Budowanie społeczeństwa obywatelskiego poprzez tworzenie lokalnych organizacji pozarządowych

Budowanie społeczeństwa Budowanie społeczeństwa obywatelskiego poprzez obywatelskiego poprzez

tworzenie lokalnych tworzenie lokalnych organizacji organizacji

pozarządowychpozarządowych

Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcja Orientacji oraz budżetu państwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich (2004 – 2006)” - Działanie 2.7 „Pilotażowy Program Leader+”

Społeczeństwo Społeczeństwo obywatelskieobywatelskie

Społeczeństwo, w którym zespół instytucji oraz różnego typu dobrowolnych, spontanicznych organizacji, związków i stowarzyszeń jest podstawą samodzielnego, wolnego od ingerencji państwa rozwoju obywateli, a zarazem stanowi wyraz ich własnej aktywności, inicjatyw i potrzeb.

Podstawową ideą społeczeństwa obywatelskiego jest samoorganizowanie samoorganizowanie się się obywateli. Społeczeństwo rozumiane w ten sposób tworzy most, który stanowi kompromis między państwem a obywatelami.



„Społeczeństwo obywatelskie powinno skupiać się nad aktywnością dla dobra wspólnego. Istnienie oraz działanie organizacji społecznych jest jedną z najważniejszych przesłanek dla pojawienia się społeczeństwa obywatelskiego. Takie organizacje zaznajamiają swoich członków z problemami życia państwowego i publicznego. Aktywność dla dobra wspólnego powinna być już kształtowana w szkołach podstawowych. Taka budowa społeczeństwa obywatelskiego zaczyna się już w ramach funkcjonowania samorządów klasowych czy szkolnych.”

(A. Zoll, Rzecznik Praw Obywatelskich) Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej –

Sekcja Orientacji oraz budżetu państwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich (2004 – 2006)” - Działanie 2.7 „Pilotażowy Program Leader+”

Społeczeństwo Społeczeństwo obywatelskie a demokracja obywatelskie a demokracja

bezpośrednia bezpośrednia Idea rozwoju społeczeństwa obywatelskiego związana jest z

koncepcją demokracji bezpośredniej realizowanej między innymi poprzez konsultacje lokalne — formy wypowiadania się mieszkańców danego terytorium odnośnie konkretnej kwestii społecznej.

Wyniki konsultacji nie są wiążące, mają jedynie charakter opiniodawczy ale w niektórych sprawach ich przeprowadzenie jest obligatoryjne, np. rozporządzenie w sprawie zmiany granic, zniesienia, tworzenia gminy może być wydane tylko po zasięgnięciu opinii zainteresowanych rad gmin, opinia ta natomiast musi być poprzedzona przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami.



Za prekursora idei społeczeństwa obywatelskiego uważa się ArystotelesaArystotelesa (koncepcja polis) – model klasycznymodel klasyczny. Nawiązywali do niego m.in. Cicero, J.J Rousseau (teoria suwerenności ludu i woli powszechnej), E. Kant oraz H. Arendt (polis jako forma organizacji społeczeństwa, które wyklucza stosowanie przemocy i przymusu).

We wszystkich tych koncepcjach dominuje pogląd, że życie publiczne zapewnia jednostce więcej możliwości niż życie prywatne.



Model liberalnyModel liberalny (A. Smith, J. Locke)Model HeglowskiModel HeglowskiModel socjologiczny Model socjologiczny (A. de Tocqueville – autor „O

demokracji w Ameryce”) – społeczeństwo obywatelskie jako obszar wzajemnych relacji między obywatelami.

A. de Tocqueville podkreślał, że cechą charakterystyczną życia publicznego w XIX-wiecznej Ameryce jest dynamiczny rozwój różnego typu dobrowolnych organizacji i stowarzyszeń powołanych do życia przez samych obywateli. Są one tworzone na podstawie prywatnych interesów (gł. ekonomicznych) obywateli, w przeciwieństwie do organizacji politycznych.


Społeczeństwo Społeczeństwo obywatelskie – cechy obywatelskie – cechy

konstytutywne:konstytutywne:1) Upodmiotowienie obywateli w wymiarze politycznym,

społecznym, ekonomicznym i kulturalnym zagadnienie podmiotowości rozpatrywane w ścisłym związku z pojęciem demokracji i zasadą rządów prawa; wyposażenie wszystkich obywateli w podmiotowość uznaje się za warunek wstępny zachowania ich niezależności wobec władzy państwowej oraz rozwoju pozostałych elementów społeczeństwa obywatelskiego.

2) Stworzenie sieci autonomicznych instytucji społecznych i stowarzyszeń, będących wyrazem dobrowolnych porozumień obywateli, ich dążenia do zaspakajania własnych interesów oraz samorozwoju - społeczeństwo obywatelskie jako ucieleśnienie zasady samorządności.


Społeczeństwo Społeczeństwo obywatelskie – cechy obywatelskie – cechy

konstytutywne:konstytutywne:3) Ukształtowanie się wśród członków

społeczeństwa obywatelskiego trwałych wzorców postępowania, wśród których naczelne miejsce zajmuje poczucie współodpowiedzialności, solidarności, wzajemnego szacunku i zaufania - inspirująca rola w tworzeniu się sieci obywatelskiego zaangażowania, gotowości obywatelskiej do współpracy i zainteresowania problemem wspólnego dobra.



Do zaistnienia społeczeństwa obywatelskiego niezbędne są:

1)mechanizmy zapewniające równowagę społeczną - regulacje prawne, (system ochrony praw człowieka i wolności obywatelskich) jak i instytucje, organizacje uzgadniające interesy poszczególnych segmentów społeczeństwa

2) kultura/postawa obywatelska Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcja

Orientacji oraz budżetu państwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich (2004 – 2006)” - Działanie 2.7 „Pilotażowy Program Leader+”

Kultura/postawa Kultura/postawa obywatelskaobywatelska

Postawa zainteresowania sprawami wspólnymi w zbiorowości ludzi; współpraca i wspólne działanie pozwalają realizować interes wszystkich obywateli, sprzyjają znalezieniu rozwiązań optymalnych oraz skutecznemu realizowaniu celów społecznych.

Jednostki w swych działaniach reprezentują postawę obywatelską zwłaszcza w społecznościach lokalnych – społecznościach lokalnych – wspólnotach samorządowych, wspólnotach samorządowych, w których mieszkańcy nie są sobie całkiem obcy i mają rozeznanie dotyczące problemów, które należy rozwiązać wspólnie.

Postawa obywatelska związana jest z zespołem wartości takich jak: gotowość i umiejętność współdziałania z innymi; szacunek dla prawa i świadomość doniosłości regulacji życia społecznego przez prawo; gotowość do dialogu i umiejętność jego prowadzenia w życiu społecznym.


Społeczeństwo Społeczeństwo obywatelskie w polskich obywatelskie w polskich

warunkachwarunkach30 listopada 2005 zakończyły się Konsultacje społeczne

projektu Programu Operacyjnego Społeczeństwo Obywatelskie na lata 2007-2013 - Wstępny projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, w ramach podstawowych celów, priorytetów i kierunków działań, w sposób bezpośredni nawiązując do idei społeczeństwa obywatelskiego, zakłada proces tworzenia i realizacji Programu Operacyjnego Społeczeństwo Obywatelskie (inicjatorem programu było Ministerstwo Polityki Społecznej).

Program Operacyjny Społeczeństwo Obywatelskie powinien wynikać z głęboko przemyślanej wizji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, określonej w Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.



warunkachwarunkachProgram Operacyjny Społeczeństwo Obywatelskie na Program Operacyjny Społeczeństwo Obywatelskie na

lata 2007 – 2013 – priorytety:lata 2007 – 2013 – priorytety:Priorytet 1Priorytet 1 - Aktywni, świadomi obywatele, aktywne Aktywni, świadomi obywatele, aktywne

wspólnoty lokalnewspólnoty lokalne: edukacja obywatelska, aktywizacja obywateli w sprawach publicznych, aktywizacja społeczności lokalnych w partnerstwach lokalnych (kapitał społeczny), tworzenie lokalnej infrastruktury dla działań obywatelskich, silne organizacje pozarządowe w dobrym państwie, wzmocnienie potencjału sektora pozarządowego, wyrównywanie szans organizacji (wsparcie rozwoju infrastruktury trzeciego sektora), jakość zarządzania w nowoczesnej administracji publicznej, promowanie dialogu obywatelskiego jako formy partycypacji obywatelskiej.



warunkachwarunkachPriorytet 2 - Silne organizacje pozarządowe w dobrym Priorytet 2 - Silne organizacje pozarządowe w dobrym państwiepaństwie: wsparcie dla działań wzmacniających potencjał organizacji pozarządowych i ich pozycję w stosunku do administracji publicznej, promocja przejrzystości działania administracji we współpracy z obywatelami i organizacjami.

Priorytet 3 - Integracja społecznaPriorytet 3 - Integracja społeczna: wsparcie w sytuacjach kryzysowych, samopomoc jako forma zaradności społecznej, reprezentacja grup dyskryminowanych i zagrożonych wykluczeniem i rzecznictwo na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem, wsparcie usług dla grup dyskryminowanych i zagrożonych wykluczeniem.

Priorytet 4 - Ekonomia społecznaPriorytet 4 - Ekonomia społeczna: III sektor jako pracodawca, budowanie wzajemnościowych form w gospodarce, społeczna odpowiedzialność biznesu, innowacyjne formy gospodarki społecznej.



warunkachwarunkach Art.58, ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej PolskiejArt.58, ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

stwierdza, iż "każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się". W oparciu o to konstytucyjne prawo powstaje w Polsce wiele

organizacji o bardzo różnym charakterze, sposobie działania i celach. Są to m.in. kluby osiedlowe, grupy wsparcia, grupy rodzicielskie działające przy szkołach - a więc zespoły nie mające umocowania w przepisach szczegółowych. Nie podlegają one żadnym procedurom rejestracyjnym, często nie posiadają też trwałych struktur wewnętrznych (określa się je nieraz mianem "grup nieformalnych"). Nie oznacza to bynajmniej, iż grupy takie działają słabiej czy mniej skutecznie niż inne; przeciwnie - dzięki spontaniczności i silnemu zaangażowaniu osób je tworzących, wiele problemów lokalnych znajduje swoje szybkie i konkretne rozwiązanie.



warunkach warunkach Organizacje posiadające osobowość prawnąosobowość prawną:

stowarzyszenia, związki oraz fundacje. Specjalną kategorią są organizacje powoływane

oddzielnymi aktami prawnymi - do nich należą m.in. komitety społeczne, różnego rodzaju fundusze pomocy, czy też organizacje samorządów różnych grup zawodowych.

Szczególnym przypadkiem są pojedyncze organizacje powoływane oddzielnymi aktami prawnymi, np.PCK, czy Polski Komitet Pomocy Społecznej.

Odrębnymi ustawami regulowana jest także działalność organizacji kościelnych i związków wyznaniowych, jak również działalność partii politycznych.


Społeczeństwo obywatelskie w Społeczeństwo obywatelskie w polskich warunkach – organizacje polskich warunkach – organizacje

pozarządowepozarządowe

Określenie organizacje pozarządowe akcentuje niezależność tych organizacji od administracji (rządu). Inna nazwa stosowana wobec tych organizacji to organizacje publiczne. Te sformułowania podkreślają, że aktywność tych organizacji jest najwyraźniejsza w dziedzinie ochrony zdrowia, szeroko rozumianej pomocy społecznej, akcji charytatywnych i edukacji, działaniu dla dobra publicznego.

Coraz popularniejsza staje się międzynarodowa nazwa określająca organizację pozarządową: NGO, będąca skrótem angielskiego non-govermental organization.


Społeczeństwo obywatelskie w Społeczeństwo obywatelskie w polskich warunkach – polskich warunkach –

organizacje pozarządoweorganizacje pozarządoweTrzeci sektor to nazwa, której używa się wobec ogółu

organizacji pozarządowych. Określenie to, przeniesione z jęz. angielskiego, nawiązuje do podziału dzielącego aktywność społeczno-gospodarczą nowoczesnych państw demokratycznych na trzy sektory.

Według tej typologii pierwszy sektor to administracja publiczna, określana też jako sektor państwowy.

Drugi sektor to sfera biznesu, czyli wszelkie instytucje i organizacje, których działalność jest nastawiona na zysk, nazywany też sektorem prywatnym.

Trzeci sektor to ogól prywatnych organizacji i stowarzyszeń, działających społecznie i nie dla zysku, czyli organizacje pozarządowe (organizacje non-profit).


Organizacje pozarządowe w Organizacje pozarządowe w definicji ustawy działalności definicji ustawy działalności

pożytku publicznegopożytku publicznego

Definicja organizacji pozarządowej została określona w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie:

„Organizacjami pozarządowymi są, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4.”


Organizacje pozarządowe w Organizacje pozarządowe w definicji ustawy działalności definicji ustawy działalności

pożytku publicznegopożytku publicznegoUstawa o działalności pożytku publicznego nakłada na organy

administracji publicznej obowiązek realizacji zadań ze sfery publicznej, we współpracy organizacjami pozarządowymi.

Podstawowe znaczenie w tej kwestii ma przepis ustawy mówiący o tym, że organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego uchwalają roczny program współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz pozostałymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego.

Organy administracji publicznej powinny także konsultować z organizacjami pozarządowymi projekty aktów prawnych, tworzyć wspólne zespoły doradcze, a także informować się nawzajem o planowanej działalności. Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcja Orientacji oraz budżetu państwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich (2004 – 2006)” - Działanie 2.7 „Pilotażowy Program Leader+”

Organizacje pozarządowe Organizacje pozarządowe umacniają demokracjęumacniają demokrację

Lokalne organizacje pozarządowe umacniają demokrację ucząc demokracji w mikroskali, zajmując się kwestiami dotyczącymi konkretnej społeczności:

Doradztwo władzom samorządowym w zakresie rozwiązań dotyczących spraw specjalistycznych, którymi organizacje się zajmują (np. kwestie ekologiczne) tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych i przedstawicieli organów administracji publicznej.

Monitoring działalności władz samorządowych (konsultacje społeczne - opiniowanie budżetów samorządowych jednostek terytorialnych np. gmin).

Wykonywania zadań publicznych zleconych przez władze samorządowe, zgodnie z ustawą o działalności organizacji pożytku publicznego.


Dialog obywatelskiDialog obywatelskiDialog obywatelskiDialog obywatelski to forma kontaktu między władzą państwową a

organizacjami trzeciego sektora, polegająca na wzajemnym przekazywaniu sobie opinii, informacji czy ustaleń dotyczących celów, instrumentów i strategii wdrażania polityki publicznej.

Uczestnikami dialogu obywatelskiego – obok władz publicznych – są partnerzy społeczni, a także organizacje pozarządowe, działające na różnych płaszczyznach: społecznej, ekonomicznej, światopoglądowej, zawodowej lub terytorialnej. Przedmiotem dialogu obywatelskiego są wszelkie zagadnienia związane z miejscem grup obywateli w państwie i społeczeństwie.

Dokument programowy Rządu przyjęty przez Radę Ministrów 22 października 2004 roku pt. „Zasady Dialogu Społecznego” stwierdza, że organizacje pozarządowe współuczestniczą w wypracowywaniu i realizacji programów inicjowanych przez władze publiczne oraz uzupełniają działania administracji publicznej tam, gdzie nie jest ona w stanie samodzielnie wypełnić ważnych społecznie zadań.


Lokalne organizacje Lokalne organizacje pozarządowe – dobre praktykipozarządowe – dobre praktyki

Stowarzyszenie Miłośników Wsi Rogi:Rogi są miejscowością leżąca na pograniczu Beskidu

Niskiego i Kotliny Krośnieńskiej rozlokowaną w dolinie niewielkiej rzeki Lubatówki. Wieś jest największą osadą w gminie Miejsce Piastowe i liczy obecnie 2 500 mieszkańców.

Stowarzyszenie powstało w 1999 roku – kilkanaście osób skupionych wokół idei ratowania miejscowego dziedzictwa założyło organizację, by działać dla dobra Rogów.

Pierwszą inicjatywą było wybudowanie obelisku na cmentarzu parafialnym, upamiętniającym żołnierzy poległych podczas I wojny światowej na terenie wsi.



W ramach ochrony dorobku kulturowego wsi Rogi Stowarzyszenie odrestaurowało kilkanaście rogowskich kapliczek.

W celu zachowania i popularyzowania miejscowej gwary Stowarzyszenie zainicjowało powstanie zespołu obrzędowo-śpiewaczego „Rogowice”.

Stowarzyszenie zorganizowało bieg o wielką nagrodę Rogów z udziałem najlepszych polskich sportowców w tej dyscyplinie.



Projekt „Szlakiem Rogowskiego Dziedzictwa” Stowarzyszenia Miłośników Wsi Rogów (2002-2003) to pierwszy z serii czterech opracowanych programów, zmierzających do wykorzystania walorów wsi Rogi dla jej rozwoju.

Celem projektu było zabezpieczenie, udokumentowanie oraz adaptowanie dla funkcji turystycznych dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi Rogi oraz wytyczenie na bazie tej spuścizny ścieżki rowerowej i wybudowanie skansenu. Projekt adresowany był przede wszystkim do miejscowej społeczności, a w szczególności do dzieci i młodzieży. Edukacyjny charakter ścieżki ma wpływ na kształtowanie postaw młodych ludzi, zwracając ich uwagę na otaczające wartości, do których wcześniej nie przywiązywali uwagi.

Stowarzyszenie dostało 50 tys. na realizację projektu. Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej –

Sekcja Orientacji oraz budżetu państwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich (2004 – 2006)” - Działanie 2.7 „Pilotażowy Program Leader+”


Stowarzyszenie Nasz Region założone zostało w Kamienicy (powiat limanowski) w 2000 roku.

Celem stowarzyszenia jest przede wszystkim dbałość o rozwój kultury i oświaty na terenie gminy, popularyzowanie walorów turystyczno-rekreacyjnych, rozwijanie wśród społeczności lokalnej zainteresowania sportem, turystyką i rekreacją. Inicjatywa zrzeszenia wyszła od mieszkańców gminy Kamienicy, którzy w tej formie postanowili działać na rzecz rozwoju swojego miejsca zamieszkiwania.



Regionalne Towarzystwo Miłośników Kultury Ludowej działające w miejscowości Niedźwiedza w powiecie brzeskim.

Misją organizacji jest działalność kulturalna, historyczna, wydawnicza, ekologiczna, rozwój środowiska, współdziałanie z władzami administracji rządowej, szkołami, organizacjami społecznymi, zakładami pracy.



Związek Gmin Jurajskich jest dobrowolnym stowarzyszeniem gmin z województwa małopolskiego i śląskiego, leżących na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, działającym od końca 1991 roku.

Założycielami związku było 15 gmin, obecnie do związku należy 38 gmin, m.in.: Michałowice, Zielonki.

Związek zajmuje się promocją turystyczną Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej poprzez różnego typu wydawnictwa, uczestnictwem w targach turystycznych, pomocą w nawiązywaniu kontaktów z partnerami krajowymi i zagranicznymi, chcącymi inwestować na terenie Wyżyny, rozwojem turystyki wiejskiej, ochroną walorów przyrodniczych i kulturowych Jury, dążeniem do gospodarczej i kulturalnej integracji gmin, opracowaniem i popularyzacją budownictwa dostosowanego do krajobrazu.



Związek Gmin Jurajskich powstał nie tylko po to, aby pomagać gminom w promowaniu ich turystycznych terenów i obiektów, ale również, aby pokazywać Wyżynę Krakowsko-Częstochowską jako jednolity i spójny obszar turystyczny. W wielu przypadkach wzmaga aktywność poszczególnych gmin do różnego rodzaju działań związanych z turystyką, pozwala czerpać doświadczenia z gmin, które mają lepiej rozwiniętą sferę turystyczną.

Związek Gmin Jurajskich jest instytucją dofinansowującą corocznie kilkadziesiąt imprez kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych odbywających się na terenach jurajskich. Imprezy te pozwalają na lepszą integrację mieszkańców, jak również wzbogacają ofertę turystyczną poszczególnych gmin. Związek pomaga również PTTK-om w utrzymaniu i renowacji szlaków turystycznych i wspiera Grupę Jurajską Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.



Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Michałowickiej „Nad Dłubią” zostało założone w 2003 roku przez mieszkańców Michałowic, którzy od lat działali na rzecz tutejszej społeczności.

Jedną z inicjatyw Stowarzyszenia jest wydawanie własnego pisma „Naddłubiańskie pejzaże”, w którym ukazują się artykuły związane zarówno z historią ziemi michałowickiej jak i aktualnymi wydarzeniami.


Documents

Budowanie społeczeństwa obywatelskiego poprzez tworzenie lokalnych organizacji pozarządowych