Cala Prawda o Francuzkach - Fragment

7/24/2019 Cala Prawda o Francuzkach - Fragment

1/31


2/31

Preoya

Edyta wierczyska


3/31

TYTU ORYGINAU:Te ruth About French Women

Redaktor prowadzca: Beata Piecychna

Redakcja: Ewa KapyszewskaKorekta: Justyna Tomas, Beata Piecychna

Projekt okadki: Paulina PodlasiskaOpracowanie graficzne okadki: ukasz Werpachowski

Zdjcie na okadce: Getty ImagesSkad: [email protected]

Copyright 2015 by Marie-Morgane Le Mol All rights reserved

Copyright 2016 for Polish edition by Wydawnictwo Kobiece,an imprint of ILLUMINATIO ukasz Kierus

Copyright for Polish translation by Edyta wierczyska

Wszelkie prawa do polskiego przekadu i publikacji zastrzeone. Powielaniei rozpowszechnianie z wykorzystaniem jakiejkolwiek techniki caoci bdfragmentw niniejszego dziea bez uprzedniego uzyskania pisemnej zgodyposiadacza tych praw jest zabronione.

Wydanie IBiaystok 2016

ISBN 978-83-65170-31-6

www.wydawnictwokobiece.p l

Wydawnictwo Kobiece

E-mail: [email protected] oferta wydawnictwa jest dostpna na stronie

www.wydawnictwokobiece.pl

Bd na bieco i led nasze wydawnictwo na Facebooku:www.facebook.com/kobiece
http://c/Users/volc/AppData/Local/Adobe/InDesign/Version%208.0/pl_PL/Caches/InDesign%20ClipboardScrap1.pdfhttp://c/Users/volc/AppData/Local/Adobe/InDesign/Version%208.0/pl_PL/Caches/InDesign%20ClipboardScrap1.pdf


4/31

Wstp: Francuskie kobiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1 ywot Marie, ywot Francuzki . . . . . . . . . . . . . . . 20

2 Francuzki i polityka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

3 Joanna dArc i krlowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

4 Kobiety i rewolucja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 705 Francuzki i spoeczestwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

6 Manewry miosne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

7 Idea wolnoci, czyli jak kochaj Francuzki . . . . . 174

8 Kochankowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2149 Jedzenie, moda i tak zwany francuski szyk. . . . . . 242

Zakoczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273

P r z y p i s y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 7 7

P o d z i k o w a n i a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 8 5

O autorce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287

Spis treci


5/31

Francuskiekobiey

WSTP


6/31

O to, co mona powiedzie o Francuzach z ca pewnoci:uwielbiamy krytykowa i powicamy na to bardzo duoczasu. Psioczymy na kraj, pogod, strajkujcy sektor publiczny,

sektor prywatny, kierowcw na drodze, czepiamy si wasnychi niewasnych dzieci, dziadkw, pokolenia wyu demograficz-nego, pokolenia igrekw, komentujemy, e ssiad nie segre-guje mieci i to, w jaki sposb ludzie pal papierosy oraz e ichnie pal. Przeszkadza nam, e w piekarni na rogu nie mona

ju dosta tak chrupicego pieczywa jak dawniej, w czasach,kiedy nawet nie byo nas jeszcze na wiecie.Dla nas, narodu francuskiego, wszystko w kraju musi zosta

poddane krytyce. Jest to take jedna z zasad systemu edukacji,przez ktr liczne zastpy dzieciakw cierpiay i cierpi ka-tusze, powoli zabijajc w sobie pewno siebie. Kiedy ucze

dostaje w szkole ocen, nauczyciel dostrzega i wytyka bdy,lecz nigdy nie komentuje tego, co jest zrobione dobrze. Boprzecie zawsze co mona poprawi i postara si o jeszcze

wysz ocen, prawda?


7/31

Caa prawda o Francuzkach10

We Francji krytykanctwo jest najbardziej popularnym spor-

tem, o wadze nawet wikszej ni pika nona. Ale o jednym

kady cudzoziemiec winien wiedzie, jeli zamierza spdzaczas w towarzystwie Francuza, a ju koniecznie musi t prawd

dobrze zrozumie, kiedy zamierza wypyn na niebezpieczne

wody i zawrze z obywatelem lub obywatelk Francji zwizekmaeski. A jeli w przypywie szalestwa planuje zamiesz-ka w kraju nad Loar, czyli w miejscu, w ktrym a roi si od

Francuzw nieznoszcych krytyki pyncej z ust cudzoziem-cw, musi zapamita rzecz najwaniejsz: sowa krytyki uru-chamiaj u wikszoci z nas dziwny proces fizjologiczny rytmserca ulega lekkiemu przyspieszeniu, w uszach, rodem z Galii,rozbrzmiewaj tonyMarsylianki, a w duchu sigamy po miecz,aby zabi.

Jeli Francuz w trakcie rozmowy zostanie naraony na zbytwiele niepochlebnych opinii o jego kraju, bardzo szybko zapo-mina o swoich wasnych powodach do narzekania i zamieniasi w penej krwi nacjonalist. Naley zaznaczy, e przytaczane

w tym momencie argumenty zaczynaj nabiera brzydkiego

i karykaturalnego kolorytu. Kiedy zostanie wspomniana De-klaracja praw czowieka i obywatela, osobnik pochodzeniafrancuskiego zacznie strzela miszmaszem skadajcym siz nazwisk impresjonistw, Balzaka, a nawet woowiny po bur-gundzku (boeuf bourguignon).Jeli przeciwnik jest narodowo-ci amerykaskiej, zawsze mona uci rozmow zgryliwym

pytaniem retorycznym: Czego si mona spodziewa po naro-dzie, ktry stworzy McDonalda? zapominajc oczywicie,e poprzedniego dnia zabra dzieci wanie do Maca. Jeeliadwersarzem jest Australijczyk, wzruszamy lekko ramionami


8/31

11Wstp. Francuskie kobiey

i mylimy: Australijczycy s na wiecie lubiani, troch tak jak teagodne misie koala, dlatego nie chcemy im za bardzo dopiec. W za-

bawny sposb komentujemy jedynie kryminalno-kolonialnprzeszo ich kontynentu. Jeli cieramy si z Brytyjczykiem,sprawy mog szybko przybra bardzo zy obrt, a w rozmowatwo wmiesza brytyjsk krlow oraz gilotyn.

W tych okolicznociach nietrudno zrozumie, dlaczego ka-

dy niepochlebny artyku publikowany na amach prasy wia-

towej odbija si u nas w kraju szerokim echem. A jeli jestnie tylko niepochlebny, ale na dodatek zawiera bdy mery-toryczne, staje si tematem, ktry wdruje na pierwsze stronygazet i jest nawet przedmiotem ministerialnych komentarzy.

W styczniu 2014 roku Newsweek opublikowa onlineartykuzatytuowany UpadekFrancji. Nie pierwszy raz zdarzyo si, eanglojzyczne czasopismo przewidywao niechybn degradacj

pitej co do wielkoci potgi ekonomicznej wiata, ktra terazmiaa stoczy si na samo dno. Takie artykuy s zazwyczajpostrzegane jako kolejny dowd na to, e kraje anglojzycznenie rozumiej nas. Amerykaska autorka Janine di Giovanni

wywoaa we Francji ogromne poruszenie. Wszyscy w kraju ko-mentowali jej artyku. By moe celem autorki byo wywoaniewanie takiego wzburzenia. Nawet minister gospodarki Pierre

Moscovici uy najbardziej barwnego francuskiego wyraenia,aby podsumowa jej wysiki i stwierdzi: Cest le pompon, czyli

w wolnym tumaczeniu, To jest szczyt gupoty.

Publikacja bya naprawd zaskakujca. Wedug informacjiw niej zawartych p butelki mleka miao u nas kosztowa czte-

ry dolary (wywoaoby to na ulicach zamieszki!), a ludzie pacsiedemdziesicioprocentowe podatki (kto yw i przy zdrowych


9/31


zmysach ju dawno uciekby z kraju!). Najbardziej zaintere-sowaa mnie jednak cz o francuskich kobietach oraz opinia,

jaka si o nas wyaniaa z kart tego artykuu.Di Giovanni utrzymywaa, e dostajemy darmowe pieluchyi mamy darmowy dostp do obkw, a eby si pozby ci-owego brzuszka biegamy do fizjoterapeuty1. Powiedzcie tomoim francuskim przyjacikom, ktre z wasnych pienidzypac za drogie pieluchy i za drogie obki, a na fizjoterapi

chodz, aby po porodzie wyleczy pcherz. Jakby mi zale-ao w tej chwili na paskim brzuchu! skwitowaa pod nosemmoja przyjacika Gwenalle, ktra musiaa si sporo nagim-nastykowa, eby pogodzi macierzystwo z wymagajc prac

dziennikarki.Jednak artyku nie by do koca zaskakujcy. Francuskie

kobiety od lat s przedstawiane niejednoznacznie. Mao tego,liczba ksiek, ktre o nas napisano, zaczyna stanowi rynek

wydawniczy sam w sobie, a kadego roku ukazuje si jakakolejna publikacja przedstawiajca ycie Francuzek.

Zdziwiam si, kiedy na pce ksigarni w Sydney zobaczy-

am ksik Pameli Druckerman pod tytuem W Paryu dziecinie grymasz. Dotd przez myl mi nie przeszo, e kto moeinteresowa si sposobem wychowywania dzieci w obcym kraju,

chyba e chodzioby o jak magiczn sztuczk, dziki ktrejmae potworki s bez udziau osb trzecich, na przykad ro-dzicw, w cudowny sposb karmione i myte.

Francuzki wedug wielu bestsellerw reprezentuj wszyst-ko, co na wiecie istnieje. Jestemy przedstawiane jako chudelatawice intelektualistki, ktre uwielbiajfoie gras, modszychkochankw i idealne potomstwo. Dla przykadu przytoczmy


10/31


artyku Janine di Giovanni, ktry ukaza si w Guardianiew marcu 2009 roku. Autorka pisze: Urodzenie dziecka we Francji

i dowiadczenia z tym zwizane sprawiaj, e szanuj Francuzkibardziej ni kiedykolwiek wczeniej. Francuska kobieta rodzi dzie-

cko, podrzuca je docrche,przeprowadza jak fuzj czy przej-cie, uwodzi ma za pomoc wymienitejblanquette de veau, noi mieci si w te same dinsy, w ktrych chodzia jako szesnastoletnia

dziewczyna a to wszystko ju po kilku tygodniach od porodu.

To zdanie jest kwintesencj stereotypw, ktre o nas kr.Prawda jest taka, e tak idealnej kobiety dotd nie spotkaam.Moja przyjacika Gwen ali si od miesicy:Nie daj ju rady,jest mi ciko chodzi do pracy, wraca do domu i od razu bra dzie-

cko na rce, usypia je i jeszcze w tym samym czasie odbiera telefony

od szefa w sprawach wymagajcych natychmiastowej reakcji.Etykietowaniu podlegaj kobiety na caym wiecie. Ludziom

si wydaje, e Brazylijki s mistrzyniami w krceniu biodrami,a Japonki to wcielenie gracji. Woszki wiedz, jak przyrzdzinajlepsze na wiecie spaghetti, i maj skonno do kpie-li w rzymskich fontannach oraz urzdzania dzikich imprez

u byego premiera Silvia Berlusconiego. Niektrzy wierz, ewszystkie Rosjanki s blondynkami, maj metr osiemdziesitwzrostu, znaj cztery jzyki obce i nie maj oporw przed ele-ganck form prostytucji, byle tylko mc sfinansowa nauk

w studium dla tumaczy przy ONZ-ecie.Stereotypy s powszechnym zjawiskiem, jednak ksiki na

ten temat pisze niewiele autorek. Naley zaznaczy, e Woszkii Hiszpanki nie pisz o nas wcale. By moe widz w nas poprostu normalne kobiety, ktre mwi jedynie innym jzykiemi hoduj innym obyczajom. Jednak jest w nas co takiego, co


11/31


zdaje si intrygowa i przyciga uwag naszych anglojzycz-nych koleanek.

Trzeba podzikowa autorkom, z ust ktrych syszymy pea-ny na nasz cze. Kiedy tak si dzieje, wikszo z nas milczco

przytakuje, ale w duchu ma nadziej, e nikt si nie dowie, jakjest naprawd. Czasem si zdarza, e trudno jest nam iden-tyfikowa si z obrazem, ktry na nasz temat odmalowano.

Szczeglnie jedna rzecz niepokoi, a niektrzy bior to wciza pewnik, e plugawo si dzieje w pastwie francuskim.Chodzi mi o ten niemoralny podtekst, przez ktry byo jasne,e w Wielkiej Brytanii ogoszenia o korepetycjach z jzykafrancuskiego byy przez cae lata zawoalowanym sposobem nareklam seksu z prostytutk. Wielu ludzi ma takie skojarzenia

i to bez najmniejszych prb refleksji.Rzeczywicie, jeli wierzy artykuom w prasie anglojzycz-

nej, jestemy ludzkim odpowiednikiem cuculus canorus, znanym

w szerszych krgach jako kukuka zwyczajna, z t rnic, emy, Francuzki, nie ywimy si ddownicami, ale nasz misj

jest rozbijanie czyjego rodzinnego gniazda. Rzucamy si nakadego onatego faceta, ktry si pojawi, niewane, czy jestmyliwym polujcym na kaczki, rybakiem wychodzcym z o-dzi, czy oblenym politykiem taka opinia nie napawa op-tymizmem, cho trzeba przyzna, e nie zawsze jest wyraana

w sposb potpiajcy kobiety. Inne zdanie maj mczyni,

ktrzy wanie wrcili z Francji albo wybieraj si do tej krainynamitnoci na ostatni przed lubem eskapad.

Mimo katolickiego wychowania (Koci by we Francji in-stytucj bardzo wpywow a do lat szedziesitych ubiegego


12/31


wieku) mamy tendencj do rozkadania ng szerzej ni kobiety

innych narodowoci. Dlaczego tak si dzieje? Po pierwsze je-

stemy bardzo dumne z bielizny, ktr nosimy. O tak, w od-rnieniu od innych nacji, ktre zakadaj majtki uszyte zestarych serwet, Francuzki trwoni krocie na seksown, koron-kow czerwon konfekcj. Biorc pod uwag fortun wydanna figlarne figi, nie ma si co dziwi, e chcemy je pokazy-

wa. A poniewa biuro nie jest najlepszym do tego miejscem

(wbrew temu, co prawdopodobnie myla sobie pewien synnyfrancuski polityk w czasie, kiedy sta na czele jednej z waniej-szych instytucji gospodarczych), zazwyczaj czekamy do zmroku

i wtedy dopiero ruszamy na owy. W barze namierzamy jakie-go amerykaskiego pisarza, upijamy go do nieprzytomnoci,zacigamy do naszego malutkiego mieszkanka, gdzie wsplnie

z nim oddajemy si przyjemnociom najdzikszego seksu, jakiumys czowieka jest sobie w stanie wyobrazi, a potem, w rod-

ku nocy, objadamy si limakami w czosnku. Po drugie ma tozwizek z naszym podejciem do natury, ktrej jestemy takblisko. Niestraszny nam nieg, mrz i rozwrzeszczane dzieci

wok nas zawsze jestemy szalenie zmysowe, czyli takie, jakwiat widzi wszystkich Francuzw razem wzitych.Zreszt kto wynalaz francuski pocaunek? Przed naszym

pojawieniem si na tej planecie ludzie nie caowali si z jzycz-kiem. Jzyk suy jedynie jako aparat mowy lub konsumpcji.I nagle pojawiy si Francuzki, zdeterminowane, aby za wszel-

k cen przycign uwag mczyzn. Jak inne kobiety, byywyposaone w piersi i dugie wosy, czyli naturalne atrybuty,ktrych celem jest przykucie mskiego wzroku, ale umiay co,o czym Angielki nie miay zielonego pojcia: opanoway sztuk


13/31


obracania wasnym jzykiem w obcych ustach, aby uzyska eks-

cytujcy efekt.

Poniewa my, Francuzki, jestemy takie nieokieznane, na-szym mczyznom te pozwalamy na podobn dziko. Stdtyle niewiernoci we francuskich maestwach. W kocu tonasza nacja wymylia cinq sept, czyli potajemn schadzkmidzy godzin siedemnast a dziewitnast.

To, e dzi koncept ten uywany jest do okrelenia happy hour

w barach, jest zupenie nieistotny. A poniewa jestemy skonnedo rozpusty, nawet swkiem nie piniemy, kiedy nasi mowiepostpuj podobnie. Na przykad, kiedy pisarka Lucy Wadhampolubia Francuza, bya zszokowana, bo dowiedziaa si, egrupa bliskich przyjaci jej ma regularnie uprawia ze sobseks. W artykule do Daily Mail pisaa: W tym czasie nie miaam

pojcia, e wanie wchodz w wiat, w ktrym wyedukowana

i zaobrczkowana klasa rednia wskakuje sobie nawzajem do ek

bez poczucia winy i odpowiedzialnoci. Pniej wspominaa te, ew Paryu po kolacji czsto nastpujepartouze(icie libertyskanoc wymiany partnerw):Francuzi uwaaj zdrad za naturaln.

Dla wielu z nich dobry seks to najbardziej satysfakcjonujcy sposb naucieczk od stresu i harwki. Musz przyzna, e z chci dowie-dziaabym si, gdzie dokadnie w Paryu Lucy Wadham spdzaa

czas. Rzeczywicie, mio cielesna jest dla nas tak wana, ezaczynamy o niej myle od razu po porodzie. Pani di Giovanniobszernie pisze w jednym ze swoich artykuw, e Francuzkom

zaleca si trening krocza, ktry ma na celu przywrcenie po po-rodzie penej kontroli nad pcherzem. Wedug autorki procedura

ta suy nam gwnie po to, aby odzyska sprawno seksualn2.W takich chwilach czowiek zaczyna si powanie zastanawia,


14/31


czy Amerykanki te maj pcherze a moe to cecha wyczniefrancuska?

Wszystko to wystawia Francuzkom niezbyt pikn laurki nie pomaga w ich lepszym zrozumieniu. Przygotuj si nato, e od razu po porodzie, z dzieckiem paczcym w koyscew pokoju obok, obsesyjnie bdzie da od swego partnera sek-

su. Przygotuj si na jej codzienne powroty do domu o sidmej

trzydzieci, z policzkami zarowionymi od wysiku, jakiegowymagao od niej leenie pod przyjacielem z dziecistwa.

Mimo e we Francji Koci katolicki przez prawie dwatysice lat mocno dziery ster rzdw i mimo e rewolucjaspoeczna, jak przyniosy wydarzenia w maju 1968 roku,zmienia obraz kraju, pod koniec lat szedziesitych nie-

rzadko mona byo spotka rodzin, ktra ucinaa wszelkiekontakty z crk, jeli ta odwaya si urodzi nielubne dzie-

cko. O tej stronie Francji jako nigdy si nie mwi.Wyobraam sobie rozmow z moj przyjacik Gwenalle,

kiedy proponuj jej wymian chopakw i prosz o poyczenie

na weekend jej partnera: Czy mogabym przez par godzin przespa si z Reanaudem?Ju od dwch dni nie uprawiaam seksu! Wiesz, znajc mj galijski

temperament, to dugo za dugo. Oczywicie, e tak, Marie. Ale czy oprcz pejcza mogaby te

przynie foie grasi butelk dobrego wina?

propos foie gras. To akurat wie si z kilkoma temata-mi, ktre na szczcie przemawiaj na nasz korzy. Jestemyszczupe. Francuzki nie tyjto tytu ksiki, ktra ukazaa siw 2004 roku. Odniosa ogromny sukces, zostaa przetumaczona


15/31


na czterdzieci jzykw i zajmowaa pierwsze miejsce na liciebestsellerw New York Timesa. Trzydzieci pi milionw ko-

biet, rwnie tych, ktre mieszkaj w najmniejszym nawet zaka-marku Francji, po prostu nie tyje. Troch to dziwne, bo w kocuzaczynamy kady dzie od czekoladowego croissanta albo odtacy serw, jak niektrzy uwaaj, a nasze lunche skadaj si zelimakw pywajcych w male i trwaj godzinami (oczywicielunche, nie limaki), mimo e wszystkie chodzimy do roboty

(chocia... kolejny stereotyp mwi, e to, co robi Francuzi, pracnazwa nie mona, wic...). Na zakoczenie dnia pochaniamycoq au vin oraz crme au caramel ipopijamy wszystko solidniloci wina dla atwiejszego przeknicia jedzenia, rzecz jasna.

Niezalenie od tak zych nawykw ywieniowych my, Fran-cuzki, wcale nie musimy wiczy, aby zachowa szczup syl-

wetk. W swojej sodkiej ksice out Sweet Karen Wheelerpisze: Prawda jest taka, e nigdy nie zobaczycie francuskiej kobiety,

ktra wanie uprawia jogging, ma na sobie teniswki i jest zaczer-

wieniona od wysiku fizycznego. Karen, powiedz to Mari-JosePrec biegaczce, ktra w latach dziewidziesitych ubiegego

wieku zdobya trzy medale olimpijskie na dystansie 200 i 400m, a take dziesitkom tysicy kobiet, ktre kadego roku star-tuj w maratonach i pmaratonach organizowanych na terenie

caego kraju. I dokonuj tego bez najmniejszego wysiku. Tosi nazywa mie metabolizm aby! Cokolwiek by nie zjada,aba (Francuzka) poytkuje ca energi na skakanie z kauy

do kauy (z ka do ka), zachowujc przy tym nienagannywygld skry (cery).

Posiadanie szczupej sylwetki jest w yciu cakiem prak-tyczne. Projektanci szyj wycznie dla kobiet o takich wanie


16/31


gabarytach, a przecie wszyscy wiedz, e Francuzki nosz tylkodesignerskie ciuchy. Nawet ona rolnika z centrum kraju, matka

czwrki dzieci dysponujca niewielkimi rodkami finansowymi,pokae si na wsi tylko z torebk od Diora. W kocu nigdynie wiadomo, czy robic sprawunki u miejscowego rzenika, nienatknie si na byego kochanka.

Nie jestemy jeszcze nawet w poowie naszej dyskusji! Fran-cuzki nie spdzaj caego ycia na obarstwie i uganianiu si

za chopami. Mamy jeszcze dzieci, ktre, tak si jako skada,wychowujemy na dobrze uoone mae anioki. Tak przynaj-mniej twierdzi Pamela Druckerman. C, chyba jeszcze niepoznaa moich siostrzecw. Lub te, wedug uznania, nie wy-chowujemy dzieci w ogle. W wywiadzie dla niemieckiej gazety

Die Zeit pediatra Adrian Serban zauwaa, e Francuzki s za

bardzo zajte rozwijaniem swojej kariery zawodowej, przez cozanika wita wi czca matk z dzieckiem3.

Przedstawia si wic nas jako matki albo zbyt doskonae,albo wyrodne. Ale jest sprawa jeszcze gorsza: nie potrafimyby dobrymi przyjacikami. Wedug niektrych pisarzy i pi-

sarek traktujemy inne kobiety tak, jak wygodniay kot sadystapotraktowaby pulchniutk myszk. Nie dziwi mnie wic, emoje rodaczki nie okazuj najmniejszych wyrzutw sumienia,kiedy kradn czyjego ma, czyli kiedy oddaj si swojemudrugiemu ulubionemu hobby (pierwszym s zakupy w domumody Chanel).

No i ostatnia rzecz. W zestawie naszych wielu specjalizacjiznajduje si kategoria zabawne zwyczaje. Czytaam gdzie, e

u znajomych nigdy nie korzystamy podobno z toalety wolimy

chowa si po krzakach lub midzy samochodami na paryskiej


17/31

ywot Marie,ywot Francuzki

1


18/31

Aby uzyska szerszy ogld sytuacji, przyjrzyjmy si najpierwbiografiom kilku synnych Francuzek. Na przystawkprzypomnijmy sobie pewne kultowe sceny filmowe. W rzeczy

samej: aden inny rodek przekazu, moe poza literatur, nieprzyczyni si w rwnej mierze do zbudowania dzisiejszego wi-

zerunku moich rodaczek, co francuska kinematografia i stwo-rzony przez ni fantazyjny obraz kobiet, ktry trafia za granic

i by powodem dreszczy wielu pokole widzw obu pci.

Przykady kobiecych ikon z duego ekranu mona mnoy,ale skupmy si na tej, ktra przychodzi na myl jako pierwsza.Mowa oczywicie o Brigitte Bardot, ktra jest dzi symbolem

walki o prawa zwierzt, zawsze gotowa broni krzywdzonegosonia czy pieska. Zanim Bardot zmienia si w egzaltowanstarsz pani o dugich biaych wosach, ktra otwarcie de-

klaruje niech do caego rodu ludzkiego, potrafia dosow-nie rozgrza ziemsk atmosfer i to w czasach, kiedy hasatakie jak globalne ocieplenie byy cakowicie nieznane. Dlatych, ktrzy s za modzi, aby pamita j w latach wietnoci:


19/31


wyobracie sobie najadniejsz dziewczyn na wiecie, du-gowos blondynk o okrgej buzi, piknych penych ustach

i ciemnobrzowych oczach, ktrej delikatne, ksztatne ciaowarte jest grzechu. W latach rozkwitu jej urody Brigitte Bar-dot nie miaaby, gdyby chciaa, najmniejszego problemu, ebyskoni nawet papiea, aby baga o jej jeden pocaunek. I to

wszystko au naturel poza ekranem. Filmowa Brigitte jeszczebardziej podnosia mczyznom cinienie.

Czy wida w lustrze moje stopy? pyta Michela Piccoliego,lec nago na ku.

ak odpowiada Michel, oszoomiony widokiem jej ide-alnego ciaa.

Podobaj ci si? ak... bardzo(zauwamy, e nie widzimy jej stp, s poza

kadrem. Co za ulga: moe przynajmniej jedna cz Brigittenie jest absolutnie doskonaa).

A moje kostki? Podobaj ci si moje kostki? ak. Kolana te?

ak, bardzo mi si podobaj twoje kolana.A moje uda? e. Wida w lustrze moje poladki? ak. Podobaj ci si?

ak, bardzo przyznaje Piccoli, a w tle rozbrzmiewa mu-zyka ze cieki dwikowej autorstwa Georgesa Delerue.

Tak wyglda pierwsza scena legendarnego filmu Jeana--Luca Godarda Le Mpris (Pogarda), ktry powsta w 1963


20/31

231. ywot Marie, ywot Francuzki

roku. Uwaga, ten obraz moe utkwi czowiekowi w pamicina zawsze, nawet jeli nie jest si fanem filmw Godarda ani

zwolennikiem przekona politycznych starszej Brigitte. Wa-nie w tej scenie, bardziej ni w ktrymkolwiek kadrze z filmuI Bg stworzy kobiet, Bardotka potrafia za pomoc swojej na-iwnej zmysowoci dotkn najgbszej struny ludzkiej duszy,a dla swojego pokolenia staa si symbolem francuskiej kobiety.

I to takim symbolem, e nawet wczesny prezydent Republiki,

synny Charles de Gaulle, orzek, e Brigitte Bardot bardziejrozsawia Francj na wiecie ni samochody marki Renault.

Ale i inne aktorki jej w tym pomagay. Na przykad SophieMarceau, ikona seksu, ktra zdoaa zachowa swj modzie-czy wygld dziewczyny z ssiedztwa. Sophie zostaa gwiaz-d w wieku czternastu lat, kiedy graa zakochan nastolatk

w kultowym filmie La Boum (Prywatka). Dla wielu pokoleobraz ten by punktem odniesienia dla wyobrae modychdziewczt o pierwszym pocaunku. Od tamtego czasu SophieMarceau staa si gwiazd wiatowego formatu, bya nawet

jedn z dziewczyn Bonda. Marceau to pikna kobieta, znana

z silnego charakteru, ktrej uroda nie przemina z wiekiem. Jejbrz pukle, urocza grzywka i niesamowite piwne oczy sprawia-j, e wyglda na przyjazn, radosn osob, a zarazem tworzywok siebie aur wyjtkowej zmysowoci.

Zanim Sophie Marceau pojawia si u boku Piercea Bros-nana w Bondziez 1999 roku, inna francuska aktorka zagocia

w serii filmw o przygodach Agenta 007. Bya ni CaroleBouquet (rocznik 1957), ekspartnerka yciowa Grarda De-pardieu. To kolejna pikna brunetka o ogromnej klasie i wy-rafinowanym stylu. Karier zaczynaa od surrealistycznych


21/31


filmw Luisa Buuela, ale wiatow saw zyskaa dziki roliu boku Rogera Moorea w Bondziez 1981 roku. Carole moe

i wyglda jak ucielenienie szyku, ale reprezentuje te wszystkoto, co kochaj Francuzi: ma wasn winnic, uwielbia dobre

jedzenie i nie przeszkadzaj jej gupie dowcipy. W synnymodcinku hitowego serialu Seks w wielkim miecie pojawia siobok Carrie Bradshaw w roli byej ony pewnego artysty. Przyamerykaskiej dziewczynie wygldaa jak perfekcja w kobie-

cym wydaniu.A teraz par sw o Emmanuelle Bart, aktorce z filmw

Manon des Sources Claudea Berriego z lat osiemdziesitychubiegego wieku. Jej modzieczo, bkitne oczy i naturalnazmysowo przyprawiy biednego Ugolina o szalestwo. Po-dobne reakcje wywoao zdjcie nagich plecw aktorki zanu-

rzonej w morzu, ktre zostao zamieszczone na okadce Ellew 2003 roku. Wydawca musia dodrukowa egzemplarze cza-sopisma, ktre schodzio jak ciepe bueczki. Nikt nie mgprzej obojtnie obok zdjcia apetycznej aktorki, na ktrymstara si dostrzec zarys jej piersi.

Niech si nam nie wydaje, e tylko aktorki rozsawiay zagranic imi francuskich kobiet. Simone de Beauvoir zyska-a midzynarodowy rozgos, o ktrym wikszo ludzi scenymoe jedynie pomarzy. Ta filozofka, feministka i autorka jed-nej z najwaniejszych publikacji na temat feminizmu pod tytu-

em Druga pe (1949) do dzi cieszy si wiatowym uznaniem.

Za swoj powieMandaryni de Beauvoir otrzymaa NagrodGoncourtw, najbardziej prestiowe wyrnienie literackie weFrancji, ale do historii przeszy jej eseje o feminizmie. Sawzawdzicza rwnie romansowi z Jeanem-Paulem Sartreem


22/31


oraz swojemu stylowi ycia opartemu na ideach wolnoci i ot-wartych zwizkw. Jak gwiazda rocka wybraa si na tourne

po Stanach Zjednoczonych, gdzie zakochaa si w ameryka-skim pisarzu Nelsonie Algrenie. Wizerunek de Beauvoir, ktry

po sobie zostawia, to obraz ciemnowosej szykownej intelek-tualistki, ktra jeli uznaa to za suszne potrafia rzuci

w diaby ca ostrono i obdarowa mczyzn miocibezgraniczn.

Mniej wicej w tym samym czasie inna Francuzka rwnieprzemierzaa Stany podczas wasnego tourne. Mowa tu o Edith

Piaf, nazywanej wrbelkiem z powodu niskiego wzrostu (metr

czterdzieci siedem) i delikatnej budowy ciaa. Jej piosenkio mioci, takie jak La vie en rose, Hymne lamourczy Padam,

padams do dzi przekadane na wiele jzykw i piewane

przez artystw na caym wiecie (czasami dobrze, a czasaminiekoniecznie dobrze). Jej gos jest wci doskonale znanyFrancuzom wszystkich pokole, cho nie ma jej ju midzynami od 1963 roku.

Zostaa gwiazd, ale urodzia si w biednej i nieszczliwej

rodzinie, a jej gos, umiowanie ycia i dramaty miosne (wielkamio Edith, bokser Marcel Cerdan, zgin w wypadku lot-niczym) tylko umocniy jej pozycj na wiecie jako symbolukobiety francuskiej, postaci tragicznej, czasami buntowniczej,piewajcej zawsze pie mioci. To tylko niektre spordkobiet, ktre ksztatoway obraz Francuzek na arenie midzy-

narodowej. S jeszcze inne, takie jak Colette, George Sandi Gabrielle Chanel, o ktrych wicej w nastpnych rozdziaach.

Co dokadnie pokazuj nam biografie tych kobiet? Czy udo-

wadniaj, e wszystkie francuskie kobiety s albo ekscytujcymi


23/31


intelektualistkami, albo urzekajcymi piknociami? To oczy-wicie pytanie retoryczne. Musimy jednak doj do sedna

sprawy i przekona si, jak wyglda ycie zwykej, przecitnejFrancuzki. Kobiety, o ktrej za granic cisza.Aby tego dokona, poznajmy Marie (wacicielk najpopu-

larniejszego imienia we Francji). Kiedy Marie si rodzi, obdaro-

wujc swoich rodzicw ca seri dugich nieprzespanych nocy,

jeszcze nie wie, e jej rednia ycia to osiemdziesit pi lat,

o sze lat wicej, ni moe si spodziewa jej brat Pierre4. Juna wstpie ma dziewczyna szczcie to jedna z najduszychrednich ycia w Europie.

Przez pierwsze cztery miesice Marie bawi si ze swoj ro-dzicielk Jeanne. Jeanne, jak wikszo matek, ma prac, aleprzed porodem wzia troch wolnego. Przepisy mwi, e ma

prawo do szesnastu tygodni cong maternit,w czasie ktrychotrzymuje pen pensj. Jednak inaczej ni w krajach skandy-nawskich tatusia Marie nie ma przy niej zbyt czsto, poniewaz powodu jej narodzin przyznano mu tylko kilka dni urlopu.

Pierwsze trzy lata ycia Marie spdza z rodzicami lub z opie-

kunk, chyba e jest oddawana do obka. W wieku trzechlat zaczyna chodzi do maternelle, czyli przedszkola. Tam, jakprzystao na obywatelk zachodniej cywilizacji, uczy si pisaniezgrabnie swoje imi i rysowa laurk na Dzie Matki, ktrrodzice bd si najpierw chwali wszystkim dookoa, a potemschowaj na dno szuflady.

Kiedy Marie koczy sze lat, w jej yciu nastpuje przeom:idzie do szkoy podstawowej.

Tu zaczyna si robi powanie. Po pierwsze dzie pra-cy wydua si i trwa od 8.30 do 16.30, cztery lub pi dni


24/31


w tygodniu. Potem Marie musi si uczy czyta i rachowa,traci te prawo do popoudniowych drzemek. Wieczorami

trzeba odrobi prac domow, jeeli nauczyciele dziewczynkiwierz jeszcze w takie rzeczy jak prace domowe, co w dzisiej-szych czasach nie jest ju takie pewne. Oczywicie Marie nienosi mundurka w kocu nie uczszcza do szkoy prywatnej.Podobnie jak 86% jej rwienikw, maa chodzi do pastwowej

podstawwki.

Czy Marie otrzymuje staranne wyksztacenie? Zerknijmy nawyniki badania PISA z 2012 roku5. Jego zadaniem jest ocenaumiejtnoci pitnastolatkw pod ktem takich kompetencji,

jak czytanie, matematyka i nauki przyrodnicze (z naciskiemna matematyk) w szedziesiciu piciu pastwach i gospo-darkach wiata.

Francja jest dopiero na dwudziestym pitym miejscu w ran-kingu, za Australi, ale tu przed Wielk Brytani. Wrd kra-

jw czonkowskich OECD zajmuje osiemnaste miejsce (natrzydzieci cztery kraje). Wyglda na to, e dugie godzinyspdzane w szkole przestay by ju tak wydajne jak dawniej.

Marie nie przejmuje si tym wszystkim, ma dobre wyni-ki w nauce. W szkole uczy si czyta, ale przyswaja wiedzrwnie w domu. Poznaje na przykad rnic midzy PartiSocjalistyczn a prawicow UMP (Union pour un Mouvement

Populaire). Rzeczywicie, w wielu francuskich domach polityka

jest tematem wanym, a dua cz spoeczestwa deklaru-

je albo sympatie lewicowe, albo prawicowe. Jest dua szansa,e zanim Marie skoczy jedenacie lat, zdy zobaczy po-chd uliczny. A moe razem z rodzicami wemie nawet udzia

w demonstracji. W kocu Francja to kraj z tradycjami, gdzie


25/31


wszyscy, od wojujcych lewakw po konserwatywnych katoli-kw, wychodz na ulice i daj wyraz swojemu niezadowoleniu

wobec wadzy. Jest to te kraj, w ktrym najczstszym tema-tem ktni przy niedzielnym obiedzie s najnowsze posuniciapolityczne rzdu. Czy w niedzielne poranki Marie chodzi dokocioa? Wysoce wtpliwe. W tym kraju, z tradycjami katoli-ckimi, ludzie nie bior udziau we mszy witej, chyba e przyokazji wesela czy chrztu.

W wieku jedenastu lat Marie idzie do gimnazjum. Na po-cztku jest troch zgrzytw, bo musi nosi ubrania, ktre wy-biera dla niej matka. Ale ju niedugo poczuje zew wolnocii zacznie eksperymentowa z fataaszkami. Jednak wolno totowar reglamentowany i teraz Marie musi si uczy na poczt-ku jednego jzyka obcego, potem dwch, a take aciny, jelichce si dosta do klasy uczniw najzdolniejszych (nie mwi si

o tym gono, ale wikszo rodzicw wie, jak sprawa wyglda),do tego arytmetyka, nauki przyrodnicze, jzyk francuski i wiele

innych przedmiotw. W yciu Marie to te czas pierwszychwystpkw. W wieku dwunastu lat zapala pierwszego w y-

ciu papierosa na spk z innymi dziewczynami i chopakamite, poniewa od lat szedziesitych ubiegego wieku w szkol-nictwie francuskim niepodzielnie krluje koedukacja. KiedyMarie koczy pitnacie lat, niektrzy jej koledzy i koleankis ju naogowymi palaczami, moe ona te naley do tegogrona (dokadne info dla tych, ktrzy lubi cyferki i statystyki:

wg oficjalnych danych 26,3% pitnastolatkw regularnie sigapo papierosy).

Nie dziwi wic, e Francuzi s na wiecie postrzegani jako za-

paleni palacze! Gdzie koo pitnastki moe troch wczeniej


26/31


Marie rwnie po raz pierwszy zakosztuje alkoholu. Wedugmidzynarodowego badania HBSC za 2010 rok dotyczcego

zachowania modziey szkolnej 13% dziewczt i 25% chopcww wieku pitnastu lat przynajmniej raz w tygodniu siga poalkohol. Na pierwszy rzut oka wydaje si, e to duo, ale jeliporwnamy te dane z innymi krajami, francuskie nastolatki wy-

padaj pod tym wzgldem przecitnie. Na przykad ich cotygo-

dniowo pijcy rwienicy w Czechach to 33% dziewczt i 44%

chopcw, a w Wielkiej Brytanii odpowiednio 22 i 31%6. Jelinastoletnia Marie bdzie konsumowaa nawet zbyt duo alko-holu, to i tak ma wiksz szans na ucieczk przed problememalkoholowym ni jej rwienicy z innych krajw europejskich.

We Francji 7% szesnastolatkw pije regularnie, co plasuje naszkraj na odlegym miejscu w rankingu modziey pijcej.

Alkohol, papierosy... Oczywicie brakuje czego jeszcze dokompletu. Czternacie lat to dla Marie czas pierwszego poca-unku. Z seksem bdzie jednak musiaa troch poczeka doliceum, kiedy skoczy siedemnacie lat (ten wiek to medianautraty dziewictwa dla dziewczt urodzonych w latach 1986

1987). We Francji seks oralny z reguy nie jest uprawiany przeddowiadczeniem penetracji. No c, u nas zrobienie komu loda

jest uznawane za form seksu w kocu zwyczajowa nazwatego zjawiska brzmi seks oralny, wbrew temu, co chcia nam

wmwi Bill Clinton. W zasadzie to Marie dowiadcza seksuoralnego i penetracji w tym samym czasie, w przeciwiestwie

do tego, jak si maj sprawy w takich krajach jak Stany Zjed-noczone, gdzie nastolatki raczej te dwie praktyki oddzielaj.

Musicie przyzna, e to do duo dowiadcze yciowychjak na siedemnastolatk, ktra jeszcze musi zda matur, bez


27/31


ktrej nie bdzie moga pj na studia. Nie wspominajcju o problemie trdziku. Ale najprawdopodobniej przebrnie

przez ten egzamin piewajco, przecie z roku na rok jest oncoraz atwiejszy (przynajmniej wedug jej rodzicw). Obecnie

zdaje go 84% abiturientw. A poniewa Marie nie trwoni-a zbyt duo czasu na picie i pocaunki, udaje si jej nawetotrzyma wyrnienie, tak jak pozostaym 50% dzieciakw

w 2013 roku (dla rodzicw to kolejny dowd, e matura staje

si atwiejsza).Teraz, kiedy Marie jest ju oficjalnie prawie dorosa (we

Francji penoletno osiga si w wieku osiemnastu lat), prze-prowadza si do duego miasta, aby studiowa na uniwersytecie.

Nie bdziemy si tu wdawa w zawie szczegy francuskiegosystemu wyszej edukacji, ktre tak naprawd interesuj tylko

Francuzw, ale naley zaznaczy, e wikszo modych ludziz matur idzie na studia.

Z uwagi na to, e Marie naley do modszego pokolenia,ona rwnie, podobnie jak 20% populacji z przedziau wieko-

wego 2529, uzyskuje przynajmniej dyplom Bac+2, ktry do

niedawna by rwnoznaczny ze zdobyciem dyplomu studiwwyszych pierwszego stopnia, ukoczonych po dwch latach odmatury (w porwnaniu do 13% caej populacji z tego przedziau

wiekowego)7.Z dyplomem w kieszeni Marie zostaje nauczycielk w du-

ym miecie, na przykad w regionie paryskim, zamieszkaym

przez jedenacie milionw ludzi. Na pocztku zarabia na rk1500 euro miesicznie, czyli poniej redniej, ktr stanowi1700 euro. Wczeniej, jeszcze na studiach, Marie poznaa Oli-

viera i teraz decyduje si z nim zamieszka. Obojgu wydaje


28/31


si to decyzj rozsdn, jeli wzi pod uwag koszty wynaj-mu mieszkania. Jednopokojowe mieszkanie w centrum Parya

kosztowaoby ich przecitnie 800 euro miesicznie. W porw-naniu do cen w Sydney nie jest to duo, jednak przy ich zarob-kach to kwota problematyczna.

Do tego czasu Marie zdya ju urosn i nie uronie wi-cej. Spjrzmy prawdzie w oczy: jest adna, ale w niczym nieprzypomina Brigitte Bardot. Ma metr szedziesit dwa i da-

leko jej do wygldu modelek z paryskich wybiegw. Wedugoglnokrajowego badania wag i wymiarw przeprowadzonego

w 2006 roku przez IFTH (Institut Franais du Textile et delHabillement,czyli Francuski Instytut Wyrobw Tekstylnych

i Odzieowych) nasze kobiety maj krgoci. A wic Marieway 62,4 kg, jak przecitna Francuzka, i nosi rozmiar 40 (w

australijskiej rozmiarwce odpowiednik 10), a nie 36 czy 38,jak Brigitte Bardot lub Sophie Marceau. Marie ma czym oddy-

cha, w biucie ma dokadnie 93,7 cm. Jeli chodzi o Oliviera,te nie jest za wysoki. Ma metr siedemdziesit pi wzrostui way okoo 77 kg. Marie czasami si z nim droczy, e powi-

nien zrzuci kilka kilogramw.Prawdopodobnie nie pobior si od razu, jak 22% par, ktrerazem mieszkaj. Pniej, kiedy ju bd chcieli wzi lub, onbdzie mia prawie 32 lata, ona 308.

Nie wiemy, czy Marie bdzie miaa w trakcie poycia ma-eskiego kochankw, poniewa niechtnie dzieli si takimi

intymnymi szczegami z obcymi, ale wiemy, e w swoim yciuzazna 4,4 mczyzny. Jeli chodzi o Oliviera, to zaliczy ponad

jedenacie kobiet. Ta rozbieno pozostaje na razie tajemnic,ale wrcimy jeszcze do tematu.


29/31


W czasie trwania maestwa Marie i Olivier dorobi siokoo dwjki dzieci, dokadnie 1,99, wedug statystyk z 2013

roku. We Francji nazywa si to sukcesem, jeli wzi pod uwagproblemy demograficzne innych krajw europejskich. W po-rwnaniu do Irlandii to rekord podnoci. Najprawdopodobniej

zawdziczamy to systemowi opieki nad dziemi, ktry umoli-

wia rodzicom podjcie pracy zarobkowej dziki dostpowi dodedykowanej pomocy finansowej: rodzice otrzymuj rodki na

opacenie obkw. Dziki temu Marie bez wyrzutw sumie-nia wrci do pracy po swoim szesnastotygodniowym urlopiemacierzyskim. W rzeczy samej, 66,6% kobiet w przedziale

wiekowym 1564 pracuje, co w 2012 roku stanowio 47,8%populacji aktywnej zawodowo. To wietny wynik, zwaszczana tle innych krajw Unii Europejskiej. Nie rezygnuj z pracy

jak mantr powtarzaa matka Marie, na wypadek gdyby jejmaestwo miao si rozpa.

Tak, maestwo Marie moe si rozpa. W miar upywuczasu bdzie miaa coraz wicej koleanek rozwdek. We Fran-

cji idea rodziny dwupokoleniowej, tak jak wszdzie na wiecie,

rzeczywicie ulega zmianie. Jest to najprawdopodobniej spo-wodowane tym, e Koci nie ma ju takiej wadzy jak kiedy.Po wejciu w ycie prawa oddzielajcego Koci od pastwa

w 1905 roku ksia stopniowo trac wpyw na ludzi i ich stylycia.

Ale niektre tradycje przetrway. Kiedy Marie decyduje si

wej do polityki i ubiega o mandat poselski, przekona si, ekobietom w tym wiecie nie jest atwo. Wemy na przykadZgromadzenie Narodowe. Wrd posw jest tylko 27% kobiet,


30/31


mniej ni we Woszech (31%) i duo mniej ni w Rwandzie(56%). Merde, quel pays machiste (Cholera, co za nard ma-

cho) tak Marie od czasu do czasu mwi do ma, ktry sitylko lekko umiecha. Olivier deklaruje, e jest feminist, alejako mu to nie przeszkadza, e jego wasna firma wci pacimu 28% wicej ni zatrudnionym w niej kobietom9.

Jeli chodzi o dostp do edukacji, oboje rodzice staraj sizapewni swoim dzieciom rwne szanse. Zachcaj do wyjcia

do kina czy do muzeum, a latem wyjedaj nad osawionezimne morze w zachodniej Francji, bo poudniow uwaaj zazbyt zatoczon. Jeli chodzi o niedziele, jest to wci czas prze-

znaczony dla rodziny. Czsto spdzaj go na wizytach u dziad-kw i cieszeniu si dobrym jedzeniem, kiedy jedna lub drugateciowa przygotuje ekstraduy lunch. Marie rzeczywicie ju

tyle nie gotuje i to Olivier z uwagi na to, e naley do modsze-go pokolenia, zajmuje si przygotowywaniem posikw. W tejswojej nowoczesnoci jest jednak odosobniony, bo aden z jegokolegw nie zajmuje si gotowaniem.

Marie i Olivier s szczliw par. Musieli zmaga si w y-

ciu z przeciwnociami losu. Zdarzay si okresy bezrobocia.Byy chwile, kiedy oboje rozgldali si za kim lepszym, a jed-nak zostali razem. Kiedy Olivier zachoruje na raka, Mariebdzie u jego boku. Przeyje go o kilka lat. Bdzie si opie-kowaa wnukami i dalej farbowaa wosy, a od czasu do czasuwyskoczy na uliczn demonstracj. W kocu umrze na chorob

ukadu krenia, przyczyn numer jeden zgonw wrd kobietwe Francji. Ale zanim si to stanie, przyjrzyjmy si pastwu,w ktrym mieszka.


31/31

Spodoba Ci si fragmenttej ksiki?

Zamw j w naszej ksigarni

www.WydawnictwoKobiece.pl

ul. Kolejowa 12E/3

15-701 Biaystok

e-mail: [email protected]

tel. 731-019-059

Bd na bieco i led nasze wydawnictwo naFacebooku:

www.facebook.com/kobiece
http://www.wydawnictwokobiece.pl/http://www.facebook.com/kobiecehttp://www.facebook.com/kobiecehttp://www.wydawnictwokobiece.pl/

Documents

Cala Prawda o Francuzkach - Fragment