesazhi konsiston n simbolet verbale (me goj apo me shkrim)ose jo verbale t zgjedhura per t transmetuar iden, mendimin tek marrsi.

4.BARTSI I MESAZHIT - Forma konkrete e mesazhit t dal drgohet varet n nj mas t

madhe nga lloji i bartsit q do t prdoret pr transrfietimin e tij. Organizatat u japin informacionantarve t tyre n nj sr mnyrash, si per shembull me komunikim gojor me ose pa pranin etelefonit, me ann e taksimeve n grup, me ann e memorandumeve, raporteve, etj5.DEKODIMI- Q proesi i komunikimit t kompletohet, mesazhi duhet t dekodohet ngamarrsi i tij, pra t kryhet proesi i prkthimit t prmbajtjes s mesazhit. Dekodimi sht njterm teknik pr proesin e t menduarit te marrsi, pra ai prfshin edhe interpretimin. Kur njsistem komunikimi sht efektiv, drguesi dhe marrsi arrijn nj kuptim t prbashkt tmesazhit.


6/287

6.MARRSI-Per realizimin e proesit t komunikimit, krahas drguesit sht e domosdoshmeekzistenca edhe e marrsit t mesazhit, pra e personit apo e grupit t personave me t ciltshkmbehet mesazhi.7."ZHURMA" - sht do faktor, i cili nqoftse sht i pranishm shtrembron prmbajtjen einformacionit q prmban mesazhi. Zhurma, duke vepruar mbi seciln nga pjest e proesitkomunikues (drguesin, transmetimin dhe marrsin), mund t paraqitet n forma t ndryshme, siper shembull:

a)Zhurma nga mjedisi rrethues pengon pr formulimin e qart t mendimit ose t ides.b)Kodimi mund t jet i vshtir pr shkak t prdorimit t simboleve t paqarta.c)Transmetimi mund t ndrpritet pa shkak, si per shembull, linja telefonike sht me difekt.d)Dekodimi mund t bhet i pasakt per shkak t interpretimit t gabuar t simboleve tveanta.

8)FEEDBACK-u- sht prgjigja e marrsit per mesazhin q i sht drguar atij. Feedback-u karndsi t veant, sepse nprmjet tij drguesi merr informacion mbi shkalln e suksesit tproesit komunikues. Pa feedback sht e vshtir q t gjykohet mbi efektivitetin e proesitt komunikimit.

KOMUNIKIMI N ORGANIZATKomunikimi paraqet procesin ne te cilin informatat dhe kuptimet barten nga nje person nepersonin tjeter.Ne organizate kemi keto lloje te komunikimit:1.Komunikimi nga laret-pashte.2.Komunikimi nga poshte-laret.3.Komunikimi horzontal4.Komunikimi diagonal5.Komunikim informal

1.Komunikimi nga laret-pashte-nga niveli i laret tek i ulet te organizatat afariste komunikimime larte behet kryesisht ne keto fusha: raportet mbi afarizmin, ceshtjet rreth kuadrit(rekomandimet per nderrime, gradime apo perparime, problemet rreth planeve dhe buxhetit,ceshtje te tjera financiare e te ngjashme).Komunikimi ne nivel te organizates, qofte si komunikim me poshte apo me larte, eshte nenjefare menyre udhe dy drejtimeshe per organizaten kjoben te mundshem funksionimininformativ apo komunikues midis majes se piramides (nievele te larta hierarkike) dhe bazes sepiramides (niveleve me te uleta organizativohierarkike).

2.Komunikimi nga poshte-laret-nga niveli i ulet tek ai i larte-Nga nivelet e ulet gjer te ato telarte apo nga punetore e gjer te keshilli drejtues , porosite shkojne te laret,ku - secili duhet ti japraport dikujt (komunikimi me nivele me te larta) dhe secili duhet te jete mbi dikend (komunikimime nivele te uleta)Thene shkurt, komunikimi me nivel me te ulet duhet tu pergjigjet vijave te autoritetit ne nivel teorganizates dhe mu kjo mundeson kanalin per dergimin e udhezimeve, direktivave apoinformatave anetareve te organizates.3.Komunikimi horzontal-- si fluks i informacionit ndrrnjet njerzve t cilat ndodhen n tnjjtin nivel hierarkik n organizat, sht mjaft i rndsishm jo vetm pr manaxhert poredhe prpunonjsit e tjer.


7/287

Pervec kanaleve te komunkimit me larte dhe komunkimit me poshte, per te realizuarprocesin e teresishem te komunikimit ne organizate eshte i domosdodhem edhe komunikimihorizontal.Kanali horizontal mundeson rrjedhen laterale te porosive, u mundeson njesiveorganizative bashkepunim midis vete pa ndonje kushtezim formalmekanik te komunikimit menivele te larta apo te uleta.

Per te sqaruar komunikimin horizontal do te sherbehemi me shembullin e Henri Fajoli (HenryFaxol)

PLANIFIKIMI SI FUNKSION I MENAXHMENTIT

Njeriu, si qenie e vetdijshme, para se t filloj ndonj aktivitet, duhet tia caktoj vetes njqllim se ku dshiron t arrij. Me t prcaktuar qllimin, ai duhet t mendoj edhe se ncmnyr do ta arrij, me cmjete, n cfare afati kohor, me ndihmn e kujt, e kshtu me radh.Kjo mnyr e t menduarit t njeriut n fakt paraqet planifikimin, si pjes prbrse e cdoveprimtarie t tij te vetdijshme. Pra, nga kjo rrjedh se planifikimi sht nj aktivitet (process),n t cilin prfshihet vendosja e qllimit dhe mnyra e relaizimit t tyre.

Planifikimi paraqet proces q ka t bj me parashikimin e ardhmris. Me ndihmn eplanifikimit, menaxhert mundohen ta parashikojn ardhmrin, ta anticipojn dhe t prgaditenpr rastsit dhe goditjet eventuale q vijn nga ndryshimet e rrethins, si dhe t prcaktojnvazhdimsin e kryerjes s aktiviteteve pr realizimin e qllimeve. Se sa sht nj organizat esuskesshme varet nga ajo se sa i suksesshm sht funksioni i planifikimit, edhe at n ydo nivelt organizats.


8/287

Ndryshimet n organizat ndodhin vazhdimisht, kshtu q edhe planifikimi duhet t jet ivazhdueshm. Planifikimi realizohet n cikle. Cikli i planifikimit fillon me parashikimin etrendve t zhvillimit t organizats, vazhdon me ndrmarrjen e aksioneve t caktuara dheprfundon me ndjekjen dhe vlersimin e efekteve nga aksionet e ndrmarra.

Prkufizimi i planifikimit

Njeriu, si qenie e vetdijshme, para se t filloj ndonj aktivitet, duhet tia caktoj vetes njqllim se ku dshiron t arrij. Me t prcaktuar qllimin, ai duhet t mendoj edhe se ncmnyr do ta arrij, me cmjete, n cfare afati kohor, me ndihmn e kujt, e kshtu me radh.Kjo mnyr e t menduarit t njeriut n fakt paraqet planifikimin, si pjes prbrse e cdoveprimtarie t tij te vetdijshme. Pra, nga kjo rrjedh se planifikimi sht nj aktivitet (process),n t cilin prfshihet vendosja e qllimit dhe mnyra e relaizimit t tyre.

Lidhur me prkufizimin e planifikimit ekzistojn qasje t ndryshme:

- Planifikimi paraqet procesin e prcaktimit t aktiviteteve, lidhur me pyetjet: Cka?, si,kush dhe kur, para se t ndrmerren aksione menaxheriale.

- Planifikimi prkufizohet si nj process q prfshin nj spektr t gjer t fazave tradhituran kt mnyr: formulimi i qllimeve dhe i misionit, objektivat, strategjit,politikat, procedurat, rregullat, programet dhe buxhetet pr arritjen e tyre, ku si rezultat iktij procesin jan planet.

- Planifikimi sht sistem i vendosjes, ku n baz t parashikimit t situatave tmundshme n rrethin, krkohet ai kombinim i resurseve t disponuara dhe t pritura, met cilat mund t realizohet rritja e shpejt e organizates s biznesit.

- Planifikimi sht prshtatja e aktiviteteve afariste ndaj ndryshimeve me crast mund tiuik t gjitha rreziqeve dhe n mnyr efikase ti shfrytzoj mundsit e dhna.

- Planifikimi si proces apo aktivitet mental paraqet procesin e t menduarit, parashikimin eorganizuar t misionit, bazuar n fakte dhe prvoj, t cilat jan t nevojshme pr tndrmarr ndonj aktivitet t vetdijshm. Planifikimi paraqet process intelektual,paradispozit mentale pr ti br gjrat ashtu si duhet, pr t menduar para se t veproj,t veproj n dritn e fakteve e jo me t qlluar.

- Planifikimi sht funksion i menaxhmentit, n t cilin zgjidhet drejtimi efikas iaksioneve, me qllim t sigurimit, shfrytzimit, vendosjes apo zvendsimit t resursevet organizats.

- Planifikimi prkufizohet si aktivitet mental ose si process i gjykimit, i parashikimit torganizuar t s ardhmes, bazuar n faktet dhe prvojat qe jan t nevojshme pr aksionet mencura.

Duke pasur parasysh konceptet e paraqitura dhe t shqyrtuara m lart, planifikimi mund tdefinohet si aktivitet mental i menaxhmentit n prcaktimin e qllimeve, strategjive, politikavedhe planeve, duke prdorur teknikat ndihmse t parashikimit t rrethins s jashtme dhe tbrendshme t organizats.

Nga ky prkufizim mund t shihen qart se cilat jan elementet eplanifikimit, edhe at:qllimet, strategjit, politikat, procedurat, rregullat, programet, buxheti dhe planet. Qllimettregojn se Cfar duhet t realizohet pr nj afat t caktuar kohor. Strategjitprcaktohen si


9/287

programe t gjera t aktiviteteve, t cilat jan t nevojshme pr arritjen e qllimeve t vendosura.Politikat bazparaqesin udhrrfyesin pr at se si dhe pse duhet diyka t realizohet. Atoshrbejn si nj guid pr t orientuar njerzit n procesin e marrjes s vendimeve. Politikatshprehin mnyrat nprmjet t cilave do t arrihen qllimet e organizats. Ato marrin formn eakteve t cilat jan udhrrfyes pr punonjsit se si duhet t veprojn pr realizimin e qllimeve.

Proceduratjan plane q pasqyrojn politikn dhe japin metodn e kryerjes s aktiviteteve tardhshme. Rregullatjan udhheqje pr veprim, duke mos e prcaktuar kohn kur duhen kryerveprimet e caktuara.

BAZAT E PLANIFIKIMIT

Nj plan biznesi prcakton strukturn e kompanis dhe objektin i aktivitetit t biznesit.Ajo prmban nj analiz t tregut dhe detajet e marketingut strategjik, strukturn,

menaxhimin, personelin dhe financat.Nj plan i biznesit luan nj rol thelbsor n administrimine biznesit. Kur sht konceptuar si duhet, ajo vepron si nj mjet i vlefshm.ka sht nj planbiznesi? Nj plan biznesi sintetizon t gjitha aspektet thelbsore dhe informacionin nlidhje me nj kompani, qoft ajo duke u zhvilluar apo tashm sht n veprim.Plani i biznesitsht nj dokument i rndsishm i detajuar me t dhnat kryesore n lidhje mestrukturn e kompanis. Kjo prfshin objektin e veprimtaris, nj analiz t tregut, qasjaspecifike tmarketingut strategjik t strukturn e menaxhimit t kompanis dhe t personelitdhe t gjitha informatat relevante financiare.Pse sht e domosdoshme q t kemi nj planbiznesi? Thjesht sepse ai i bn t gjitha ndryshimet midis aktivitetit t organizuar dhekaosit. Ajo kundrshton nj kurs t rastsishme t ngjarjeve n nj rreth, nj para-vlersim,duke ofruar kushtet paraprake t suksesit t nj biznesi t orientuar, duke ulur ngjarjet e papritura

dhe t padshiruara.Prpilimi i nj plani biznesi mund t jet mjaft krkues. Ai bn njanaliz t plot, t detajuar t veprimtaris s firms. Rezultati duhet t jet nj plan (projekt) ikompanis. Ai kombinon nj vizion strategjik t kompanis me t dhnat q ka plani i biznesit tikthehet n nj mjet t performances - n rritje, matjes dhe prmirsimit. Nisja e nj biznesi do tkrkojn domosdoshmrisht planifikim. sht, natyrisht, nj dallim i madh mes dukjes sgjrave dhe prodhimit t planeve t vrteta n letr. Duke ndjekur nj model t pyetjeve prt'u prgjigjur, shtje nuk konsiderohen para se t arrijn (duken). Krijimi i nj plani t biznesitsht nj test pr t dy bizneset dhe siprmarrsit. Pa nj plan, ka disa aspekte qe duhet tjen t prsosur para se t fillojm nj biznes. Mund edhe t jen nj problem i madh qdo t tregojn se biznesi nuk do t funksionoj. Pr bizneset ekzistuese, domosdoshmrin e njplani biznesi mund t shfaqet n faza t ndryshme: kur t aplikoni pr nj kredi, pr shembull,

ose n nj moment t vshtir kur sht e nevojshme prshtatja e disa parametrave ose kur juduhet t rishikoni drejtimin thelbsore t biznesit.

Parakushtet n formulimin e PlanitVet-vlersimi, lloji t biznesit, produktet, komponentt e analizave t marketingut, dukevendosur nj cak klient t synuar dhe krijimin e mnyrave m t mira pr t arritur at,mnyra pr t promovuar produktin tuaj, analizs s buxhetit, personelin dhe pyetje ekipine menaxhimit, dhe zgjidhje pr situatat e pafavorshme, duke marr parasysh do gj t


10/287

parashikueshme dhe prapa-planifikimi t do gjje t paparashikueshme. Pas formulimit tplanit tuaj fillon faza e zbatimit. sht nj rregull i thjesht: devijimi i madh nga nj plan ishndetshm i themeluar mund t rrezikojn t humbisni gjurmt dhe t ndesheni meproblemet q ju as q i keni parashikuar. Gjithashtu, pasi plani i biznesit shtimplementuar, duhet t mbani gjithmon nj mendje t hapur, dhe t tregojn fleksibilitet

pr rregullimet n rrug.

Prmbledhja ekzekutiveGjat prgatitjes s planeve t biznesit, prmbledhja ekzekutive krkon vmendje t veant.Prmbledhje ekzekutive, e cila sht e nj rndsie vendimtare, duhet t paraqes tere planinbiznesit n jo m shum se dy faqe n fillim t planit.

Pikt q do t konsiderohenNj plan biznesi duhet t v n pah anen t mir t mundshme t kompanis tuaj apobiznesit, nse sht i parashikuar ose tashm ekziston. Shumica e investitorve potencialjan shum larg, shum t zn p t lexuar raportet e pafund apo planet. Pr t marr nj

prshtypje t par, ata s pari shikojn prmbledhjen. Ndoshta ata mund edhe t bjnvetm nj shikim n financat. Vetm pasi q prmbledhja e ka ngritu interesin e tyre ata do tvendosin t kushtojn nj koh pr leximin e t gjith planit. Ju keni pr t komunikuar esencn eplanit tuaj t investitorit potencial. Mos i ngatrroni investitort shume informacione tsofistikuara ose te dhna akademike. T ndjekin parimin KISS. Keep it simple,stupid. Bnplanin t tretshm dhe realist sa me tepr.

Forma e Prmbledhjes EkzekutiveNuk ka udhzues strikt, ktu jan temat kryesore q do t mbulohen: nj prshkrim t shkurtrt biznesit ose kompanis - duke ofruar nj pasqyr misioni dhe objektivavenj prshkrim t produktit dhe konkurrencn s tije nj prezantim t shkurtr t ekipit t njerzve

q qndrojn pas biznesit nj vlersim t madhsis s tregut masat kryesore pr suksestheks n pozitn financiare formulimi i krkess pr investime Bindi lexuesit pr nevojn etregut pr produkt apo shrbim q ju jeni duke ofruar. Trego far jeni duke bre mir, sesi ju do t'i zgjidheni problemet e tregut ekzistues. Pr t ndihmuar lexueshmrin,inkuadroni tabeln e prmbajtjes menjher pas prmbledhjes. Bni t leht pr t gjeturpjest specifike n planin tuaj t biznesit.

Prshkrimi i kompanisPa shum detaje teprta, seksioni i Prshkrimit t kompanis i planit t biznesit duhet t

prcaktoj qart bazat e kompanis tuaj apo biznesin. Kjo pjes e planit t biznesitprshkruan kompanin trsisht, t krijuar tashm (ekzistuese), ose nj te re, dhekonceptin baz t biznesit. Kur ju shkruani nj prshkrim t kompanis, ju duhet tmbuloj si n vijim:

Emri i kompanisForma e organizimit. (Pronar i vetm, Partneriteti, etj)Pronsia - emrin e plot e pronarit / pronarve, Vendndodhja zyrat e


11/287

selis, deg. Shpjegoni prfitimet nga lokacioniPrkufizimi i biznesit. Produktet ose shrbimet do t prshkruhen pashum detaje. Nj prshkrim m t plot do t shfaqet n kapitullin mbi produktet. Aigjithashtu do t prshkruajn arsyet dhe prparsit e zgjedhjes s produktit apo shrbimit.Historia e kompanis. Nse biznesi sht i ri, jepni nj skic t shkurtr historike t ides

pas themelimit t kompanis. Pr nj biznest krijuar tashm, shpjegoni origjinn e tij, dhezhvillimin e produktit apo shrbimit me kalimin e kohs. Prfshini disa t dhna historikembi shitjet dhe fitimet. Pas dhnies s sfondit historik, prshkruani gjendjen e tanishme tbiznesit tuaj. Tregoni historin e biznesit dhe qllimin e kompanis n mnyr t qart.Qllimet e kompanis - planifikoni realizimi te behet gjat viteve t ardhshme (deri n pesvjet ne fillim), dhe se si kto do t lidhen me investimet q ju jeni duke i krkuar. Mbaniqllimet realiste dhe t besueshme.Planet e ardhshme pr rritjen dhe zgjerimin e kompanis. Do t mbani biznesin e vogl?A keni n plan pr tu zgjeruar gjersisht? Lidhni kt me investimet e parashikuara. Edhenj her, jeni te matur dhe mbani gjrat t thjeshta dhe t besueshme. Shkruani seksionin e nmnyr t qart dhe t organizuar.

Planifikimi StrategjikPlanet e Biznesit zgjidhin para-kushtet pr zbatimin e planifikimit strategjik. Planifikimi i Biznesit dhe planifikimi strategjik jan shum t ndrlidhura ngusht.Planifikimit t biznesit mund t shihet si nj aspekt t planifikimit t prgjithshmstrategjik t nj kompanie, saktsisht duke i prcjell n form t shkruar t gjitha ant ebiznesit. Gjithashtu, planifikimi strategjik mund t shihet nga kndvshtrimi i planit tbiznesit t nj kompanie si nj delineator i vijave kryesore, aspekteve jo te detajuara. Planifikim strategjik nnkupton drejtimet e prgjithshme t njbiznesi, strategjit kryesore, nj perspektiv afatgjat, pr rreth 2-4vjet.

Planet e biznesit, n ann tjetr, tregojn n mnyr t detajuar t dhnat e biznesit ngakndvshtrimi i marketingut, nga kndvshtrimi i menaxhimit dhe t personelit dhe ngapikpamja financiare. Ata gjithashtu prmbajn dispozita pr t paparashikuara. Ato ofrojnnj perspektiv me afat m t shkurtr, pr rreth 1 vit. N nj bot t konkurrencs gjithnj n rritje, m pak t qndrueshme dhe tparashikueshme, planifikimi sht br m i rndsishme pr menaxhert, kushtzonekzistencn e biznesit. Koha ehte pr analiz t plot t nj biznesi nga t gjithaperspektivat e tije, dallimi n mes t nj biznesi t evoluar dhe nj dshtimi t varet nga kjo. Edhe nse jan t prirur pr t bazuar veprimet e tyre n fusha t menjhershme-fitimprurse, menaxhert e suksesshm t biznesit kan msuar pr t marrin nj kohn etyre pr nj analiz t ardhshme. Edhe nse fillimisht kan filluar biznesin t tyre n nj

ndjenj e thell, menaxhert e suksesshm t talentuar kan msuar se ata duhet t shkojnprtej ndjenjs s thell, duke vn s bashku nj plan konkret veprimi, do t thot pr trritur m shum stabilitetin dhe pr t zvogluar tendenca pr t punuar n rastsi. Edhe pse ka zra q thon se bizneset m t suksesshme nuk kishin nevoj t fillojn me njplan, nuk do t minimizoja rndsin e nj plan biznesi, i integruar n planifikimin strategjik tbiznesit, si do biznes, qoft i vogl ose " tepr i madh" do t ket nevoj pr nj


12/287

plan n nj faz t caktuar rritjes s tij. Arsyeja mund t mos jet domosdoshmrisht themelimiti tij, por nevoja pr t komunikuar n mjedisin e biznesit - t jet ajo prfitim i disaparave apo punsimin e personelit cilsor. N thelb ne mund t'i referohemi planifikimit strategjik t biznesit nprmjet analizs SWOTt prdorura pr marketing: Analiza dhe identifikimi i aneve t forta, dobsive, mundsive

dhe krcnimeve. Ant e forta dhe t dobta jan faktor t brendshm t biznesit, ndrkoh qmundsit dhe krcnimet jan faktort e jashtm. Analiza e anes s fort krkon nj vshtrim n avantazhet e nj biznesi, pikat e saj t fortdhe t gjitha burimet e saj dhe aftsit q mund t prdoret si baz pr zhvillimin e njprparsi konkurruese. Dobsia mund t jet mungesa e aneve te forta t caktuara. Analizadobsive duhet t zbuloj ku ka vend pr prmirsim, far sht pr t shmangur. Mundsitdhe krcnimet jan shkaktuar nga dukurit mjedisore t tilla si ngroht marketing pashkelur,teknologjit e reja, rregullativat e reja humbse, t identifikueshme si mundsi ose nt kundrtn, krcnime t tilla si ndryshimi i shijeve t konsumatorve nga produktet efirms, rregulla t reja, borxhet ose problemet me rrjedhn e paras (cash-flow), etjPlani i biznesit trajton n detaje drejtimet kryesore q planifikimi strategjik i ka prcaktuar.

Nse planifikimit strategjik ofron udhzime t prgjithshme pr 2 vitet e ardhshme, plani ibiznesit analizon cilat jan karakteristikat e biznesit, si t zbatohen udhzimet, far do tndikojn n treg dhe klientt potencial, n ann financiare t veprimit, etj, n prgjithsi t gjithimputet dhe outpute e shtjes.

Plani i MarketingutPlani i Marketingut - Analiza e tregut, me pjest e tij prbrse, prcakton biznesin tuajn tregjet ekzistuese dhe t ardhmen. Plani juaj duhet t demonstroj njohuri ngushte meindustris n shnjestr dhe vlersimin e konkurrencs. Kjo pjes e planit tuaj t biznesitparaqet nj studim t shkencor t tregut, duke vendosur biznesit tuaj n mjedisin e tregut.Ajo gjithashtu prcakton nse tregu sht i mjaftueshm pr t mbshtetur biznesin. Ai analizon

aspektet e mposhtme:

Karakteristikat e tregut dhe segmentimit t tregutShkurtimisht ktu prshkruani treg n t cilin jeni ose t cilin jeni duke planifikuar pr thyr: mbulimi i zons s produktit, mjedisin, zona shtes t produktit, nse sht enevojshme dhe e klientt e mundshm. Analizoni tregun edhe nga nj perspektiv kronologjike:Ofrimi i nj studim historik n treg t produkteve dhe prodhuesish; Analizoni gjendjen aktuale ttregut - nevojat dhe trendt; Parashikimi rritjes s tregut. Definimi i segmenteve t ardhshmt tregut tuaj: fushat me interes, arsyet pr interesin e shkaktuar nga produktet oseshrbimet tuaja n segmente t tregut t veant.Analizn e tregut dhe pjest prbrse t tij

Pjesmarrsit n kt industri - krkoni prfaqsuesit kryesor n tregun e industris tuaj.Modelet e shprndarjes - analiza e mjeteve kryesore t shprndarjes s produkteve ose tshrbimeve t veanta t konsumatori. Identifikoni konkurrentt kryesor (direkte dheindirekte) dhe faktort kryesor q prcaktojn zgjedhjet e blerjes s produktit apo shrbimit.Ktu ju duhet t analizoni nevojat tuaja t veanta nevojat e tregut t synuar dhe mjetet embulimit, identifikimi i tregut t pashkelur ose shfrytzuar t dobt dhe mundsit tuaja n ktoterritore. Analizoni prparsit dhe dobsit e ofertave t konkurrentve tuaj duke ekrahasuar ofertat e tyre me tuajat. N kt seksion ju duhet t prgjigjen ktyre pyetjeve:


13/287

A do t arrijn shitjet tuaja piken kthes (break-even point)?A sht treg mjaft i madh?A jan produktet ose shrbimet tuaja konkurruese t mjaftueshme pr t hy n treg?Analiza Financiare

Analiza financiare sht pjesa m konkret, nj pjes praktike e planit t biznesit, seksioni t ka tngjar t zgjoj interesin m t madh. Lexuesi financiarisht i zgjuar mund t kthehet n kt pjest planit tuaj t biznesit q n fillim.

Kjo pjes, m konkrete, merret kryesisht menumra. Nse ju mund t prktheni idet tuaja n shifra, ju do t demonstroni aftsittuaja praktike t planifikimit dhe prfitimin potencial t biznesit tuaj. Plani financiar duhet treflektoj t gjitha aspektet financiare t planit t biznesit t tr. Kur ju shkruani planet ebiznesit pr kompanit ekzistuese, bazoni planet e ardhme n tuaj n historin e tyre t fundit.Pr fillim te biznesit, ndrtoni planin financiar, duke marr disa objektiva dhe supozime nbord. T dhnat q keni n dor vlersoni kostot dhe investimet e nevojshme n fillimin e

shitjes, t ardhurat dhe shpenzimeve parashikimet e bra n baz t komponentve t analizavet tregut dhe statistikave t biznesit. far dokumentesh duhet t prfshihen n Letratfinanciare t analizes s biznesit? Analiza e rrjedhjes s paras - aspekti kryesor t biznesittuaj, ai q ngjall interesin m t madh. Ai merret me t ardhurat dhe shpenzimet nete gatshme n t gatshme gjat nj periudhe t caktuar kohe (cash flow nuk e trajtojnshpenzimet jo-monetare). Rezultati i dshirueshm sht q t tregohet se ju mund t mbaninj rrjedh pozitive t paras s gatshme, prderisa ju paguani financimin dhe interesin.Pro forma t nj bilanci me para n dor dhe t t ardhurave dhe me asetet, detyrimet, dhe tkapitalin. Bilanci duhet t rezultoj n bilancet debitor dhe kreditore duke u prmbyll ibarabart. Break-even point analiza rezulton nga nj vlersim i t ardhurave dhe shpenzimeve.Kjo prcakton nse biznesi i juaj do t sjell n t holla t mjaftueshme pr t prmbushur

shpenzimet e tij. Parashikimi i shitjes q prcakton metodologjin. "inventar" i biznesit prshitje, i cila sht e bazuar n vlera. Potenciali i biznesit prej shitjes, bazuar n treg. Kapacitetibiznesit pr prodhimin pr t shitur, n baz t burimeve.Plani i personelit - kjo tem sht trajtuar edhe n seksionin e ekipit menaxhues. Shifratrezultuese duhet t prdoren m tej n llogaritjet e kostos. Fitimi dhe humbja. Ktu ju do tkonsideroj parashikimin e shitjeve, shpenzimet e shitjes, shpenzimet operative dhe fitimet.Beni muaj pr muaj vlersimet formale t shitjes dhe shpenzimeve pr t marr njprojeksion fitimi pr vitin tuaj t par t operacioneve. Ajo do t zbuloj diferenc bruto (tmarra nga shitja, zvogluar pr kostot e shitjes), fitimi bruto ose fitimin para interesit dhetaksave (marr nga margjina bruto, zvogluar pr shpenzimet operative) dhe fitimi neto (tmarra nga fitimi bruto, zvogluar pr interes dhe taksat). Indikatort e analizs se biznesit dalin

nga shifrat ekzistuese. Seksionet financiare t planeve t biznesit krkoj Indikatort kye ttilla si Profitabiliteti, margjina bruto, kthimi n shitje, kthimi nga investimi dhe raportet elikuiditetit t tilla si Raporti i tanishm, borxhit ndaj kapitalitdhe kapitali punues. Parashikimi i tregut trajtohet n detaje n kapitullin pr Zbatimin eStrategjis. Disa rreshta n marketing mund t jet e prshtatshme ktu. Projekti e numri iklientve t mundshm dhe ndikimi i rritjes s tregut n biznesin. Informat: Shnoj supozimettuaja financiare npr do pjes t planit t biznesit. Gjithmon mbani n fokus aspektet


14/287

materiale t subjekteve q keni t bni. N kt mnyr, kur t keni mbaruar me shkrimplanin e biznesit, ju do t keni pothuajse prfunduar pjesn financiare n t njjtn koh.

MENAXHIMI I PROJEKTIT

Si arsye e par pr studimin e lnds Menaxhimi i projektit, sht se menaxhimii sukseshm i projektit ndihmon suksesin dhe minimizon rrezikun nga dshtimi eventual i tij,nuk garanton sukses t plate, por mund t zvogloj rrezikun nga dshtimi i projektit dhehumbja e resurseve t investuara n projektin konkret.Si arsye e dyt pr studimin e lndsMenaxhimi i projektit, sht q tju ndihmoj t bheni hulumtues dhe analitik t mpreft n studimin e faktorve t brndshm dhe t jashtm qmund t ndikojn n zhvillimin e ardhshm t projektit, e fatit t milionave t investuar nprojektet konkrete.Si arsye e tret pr studimin eMenaxhimi i projektit sht q tju japi nj msim m t plot,

t fuqis dhe kufizimeve t projektit, pr prdorimin e drejt dhe racional t resurseve nprojektet alternative. Kur t vendosni t mbshtetni njerin apo grupin e projekteve ju ve ekeni prgjigjen se me far efektesh dhe kostosh do t realizohet projekti n ttri nivelet(makro, mezo dhe mikro), duke vn n pah njkohsisht rndsin q ka ruajtja ebaraspeshs dhe efektet e projektit n ruajtjen e ambientit.

ka sht projekti ?Projektetet jan mnyr e veant e zhvillimit(Gittinger,1982) dhe form e rndsishme prrealizimin e qllimeve t definuara n planet zhvillimore t vendit, lokalitetit, kompanis apoferms konkrete.Projektet sigurojn shfrytzimin racional t fondeve dhe resurseve t rralla, i kontribuojn

rritjes s t ardhurave, qndrueshmeris ekonomike, si dhe cilsis m t mir t jetessprgjithsisht. Plotsimi i ktyre objektivave kryesor vart se n far shkalle prmbushnparametrat e planifikuar t projektit.Nj projekt sht nj detyr unikate, e prkohshme, komplekse dhe me qllim t caktuar, meprshkrim t sakta t detyrave dhe resurse t definuara.Projektet jan detyra n ndrmarrje, t cilat jan t karakterizuara nga kto veti apo cilsi:

Jan t kufizuara n koh Kan nj synim t caktuar Jan t veanta dhe nuk jan detyra rutinore I kan resurset e definuara qart dhe t kufizuara

Jan komplekse dhe t rrezikshme Pr ndrmarrjen kan nj rndsi t veant Aty jan t angazhuar shum bashkpuntorve dhe partner

Sqarimi i definicioneve dhe i terminologjive lidhur me projektinMe qllim t shkurtimit t kohs dhe t komunikimit midis partnerve dhe pr nevoja praktiket projektit sht e rndsishme arritja e nj pajtueshmerie pr terminologjin e cila do tprdort. Me kt zvoglohet konfuziteti, shkurtohet koha e komunikimit me grupet kryesore


15/287

t interesit, partneret dhe financieret, dhe ndihmon realizimin e projekt ides s ndrmarrsit,ndonse prmbajtja e projektit do her sht m m rndsi nga emertimi.Terminologjia jo e standardizuar zakonisht sjell konfuzion n realizimin e projektit. Q tzvoglohet ky konfuzitet n komunikimin midis partnerve t projektit, duhet paraprakisht tsqarohe ngjajshmerit dhe dallimet midis termave/nocioneve t prdorura n komunimkim.

Kshtu, kur flasim pr Projektet duhet kuptuar se ato ndihmojn realizimin e synimeve tdefinuara me program, jan pjes e programmit dhe secili prej tyre sht i pavarur, dhe sbashku synojn realizimin e detyrave t prbashkta, t shtruara n nj program m t gjerzhvillimor. Shpesh projektet prbjn nj pjes t caktuar dhe t konsiderueshme t njprogrami zhvillimor. Programet e zhvillimi prbhen nga m shum projekte konkrete aposektoriale Kshtu, nj program zhvillimi shumvjear i bujqsis mund t prbhet nga njnumr i projekteve bujqsore q pasojn njri pas tjetrit, ndrkaq, projekti shtaktivitet, i prbr nga operacione m t vogla, si nj pjes e veant e njplani kombtar apo programi t zhvillimit bujqsor. Qllimet e programit gjejnvend mbi qllimin e prgjithshm t projektit. Qllimet e programit lidhin qllimet eprojektit me ato t projekteve t tjera n shkall m t gjer duke arritur deri n nivelet

kombtare.Praktika ka treguar se ndonjher sht vshtir t dallohet projekti nga programi zhvillimor.Kjo ndodh pr shkak se edhe njeri edhe tjetri dokument kerkon grumbullim t nj fondi tkonsiderueshm t dhnaveinformatave dhe kan metodologji t ngjajshme pune. N t dydokumentet prvijohet aspekti kahor, hapsiror, i resurseve njerzore, financiare dhei komponenteve t tjera. Mirpo, n punn praktike nuk mohet forma por prmbajtja. Pr ketarsye, me rndsi sht t prkatitet dhe t hartohet nj dokument i cili bazohet n akcionetpraktike, pavarsisht se a do t emertojm, projekt apo progrm zhvillimi.Lidhur me sa u tha m lart, kur flasim pr terminogjin e projektit duhet patur parasysh nngjajshmerit dhe dallimet midis termave si jan:Zhvillimi: prfshin zhvillimin e resurseve njerzore(humane), prkrahje rritjes s zhvillimit

ekonomik, baraspeshn midis zhvillimit t ambientit dhe t parametrave socialnacional/rajonal. etj.Programi Zhvillimor: paraqet trsin(grupin) e projekteve t ndryshme, nj cikel taktiviteteve dhe operacionave, pr t arritur deri t vendimet racionale shoqrore, q sjellinndryshime pozitive n sektor t ndryshm dhe synojn arritje t objektivave global t vendit.Institucioni i Projektit: sht njsi e organizuar dhe legale, prgjegjse pr organizim dheekzekutim t aspekteve t ndryshme teknike, menaxheriale, financiare dhe tresurseve humane t projektit.Qasje e Planifikuar e projektit: nnkupton planifikimin e projektit prmes metodave tnjohura kudo n teorin dhe praktikn e planifikimit t projekteve.Monitorimi dhe vlersimi i projektit: sht nj procesi i krahasimeve prmanente t

efekteve t planifikuara dhe t realizuara. Monitorimi dhe vlersimi jan pjes integrale emenaxhmentit n rolin e funksionit t kontrollit.

Rolet n projektProjektet prfshijn shum bashkpuntor dhe partner nga ndrmarrja dhe jasht saj, kashtrirjen gjeografike dhe prfituesit e vet. Rolet n projekt jan t ndryshme, t qarta dhengusht t ndrlidhura.Mandatari i projektit(porosidhnsi/investitori): sht prgjegjs pr nj definim t qart t


16/287

qllimeve t projektit, pr nisjen e organizimit t projektit dhe pr angazhimin e grupit tprojektit(Project team).Menaxhmenti i projektit(grupi vndoss dhe udhheqs): i arsyeton dhe imerr t gjitha vendimet e nevojshme. Ai do t lidhet pr projektin me an t raporteve dheprezentimeve t rregullta.Grupi punues i projektit: si grup kryesor e mbshtet menaxherin e projektit gjat realizimit

t projektit.Menaxheri i projektit: kujdeset pr planifikimin dhe zbatimin(realizimin) e projektitsipas qllimit.Bashkpuntort e jashtm t projektit: jan kshilltar n projekt/ekspert tjerprofesional t cilet involovohen n projekt sipas nevojs dhe mundsive buxhetore q kandrmarrsi.T angazhuarit tjer n projekt: ushtrojn detyra konkrete dhe duhet q t informohenrregullisht dhe t motivohen pr mbshtetjen e projektit.Ambienti(mjedisi) i projektit: prbhet nga furnitoret dhe shrbyesit, ndrmarrjetplanifikuese, arkitektet, entet e ndryshme, institucionet financiare, bankat dhe qndratfinanciare, partneret kooperues, partneret ndrmjetsues, juristet, prkthyesit,kshilltart, qndrat e shrbimeve dhe infrastruktura tjeter e nevojshme. Ambienti iprojektit duhet t zgjidhet i atill q nuk do t pengoj zhvillimin dhe suksesin e

projektit(ambient miqsor).ka sht periudha e aktivizimit/investimeve t projektit ?Prfshin kohn brnda s cils realizohen investimet, angazhohen mjetet vetjake apokreditore, me qllim t realizimit t profitit t synuar n procesin prodhimit/shrbimit.ka sht periudha provuese e projektit?Prfshin kohn brnda s cils testohen teknika dhe teknologjia dhe aspektet organizative tprocesit t prodhimit/shrbimit/tregtimit, dhe zakonisht e hasim t projektet dhe proceset mt ndrlikuara t prodhimit/shrbimit/tregtimitka sht periudha e eksploatimit t projektit?Prfshin kohn gjat s cils realizohet procesi i afarizmit t rregullt/shrbimit/tregtimit, nkuadr t kapaciteteve t planifikuara t projektit.

PRMBAJTJA FORMALE E PROJEKTITKopertinat: Prmes kopertinave t projektit lexuesi krijon impresionIn e par pr projektin.Kjo prmban t dhna t rndsishme lidhur me emrin e ides s projektit, pr veprimtarin,adresn, telefonin, pr themeluesit/pronart, pr autort, redaktort dhe recensentt(apokonsulentet) e projektit.Prmbajtja e projektit: Nse projektit nuk i paraprihet me nj hyrje,ather atij duhet paraprir prmbajtja dhe udhzimet lidhur me pjest prbrse t tij.Prej ksaj pjese lexuesi dhe t gjith t interesuarit tjer kuptojn krejt kaprmban projekti(pjest, kaptinat etj) dhe t dhnat pr at se ku fillojn dhe prfundojnpjes t caktuara t projektit.Prmbledhja operative e projektit: Kjo pjes e projektit shkruhetpasi t jet elaboruar projektit trsisht. Disa autor prmbledhjen e vendosin n fund e disa n

fillim t projektit.Prmbledhja operative shkruhet pr t ju krijuar mundsin t gjith lexuesve q shpejt(pr 5minuta dhe n nj vend) t kuptojn prmbajtjen/prformancn e projektit. N strukturprmbledhja operative sht projekti n miniatur, me informacione prmbledhse pr tgjitha pjest e projektit.Prshkrimi i ides s projektit: Prshkrimi i ides s projektit sht kaptina e pare projektit, ku prfshihn informacionet kryesore pr autort dhe evoluimin e ides s projektit,n t ciln bazohet projekti i ardhshm.


17/287

T dhna nga tregu: T dhnat pr tregun jan kaptin kryesore e projektit. Ktu duhetprmbledhur informatat pr prparsit dhe prshtatshmrin e produkteve dhe shrbimeve tprojektit-konsumatort potencial, pr konkurrencn, pr mundsit reale t ekspansionit tprojektit/produkteve dhe shrbimeve.. Ktu duhet prmbledhur informacione lidhur me tregune furnizimit t faktorve t projektit(pajisjet, lndn e par, repromaterialet, energjin, mallin

tregtar, si dhe nevojat pr kapital dhe fuqi puntore.Prshkrimi teknike-teknologjike tprojektit: Kjo kaptin domosdoshmerisht duhet t prmbaj informata lidhur me mikrodhe makrolokacionin, zgjidhjet tekniko teknologjike, kapacitet dhe fuqia puntore, nevojatpr tok dhe hapsir, pr pajisje, inputet materiale(lnd t par, material, energji etj).Menaxhmenti i projektit: Edhe pse n praktik rrall her e gjem kt kaptin si t veantn projekt, vlersojm se ai e ka vendin n strukturn e projektit, ku mund tgjejm informatat pr formn juridike-organizative t projektit, formn e organizimit, tplanifikimit t udhheqjes me resurse humane/staf t projektit.Marketingu i projektit:Prv t dhnave pr tregun(si kaptin e veant projektit), t gjithaaspektet e marketingut n projekt duhet pasqyruar n projekt, lidhur me kushtet e zhvillimit tproduktit/shrbimit, politikn e mimeve, politikn e promocionit, distribuimin fizik

t projektit etj.T dhnat financiare t projektit: Kjo kaptin e projektit do t duhej t prfshij nj numrt pasqyrave tabelare, me sqarimet e nevojshme dhe parasgjithash t dhnat pr investimetdhe burimet e financimit, prshkrimin dhe strukturn e mjeteve kryesore dhe qarkulluese,projeksionin e burimeve t kapitalit, planin terminal t projektit, projeksionin e pagesave tkredive, projeksionin e amortizimit dhe mbetjen e vlers s projektit, t hyrave dheshpnzimeve, projektimin e rrjedhes ekonomike dhe financiare t projektit etj.

Vlersimi i efektivitetit t projektit: do projekt duhet t prmbaj si kaptin t veantvlersimin e efektivitetit t projektit. Ktu duhet prfshir treguesit relevant t vlersimit tprojektit spas metodave statike dhe dinamike.

T dhnat shtes t projektit: Projektit i bashkangjitn anekset dhe dokumentacionet t cilatkan t bjn me pjes t veanta t projektit apo q e plotsojn projektin, si jan: fotografite ndryshme, skicat, skemat, grafikonet, marrveshjet dhe shkresat e ndryshme furnitorve,blersve, menaxhmentit, institucioneve shtetrore, prospekte dha katalogje, ekspertizaprofesionale, mendime dhe recenzione.Shkres pranuesit t projektit: Pr nevojat epartnerve dhe prdoruesve tjer, pjes e projektit jan shkresat q u drejtiohn atyre.Shkresat nga prmbajtja duhet t ofrojn informata t nevojshme, prej nga fitohet prshtypja sam e plot pr projektin. Nuk ka ndonj rregull t prgjithshme pr strukturn e shkress, porpreferohet q shkresa t jet e shkruar me nj ton, stil, gjuh dhe prmbajtje t kuptueshme pr tgjith.Karakteristikat kryesore t projektit

Projektetet si trsi e aktiviteteve kan nj rndsi t veant pr ndrmarrjen, jan kompleksedhe specifike, prdorin resurse pr t realizuar objektivat e caktuara dhe kan nj pik fillimidhe mbarimi t aktiviteteve.Projektet nuk jan aktivitete rutinore, por aktivitete t veanta dhe inventive, t prciellura mefluks t hyrje daljeve financiare. Ato prbhen nga operacione dhe aktivitete m t vogla,dhe si t tilla prbjn mozaikun e nj programi zhvillimor nacional/rajonal apot ndrmarrjes.Projekti i ka qart t definuara dhe t kufizuara resurset, n formt investimeve dhe shpenzimeve, sikurse edhe prfitimet, t prcaktuara n sasi dhe vlera


18/287

monetare. Projektet paraqesin nj mundsi zhvillimi, por n t njjtn koh projektet epaprgatitura mir shkaktojn shpenzime t panevojshme dhe rrezikojn shkaprderdhjen eresurseve t prdorura t ndrmarrjes dhe t atyre kombtare. Kshtu, projektet jankomplekse dhe prodhojn rreziqe, prfshijn shum bashkpuntor dhe partner ngandrmarrja dhe jasht saj, ka shtrirjen gjeografike dhe prfituesit e vet.

ka nnkupton menaxhimi i projekteve?Format e ndryshme t organizimit dhe t menaxhimit t projekteve lehtsojn realizimin esuksesshm dhe efikas t porosive dhe detyrave t rndsishme zhvillimore brndandrmarrjes. Menaxhimi i projekteve nnkupton planifikimin, prcielljen/mbikqyrjen dhedrejtimin e nj plani kompleks dhe gjithashtu institucioni i cili i zbaton kt detyra.Prmes formave t ndryshme t organizimit dhe menaxhimit t projekteve mund t arrihet qn mnyr efikase t realizohen detyra t rndsishme zhvillimore brnda ndrmarrjes dhe mgjer. Menaxhimi i projekteve sht nj mnyr e puns me plan, e orientuar kah qllimi t ciline ka prcaktuar porosidhnsi. Prmes sigurimit t nj pune ekipore dhe mir t koordinuarmenaxhmenti i projektit premton prmbushje n afat t detyrave t projektit dhe zgjidhjen eproblemeve t caktuara..Menaxhimi i sukseshm siguron se resurset do t prdorn n mnyr

racionale, se do t ket transparenc dhe qartsi n definimin e detyrave t projektit,prmes prshkrimit dhe kompletimit t dokumentacionit t projektit. Pra, menaxhimi iprojekteve nnkupton koordinimin dhe drejtimin e planifikuar t elementeve dheaktiviteteve t shumta t projektit, t cilat ndikojn njri-tjetrin, duke mos i ln ato rastsisapo gjenialitetit t hartuesve t projektit, por duke i drejtuar ato n mnyr t planifikuar, drejtnj rezultati t dshiruar.Mbikqyrja do t thot: besimi sht i mir, kontrolli m i mir.Menaxhimi me sukse i projektit n t gjith ciklin e zhvillimit t tij, fazat dhe nivelet ezhvillimit, i shton gjasat pr realizimin optimal t synimeve t siprcekura apo t pjess m tmadhe t tyre n ndrmarrje/ferm, agjension etj.Tri eshtjet themelore q synohn t arrihen me projektinN mnyr t prmbledhur n procesin e menaxhimit t projekteve n plan t par dalin tri

eshtje kryesore:

(a)Si mund t arrihen qllimet e definuara t rendimenteve apo t kualitetit?(b)Si mund ti prmbahemi qllimeve t kufizuara n koh? (c)Si shndrrohet nj projekt n nj sukses ekonomik?Realizimi i optimal i ktyre synimeve vart nga identifikimi dhe sigurimi i resursevet nevojshme t projektit, udhheqje e drejt me resurse, atmosfer dhe motivim pr pun,

Detyrat kresore t projektit jan:a)T sigurojn se resurset e rralla jan prdorura n mnyr efikaseb)Ti kontribuoj rritjes stabile t ardhurave t projektit, cilsis s jetess dhe prfituesve

tjer t projektitc)T ndihmoj suksesin e ndrmarrjes dhe t minimizoj rrezikun nga dshtimi i investimeve

ka nnkupton menaxhmenti i sukseshm i projektit?Me an t metodave t menaxhimit t projekteve duhet t arrihen kto dobi/benefite: Nj mnyr e puns e orientuar kah qllimi, e prcaktuar nga porosidhnsi Prmes kualitetit t lart t zgjidhjes s problemeve dhe prmbushjes s detyrave t bjm zgjidhjen e t gjitha detyrave apo porosive


19/287

Sigurimi i puns ekipore Realizimi i shpejt dhe n afat i detyrave Prcaktimi optimal i shpenzimeve prmes menaxhimit t drejt t resurseve t projektit Transparenca dhe kuptueshmeria e detyrave prmes prshkrimit dhe kompletimitdokumentacionit t projektit

Kufizimet e projektit

Kufizimet m t shpeshta pr realizimin e projektit n parametrat e planifikuar(buxhetor,kohor, tekniko-teknologjik, t prsonelit, ligjor, etj) ndrlidhen me nivelin e hulumtimevedhe t studimit dhe parasgjithash nga:1.Kualiteti i t dhnave2.Versimi i rreziqeve dhe t papriturave3.Prfshirja e trsishme e efekteve t projektit(t jashtme dhe dytsore)4.Vshtersit pr parashikimet lidhur me periudhn e thimit t investimeve5.Vshtirsit pr planifikimin e iniciativave t reja zhvillimore

Gabimet m t shpeshta n menaxhimin e projekteve jan: Udhheqsi joadekuate e projektit Porosit joprecize t projekteve Konfliktet e pavrejtura t interesave dhe synimeve Planifikimi jo i mjaftueshm i projekteve Organizimi jo i qart i projekteve dhe konfliktet e kompetencave Mosprfshirja e faktorve t but(vetm n 30% t projekteve n ndrmarrje respektohet afatidhe buxheti)sht e domosdoshme t krojohet nj ndrgjegje ndaj problemeve nga se baza e dondryshimi sht t kuptosh vetveten.

Vlersimi dhe menaxhimi i rreziqve t projektit

Secilit aktivitet i projektit i kercnohen rreziqe t shumta t brndshme dhe t jashtme, t cilatmund t ndikojn dukshm n efektivitetin prfundimtar t tij. Pr kt sht e rndsishmet vlersohen rreziqet potenciale dhe t parashihet strategjia e ballafaqiimit me to, prkatsishtstrategjia e ballafaqimit nse paraqiten. Rreziqet m s shpeshti pr projektin jan pasoj ektyre situatave:

(a) Ndryshimit t papritur t rregullativs ligjore(b) Rnies s papritur t standardit jetsor t popullsis(c) Kushteve t pavolitshme t kreditimit afatshkurtr() T rregullimeve t papritura n tregun e vendit dhe tregun botror(d) Zvoglimit t mimeve t produkteve dhe sherbimeve konkurrente

(dhe) Tejkalimi i shpenzimeve t parapara(e) Mosrealizmi i vllimit t parapar t shitjes() Vones n liferimin blersve(f) Vones n liferimin furnizuesve(g) Pengesat e paparapara n kanalet e shitjes dhe t furnizimit(gj)Voness n pagesn e krkesave(h) Vonesa n pagesn e obligimeve(i) Ikja e menaxherve ky, t ekspertve dhe puntorve e t ngjajshme.


20/287

N projektin konkret t komanis/ferms duhet t theksohen t gjith parametrat kritik ttheksuar. Nuk duhet nnmuar asnjerin prej ktyre parametrave t rrezikut. sht erndsishme dhe e nevojshme q t parashiqohen t gjitha rreziqet e jashtme(n t cilat nukmund t ndikojn ndrmarrjet), sikur edhe ato t brndshme(n t cilat ndrmarrja mund tndikoj), t cilat duhet m prafrsisht t prcaktohen(aspektet e tregut, teknike-teknologjike,

organizative etj), si dhe t parashihen pasojat financiare dhe pasojat tjera nga kto rreziqe.Me qllim t menaxhimit t drejt dhe prballjen me rreziqet e projektit, sht logjike njmnyr e veprimit hap pas hapi si:(a)Identifikimi i rrezikut-krkimi dhe brja e nj liste t rreziqeve relevante(b)Vlersimi i rreziqeve-Vlersimi prkitazi me mundsin e paraqitjes dhe shpenzimet enevojshme pr evitimin e tyre.(c)Masat e rreziqeve-planifikimi i masave pr ndalimin e rrezikut.

Identifikimi i rerziqeve pason shpesh n baz t funksionit t kontrollit, apoprmes angazhimit t ekspertve intern dhe/ose ekstern.Edhe pse n mas t vogl, pr analizn errezikut n praktik m s shpeshti zbatohet:Teorija e propabilitetit(devijimi standard,

koeficijenti i varijacionit, varianca e vlers s tanishme)Metoda e prshtatjes s normave diskontuese

Analiza e ndieshmerisKufiri i rentabilitetit(kufiri i rentabilitetit, pika e thyerjes, pika e mbulimit etj.)Kujt i shrben projekti?Edhe pse shumica e ndrmarrsve i kan t qarta ecurit e projektit, apo pr aspektet specifiket projektit i angazhojn menaxhert, sht mir q konceptin dhe aspektet e ndryshme tprojektit ti bartin n letr, dhe t ju tregojn t gjith atyre, q n njrn apo tjetrn mnyr jant lidhur me projektin. Prve q projekti i shrben vet pronarit t projektit/investitorit, si njudhrrefyes n ndjekjen e rrugs pr arritjen e qllimi kryesor t projektit ai u shrben edhe

nj numri t partnerve dhe t interesuarve tjer t projektit si:

a)Aksioneret potencial t projektit:Ata n projekt mund t shohin a u paguhet dhe sa upaguhet t investojn kapitalin e tyre n projektin konkret.b)Financiert dhe kreditort: Bankat apo kreditort tjer si jan blersit dhe furnitort ushrben projekti si baz pr t vlersuar shndetin financiar t projektit si dhe kredibilitetin endrmarrsit t cilin mendon t mbshtes financiarisht.c)Distribuesit, furnitort, blersit: Projekti sht pik e referencs pr blers, furnitor,kooperant dhe t tjer q t lidhin kontrat pr pun t prbashkt.)Partnert, bashkinvestuesit: Projekti sht pasqyr referente pr punn dhe financat e

ardhshme t projektit, pra edhe baz e mir pr krkimin e partnerve potencial t projektit,investitorve t prbashkt, format e ndryshme t bashkimit, etj.d)Menxhert dhe t punsuarit: M q projekti ka shum menaxher, konsulent, tpunsuar tjer, dhe shumica prej tyre nuk jan shum t gatshm t angazhohen pa pasurparaprakisht nj pasqyr mbi projektin.Dhe)Administrata e shtetit: Shteti, administrata e shtetit n t gjitha nivelet, prej komunsderi t ajo qndrore, sht e intersuar pr fatin e projektit, impaktet e tij n zhvillim.


21/287

Shkruarja e projektitdo form e t shkruarit profesional, shkencor apo e t shkruarit t lir i ka rregullat e veta tshkruarit, kshtu sht edhe me shkruarjen e projektit.Midis teorikve dhe as midis prakticientve nuk ka ende pajtueshmeri t plot pr detajet eshkruarjes s projektit, por ka pajtueshmeri pr disa rregulla.

Dhjet kshilla lidhur me shkruarjen e projektit1.Pamja vizuele e projektit nuk sht m kryesore, nuk duhet shpenzuar shum prkopertina2.Shkruajni n formatin A4 dhe lidheni projektin n formn standarde me lidhseplastike3.do kopje e projektit duhet t jet origjinale dhe e lidhur4.Teksti themelor nuk duhet t jet m shum se 50 faqe(bashk me anekset), ku nj faqe ka30 rreshta x 60 shkronja5.Shkruani qart, prmbledhur dhe n mnyr t argumentuar, pa u prseritur6.Projekti nuk duhet t ngarkohet me informacione t panevojshme7.Shkruani me nj gjuh t qart, pa gabime gramatikore dhe gjuhsore

8.Para se projektin t dergoni t porositsi duhet ta jepni n shiqim nga ekseprtt9.Prmbajtja dhe forma e projektit duhet t jet e prshtatshme pr lexim e jot iriton lxuesin10.Prmbajtja e projektit duhet ti mundsoj lexuesit q t lexoi deri n fund palodhje dhe monotoni

Prshkrimi i ides s projektit (idet nuk e ndryshojn botn, por zbatimi i tyre)T fillimin e projektit t ri(i cili do t realizohet n kuadr t ndrmarrsis t porsaformuar),duhet prshkruar t gjitha detajet lidhur me iden, prkatsisht me programin e prodhimit icili synohet t realizohet.Nj projekt i sukseshm sht rezultat i bashkimit t ides s mir dhe i kapitalit. Njri aspekt

sht po aq i rndsishm, sa edhe aspekti tjetr, ashtu q nuk ka kuptim t diskutohet prrndsin m t madhe t njrit apo tjetrit aspekt, ides apo kapitalit. Nse ndrmarrsi e kavtm projektiden, e nuk disponon me kapital pr furnizim t elementeve si pajisjeve,materialit dhe prgjithsisht t siguroj parakushte tjera t afarizmit efektiv, n kt rast edheprojektideja m e mir e ndrmarrsit nuk do t mund t realizohet. Dhe,anasielltas, pavarsisht nga madhsia e kapitalit me t cilin disponon, ndrmarrsi nuk do tarrij t realizoj projektin me sukses, nse ai nuk fillon nga nj ide e mir.Njerzit q kan kapital mund por nuk do t thot se kan edhe ide t mir pr zhvillimin emtejshm t projektit. M s shpeshti disa e kan kapitalin, t tjert iden, dhe sht enevojshme bashkimi i ides dhe kapitalit, q t sigurohen parakushtet przhvillimin e suksesshm t projektit. N vendet e ekonomive t zhvilluara t tregut, kapitali

dhe ideja takohen n nj rrugtim normal, nga se egzistojn institucione t shumta financiare, tcilat ua huazojn kapitalin ndrmarrsve, poashtu edhe instiucionet konsultuese ofrojn ide dhe kshilla pr projekte. N vendet n tranzicion ka pak kapital, dhe projektide t mira tndrmarrisis.do projekt duhet t shpreh nj ide e cila duhet t jet mir e arsyetuar. Me ket rast duhetbr prpjekje q projekti t jet i kuptueshm dhe i zberthyeshm. Duhet t jet i shkruar menj gjuh t kuptueshme. Nuk duhet harruar se ju jeni duke hartuar nj Projekt konkret taktivitetit ekonomik. Aty prezentohen treguesit fizik dhe financiar, t matshm dhe t


22/287

krahasueshm. Aty flitet pr periudha, pr investimet n objektin ndrtimor, n pajisje, probligimet kreditore dhe numrin e puntorve. Nuk ka aty asnj msheftsi. Ekziston vetmrrezik. Pr kt arsye edhe shkruhet projekti investiv. N mnyr sa m t thjesht dhe m tshkurt qe sht e mundshme, n mnyr qe edhe rreziku t jet m leht i vlersuar.N vazhdim do t bhet fjal pr prcaktuesit kryesor t aktivitetit tuaj t investimeve.

Thn m shkurt, eshtjet jan shtruar me shum pyetje qe ju i shtroni vet vehts, n t cilatduhet dhn prgjigje. Pas ksaj ju sjellni vendimin pozitv apo negativ pr investime. Edhevendimi negativ sht vendim, ndonjher m i vlefshm se vendimi pozitiv. Fjala sht prvendimin pr t filluar me realizimin apo heqjen dor nga ideja e filluar e projektit. Me ktvendim do t zvogloni efektet e mundshme negative. Prndryshe suksesi sht vetm i juaji,por edhe rreziku si pjes e pandar e aktivitetit investiv. Nese jeni t gatshm,jeni t mirseardhur n garn e tregut. Ideja pavarsisht a ka t bj me iden e re apo ateekzistuese duhet elaboruar, prej nga mund t shihet: Kush jan autort e ides Si kan ardhur deri t ideja Si sht zhvilluar/evoluar ideja

Sa sht ajo origjinale, apo sht kopje e ndonj ideje tash m t njohur Cilat jan specifikat dhe prparsit e ides s przgjedhur(produkteve, mallit aposhrbimit)Informatat pr produktin/shrbimin n prshkrimin e ides s projektitIdeja e ndrmarrsis konkrete realizohet me prodhimin e nj apo m shumprodukteve/sherbimeve/mallrave. Produktet dhe shrbimet e projektit konkret duhet tprfshijn t dhna relevante si: Prshkrimi i asortimanit t produktit/shrbimit Emri i produktit/shrbimit Sasia e produktit/shrbimit(kapacitet) Lloji i produkteve/shrbimeve

Funkcionaliteti i produktit/shrbimit(prshkrimi teknik) Paketimi dhe lloji i ambalazhit t produktit/shrbimit(prshkrimi, skicat,vizatimet,fotografit.)

Referencat e bartsit t projektitPr fatin e cilit do projekt me rndsi t veant jan shkathtsia dhe referencat e ndrmarrsit,e cilsive t menaxherve dhe t punsuarve. N t gjitha rastet dhe pavarsisht llojit tprojektit sht me rndsi: Cili sht projekti me radh i udhheqsin e projektit: i par, dyt, tret, etj? Prshkrimi i shkurtr i prvojs s tij Aftsit e udhheqsit pr t elaboruar qllimin e projektit, pr t treguar ant e forta

dhe t dobta t projektit dhe pr ti bindur partnert relevant t projektit? Prshkrimi i shkurt i shkollimit formal dhe joformal Prejardhja familjare(tradita n fushn menaxheriale..) Prona, prshkrimi dhe vlera(t tij dhe t familjes s ngusht) Ngarkesat(borxhet) q mundn n ndonj mnyr t ndrlidhen me projektin A ka qen idedhnsi dhe bartsi i projektit ndonjher iprndjekur, apoprojekti/ndrmarrsia ka qen n procesin e likudimit?T dhnat pr tregun dhe aktivitetet q i paraprijn realizimit t projektit


23/287

(malli vlen pr aq sa mund t shitet)Qasjes s tregut duhet filluar nga hulumtmi. Mos harroni, hulumtimi i tregut te blerjes dhe tfurnizimit t inputeve sht baz pr t gjitha hulumtimet tjera. Kjo sht arsyejapse hulumtimit t tregut duhet qasur me nj seriozitet dhe kujdes t veant. Hulumtimi i tregut tshitjes mundson prgjigjen n nj ose m shum pyetje si:

a)ka t prodhohet, me ka t tregtohet, ka t shrbehet? Informacionet e fituara jan bazpr prcaktimin e programit t prodhimit, programin e shitjes apo t shrbimit, nga aspekti ikrkess n treg.b)Pr k t prodhohet, kujt ti shitet, knd duhet shrbyer? Informacionet e fituara jan bazpr definimin e grupeve t konsumatorve: gjinia, mosha, prkatsia konfesionale,veprimtaria, lartsia e t ardhurave, vendi i banimit etj.c)Sa t prodhohet, sa t shitet, sa t shrbehet? Informacionet e fituara jan bazpr identifikimin e pjess s tregut, n tregun e fokusuar.)Kur t prodhohet(deri kur), kur t tregtohet, kur t shrbehet? Informacionet e fituara janbaz pr identifikimin e kohs optimale i aktivizimit t projektit.d)Si t prodhohet, si t tregtohet, si t shrbehet? Informacionet e fituara jan

baz pr identifikimin e zgjidhjeve optimale tekniko-teknologjike, pajisjeve t nevojshme,lnds s par, energjis, punsimit, t nevojshme pr eksploatim kontinuel)dh)Ku t prodhohet, ku t tregtohet, ku t shrbehet)? Informacionet e fituara jan baz pridentifikimin e mikro dhe makrolokacionit, q i prgjigjen t gjitha pyetjeve t deritashme.e)Me t cilat mime ti shesim produktet, shesim mallrat, apo shrbimet? Informacionet efituara jan baz pr identifikimin e faktorve q prcaktojn mimet dhe politika e mimeve.)Cilave kanale ti distribuojm produktet, mallrat, shrbimet? Informacionet e fituara janbaz pr identifikimin e rrugve optimale t shitjes s produkteve/mallrave, shrbimeve.

Si t komunikohet me tregun dhe publikun? Informacionet e fituara jan baz pridentifikimin e strategjis s komunikimit me publikun dhe me konsumatort potencial.

g)Kur, si dhe pse t ndryshohet asortimani i produkt/malli/shrbi? Informacionet e fituara janbaz pr idefinimin e kohs dhe i shkaqeve t ndryshimeve t mundshme t asortimanit,inovimi, modofikimi apo ndryshimi i plot.h)Ku(prej kuj, kur dhe si) t furnizohen inputet e nevojshme? Informacionet e fituara janbaz pr definimin e burimeve t mundshme, intervalet dhe kanalet e furnizimit t pajisjeve,lnds s par, materialit, puntorve, kapitalit t nevojshme pr zhvillimin normal t procesitt prodhimit, tregtimit apo shrbimit.Nse nuk dini vet t prgjigjeni n pyetjet emsiprme, mund t ju ndihmojn t tjert/hulumtuesit e tregut, ekspertt, duke juofruar edhe zgjidhje alternative deri sa t ju angazhojn n projektin konkretNse ata ju propozojn t trhiqeni nga vndimi, nga se ideja prkatse nuk juofron prspektiv, veproni sipas udhzimeve t tyre dhe krkoni ide dhe projekte t reja

T dhnat pr krkesat e konsumatorit q i paraprijn realizimit tprojektitShiquar nga aspekti i marketingut, fokusi i cilit do aktivitet tndrmarrsis duhet prqendruar n prmbushjen e nevojave t konsumatorve, nmnyr t njjt apo t ndryshme nga sa ishte deri me tash. Lidhur me kt, ju duhet t jeni tgatshm t prgjigjeni n pyetjet q ndrlidhen me projektin si m posht:

1.far krkesash/nevojash prmbushen me projektin(primare, sekundare, terciare)?


24/287

2.Kur kan lindur dhe si jan zhvilluar ato krkesa lidhur me produktin/shrbiminq realizohet me projektin?3.Sa jan gjasat projekti me produktet/shrbimet e veta t jet aktual ?4.Sa jan t ngutshme ato krkesa/nevoja?5.Sa jan t shpeshta ato krkesa(shpeshtsia e prseritjes s krkesave pr produkte dhe

shrbime t projektit)?6.Sa gjat pritet t zgjasin ato krkesa pr produkte/shrbime dhe jeta aktive e projektit?7.Ku qndrojn prparsit e produktit tuaj pr konsumatort?8.Kush jan konsumatort e produktit tuaj(gjinia, mosha, profesioni, lartsia e t ardhurave,vendbanimi, etj)9.ka do t preferojn me prparsi konsumatort kur t blejn produktet/shrbimettuaja(funkcionaliteti, prdorimi i leht, qasja e leht, dizajni, mimi, besimi, mundsiae servisimit etj)?Shiqoni t dhnat e tregut n mnyr dinamikeNuk mjaftojn t dhnat statike/aktuale pr tregun e produkteve/shrbimeve, atoduhet kompletuar me t dhnat pr ecurit e ardhshme(s paku pr tri, pes apo m shum vite)

Duhet t prgjigjeni edhe n pyetjet vijuese:a)Sa prqind e konsumatorve potencial mund t jen blers t vrtett produktit/shrbimit tuaj?b)Kush jan konkurentt tuaj(vendor dhe t jashtm) aktual dhe potencialc)Si mund t ndryshoj pjesmarrja juaj n tregun prkats t produkteve/shrbimeve?)Si jan mundsit pr eksportin e produkteve/shrbimit tuaja?d)Sa jan gjasat q t ndryshojn kushtet e tregut gjat periudhs s eksploatimit t projektittuaj?Pyetjet lidhur me konkurncn n tregun konkret t produkteve/shrbimevet projektitKur t kuptoni m shum pr krkesat/nevojat e konsumatorve dhe pr prparsit e produktittuaj, mallrave dhe shrbimeve, do t shihni se ende nuk jeni t gatshm t sjellni vendimin pr

realizimin e projektit. N mnyr shum t kujdesshme dhe t qart, para se t merrnivendimin pr realizimin e ides projektuese, duhet t prpiqeni t jepni prgjigje n pyetjetvijuese: Kush jan konkurentet e produktit/shrbimit tuaj(emri) n tregun e vendit dhe tjashtm? Sa sht pjesmarrja individuale n treg e secilit nga konkurentet tuaj nga vendi dhe jasht vendit? Cilat jan prparsit e produkteve/shrbimeve tuaja n raport me konkurentt? Cilat jan dobsit e produktit/shrbimit tuaj n raport me konkurencn?Kur sht fjala pr projektet e mdha dhe t rndsis s veant, duhet br edhe hulumtimem t detajuara t tregut, konkurencs n vend dhe jasht vendit, duhet hulumtuar konkurentt

e drejtprdrejt por edhe t tjer q mund t prodhojn produkte/shrbime t modofikuara,substitute, surogate etj.

Projeksioni i shitjes dhe i t hyraveN tabelen n vazhdim sht dhn projekcioni i shitjes pr periudhen prkatse(vjetore,tremujore, mujore, javore etj) n periudhen e eksploatimit. Pr vitin e par shitja zakonishtprojektohet sipas muajve, ndrkaq pr periudhen tjetr(5 apo dhjet vjetet tjera) shitjet jipensipas tremujorve, gjashtmujore apo sipas t dhnave vjetore.


25/287

Projeksioni i t hyrave pr periudhn e planifikuar(vjetore, tremujore, mujoreetj) t eksploatimit t projekti:Nr.r. Lloji i produkteve/shrbimeve Sasia Njsia e mimit GjithsejI. Gjithsej prodhimi1. Produkti A

2. Produkti BII. Gjithsej shrbimet1. Shrbimi A2. Shrbimi B3. Shrbimi CGjithsej t hyrat nga shitja n periudhn x(I+II)Tregu i furnizimit t projektitNjohurit shkencore nga fusha e e ekonomis njohin faktin sekrahas prodhimit dhe shitjes, furnizimi sht njra prej funksioneve kryesore t ciklit prodhues,pr aq m tepr nse dihet se m s shpeshti efektet e prodhimit dhe t shitjes vleftsohen kurfunksioni i furnizimit t faktorve t projektit zhvillohet n mnyr jo efiente.N projektet prodhuese, funksioni i furnizimit ka t bj me furnizimin e pajisjeve, lnds s

par, t pjesve rezerv, energjis dhe t inputeve tjera materiale pr nj zhvillim kontinueldhe t papenges.N projektet tregtare furnizimi ka t bj me blerjen e sasive t caktuarat mallrave, n prputhshmri me krkesat e konsumatorve dhe t shitjes.N projektet shrbyese furnizimi ka t bj me procesin shrbyes me t gjitha materialet przhvillimin e normal t projektit.N fushn e politiks s furnizimit bien zgjidhja e problemevet rrugve t furnizimit, tkushteve dhe t mnyrs s pagess, kushteve dhe mnyrave tfurnizimit, kontrollit kualitativ dhe kuantitativ, optimalizimin e rezervave etj. Procesi duhetzhvilluar ashtu q m par t prcaktohen nevojat pr furnizim(sipas krkesave t prodhimit,tregtis, shrbyes etj), dhe pastaj t hulumtohet tregu i furnizimit(n kuptimin e identifikimit tfurnizuesve potencial), planifikimi i furnizimit(n kuptimin e prcaktimit t llojit,sasis, dhe t afateve etj.), mbledhja dhe prpunimi i ofertave, zhvillimi i bisedave

me furnitort, prmbylljen e kontratave shitblerse, evidentimi, analizimi dhe kontrolli iprocesit t furnizimit etj.Ksaj duhet shtuar distribuimin fizik dhe t depozitimit si dhe aktivitetet tjera specifike sipasprojekteve, n mnyr q t mos vij deri t ndrprerja e aktiviteteve t projektit.Hulumtimi i tregut t furnizimit t inputeve na ofron informata dhe prgjgje n pyetjet pr atse: Ku, Pse, Si dhe Kur furnizohen pajisjet, lndt e para, pjest rezerv, paraja, stafi, dheinputete/faktort tjer t projektit.Pyetjet tekniko-teknologjike q i paraprijn realizimit t projektitKrahas informatave nga pjesa e tregut, informatat lidhur me prshkrimin tekniko-teknologjik,jan pyetjet baz pr secilin projekt. N t vrtet t dhnat nga tregu duhet tofrojn informacione t nevojshme lidhur me ate se ka, sa dhe kur t prodhohet, tregtohet, kur, sa

dhe pse duhet t furnizohen inputet nevojshme, prfshir edhe tekniken dhe teknologjinprkatse, pr zhvillimin normal t projektit. Nga aspekti i teknologjive duhet dhn prgjigjen sa vijon:1.Cilat zgjidhje teknologjike mundsojn realizimin e kapacitetit optimal tprojektit/programit t produkteve/shrbimeve?2.Cili kapacitet i projektit sht optimal nga aspekti i teknologjive(raport i leverdishm sasi prodhimi/koh/shpenzime)?3.Ku mund t furnizohen teknologjit(n vend apo nga importi)?


26/287

4.A jan teknologji me orientim intenziv-punues(univerzale) apo kapitalo-intenzive(specializuara)?5.ka sht vendimtare me rastin e przgjedhjes s teknologjivea)mimib)Afati i qdrueshmeris

c)Prodhueshmeria)Servisimid)Sigurimi i pjesve rezerv?6.Sa ndikon prejardhja e lnds s par (vendore, e importuar) n przgjedhjen e teknologjiskonkrete?7.Cili lloj i objektit ndrtimor(madhsia, materjali etj) i prgjigjet teknologjis sprzgjedhur?8.Si t rnditen teknologjit n halln e prodhimit q sigurojn pun normale dhe prodhimtariefiente?9.Cilat jan teknologjit q sigurojn shpenzime optimale: pun/lnd e par/material/energjietj?

10.A jan siguruar masat mbrojtse adekuate pr teknologjit prkatse?

Lokacioni i projektitLokacioni(mikro) sht hapsira e veprimit t ngusht t projektit, n t cilin jan t vendosuraobjektete afariste, prkatsisht asetet tjera t projektit, ndrkaq, makrolokacioni shtambienti i gjer i veprimit t porjektit(ligjor, ambiental, partnert etj).Lokacioni i projektit mund t shiqohet nga aspekti ekonomik, nga aspekti tekniko-teknologjik. Thn n mnyr m t thjesht, aspekti ekonomik i lokacionit nnkupton shtrirjene projektit n raport me tregun e furnizimit dhe t shitjes.Nga aspekti tekniko-teknologjik lokacioni nnkupton organizimin hapsinor t teknologjiven lokacionin e ngusht dhe t gjer.

N parim dhe m s shpeshti do projekt sht i varur nga lokacioni, n mas m t madheapo m t vogl.Megjithate, duhet thn se przgjedhja e lokacionit vart nga shum faktor dhe rrethana si:1.Lloji i veprimtaris(prodhuese, tregtare, shrbyese, etj)2.Karakteristikat e procesit t prodhimit/shrbimit/tregtimit3.Resurset natyrore, kushtet klimatike, natyrore, prbrja e toks4.Kufizimet dhe kushtet demografike(numri, dendsia, dhe struktura demografike, sociale dheekonomike)5.Afrsia dhe mundsia e przgjedhjes s kuadrit6.Afrsia e tregut t furnizimit dhe e tregut t shitjes7.Faktort ekstern t projektit(komunikimi me partnert e projektit)

Llojet e kapacitetit t teknologjive t projektitLlojet e kapacitetit t teknologjive nga aspekti ekonomik i projektit:1.Kapaciteti maksimal: Kapaciteti maksimal sht i varur nga atsit prodhuese tkapaciteteve t instaluara tekniko-teknologjike. Nga aspekti ekonomik kapacitetin maksimalduhet shiquar dhe analizuar me kujdes, nga se m s shpeshti ai shkakton rritjene shpenzimeve pr njsi t efekteve. Ky kapacitet ndryshej quhet kapacitet teorik apo instaluar.2.Kapaciteti punues: Kapaciteti punues sht ai kapacitet i cili realizohet n koh dhe kushte


27/287

t caktuara t veprimit t faktorve ekzistues t projektit. Pra, kto kapacitete realizohet nkushte t dhna t faktorve konkret dhe mund t jen m afr apo m larg kapacitetitoptimal.3.Kapaciteti minimal: Kapaciteti minimal, nga aspekti ekonomik nnkupton kapacitetin i ciliende siguron rezultate pozitive financiare(me kusht q t gjitha produktet/shrbimet shitn

dhe inkasohn) Nga aspekti teknologjik, ky sht kapaciteti m i ult i shfrytzimitt kapaciteteve t instaluara(shprehur n njsi t efekteve pr njsi kohe)4.Kapaciteti optimal: Kapaciteti optimal paraqet kombinim t till t faktorve tprodhimit/shrbimeve, prkatsisht shkall t till t shfrytzimit t kapaciteteve icili mundson arritjen e efe(paraqet kombinim t till t faktorve tprodhimit, i cili mundson shpenzime minimale prkteve maksimale(shiquar nga aspekti isasis) dhe krahas shpenzimeve m t ulta pr njsi t efekteve.

Kapaciteti maksimal dhe optimal praktikisht jan gati t paarritshm, apo sht v

shtir t arrihn, pr shkak se n procesin e prodhimit, tregtimit dhe shrbimit realizohen

humbje t konsiderueshme t kohs dhe veprojn shum faktor limitues/kufizues si jandhn n vazhdim:1.rregullimet n plasmanin e produkteve/shrbimeve t projektit2.Mungesa e hapsirave pr depozitimin e lnds s par3.Rritja e shpenzimeve t prodhimit/shrbimit4.Puna n m pak ndrrime dhe ndrprerjet e puns6.Ngecjet n mirmbajtjen e pajisjeve7.Ngecjet n furnizimin e lnds s par dhe repromaterialeve8.Prishjet e pajisjeve, instalimeve etj9.Zvoglimi i disciplines s puns10.Humbjet e paplanifkuara t orve t puns

11.Lvizjet/fluktuacioni i stafit t projektit12.Dobsit n menaxhimin e projektit13.Paraqitja e fyteve t ngushta t prodhimit

Mjetet kryesore t projektitMe mjete kryesore nnkuptohen mjetet materiale dhe jomateriale t cilat prdoren n mshum procese t prodhimit/shrbimit, duke ruajtur formn e tyre dhe vlern prdoruese gjatgjith jets s projektit. Karakterin e mjeteve kryesore e kan t gjitha mjetet pr pun si jantoka, objektet ndrtimore, makinat dhe pajisjet, mjetet transportuese, t mbjellatshumvjeare, kopeja themelore tj.Prve ktyre q i prmedem, karakter t mjeteve kryesore nndrmarrje kan edhe patentet dhe liencat, deponimet themelore e t ngjajshme.

Gjat shekullit t prdorimit t tyre mjetet kryesore gradualisht harxhohen fizikishtdhe teknikisht(ekonomikisht) vjetrohen, me ka shkall shkall vleftsohen duke bartur pjes tvlers s tyre n efektet e realizuara t puns, prkatsisht n produktet e fituara.Nga madhsia e kapaciteteve prodhuese t mjeteve kryesore varet vllimi i prodhimit t cilinsht e mundur t arrijni n projektin tuaj t produkteve/shrbimeve, etj.

Toka si faktor i projektit


28/287

Toka prbn kushtin kryesor pr realizimin e projektit prgjithsisht. Toka ka destinacione tndryshme, varsisht nga veprimtaria e projektit. Kshtu, toka mund tl jetdestinacion ndrtimi i objekteve prodhuese, administrative, pr vendosjen e objektevedepozituee, infrastrukturs s projektit, etj.N projektet bujqsore toka paraqet mjetin kryesor pr prodhim, prkatsisht kapacitetin

kryesor prodhues. Pr dallim nga mjetet tjera kryesore, me rastin e prdorimit n procesin eprodhimit toka bujqsore fizikisht nuk shpenzohet dhe pr kt arsye ajo ka prdorim tpakufizuar(nese toka shfrytzohet n mnyr profesionale dhe racionale, madje mund edhe tprmirsohen vetit e saja prodhuese). Pr arsye t jetzgjatjes s pakufishme t shfrytzimittoka nuk e bart vlern e vet n produktet e fituara.

Objektet ndrtimore si faktor i projektitObjektet ndertimore prfshijn t gjitha mjetet kryesore t cilat kan karakter ndertimor, siobjektet prodhuese dhe administrative t projektit, shtallat, siloset, depot, sistemet e ujitjesapo objektet hidro ndertimore, (kanalet, akumuluesit e ujit etj), rruget, urat e t ngjajshme, qjan n funksion t realizimit t projektit..

Makinat dhe pajisjetMakinat dhe pajisjet prfshijn t gjitha mjetet e mekanizimit(makinat dhe veglat n repart),pajisjet e ndryshme, vegla m kapitale etj.Mjetet transportueseMjetet e transportit prfshijn mjetet e ndryshme t transportit(automobilet, kamionet,autobuset, e t ngjajsheme, si dhe mjetet e tjera t lidhjes, prfshir edhe lidhjet telefonike, tkomunikimit masiv, internetit, etj).T mbjellurat shumvjeareT mbjellurat shumvjeare paraqesin mjetet pr prodhim t karakterit biologjik nprodhimtarin bujqsore. Me t mbjellura shumvjeare nnkuptohen t gjitha t mbjelluratn t cilat do vit dhe pr nj periudh t gjat realizohen produkte t caktuara

bujqsore(pemishtet, vreshtat, nnshartesat baz, fidanishtet). T mbjellurat shumvjearejan rezultat i puns s njeriut dhe se gjat shfrytzimit t tyre gradualisht e bartin vlern etyre n produktet e fituara. Me realizimin e produkteve t fituara arrihet trikthehen investimet si dhe t mirmbahen kapacitetet e ndertuara tpemishteve/vreshtave. T mbjellurat nga t cilat fitohet produket vetm nj her, n fund tperiudhes njvjeare apo shumvjeare n parim nuk konsiderohen t mbjellurashumvjeare si mjete kryesore(shmbull, fidanishtet e pemve, fidanishtet e bimvedekoruese, etj).

Kopeja themeloreKopet themelore paraqesin poashu mjet pr prodhim i karakterit biologjik dhe prfshin

bagtin prodhuese si dhe bagtin pr pun(gjedhet prodhuese, demat, dosat), derrat, delet,deshet, kafshet e reja n riprodhim, kuajt pr pun etj). Kafshet n trashje nuk paraqesinkopen themelore(mjet kryesor pr prodhim) pr arsye se prdoret vetm n nj proces tprodhimit dhe merr pjes me substancen e vet n produktin e fituar. Kreret e bagtive nkope t destinuara pr mish ( kan karakterin e materialit kryesor pr prodhim, do t thot tmjeteve t puns(xhiruese).Informatat lidhur me nevojat e projektit pr mjete kryesoreFilluar nga kapacitetet e planifikuara t projektit dhe projekcionit t pjesmarrje n treg apo


29/287

plasmanin e produkteve/shrbimeve apo mallit, n pjesn e prshkrimit tekniko-teknologjikduhet t projektohen/planifikohn edhe kto t dhna lidhur me mjetet kryesore t projektitkonkret:

a) Prshkrimi teknik i mjeteve kryesoreb) Kushtet e mirmbajtjes s mjeteve kryesorec) Kohzgjatja e shfrytzimit t mjeteve kryesore) Kushtet e furnizimit, distribuimit, depozitimit t mjeteve kryesored) Shpenzimet individuale dhe t prgjithshme t furnizimit t mjeteve kryesore

Mjetet xhiruese(qarkulluese) t projektitMe mjete xhiruese nnkuptohen mjetet materiale me nj kohzgjatje m t shkurtr se nj vitdhe t cilat jan m s t domosdoshme pr zhvillimin normal t projektit konkret. N mjetetxhiruese, prve mjeteve materiale hyjn edhe mjetet xhiruese t cilat nuk jan materiale si:qirat e paguara paraprakisht, koncesionet, pagesat dhe kompenzimet e puntorve, shrbimet

materiale dhe jomateriale t jashtme.Mjetet xhiruese prbjn mjetet e prodhimit t cilat gjat prdorimit n nj procest prodhimit fizikisht n trsi harxhohen duke e bartur vlern e vet n produktet dhe sherbimete realizuara t projektit, prkatsisht n produktet e fituara. Karakter t mjeteve t puns kanmaterialet e ndryshme pr prodhim, si paraja n ark apo n llogari t bankes, materialiriprodhues(materiali pr prodhim), prodhimi i pakryer(prodhimi n vijim), produktete gatshme, paraja e realizuar me shitjen e produkteve /sherbimeve, fara, plehu,ushqimi i bagtis, derivatet, lyersit e t ngjajshme. Mjetet e prdorura xhirueserrethxhirojn n procesin e riprodhimit, duke kaluar nga nj form n nj form tjeter, si vijon:

P-M Pp.. Pg.. Pr

P=Paraja n ark apo n llogari t bankesM=Materiali riprodhues(materiali pr prodhim)Pp=Podhimi i pakryer(prodhimi n vijim)Pg= Produktet e gatshmePr=Paraja e realizuar me shitjen e produkteve /sherbimeve t projektit

Si shihet mjetet e xhiros n procesin e riprodhimit mund t paraqiten n formn e parave, nform natyrale dhe n formn kalimtare. Duke investuar n procesin e prodhimit mjetet exhiros nga forma n para kalojn n form natyrale dhe n varsi nga faza e procesit tzhvillimit t produktit/shrbimit t projektit, paraqiten n form t materialeve prprodhim(Pp-prodhimi i pakryer). Me nocionin prodhimtari e pakryer apo n vijim

nnkuptohen mjetet e angazhuara dhe faktori njeri n procesin e prodhimit deri sa nuk shtprfunduar edhe operacioni i fundit(shmbull n prodhimtarin bimore-korrja).Me rrethxhirim t mjeteve xhiruese nnkuptohet qarkullimi i tyre n procesin e zhvillimit tprojektit/produktit/shrbimit, i cili ka prfunduar kur mjetet e puns perseri paraqiten nformn e tyre fillestare.Kohzgjatja e nj rrethxhirimi paraqet kohn e caktuar e cila sht enevojshsme qe mjetet e angazhuara t puns pas rrethxhirimit n procesin e ripordhimit perserikthehen n formn e vet fillestare(n para).Sa m e shkurt t jet koha e qarkullimit t mjetevet puns aq m efikase dhe m ekonomik sht projekti. Shpejtsia e rrethxhirimit t mjeteve


30/287

t xhiros n nj projekt do t varet n radh t par nga zgjatja e procesit tprodhimit/shrbimit(e kushtzuar nga specifikat teknologjike t prodhimit) por edhe ngaefikasiteti i organizimit t furnizimit t mjeteve t nevojshme pr prodhim dhe realizimi iprodukteve t fituara).Informatat lidhur me nevojat e projektit pr mjete xhiruese

Me rastin e marrjes s vendimit pr furnizimin e e inputeve materiale t nevojshme prprojektin konkret, s pari menaxhmenti duhet t heq dilemen a sht m efikase t funizohenvet kto inpute apo prmes ndrmjetsuesit, pastaj, n baz t cilave kritere do t bhetprzgjedhja e furnizuesve, t kanaleve t furnizimit etj.Prgjigjen n kto pyetje m s shumti dot vart nga vetit e inputeve q duhet t furnizohn, specifikave t tregut t furnizimit, tkanaleve t furnizimit dhe t distibuimit.

Kur sht fjal pr investimet n mjetet xhiruese, duhet patur paarsysh informatat lidhur me savijon:1.Prshkrimi sipas llojit dhe sasis s lnds s par t nevojshme pr realizimin e projektit2.Kushtet e furnizimit, distribuimit, depozitimit

5.Shpenzimet individuale dhe t prgjithshme lidhur me furnizimin e inputevePuntort e nevojshm t projektitPrve mjeteve t prodhimit(kryesore dhe xhiruese), si faktor t projektit, n procesin ezhvillimit t tij merr pjes edhe puna mendore dhe fizike. Si faktor i projektit, faktori njerinuk ka karaketer t mjetit pr prodhim, nuk harxhohet n procesin e prodhimit dhe nuk ebart vlern e vet n produktet e realizuara t projektit. Me pjesmarrjen e puns s njeriut nrealizimin e projektit, prkatsisht t produkteve dhe shrbimeve t prjektit krijohet vlera e re,apo e ardhura, prej t ciles kompenzohet puna e njerzve t angazhuar(paga) dhe sigurohetakumulimi i nevojshem pr zgjerimin e bazs materiale n projektit.

Informatat lidhur me nevojat e projektit pr puntor

eshtje themelore t projektimit t puntorve t nevojshm pr zhvillimin e projektit jandhnat n vazhdim:1.Numri dhe struktura kualifikuese e puntorve t nevojshm t projektit(prodhue, shrbyesetj)2.Burimet e furnizimit t puntorve(lokal,vend, jasht vendit)3.Sistematizimi dhe prshkrimi i vendeve t puns4.Shpenzimet individuale dhe t prgjithshme(pagat neto/bruto, shpenzimet tjera)Masat mbrojtse t projektitProblemet e siguris dhe ekologjike(mbrojtja n pun dhe mbrojtja e ambientit),jan problemet kryesore t cilat seriozisht dhe si asnjher m par jan duke errezikuar ekzistencn dhe shendetin e njeriut.

Teknologjit bashkkohore dhe njohurit bashkkohore lejojn q sot ambienti t mbrohet ngaefektet negative dhe se masat mbrojtse n pun lidhen ngusht me mjetet e planifkuara prmbrojtjen n pun dhe mbrojtjen e ambientit.N prshkrimin tekniko-teknologjik nj kujdes t veant duhet kushtuar ktyre masave, dhe seduhet projektuar me shum kujdes dhe n mnyr objektive. Kjo pjes e projektit, varsishtnga przgjedhja e mikro dhe makrolokacionit, kapacitetit t projektuar, pajisjeve, lnds spar, repromaterialit dhe energjis, do t duhej t prfshij dhe t plotsoj krkesat pr


31/287

mbrojtjen e puntorve n pun dhe prshkrimin e t gjitha krkesave prmbrojtjen e ambientit t njeriut.N projektet do her m shum apo m pak aspekti i mbrojtjes do t sigurohet. Edhe vetpartnert e projektit si jan bankat, shteti, komuna etj, di ti jep nj pesh t veant aspektit tmbrojtjes n pun dhe t ambientit, nga se nuk do t lejojn prkrahjen dhe instalimin e

projekteve t tilla.Mbrojtja n pun prfshin parasgjithash masat pr mbrojtjen nga:a)Lndimetb)Smundjet psiqikec)Zhurma)Ftohjad)Higjienae)Lagshtia)Hapsirat e errsuara etj Mbrojtja e ambientit(helmimi kimik, mekanik i ajrit, ujit,etj)Periudha e realizimit t projektit

Periudha e aktivizimit t projektit prfshin periudhn nga koha e fillimit t aktiviteteve nrealizimin e ndonj projektideje deri t fillimi e prodhimit/shrbimit t rregullt dhe periudha eafarizimit t rregullt.N periudhn e realizimit t projektit, prve kohs aktive t ndrtimit dhgerealizimit, prfshihet edhe koha e prkatitjes pr realizimin e projektit(puntkonsultative, juridike, organizative, porjektuese, financiare dhe punt ngjajshme).Nga ana tjetr, jeta aktive e projektit prfshin kohn nga fillimi i realizimit(fillimii investimeve), gjithnj deri kur fillon t bie krkesa pr produktet/shrbimet e projektit.Ashtu q jeta(ciklusi) i projektit mund t jet m i gjat apo m i shkurtr(prej nj viti deri ndisa dhjeta vjet) dhe mund t ndahet n periudhn e aktivizimit dhe t eksploatimit. Tprojektet prodhuese shpesh her projektohet ehde koha provuese e projektit, t pajisjeve dhe

t puns.Faktort t cilet ndikojn n periudhen e aktivizimit t projektitZgjatja e periudhs s aktivizimit t ndonj projekti kryesisht vart nga faktort e mposhtm:1.Veprimtaria e projektit2.Kvaliteti i punve organizative3.Kushtet infrastrukturale n mikrolokacion dhe makrolokacion4.Madhsia(kapaciteti) e projektit5.Karakteristikat tekniko-teknologjike t projektit(objekti ndrtimor, pajisjet)6.Siguria dhe kvaliteti i burimeve t financimit t projektit7.vleftsimi eventual i paras gjat periudhes s aktivizimit t projektit8.Ngecjet n dergesat e pajisjeve/teknologjive/lnds s par

9.Ndrrimi i kushteve t tregut gjat periudhes s aktivizimit t projektit10.Ndryshimi i politikave ekonomike gjat periudhes s aktivizimit11.Vonesat n angazhimin dhe aftsimin e personelit etj.Pasojat nga zgjatja e periudhes s aktivizimit t projektitZgjatja e periudhs s aktivizimitprtej kohs normale, ka si rezultat efekte negative multiplifikuese dhe ktu n vazhdimjan dhn kto implikime m t shpeshta.

1.Nevoja pr burime shtes t kapitalit


32/287

2.Vshtirsit gjat prmbushjes s obligimeve kreditore3.Pr shkak t humbjes s fitimit4.Mosprmbushja e obligimeve ndaj blersve5.Rritja e shpenzimeve t eksploatimit t projektit6.Dmtimi i pajisjeve, i lnds s par, materialeve etj.

Aktivitetet e parapra npr t cilat kalon aktivizimi i i projektitPasqyra tabelare e planit terminal t periudhs s trsishme t aktivizimit t projektit mund tjet baz pr planin terminal t aktivizimit t investimeve.

Nr.r. Aktivitetet e parapara Fillimi Zgjatja gjithsejt1. Identifikimi I burimeve t financimit2. Plani teminal i aktivizimit t mjeteve3. Identifikimi I burimeve t jashtme t kapitalit4. Punt juridiko-administrative, regjistrimit dhehartimi i projektit.

5. Sigurimi i lejeve t puns, prgatitja e tenderit6. Aktivizimi i kapitalit7. Ndrtimi i objektit, instalimet8. Furnizimi dhe montimi i teknologjive9. Kontraktimi dhe furnizimi10. Konkursi pr pranim t puntorve, testimi,edukimi, angazhimi i t punsuarve11. Prgatitjet pr fillimin e veprimtaris dhe filllimi iprodhimit/shrbimeve

Projeksioni i planit terminal t aktivizimit sipas muajve dhe aktiviteteve

Nr.r.Muajt e aktivizimit te projektit1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Aktiviteti 1Aktiviteti 2Aktiviteti 3Aktiviteti 4Aktiviteti 5Aktiviteti 6Aktiviteti 7Aktiviteti 8

Aktiviteti 9Aktiviteti 10Aktiviteti 11Aktiviteti 12Aktiviteti 13Aktiviteti 14Aktiviteti 15Aktiviteti 16


33/287

MANAXHMENTI I PROJEKTITMenaxhmenti i projektit n parim pranon rrezikun, nga se rreziku sht pjes e do aktivitetiq zhvillohet n kuadr t projektit.Kjo do t thot se, sikur sht i pritshm suksesi i projektit, mosuksesi sht poashtu shum imundshem. N t vrtet menaxhmenti nuk friksohet nga mosusksesi, nga se sikurt friksoheshin asnjher nuk do t knaqeshin me bukurin qe mund t sjell angazhimi dherealizimi i projekteve konkrete, i produkteve dhe i shrbimeve q siell ai, i ndonj inovacionietj.Menaxhmenti dhe menaxhert jan njerz t cilet e vlersojn shpejt mundsinpr realizimin e synimeve t projektit. Kjo sht pr ta sfid e cila i nxit q t tregohen. Prdallim nga t tjeret n botn e afarizmit, menaxhert jan shum pak prsonalisht t motivuar

qe t vin deri te pushteti apo pozita. Themelimi dhe realizimi i projekteve sht knaqsi everetet pr ata. Paraja dhe profit jan form prmes t cilave ata tregohen se kan patursukses. Menaxhmenti dhe menaxhert e projektit jan ekspert n fushn e teknologjis, apotregut, shrbimeve, etj.S pari, menaxhert dhe menaxhmenti i din t gjitha aspektet e projektit/produktit/shrbimitt tij.S dyti, menaxhmenti sht i vetdijshem se duhet t dij do aspekt t procesit t puns apos paku t zgjedh ata qe do ti ndihmojn.Menaxhmenti sht i vendosur n prpjekjet qe t realizoj t 5 funksionet themelore tmenaxhmentit:

a)Planifikimin,b)Organizimin,c)Udhheqjen me stafin dhe aktivitete tjera t projektit/ Politika kadrovike e projektit)Drejtimin dhed)Kontrollin e projektit

Menaxhmenti i projektit sipas natyrs s tij duhet t jet profesional. Menaxhmenti duhet tjet i gatshem t vendos, t merr vendime n kohn dhe mnyrn e prshtatshme pr fatin eprojektit. Ata e kan vizionin pr zhvillimin e projektit dhe duhet t jen shembullme entuziazmin dhe vendosmerin.

Planifikimi i projekittPse t planifikohet projekti?sht pyetja qe m s shpeshti shtrohet para menaxhmentit dhe manaxherve.P

Documents

Brumi Menaxheri Dhe Lideri